ISOLATIE 45
Mag az i ne
VAKBLAD VOOR DE NEDERLANDSE ISOLATIESECTOR
OFFICIEEL ORGAAN VAN DE NEDERLANDSE VERENIGING VAN ONDERNEMERS IN HET THERMISCH ISOLATIEBEDRIJF (VIB), DE STICHTINGEN CINI, NCTI EN OOI - JAARGANG 12 - MAART 2010
Duurzame isolatie kleurt aubergines knalgroen Andreas G端rtler en Frank Jacobs (EiiF): Nieuwe standaard: duurzaam isoleren! Impact isolatie online zichtbaar met Rockassist 3.0
COMMENTAAR
INHOUD
Uw bonus in onze handen De bonussen aanpakken? Graag, met beide handen. De isolatiespecialisten staan klaar om deze beloningen te ondersteunen en zelfs op te drijven. Topbestuurders en projectontwikkelaars zijn van harte welkom, we informeren ze graag over het verband tussen wol, schuim en bonusopbouw. Heel actueel, nu een aantal grote industrieën de managementbonussen relateert aan duurzaamheidsdoelstellingen. Minder energiegebruik en reductie van CO2-emissie levert voortaan een dertiende maand of meer op. Al enkele jaren staat de bonuscultuur in het bedrijfsleven in een kwaad daglicht. Volgens kritikasters in en buiten de politiek overstijgt het beloningsniveau vaak de menselijke maat, staat het haaks op gedeelde verantwoordelijkheden van werkgevers en werknemers. Ook wordt de bonuscultuur verantwoordelijk gehouden voor onverantwoordelijk bestuur, één van de diepere oorzaken van de economische crisis. Het betrokken bedrijfsleven had het niet eenvoudig om zich tegen de kritiek te verdedigen, want met wereldwijd zoveel bedrijfsbeëindigingen is moeilijk vol te houden dat er met kleinere bonussen geen manager meer te vinden is. De koppeling aan duurzaamheidsdoelstellingen kunnen we afdoen als een slimme vondst, maar het is reëler dit met waardering te benaderen. Als de huidige crisis een winnaar op lange termijn heeft opgeleverd, dan is het wel het milieu. Steviger dan ooit heerst de overtuiging dat de toekomst van de wereld schreeuwt om zuinige, duurzame processen en producten. Ook het bedrijfsleven realiseert zich dat het energiegebruik drastisch moet veranderen. Dit is voor een deel te vinden in innovatieve processen en productontwikkeling, maar voor een minstens zo groot deel in een een rem op verspilling. De manager die morgen al zijn duurzaamheidsbonus 2010 in de knip wil hebben, belt vandaag nog met zijn isolatiespecialist. Die zorgt zelfs voor een meervoudige bonus op de bonus: ultrakorte terugverdientijden en betere bedrijfsresultaten.
8
Nieuwe standaard: duurzaam isoleren
Duurzaam isoleren in de industrie wordt de nieuwe standaard, want levert alleen maar winnaars op: industrie, milieu, politiek en isolatie- en installatiebranche. Andreas Gürtler en Frank Jacobs, bestuurders van de pas opgerichte European Industrial Insulation Foundation (EiiF) in Genève, zetten daarop in.
14
Impact isolatie online zichtbaar met Rockassist 3.0
De nieuwste versie van Rockassist 3.0 is binnenkort online beschikbaar. Het rekenprogramma van Rockwool Technical Insulation (RTI) verbindt technische en functionele elementen van isolatiesystemen systematisch met rendement, milieu en duurzaamheid.
Joop van Wingerden
24 ISOLATIE Magazine is het vakblad voor de isolatiesector en tevens het officieel orgaan van de Nederlandse Vereniging van Ondernemers in het Thermisch Isolatiebedrijf (VIB), de Stichting Opleidings- en Ontwikkelingsfonds voor het Isolatiebedrijf (OOI), Nederlands Centrum voor Technische Isolatie (NCTI) en de Stichting Commissie Isolatie Nederlandse Industrie (CINI). ISOLATIE Magazine verschijnt vier maal per jaar. Leden van de VIB alsmede de buitengewone leden ontvangen ISOLATIE Magazine uit hoofde van hun lidmaatschap.
Uitgave: Media Business Press Bezoekadres: Molenbaan 19, 2908 LL Capelle aan den IJssel Postadres: Postbus 8632 3009 AP Rotterdam Tel. redactie: 010-289 4078 Fax: redactie: 010-289 4076 E-mail: elohmannl@mbp.nl)l Redactie: Ewald Lohmann (hoofdredactie) Astrid Mol (redactie) Johan Lantinga (VIB) Willy Marks (Stichting OOI) Urbi van der Velden (CINI en NCTI) Advertentieverkoop: Stefan Prins Advertentietarieven op aanvraag Tel. 010 - 2894068 E-mail: sprins@mediasalessupport.nl Uitgever: Drs. Yvonne Joosten
Medewerkers: Henk Diepstraten Voor meer informatie over de VIB: Johan Lantinga Postbus 2600 3430 GA Nieuwegein Tel. 030 - 630 04 04 Fax: 030 - 605 32 08 E-mail: info@isoleren.nl Voor meer informatie over de Stichting OOI: Mevrouw Willy Marks Postbus 2600 3430 GA Nieuwegein Tel. 030 - 630 04 04 Fax: 030 - 605 32 08 E-mail: info@ooi.nl Voor meer informatie over de Stichting CINI en NCTI: Urbi van der Velden tel.: 0181 - 698030
Duurzame isolatie kleurt aubergines knalgroen
Restwarmte en vrijkomend CO2 van kunstmestproducent Yara in Sluiskil gaat via een hypermodern transport- en distributiesysteem naar een nieuw areaal glastuinbouw. Trostomaten, paprika’s en aubergines profiteren van efficiënte, relatief goedkope warmte en hoogwaardig CO2, Yara bespaart op koeling en CO2-emissie. Van der Linden & Veldhuis Isolatie tekende voor de isolatiesystemen aan beide zijden.
Verder in dit nummer: Isolatie Journaal
5
Geluid verliest zijn magie
Fotografie: Photol, Cuijk Richard Urbach Fotografie Rob Niemantsverdriet Vormgeving: René Janssen
12
Isolatiematerialen geanalyseerd op integrale duurzaamheid
17
Contactgeluidisolatie tegen geluiduitstraling
20
CINI-nieuws: LNG/cryogene-isolatie
26
NCTI-nieuws: handzame checklist
28
OOI-info: isolatie in de picture
33
voorpagina: Ontvangststation WarmCO2-project bij Terneuzen.
Druk: Thieme MediaCenter Rotterdam © 2010, Uitgever Media Business Press
ISSN: 1566-0095
MAART 2010
ISOLATIE Magazine
...............
3
ISOLATIE JOURNAAL Energiespel Minister Cramer van VROM – inmiddels afgetreden - heeft tijdens een klimaatevenement in Zutphen in februari het Energiespel van brancheorganisatie UNETO-VNI gelanceerd. Zij nam het spel officieel in gebruik, samen met voorzitter Marcel Engels van Uneto-VNI en Peter Schuthof van Agentschap NL. Het Energiespel toont voor verschillende woningtypen het effect van energiebesparende maatregelen. Spelers plaatsen schijven met energiebesparende
maatregelen op een digitale tafel en krijgen zo inzicht in het effect. In één oogopslag is de energiebesparing duidelijk en ziet de speler wat dat betekent voor de energierekening. Bedrijven, organisaties uit de installatiebranche, gemeenten en provincies kunnen het Energiespel huren. www.uneto-vni.nl
SGB voortaan Harsco Infrastructure Met ingang van 2010 maakt SGB onderdeel uit van het nieuwe Harsco Infrastructure. Met het samengaan met zusterbedrijven Hünnebeck en Patent onder deze naam ontstaat een internationale organisatie op het gebied van bekistingen en ondersteuningen, steigers en isolatie in bouw en industrie. De krachtenbundeling biedt, zo stelt Harsco, voordelen in productinnovatie, logistiek en kennisdeling. Kijk voor info op www.harsco-i.nl.
Checklist hotspots in waterleidingen Onlangs is de ISSO-checklist ‘hotspots in waterleidingen’ verschenen, een nuttig hulpmiddel voor alle partijen in de bouwkolom. Plaatsen waar ongewenste opwarming van leidingwater tot boven 25 °C optreedt, noemt men ‘hotspots’. In de checklist zijn nieuwe inzichten en recente informatie opgenomen over het tegengaan van onbedoelde opwarming van waterleidingen in woningen en gebouwen. De checklist geeft voorbeelden voor de bepaling van de vereiste afstand tussen waterleidingen en warme leidingen in dezelfde vloer. Natuurlijk kan thermische isolatie ook wonderen doen om temperatuurcontaminatie tegen te gaan. De checklist is gratis te downloaden via www.isso.nl.
Voor de vervangende nieuwbouw van het Wentgebouw van de faculteit Bètawetenschappen van de Universiteit Utrecht zet SGB een breed scala aan materialen in.
Adverteerdersindex maart 2010
Fraai lijnenspel kenmerkt de isolatie van het luchtbehandelingssyteem van Verzinkerei Herzlake in het Duitse Herzlake. Deze thermische verzinkerij mag zich na de nieuwbouw van de afgelopen jaren de modernste van Europa noemen.
MAART 2010
ISOLATIE Magazine
...............
5
ISOLATIE JOURNAAL Brandwerend isoleren
22.000 extra banen door duurzame energie
Rockwool stelt nieuwe informatie beschikbaar over bouwkundige brandveiligheid in de vorm van een korte video. In acht minuten wordt voorlichting gegeven over diverse aspecten van brandveiligheid, zoals regelgeving, toepassing in de praktijk en de verschillende bijdragen van bouwmaterialen aan het brandverloop. Volgens Rockwool moeten gebouwen op de eerste plaats veilig zijn en bestaan uit brandveilige constructies en -materialen. In dit kader geeft de steenwolproducent informatie over verschillend brandgedrag van isolatiematerialen en het belang van brandveilige constructies en gebouwen. Rockwool brengt deze informatie in beeld omdat bouwmaterialen, waaronder isolatieproducten, het brandverloop zowel positief (brandwerend) als negatief kunnen beĂŻnvloeden. ‘Dat brandgevaarlijke materialen voldoen aan de regelgeving, kan leiden tot een onjuiste perceptie van brandveiligheid’, stelt Rockwool. Men wijst op het belang van isolatiemateriaal dat in de hoogste Europese brandveiligheidklasse valt, zoals steenwol, en dat op basis van onafhankelijke en representatieve methoden is getest, ook bij toepassing in constructies. Isolatiematerialen in deze brandklasse A1 (EN 13501-1) zijn onbrandbaar, kennen nauwelijks rookontwikkeling, geen druppelvorming en geen vlamoverslag. Informatie is beschikbaar op www.rockwool.nl.
Investeringen in energiebesparing en duurzame energie leveren structureel 22.000 extra banen in de bouw- en installatiebranche op. Daarnaast levert het een vermindering van de CO2-uitstoot op met meer dan 13.000 kton. Dat stelt Uneto-VNI, de ondernemersorganisatie voor de installatiebranche. De organisatie roept het inmiddels demissionaire kabinet op om de verduurzaming van ons land met kracht te blijven stimuleren. Uneto-VNI voorzitter Marcel Engels: “We hebben met de overheid al afspraken gemaakt om in 2020 2,4 miljoen woningen en gebouwen 30% energiezuiniger te maken. Om dat te realiseren, hebben we behoefte aan een actieve rol van de overheid.�
$$& # , ! '( # ")!( ' %! # & #% &" ' '$! ( $ '( ' '$! ( & # + & # $$&*$ & # # ( & $)+ $% '' & # Voorkomen is beter dan blussen
6
...............
ISOLATIE Magazine
! - " ! # $ + #( &# ( +++ + $ #!
MAART 2010
$ #!
Montageset warmtepompen
Armaflex FastLink: in seconden veilig en betrouwbaar gemonteerd.
Armacell introduceert Armaflex FastLink, een montageset om warmtepompen snel aan de heetwateropslag aan te sluiten. De set bestaat uit af fabriek voorgeïsoleerde rvs ribbelbuis met bijpassende snelkoppelingen. Vergeleken met gebruikelijke montagemethoden kan Armaflex FastLink een aanzienlijke tijdsbesparing bereiken. De voorgeïsoleerde rvs ribbelbuis is flexibel, licht in gewicht en is zonder speciaalgereedschap te monteren. Als bescherming tegen energieverliezen is de leiding op de fabriek voorgeïsoleerd met HT/Armaflex voor temperaturen tussen -50 en +150 °C. Met de meegeleverde snelkoppelingen verloopt montage van FastLink-leidingen razendsnel. De metaal-op-metaal afdichtende messing koppelingen zorgen voor een nauwkeurige passing. De montageset is er in de maten DN 25 en DN 32. Info via www.armacell.com/nl.
Drieluik BouwRAI
Brandwerende pasta
‘Duurzaamheid en energie’ is het centrale thema van Building Holland, een evenement voor woningbouw, utiliteitsbouw en inrichting van openbare ruimte. De bestaande vakbeurzen BouwRAI en Urban Design en Gebouwtechniek vormen gezamenlijk Building Holland 2010. Het evenement wordt gehouden van 13 t/m 15 april 2010 in de Amsterdamse RAI. De nadruk van de beurs ligt op de ontwerpfase: het moment waarop keuzes worden gemaakt op het gebied van concepten en materialen. Bij projecten waarin woningbouw, utiliteitsbouw én openbare ruimte integraal worden benaderd zijn duurzaamheid en energie-efficiency belangrijke aandachtsgebieden. Alle deelevenementen worden onderbouwd met een programma van congressen, seminars en themapleinen. Building Holland 2010 is van dinsdag 13 tot en met donderdag 15 april dagelijks geopend van 10.00 tot 18.00 uur. Bij voorregistratie via www.buildingholland. nl is de toegang gratis.
Armacell heeft tijdens de VSK in februari 2010 het nieuwe product Armaprotect 1000 brandwerende pasta gepresenteerd. De pasta is voor brandwerende afdichting van sparingen van wand- en plafonddoorvoeringen. Revolutionair aan dit product is de consistentie van het gebruiksklare Armaprotect 1000 brandwerende pasta: snelle, nette en betrouwmateriaal, dat direct uit de bare afsluiting van doorvoerinemmer met de hand of spagen. tel kan worden verwerkt om wand- en plafonddoorvoeringen snel, netjes en betrouwbaar af te sluiten. De onbrandbare pasta met een smeltpunt van >1000 °C garandeert niet alleen een betrouwbare en effectieve brandbeveiliging, maar beschermt de leidingen ook tegen warmteverliezen en voorkomt geluidsoverdracht naar aangrenzende bouwdelen. Dit is met brandwerende kit of schuim bieden niet goed mogelijk. De pasta bestaat uit holle microbolletjes en anorganische bindmiddelen. Deze combinatie garandeert effectieve geluid- en warmte-isolatie: met een warmtegeleidingsvermogen van 10 °C = 0,040 W/(mK) beschermt de pasta de leidingen betrouwbaar tegen energieverliezen. Het Fraunhofer Institut für Bauphysik (Stuttgart, Duitsland) bevestigt dat de brandwerende pasta de contactgeluidoverdracht reduceert. Armaprotect 1000 is een systeemaanvulling op Armaflex Protect R-90 en kan direct op metalen en kunststofleidingen en op elektrische kabels in wand- of plafonddoorvoeringen worden gebruikt. Het product voldoet aan de Europese Norm EN 998-2.
MAART 2010
ISOLATIE Magazine
...............
7
VISIE OP LOKATIE EiiF-bestuurders Andreas Gürtler en Frank Jacobs:
”Nieuwe standaard: duurzaam isoleren!” De European Industrial Insulation Foundation (EiiF) te Genève is opgericht om de enorme nog onbenutte financiële en ecologische potentie van duurzame isolatie te ontsluiten. Eenderde van het energiegebruik komt voor rekening van de industrie, maar het krijgt amper de aandacht van politiek en bedrijfsleven. De EiiF pakt de handschoen op en gaat een nieuwe standaard zetten voor duurzame isolatie in de industrie. “Dat levert alleen maar winnaars op: industrie, milieu, politiek en de isolatie- en installatiebranches”, stellen EiiF-voorzitter Frank Jacobs en –directeur Andreas Gürtler vast. Isolatie Magazine sprak de bestuurders in Roermond. De isolatiebranche weet als geen ander dat economie en milieu gebaat zijn bij duurzame isolatie. In industriële bestekken wordt isolatie nog gezien als een praktische noodzaak veelal uit veiligheidsoogpunt, ten koste van energie, milieu en uiteindelijk ook rendement. Vooraanstaande producenten en contractors in de isolatiesector hebben het initiatief genomen tot de European Industrial Insulation Foundation (EiiF). De
stichting verenigt niet alleen producenten en verwerkers van isolatiesystemen. Alle partners in de keten, waaronder installateurs en ingenieursbureaus zijn welkom. Na het eerste stichtingsjaar is de organisatie operationeel en klaar om vanuit thuishaven Genève industrie, politiek en branche te mobiliseren. EiiF wil op basis van een nieuwe isolatiestandaard de criteria voor industriële isolatieontwerpen opschuiven naar naar een betere energie efficiency en duurzaamheid.
Onomstreden doel ”Er bestond geen organisatie die zich volledig bezighoudt met duurzame isolatie en energiebesparing in de industrie. De industrie vertegenwoordigt bijna eenderde van het energiegebruik, maar we kenden geen initiatieven om te laten zien wat isolatie betekent. Merkwaardig, dat politiek en bedrijfsleven een zo groot potentieel laten liggen”, verklaart voorzitter Frank Jacobs de oprichting en doelstelling van de EiiF. “In de bouwsector zien we al langer initiatieven. Wij zijn er van overtuigd dat wij het industriële potentieel kunnen effectueren, mits we de boodschap helder overbrengen.”
EiiF-directeur Andreas Gürtler en –voorzitter Frank Jacobs: “Duurzame isolatie kent alleen maar winnaars …”
8
...............
ISOLATIE Magazine
MAART 2010
Directeur en kwartiermaker van de nieuwe organisatie is Andreas Gürtler. Hij had de ogenschijnlijk lastige taak had om midden in de economische crisis partners en middelen te vinden om de EiiF slagvaardig op te tuigen. “Dat viel wel mee. Een eerste stap is altijd lastig, maar zodra de eerste stichtingspartners van het idee overtuigd waren was de cirkel snel rond. Het gaat dan ook om serieuze doelstellingen, die EiiF met een bedrijfsmatige aanpak zeer actief nastreeft. We zijn zelfs verder dan gedacht, met elf stichtingspartners en reeds vijf premiumleden.” Voor een relatief geringe bijdrage kunnen bedrijven middels een lidmaatschap of premiumlidmaatschap profiteren van concrete ledenprogramma’s en mede sturing geven aan de stichting. “EiiF is de eerste Europese organisatie die zowel producenten als verwerkers verenigt, en ook een stichting die de grootste concurrenten bijeenbrengt achter één gemeenschappelijke doelstelling: energie besparen en CO2-emissie terugdringen door middel van isolatie. Zo eenvoudig is het, zo eenvoudig dat niemand er eerder bij stil heeft gestaan”, zegt Gürtler.
Heatloss-engineering “Bij industriële isolatie gaat het tot nu toe primair om procesbeheersing en veiligheid”, verklaart Andreas Gürtler. “Het systeem wordt onvoldoende gedimensioneerd op basis van energiebelasting en CO2-emissie. We zien veel installaties met ongeïsoleerde armaturen en appendages. Natuurlijk, we weten allemaal dat dit lastig is, maar ieder ongeïsoleerd armatuur staat gelijk aan het warmteverlies van vijf tot acht meter of meer ongeïsoleerde leiding. “In de bouw bestaan richtlijnen zoals de energieprestatiecoëfficiënt, die duidelijk maakt wat er moet gebeuren om een energie-efficiënt gebouw te realiseren”, zegt Frank Jacobs. “Voor de industrie bestaat dit niet, omdat iedere installatie anders is. Dat neemt niet weg dat zowel de isolatiesector als ook de industrie beseft dat er veel geld te verdienen valt met verbeterde isolatiesystemen. Het is dus niet alleen een ecologisch belang, maar evengoed een economische noodzaak om op te schuiven van safety-engineering naar heatloss-engineering. Grote industrieën komen terug op hun oude isolatiebenadering en willen nu meer en dikkere isolatie. Zij hebben berekend dat dikkere, meer duurzame isolatie beter voor hun onderneming is: het is groen én economisch. In bestaande installaties is beschikbare ruimte dikwijls een belemmering, maar zeker in nieuwe installaties willen opdrachtgevers graag kijken naar een deugdelijke energie-efficiëntie.”
Frank Jacobs: “De overheid kan zich niet veroorloven zo’n groot potentieel te laten liggen. In de ontwikkeling van het zogeheten passief-energiehuis oefenen overheden druk uit om over te gaan op superdikke isolatie. Rond het veelvoudige potentieel in de industrie is tientallen jaren geen overheidsinitiatief te zien geweest”.
te halen. Ook de isolatiebranche zelf heeft veel van de organisatie te verwachten. De EiiF streeft naar een Europese kwaliteitsstandaard, die de bekende nationale normen als CINI, VDI2055 of AGI omvat, maar daarboven economische en ecologische verbetering van installaties nastreeft. Tenslotte beoogt EiiF met toegespitste ledenprogramma’s partners aan zich te binden, onder meer onder installatieondernemingen en ingenieursbureaus, die een dergelijke hoge kwaliteitsstandaard willen realiseren.” Met de ontwikkeling van een EiiF-standaard voor industriële isolatie neemt de organisatie een aanloop naar 2013, wanneer CO2-certificatie wordt ingevoerd. Gürtler: “De standaard wordt een Europa-brede oplossing om duurzaamheid mee te rekenen, en is daarmee breder van opzet dan isolatierichtlijnen op puur engineeringsniveau. De norm die ons voor ogen staat onderbouwt de CO2-certificatie. Ook hier dus dubbele winst: duurzame isolatie bespaart geld en levert de opdrachtgever het bewijs dat het isolatiesysteem duurzaam bijdraagt aan internationale mileudoelstellingen.”
Kosten Andreas Gürtler: “Als je gaat rekenen zie je dat relatief geringe isolatie-investeringen al leiden tot aanmerkelijke besparingen zowel in euro’s als in CO2-uitstoot. Dat betekent dat we vaak nog ver weg zijn van het economisch optimum van isolatie, laat staan het
Andreas Gürtler: “Iedere politicus kan uitleggen wat een spaarlamp of een zonnepaneel is, maar industriële isolatie is lastiger, minder hip. EiiF gaat industriële isolatie hip maken”.
EiiF-standaard EiiF heeft vier doelgroepen, zet Andreas Gürtler uiteen: “In de eerste plaats de procesindustrie die isolatiesystemen gebruikt en waar veel energie wordt gebruikt c.q. te besparen valt. Een tweede doelgroep is de politiek, die er steeds op moet worden gewezen dat in industriële energiebesparing middels duurzame isolatie kansen liggen om langetermijn-doelstellingen
MAART 2010
ISOLATIE Magazine
...............
9
”In Centraal Europa met zijn hoge technische standaarden is de hefboom het meest effectief om de spiraal in beweging te brengen: ieder duurzaam isolatieproject stimuleert het volgende”, stelt Frank Jacobs.
”EiiF brengt producenten en verwerkers en de grootste concurrenten bijeen achter één gemeenschappelijke doelstelling: energie besparen en CO2-emissie terugdringen door middel van isolatie” zegt Andreas Gürtler. “Zo eenvoudig is het, zo eenvoudig dat niemand er eerder bij stil heeft gestaan”.
ecologisch optimum waarbij de milieubelasting wordt geminimaliseerd. Er is een expertgroep met grote opdrachtgevers en installateurs ingesteld om een EiiFstandaard uit te werken. De klanten zijn dus nadrukkelijk bij de ontwikkeling betrokken. Heel interessant, want het kan o.a. tot conclusies leiden dat een economisch/ecologisch optimum voor bestaande installaties vanwege plaatsgebrek niet meer mogelijk is.” Frank Jacobs: “Dus ook voor de isolatieproducenten is de ontwikkeling van een dergelijke standaard een leerpunt, met de vraag wat wij kunnen doen met isolatiematerialen en -systemen om duurzaam isoleren gemakkelijker te maken. Want we moeten ons niet alleen richten op nieuwe installaties, maar ook de potentiële energiebesparing in bestaande installaties aanpakken. Dat is niet eenvoudig, maar wel een reden te meer om ons rond de EiiF-doelstellingen te organiseren. De overheid – die zich onzes inziens niet kan veroorloven zo’n groot potentieel te laten liggen – moet hier ook worden geprikkeld. In de ontwikkeling van het zogeheten passief-energiehuis oefenen overheden druk uit om over te gaan op superdikke isolatie. Rond het veelvoudige potentieel in de industrie is tientallen jaren nog geen overheidsinitiatief te zien geweest …”
in. EiiF wil een Europese berekeningsmethodiek ontwikkelen, die op een eenvoudige manier potentiële besparingen inventariseert en kwantificeert.”
Bewustwording “Bewijzen. Dat is de eerste stap”, zegt Frank Jacobs. “Bewustmaking, door te laten zien wat duurzame isolatie bespaart in economisch en ecologisch opzicht. Dat gaat lukken, dat móet lukken. Economie en duurzaamheid gaan hand in hand, en dat is het meest effectief: het gaat immers altijd ook over geld. Het mooie van beter isoleren is, dat je een tikje opschuift in de richting van economie en duurzaamheid. In investeringstermen vergt dat misschien een paar jaar jaar terugverdientijd, maar de milieuwinst gaat direct
10
...............
ISOLATIE Magazine
Politiek Realisatie van de EiiF-doelstellingen vergt een lange adem, erkent Jacobs. “Het alternatief is niets doen, en dat zou de grootste fout zijn. We hoeven niet te bewijzen dat isolatie geld bespaart: dat is een feit. Het gaat er om het optimum te vinden tussen investering en rendement, zowel in euro’s als “groen”. Tot nu toe was beter isoleren niet altijd een vanzelfsprekendheid, maar die kant gaat het wel op. Met EiiF wacht de branche het niet af, maar nemen we het heft in handen. En gelukkig is er veel belangstelling, vanuit de procesindustrie, de milieu-organisaties en ook overheden. We starten ons initiatief in Centraal Europa, waar hoge technische standaarden gelden. Daar is de hefboom het meest effectief om de spiraal in beweging te brengen: ieder duurzaam isolatieproject stimuleert het volgende.” “Van groot belang is ook dat de politiek het belang van isolatie erkent. De politiek moet zich inspannen om energiegebruik te voorkomen, dat is nog belangrijker dan duurzame opwekking en efficiënte toepassing.” Andreas Gürtler: “Iedere politicus kan uitleggen wat een spaarlamp of een zonnepaneel is, maar industriele isolatie is lastiger, minder hip. Het lukt de EiiF vast wel om industriële isolatie hip te maken. Hoe dan ook, we kunnen het niet laten liggen, en het is tegen geringe kosten te realiseren. Duurzame energie kent alleen maar winnaars: mens en milieu, industrie, politieke en natuurlijk ook de installatie- en isolatiebranche.”
MAART 2010
ISOLATIE LOGISTIEK Meer stilte rond SIG en Merford
Kennis ontneemt geluid zijn magie Geluid is ontastbaar, akoestische isolatie is magisch. Tenzij je er verstand van hebt en op basis van kennis, ervaring en meetresultaten een probleem trefzeker oplost. Dan verliest geluid zijn magie en wordt het expertise. Al geruime tijd werken de SIG-bedrijven Coolag Hamar, Bracol en Isolatec samen met akoestisch isolatiespecialist Merford. Na succesvolle resultaten in utiliteit en industrie brengt SIG met medewerking van Merford ook stilte in scheepsbouw en offshore. De isolatiespecialist kan via de SIG-groothandelsbedrijven rekenen op logistieke prestaties en op brede, specialistische kennis.
In de relatie tussen opdrachtgever en isolatie-ondernemer speelt prijs een belangrijke rol. Dat verandert niet. Wel verandert de betekenis van kennis. “Op basis van kennis voert de isolatie-specialist project- en offertebesprekingen op basis van sterke, inhoudelijke argumenten”, stelt SIG- divisiedirecteur Joël Neves namens de groothandelsbedrijven Coolag Hamar, Bracol en Isolatec. “Wij willen afstand nemen van prijs als enige criterium. Met een uiterst compleet assortiment en een uniek logistiek netwerk ondersteunen we de isolatiebedrijven in een efficiënte bedrijfsvoering. De dimensie kennis versterkt onze klant in zijn essentiële relatie met zijn opdrachtgever. Daarom verdiepen de SIG-bedrijven Coolag Hamar, Bracol en Isolatec hun gezamenlijke rol als kennisbron voor de klant. In nauwe samenwerking met producenten van isolatiematerialen faciliteert SIG product- en systeemkennis, wet- en regelgeving en overige praktische vakinformatie.”
Akoestische isolatie Kennis is macht, vat SIG de strategie samen om de isolatie-ondernemer waar mogelijk te versterken in zijn rol als specialistische partner van de opdrachtgever. Dit krijgt gestalte in de vorm van thematische workshops rond thema’s als brandveiligheid, thermische isolatie, technische functionele isolatiesystemen en geluidisolatie. Akoestische isolatie is een van de eerste workshops, waarvoor SIG en diens gespecialiseerde partner Merford veel belangstelling verwachten. Deze kennisis-macht sessie ‘Geluid’ vindt plaats bij Merford te Gorinchem. Coolag Hamar, Isolatec en Bracol stellen binnenkort de exacte datum voor deze sessie vast.
12
............... ISOLATIE Magazine
Merfopol, is een geluidabsorberende en thermisch isolerende plaat van polyethyleen (LDPE). Mede dankzij de gesloten celstructuur is Merfopol geschikt voor toepassing onder moeilijke omstandigheden, zoals in motorruimtes van bussen, trucks, aggregaten en compressoren.
Met het thema ‘akoestische isolatie’ pakken SIG en Merford een ‘magisch’ onderwerp bij de kop, zo wordt het althans door velen beschouwd. Maar niet door Merfords accountmanager Bart van Bazel: “Niks magie, wij kunnen geluid meten en akoestische problemen analyseren om de juiste oplossing met de meest geschikte materialen te bepalen. SIG is toonaangevend in isolatiematerialen, Merford is gespecialiseerd in akoestische oplossingen. In de combinatie SIG en Merford kunnen we opdrachtgever met geluidproblematiek ‘ontzorgen’ om het met een goed germanisme uit te drukken. De praktijk bewijst dat SIG veel gangbare akoestische isolatievragen – al dan niet in combinatie met thermische isolatie – goed kan oplossen. Dikwijls zijn combinaties van schuim en minerale wol een goede oplossing, in andere gevallen komt de kennisdrain van Merford naar Coolag Hamar, Bracol en Isolatec in stelling om de gewenste
maart 2010
ontdreuning en geluidabsorptie tot op hoog niveau te realiseren met speciale isolatiematerialen. Een voorbeeld is de luxe jachtbouw, waar het eisenpakket niet ophoudt met algemene scheepsbouwnormen waaronder strenge brandveiligheidseisen. In de luxe jachtbouw doet de eigenaar geen enkele concessie aan perfecte geluidisolatie. Stante pede draagt Bart van Bazel de principeoplossingen aan: thermische isolatie combineren met ontdreuning en absorptie met een samengesteld isolatiesysteem. Dit kan bestaan uit het IMO gecertificeerde Silent Running en de Terophon-varianten 112 db en 123 WF voor de laagfrequent-ontdreuning van de romp, aangevuld met IMO-gecertificeerde steenwolisolatie. Conclusie: geluidisolatie is geen magie, maar kennis en ervaring. Merford beschikt daarover, dankzij meer dan 25 jaar ervaring in de sector en intensieve contacten met gespecialiseerde adviseurs en ingenieursbureaus. Maar ook al is de conclusie getrokken, de Merfordspecialist legt toch nog enthousiast een aanvulling op tafel. Die heet Soliboard 653 (polyamideschuim), met glasvliesdoek of alu-afwerking. “Als in lastige scheepshoekjes steenwol met geperforeerde plaat te lastig wordt, bied Soliboard uitkomst.”
Flexibele samenwerking Zonder de intensieve samenwerking tussen de SIGgroothandelsbedrijven en Merford tekort te doen, kan steenwol worden gezien als al lang bestaande praktische band tussen de logistieke specialist enerzijds en de producent/leverancier van akoestische isolatie-oplossingen. Steenwol presteert zowel akoestisch als thermisch uitstekend. In tal van reguliere situaties is het logistieke systeem van SIG dan ook het aangewezen kanaal om de isolatiebedrijven te bedienen, waarbij Merford voor technisch advies beschikbaar is. Aan de andere kant van het spectrum zijn bijzondere toepassinggebieden te vinden waar Merford de steenwol en meer ‘meeneemt’, bijvoorbeeld in isolerende constructielementen. “We passen de distributiestroom aan op de optimale logistiek”, zegt Joël Neves. “Een aantal isolatiebedrijven legt zich sterk toe op specifieke scheepsisolatie”, vertelt Michel Jacobs, vestigingsleider van Bracol. Al sinds jaar en dag heeft
Akoestische isolatie in de scheepsbouw. Veelal combineert men hier thermische isolatie met ontdreuning en absorptie, in een samengesteld isolatiesysteem. Dit kan bestaan uit Silent Running en de Terophon-varianten 112 db en 123 WF voor de laagfrequent-ontdreuning van de romp, aangevuld met IMO-gecertificeerde steenwolisolatie.
Vibradamp is een ontdreuningspasta, onder meer aanbevolen voor ‘sandwich’-ontdreuning van staal- en aluminiumplaat met een dikte vanaf 4 mm.
hij veel te maken met scheepsisolatie en de bijzondere eisen. “We hebben veel ervaring met de zeer hoge logistieke eisen in deze sector – het schip wacht niet – en met de geldende normen, met name de internationale IMO- norm die steeds breder wordt toegepast. We kennen dus de eisen, richtlijnen en systemen. Maar we aarzelen niet om de Merfordspecialisten in te schakelen zodra de technische diepgang dat wenselijk maakt.” Over de gehele Benelux treedt SIG op als exclusief vertegenwoordiger én als ‘kennismakelaar’ in de scheepsbouwsector voor het Merford-pakket isolatiematerialen. “Dan profiteren isolatie-onderneming en de opdrachtgever in één keer van het hele pakket, inclusief kennis en inclusief andere IMO gecertificeerde materialen, vat Joël Neves het praktische verband samen.
OEM De samenwerking tussen Merford en SIG heeft na utiliteit en industrie de markt geopend voor specialistisch isolatiewerk met product-kenniscombinaties voor scheepsbouw en offshore. Vanuit dezelfde filosofie die kennis op gelijk niveau met logistiek en isolatiesysteem plaatst, bekijken Merford en SIG de OEM-markt. “Wij kunnen meewerken in de ontwikkeling van producten en fabrikanten ondersteunen in materiaal- en systeemkeuzes”, verklaart Neves. Van Bazel legt het praktijkvoorbeeld er naast: containers voor dieselgeneratoren (‘powerpacks’), met wandontdreuning en gecombineerde isolatie- en ventilatiestemen. Workshops Zoals gemeld worden in mei de eerste workshops voor isolatiespecialisten gehouden rond het thema akoestische isolatie. Daarin zullen SIG en Merford met verve stilte om zich heen creëren door geluidisolatie van zijn magie te ontdoen. Het zijn de eerste workshops in een lange reeks waarmee de SIG-bedrijven Coolag Hamar, Bracol en Isolatec structureel kennis in het logistieke systeem pompen. Want waarom zou kennis niet ook ‘just in time’ zijn?
maart 2010 ISOLATIE Magazine
............... 13
ISOLATIE REKENEN & DIMENSIONEREN Lancering op ISO 2010 in Wiesbaden
Impact van isolatie online zichtbaar met Rockassist 3.0 Medio april 2010 gaat Rockassist 3.0 online. Deze volledig nieuwe versie van het Rockwool Technical Insulation (RTI) rekenprogramma verbindt technische en functionele elementen van isolatiesystemen systematisch met rendement, milieu en duurzaamheid. Voor de gebruiker is het er alleen maar beter en gemakkelijker op geworden. Op ISO 2010, 21 en 22 april in Wiesbaden, lanceert RTI het nieuwe gereedschap. Rockassist 3.0 is vanaf die datum online beschikbaar.
Meer dan een internetverbinding is niet nodig voor deze nieuwe versie van Rockassist. Via www.rockwool-rti.nl kan men een account aanmaken met eigen naam en wachtwoord. Vanaf dat moment beschikt de gebruiker over een rekenprogramma dat zichzelf wijst. Het programma gebruikt de nieuwste normen, praktijkrichtlijnen, productspecificaties en rekenmodules. Het resultaat op de voorgrond is inzicht in de meest geschikte systeem- en materiaalkeuzes en de consequenties voor functionele isolatiekwaliteiten, besparingspotentieel, kosten en baten. De gebruiker beschikt met een druk op de knop over een projectspecifieke pdf die de opdrachtgever in één oogopslag laat zien dat isolatie ‘niets kost en veel oplevert’. Maar dan uitgedrukt in technische systeeminformatie en harde getallen, met inbegrip
van euro’s en CO2-tonnages. Deze pdf, met weergave van de relevante gegevens van het isolatiebedrijf, is te zien als een technisch-economische projectsamenvatting. Zodra de nieuwe gebruiker van Rockassist 3.0 in een paar stappen zijn persoonlijke account heeft aangemaakt, beschikt hij tevens over eigen webruimte om projectgegevens op te slaan. Op een later moment is het dus niet nodig gegevens opnieuw in te voeren, ze zijn direct oproepbaar. De gegevens zijn persoonlijk en uitsluitend door de gebruiker zelf in te zien. Een van de grote verdiensten van het nieuwe rekenprogramma is de sterke verbinding tussen de gecompliceerde technische databases op de achtergrond en het gebruiksgemak. En mocht het zich toch een keer niet helemaal vanzelf wijzen, dan biedt de ingebouwde helpfunctie uitkomst. In een latere fase komt zelfs gespecialiseerde online-assistentie in beeld.
Altijd actueel Als Rockwool Technical Insulation op de internationale isolatiebeurs ISO 2010 in Wiesbaden Rockassist 3.0 lanceert, is het gedaan met de CD-versies. Met zo’n vierhonderd primaire gebruikers in Nederland en België en een veelvoud aan nevengebruikers,
14
...............
ISOLATIE Magazine
MAART 2010
heeft de CD het overigens prima gedaan. Meer dan prima zelfs, want opdrachtgevers en adviseurs blijken evenzeer als isolatieondernemers graag en veelvuldig gebruik te maken van Rockassist. De overstap naar de online-versie heeft grote voordelen. In de meeste bedrijven laat het automatiseringsbeleid geen individuele programma-installaties toe. De online-versie van Rockassist is, zónder installatie, vanaf elke PC met internetverbinding te benaderen. Waar ook ter wereld. Verder is men online automatisch verzekerd van de nieuwste gegevens: het programma rekent dus altijd met actuele specificaties, normen en productgegevens. Deze zijn uitgebreider en op onderdelen meer gedetailleerd dan met een cd-versie mogelijk zou zijn. Gebruik van online-informatie voorkomt bovendien misverstanden: in de hele keten hanteert iedereen dezelfde gegevens. En die zijn, zoals gezegd, up to date. Opgeslagen projectgegevens zijn altijd en overal beschikbaar. Zelfs tijdens besprekingen kan men bijvoorbeeld vanaf de laptop de meest recente gegevens oproepen en waar nodig aanpassen.
Grootste energieleverancier Het huidige rekenprogramma genereert output met een overwegend technisch karakter. Rockassist 3.0 gaat technisch en inhoudelijk een stap verder. Het energievraagstuk en de CO2-problematiek zijn belangrijke onderwerpen in industrie en utiliteit geworden. Bovendien willen opdrachtgevers naast informatie over Watts ook, vooral tastbare, euro’s zien. Het nieuwe programma levert deze informatie, aantrekkelijk gevisualiseerd en goed gedetailleerd. De isolatieondernemer beschikt hiermee over waardevolle gegevens voor inhoudelijk overleg met opdrachtgevers. Ook binnen de eigen organisaties van opdrachtgevers levert Rockassist 3.0 de ingenieurs tastbare onderbouwing voor isolatieprojecten. De output weerspiegelt immers concreet en gedetailleerd het project in kwestie. De technische details zijn direct afleesbaar na invoering van projectgegevens en isolatietechnische systeemkeuzes. De isolatieondernemer completeert een en ander met zijn eigen calculatieresultaten. Zo ontstaat een representatieve, inzichtelijke kosten-batenanalyse die overtuigend visualiseert dat energiebesparing en milieu beginnen met goed isoleren. Rockwool Technical Insulation geeft met Rockassist 3.0 de isolatiespecialisten sterk gereedschap in handen om aan te tonen dat isolatie functionele eisen beantwoordt en tegelijkertijd zowel de grootste als de goedkoopste energieleverancier is. Duurzaamheid Wereldwijd groeit het besef dat duurzaamheid absolute noodzaak is voor een leefbare toekomst. Rockwool noemt isolatie in dit verband ‘laaghangend fruit’: met geringe investeringen en hoge opbrengsten c.q. zeer korte terugverdientijden is met isolatie letterlijk een wereld te winnen. De uitstekende
brandwerende eigenschappen van steenwol vormen een extra plus. Desondanks denkt nog niet iedere opdrachtgever automatisch aan isolatiesystemen om tegelijkertijd duurzaamheid te bevorderen en kosten te besparen. Naast de vele initiatieven die Rockwool op dit punt ontplooit, draagt Rockassist zelfstandig bij aan het bewustwordingsproces. Bijvoorbeeld door alternatieven naast elkaar te zetten. Dit maakt overtuigend duidelijk dat dikker isoleren, boven de functionele dikte, een ideale investering is. Deze vorm van economische isolatiedimensionering is vaak binnen anderhalf jaar terugverdiend om vervolgens langdurig – tot tientallen jaren – te renderen. Zelfs toenemend te renderen, wanneer men rekening houdt met de ontwikkeling van energiekosten en verrekening van CO2-emissierechten. Zelfs opdrachtgevers die vooralsnog primair naar hun ‘return on investment’ (ROI) kijken, kunnen met een paar heldere Rockassistpdf’jes en een enthousiaste isolatiespecialist niet meer om goede isolatiesystemen heen.
Primeur Nederland krijgt samen met België, Luxemburg en Duitsland de primeur voor Rockassist 3.0. Geleidelijk volgt Rockwool Technical Insulation wereldwijd. Binnen twee jaar is het systeem volledig uitgerold. Op 21 en 22 april kan iedere isolatievakman op ISO 2010 in Wiesbaden kennismaken met het nieuwe rekenprogramma. Het systeem flink aan de tand voelen is toegestaan: de invloed van tracing, temperatuurgradiënten in een leidingsysteem of een paar extra bochten en afsluiters? Rockassist 3.0 brengt supersnel het effect in beeld.
MAART 2010
ISOLATIE Magazine
...............
15
ISOLATIE MATERIALEN
LCA-prestatie Armacell-producten Bondig uitgedrukt is isolatie de grootste, voordeligste en meest duurzame bron van energie: tegen geringe kosten en dus korte terugverdientijden voorkomt isolatie energiegebruik. Juist daar valt volgens deskundigen enorme winst te behalen. Armacell gaat een stap verder door isolatiematerialen en -systemen te analyseren op hun integrale duurzaamheid. Een wereldwijd LCA-onderzoek toont aan dat iedere meter Armacellisolatie een vat ruwe olie bespaart.
Een onomkeerbare, noodzakelijke ontwikkeling: milieu en leefomgeving eisen steeds meer aandacht op en leiden tot nieuwe morele en technische inzichten en vele verplichtingen. Duurzaamheid is het verzamelwoord voor tal van nieuwe begrippen en modellen die wereldwijd worden toegepast.
Bijdrage aan duurzaamheid Menig isolatie-ondernemer heeft al kennisgemaakt met de moderne duurzaamheidssystemen. Armacell zet ze nog even op een rijtje: – LEED (Leadership in Energy en Environmental Design): duurzaam ontwerpen en -dimensioneren. (USA) – BREEAM (Building Research Environmental Assessment Method) (GB). – Cradle to Cradle of C2C: gericht op volledig hergebruik van producten. – LCA Life Cycle Assessment: levencyclusanalyse van producten en materialen. – PCF Product Carbon Footprint: de CO2-voetafdruk, d.w.z koolstofdioxide-emissie. – M.V.O. : Maatschappelijk verantwoord ondernemen. – DGBC , Dutch Green Building Councel. Een onafhankelijke non profit organisatie die streeft naar blijvende verduurzaming van de gebouwde omgeving in Nederland.
desbetreffende condities gerealiseerd door Van der Hoek Isolatie te Amsterdam. Voor alle duidelijkheid: de hier toegepaste Armacell-systemen voldoen volledig aan de gevraagde duurzaamheidsspecificaties, zeker wanneer wordt gekozen voor de opwaardering van minimale naar optimale isolatiedikte.
Onderzoek Voor Armacell hebben de duurzaamheidsprestaties van de isolatieproducten en –systemen al langere tijd hoge prioriteit. De producent richt zich hierbij uiteraard niet alleen op de functionele toepassingen van isolatiematerialen, maar ook op de productie- en hergebruikfase. Onlangs heeft Armacell het onafhankelijke energie-instituut ZUB te Kassel opdracht gegeven voor een vergelijkend onderzoek naar eengezinswoningen in verschillende klimaatzones. Dit onderzoek spitste zich toe op energiegebruik en het besparingspotentieel van isolatie, inclusief de daarbij te behalen CO2-reductie. Op basis van ander onderzoek is een voorschot wel verantwoord: op een standaard huisinstallatie voor verwarming, warmwatervoorziening en klimaatbeheersing bespaart isolatie jaarlijks tweederde op het energieverlies. Recentelijk zijn de uitkomsten gepubliceerd van een wereldwijd onderzoek volgens ISO 14040 naar de LCA van Armaflex. Die resultaten moeten in Armacells hoofdvestiging te Münster wel aanleiding hebben gegeven tot een koolzuurhoudend feestje. Na maximaal vijftig dagen heeft Armaflex zijn eigen CO2belasting terugverdiend – vaak al na twee weken – om vervolgens de rest van de functionele levensduur 80 kg. CO2 per leidingmeter te besparen. Anders uitgedrukt: gedurende de economische levensduur bespaart Armaflex 150 maal zijn eigen CO2-belasting en 140 maal de benodigde energie voor de productie.
Elke ondernemer ziet zich voor de vraag geplaatst of en in welke mate de diensten en producten in overeenstemming zijn met één of meerdere duurzaamheidssystemen en wat er moet gebeuren om aan de eisen te voldoen. Vast staat voor onze sector de productie van isolatiematerialen evenals de energie-efficiëntie van deze materialen de productkeuze beïnvloedt. Een voorbeeld is het TransPort-project op Schiphol, gerealiseerd volgens het LEED-platinum certificaat. Het volledige isolatiesysteem, met alle toebehoren tot en met de uitvoering, is hier onder de
De Armacell-vertegenwoordigers beschikken over tal van praktische rekenvoorbeelden om de energiebesparing te berekenen op basis van concrete installatieparameters. Desgewenst zelfs uitgedrukt in vaten olie of autokilometers. Wie de cijfers ziet wordt op zijn minst economisch duurzaam. Een uitgebreid verslag van de LCA studie vindt u op de site van Armacell onder Armacell Report. (www.armacell.com\nl).
MAART 2010
ISOLATIE Magazine
...............
17
ISOLATIE AKOESTIEK Merford breidt programma akoestische isolatiematerialen uit
Nieuw product voor contactgeluid- en trillingisolatie Nu geluidsisolatie een steeds belangrijker onderwerp wordt, timmert Merford Noise Control als specialist op het gebied van akoestische isolatie steeds vaker aan de weg, in de letterlijke zin van het woord. En aan woonhuizen, gebouwen, restaurantkeukens, concertzalen en zelfs poppodia. Om voor elk geluidsprobleem een oplossing te bieden, heeft Merford Regupol E48 en Regupol BA in het programma opgenomen; contactgeluidisolatie voor zwevende vloeren.
Merford Noise Control in Gorinchem houdt zich al meer dan dertig jaar bezig met akoestische isolatie en lawaaibeheersing. Het is een van de zes businessunits van de Merford Groep. Behalve levering van diverse isolatiematerialen verzorgt Noise Control ook oplossingen op maat. Met de groeiende behoefte aan geluidisolatie verdiept Merford Noise Control zich
Er is een trend gaande om gebouwen zodanig te construeren, dat geluidisolatie onvermijdelijk is. Denk maar aan de moderne winkelcentra met daarboven woonhuizen.
20
...............
ISOLATIE Magazine
1 Tegels (indien gewenst) 2 Tegellijm (indien gewenst) 3 Estrich (zand/kalkcement) 4 PE-Folie
5 Regupol
Zwevende vloeropstelling
steeds vaker in innovatieve materialen en procedés. Een van de materialen die onlangs in het programma is opgenomen, is Regupol E48 en BA, een contactgeluidisolerend product. Het is een rubbergranulaat gerecycled uit vliegtuigbanden vermengd met polyurethaan, en ontwikkeld door de Duitse firma BSW in Berleburg. BSW heeft vele Regupol-varianten, zoals vloeren voor sportzalen, verende vloerdelen voor speelhallen en anti-trillingmaterialen voor vloeren en wanden. Het kenmerk van Regupol is een grote elasticiteit, goede isolerende eigenschappen en een grote mechanische belastbaarheid, geknipt dus voor toepassing in de bouw en utiliteit. Ingenieur Mark Schreuder, accountmanager bij Merford Noise Control en mede verantwoordelijk voor de Nederlandse marktintroductie, vertelt: “In deze tijd bestaat grote behoefte aan geluidisolatie in nieuwe en bestaande bouwprojecten. Er is een trend gaande om gebouwen zodanig te construeren, dat geluidisolatie onvermijdelijk is. Denk maar aan de moderne winkelcentra met daarboven woonhuizen. Als er niet geïsoleerd zou worden, horen de bewoners de hele dag de supermarktkarretjes. Of denk aan ziekenhuizen en hotels waar de keukens lawaaibestendig gemaakt moeten worden. Met Regupol E48 en BA wordt de bron geïsoleerd van de fundatie. Hierdoor wordt contactgeluid in hoge mate gedempt en is de afstraling naar de omgeving minimaal. Dit materiaal kan zeer grote krachten verwerken en zorgt voor een hoge ontkoppeling. Ook voor isolatie van parkeergarages, geluidsstudio’s, conservatoriums en scholen worden Regupol E48 en BA toegepast.”
Europese certificering Steenwol en kurk hebben de eigenschap minder goed tegen zware belasting en vocht te kunnen waardoor
MAART 2010
de isolerende eigenschappen aangetast kunnen worden. Regupol kan goed tegen vocht en heeft een goede dynamische belasting. Het houdt deze eigenschappen gedurende de levensduur van het pand, wat over het algemeen op zo’n vijftig jaar wordt gehouden. Veroudering treedt nauwelijks op. Mark: “Akoestisch ingenieurs willen een zekere bandbreedte in akoestische waarden, daarom biedt Merford twee varianten: de Regupol BA met een dikte van 17 mm, en de dunnere E48 van 8 mm, met een dynamische belasting van respectievelijk maximaal 3000 en 5000 kilo m2. Daarnaast heeft Merford ook andere typen Regupol voor bijvoorbeeld gebouwen langs een spoorlijn. Momenteel wordt er in Arnhem gewerkt aan de uitbreiding van de spoor- en transfercapaciteit bij de NS. Het aantal sporen wordt vermeerderd, wat betekent dat het tracé dichter bij de bewoning komt te liggen. Om geluidsuitstraling van passerende treinen tegen te gaan en geluidsoverlast voor de bewoners tot een minimum te beperken, legt ProRail een metershoge geluidswand aan. De fundering van deze wand wordt enkele meters diep in de grond aangebracht om trillingen te dempen. Daar wordt ook Regupol ingezet, omdat het goed geschikt is voor dit laagfrequent geluid (lager dan 12 Hz).” Frank van Litsenburg, communicatiemedewerker bij Merford: “Regupol wordt op brede schaal toegepast als contactgeluid- en trillingsisolatie bij weg-, brug-, spoor- en tunnelbouw, bij hoogbouw als zwevende vloer voor de ontkoppeling van ruimten, bij fundaties van gebouwen en vloeren en bij machinefundaties. Regupol kenmerkt zich door hoge ontkoppeling, dus geschikt voor zware belasting (tot 1,5 N/mm2), en het geeft een gelijkmatige verdeling van de oppervlaktedruk. Regupol E48 en BA zijn onlangs volgens de ISO-norm 140-8 getest door Peutz. De testresultaten werden als zeer goed gekwalificeerd. Tot slot is het ook volledig recyclebaar.” Mark vult aan: “Alle Regupol-varianten zijn Duits genormeerd (ISO-norm 140-8:1997), BSW spant zich in voor Europese certificering. We verwachten deze op zeer korte termijn.”
Verwerking De verwerking van Regupol E48 en BA op een glad vloeroppervlak is een eenvoudige zaak, het komt vooral op nauwkeurigheid aan. Mark: “Op de betonvloer wordt Regupol met de golfkant naar beneden gelegd, de naden worden dichtgetapet. Daaroverheen komt PE-folie tegen cementindringing, eventueel met vloerverwarming of thermische isolatie. Dan volgt een cementlaag en de afwerking. Verticale toepassing is wat arbeidsintensiever: de Regupol-platen worden ingesealed met 0,2 mm folie, wederom tegen cementindringing. Voor de montage van deze platen wordt soms lijm ingezet, maar in de vochtige omgevingen waarin Regupol vaak wordt toegepast is lijmen moeilijk. Schroeven is geen optie, want dan ontstaat er een contactbrug. Er worden daarom meestal speciale beugels gemonteerd op de betonmuur, waarin de platen worden vastgeklemd. Dan volgt een (cement-) en een afwerklaag.” Frank:
Op de betonvloer wordt Regupol met de golfkant naar beneden gelegd, de naden worden dichtgetapet. Daaroverheen komt PEfolie tegen cementindringing, eventueel met vloerverwarming of thermische isolatie. Dan volgt een cementlaag en de afwerking.
“Regupol is snel en gemakkelijk te verwerken. Het is met een mes op maat te snijden of op maat gesneden bij Merford te bestellen.”
Geluidsadvies Merford is marktleider op het gebied van lawaaibeheersing en weet hierdoor precies hoeveel en welk type Regupol toegepast moet worden. De keuze is sterk afhankelijk van de specifieke situatie en het besluit valt na berekeningen van isolatiewaarden aan de hand van normeringen. Hoe hoger de isolatiewaarde, hoe duurder het materiaal. Mark: “Er zijn alternatieven als steenwol of kurk, maar deze kunnen minder goed tegen dynamische belasting en vocht en halen (daardoor) de akoestische waarden niet. Daar moet goed over nagedacht worden, al in de ontwerpfase. Als achteraf blijkt dat de akoestische isolatie onvoldoende is, moet het hersteld worden en kan er een claim van de opdrachtgever komen. Merford levert niet alleen een product maar een akoestische oplossing. Afhankelijk van de massa kan Regupol BA aan Klasse 1 (+ 15 dB) van het kwaliteitsniveau voor contactgeluidisolatie voldoen, Klasse 3 is conform bouwbesluit (+ 5 dB).” Merford is de hoofddealer voor Regupol in akoestische toepassingen en levert het projectmatig, maar Regupol wordt ook los geleverd in platen en op rol. De 8 mm-versie, de E48, kost ongeveer 13 euro per m2, de zware BA-uitvoering (17 mm) kost 53 euro per m2. Er zijn zes verschillende types Regupol trillingsisolatie, met ieder een eigen hardheid. Afhankelijk van de hardheid kan Regupol een oppervlaktedruk van 0.01 - 1.5 N/mm2 verdragen. Daarnaast is Regupol verkrijgbaar in stroken van 500 x 50 x 15 mm en in platen van 500 x 250 x 15 mm die toegepast kunnen worden bij een statische belasting van maximaal 0,15 N/mm2. De stroken zijn tevens voor de afwerking. Regupol is ook te koop via de Merford-website.
MAART 2010
ISOLATIE Magazine
...............
21
ISOLATIE OP LOCATIE Yara-warmte goed geïsoleerd naar de kassen
WarmCO2 kleurt tuinbouw knalgroen Het WarmCO2-project in Zeeuws-Vlaanderen kleurt de regionale glastuinbouw knalgroen. Restwarmte en vrijkomend CO2 van kunstmestproducent Yara in Sluiskil gaat via een hypermodern transport- en distributiesysteem naar een nieuw areaal glastuinbouw. Trostomaten, paprika’s en aubergines profiteren van efficiënte, relatief goedkope warmte en hoogwaardig CO2, Yara bespaart op koeling en CO2-emissie. De installatie houdt vraag en aanbod volautomatisch in balans. Duurzaamheid was een leidende factor in de engineering. Het isolatiesysteem gaat dan ook verder dan strikt functionele dimensionering en draagt daarmee extra bij aan het duurzame karakter. Van der Linden & Veldhuis Isolatie tekende voor de isolatiesystemen aan vraag- en aanbodzijde. Het groene project sluit perfect aan bij het adagium van deze specialist: ‘Duurzame isolatie is onze tweede natuur’.
In januari 2010 zijn de eerste aubergines geoogst in het nieuwe glastuinbouwproject ‘Glastuinbouw Terneuzen’ dat uiteindelijk capaciteit biedt voor bijna 170 hectare netto glas. Inmiddels is ongeveer dertig procent van het areaal verkocht en is 23 hectare glas gerealiseerd. Begin maart zijn ook de eerste trostomaten en paprika’s geoogst. Bijzonder in dit tuinbouwproject is het milieuvriendelijke en duurzame karakter, in combinatie met bedrijfseconomische voordelen voor de ondernemers. Duurzaamheid in de glastuinbouw heeft alles te maken met warmte en CO2–emissies. Deze tuinbouwvorm gebruikt veel warmte en ontvangt daarnaast graag grote hoeveelheden CO2 om de groei te bevorderen. Op enkele kilometers afstand van Glastuinbouw Terneuzen heeft kunstmestproducent
Pas op, 95 °C. Isolatie zorgt voor de veiligheid en voor de duurzaamheid. Na een vijf kilometer lang traject ontvangen de tuinders het water op minimaal 91 °C, terwijl de oorspronkelijke temperatuur 93°C. is.
24
...............
Ontvangststation voor heet water en gecomprimeerd CO2 bij de kassen. Een complex geheel, waar de isolatiespecialisten van Van der Linden & Veldhuis Isolatie een fraai staaltje vakwerk hebben neergezet.
ISOLATIE Magazine
Yara in Sluiskil zowel warmte als CO2 in de aanbieding: het komt in grote hoeveelheden vrij bij de productie van stikstof-gebaseerde meststoffen. De combinatie realiseerde de gewenste winst voor ondernemers en milieu: de installaties van de kassen draaien overwegend op Yara’s restwarmte en zo goed als volledig op diens CO2-levering. Isolatie zorgt ervoor dat de kilometerslange afstand tussen vraag en aanbod thermisch geen probleem vormt.
Joint Venture Koppeling van vraag en aanbod tussen kunstmestproductie en glastuinbouw is in principe eenvoudig, maar in de praktijk gecompliceerd. Het gaat aan beide zijden om even grootschalige als kritische processen, binnen nauwe toleranties. Zowel procestechnisch als bedrijfseconomisch is er geen speelruimte: het uitwisselingssysteem moet vanaf de inbedrijfstelling onberispelijk werken en blijven werken. Om het omvangrijke project in goede banen te leiden is WarmCO2 opgericht. Binnen WarmCO2 werken havenautoriteit Zeeland Seaports, kunstmestproducent Yara en bouw- en installatiebedrijf Visser & Smit Hanab nauw samen. WarmCO2 bundelt kennis en ervaring van glastuinbouw, industrie, aanleg van warmte- en CO2-netwerken en projectrealisatie. Bovendien borgt deze samenwerking de wederzijdse bedrijfsbelangen, tot op technisch niveau. WarmCO2-plot Het WarmCO2-project maakt aan beide kanten van het systeem gebruik van het specialisme van Van der Linden & Veldhuis Isolatie. Vanuit de vestiging Sas van Gent isoleert Van der Linden & Veldhuis bij de tuinders de ontvangststations met onder meer warm-
MAART 2010
tewisselaars en buffering. Aan productiezijde gaat het om leidingwerk en opslagtanks, gesitueerd op de zogeheten WarmCO2-plot. Dit is het zenuwcentrum dat warmte en CO2 van Yara ontvangt, buffert en verpompt. De WarmCO2-plot is vanuit de warmteproductie gezien het eindpunt van zo’n 7,5 kilometer lang – geïsoleerd – leidingwerk dat wordt gevoed door vele ‘ontkoppelpunten’ in de Yara-productie. Aan de andere kant is de WarmCO2-plot het vertrekpunt van een vijf kilometer lang, deels ondergronds traject van voorgeïsoleerde leidingen naar de glastuinbouwbedrijven. Voor Visser & Smit Hanab heeft het project een ideaal beroep op de interne multidisciplinaire synergie binnen de onderneming gedaan. Vrijwel alle bedrijfsonderdelen dragen bij, zoals projectontwikkeling, engineering, industriële installatiebouw, aanleg warmtenetten en horizontaal gestuurde boring. De business unit ‘Transport en Drilling Solutions’ zorgde voor technisch spektakel door hiervoor een nieuwe, 450 tons ‘drilling rig’ (grondboor) in te zetten om snel en met grote diameters de horizontale boring onder de kanaalarm te verrichten.
Buffertanks in aanbouw op de WarmCO2-slot voor opslag van heet en koud water. Van der Linden & Veldhuis Isolatie zet hier Rockwool gaasmatdekens en aluminium beplating in.
Onbelemmerde productie Het WarmCO2-systeem levert nu 25 MW aan de drie tuinders en kan doorgroeien tot 136 MW. De Yaraplant heeft verschillende bronnen voor restwarmte en CO2. Tijdens onderhoudsstops zijn warmtewisselaars aangebracht om restwarmte af te voeren naar de WarmCO2-plot. Het leidingsysteem levert water op ca. 93 °C aan. De tuinders ontvangen het op ongeveer 91°C, waarna het op 40 °C retour komt. Om het systeem met optimaal rendement te laten draaien, streeft men naar gelijkmatige warmteafname. Uitgangspunt is dat de tuinders blind op de levering kunnen vertrouwen en dat Yara het water altijd binnen de opgegeven temperatuurspecificatie retour krijgt. Afwijkingen worden volautomatisch gecorrigeerd. De combinatie van zekerheden en veiligheden zijn omvangrijk genoeg om een eventualiteit op te vangen: onbelemmerde productievoortgang. Het systeem omvat dan ook warme buffertanks aan tuinderszijde en zowel warme als koude buffercapaciteit aan Yara-kant. Voor de CO2 –distributie ligt het iets minder gecompliceerd. CO2 is altijd in voldoende mate beschikbaar. WarmCO2 biedt het gecomprimeerd aan, de tuinders ontvangen het via een drukgeregeld reduceerstation. Omdat de tuinders zuivere CO2 eisen wordt de samenstelling door zowel Yara als WarmCO2 geanalyseerd. WarmCO2 is verantwoordelijk voor het traject tot en met de ontvangststations, de tuinders voor de aansluiting op de eigen systemen in de kassen. De systemen bij de tuinders moeten voldoen aan deWarmCO2-specificaties om de functionaliteit van het gehele systeem te waarborgen.
mogelijk bij de tuinders af te leveren. Van der Linden & Veldhuis isoleert hier de leidingen met Rockwoolschalen, de tanks met Rockwool gaasdekens. Met inachtneming van het voorgaande variëren de isolatiediktes afhankelijk van leidingdiameter. Het grootste deel valt in de range 50 tot 150 mm (leidingen) tot en met 200 mm (warme tanks). Voor de afwerking past men hier vlakke aluminiumplaat toe. Knalgroen De kern van het WarmCO2-project is duurzame, milieuvriendelijke restwarmte en CO2. Restwarmte die – met extra toegevoegde energie – moest worden afgevoerd. De levering van CO2 van Yara aan de tuinders voorkomt dat tuinders een eigen CO2-opwekking moeten inrichten. Dit biedt zowel Yara als de tuinders emissievoordelen. De duurzame levering van restwarmte en CO2 brengt de glastuinbouwer een flinke stap dichter bij het ‘Groene Label Kas’-certificaat. Hiermee betaalt hij minder rente op zijn investeringsleningen. Ook draagt WarmCO2 bij aan een gunstig ondernemersklimaat voor de tuinders door betrouwbare levering, scherp geprijsde en langlopende contracten en eenvoudig energiemanagement. De eerste oogsten zijn binnen. Hoe paars deze aubergines en hoe rood de tomaten ook moten zijn, mede dankzij de duurzame isolatie van Van der Linden & Veldhuis zijn ze nog nooit zo knalgroen geweest als nu.
Trostomaten, nu nog groen, straks helder rood en toch knalgroen dankzij de duurzame warmte- en CO2levering.
Isolatie De isolatiesystemen zijn ontworpen voor minimale warmteverliezen om duurzame warmte zo efficiënt
MAART 2010
ISOLATIE Magazine
...............
25
‘LNG/cryogene-isolatie´ nieuw hoofdstuk in CINI-Handboek:
200 K temperatuurverschil eist 100% isolatieprecisie Isolatiebedrijven, LNG-concerns en hun engineers kunnen eind dit jaar beschikken over een nieuw hoofdstuk in het CINI-Handboek dat gaat over isoleren in het cryogene temperatuursgebied van 100 tot 200 graden onder nul. Dit tiende deel verschijnt op aandringen van de grote internationale spelers op het gebied van vloeibaar aardgas. Zij zijn tot de conclusie gekomen dat het isoleren van LNG-installaties een dermate precies isolatiewerk vereist, dat hier een standaardisatie in kwaliteit onmisbaar is.
Tot op heden werken de LNG-concerns met eigen standaards en hanteren veel isolatiebedrijven hun expertise met vergelijkbare systemen. Maar de praktijk leert dat er specialisatie en standaardisatie voor cryogeen-isolatie hard nodig is. Zeker nu vaststaat dat LNG een steeds belangrijker energiemiddel wordt. Nu reeds staan overal ter wereld installaties in de planning of in de steigers. Daarom hebben de grote spelers in de LNG-markt behoefte aan een gedetailleerde isolatiespec. En vooral ook aan een handleiding voor controle op uitvoering van het werk in elke fase dat preventief ingrijpen nog mogelijk is. Het hoofdstuk bevat daarom een paragraaf over ´ITP´, een inspectie- en testplan om latere reparaties of onverwacht stilleggen van de installatie tot een minimum te redu-
Het is een wijdverbreid misverstand dat ijsvorming op de installatie niet erg is, omdat het een isolerende werking zou hebben. Niets is minder waar: bij een ijslek is sprake van een factor 200 meer energiegebruik.
ceren. Meer over ITP in dit nummer van in het artikel van NCTI.
Luchtscheiding LNG (Liquid Natural Gas) kent een conversietemperatuur van -163 ºC. Dan gaat het aardgas over in vloeibare materie. Dit wordt bereikt door thermische koeling in luchtscheidinginstallaties. Daarin wordt de temperatuur van het aardgas met behulp de nog 33 graden koudere stikstof verder naar beneden
Multi-layer connection met leidingisolatie opgebouwd uit drie isolatielagen moet vlakdruk kunnen weerstaan. Daar omheen de clams.
Stainless steel band Aluminium foil tape
Aluminium foil tape Stainless steel band
Butyl rubber
Metallic jacketing
Metallic jacketing
Primary vapour barrier
Mineral wood / Glass wool
Insulation
Structural cradle Support sheet
6 mm rubber pad (e.g. EPDM)
Vapour barrier Insulation High density PUR/PIR
A
B
Mineral wool / Glass wool blanket
See detail ‘A’
Secondary vapour barrier Vapour stop
L
26
...............
ISOLATIE Magazine
MAART 2010
C
riaallagen en ´vapour barriers´ wordt opgebouwd. Ook hoe de pijpen optimaal bevestigd kunnen worden op de ondersteuning, de ´pipe supports´. Die moeten immers ook kunnen bewegen met de expansie. Juist dit laatste onderdeel blijkt een detail waarbij niet alle isolatiebedrijven over voldoende kennis en expertise beschikken.
gebracht. Dat dergelijke installaties niet alleen degelijk, maar ook met de grootst mogelijke precisie moeten zijn geïsoleerd, maakt LNG interessant voor de isolatiebranche. Bovendien staan de luchtscheidinginstallaties veelal dicht bij zee, dicht bij de plaatsen waar LNG wordt overgepompt in of uit transportschepen, zoals in ons land op de Maasvlakte. De temperatuurverschillen die moeten worden overbrugd tussen installatie en omgeving lopen uiteen van pakweg 200 ºC op de Maasvlakte tot dik daarboven in tropisch Brunei. De vaak zoute omgeving is ook niet bevorderlijk voor de installatie vanwege de hoge graad van stresscorrosie.
Aanlandingsplaatsen Dit alles maakt het isoleren in het temperatuursgebied van cryogeen uiterst specialistisch dat essentieel goed moet worden uitgevoerd. Hier willen de LNGplant owners dat niks misgaat. Er gelden nauw luisterende details en 100 procent kwaliteit in alle fasen van het proces: van het - na de winning - opslaan op de aanlandingsplaats in een havengebied en het overpompen van het LNG naar de transportschepen, tot en met het lossen van het gekoelde vloeibare gas op de aanlandingsplaats in het land van bestemming, de opslag aldaar en het moment dat het nog vloeibare gas kan worden opgewarmd om als vluchtig gas door de leidingen richting eindgebruikers te sturen. Het hoofdstuk over LNG/cryogeen behandelt niet het scheepstransport, maar gaat over de isolatie van de installaties op het land. Veel aandacht wordt besteed aan het fenomeen van ´contraction-expansion´. Het temperatuursgebied tot -200 ºC kent meer uitzetting en is bij het opvangen van uitzetting- en krimpkrachten veel ingewikkelder dan bij warmte-isolatie. De krachten die bij extreme koude vrijkomen zijn in verhouding groter. Dit vereist dat de leidingen binnen de isolatie grote bewegingsruimte hebben, anders gaan ze wringen en scheuren ze uiteindelijk kapot.
Dampdicht En dat terwijl de isolatie rond de leidingen perfect dampdicht moet zijn. Het nieuwe hoofdstuk besteedt daarom aandacht aan de zogenoemde ´expansion balance´: hoe kunnen de leidingen - bij wijze van spreken in het luchtledige - vrij bewegen. Is de isolatie niet dampdicht, dan vormt zich ijs. Binnen de isolatie door vochtinsluiting, aan de buitenkant door lekken. Nieuw in het Handboek is dat isolatiemateriaal in de vorm van foam binnen de beplating wordt gespoten: eerst de plaat om de te isoleren ruimte die vervolgens wordt volgeschuimd. Het Handboek laat in tekst en tekeningen zien op welke wijze cryogene isolatie met meerdere mate-
Waar de constructie gebreken heeft en de staat van de installatie en isolatie niet regelmatig is gecheckt op achterstallig onderhoud, is meteen te zien aan ijsvorming aan de buitenkant van de isolatie. Ook onderhoud moet zeer vakkundig gebeuren om lekken in de toekomst weer te voorkomen. De box eraf halen is geen kunst, maar er weer precies sluitend en dampdicht op krijgen is andere koek.
Integriteit installatie Voor de LNG- plant owners is de integriteit van hun installatie hoofdzaak. Uiteraard zijn ook energiegebruik en veiligheid belangrijke issues. Zolang LNG vloeibaar is, moet het onder de minus 163 graden blijven. Wordt het warmer - dus weer gasvormig - dan neemt ook de druk op de leidingen met tientallen atmosfeer toe. Niet dat er ontploffingsgevaar is, maar tijdelijk te hoge druk is fnuikend voor de installatie en laat beschadigingen achter. Vooralsnog onzichtbaar, maar snel genoeg zal zich ijs vormen op de buitenzijde. Een lek is uiteraard ook gevaarlijk voor personen als die door het gekoelde gas of vallend ijs zouden worden geraakt. Eén van de ingebouwde veiligheidsmaatregelen is dat zodra er een lek ontstaat automatisch het deel van de installatie aan weerzijden van het lek wordt afgesloten. Het CINI-Handboek kent al een hoofdstuk over ´Koude-isolatie´. In eerste instantie werd gedacht aan een apart deel naast het Handboek. Maar er zijn dermate veel verbindingen met het hoofdstuk over ´Koude-isolatie´ dat is besloten cryogene-isolatie toch geïntegreerd in het Handboek mee te nemen. In de LNG-installaties komen temperaturen voor van zowel onder de -100 ºC als daar weer onder tot -200 ºC. De eindgebruikers willen dat in één Handboek en niet in twee losse verschillende boekwerken. Door de samenvoeging zijn er nu binnen het Handboek toch doorverwijzingen mogelijk van en naar de verschillende hoofdstukken. Gezien het internationale karakter van LNG, verschijnt het nieuwe hoofdstuk uitsluitend in het Engels.
MAART 2010
ISOLATIE Magazine
...............
27
NCTI-NIEUWS NCTI maakt handzame checklist
Inspectie- en testplan perfectioneert LNG/cryogene-isolatie Kennisinstituut NCTI maakte voor het hoofdstuk over LNG/cryogene-isolatie in het CINI-Handboek een handzame checklist om elke stap in het isolatieproces te controleren: het zogenoemde ´Inspection and Test Plan (ITP). Zoals is te lezen in het artikel over dit nieuwste hoofdstuk (zie het CINI artikel elders in dit blad) is isolatie in het cryogene temperatuurgebied tussen de -100 en -200 ºC uiterst precies en specialistisch werk. Dat maakt controle gedurende het hele isolatieproces noodzakelijk om kwaliteit te garanderen. En om herstelwerk te voorkomen en daarmee de integriteit van de installatie te waarborgen.
Het ITP gaat ervan uit dat de controles naadloos aansluiten bij de planning van het project. Vanaf het allereerste begin moeten de inspecties in het isolatieproces worden meegenomen. In feite begint het al met het kwaliteitsplan van de aannemer ofwel het isolatiebedrijf. In dit plan staat een methodiek opgenomen, hoe de opvolgende fasen in het isolatieproces op kwaliteit moeten worden gecontroleerd. Voor elke opvolgende fase een inspectie, alvorens tot de volgende stap kan worden overgegaan. Bijvoorbeeld:
Onderdeel van cryogeen ITP
Inspectie van de isolatie gebeurt onder meer door thermografische inspectie met warmtecamera´s.
28
...............
ISOLATIE Magazine
is het materiaal volgens de producteisen, is de eerste laag volgens specificatie aangebracht en op de juiste plek.
Afvinken De ITP-paragraaf in het Handboek lijkt te dubbelen met het recent verschenen hoofdstuk over ´kwaliteit´. Maar in tegenstelling tot de inspectiechecklist in dat hoofdstuk, blijkt voor cryogene-isolatie een veel gedetailleerder en vooral meer gefaseerde controle vereist. Eigenlijk is hier sprake van een permanente controle op de plant. Vanaf de inspectie of de ondergrond goed is en het isolatiemateriaal voldoet aan de specificaties, tot en met de controle of de dampremmende laag wel echt helemaal dicht is. Pas bij akkoord geeft de inspecteur een vinkje en kan de volgende isolatielaag worden aangebracht. Als die daarna is gemonteerd, is inspectie niet meer mogelijk. Inspectie van de isolatie - bijvoorbeeld van de proefisolatie die later na goedkeuring door de definitieve wordt vervangen - gebeurt onder meer door thermografische inspectie met warmtecamera´s. Ook gebruik van infrarood moet vakkundig, want de interpretatie van de metingen moet een juiste diagnose opleveren. Niet elk rood vlekje blijkt een lek te zijn en wil al helemaal niet zeggen dat tot directe demontage van de isolatie moet worden overgegaan.
Misverstand Aan het eind moet op alle check forms van elke fase een paraaf staan, pas dan krijgt de uitvoerder een eindhandtekening. Daarna volgt de pretest van de installatie. Het isolatiebedrijf is dan nog op de site: waar ijs komt zit iets fout. Hij kan dan meteen aan de gang om ´gaten te dichten´. Afhankelijk van de garantieafspraken kunnen opstartreparaties nog wel een jaar door lopen. Eventuele fouten komen pas aan het licht als zich aan de buitenzijde ijs vormt. Het is een wijdverbreid misverstand dat ijsvorming op de installatie niet erg is, omdat het een isolerende werking zou hebben. Niets is minder waar: volgens kennisinstituut NCTI is een ijslek dermate verspillend, dat er op de bewuste plek zelfs sprake is van een factor 200 meer energiegebruik.
MAART 2010
Haat-liefde De meeste isolatiebedrijven hebben een haat-liefdeverhouding met dit soort inspectieprotocollen. Aan de ene kant lijkt het tegenover de opdrachtgever een brevet van onvermogen als je vindt dat jouw isolatiewerk gecontroleerd moet worden. Bovendien kost inspectie extra tijd, terwijl het werk er meestal al onder druk staat om het op tijd klaar te krijgen. Aan de andere kant zit geen enkele isoleerder te wachten op veel herstelwerkzaamheden. Elke after sales-reparatie die hij kan voorkomen, verhoogt immers zijn winstmarge op het project werk. Goedkoop is nog altijd duurkoop. Maar - misschien nog belangrijker - het is slecht voor het vertrouwen en de reputatie van het isolatiebedrijf, zeker als de installatie zou moeten worden stilgelegd voor niet geplande herstelwerkzaamheden. Een groeiend aantal isolatiebedrijven ziet daarom het belang om een zo goed mogelijk geïnspecteerd en gecontroleerd werk af te leveren. Het is lastig maar voordelig. Samen met de opdrachtgever wordt een derde partij ingehuurd om de inspecties volgens het ITP uit te voeren. Overigens, dat de inspectie door een derde, onafhankelijke partij wordt gedaan, verhoogt wel de geloofwaardigheid van het isolatiebedrijf.
Veertien stappen Inspection and Test Plan (ITP). 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14.
Alle te gebruiken materiaal Inspectie plek en ondergrond Vrijgave van alle materialen dat voldoet aan eisen en specificaties Inspectie materiaal dat gebruikt moet worden om supports omheen te mogen zetten Toepassing eerste laag isolatie Tweede laag isolatie Verbindingen: vapour barriers / dampremmende lagen Derde definitieve laag Flexibele verbindingen aanbrengen Overgangen, die daarmee verband houden, worden aangebracht Buitenste dampremmende laag Voorlopige beschermingen nodig, gaat er later weer af. Gladding, afwerklaag komt eroverheen en wordt dan geïnspecteerd Final acceptance: definitieve inspectie
Onderhoudsbeurt Gasunie .
Isolatie ´Peak shaver´ op tijd klaar Het had weinig gescheeld of de Randstad had begin januari met een te lage druk op het aardgas gezeten. Op het laatste ogenblik kon de Gasunie haar zogenoemde ´peak shaver´ inzetten om de woningen en bedrijven het verst van Groningen van aardgas te voorzien. Net op tijd was de isolatie gereed van de grote onderhoudsbeurt die de peak shaver onlangs moest ondergaan.
De peak shaver, bestaande uit drie gastanks met een doorsnee van 50 meter en de installaties ertussen en omheen, moet de Randstad van gas voorzien wanneer de vraag groter wordt dan ´Groningen´ aankan. De piek moet dan worden ´geschoren´. Op de ochtend van 7 januari was het zover: de thermometers stonden op tien graden vorst, de kantoren, fabrieken en scholen gingen na de kerstvakantie weer open en overal werd de verwarming weer opgedraaid. Volgens de Gasunie was het voor het eerst in zeven jaar dat er extra gasdruk vanuit de Maasvlakte nodig was.
De renovatie van twee van de opslagtanks en de installatie had plaats in de afgelopen maanden. Meteen al bij de test bleek dat de installatie goed kon functioneren, zodat de peak shaver op volle kracht zijn werk kon doen.
MAART 2010
ISOLATIE Magazine
...............
29
OOI-NIEUWS
Nieuw bij OOI: cursus Noverox Stichting OOI heeft een nieuwe cursus in het programma opgenomen, de cursus Noverox. Deze hebben we in samenwerking met Armacell uitgewerkt. Noverox is een roestomvormer die als grondlaag rechtstreeks op gecorrodeerd materiaal wordt aangebracht en voorkomt dat de roest zijn vernietigende werking doorzet. Rost-Stopp AX gaat een verbinding aan met roest en vormt roest om in een nieuwe laag, en stopt vervolgens het corroderen. EG2 of WS2 glimmer vormt een beschermlaag wat de kans op corrosie verkleint. De cursus bestaat uit een theoriedeel met een eindtoets. Vervolgens een praktijkdeel waarbij een roes-
tige leiding wordt geschuurd en voorbehandeld met twee lagen Noverox Rost-Stopp AX. Hierna wordt de leiding afgewerkt met een epoxy glimmer (coating laag). Het lijkt een simpel karwei, maar omdat men rekening moet houden met de juiste laagdikten (uitgedrukt in Mµ-waarden), droogtijden en dauwpuntbepaling, is het niet zo eenvoudig als het lijkt. Voor meer informatie over deze cursus kunt u contact opnemen met Stichting OOI. Bert Hoekstra via (06) 531 99 071 of Martin Witter (06) 504 66 241. Via email: info@ooi.nl U kunt ook contact opnemen met Armacell, Remco Hiemstra, (06) 133 49 086.
In december is de nieuwe cursus Noverox voor de eerste keer gegeven door de docenten Bert Hoekstra en Martin Witter aan een groep van negen cursisten van Crombach Isolatie uit Ubachsberg. De werkplaats van Crombach stond geheel tot onze beschikking. Kort daarop was de tweede cursus Noverox op onze opleidingslocatie in Geleen voor vier cursisten van isolatiebedrijf Linisol.
Isolatie in de picture Om het werken in de isolatiebranche meer aandacht te geven heeft de Stichting OOI een promotiefilmpje tot stand gebracht en gepubliceerd op YouTube. Het filmpje is te bekijken via de link http://www.youtube.com/watch?v=F9SL2u4lV5A. Het filmpje is gemaakt om de isolatiebranche nog bekender te maken en jongeren te bereiken om in onze sector te werken Samen met u moeten wij ons inspannen om dit te bereiken. Het filmpje heeft het meeste resultaat als het door zo veel mogelijk men-
32
...............
ISOLATIE Magazine
sen wordt bekeken en daarom stellen wij het zeer op prijs als u de clip bekijkt en het vervolgens doorstuurt naar uw medewerkers en relaties. Nog mooier zou zijn als u de link op uw website plaatst. Ook op onze website is de link te vinden: www.ooi.nl. Om dezelfde reden, mensen werven, is Stichting OOI vanaf nu ook te vinden op hyves. Als u zoekt op ‘Stichting OOI’ is daar de eerste opzet te bewonderen. Hoe meer bekendheid hoe beter.
MAART 2010
Open dagen opleidingscentra OOI Dit jaar houdt OOI op elke opleidingslocatie een open dag. Onze hoofdlocatie Spijkenisse en de locaties Groningen en Zeist zijn al voorgegaan, en we mogen van een groot succes spreken gezien het grote aantal bezoekers. Het doel van de open dagen is om iedereen die zijn of haar vak in een isolatiebedrijf uitoefent, te informeren welke mogelijkheden er zijn om verder te komen. Voor medewerkers die nog niet zo heel lang in een isolatiebedrijf werken, biedt het mogelijkheden om sneller door te groeien. Voor medewerkers die al wat langer in de isolatie werkzaam zijn, kan het gaan om door te groeien naar een andere functie of sneller specialist te worden. De komende open dag vindt plaats op 14 april in Geleen, aan de Napoleonbaan Noord 8. Belangstellenden zijn bij deze van harte uitgenodigd.
Fiscaal voordeel in 2010 Werkgevers (leerbedrijven) kunnen voor alle isolatieopleidingen volgens de Beroeps Begeleidende Leerweg (BBL) en de daaraan gerelateerde EVC-procedures gebruik maken van dit fiscale voordeel. Op www.ooi.nl staat een nadere toelichting en een uitgebreid te downloaden overzicht.
De overheid stimuleert ‘een leven lang leren’ door onder meer werkgevers fiscaal tegemoet te komen in de opleidingskosten. In 2010 is de al jaren bestaande Wet Vermindering Afdracht Onderwijs verder verruimd, en van toepassing op zeven doelgroepcategorieën. Met deze fiscale maatregel kunnen werkgevers kortingen toepassen op de af te dragen loonheffing en premies.
Samenwerking Groningen en UWV WERKbedrijf OOI is een samenwerking aangegaan met de gemeente Groningen voor een instroomproject. De OOI verzorgt daarbij de scholingscomponent. Ten opzichte van voorgaande projecten zijn scholingsbudgetten verruimd, waardoor kandidaten beter op het isolatievak voorbereid kunnen worden. Na de voorbereidingperiode treden zij in dienst bij werkgevers, die in een aantal gevallen gebruik kunnen maken van verdere faciliteiten. In Midden-Nederland werkt OOI samen met het re-
integratiebureau Baantraject dat het instroomproject in deze regio regisseert. In dit project worden kandidaten geworven door het UWV WERKbedrijf, waarvan een aantal kandidaten die door werkgevers zijn geselecteerd wordt opgeleid in een twee weken durend scholingsarrangement. De werkgevers, gevestigd in beide regio’s, worden persoonlijk benaderd om deel te nemen aan het regionale instroomproject.
MAART 2010
ISOLATIE Magazine
...............
33