Міністэрста адукацыі Рэспублікі Беларусь Беларускі дзяржаўны тэхналагічны ўніверсітэт факультэт прынттэхналогій і медыякамунікацый кафедра рэдакцыйна-выдавецкіх тэхналогій
Уладзімір Куліковіч
Дзённік алімпіёніка Вып 3
Анатацыя Гэта трэці зборнік серыі кніг для падрыхтоўкі да алімпіяд і творчых конкурсаў па беларускай мове і літаратуры вядомага і аўтарытэтнага навукоўца-практыка з 26 гадовым стажам у алімпіядным руху, аўтара каля 40 вучэбных дапаможнікаў. Заўзятарам беларусчыны прапануецца больш за 300 арыгінальных практыка-арыентаваных заданняў, згрупаваных тэматычна. Яны дазваляюць не толькі вывучаць законы беларускай мовы, але і пазнаваць нацыянальнакультурную адметнасць сваёй радзімы. Кніга прызначана зберагчы час на пошукі цікавых і змястоўных заданняў тым настаўнікам, выкладчыкам УВА, вучням старшых класаў агульнаадукацыйных устаноў, студэнтам, хто імкнецца быць патрыётам Беларусі.
Мінск 2018
У Год малой радзімы землякам Ашмяншчыны і Францішка Багушэвіча ПРЫСВЯЧАЮ Змест Прадмова, або Як працаваць з кнігай……………………… Фанетыка. Арфаэпія. Акцэнталогія……………………….. Графіка. Арфаграфія……………………………………….. Марфеміка. Словаўтварэнне……………………………….. Лексікалогія. Лексікаграфія………………………………… Фразеалогія. Фразеаграфія………………………………….. Марфалогія і правапіс……………………………………….. Назоўнік…………………………………………………. Прыметнік………………………………………………. Лічэбнік………………………………………………….. Займеннік……………………………………………….. Дзеяслоў і яго формы…………………………………… Прыслоўе……………………………………………….. Службовыя часціны мовы і выклічнік………………… Сінтаксіс і пунктуацыя Просты сказ……………………………………………….. Складаны сказ…………………………………………….. Стылістыка. Тэкст………………………………………………. Культура мовы. Мова і культура………………………………… Заданні па літаратуры…………………………………………….
Узоры заданняў №1. Калі слова, запісанае ў транскрыпцыі, адпавядае арфаэпічнай норме сучаснай беларускай мовы, пастаўце лічбу — 1, калі вымаўленчая норма з’яўляецца састарэлай, то напішыце лічбу 2, калі не адпавядае ніякай з указаных нормаў, а належыць да гутарковых або дыялектных, пастаўце лічбу — 3. Максімальны бал — 5. [эўрапэйск’і] [парл’амэнцкайа рэспубл’іка] [грамаства] [м’эдыйакамун’ікацыйі] [п’эрапл’оччык] [дз’адз’кавы каск’і] [батон-ы-п’ірок] [надлобйэ] [хрэз’б’іны] [ф’іл’ал’аг’ічны факул’тэт] №2. Якія беларускія гарады называюць перыфразамі? 1. Горад шахцёрскага юнацтва Беларусі — … . 2. Горад І з’езда РСДРП — …. 3. Горад нафтавікоў Беларусі — … . 4. Горад на Дзвіне — … . 5. Цэнтр паўстання 1863–1864 гадоў на Беларусі — … . 6. Горад асілка Машэкі — … 7. Горад першай у Беларусі друкарні — … 8. Першая сталіца ВКЛ — … . 9. Горад універсітэта імя Францыска Скарыны — … . 10. Горад, у якім былі выдадзеныя і былі спаленыя кнігі Сымона Буднага — … . №3. Якія словы паблытаў вучань у сказах. Патлумачце і запішыце сказы правільна. 1. Калі ў нумарах машын, тэлефонаў сустракаюцца лікі 33, 123, то яны (так думаюць многія людзі) могуць прынесці ўдачу. _____________________________________________________________________________ 2. Калі герой намерваецца падпаліць сялібу аб’ездчыка, у чытача ўзнікае ўяўленне аб ім як аб чалавеку, у якога стыхійныя інтынкты могуць узяць верх над свядомасцю. _____________________________________________________________________________ №4. Якія граматычныя памылкі дапусцілі ў сказе аўтары? Патлумачце і выпраўце. 1. У канцы лютага — пачатку сакавіка ўдзень моцна прыгравае сонца, а к вечару ідзе рэзкае паніжэнне тэмпературы. 2. Пагодзіч пасядзеў з гадзіну за сталом, а потым папрасіў прабачэння ў сямейнікаў і двух госцяў: на Новы год прыляцела з Чарнаўцоў франтавая сяброўка цешчы з унучкайдзесяцікласніцай, вельмі падобнай на сваю бабулю. №5. Запішыце прыметнікі. Шапка (эскімоса) — … ; ікра (бялугі) — … раніца (без расы) — … спрэчкі (без канца) — …; дрэва (з вялікімі дуплом) — …; плаўнік (бялухі) — …; сцябло (падобнае на дудку) — …; увоз тавараў (без пошліны) — …; вуліцы (Рэйк’явіка) — …; гарадок (Азіі) — …. №6. Пра якога чалавека кажуць? Максімальны бал — 5. 1. Яму мора па калена ______________________________________________________ 2. Ён муляе вочы ___________________________________________________________ 3. У яго мурашкі па спіне бегаюць _____________________________________________ 4. Ён — сонная муха ________________________________________________________ 5. Ён — у мыле _____________________________________________________________ 7. Прапаў як рудая мыш _____________________________________________________ 8. Ён змяніў быка на індыка __________________________________________________ 9. Ён на сваім месцы ________________________________________________________ 10. Ён пускае пыл у вочы ____________________________________________________