Βηρυτός είναι η πρωτεύουσα του Λιβάνου και φιλοξενεί το σημαντικότερο λιμάνι της χώρας. Η πόλη έχει πληθυσμό 361.366
των οποίων η πολιτισμική ταυτότητα ποικίλει. Αλλά η ιστορία της έχει στιγματιστεί , γεμάτη πόλεμο και αναταραχές που
μεγάλα κομμάτια της πολιτισμικής
ραγδαία αστικοποίηση και εκμοντερνισμό. Πολιτιστική αποσύνδεση Η Βηρυτός κατά τη διάρκεια της ιστορίας της υπέστη πολλές καταστροφές, και η Αρχιτεκτονική ταυτότητα είναι η κύρια πληγείσα. Ο αρχικός οικισμός είναι ρωμαϊκής κληρονομιάς, αλλά σεισμοί και παλιρροιακά κύματα κατέστρεψαν μεγάλο μέρος των υποδομών και η πόλη εγκαταλείφθηκε. Ορισμένες από αυτές τις Ρωμαϊκές υποδομές είναι ακόμη επισκέψιμες σήμερα, ωστόσο τα τελευταία 100 χρόνια, πολλές συγκρούσεις έχουν δει την πόλη να καταρρέει και να χάνει σχεδόν όλη την κληρονομιά της. Μεταξύ 1975-90, ο εμφύλιος πόλεμος του Λιβάνου οδήγησε την πόλη της Βηρυτού στο χάος και τεράστιες βομβιστικές επιδρομές κατά την «πολιορκία της Βηρυτού» την ισοπέδωσαν. Σε μεγάλο βαθμό ήταν η δυτική πλευρά της πόλης που υπέφερε και παρόλο που κάποια κτήρια επέζησαν, η ζημιά ήταν μη αναστρέψιμη. Αυτή η αποσύνδεση μεταξύ της Βηρυτού και της ιστορίας της είναι τραγική και οι πρόσφατες εξελίξεις δεν κατάφεραν να αποκαταστήσουν ή να αναδομήσουν την ιστορία της. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα έναν σύγχρονο αστικό σχεδιασμό που είναι πανομοιότυπος με αυτόν των νέων αραβικών πόλεων. Αυτός ο εκμοντερνισμός απέτυχε να δημιουργήσει έναν σύνδεσμο με την πολιτισμική κληρονομιά και την μοναδική ταυτότητα
πανωλεθρία.
Η Ιστορία της Βηρυτού:
• Η ανάπτυξη της Βηρυτού ως πρωτεύουσας ενός εντελώς νέου εδάφους οδήγησε σε ένα διαφορετικό σύνολο πολιτικών σεκταριστικών σχέσεων , μετανάστευση από τα
σύνορα της πόλης, γρήγορη και ανισόρροπη αστικοποίηση.
• Δημιουργία κράτους Ισραήλ-Μετανάστευση Παλαιστινίων στα νότια τμήματα του Λιβάνου- διεθνοποίηση των συγκρούσεων.
• Διαίρεση της πρωτεύουσας σε δύο ομάδες και μετατροπή της σε εμπόλεμη ζώνη –κύματα μεταναστεύσεων που άφησαν μια πολύ διαφορετική κατανομή στη χώρα.
• Souks: μωσαϊκό διακριτών γραμμικών στοιχείων, που τρέχουν κυρίως κατά μήκος του άξονα βορρά-νότου το κέντρο της Βηρυτού.
• Τα Souks , που αποτελούν την κύρια περιοχή της αγοράς και το κέντρο της πόλης, όχι μόνο ήταν ένα ουσιαστικό οικονομικό νεύρο στην πόλη αλλά, έγιναν επίσης μέρος αυτής της «συλλογικής μνήμης», η οποία εμφανίστηκε ξανά με μεγάλη νοσταλγία μετά το τέλος του πολέμου. • Στην πραγματικότητα γλίτωσαν την καταστροφή που συνέβη στις μεταγενέστερες φάσεις του εμφυλίου πολέμου, μετά το 1976, καθώς βρίσκονταν σε σχετική απομόνωση από τις κύριες γραμμές μάχης που απλώθηκαν κατά μήκος της πράσινης γραμμής που χωρίζει το ανατολικό τμήμα από το δυτικό τμήμα της πρωτεύουσας. • Οι κατεδαφίσεις των souks, από το 1982 έως το 1992-στα σχέδια ανοικοδόμησης και το νέο αστικό όραμα υποστηριζόμενο από μια πιο αποτελεσματική
Διχασμός
• Θρησκευτική Διαίρεση. Κατά τη διάρκεια του λιβανέζικου εμφυλίου
πολέμου (1975-1990), η Βηρυτός διαιρέθηκε σε Ανατολή (Χριστιανική Κυριαρχία) και Δύση (Μουσουλμανική Κυριαρχία). Το κέντρο της πόλης μετατράπηκε σε μια no-man’s land και δημιουργήθηκε μια διαχωριστική γραμμή που χωρίζει τα δύο μέρη της πόλης. • Η χαρτογράφηση της κατανομής των εκκλησιών και των τζαμιών σε σχέση με το θρησκευτικό υπόβαθρο των κοινοτήτων αποκαλύπτει
προφανώς πώς παραμένουν τα «φαινόμενα γκέτο», με τα οποία οι κοινότητες
εξακολουθούν να συγκεντρώνονται γύρω από τους αντιπροσωπευτικούς θρησκευτικούς θεσμούς τους.
• Ταξική Διαίρεση. Σύμφωνα με μελέτη της Credit Suisse το 2014, το 0,3% των Λιβανέζων κατέχει το 50% του Λιβάνου. • Ο εξευγενισμός πραγματοποιήθηκε κατά τη μεταπολεμική ανοικοδόμηση της πόλης και αποτελείται από δύο συνιστώσες: την παραγωγή ενός αναβαθμισμένου χώρου μέσω επενδυτικών κεφαλαίων και τη μεταβολή του πληθυσμού των χρηστών της γης.
• Έξωση στους παλαιούς ενοίκους, κατεδάφιση παλαιών κτιρίων και κατασκευή πολυώροφων κτιρίων. • H ανασυγκρότηση του κέντρου της πόλης από τη γαλλική εντολή ως πρωτεύουσα τόσο στις εθνικές όσο και στις αποικιακές αρχές καθόρισε την πόλη στο αποικιακό της πλαίσιο και αναδιατύπωσε την πρόσβαση και κατανομή των πολιτών στην πόλη τους.
Συμπερασματικά, και με βάση τις τρεις αρχές που συζητήθηκαν, είναι
προφανές ότι η πόλη είναι διχασμένη στο μυαλό των κατοίκων της. Αυτό
επιβεβαιώνει την υπόθεση πώς τα άτομα διαφορετικών θρησκευτικών κοινοτήτων και οικονομικής τάξης στη Βηρυτό έχουν διαφορετικές ερμηνείες για την εικόνα της πόλης τους και την αντιλαμβάνονται με βάση τις διάφορες επίκτητες κοινωνικές τους αναμνήσεις. Αυτό επηρεάζεται άμεσα από τους χώρους που περιγράφουν τον τρόπο με τον οποίο οι άνθρωποι κατοικούν στην καθημερινή ζωή,
Ο Charles Helou αποτελεί το μεγαλύτερο αυτοκινητόδρομο που διασχίζει την
πόλη, δημιουργώντας ένα τεχνητό σύνορο μεταξύ της κατοικμένης περιοχής
και του λιμανιού. Στο συγκεκριμένο σημείο παρατηρείται υψηλό επίπεδο ρύπανσης, με σημαντική συμφόρηση και άναρχες δημόσιες συγκοινωνίες.
Ο Charles Helou, πέρα από το γεγονός ότι είναι ένα ορατό εμπόδιο μεταξύ
του βασικού κορμού της πόλης και του λιμανιού, διαφοροποιείται
Κατά μήκος του, ο Charles Helou, διασταυρώνεται με τέσσερις δρόμους και πεζόδρομους, οι οποίοι συνδέονται άμεσα με βασικά σημεία της πόλης, όπως το κέντρο της, την Martyr’s square. Οι δρόμοι αυτοί δημιουργούν οπτικές φυγές από την πόλη προς το λιμάνι, με επίκεντρο το σιλό.
Η βασική μας χειρονομία είναι τα 3 επίπεδα που πλαισιώνουν το κέντρο της έκρηξης και το σιλό, δημιουργώντας μία συμβολική αμφιθεατρική κίνηση.
Οι ροές που σχηματίζονται ως αποτέλεσμα της κίνησης αυτής, ανάλογα με το επίπεδο που βρίσκονται χωρίζονται σε αγορές, Souks, πάρκο μετατραυματικού στρες, parking και αποθήκες του λιμανιού.
Η Βηρυτός μετά την έκρηξη δεν έχει πράσινους χώρους και κοινόχρηστους
χώρους, και ιδιωτικοί χώροι είναι πολύ ιδιωτικοί, πράγμα που τονώνει
την διχόνοια μεταξύ του λαού. Με την παρέμβασή μας προσπαθούμε να
φέρουμε τον λαό της Βηρυτού πιο κοντά.
Η αλληλεπικάλυψη μεταξύ εργασίας, αστικού ιστού και οικιακού χώρου προσφέρουν στον κάτοικο μια οικεία κλίμακα σχέσεων και κοινωνικών δικτύων. Ο φυσικός χώρος και ο κοινωνικός χώρος γίνονται σχεδόν πανομοιότυποι τονίζοντας την ηρωικότητα της συνύπαρξης. Ταυτόχρονα, η αστική ζωή συγκλίνει γύρω από τα παζάρια και τα souks.
Σε διαφορετικό επίπεδο από τις αγορές, υπερυψωμένες κατά 10 μέτρα βρίσκονται οι πολυκατοικίες. Πρόκειται για 21 κτίρια, καθένα από τα οποία έχει κατά προσέγγιση 30 κατοικίες. Μέσω της ανύψωσης των κατοικιών σε
διαφορετικό επίπεδο, οι κατοικίες και οι αγορές συνυπάρχουν δίχως να αλληλοεπηρεάζονται.
Ακολουθώντας τα πρότυπα του μεσογειακού κλίματος, γίνεται πλήρης εκμετάλλευση του εξωτερικού χώρου με περισσότερες βεράντες και εσοχές σε κάθε κατοικία και ο φυσικός φωτισμός και αερισμός εξυπηρετούνται με ανοίγματα στα ανώτερα τμήματα των μπαλκονιών και άλλα στοιχεία της ανατολίτικης αρχιτεκτονικής, όπως το ιβάν (ανοιχτό τοξωτό δωμάτιο), οι στοές και η περιστασιακή χρήση θόλων. Ταυτόχρονα, με τη χρήση αυτών των μπλοκ καταφέρνουμε να αντιμετωπίσουμε την πόλη σε κλίμακα γειτονιών, προτείνοντας μία λύση στο τεράστιο στεγαστικό πρόβλημα που δημιουργήθηκε μετά την έκρηξη. Εξυπηρετείται, παράλληλα, η μέγιστη οικονομία χώρου, πράγμα σημαντικό λόγω της έλλειψης οικοπέδων στην παραλιακή όψη, αλλά και του υψηλού κόστους των υπαρχόντων.
Οι κατοικίες διαφοροποιούνται σε ύψος έτσι ώστε να υπάρχει θέαση προς το λιμάνι από οποιοδήποτε σημείο τους. Χρησιμοποιείται η πέτρα και το μπετόν, που είναι τα κύρια δομικά υλικά στο Λίβανο. Η παρουσία μαύρου βασάλτη και ασβεστόλιθου είναι επίσης εμφανείς στην τοιχοποιία δημιουργώντας ρίγες (ablaq) στα τοξοτά κομμάτια, μια δημοφιλή τεχνοτροπία διακόσμησης κτιρίων.
Στο αμέσως κατώτερο επίπεδο εξελίσσεται το πάρκο, προσδίδοντας μία
ανάσα πρασίνου σε μία πυκνοκατοικημένη μητρόπολη. Το πεζοδρόμιο και
τα πάρκα ενισχύουν την σχέση των μεταξύ ανθρώπων αλλά και την σχέση
μεταξύ του ανθρώπου και της φύσης.Οι λωρίδες πρασίνου αναπτύσσονται
καθόλη την πορεία των ροών ξεκινώντας από την αρχή του επιβατικού
λιμανιού και καταλήγουν στο εμπορικό λιμάνι.
Τα επίπεδα του πάρκου εναλλάσσονται και διαφοροποιούνται, άλλα διασχίζοντας τους πεζόδρομους και άλλα περνώντας από πάνω τους. Κάθε
επίπεδο συνδέεται με το επόμενο μέσω ραμπών.
Βασική ιδέα του σχεδιασμού του λιμανιού είναι η επανένωση ενός διχασμένου λαού, μέσω της προσπάθειας επούλωσής του από το μετατραυματικό στρες που δημιουργήθηκε μετά την έκρηξη. Το αρχιτεκτονικό περιβάλλον ξύπνα συγκεκριμένα συναισθήματα και προσδιορίζει την συνειδητή για την υποσυνείδητη συμπεριφορά. Το τραύμα της απώλειας συνδέεται επίσης άμεσα με την ηθική βλάβη της πόλης, μέσω της
ασφαλείς. Γι’ αυτό το λόγο και ο σχεδιασμός ολόκληρης της λιμενικής έκτασης βασίζεται στις αρχές της αρχιτεκτονικής του τραύματος και της μνήμης.
Οι αρχές αυτές περιγράφονται συνοπτικά παρακάτω:
• Ο χώρος αντανακλά οικειότητα ασφάλεια και δίνει κίνητρο για ανακάλυψη μέσα από την κίνηση και την επικοινωνία.
• Έντονη διέγερση του εγκεφάλου μέσω των αισθήσεων.
• Καθαρές μορφές κτιρίων και λειτουργικοί χώροι.
• Ελευθερία στην κίνηση (Ανεξάρτησία ατόμου).
• Ηρεμία και μείωση κάθε στρεσογόνου παράγοντα (άπλετος φωτισμός).
• Βελτίωση του αστικού χώρου με τη συμμετοχή των ίδιων των πολιτών (διαδραστικότητα).
• Ενεργές δραστηριότητες του κοινού- Events.
• Αποφυγή υπενθυμίσεων του προσωπικού τραύματος.
• Κτίρια με άμεση θέαση και πρόσβαση σε χώρους πρασίνου.
• Χαμηλά κτίρια για πιο ελεγχόμενη κοινότητα.
Το πάρκο πρόκειται για μία προσωρινή λύση προκειμένου να μειώσουμε τον διχασμό και να εδραιώσουμε πιο δυνατές σχέσεις μεταξύ των πληγέντων από την έκρηξη.
Στο αμέσως κατώτερο επίπεδο εξελίσσονται οι αγορές σε μία προσπάθεια Αναβίωσης των Souks. Οι συγκεκριμένες αγορές ήταν o βασικός τρόπος συνεύρεσης του κόσμου στη Βηρυτό. Στην προσπάθεια αναβίωσης της οικειότητας και της ασφάλειας που αντανακλά ο χώρος αυτός δίνεται κίνητρο επικοινωνίας μεταξύ των πολιτών. Έτσι, ενεργοποιείται η κοινωνική ζωή μέσα στο λιμάνι, που μέχρι τώρα ήταν αποκλεισμένο απομονωμένο από την πόλη, μετατρέποντάς το σε βασικό κορμό της. Τις αγορές χωρίζει ένα διαμήκες μονοπάτι που αποτελεί προέκταση του τοίχου που χτίστηκε στην μνήμη των θυμάτων της έκρηξης.
Στο κατώτατο επίπεδο βρίσκονται τα πάρκινγκ των κατοικιών, αλλά και του κοινού που κάνει χρήση των αγορών, στα οποία η πρόσβαση επιτυγχάνεται είτε μέσω του αυτοκινητόδρομου που διασχίζει το λιμάνι, είτε άμεσα μέσω του Charles Helou, μέσω υπόγειων ραμπών.
Ο τέταρτος αυτοκινητόδρομος που συνδέει την πόλη με το λιμάνι αποτελεί και σύνορο του επιβατικού λιμανιού με το εμπορικό λιμάνι. Στην τέταρτη προβλήτα βρίσκονται οι χώροι αποθήκευσης, η ζώνη αποθήκευσης container και όλα τα κτίρια λειτουργίας του εμπορικού λιμανιού.
Ταυτόχρονα μία γέφυρα συνδέει απευθείας την βασική πλατεία της πόλης
Martyr’s Square με το σιλό, για να καταλήξει στο Μνημείο. Στο μνημείο
δημιουργείται μία σχέση της ακμής με τον περίκυκλο, ο οποίος πλαισιώνει
το περίγραμμα της καταστραμμένης από την έκρηξη προβλήτας. Πρόκειται
ουσιαστικά για μία κυκλική ράμπα με κέντρο της το κέντρο της έκρηξης, που
γεφυρώνει το αίσθημα της καταστροφής με αυτό της μνήμης.
