Rumunia

RUMUNIA 2017

KRAKOWIEC Krakowiec - osiedle typu miejskiego na Ukrainie, w obwodzie lwowskim, w rejonie jaworowskim, położone na Płaskowyżu Tarnogrodzkim, nad rzeką Szkło i Stawem Krakowieckim. W 2001 roku liczyło ok. 1,2 tys. mieszkańców.

Do roku 1772 ziemia przemyska, województwo ruskie, do roku 1918 powiat Jarosław w austriackiej prowincji Galicja. Do 17 września 1939 w powiecie jaworowskim, województwie lwowskim. Pod okupacją niemiecką w Polsce pozbawiony praw miejskich, stając się siedzibą wiejskiej gminy Krakowiec.

Miasto leży przy drodze M10, między Jaworowem a Korczową. Znajduje się w nim polsko-ukraińskie przejście graniczne.

Od XVI wieku Krakowiec sąsiadował od wschodu ze starostwem jaworowskim.

Za czasów Jana Sobieskiego właścicielem Krakowca był Andrzej Ładohowski, wywodzący się ze starego ruskiego rodu. Ładohowski, znany warchoł i zabijaka, nie był łatwym sąsiadem. W 1650 roku między nim a późniejszym królem trwały burzliwe spory, które ustały wraz ze śmiercią Ładohowskiego w 1653 roku. Zgodnie z obyczajowością sarmacką, jak odnotował to Władysław Łoziński, zabijaka ten „zakończył burzliwe życie pięknym testamentem”. Największy okres świetności przeżywał Krakowiec w końcu XVIII wieku, za czasów Ignacego Cetnera, wojewody bełskiego, który założył tu jeden z najwspanialszych ogrodów w ówczesnej Rzeczypospolitej. Z tego okresu pochodzi zachwycający swą architekturą późnobarokowy kościół p.w. św. Jakuba (1785-1787). W miejscowej cerkwi p.w. św. Mikołaja (1813r.) zachował się ikonostas z XVII/XVIII w., pochodzący z jednego z monasterów bazyliańskich. Cenne przykłady kamieniarstwa nagrobnego, także z warsztatów bruśnieńskich istnieją na miejscowym, wielowyznaniowym cmentarzu. W miasteczku zachowały się ponadto przykłady drewnianej i murowanej zabudowy z końca XIX i XX w.

lwów Lwów - miasto na Ukrainie, ośrodek administracyjny obwodu lwowskiego. Lwów jest położony na pograniczu wschodniego Roztocza (Roztocze Lwowskie) i Wyżyny Podolskiej, nad rzeką Pełtwią.

Jest ważnym ośrodkiem przemysłowym, węzłem lotniczym, kolejowym i drogowym.

W 2015 liczył 729,4 tys. mieszkańców, jest siódmym co do liczby ludności miastem Ukrainy.

Lwów jako miasto wieloetniczne rozwijał się do wybuchu II wojny światowej we współistnieniu wielu różnych narodowości: oprócz dominujących liczebnie Polaków Lwów zamieszkiwali Żydzi, Ukraińcy, Ormianie, Niemcy, Czesi, Rosjanie i in.

Obecnie, w wyniku powojennych przesiedleń ludności i zmiany granic państwowych, zdominowany przez ludność ukraińską. Historyczne centrum Lwowa zostało w 1998 wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Stare Miasto we Lwowie zostało w 1998 wpisane na listę Światowego dziedzictwa UNESCO, dzięki doskonałemu połączeniu architektonicznych i artystycznych tradycji środkowo-wschodniej Europy z wpływami włoskimi i niemieckimi, a także wzajemnym uzupełnianiu się żyjących tu niegdyś rozmaitych grup etnicznych. Grupy te choć odmienne to jednak wzajemnie od siebie zależne, zostawiły trwały ślad w architekturze i charakterze Lwowa. O randze Lwowa świadczy fakt, że ponad pięćdziesiąt procent zabytków dzisiejszej Ukrainy znajduje się w tym mieście. Jednym z nich jest bezwątpienia Lwowska Opera która należy do jednych z najważniejszych zabytków Lwowa. Charakterystyczny kształt budynku na zawsze stał się jednym z symboli miasta. Opera została zaprojektowana przez polskiego architekta prof. Zygmunta Gorgolewskiego. Budynek opery umiejscowiony jest na końcu Prospektu Swobody, popularnego deptaka i miejsca odpoczynku Lwowiaków. Katedra Ormiańska również należy do jednych z najważniejszych i najstarszych zabytków Lwowa. Jest również świadectwem różnorodności religijnej i kulturowej występującej dawniej w tym mieście. W końcu Ormianie to jedna z najstarszych grup etnicznych Lwowa. Początki świątyni sięgają aż XIV wieku, w późniejszych latach była ona wielokrotnie przebudowywana, ostatecznie przybierając barokowy wygląd. Budowa Katedry była finansowana przez bogatych ormiańskich kupców. Po II Wojnie Światowej Ormianie zostali wysiedleni z Lwowa, a Katedrę zamieniono w muzealny magazyn.

Do pierwotnych funkcji powróciła dopiero w 2002 roku. Wewnątrz Katedry znajdują się zapierające dech w piersiach malowidła i przepiękne freski. Tuż przy budowli znajdują się pozostałości dawnego cmentarza.

olesko Olesko - osiedle typu miejskiego na Ukrainie, w obwodzie lwowskim, w rejonie buskim. Prywatne miasto szlacheckie lokowane w 1441 roku położone było w XVI wieku w województwie ruskim[2]. W 1629 r. na zamku w Olesku urodził się król Jan III Sobieski.

Jednym z ważniejszych zabytków Oleska jest zamek z przełomu XVI i XVII w., wzniesiony na wzgórzu, założony na planie owalu. Budynek zamkowy dwupiętrowy z basztą w jednym z narożników oraz basztą przybramną, prowadzącą na dziedziniec zamkowy. W latach 80. XVII w. gruntownie odnowiony staraniem króla Jana III. Po I rozbiorze Polski zamieniony przez Austriaków na koszary. W 200 rocznicę Wiktorii Wiedeńskiej, w 1883 r., wykupiony z rąk austriackich. Podczas I wojny światowej poważnie uszkodzony, w latach 30. odnowiony, ponownie uszkodzony podczas II wojny światowej. W latach 1961-1965 odnowiony. Od 1975 r. pełni rolę filii Lwowskiej Galerii Sztuki. W zamku eksponowane powinny być ogromne malowidła batalistyczne z żółkiewskiej fary, upamiętniające zwycięskie bitwy Jana III Sobieskiego i jego pradziada hetmana Stanisława Żółkiewskiego, ale w praktyce niektórych płócien (np. “Bitwy pod Parkanami”) nie zaprezentowano nigdy; część z nich znajduje się w konserwacji w Warszawie.

podchorce Podhorce - wieś w rejonie brodzkim obwodu lwowskiego Ukrainy. W II Rzeczypospolitej miejscowość była siedzibą gminy wiejskiej Podhorce w powiecie złoczowskim województwa tarnopolskiego.

Nazwa wsi jest trafna, gdyż miejscowość ta znajduje się u podnóża góry skąd rozciąga się rozległa równina doliny Styru. Północna część wsi leży w dorzeczu Dniepru, za pośrednictwem rzeczki Łahodówki, dopływu Styru. Południowa część położona jest w dorzeczu Wisły za pośrednictwem jednego z ramion Bużka Oleskiego, dopływu Bugu. Środkiem wsi przebiega główny europejski dział wodny, który tworzy część Woroniaków.

Pasmo to wznosi się w Podhorcach do 403 m.

Ważnym zabytkiem Podchorcy jest zamek - pałac w stylu villa castello należący pierwotnie do Stanisława Koniecpolskiego, zbudowany w latach 1637-1641. W zamku mieściła się dawniej piękna kolekcja malarstwa. Zbiegiem okoliczności zbiór w znacznej części ocalał. Jest rozproszony. Obrazy częściowo przechowywane są w Muzeum Okręgowym w Tarnowie, w Lwowskiej Galerii Sztuki (Lwów i zamek w Olesku). Niektóre obrazy pochodzące z tej galerii znajdują się w innych muzeach lwowskich (Lwowskie Muzeum Historii Religii, Lwowskie Muzeum Historyczne) i polskich (Muzeum Narodowe w Krakowie i w Warszawie), kilka jest własnością prywatną. Najcenniejszy obraz z całej kolekcji, Miłosierny Samarytanin, dzieło Jacoba Jordaensa, ewakuowany wraz z pewną częścią zbiorów podhoreckich we wrześniu 1939 znajduje się obecnie w São Paulo jako własność Fundacji Romana Sanguszki.

podkamień Podkamień - osiedle typu miejskiego na Ukrainie, w obwodzie lwowskim, w rejonie brodzkim, do 1945 w Polsce, w województwie tarnopolskim, w powiecie brodzkim, siedziba gminy Podkamień.

Podkamień leży 5 km od Załoziec, w pobliżu Poczajowa, między Brodami a Krzemieńcem.

Najważniejszym zabytkiem w Podkamieniu jest Kościół p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Panny Marii i klasztor oo. dominikanów, obecnie Kościół i klasztor Pochodzenia Drzewa Krzyża Pańskiego – zabytkowy zespół w Podkamieniu, jeden z najwspanialszych barokowych zabytków w rejonie brodzkim w obwodzie lwowskim w Ukrainy. Wcześniej nazywany był Ruską czyli Podolską Częstochową. Obecnie monaster należy do greckokatolickiego zakonu studytów. Na ścianach i sklepieniach kościoła zachowały się resztki polichromii wykonanych ok. 1766 przez lwowskiego malarza Stanisława Stroińskiego. Do najlepiej zachowanych należy przedstawienie Nawiedzenia Elżbiety przez Marię. Jeszcze większą wartość ma południowa kaplica św. Dominika (mauzoleum Cetnerów herbu Przerowa), której wnętrze i tambur kopuły pokrywa dekoracja stiukowa.

Bogatą dekorację z przeważającymi motywami roślinnymi, głównie bardzo plastycznymi kiściami owoców wykonał włoski sztukator Giovanni Battista Falconi ok. 1648 roku. Wysokiej klasy dekoracja jest jednym z najlepszych dzieł artysty działającego na terenie południowo-wschodniej i centralnej Rzeczypospolitej.

Nie zachowało się bogate wyposażenie rzeźbiarskie - cenny zabytek sztuki wykonane przez czołowych rzeźbiarzy lwowskich: Piotra Polejowskiego, Sebastiana Fesingera i Antoniego Osińskiego

poczajów Poczajów – miasto w rejonie krzemienieckim obwodu tarnopolskiego Ukrainy, herb oraz prawa miejskie nadane przez króla Stanisława Augusta w roku 1778; do 1939 w granicach II Rzeczypospolitej (województwo wołyńskie, powiat krzemieniecki).

Poczajów położony jest na grzbiecie wyniosłego wzgórza opodal Podkamienia, między Brodami a Krzemieńcem, słynie jako ośrodek pielgrzymkowy prawosławnych i grekokatolików.

Ławra Zaśnięcia Matki Bożej w Poczajowie, skrótowo Ławra Poczajowska - prawosławny klasztor w Poczajowie, w rejonie krzemienieckim obwodu tarnopolskiego na Wołyniu (Ukraina). Podlega jurysdykcji Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego na prawach stauropigii. Najważniejszy ośrodek prawosławnego moskiewskiego życia monastycznego na Wołyniu i drugi na całej Ukrainie po Ławrze Peczerskiej w Kijowie. Jeden z trzech klasztorów prawosławnych o statusie ławry (w całym Patriarchacie Moskiewskim tym tytułem może posługiwać się pięć monasterów) na Ukrainie. Zespół klasztorny jest otoczony drogą miejską od północy, od wschodu okala go droga na Krzemieniec, przy której położone jest seminarium duchowne, od południa – droga na Tarnopol i Radyłów. Na teren klasztoru prowadzą dwa wejścia: od wschodu przez Świętą Bramę oraz od północy przez przejście podziemne od strony parkingu.

Przy wschodnim wejściu mieści się biuro turystyczne, przy północnym – dom pielgrzyma. Po prawej stronie od Świętej Bramy – w północno-wschodniej części zespołu klasztornego – usytuowany jest sobór Trójcy Świętej. Na południowy zachód od niego znajduje się dzwonnica, a za nią na północny zachód – cerkiew Pochwały Matki Bożej. W zachodniej części klasztoru zlokalizowany jest sobór Zaśnięcia Matki Bożej. Na północ od niego mieści się placyk ze studnią Hioba Poczajowskiego, a na południe – grota Hioba Poczajowskiego i cerkwie skalne.

kamieniec podolski Kamieniec Podolski – miasto na Ukrainie, w obwodzie Chmielnickim, nad Smotryczem, siedziba administracyjna rejonu kamienieckiego.

W 2015 roku liczyło ok. 102 tys. mieszkańców. Ośrodek przemysłu maszynowego, elektrotechnicznego, spożywczego (głównie winiarski), włókienniczego i materiałów budowlanych. W mieście działa Narodowy Uniwersytet im. Iwana Ohijenki (od 1918 roku) oraz Państwowy Uniwersytet Rolniczo-Techniczny. Stolica diecezji kamienieckiej (1378) i eparchii kamieniecko-podolskiej (1795, 1993).

Twierdza w Kamieńcu Podolskim – dawna polska twierdza w Kamieńcu Podolskim; obejmowała zamknięte w meandrze Smotrycza Stare Miasto, wzniesiony nad przesmykiem most Turecki, Stary Zamek i Nowy Zamek, które broniły dostępu do mostu, oraz szereg rzecznych budowli hydrotechnicznych. Kamieniec Podolski przez blisko trzysta lat skutecznie osłaniał południowo-wschodnie rubieże Rzeczypospolitej, zyskując znany przydomek „miasta niezwyciężonego” czy też „przedmurza chrześcijaństwa”. W stemie jego obrony główne znaczenie miały budowle hydrotechniczne i to nie bierne fosy, które w tamtych latach były powszechnie stosowane, lecz aktywne budowle piętrzące przy bramach Lackiej i Ruskiej. Kamieniec Podolski położony jest na skalistej wyspie położonej w pętli, jaką tworzy rzeka Smotrycz[2]. Istniały trzy dojścia do miasta. Dwa z doliny rzeki Smotrycz: przez Bramę Lacką od północy oraz Bramę Ruską od południa.

Trzecie wejście prowadziło przez zamek, a następnie przez czterdziestometrowy most Turecki. Dawniej twierdza w Kamieńcu Podolskim była nazywana „przedmurzem chrześcijaństwa” i „bramą do Polski”

wróblowce Wróblowce - wieś na Ukrainie, w obwodzie chmielnickim, w rejonie kamienieckim.

W czasach Rzeczypospolitej wieś leżała w województwie podolskim. Odpadła od Polski w wyniku II rozbioru.

chocim Chocim - miasto w południowo-zachodniej części Ukrainy (Besarabia), w obwodzie czerniowieckim, stolica rejonu nad Dniestrem. Ma 11,2 tys. mieszkańców (2001).

Zamek w Chocimiu – budowla obronna w Chocimiu, na Ukrainie, usytuowana na wysokim, skalistym brzegu Dniestru w obwodzie czerniowieckim. Budowa zamku rozpoczęła się w roku 1325, a prace nad nią trwały do 1380 roku. W roku 2007 budowla została zaliczona do “siedmiu cudów Ukrainy”. Na przestrzeni wieków zamek był wielokrotnie uszkadzany i następnie poddawany remontom przez kolejnych użytkowników. W 1387 roku hospodar mołdawski Piotr I Muszatowicz uznał za swego suzerena polskiego króla Władysława II Jagiełłę, w rezultacie czego Zamek w Chocimiu, Zamek w Chmielowie oraz Zamek Cecyna trafiły pod zwierzchnictwo Hospodarstwa Mołdawskiego. Zamek w Chocimiu przez ponad wiek był rezydencją hospodarów mołdawskich, i rzecz jasna, poddany został w tym czasie istotnym zmianom. Najpotężniejsze prace budowlane przypadły na lata 1460-70, czyli okres panowania Stefana III Wielkiego. Wtedy to powstał kompleks budynków oraz umocnień obronnych, który z niewielkimi zmianami przetrwał do dnia dzisiejszego. Potężne 40-metrowe mury obronne przyozdobione niezwykle pięknymi ornamentami wykonanymi z czerwonej cegły, pięć zwieńczonych dachem namiotowym wież, głębokie piwnice przeznaczone do przechowywania prowiantu i amunicji oraz studnia na dziedzińcu wewnętrznym – wszystko to pozwalało obrońcom zamku przetrwać zarówno zaciekły atak, jak i długotrwałe oblężenie.

czerniowce Czerniowce – miasto w południowo-zachodniej części Ukrainy w Bukowinie północnej nad Prutem.

Cerkiew Narodzenia Najświętszej Bogurodzicy w Czerniowcach – najstarsza murowana cerkiew Czerniowiec w dzielnicy Horecza, wchodząca w skład monasteru Horecza. Jest to jeden z ważniejszych zabytków architektury późnomołdawskiej, łączący tradycyjną dla regionu architekturę opartą o plan trójkonchowy, ale posiadającą wystrój barokowy. Monaster Horecza powstał w 1712 obecna świątynia powstała w 1767 na miejscu poprzedniej, drewnianej. W 1775 północno-zachodnia Mołdawia została włączona w skład monarchii Habsburgów (jako Bukowina), a klasztor zamknięto w 1784. W czasach habsburskich i rumuńskich cerkiew kilkukrotnie odremontowywano. Po upadku komunizmu i uzyskaniu niepodległości przez Ukrainę świątynię ponownie odnowiono, a w 1995 przywrócono do istnienia klasztor. Obiektem opiekuje się Ukraiński Kościół Prawosławny Patriarchatu Moskiewskiego.

siret Siret - jedno z najstarszych miast na Bukowinie, leży na terytorium obecnej Rumunii, przy granicy z Ukrainą, nad rzeką Seret.

Istniejące już wcześniej miasto (założone za panowania króla Polski i Węgier Ludwika Węgierskiego) było jednym z ważniejszych ośrodków rodzącego się w drugiej połowie XIV w. państwa mołdawskiego – tutaj znajdowała się rezydencja hospodara Piotra Muszata, a także siedziba pierwszej diecezji kościoła katolickiego dla Mołdawii, powstałej w 1370 (pierwszym biskupem był Andrzej Jastrzębiec). Diecezja ta podlegała w różnych okresach archidiecezji lwowskiej bądź bezpośrednio Rzymowi. Na początku XV wieku jednak upadła.

Z okresu świetności Seretu pochodzi cerkiew pw. Trójcy Świętej, która jest jednym z najstarszych kamiennych zabytków sakralnych Mołdawii, zbudowana zapewne właśnie przez Piotra Muszata. Świątynia ta – stanowiąca punkt wyjściowy architektury w stylu mołdawskim – nawiązuje do architektury bizantyjskiej, a z zewnątrz dekorowana jest kolorową ceramiką.

putna Putna – miejscowość w Rumunii, położona w północnej części Mołdawii, na Bukowinie, w pobliżu granicy z Ukrainą.

W Putna znajduje się obronny monastyr z cerkwią pod wezwaniem Zaśnięcia Bogurodzicy z XV w., fundacja Stefana Wielkiego, kilkakrotnie odbudowywany po zniszczeniach, stanowiących jedno z historycznych sanktuariów Rumunii (m.in. pochowany został tu fundator, Stefan Wielki, uznany przez rumuńską cerkiew prawosławną za świętego).

Oprócz monastyru we wsi znajduje się drewniana cerkiew pod wezwaniem Ofiarowania Matki Bożej w Synagodze, według tradycji ufundowana przez pierwszego historycznego wojewodę mołdawskiego Dragosza w 1353 r. w Volovăț i przeniesiona tutaj w 1468 r. w ciągu jednej nocy w obliczu niebezpieczeństwa tureckiego.

Miała ona m.in. służyć tutejszym mnichom podczas budowy monastyru. Faktyczna data budowy cerkwi nie jest znana. Cerkiew była wielokrotnie restaurowana i rozbudowywana: m.in. w 1778 r. dodano przedsionek.

Monastyr Putna – obronny monastyr z cerkwią pod wezwaniem Zaśnięcia Bogurodzicy znajdujący się w miejscowości Putna w Rumunii, położonej na Bukowinie. Ważne miejsce historyczne dla Rumunów z uwagi na jego znaczenie w rozwoju kultury Mołdawii oraz jako miejsce pochówku Stefana Wielkiego (cel licznych pielgrzymek w dniu święta Stefana – 2 lipca). Monastyr był jedną z pierwszych, licznych później fundacji sakralnych hospodara Stefana Wielkiego. W zamierzeniu fundatora miał stanowić najważniejszy ośrodek religijny kraju, a także nekropolię Stefana i jego następców na tronie mołdawskim. W celu osiągnięcia przezeń należytej rangi, został przez władcę bogato uposażony (w 1503 posiadał 24 wsie), a jego dzieło kontynuowali następcy na tronie mołdawskim. Nie zostało zrealizowane jednak zamierzenie ustanowienia tutaj nekropolii hospodarów mołdawskich – po Stefanie pochowani zostali tutaj tylko dwaj jego kolejni następcy (syn Bogdan III Ślepy i wnuk Ştefăniţă), późniejsi władcy często zaś fundowali swoje własne nekropolie. Budowę monastyru rozpoczęto w 1466 (być może na miejscu starszego kompleksu sakralnego).

Cerkiew ukończono już w 1469, w późniejszym czasie budowano fortyfikacje monastyru ukończone w 1481. Jednak już w 1484 monastyr został zniszczony przez pożar. Stefan niezwłocznie podjął jego odbudowę, ukończoną w 1498. W 1536 ponownie miał miejsce pożar. Zapewne w XVI w. Putna została ozdobiona freskami zewnętrznymi. W końcu XVIII w. tutejsze zgromadzenie mnichów prawosławnych uniknęło rozwiązania (co dotknęło wiele innych monastyrów bukowińskich pod rządami austriackimi). W miarę rodzenia się rumuńskiej świadomości narodowej, coraz mocniejsza była jego rola symbolu narodowego, często był odwiedzany. W XIX w. rozbudowano zabudowania klasztorne.

SUCEVITA Sucevita - miejscowość w Rumunii, położona w północnej części Mołdawii, na Bukowinie, przy drodze łączącej Kimpulung i Radowce.

W Suczawicy znajduje się obronny monastyr z malowaną cerkwią pod wezwaniem Zmartwychwstania z końca XVI w., ostatnią ze słynnych malowanych cerkwi Bukowiny (fundacja hospodarów mołdawskich z rodu Mohyłów).

Monastyr Sucevița – obronny monastyr z malowaną cerkwią pod wezwaniem Zmartwychwstania znajdujący się w miejscowości Suczawica w Rumunii, położonej na Bukowinie. Cerkiew jest jedną z ostatnich malowanych cerkwi Bukowiny, w 2010 r. wpisano ją na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Monastyr został ufundowany przez przedstawicieli rodu Mohyłów: Jeremiego i Szymona (przyszłych hospodarów) oraz Jerzego (przyszłego metropolitę mołdawskiego) w latach 80. XVI w., a następnie – w okresie zasiadania kolejnych Mohyłów na mołdawskim tronie hospodarskim (od 1595 r.) – stopniowo rozbudowywany.

W tym okresie zbudowano wokół niego potężne mury z narożnymi basztami, a samą cerkiew ozdobiono freskami zewnętrznymi (1595-1596), których autorami byli malarze Sofronie i Ion. W ten sposób Mohyłowie próbowali zaakcentować potęgę swojej rodzącej się dynastii, nawiązując do podobnych fundacji swoich poprzedników (liczne fundacje monastyrów to dzieła Aleksandra Dobrego, Stefana Wielkiego czy Piotra Raresza; za panowania tego ostatniego, pół stulecia wcześniej, wykonano całą serię malowideł zewnętrznych na ścianach cerkwi).

Cerkiew zbudowana jest na planie trójkonchowym, z pewnym odchyleniem od tradycyjnego orientowania. Składa się z nawy, komory grobowej (nad którą znajduje się skarbiec), dwukopułowego przednawia oraz przedsionka, oświetlonego dużymi oknami. Charakterystyczny element (rzadko spotykany na Bukowinie) stanowią dobudowane od północy i południa do przedsionka arkadowe ganki, przez które prowadzą wejścia do cerkwi.

ARBORE Arbore - rumuńska gmina i wieś położona na Bukowinie, w okręgu suczawskim, 6 km na zachód od Solki.

W Arbore znajduje się malowana cerkiew pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela z XVI w., wpisana wraz z innymi malowanymi cerkwiami Bukowiny na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Cerkiew św. Jana Chrzciciela w Arbore – malowana cerkiew w miejscowości Arbore w północnej Rumunii, na Bukowinie, wpisana wraz z innymi malowanymi cerkwiami Bukowiny na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Zbudowana została w 1503 z fundacji możnowładcy na dworze Stefana Wielkiego i jego następców imieniem Luca Arbore. Bezwieżowa, postawiona na planie prostokąta z apsydą od wschodu (oraz ukrytymi wewnątrz muru apsydami bocznymi) z wielką niszą w fasadzie zachodniej, stanowi jeden z najlepiej zachowanych przykładów malarstwa bukowińskiego. Autorem malowideł zewnętrznych jest Dragoş z Jass, zostały wykonane w 1541 i łączą elementy tradycji lokalnej oraz bizantyjskiej z wpływami zachodnimi. Szczególnie interesujący jest zespół miniatur przedstawiony na ścianie zachodniej. Wewnątrz cerkwi znajdują się nagrobki fundatora i jego rodziny (m.in. jego polskiej żony), noszące pewne oznaki wpływów polskich.

Obok cerkwi znaleźć można dwa bloki skalne, w których zagłębieniach przygotowywane były farby do malowania świątyni. Z XIX w. pochodzi dzwonnica, służąca też jako brama na teren cerkwi.

Monastir Humurului Monastir Humurului miejscowość w Rumunii, położona w okręgu Suczawa na Bukowinie, kilka kilometrów na północ od miasta Gura Humorului. Położona jest w dolinie rzeki Humor, przy drodze prowadzącej do polskich wsi Plesza i Pojana Mikuli.

We wsi znajduje się monastyr z malowaną cerkwią pod wezwaniem Zaśnięcia Bogurodzicy z pierwszej połowy XVI w., wpisaną wraz z innymi malowanymi cerkwiami Bukowiny na listę światowego dziedzictwa UNESCO. W pobliżu znajdują się też ruiny cerkwi należącej do wcześniejszego monastyru, ufundowanego na przełomie XIV i XV w.

Monastyr Humor – monastyr prawosławny z malowaną cerkwią pod wezwaniem Zaśnięcia Bogurodzicy znajdujący się w miejscowości Mănăstirea Humorului w Rumunii, położonej na Bukowinie. Cerkiew monastyru wraz z innymi malowanymi cerkwiami Bukowiny wpisana jest na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Budowa obecnego monastyru (z którego zachowała się jedynie cerkiew) nastąpiła w 1530, za panowania i z inicjatywy hospodara Piotra Raresza.

Fundację przeprowadził bojar, kanclerz hospodara, Teodor Bubuiog. Zbudowana wówczas cerkiew, postawiona na planie trójkonchowym, składa się z czterech części: nawy, przednawia, komory grobowej (nad którą znajdował się skarbiec) oraz przedsionka, szeroko otwartego arkadami na zewnątrz (jest to pierwsze tego typu rozwiązanie na Bukowinie). Kilka lat później, w 1535 r., cerkiew została ozdobiona freskami, których wykonanie nadzorował mistrz Toma z Suczawy (który pozostawił na murach budynku swój podpis). Ponieważ nie była to fundacja książęca, cerkwi nie zwieńczono wieżą. Monastyr był otoczony murami obronnymi, które jednak zostały później zniszczone. Przetrwała natomiast wolno stojąca wieża obronna, z hurdycjami pod dachem, wzniesiona w 1641 r. przez hospodara Bazylego Lupu, służąca także jako dzwonnica. Freski zewnętrzne cerkwi, pokrywające całe jej ściany, stanowią jeden z najlepszych przykładów malowideł cerkwi bukowińskich. Dominuje w nich kolor czerwony.Najlepiej zachowane są freski na ścianie południowej cerkwi, najlepiej osłoniętej od wiatrów i deszczów.

VORONET Voroneț (pol. hist. Woroniec) – miejscowość w Rumunii, położona w północnej części Mołdawii, na Bukowinie, kilka kilometrów na południe od miasta Gura Humorului.

W Voroneț znajduje się obronny monastyr z malowaną cerkwią pod wezwaniem św.

Jerzego z 2. połowy XV w. (fundacja Stefana Wielkiego), rozbudowaną i ozdobioną malowidłami zewnętrznymi w 1. połowie XVI w., wpisaną wraz z innymi malowanymi cerkwiami Bukowiny na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Monastyr Voroneț – obronny monastyr z malowaną cerkwią pod wezwaniem św. Jerzego znajdujący się w miejscowości Voroneț w Rumunii, położonej na Bukowinie. Cerkiew monastyru wraz z innymi malowanymi cerkwiami Bukowiny wpisana jest na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Monastyr jest fundacją hospodara Stefana Wielkiego. Według tradycji władcę miał zainspirować do jego budowy pustelnik Daniło, mieszkający w Putnej, a tutaj pochowany. Cerkiew zbudowano w 1488 (zgodnie z napisem na tablicy erekcyjnej znajdującej się nad dawnym wejściem do cerkwi, obecnie w przedsionku – w ciągu 3 miesięcy i 3 tygodni), na planie trójkonchowym. Składała się początkowo z dwóch pomieszczeń, nawy (zwieńczonej wieżą) i przednawia. W 1547 z inicjatywy metropolity mołdawskiego Grzegorza dobudowany został przedsionek o dwóch wejściach (północnym i południowym). Sam hierarcha został w tym przedsionku pochowany.W 1786 władze austriackie zadecydowały o kasacie tutejszego zgromadzenia klasztornego, sama cerkiew pozostała natomiast świątynią parafialną. Zakonnice powróciły tutaj w 1990.Malowidła wewnętrzne cerkwi powstawały stopniowo (najstarsze, w nawie, pochodzą z końca XV w.). Malowidła zewnętrzne, w których dominujący jest kolor błękitny nazywany niekiedy „błękitem z Voroneț”[1], pochodzą z 1547, najbardziej znanym z nich jest uznawana za najcenniejszy fresk malowanych cerkwi Bukowiny scena Sądu Ostatecznego wypełniająca zachodnią elewację świątyni.

MOŁDOVICA Modovica - wieś leżąca w dolinie Moldovițy, powyżej Vatra Moldoviței, na południowej Bukowinie (Rumunia).

Mołdawica Ruska, jak zostało to uwieńczone w nazwie, była i nadal w dużym stopniu jest zasiedlona przez Hucułów, przede wszystkim w swej wyższej części.

Mieszkańcy trudnią się przede wszystkim hodowlą, w mniejszym stopniu zarabiają na wycince drzew.

Część ludności żyje z usług.

Rumuni i Huculi, zamieszkujący Mołdawicę Ruską, są w większości wyznania prawosławnego. W roku 1880 mieszkały tu 1484 osoby. Styl architektury rumuńskiej jest w dużym stopniu przejmowany przez Rusinów, trudno więc odróżnić przynależność etniczną mieszkańców konkretnych gospodarstw. W centrum wsi znajdują się urzędy, cerkiew prawosławna i greckokatolicka.

Obronny monastyr z malowaną cerkwią pod wezwaniem Zwiastowania znajdujący się w miejscowości Vatra Moldoviței w Rumunii, położonej na Bukowinie.

Cerkiew monastyru wraz z innymi malowanymi cerkwiami Bukowiny wpisana jest na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Pierwszy monastyr w tym miejscu został wzniesiony już w latach 1402–1410 przez hospodara Aleksandra Dobrego, uległ jednak zniszczeniu wskutek osunięcia się ziemi. Dzisiaj można odnaleźć pozostałości murowanej cerkwi tego założenia, zbudowanej na planie trójkonchowym, położone o ok. 700 m w głąb doliny od istniejącego monastyru. Monastyr został ponownie zbudowany w 1532 z fundacji hospodara Piotra Raresza. Jego centralny element stanowi cerkiew pod wezwaniem Zwiastowania, zbudowana na planie trójkonchowym, zwieńczona wieżą wznoszącą się nad nawą. Składa się ona z czterech pomieszczeń: nawy, komory grobowej (powyżej której znajduje się skarbiec), przednawia oraz otwartego przedsionka (egzonarteks) z trzema wielkimi arkadami od zachodu oraz pojedynczymi arkadami od północy i południa. W komorze grobowej pochowany jest metropolita mołdawski Efrem, zmarły w 1619, jeden z dobroczyńców klasztoru.

BOGDAN VODA Bogdan Voda - najbardziej znana i charakterystyczna wieś w dolinie Izy. Tutaj właśnie znajduje się najlepiej zachowana architektura maramureska, oraz najsłynniejszy w okolicy zakład produkujący bramy maramureskie. Symbolem wsi jest drewniana cerkiew św Mikołaja z 1718 r. Ciekawostką jest to, że wieś swą nazwę posiada wcale nie od początków swego istnienia. Pierwotna nazwa to Cuhea, traktowana jako stolica 121 wiosek maramureskich, wówczas pod zwierzchnictwem węgierskim, jednak zarządzanej przez wojewodę wołoskiego – Bogdana. Wybudował Bogdan we wsi kamienny dwór i prawdopodobnie cerkiew.

Skonfliktowany z królem węgierskim Ludwikiem I, stworzył w 1359 r. nowe, niezależne Księstwo Mołdawii.

Uznano w roku 1968, że wieś nosić będzie jego imię.

Najcenniejszym zabytkiem Bogdan Voda jest drewniana cerkiew św. Mikołaja z 1719 eoku, która stoi przy głównej ulicy, w centrum wsi. Prowadzi do niej stara, bogato rzeźbiona brama maramureska, często fotografowana i prezentowana w wydawnictwach regionalnycz. Sama cerkiew zachwyca klasyczną sylwetką, idealnymi proporcjami i nieco archaiczną formą. Wewnątrz zachowały się cenne malowidła, barokowy ikonostas, rzeźbiony drewniany kandelabr oraz księgi cerkiewne z XVIII w.

BARSANA Bârsana to duża wioska w dolinie Izy, w regionie Marmarosz (Maramureş), ale bârsana to również rasa owiec o długim i gęstym runie.

Prawdopodobnie mieszkańcy Bârsany żyli z hodowli tych zwierząt, więc może to stąd wzięła się nazwa ich wioski.

Niewykluczone też, że było na odwrót i to rasę owiec nazwano mianem miejscowości gdzie była tak popularna, zaś miejscowość od nazwiska jej właściciela. Jak było dokładnie, tego nie wiemy, wiemy natomiast, że nazwa Bârsana była używana już w średniowieczu, kiedy wioska należała do kniazia Stanisława, syna Stana Bârsana, o czym dowiadujemy się z XIV-wiecznych dokumentów.

Bârsana może się pochwalić zabytkiem wpisanym na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO. Jest nim bardzo malutka, ale piękna, drewniana, marmaroska cerkiew Ofiarowania Maryi w Świątyni. Została zbudowana w roku 1720 jako część tutejszego klasztoru. Około roku 1800 została zamieniona w kościół parafialny i przeniesiona na wzgórze gdzie otoczona uroczym sadem stoi do dnia dzisiejszego. Świątynia została wpisana na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO w roku 1999 wraz z siedmioma innymi drewnianymi cerkwiami Marmaroszu. Pozostałe można znaleźć w: Budeşti, Deseşti, Ieud, Plopiş, Poienile Izei, Rogoz i Şurdeşti. Cerkiew Ofiarowania Maryi w Świątyni, Bârsana (Rumunia) Kościółek w Bârsanie został zbudowany na planie prostokąta, później dobudowano otwarty portyk zdobionym arkadami, wspartymi na drewnianych kolumnach. Kryty gontem dwupoziomowy dach wieńczy strzelista wieża. Wnętrze zdobią kolorowe, dość dobrze zachowane malowidła na drewnie i płótnie. Namalował je w roku 1806 Toader Hodor z Vişeul de Mijloc. W przedsionku zobaczymy między innymi sceny z Sądu Ostatecznego, a w nawie z Księgi Rodzaju.

VALENI

SYHOt MARMAROSKI Syhot– miasto w północnej Rumunii. Leży tuż przy granicy z Ukrainą, w okręgu Marmarosz (rum. Maramureș), nad Cisą. Liczy około 44,2 tys. mieszkańców.

Miejsce Pamięci Ofiar Komunizmu i Ruchu Oporu w Sighet powstało w 2000 we wnętrzach dawnego więzienia Sighet, zbudowanym w 1897 przez administrację austro-węgierską.

W sierpniu 1948 więzienie stało się miejscem odosobnienia dla grupy studentów i miejscowych chłopów. W 1950 umieszczono w nim ponad stu osobistości z całego kraju (byłych ministrów, naukowców, ekonomistów, oficerów, historyków, dziennikarzy, polityków). W 1955, po zawarciu Konwencji Genewskiej i akceptacji komunistycznej Rumunii przez ONZ, część więźniów została zwolniona, część przeniesiono do innych miejsc odosobnienia, część pozostawała w areszcie domowym. Na około 200 więźniów, 54 nie doczekało się wolności. W 1977 więzienie zostało zamknięte. W latach 1995-2000 trwały prace nad przystosowaniem obiektu do celów ekspozycyjnych.

Obecnie każda cela więzienna stała się salą muzealną, w których przedstawiono chronologię systemu totalitarnego w komunistycznej Rumunii. Muzeum zostało stworzone i jest administrowane przez Fundację Akademia Obywatelska, będącą instytucją badawczo-oświatową.

SOŁOTWINO Sołotwino – miasteczko (osiedle typu miejskiego) w rejonie tiaczowskim obwodu zakarpackiego Ukrainy.

Leży na północnym brzegu granicznego odcinka górnej Cisy, naprzeciw rumuńskiego miasta Sighetu Marmaţiei, na wysokości 283 m n.p.m.

Liczba mieszkańców - 9276 osób (2001).

Sołotwyno jest największą pośród miejscowości zamieszkanych na Zakarpaciu przez Rumunów, który do dziś stanowią na tyle dużą część mieszkańców, że uzasadnia to dwujęzyczność miasteczka.

Przez Sołotwyno przebiega linia kolejowa z Tereswy do Wełykoho Byczkiwa i regionalna droga R03 z Mukaczewa do Rohatyna.

Decydujący wpływ na rozwój Sołotwyna wywarły wielkie złoża soli kamiennej, eksploatowane już w starożytności. Ślady osadnictwa (dwa grodziska na zachód od miasta) pochodzą już z I–II wieku p.n.e. Dzisiejsze Sołotwyno zostało założone w XIII wieku. Sąsiadujące wsie Aknaszlatina i Faluszlatina po II wojnie światowej zostały połączone w jedno osiedle. Przemysłowe wydobycie soli rozpoczęło się w połowie XVIII wieku i trwa do dziś; obecnie prowadzi je państwowy kombinat Ukrsolprom. W szczytowym okresie – w latach 70. XX wieku – wydobycie soli sięgało 451 tys. ton rocznie i stanowiło 10% produkcji całej Ukrainy.

Obecnie jest wielokrotnie niższe. Złoża soli ocenia się na 30 milionów ton, a objętość całego sołotwińskiego słupa solnego na kilka km³.W jednej z sołotwińskich kopalni znajdują się obecnie laboratoria badawcze ukraińskiej akademii nauk oraz, od 1968, podziemny szpital alergologiczny.Na zachód od miasta leżą słone jeziorka, wykorzystywane w celach rekreacyjnych.

bukowe Bukowe - wieś w rejonie starosamborskim obwodu lwowskiego Ukrainy. Miejscowość liczy około 767 mieszkańców.

Podlega pod lutowiską silską radę.

Wieś szlachecka, własność Herburtów, położona była w 1589 roku w ziemi przemyskiej województwa ruskiego[1].

W 1921 liczyła około 943 mieszkańców. Znajdowała się w powiecie samborskim.

mukaczewo Mukaczewo – miasto rejonowe w obwodzie zakarpackim Ukrainy. Liczba mieszkańców – 82,3 tys.

2001, powierzchnia – 28 km².

Mukaczewo leży nad Latoricą, na Nizinie Zakarpackiej.

Składa się z sześciu dzielnic – Roswyhow, Pidmonastyrie, Pałanok, Pidzamok, Pidhorod i Mukaczewo-centrum.

Obecnie miasto zamieszkują głównie Ukraińcy (60%), Węgrzy i Rosjanie. W Mukaczewie mieści się wydział Uniwersytetu Podkarpackiego. Miasto jest siedzibą biskupów katolickich obrządku greckiego i łacińskiego, jak również prawosławnej eparchii mukaczewsko-użhorodzkiej Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego[1].

Zamek Palanka - zamek wzniesiono na rozkaz króla Węgier Beli IV w XIII wieku, po najeździe tatarskim lat 1240-1241. Zamek miał strzec wschodnich rubieży Królestwa Węgier przed najazdami tatarskimi. Panujący w Mukaczewie w latach 1396-1414 książę Fiodor Koriatowicz rozbudował i umocnił twierdzę. Przez następne dwieście lat zamek często zmieniał właścicieli, aż w 1633 zamek kupił książę Siedmiogrodu Jerzy I Rakoczy. Za panowania Rakoczych zamek nieustannie wzmacniano i odnawiano. W czerwcu 1682 roku książę Siedmiogrodu Imre Thököly wziął ślub z Heleną Zrinską i w tym zamku odbyło się wesele. Zamek mukaczewski był ośrodkiem węgierskich powstań narodowych przeciw Habsburgom. Po klęsce ostatniego z nich w 1711 zamek wpadł w ręce Habsburgów, którzy w 1726 nadali go, wraz z całym dominium mukaczewsko-czynadijewskim, wiernemu sobie austriackiemu rodowi Schönborn. Zamek stał się ważnym ogniwem w systemie twierdz stanowiących militarną podstawę władzy Habsburgów nad Węgrami. Podczas wojen napoleońskich przechowywano w nim habsburskie klejnoty koronne. W latach 1789-1897 zamek wykorzystywano jako ciężkie więzienie polityczne, jego więźniem był m.in. bojownik o wyzwolenie Grecji Aleksander Ipsilanti. Od 1926 na zamku mieściły się koszary, najpierw armii czechosłowackiej, później węgierskiej. Po II wojnie światowej zamkiem władała sowiecka policja polityczna, a w latach sześćdziesiątych XX wieku ulokowano tu szkołę rolniczą.

polyana

wołowiec Wołowiec – osiedle typu miejskiego w obwodzie zakarpackim w zachodniej Ukrainie (na Zakarpaciu). Liczba mieszkańców – 5.178 osób 2001.

Wołowiec leży nad potokiem Wicza, na południowym stoku Wschodnich Bieszczadów, w obniżeniu między tym grzbietem a pasmem Połoniny Borżawy. Przez miasto przebiega główna zakarpacka linia kolejowa z Mukaczewa do Stryja.

W XIX wieku Wołowiec stał się jedną z największych wsi regionu i zaczął się coraz szybciej rozwijać. W latach trzydziestych XIX wieku zaczęła pracę pierwsza cegielnia, w 1872 przez wieś przeprowadzono linię kolejową, w 1882 powstała pierwsza szkoła, w 1906 zaczął pracę parowy tartak. W 1870 wieś liczyła około 600 mieszkańców, w 1900 - już 1,3 tys., z czego 0,8 tys. Rusinów, 0,3 tys.

Niemców, 0,2 tys. Węgrów. Po I wojnie światowej wieś znalazła się w granicach Czechosłowacji. Podczas wykopalisk w 1930 odnaleziono skarb złotych i brązowych przedmiotów z II tysiąclecia p.n.e. W latach 1946-1962 Wołowiec był siedzibą władz powiatu, a w 1957 otrzymał prawa miejskie. Po przywróceniu powiatu wołowieckiego w 1965 powtórnie został siedzibą jego władz. W mieście znajduje się cerkiew greckokatolicka z XVII / XVIII wieku. Świątynia ta, pod wezwaniem Opieki Bogurodzicy jest przykładem trójdzielnej konstrukcji z wieżą słupowo-ramową i izbicą. We wsi znajduje się turbazaPłaj posiadająca 120 miejsc noclegowych dla turystów.

drochobycz miasto rejonowe na Ukrainie, w obwodzie lwowskim, nad Tyśmienicą w Beskidach Brzeżnych. Liczy ponad 77 tysięcy mieszkańców (2001)[.

Miasto królewskie lokowane w 1392 roku położone było w XVI wieku w województwie ruskim

Wielka Synagoga w Drohobyczu, zwana Chóralną – synagoga znajdująca się w Drohobyczu, na Ukrainie. Jest największą synagogą zachodniej Ukrainy i jedną z największych w Europie Środkowo-Wschodniej.

Synagoga została zbudowana w latach 1842-1865. W miejscu gdzie powstała, stała wcześniej znacznie mniej okazała drewniana bożnica, która spłonęła w pożarze w 1713 roku. Podczas II wojny światowej, po wkroczeniu wojsk niemieckich do miasta, synagoga została zdewastowana i przeznaczona na magazyn soli. Po zakończeniu wojny mieścił się w niej sklep meblowy. Przez dziesięciolecia obiekt ulegał systematycznej degradacji i nie był remontowany.

Na początku lat 90. XX wieku synagoga została zwrócona lokalnej gminie żydowskiej, która znalazła sponsorów na prace związane ze wzmocnieniem ścian budynku. Od listopada 2013 r. trwa remont fasady.