Isolatiemagazine 67 okt 2015 by Kees de Vries Redactie

ISOLATIE 67

Magazine

VAKBLAD VOOR DE NEDERLANDSE ISOLATIESECTOR

OFFICIEEL ORGAAN VAN DE NEDERLANDSE VERENIGING VAN ONDERNEMERS IN HET THERMISCH ISOLATIEBEDRIJF (VIB), DE STICHTINGEN CINI, NCTI EN OOI - JAARGANG 17 - OKTOBER 2015

Cryogene isolatie voor supergeleiding spoelen Wendelstein7-X stellarator Teun Bokhoven, Duurzame Energie Koepel: “Allianties vergroten duurzame koek” Industriële isolatie kan Energieakkoord met 31 petajoule te hulp schieten

Weet u het al?

I S O L A T I E T O E B E H O R E N

Tel.: Fax:

03 - 80 80 764 03 - 80 82 753

BENELUX Verkoop - Goebel BV Aresstraat 13-02/04 NL-5048CD Tilburg info@goebel-schroeven.eu Tel.: 013 - 57 20 229 Fax: 013 - 57 20 239

www.goebel-schroeven.eu

COMMENTAAR

INHOUD

Toch maar de stok?

”Sluit ongebruikelijke allianties”

7 Toch maar de stok van de handhaving? Die gedachte bekruipt me bij het lezen van het kleine onderzoek van Energiecentrum Nederland ECN naar de beleving en aanpak van industriële energiebesparing. Aan de Nationale Energieverkenning 2015 heeft ECN in samenwerking met de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland RVO dit verdiepende onderzoek naar industrieel energiebesparingsbeleid uitgevoerd. Pogen uit te voeren, want ondanks de zorgvuldige formulering draagt het rapport in zijn algemeenheid een watermerk van teleurstelling. Omdat slechts zeven van de vierentwintig gevraagde bedrijven hun medewerking hebben verleend. Dat is nu niet echt een enthousiaste inzet. En het valt op dat juist de energie-intensieve chemie en petrochemie helemaal verstek hebben laten gaan. Bij de positieve selectie van de zeven wel-deelnemende en wel geïnteresseerde industrieën geeft de conclusie te denken: overheidsbeleid en zelfs klantwensen leggen geen gewicht in de schaal. Er moet minimaal – zo rapporteert ECN - een direct financieel belang zijn. Dat schiet niet echt op dus. Met die conclusie deel ik de ervaringen van menig isolatiespecialist in de industrie. Het is zelfs nog de vraag hoe groot dat financiële belang dan wel niet moet zijn: zelfs de 175 tot 225 miljoen euro per jaar van 31 petajoule laag- en middelhooghangend isolatiefruit blijft hangen. Met hoeveel wol, schuim, elastomeer en geld moet de isolatie-ondernemer dan aan de poort verschijnen? Minister Kamp overweegt aanvullende subsidies om industriële energiebesparing aantrekkelijker te maken. Nóg aantrekkelijk zou ik zeggen. Technische isolatie kent terugverdientijden op een fractie van de vijf jaar-norm en ligt zelf royaal binnen de gebruikelijk kaders van de industrie. De isolatiesector staat enthousiast achter de financiële aai over de bol, maar adviseert Kamp ook om alvast de stok van de handhaving te bestellen. Grote verdienste: de ECN-onderzoekers en hun RVO-relatiemanagers hebben met een noodgedwongen beperkt rapport de harde werkelijkheid treffend toegevoegd aan de al alarmerende Energieverkenning. Hans Koole Voorzitter VIB

ISOLATIE Magazine is het vakblad voor de isolatiesector en tevens het officieel orgaan van de Nederlandse Vereniging van Ondernemers in het Thermisch Isolatiebedrijf (VIB), de Stichting Opleidings- en Ontwikkelingsfonds voor het Isolatiebedrijf (OOI), Nederlands Centrum voor Technische Isolatie (NCTI) en de Stichting Commissie Isolatie Nederlandse Industrie (CINI).

Advertentieverkoop: Henk van der Bend Advertentietarieven op aanvraag T (024) 677 69 30 E info@printrendement.nl

ISOLATIE Magazine verschijnt vier maal per jaar. Leden en Buitengewone Leden van de VIB ontvangen ISOLATIE Magazine uit hoofde van hun functie. Het magazine wordt tevens kosteloos toegezonden aan professionals in de branchekolom, waaronder isolatie-ondernemers, opdrachtgevers, raadgevende ingenieurs, overheden en beleidsmakers, onderhoudsmanagers en installateurs. U kunt het abonnement aanvragen of beëindigen via info@isoleren.nl

Voor meer informatie over de VIB: Jan Zanen, Algemeen Secretaris VIB Postbus 2600, 3430 GA Nieuwegein T (030) 630 04 04 F (030) 605 32 08 E info@isoleren.nl

Uitgave: Printrendement Tituslaan 13, 6642 AP Beuningen T (024) 677 69 30 E info@printrendement.nl

Uitgever: Yvonne van der Bend

Voor meer informatie over de Stichting OOI: Postbus 2600, 3430 GA Nieuwegein T (030) 630 04 04 F (030) 605 32 08 E info@ooi.nl Voor meer informatie over de Stichting CINI en NCTI: Paul de Koning, Manager NCTI T (0181) 69 80 30

Redactie: Ewald Lohmann Alinea-Stokvisch Wingerdstraat 63, 6641 BM Beuningen T (024) 675 18 93 E info@alinea-stokvisch.nl

Fotografie: Photol Alinea-Stokvisch Kees de Vries

Redactieraad: Jan Zanen (VIB) Paul de Koning (NCTI en CINI) Remco Hiemstra (Armacell International) Frank Geukemeijer (Rockwool Technical Insulation BV) Hans Koole (VIB) George Kruithof (OOI) Arie Bouma (Henisol)

Druk: Printrendement

Vormgeving: PINTA grafische producties, Benschop

OKTOBER 2015

”In energiebesparing kunnen allerlei technologieën concurreren met isolatie. Zoek wat je bindt en adresseer gezamenlijk het onderwerp ‘energiebesparing’ in de industrie. Voer de druk op, dat vergroot de koek voor ‘duurzame gigajoules’. Sluit ongebruikelijke allianties met partijen als de milieubeweging die ook hameren op industriële energiebesparing.” Dit adviseert een voorzichtig optimistische Teun Bokhoven, voorzitter Duurzame Energie Koepel en mede-architect van het Energieakkoord.

kernfusiereactor Wendelstein 7-X

De zon geeft het voorbeeld: onuitputtelijke energie zonder risico's en schadelijke bijproducten. Kernfusie-installatie Wendelstein 7-X brengt het wetenschappelijk onderzoek iets dichter bij de atoomkernfusie. Voor de isolatie van de drukcompensatieleiding maakte het Max-Planck-Institut für Plasmaphysik in Greifswald gebruik van het innovatieve cryogene systeem van Armacell.

Hertel fileert economische isolatiedikte

Economische isolatiedikte: een miskend onderwerp. Industriële energiemiljoenen dan maar laten weglekken is voor Hertel-specialisten geen optie. Zij steken hun nek uit, ontrafelen de materie, introduceren een universele en innovatieve bandbreedte als fundament voor economische isolatiedikte. Om groen te denken, en goed voor € 12,50 per leidingmeter per jaar besparing op de total costs of ownership (TCO).

Verder in dit nummer: Isolatie Journaal NCTI: Cryogene isolatie en het belang van zorgvuldige inspectie Isolatie op locatie: MijnWater-project met Limburgs karakter SIG: Trend naar prefab technische isolatie Eindtermen opleidingsprogramma OOI Megaproject zet Hanko in kickdown-modus Foamglas-karakteristiek past als een cryogene jas VIB-project ontsluit toegevoegde waarde utiliteitsisolatie Cryolene in cryogene isolatie LNG-opslag Temati: kwaliteit en veiligheid borgen in engineering CINI: Handboek-revisie 2016 reeds beschikbaar, in modern jasje

5 10 16 18 22 28 31 38 42 44 48

Bij de voorpagina: Cryogene isolatie op het grensvlak van zonnehitte en absolute nulpunt. In Greifswald voltooit het Max-Planck-Institut für Plasmaphysik de experimentele kernfusiereactor Wendelstein 7-X. Armacells cryogene systeem is dankzij de blauwe kleur goed herkenbaar in deze toptechnologische omgeving. (foto: Max-Planck-Institut für Plasmaphysik IPP te Garching/München).

ISOLATIE Magazine

...............

FOAMGLASÂŽ Isolatie Nieuw TEROSTAT systeem 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+

2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD

9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR

Het enige cellulair glas - coating systeem dat echt brandveilig is

.RNHUPDFKLQH .RNHUPDFKLQH 6FKDUHQ 6FKDUHQ =HWEDQNHQ =HWEDQNHQ &RPELQDWLHPDFKLQHV &RPELQDWLHPDFKLQHV +RHNHQEXLJHUV 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP ,QNO VWXIHQO $QWULHE +RHNHQEXLJHUV 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP ,QNO VWXIHQO $QWULHE :DOVHQ :DOVHQ 9RRUPDFKLQHV 9RRUPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV Â&#x2021; .ODVVH 2 EUDQGYHLOLJ LVRODWLH V\VWHHP $IZLNNHOV\VWHPHQ $IZLNNHOV\VWHPHQ 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ Â&#x2021; &RQWLQXH VHUYLFH WHPSHUDWXXU WRW Â&#x192;& ,QNO 6FKZHLIEÂ JHO ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ .RNHU DINRUWPDFKLQHV ,QNO 6FKZHLIEÂ JHO ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ .RNHU DINRUWPDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV

Â&#x2021; 6QHOOH HQ JHPDNNHOLMNH LQVWDOODWLH ,QNO :DO]HQ ,QNO :DO]HQ

Â&#x2021; 8LWVWHNHQGH 89 HQ ZHHUEHVWHQGLJKHLG Â&#x2021; &RPSOHHW DQWL &8, V\VWHHP %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH

Rob.Langendam@foamglas.nl

6RQGHUPDVFKLQHQ 0DFKLQHV YDQ 6RQGHUPDVFKLQHQ +31 (6) 225 406 230DFKLQHV YDQ 9HUWULHEV *PE+ 9HUWULHEV *PE+ 6R ]LMQ ]y 6W|FNDFNHUVWUDVVH 6R ]LMQ ]y 6W|FNDFNHUVWUDVVH www.foamglas.com/industry '( %DG 6lFNLQJHQ '( %DG 6lFNLQJHQ 7HO ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH LQIR#VR JPEK GH 7HO ( 0DLO )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH ZZZ VR JPEK GH )D[ ,QWHUQHW

VCA is basisbagage 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD Hertel Nederland staat voor excellente industriĂŤle dienstverlening. We zijn actief in de markten Oil & Gas, Power, Process, en OďŹ&#x20AC;shore. Daarin leveren we een totaalpakket aan geĂŻntegreerde onderhoudsactiviteiten waaronder Steigerbouw, Access Solutions, Isolatie, Plant Integrity, Tracing, Schilderen, Conserveringswerken en Spuittechnieken. Bij Hertel kennen we de markt en weten we daarom met welke uitdagingen onze klanten te maken krijgen. Dankzij onze 117 jaar ervaring zijn we specialist op het gebied van projecten contractmanagement en beschikken we over een enorme expertise. Dit resulteert in duurzame en kwalitatieve oplossingen. Tijdens de uitvoering werken we altijd volgens een multidisciplinaire benadering die uitgaat van een maintenance planning. Hierdoor hebben klanten altijd een vast aanspreekpunt en weten zij vooraf welke oplossingen en resultaten geboekt zullen worden.

.RNHUPDFKLQH .RNHUPDFKLQH 6FKDUHQ 6FKDUHQ =HWEDQNHQ =HWEDQNHQ &RPELQDWLHPDFKLQHV &RPELQDWLHPDFKLQHV +RHNHQEXLJHUV +RHNHQEXLJHUV :DOVHQ :DOVHQ 9RRUPDFKLQHV 9RRUPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV $IZLNNHOV\VWHPHQ $IZLNNHOV\VWHPHQ 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ .RNHU DINRUWPDFKLQHV .RNHU DINRUWPDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV

9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR

3DWHQWLHUWHV 6\VWHP 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP

,QNO VWXIHQO $QWULHE ,QNO VWXIHQO $QWULHE

,QNO 6FKZHLIEÂ JHO ,QNO 6FKZHLIEÂ JHO

,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ

,QNO :DO]HQ ,QNO :DO]HQ

%H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH

Hertel 6RQGHUPDVFKLQHQ 0DFKLQHV YDQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 0DFKLQHV YDQ Welplaatkade 9 9HUWULHEV *PE+ 9HUWULHEV *PE+ 6R ]LMQ ]y 6W|FNDFNHUVWUDVVH Postbus 5190 6R ]LMQ ]y 6W|FNDFNHUVWUDVVH '( %DG 6lFNLQJHQ '( %DG 6lFNLQJHQ 3197 KR Botlek-Rotterdam Hertel heeft gezondheid, veiligheid en milieu (HSE) 7HO ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH LQIR#VR JPEK GH 7HO ( 0DLO hoog in het vaandel staan. Daarom is ons beleid )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH ZZZ VR JPEK GH )D[ ,QWHUQHW erop gericht om opQeen T: +31 10 298 8222 Q altijd en overal veilige en **' " ( , 3 $%'1 " '1$%& 3 3 111 **' "# ( , )' 9eebW] >WcWh 8L Â&#x161; P_`bm[] '" +'*+ DH MWWbm_`a J$ &*', # +,+ ''' Â&#x161; mmm$YeebW]^WcWh$db verantwoorde manier te werken. F: +31 10 295 8241

**' " ( , 3 $%'1 " '1$%& 3 3 111 **' "# ( , )'

ISOLATIE JOURNAAL VIB-voorzitter Hans Koole op ledenvergadering:

”Urgenda-vonnis positief nieuws” ”In 2016 bestaat de VIB 85 jaar. Dan is de omslag naar een grensverleggend brancheorganisatie gemarkeerd”, besloot VIB-voorzitter Hans Koole zijn inleiding tot de ledenvergadering op 11 september 2015 in Nieuwegein. De grensverlegging tekent zich af in initiatieven tot kennisborging, vraaggerichte opleidingsaanpak, utiliteitsgerichte regiobijeenkomsten en ontwikkeling van een norm voor isolatiewerk. Het Urgendavonnis noemt Koole positief: “De CO2-reductie lukt alleen als ook de korte termijn wordt meegenomen, met onder meer verbeterde isolatie.”

naar het ‘Huis van de Isolatie’ in het Intechnium te Woerden biedt de sector unieke opleidings-, presentatie- en vergaderfaciliteiten, intensieve contacten met de leden vertalen zich in sterk toenemende opleidingsdeelname, er komen nieuwe kort-cursorische opleidingen ‘Werkvoorbereiding’, ‘IMI-allround’, ‘Opmeter’ en ‘Voorman’, en de bestaande opleidingen voor industrie en utiliteit worden fijngeslepen. Verder werkt OOI aan de ontwikkeling van efficiënte E-learning met inzet van de Craft-modules en aan een innovatieproject dat technische ontwikkelingen inventariseert en over het voetlicht brengt.

Een positief gevoel. Daarmee vatte VIB-voorzitter Hans Koole op de ledenvergadering van 11 september 2015 in Nieuwegein de stemming in de branche samen. Het gevoel wordt gevoed door feiten: de bedrijvigheid neemt toe, bedrijfsovernames zijn weer volop aan de gang en CBS registreert meer milieusparende investeringen. Maar “een tandje erbij, een extra impuls, kan de isolatiebranche wel gebruiken”, aldus de voorzitter. Positief is het Urgenda-vonnis van de Haagse rechtbank, dat de staat verplicht werk te maken van de CO2-reductie conform de 2020-doelstellingen. “Dat lukt alleen door ook te kijken naar de winst die op korte termijn kan worden geboekt, onder andere door beter te isoleren.”

Energieakkoord

Grensverleggend Hans Koole gaf de leden een vooruitblik op 2016, waarin de branchevereniging 85 jaar bestaat. Het moet de omslag markeren voor een grensverleggende organisatie, die met actieve samenwerking van de leden de VIB de expliciete meerwaarde versterkt. Leidend is de VIB-missie die onder meer het ondernemersklimaat bevordert, goed isolatiewerk voor de samenleving zichtbaar maakt en samenwerking tussen leden onderling en tussen isolatiebedrijven en opdrachtgevers stimuleert. Op basis van deze missie zijn concrete initiatieven in gang gezet: • Normontwikkeling op middellange termijn voor goed isolatiewerk, gekoppeld aan bijvoorbeeld NEN, ISO of Bouwbesluit. • Start van het project ‘Toegevoegde waarde van isolatie in de utiliteit’ (zie ook pag. 38 e.v.). • Samen met de branche-instituten CINI, NCTI en OOI krachtiger inspelen op ontwikkelingen, onder meer door vraaggerichte opleidingen met inzet van moderne middelen en media (zie ook pag. 22 e.v.). • Versterking van de netwerkfunctie voor de vereniging als geheel en voor de verschillende segmenten. Op korte termijn wordt een begin gemaakt met regiobijeenkomsten voor de utiliteitsbedrijven. Ook is het initiatief geopperd om speciaal voor de jonge ondernemers activiteiten te ontwikkelen: zij staan uiteraard niet alleen de toekomst van hun eigen bedrijf, maar ook voor het VIB-perspectief.

“Het glas is half vol”, stelde Teun Bokhoven, voorzitter belangenvereniging Duurzame Energie Koepel te Utrecht en mede-architect van het Energieakkoord. De VIB had de kritisch-optimistische duurzaamheids-voortrekker uitgenodigd om het Energieakkoord op zijn isolatieverdiensten te beoordelen. Bokhoven (zie ook pag. 7 e.v.) schakelde direct door naar het verband tussen energiedoelstellingen, isolatie en ondernemen: “Energiebesparing is direct verwant aan isolatie: de meest duurzame energievorm is immers de niet gebruikte energie”. Hij benadrukte dat het Energieakkoord inzet op duurzame groei, dat wil zeggen dat de beoogde 1,5 procent besparing per jaar moet leiden tot 80.000 banen, waarvan minimaal 15.000 in de vorm van additionele werkgelegenheid. Spreker stelde vast dat de uitvoering van het Energieakkoord nog niet op schema ligt, maar toonde zich niettemin hoopvol: windenergie, sluiting van kolencentrales en toenemende inzet van biomassa laten zien dat er beweging in zit. Bovendien gaat het onderhandelteam onder leiding van oudmilieuminister Ed Nijpels de 47 partijen achter het Energieakkoord op hun verplichtingen aanspreken. “De energiehuishouding gaat drastisch veranderen, op weg naar de energieneutrale doelen 2050, met verschuivingen naar wind, zon en geothermiek”, beloofde Teun Bokhoven – zelf oud-isolatieondernemer – de sector veel isolatiewerk. In industrie en agrosector zijn de grote bedrijven aan zet om werk te maken van energiebesparing.”

Huis van de Isolatie OOI-directeur George Kruithof gaf de VIB-leden een inspirerende blik in de dynamiek van de opleidingsorganisatie: de verhuizing

Intensieve aandacht voor VIB-plannen en de isolatie-effecten van het Energieakkoord.

OKTOBER 2015

ISOLATIE Magazine

...............

Maak industriële processen efficiënter met Isover TECH isolatie-oplossingen ✔ Meer energiebesparing ✔ Lagere operationele kosten ✔ Vereenvoudigde installatie ✔ Extra ruimtebesparing

TechCalc vernieuwd! Ga voor een GRATIS 60-dagen-testversie van TechCalc 2.0 naar isover-technische-isolatie.nl

Ontdek het Isover TECH-assortiment CH-assorti timent nt Het Isover TECH-assortiment bestaat uit glaswol, steenwol en ULTIMATE minerale wol. Door de specifieke voordelen van elk materiaal kunt u altijd kiezen voor de optimale isolatie-oplossing. De vernieuwde TechCalc 2.0 calculatietool maakt deze keuze nu nóg gemakkelijker. Binnen enkele stappen berekent u de meest energie-, ruimte- of kostenbesparende oplossing voor uw project. Overtuig uzelf van de voordelen en download een gratis testversie van 60 dagen. Met TechCalc 2.0 kunt u ook uw AC/CV- of scheepvaartprojecten berekenen.

Maak nu die efficiëntieslag! Neem contact op voor advies op maat. Saint-Gobain Isover Telefoon: 0347 358 400, info@isover.nl

www.isover-technische-isolatie.nl

ISOLATIE INTERVIEW Teun Bokhoven, voorzitter Duurzame Energie Koepel:

”Hét momentum voor allianties die duurzame koek vergroten” ”Gebruik het feit dat in energiebesparing veel mogelijk is. Er zijn allerlei technologieën die kunnen concurreren met isolatie. Zoek wat je bindt en adresseer gezamenlijk het onderwerp ‘energiebesparing’ in de industrie. Voer gezamenlijk de druk op, dat vergroot de koek voor ‘duurzame gigajoules’. Sluit ongebruikelijke allianties met partijen zoals de milieubeweging die ook hameren op het industriële energiebesparingspotentieel.” Dit adviseert Teun Bokhoven, voorzitter van de Duurzame Energie Koepel en mede-architect van het Energieakkoord. ”Het Energieakkoord benoemt energiebesparing als integrale afweging. Met een substantiële extra inzet op 100 petajoule additioneel op eerdere afspraken. Een derde van dat geheel moet in het domein ‘Industrie en Agro’ worden gerealiseerd. Al wordt het begrip maar beperkt genoemd in het Energieakkoord, het is duidelijk dat technische isolatie een grote component energiebesparing in zich heeft”, reageert Teun Bokhoven op de klacht uit verschillende branches – waaronder isolatie – dat hun specifieke technologie niet erg prominent wordt genoemd. “Over duurzame energie zoals wind- en zonne-energie zijn meer gedetailleerde afspraken gemaakt en ook voor de woningbouw is energiebesparing redelijk ingevuld. De industriële energiebesparing ligt meer op het bord van partijen als VNO/NCW die de energie-intensieve industrie vertegenwoordigen. Maar”, voegt de voorzitter van de Duurzame Energie Koepel daaraan toe: “isolatie is een concreet element in de openbare lijsten van erkende, bewezen effectieve maatregelen opgesteld: de ‘Maatregellijsten’ in te zien bij RVO.”

Teun Bokhoven:

“Niet bij idealisme alleen” Teun Bokhoven (1955) studeerde Civiele Techniek (HTS Utrecht) en Bedrijfskunde (Universiteit Seattle). Het energiealarm van de Club van Rome (1972) markeerde zijn toekomst in duurzaamheid. Vanuit de overtuiging dat dit niet op idealisme alleen groeit maar verankerd moet zijn in economische activiteiten, zet hij zich vanaf 1975 in voor de – toen eerste golf - duurzame energie-initiatieven. Teun Bokhoven had verschillende energiegerelateerde bedrijven, waaronder gedurende twintig jaar een bouwen isolatiebedrijf voor de woningbouwsector en een onderneming in productie en verkoop van onder meer zonneboilers, warmtepompen en photovoltaïsche zonnepanelen. Sinds 2011 legt hij zich volledig toe op praktische belangenbehartiging en innovatiebeleid in de duurzame energiesector. Zo is hij voorzitter van de belangenvereniging Duurzame Energie Koepel te Utrecht en voorzitter binnen het Topsectorenprogramma van overheid en bedrijfsleven van het Topconsortium Kennis en Innovatie (TKI) ‘Urban energy’. Teun Bokhoven is intensief betrokken bij de totstandkoming en uitvoering van het Energieakkoord.

Kentering We spreken Teun Bokhoven op zijn kantoor in Utrecht over de energiebesparingsagenda, de voortgang en de potentiële rol van isolatie in de realisatie van doelen van het Energieakkoord. ”Realisme”, noemt hij zijn boventoon van optimisme en daadkracht, onmiskenbaar ongeduld en een vleug frustratie, waarmee hij zich sterk maakt voor duurzame energie. “In de jaren negentig kon ik in Europa presentaties houden over de toonaangevende Nederlandse energiebesparende programma’s. De Europese EBPD-richtlijn voor de energieprestatie van gebouwen is eigenlijk een kloon van de Nederlandse EPC-wetgeving. Zeer frustrerend dat ons land vervolgens op alle lijstjes naar beneden is gekukeld. Een aantal kabinetten sinds 2000 wenste energiebesparing niet op de agenda. Nu komt het terug, er zijn hoopvolle signalen. Het Energieakkoord maakt voor het eerst sinds lange tijd langetermijn-afspraken. Niet alleen de overheid, maar nog 47 andere partijen. Ik zie een enorme kentering in het overheidsdenken rond de gas-infrastructuur. In 2050 is wellicht nog maar een kwart van onze gebouwen aangesloten op aardgas. Zo’n beweging in de warmtevoorziening voor

”Frustrerend dat ons land – ooit voortrekker - op alle lijstjes naar beneden is gekukeld. Een aantal kabinetten wenste energiebesparing niet op de agenda. Nu komt het terug, er zijn hoopvolle signalen.”

OKTOBER 2015

ISOLATIE Magazine

...............

industrie en huishouden die gas vervangt door collectieve warmte, warmteterugwinning en besparing is een mega-trend. Hoe ingrijpend alle narigheid in Groningen ook is, het heeft de discussie op scherp gezet en de staat doen beseffen dat 12 miljard aardgasinkomsten per jaar minder moet zijn. Ook om te voorkomen dat we al rond 2022 van gasexporteur tot importeur zouden worden. De noodzaak om te handelen komt dus erg dichtbij.”

Energieprestatiekeur Er zijn meerjarenafspraken en convenanten, energie-investeringen met terugverdientijden tot vijf jaar moeten in principe worden uitgevoerd, en het Energieakkoord formuleert de doelen scherp. Gebeurt het ook allemaal in werkelijkheid? “Naar mijn mening te weinig. De Nationale Energieverkenning die Energiecentrum Nederland (ECN) en Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) jaarlijks opstellen, rapporteert deze maand dat de energiebesparing niet op schema ligt. Het was en is in zekere mate nog steeds de realiteit dat energie-investeringen niet worden uitgevoerd. Dat gaat veranderen. Het Energieakkoord introduceert het Energieprestatiekeur. Dit versimpelt de uitvoering van de Wet Milieubeheer met rubricering van evidente maatregelen met goede resultaten. Die net genoemde Maatregellijsten, met isolatie als onderdeel, maken het bedrijven gemakkelijker energiebesparing te realiseren. We bekijken, na recente pilotprojecten, mogelijkheden om mede aan de hand van deze lijsten een Energiekeurmerk te verlenen waarmee een bedrijf aantoont te voldoen aan de Wet Milieubeheer. Dat is nog geen afdwingen, maar als bedrijven enthousiast deelnemen kan het een verplicht handhavingsinstrument zijn. Wellicht kunnen isolatiebedrijven en installateurs gezamenlijk dit EP-keurmerk afgeven.”

Isolatie is een concreet element in de ‘Maatregellijsten’ van erkende, bewezen effectieve energiebesparingen. Rode vlaggen In recente presentaties, bij de NRC-conferentie Energy Boost en voor de VIB-ledenvergadering, uit u reserves over de investeringsbereidheid van het bedrijfsleven in energiebesparing. Is het Energie-akkoord wel in goede handen bij deze partners? “Wij hebben met al die partijen, waaronder VNO-NCW en overheden afspraken gemaakt, bewaakt in de Commissie Borging. Nu zijn we twee jaar bezig, worden ongeduldig en willen resultaat zien. We lopen ongeveer op schema met de afspraken uit 2013, Sommige lopen zelfs voor, maar we lopen achter met de een-op-een-afspraken met de energie-intensieve MEE-bedrijven. Dat betekent dat ook de effecten bij deze grote industrieën achterlopen, terwijl zij tot 2020 ongeveer 9 petajoule additioneel moeten besparen. Bovendien moeten we bekijken of de afspraken toereikend zijn, want de doelstellingen zijn leidend. Officieel volgt in 2016 een evaluatie, maar we kunnen nu al vaststellen dat additionele pakketten en intensivering van de afspraken nodig zijn om die 100 petajoule te halen. Op vier dossiers hangen rode vlaggen: energiebesparing in de gebouw-

...............

ISOLATIE Magazine

de omgeving en in de industrie, op toepassing van duurzame warmte en de mobiliteit. Daar lopen we achter op schema en daar worden afgesproken maatregelen in onvoldoende tempo uitgevoerd. Er gebeurt niet genoeg, dus dat moeten we inhalen. We gaan nu al de discussie aan om de resultaten te versterken. In de gebouwde omgeving worden afspraken wel uitgevoerd, maar beweegt de markt te weinig. In de industrie liggen de afspraken zelf nog achter. Het individuele overleg van het Rijk met de MEE-bedrijven is gaande, waarbij RVO-experts de maatregelen analyseren en beoordelen. Dit proces moet nu snel tot resultaten leiden én we moeten dat uitermate kritisch volgen. Winst is dat de bedrijven nu aan tafel zitten.” Hoe verklaart u de terughoudende opstelling van de industrie tegenover de onbetwiste noodzaak tot energiebesparing? Teun Bokhoven: “Energiebesparing vergt substantiële investeringen met terugverdientijden in de orde van vier tot vijf jaar, terwijl de bedrijfshorizon op twee hooguit drie jaar ligt. Lastig dus om dit om te buigen. We naderen echter het punt dat dit soort dingen echt moet gebeuren en de overheid verplichtstelling moet overwegen. De druk om energiedoelen te bereiken en CO2-emissies te verminderen wordt alleen maar groter. De reflex van bedrijven is, ondanks deze druk, niet direct om veel te investeren. Desnoods zijn verplichte additionele maatregelen noodzakelijk. In principe zijn terugverdientijden van vijf jaar al economisch interessant, maar sommige voorzieningen zijn al binnen een jaar neutraal. Het Energieakkoord adresseert dit punt, met het doel een compleet pakket maatregelen met jaarlijkse voortgangsmonitoring. Vrijwilligheid heeft de voorkeur, maar het Energieakkoord houdt verplichting open. Nee, ik sluit niet uit dat we de ‘stok van de handhaving’ moeten hanteren. Aan de andere kant: naast bedrijven die energiebesparing nog niet zo boeiend vinden is er een groeiende groep die de maatschappelijke verantwoordelijkheid inziet, de problematiek erkent en in beweging komt. We moeten ons wel realiseren dat bedrijven net uit de crisis komen, met bescheiden kasposities. Daarvoor zijn misschien nieuwe financieringsarrangement of overheidsgaranties nodig.” “Wat absoluut de energiebesparing niet helpt, is het Europese probleem rond de CO2-beprijzing in het ETS-systeem voor verhandeling van emissierechten. De bedoeling was dat we nu op een prijs van € 30,- tot € 50,- per ton zouden zitten en niet de huidige € 7,- waarvan geen enkele prikkel uitgaat. Ik hoop dat de milieuconferentie in Parijs – november 2015 – beweging brengt, maar het is een weerbarstig spel met scherpe tegenlobby en een teveel aan rechten in de markt. Dat kun je niet als individueel land oplossen. We proberen wel met omringende landen intensievere afspraken te maken. Engeland heeft dat dankzij zijn eilandpositie al zelfstandig kunnen doen. Een mogelijkheid is – zolang de CO2-prikkel ontbreekt – de Energiebelasting ook voor de industrie geleidelijk te verhogen.”

Marketing en informatie De druk op energiebesparing neemt toe, de urgentie wordt nadrukkelijk ervaren. Moeten de isolatieondernemingen hun magazijnvoorraden al flink opvoeren? “Ik adviseer isolatiebedrijven vooral in te zetten op langjarige contracten. Binnen het huidige kader heeft de branche al heel veel rendabele isolatieprojecten in de aanbieding. Een uiteindelijk hogere CO2-prijs is een extra ‘bonus’. Technische isolatie heeft een vraagkant nodig, maar ook een aanbodkant. Dat

OKTOBER 2015

moet in balans zijn. Regelgeving, beprijzing en verleiding – met verplichting als het zwaard van Damocles – activeren de vraag. Maar isolatiebedrijven moeten zorgen voor goede informatie over de mogelijkheden. Ook voor bedrijven die aangeven weinig belang bij isolatie te hebben geldt toch: een ton besparing op de energierekening is toch een ton. Dus isolatieondernemers: wek de vraag op met goede, gerichte marketing. Je moet, zoals ik iemand uit de sector hoorde zeggen, het lef hebben de directiekamer binnen te stormen. Maak meer werk van marketing. Zie je interessante mogelijkheden voor een fabriek? Zoek dan wegen om met de energiemanager en de inkoop in contact te komen. Dat gebeurt al, maar ik kan me voorstellen dat marketing en commercie in deze dienstbare sector van aanpakkers nog meer aandacht verdient. Wees zichtbaar, breng competenties en technische oplossingen over de bühne op congressen en symposia binnen de doelgroep. Dat stimuleert de vraagzijde, want ‘hier is geld te verdienen’. Hevel isolatie ook deels vanuit de technische hoek over naar de directiekamer. Immers, het isolatieproject concurreert daar rond de schaarse euro’s met onvergelijkbare projecten als marketing, debiteurenbeheer of afdekking van valutarisico’s. Aan de directietafel worden investeringen vergelijkbaar gemaakt vanuit de strategische visie. De zo belangrijke, individuele MEE-besprekingen promoveren energiebesparing waaronder isolatiemogelijkheden tot strategisch kernpunt. Daar moet de branche plannen, mogelijkheden en kansen op tafel leggen. Vertaald in goede plannen enerzijds met van bovenaf dwingende MEE-afspraken, leidt dit tot andere beoordelingen dan tot nu toe gebruikelijk. Dat is het spel, dat is de dialoog tussen energiemanagers, installatiebeheer en isolatiesector. Met voldoende druk op het energieproces en commitment van industriële bedrijven is de directietafel niet meer de plek waar het isolatieproject sneuvelt, maar waar het meeweegt in strategische keuzes.”

Isolatie en Greenpeace of Milieudefensie, Natuur & Milieu, zitten samen op dezelfde energie-agenda. Energie-efficiëntie centraal U pleit geregeld voor samenwerking en al dan niet ongebruikelijke allianties. Kan de pijpschaal succesvol meedoen met de windmolen en de warmtekrachtkoppeling? “Allianties helpen zeker. Doe vooral wat je onderling bindt en laat na wat je verdeelt. Warmteterugwinning, duurzame energieopwekking en andere technologieën bevorderen ook de energie-efficiëntie in bedrijfsprocessen en kunnen dus concurreren met isolatie. Maar een gemeenschappelijke lobby zet in op het onderwerp industriële energiebesparing en maakt duidelijk hoeveel er mogelijk is. Dit verruimt de markt, en vestig vervolgens de aandacht ook op het deel waarin de eigen sector uitblinkt. Daarom praat het Energieakkoord zowel over duurzame energie als over energiebesparing. Dat vergroot de koek voor duurzame gigajoules én besparings-gigajoules, zodat lokaal de optimale keuzes kunnen volgen voor biogas, isolatie, warmteterugwinning en combinaties daarvan.”

“Op sectorniveau werken juist ongebruikelijke allianties heel goed. Vanuit de industriële agenda denkt men niet automatisch aan de milieubeweging. Ten onrechte, want isolatie en Greenpeace of Milieudefensie, Natuur & Milieu, zitten samen op dezelfde energie-agenda. Coalities die op dit onderwerp gelijk denken overtuigen beter dan één exploitant. Het kan mijns inziens geen kwaad om vanuit de isolatiesector interessante informatie aan te leveren aan het netwerk dat de NGO´s bij het Energieakkoord heeft of aan de kringen rond de Duurzame Energie Koepel. Denk ‘om het hoekje’: Duurzame groei en energie-efficiëntie passen helemaal bij de isolatiesector en leidt tot groei bij bedrijven die zinnige dingen voor de samenleving verrichten.”

Isolatiebedrijven en installateurs kunnen wellicht gezamenlijk het Energieprestatie-keurmerk afgeven.”

Informatie In het kader van het Energieakkoord zijn drie van de twaalf domeinen specifiek gericht op energiebesparing. Deze zijn: energiebesparing industrie, gebouwde omgeving en warmte. • Voor een groot deel van de bedrijfstakken gelden convenanten binnen de Meerjarenafspraken (MJA3) met erkende energiebesparende maatregelen (Maatregellijsten). • Voor alle overige bedrijven en instellingen geldt de algemene Wet Milieubeheer, waarin energiedoelstellingen en –prestaties zijn opgenomen. • Grote energie-intensieve industrieën formuleren in samenspraak met de overheid individuele energiedoelen. Dit zijn de MEE-bedrijven (Meerjarenafspraken Energie Efficiëntie). In totaal hebben meer dan 1100 ondernemingen in veertig sectoren zich geconformeerd aan MJA3 en MEE. Energie-akkoord: www.energieakkoordser.nl Duurzame Energie Koepel: www.dekoepel.org Maatregelenlijsten Agentschap RVO (Rijksdienst voor Ondernemend Nederland): www.rvo.nl > subsidies-regelingen > maatregellijsten-mja3.

OKTOBER 2015

ISOLATIE Magazine

...............

NCTI- NIEUWS Cryogene isolatie en het belang van zorgvuldige inspectie

Let op: extreme kou Installaties met een bedrijfstemperatuur lager dan -100°C vereisen cryogene isolatie. Zulke extreem lage bedrijfstemperaturen kennen we onder andere van Liquefied Natural Gas (LNG), ofwel vloeibaar aardgas. Dit is de fossiele brandstof, die we gebruiken om te koken en te verwarmen. LNG wordt ook al jaren ingezet voor elektriciteitsopwekking en als brandstof in de vervoersector. Naast toepassing in energieproductie en krachtinstallaties is cryogene isolatie ook noodzakelijk bij productie en behandeling van chemicaliën en medische producten, zoals helium en argon. Zodra de temperatuur van een installatie sterk zakt vanwege een extreem koud product, zakt ook de temperatuur en daarmee de luchtdruk in het aangebrachte isolatiesysteem aanzienlijk. Om te voorkomen dat door onderdruk in de isolatie vochtige buitenlucht naar binnen wordt gezogen, is geslotencelig isolatiemateriaal vereist, zoals polyurethaan (PUR) en polyisocyanuraat (PIR). Daarnaast is geschuimd glas zeer geschikt, ook wel cellulair glas genoemd. Cellulair glas is een hardschuim isolatiemateriaal dat volledig dampdicht is. Aan de buitenkant wordt een dergelijk isolatiesysteem afgewerkt met een dampremmende laag, die voorkomt dat lucht en waterdamp binnendringt.

Zorgvuldige inspectie vereist Het belang van zorgvuldige inspectie bij cryogene isolatie is groot. Omdat de isolatie laag voor laag wordt opgebouwd, is het na de installatie onmogelijk te controleren of één van de onderliggende lagen beschadigd is. Zorgvuldige inspectie tijdens het aanbrengen van de isolatie is dan ook essentieel, waarbij ook wordt bekeken of ieder onderdeel voldoet aan alle eisen. Is de isolatie beschadigd, dan kan vocht binnendringen en bevriezen. Hier ontstaat ijsformatie. De ijskristallen groeien als bloemkool en drukken het isolatiesysteem kapot, met alle gevolgen van dien. Daarnaast is bij wisselende bedrijfstemperaturen de kans op corrosie onder isolatie groot, met kans op lekkage. Grote angst van de industrie is dat als gevolg van lekkage gas of een ander product ontsnapt en tot een explosie leidt. Idealiter lopen isolatie-inspecteurs vanaf de start van een project mee om de kwaliteit continu in de gaten te houden. Tot op zekere hoogte dwingt wetgeving goede inspectie af. We zien echter wel internationaal sterk verschillende wetgeving. Het veilig aanbrengen van cryogene isolatie gaat dan ook meer over de kwaliteit van het materiaal en

...............

ISOLATIE Magazine

de kennis en know how van de isolatiespecialist dan over wetgeving. Grote internationale contractors zijn zich hiervan goed bewust en hebben ervaren inspecteurs in dienst. We zien ook situaties waarin isolatie-inspectie een ondergeschoven kindje is. Omdat isolatie pas tegen het eind van grote projecten wordt aangebracht, is de tijdsdruk vaak groot. Zeker als een project uit de planning loopt. Op dergelijke projecten werken soms wel honderden isolateurs en dat vraagt veel controle. Soms wordt dan beknibbeld op isolatie-inspectie. Vanuit de gedachte ‘grote stappen snel thuis’ voeren sommige opdrachtgevers ogenschijnlijk eenvoudige projecten uit, zonder of met onvoldoende gekwalificeerde isolatie-inspecteurs. Dat is vragen om problemen, die achteraf voor veel ongewenste kosten kunnen zorgen. Oordje-gierig en stuivertjezot! Idealiter lopen inspecteurs vanaf de start van een project continu mee om de kwaliteit in de gaten te houden.

CINI brengt deskundigheid Naast het ontbreken van gekwalificeerd personeel, zijn ook volledige specificaties van materialen en systemen niet altijd aanwezig. Ingenieursbureaus hebben vanwege bezuinigingen steeds minder ervaring met thermische isolatie en kiezen ervoor de expertise uit het CINI-Handboek te halen of in te huren. Ook de groep ervaren mensen bij aannemers wordt kleiner. CINI ziet het als haar taak de deskundigheid terug te brengen in de industrie en biedt cursussen, advies en inspecties. De tweedaagse CINI-cursus besteedt ruim aandacht aan cryogene isolatie. Het verschil tussen warme en koude isolatie wordt uitgebreid behandeld en tijdens de derde cursusdag voor inspecteurs wordt opnieuw ruim aandacht besteed aan cryogene isolatie. Cursisten leren aan de hand van het CINI-Handboek onder andere de opzet van technische specificaties voor cryogene isolatie en de kwaliteitscontrole daarop. Naast het opleiden van isolatie-experts en -inspecteurs werkt CINI continu aan het actualisatie van de kennis in de industrie. Zes jaar geleden richtte CINI met vijftien internationale experts de werkgroep ‘LNG/Cryogenic Thermal Insulation’ op. Opdrachtgevers, ingenieursbureaus, aannemers en materiaalleveranciers bogen zich destijds over de beschrijving van specifieke aspecten van cryogene isolatie in het CINI-Handboek. Voor gebruikers van het handboek: dit staat beschreven in hoofdstuk 10. Twee jaar geleden is dit hoofdstuk herzien. Opnieuw nodigde CINI experts uit de hele wereld uit om de laatste ontwikkelingen op het gebied van cryogene isolatie te bespreken en aanpassingen in het handboek te bepalen.

OKTOBER 2015

De groep startte met een online discussie en kwam tot slot een dag in Amsterdam samen om openstaande punten te bespreken en te besluiten hoe deze in het handboek op te nemen.

Nieuwe ontwikkelingen Inmiddels zien we diverse nieuwe ontwikkelingen op het gebied van cryogene isolatie. Nieuwe materialen zijn op de markt en de technische applicatie wordt aangepast. Een van de nieuwe materialen is veel dunner en bespaart dus veel ruimte en materiaalgebruik. CINI is van plan de

internationale werkgroep LNG bij elkaar te brengen, om te bepalen in hoeverre deze nieuwe ontwikkelingen hun plek kunnen hebben in het CINI handboek. Momenteel worden tests gedaan met een nieuw materiaal en wordt gekeken hoe het zich houdt onder cryogene omstandigheden. De bevindingen worden mogelijk meegenomen in de revisie van het handboek voor 2017.

Drielaags pir-systeem voor cryogene isolatie, met tussenliggende dampremmende lagen. Bij servicetemperaturen onder -50 °C worden de binnenste pir-schalen overgedimensioneerd om expansieruimte te creëren. De uitzettingscoëfficiënt van Pir is groter dan die van de stalen leiding. De krimp bij afkoeling tot het cryogene bereikt is het grootst aan de binnenzijde, direct op de leiding. De expansieruimte, waarin fabrieksmatig vervaardigde schalen voorzien, zorgt ervoor dat het isolatiesysteem bij inbedrijfstelling strak sluit.

OKTOBER 2015

ISOLATIE Magazine

...............

ISOLATIE VAKTECHNIEK Startklaar voor de Duitse zonne-oven:

Armaflex Cryogenic Systems in kernfusiereactor Wendelstein 7-X De zon geeft het voorbeeld: vrijwel onuitputtelijke energie, gewonnen zonder risico's en schadelijke restproducten. Met de inbedrijfstelling van de kernfusie-installatie Wendelstein 7-X komt het wetenschappelijk onderzoek weer iets dichter bij het doel om atoomkernen samen te smelten. Voor de isolatie van de drukcompensatieleiding maakte het MaxPlanck-Institut für Plasmaphysik in Greifswald gebruik van het innovatieve cryogene systeem van Armacell. Het is een oude droom van de mensheid om het energiesysteem van de zon op aarde bruikbaar te maken. Sterren als onze zon produceren energie door samensmelting van atoomkernen. Kernfusie belooft een vrijwel onbeperkte stroomproductie bij minimaal brandstofgebruik en zonder risico op catastrofale storingen. Anders dan bij kernsplitsing ontstaan hierbij slechts zeer lage hoeveelheden radioactiviteit. In scheikundig opzichtig is kernfusie mogelijk. Naar de toegepastwetenschappelijke en technische haalbaarheid van energiewinning door kernfusie wordt al meer dan vijftig jaar onderzoek verricht.

Tokamaks en stellaratoren Bij kernfusie smelten waterstofisotopen en ontstaat helium. Bij een druk van ongeveer 2 bar wordt waterstofgas verhit tot een temperatuur van 100 tot 150 miljoen graden celsius. Elektronen en atoomkernen worden op die manier gescheiden en in een elektrisch geleidend plasma gevoerd. De concepten die momenteel het meeste uitzicht op succes bieden, zijn reactoren als tokamaks en stellaratoren, die het plasma beheersen met sterke magnetische velden. De grootste stellarator ter wereld ontstaat op dit moment binnen het Max-Planck-Institut für Plasmaphysik in Greifswald: Wendelstein 7-X maakt het mogelijk om continu fusieplasma magnetisch op te sluiten. De in 1997 begonnen nieuwbouw werd al in april 2000 betrokken. Eind 2003 zijn de eerste grote componenten geleverd: een niet-planaire suprageleidende spoel en de eerste sector van het plasmalichaam. Vanaf mei 2014 wordt het experiment stap voor stap in bedrijf genomen.

Grafische doorsnede van de plasmareactor met cryostaten (heliumkoeling), magneetspoelen, frame en plasmavat van Wendelstein 7-X (foto: Max Planck Institut für Plasmaphysik IPP te Garching/München). Alle helium-drukcompensatieleidingen van de helium-cryostaten zitten dik in Armacell Cryogenic Systems, met name LTD, om de supergeleiding van de spoelen te handhaven. De temperatuur, -268 °C, ligt vrijwel op het absolute nulpunt. In het plasmavat wordt onder 2 bar druk een temperatuur van 100 tot 150 miljoen Kelvin bereikt. Dat is tien maal zo hoog dan op de zon ‘zelf‘, waar de zeer hoge druk al bij 10 miljoen graden de kernfusie forceert.

...............

ISOLATIE Magazine

OKTOBER 2015

Alle lagen zijn exact op maat stap voor stap gemonteerd en gecontroleerd. Voor bochten met verschillende radii zijn geprinte mallen gebruikt. De isolatiemonteurs van het Max Planck Instituut zijn getraind in de verwerking van Armacell Cryogenic Systems, met bijzondere aandacht voor de verlijming.

Extreme kou voor supergeleiding Stellaratoren creëren het magneetveld dat nodig is om het plasma op te sluiten met behulp van elektrische spoelen aan de buitenzijde van de plasmahouder. Bij Wendelstein 7-X zijn deze spoelen supergeleidend. Dit betekent dat de toegevoerde stroom zonder elektrische weerstand willekeurig lang kan stromen en het magneetveld op die manier continu in stand blijft. De spoelen worden hiervoor gekoeld met vloeibaar helium. De supergeleidende spoelen en hun stalen draagconstructie moeten thermisch worden geïsoleerd van het hete plasma en van de omgeving. Volgens het beginsel van de thermoskan waarbij het koude object zich binnenin bevindt, worden ze in zogenaamde cryostaten gekoeld. De spoelen bevinden zich in een vacuümtank die enerzijds wordt gevormd door de plasmahouder en anderzijds door de ommanteling van de installatie. Cryoschilden omhullen de spoelen en houden – zelf gekoeld – de resterende warmtestraling bij ze weg. De toegang tot deze vacuümtank en tussen de supergeleidende spoelen door naar het plasma – bijvoorbeeld voor verwarming, koelleidingen of diagnose – is mogelijk dankzij 254 eveneens geïsoleerde, rond 1,8 m lange openingen. Dit zijn de zogenaamde ports. Voor de voeding van de stellarator dienen de helium-cryoinstallatie,

Een van de in totaal vijftig stellarator magneetspoelen voor Wendelstein 7-X (foto: Max Planck Institut für Plasmaphysik IPP te Garching/München).

OKTOBER 2015

ISOLATIE Magazine

...............

waterkoelingssystemen, vacuümpompen en installaties voor de levering van elektrische energie. Tijdens de experimenten moet ondanks de thermische isolatie 5 kW aan warmteproductie worden afgevoerd om de magneten en hun draagconstructie - rond 425 ton massa - op de supergeleidingstemperatuur gekoeld te houden. Deze permanente koeling wordt gerealiseerd dankzij de geleidbaarheid van de restwarmte van het isolerende materiaal. Bij temperaturen vlakbij het absolute nulpunt kan koeling niet meer worden gegenereerd door een gewone koelmachine, maar is vloeibaar helium nodig met een kookpunt bij 4,22 K (−268,93 °C). Dit koelsysteem moet extreem gasdicht zijn, zodat geen helium in het isolerende vacuüm van de stellarator intreedt en de daar aanwezige isolatie vermindert. Een diep vacuüm, een twintiglaags hittereflecterend foliesysteem – MLI, bekend uit de ruimtevaart - en een metalen hitteschild vormen de thermische isolatie van cryostaten en spoelen tegen warmtestraling en –geleiding. Dit systeem, gebaseerd op gealuminiseerd Kapton-polyimide-folie haalt honderd procent hittereflectie. Kapton is bestand tegen temperaturen van -268 °C tot +400 °C. Aan de spoelzijde is een messing-schild voorzien, aan de plasmazijde een koperen gaasschild ingekapseld in glasvezelversterkt epoxy.

Isolatie drukcompensatieleiding Voor de isolatie van de helium-drukcompensatieleiding zette de projectleiding het innovatieve diepkoelsysteem van Armacell in. Armaflex Cryogenic Systems zijn speciaal voor cryogene toepassingen ontwikkelde isolatiesystemen voor temperaturen van -180 tot +125 °C. De meerlaagse systemen garanderen een uitstekende thermische isolatie, verlagen het risico van corrosie onder de isolatie (CUI) en zijn beduidend eenvoudiger te installeren dan hardschuim. De kern van het isolatiesysteem is Armaflex LTD, een speciaal ontwikkeld polymeer dat thermische spanningen voorkomt. Armaflex Cryogenic Systems behouden hun flexibiliteit ook bij

Extreem hoge en extreem lage temperaturen. Om een kernfusie naar voorbeeld van de zon na te bootsen, is een plasmatemperatuur van 100 tot 150 miljoen K nodig. De supergeleidende magneetspoelen functioneren tegen het absolute nulpunt, gewaarborgd door isolatie van de helium-drukvereveningsleidingen met een meerlaagse opbouw met Armaflex Cryogenic Systems. Na twee lagen LTD met bijbehorende dampremmende LTD-folie voltooit een derde laag NH/Armaflex het systeem. 14

...............

ISOLATIE Magazine

Hier ligt meer blauw op de pijp dan het lijkt: onder de dampremmende LTD-folie gaat overal een drielaagse applicatie van Armacell Cryogenic Systems schuil. zeer lage temperaturen. Deze flexibiliteit garandeert absorptie van vibraties en schokken en voorkomt scheurvorming door extreme temperatuurcycli. Een wezenlijk voordeel van de lagetemperatuurschuimen ligt in het feit dat de systemen geen extra uitzetvoegen of dampremmingen nodig hebben.

Speciale isolatiestructuur Op de drukcompensatieleiding van de stellarator van Wendelstein 7-X is een speciale isolatiestructuur gebruikt. Om beter bestand te zijn tegen de eventuele vibraties van de pijpen is telkens een laag Armaflex LTD antislijtagefolie direct op de leiding én op de eerste Armaflex LTD-isolatielaag aangebracht. Hierdoor krijgt de isolatie een nog hogere vastheid en functioneert het als extra dampremming. Hierna komen nog een laag Armaflex LTD en een derde isolatielaag van NH/Armaflex, het halogeenvrije elastomeer isolatiemateriaal van Armacell. Afsluitend is nog een laag Armaflex LTD-folie als extra dampremming aangebracht. Bij de installatie is bijzonder veel aandacht besteed aan een precies passende en zuivere uitvoering. Alle lagen zijn stap voor stap aangebracht en door een projectingenieur gecontroleerd. Voor de bochten met verschillende radii is de betreffende afwikkeling eerst op papier gepint, uitgeknipt en vervolgens als sjabloon voor het plaatmateriaal gebruikt. De uitvoerende medewerkers van het Max-Planck-Instititut werden door Armacell voor het begin van het isoleren getraind in de toepassing van de producten, met name in correcte verlijming.

Wendelstein 7-X in de startblokken De inbedrijfstelling van de kernfusie-installatie Wendelstein 7-X is in volle gang. Na de montage van alle benodigde inbouwsystemen werd de plasmahouder eind maart 2015 gesloten. Het eerste plasma moet nog in 2015 worden aangemaakt.

OKTOBER 2013

VCA is basisbagage 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+

2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD

Producent & Distributeur van Isolatiematerialen met een uniek â&#x20AC;&#x153;one-stop-shoppingâ&#x20AC;? concept Coolag Hamar b.v. is Nederlands grootste en meest toonaangevende producent, leverancier en distributeur van thermische, brandwerende en akoestische isolatiematerialen. Coolag Hamar maakt deel uit van de SIG groep

9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR

.RNHUPDFKLQH .RNHUPDFKLQH 6FKDUHQ 6FKDUHQ =HWEDQNHQ =HWEDQNHQ &RPELQDWLHPDFKLQHV &RPELQDWLHPDFKLQHV +RHNHQEXLJHUV 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP ,QNO VWXIHQO $QWULHE +RHNHQEXLJHUV 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP ,QNO VWXIHQO $QWULHE :DOVHQ :DOVHQ 9RRUPDFKLQHV 9RRUPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV $IZLNNHOV\VWHPHQ $IZLNNHOV\VWHPHQ 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV met 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV o.a. zusterbedrijven in BelgiĂŤ, Duitsland, Engeland, 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ ,QNO 6FKZHLIEÂ JHO ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ .RNHU DINRUWPDFKLQHV Frankrijk, Ierland, Nederland ,QNO 6FKZHLIEÂ JHO en Polen.,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ Productie en .RNHU DINRUWPDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV distributie van thermische, brandwerende en akoestische ,QNO :DO]HQ

isolatiematerialen is ĂŠĂŠn van,QNO :DO]HQ de kernactiviteiten van SIG. De door Coolag Hamar geleverde isolatiematerialen worden o.a. toegepast bij de isolatie van technische installaties in gebouwen, de industriĂŤle koeltechniek, de chemische-, petrochemische- en procesindustrie, %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH scheepvaart, off-shore olie- en gaswinning en OEM.

6RQGHUPDVFKLQHQ 0DFKLQHV YDQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 0DFKLQHV YDQ 9HUWULHEV *PE+ 9HUWULHEV *PE+ 6R ]LMQ ]y 6W|FNDFNHUVWUDVVH 6R ]LMQ ]y 6W|FNDFNHUVWUDVVH '( %DG 6lFNLQJHQ '( %DG 6lFNLQJHQ 7HO ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH LQIR#VR JPEK GH 7HO ( 0DLO )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH ZZZ VR JPEK GH )D[ ,QWHUQHW Q Q **' " ( , 3 $%'1 " '1$%& 3 3 111 **' "# ( , )' 9eebW] >WcWh 8L Â&#x161; P_`bm[] '" +'*+ DH MWWbm_`a J$ &*', # +,+ ''' Â&#x161; mmm$YeebW]^WcWh$db

**' " ( , 3 $%'1 " '1$%& 3 3 111 **' "# ( , )'

Electric Trace Heating Systems

,VRODWLHEHGULMI *UDĂ&#x20AC; VROÂ´ E Y *HZRRQ SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 9DQ]HOIVSUHNHQG (SZ OL[ VT

(S QHHY LLU NV\KLU [LHT

*UDĂ&#x20AC; VRO LV SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 'DW VSUHHNW YDQ ]HOI *UDĂ&#x20AC; VRO NHQW JHHQ JHZRQH SURMHFWHQ DOOHHQ NULWLVFK YDNZHUN GDW SHUIHFWLH YHUGLHQW *UDĂ&#x20AC; VRO VSHFLDOLVWHQ ]HWWHQ WURWV Heating cables KXQ KDQGWHNHQLQJ RS XZ SURMHFW 2SGUDFKWJHYHUV YDQ GLFKWELM HQ YHUDI NLH]HQ GH ]HNHUKHLG YDQ *UDĂ&#x20AC; VRO JHZRRQ YRRU SHUIHFW LVRODWLHZHUN Connection technology ,VRODWLHEHGULMI *UDĂ&#x20AC; VROÂ´ LV JHVSHFLDOLVHHUG LQ Control systems Â&#x2021; ZDUPWH LVRODWLH Â&#x2021; JHOXLGLVRODWLH BARTEC Safe.t Technology Â&#x2021; NRXGH LVRODWLH Â&#x2021; LVRODWLHSODDWZHUN ŕ¸&#x20AC; Â&#x2021; FU\RJHQH LVRODWLH Â&#x2021; EUDQGZHUHQGH LVRODWLH HQ GRRUYRHULQJHQ NEW Plug-in Connection System PLEXO TCS ÂŽ

ŕ¸&#x20AC;

The PLEXO TCS connection system can be used for the complete range of BARTEC self-limiting heating tapes. =HU KLY /VLR 0ZVSH[PL Â&#x2039; ^^^ ]KOVLRPZVSH[PL US Â&#x2039; PUMV']KOVLRPZVSH[PL US =HU KLY /VLR 0ZVSH[PL Â&#x2039; ^^^ ]HUKLYOVLRPZVSH[PL US Â&#x2039; PUMV']HUKLYOVLRPZVSH[PL US

ŕ¸&#x20AC; and socket splices and also end With only one system you can assemble heating connections, plug ŕ¸&#x20AC; terminations, easily and safely. PLEXO TCS: Convenient. Flexible. Economical. ŕ¸&#x20AC;

All our electric heating systems fulfill the relevant international standards and guidelines.

ŕ¸&#x20AC;

Check out our on-line promotional movie at www.bartec.nl/plexo ,VRODWLHEHGULMI *UDĂ&#x20AC; VROÂ´ E Y 2QGHUQHPLQJVZHJ +1 $OSKHQ DDQ GHQ 5LMQ 3 111 **' "# ( , )' BARTEC NEDERLAND b.v. Boelewerf 25 NL-2987 VD RIDDERKERK Phone: +31 (180) 41 05 88 info@bartec.nl www.bartec.nl , ZZZ JUDĂ&#x20AC; VRO QO 7 ) Â˛ /LG 9,% HQ .RQLQNOLMNH 0HWDDOXQLH 3 111 **' "# ( , )'

ISOLATIE OP LOCATIE MijnWaterproject Heerlen:

Efficiënt isoleren per skid met prefab isolatiematerialen Snel en goed. Het team van Crombach Isolaties te Heerlen zette een septemberweekeinde in voor de isolatie van het eerste skid voor het MijnWaterproject. Ruim 130 vierkant meter Armaflex zit er strak op, na plaatsing en aansluiting in de bouwkundige put te Heerlen worden de vele flenzen en appendages afgeïsoleerd. Eenvoudig uitgedrukt gaat het om een stadsverwarmingsproject met een aquifer als primaire bron. Maar het speelt zich af in Heerlen, met net iets meer Limburgse ruimte voor vaktrots en historie. Dan heet het ‘MijnWaterproject’, speelt het zich af in het ‘Jaar van de Mijnen’ M2015 en draagt de bouwput met allure de naam ‘Oranje Nassau I’. De regio ademt de mijngeschiedenis en is trots op de transitie in een moderne economie, industrie en cultuur. “Terecht”, zegt isolatieondernemer Math Crombach. “De mijn levert weer een positieve bijdrage, nu in de vorm van milieuvriendelijke stadsverwarming.” Ook objectief is trots op zijn plaats: het project heeft de Europese Geothermie Innovatieprijs 2015 in de wacht gesleept, als eerste Nederlandse project dat meer dan 500 meter diep gaat. Het mijnwaterproject is in 2008 gestart met individuele warmtelevering. Na verzelfstandiging tot het huidige MijnWater is vanaf 2013 clusterlevering opgebouwd en volgt binnen afzienbare tijd een derde generatie duurzame warmte met levering op maat. Het systeem brengt de CO2-afdruk van de aansluitingen met 65 procent terug. Op een vroege maandagochtend genieten installateur Spie en Crombach Isolaties van de oplevering van het net geïsoleerde skid. Fascinerend samenspel tussen de interne kraanoperator, de externe kraandrijver van Wagenborg Nedlift en de chauffeur van Transpo Nuth manoeuvreert het tonnenzware gevaarte snel en precies op de vrachtwagen. Twee maanden later zal de operatie worden herhaald.

Compact en complex Het skid is een clusteruitwisselstation met platenwisselaar, dat het primaire stadsverwarmingsnet verbindt met het secundaire distributienet waarop gebouwverdelers zijn aangesloten. Het stadsnet is goeddeels voltooid en al komende winter zal ABP-beleggingsbeheerder APG zijn comfort aan mijnwarmte ontlenen, evenals het Arcus-college, het Maankwartier en de Rabobank. Volgens de gemeente Heerlen realiseren deze aansluitingen een kwart van de stedelijke CO2-

...............

ISOLATIE Magazine

Het MijnWater-skid, vlak voor transport. Na installatie op locatie worden ook de appendages geïsoleerd.

reductiedoelstellingen voor 2016. Het water in de mijngangen op meer dan 500 meter diepte waar voorheen kolen zijn gedolven, heeft een constante temperatuur van 18 °C. Het stadsverwarmingssysteem zet deze thermische energie in voor lagetemperatuur-verwarming en levert 10 °C terug. Er is voor gekozen het station met platenwisselaar en regelpaneel als skid op te bouwen bij Spie in Heerlen, wegens de compacte en complexe techniek en de beperkte ruimte op de uiteindelijke locatie.

Prefab isolatie Het team van Crombach Isolaties had slechts enkele dagen de tijd om het project te isoleren. Het is in een opgerekt weekeinde van vrijdag tot de vroege maandag gelukt, dankzij prefab in de werkplaats in Heerlen. In 2013 is het isolatiebedrijf verhuisd van Ubachsberg naar de Imstenraderweg in Heerlen, met ruime en moderne productie- en kantoorvoorzieningen. Crombach maakt geregeld gebruik van prefab in eigen beheer. Dit versnelt de voortgang in de montage, wat zeker in projecten met langere reistijden van belang is. Ook voor de isolatie van het Mijnwater-skid is prefab ingezet. Weliswaar stond het skid in de comfortabele werkplaats van de installateur, maar ook isolatietechnisch vormde de complexe en compacte installatie met vele bochten en appendages een uitdaging. Dankzij nauwkeurig prefab-werk en systematische codering

OKTOBER 2015

Spektakel en precisiewerk. Samenspel van twee kranen en een oplegger plaatst het tonnenzware gevaarte binnen enkele minuten op de vrachtwagen. Twee maanden later in de herhaling, voor het tweede skid.

van alle onderdelen kon Crombach het werk voltooien binnen de strakke planning. De uiteindelijke afwerking van appendages op de eindbestemming was voorzien: dit had uiteraard te maken met aansluitwerkzaamheden en ook met de kwetsbaarheid tijdens transport en plaatsing.

Eén isolatiesysteem Het skid is 15 meter lang, 4,5 meter breed en 2,5 meter hoog. Goed voor ruim 130 vierkante meter Armaflex AF. Daarbij gaat het praktisch gezien steeds om 19 mm. dikte. Liever en officiëel ‘code 5’. Dit staat in het Armacell-systeem voor de ‘automatische toenemende dikte’: de materiaaldikte varieert met de leidingdiameter en levert zo steeds vergelijkbare isolatieprestaties. In dit geval gaat het om leidingdiameters tot 219 mm., waarbij code 5 resulteert in 19 mm. Na voltooiing op locatie van het isolatiewerk rond afsluiters en appendages is het skid gereed. Er is op deze plaats geen ommanteling nodig.

Blikvangers Tijdens ons bezoek aan Heerlen was er alle aanleiding voor een klein rondje regio. Het team van Crombach werkt op dat moment – medio september – hard aan verschillende opmerkelijke projecten. Zoals het culturele centrum C-City in Kerkrade, met een gestileerde schachtbok als blikvanger. C-City, gebouwd in opdracht van de Provincie Limburg, wordt dit najaar geopend als kennis- en belevingscentrum voor techniek, wetenschap, design en cultuur. Ook hier speelt de mijngeschiedenis een rol in architectuur en inrichting. Met een speciaal accent voor Kerkrade, dat in het Jaar van de Mijnen niet alleen herdenkt dat vijftig jaar geleden de aangekondigde mijnsluiting een nieuwe toekomst inluidde. Ook viert de stad dat de legendarische Domaniale Mijn tweehonderd jaar geleden zijn schachten opende. C-City overkoepelt de drie centra Wetenschaps- en ontdekkingscentrum Continium, designmuseum Cube en aardtheater Columbus. Op 8 oktober 2015 opende Willem-Alexander het museumplein en bezocht daarbij de bouwplaats. Enkele weken voor de voltooiing is het voor Crombach Isolaties hard aanpakken, in het spoor van opdrachtgever en installateur Spie. Crombach verzorgt hier de

Detail van elastomeer vakwerk.

complete isolatie van gekoeld water, cv-net, tapwaterleidingen en de hemelwaterafvoer en vuilwaterafvoer. Hier zijn de CV-leidingen geïsoleerd met steenwolschalen, de overige leidingnetten zijn in de Armaflex gezet. Voor de afwerking is consequent aluminiumbeplating toegepast. Het gebouw is geheel voorzien van betonkernactivering dat de thermische opslagcapaciteit van bouwdelen benut voor een efficiënte klimaatregeling. Uiteraard sluiten de isolatiewerkzaamheden hierop aan. In de technische ruimtes past Crombach voor de warme leidingen ook pir-schalen toe, afgewerkt met Isogenopak. Net als bij de isolatie van het MijnWater-skid geeft Crombach er uit kwaliteitsoverwegingen de voorkeur aan de appendages op het laatst te isoleren.

Efficiënt plaatwerk Bij efficiënte inzet van prefab-isolatie loopt uiteraard het plaatwerk mee. In veel projecten in de utiliteit en lichte industrie verzorgt het isolatiebedrijf het grootste deel van de plaatwerkproductie in eigen bedrijf. Crombach Isolaties werkt sinds kort met een Mabi Bingo 2 Evo volautomaat, voorzien van vijf coilstations. De plaatwerkers programmeren aan de machine zelf, maar een netwerkaansluiting is ingebouwd. Deze machine is voorzien van een dubbel snijsysteem, automatische basisinstellingen en coderingssysteem. En waar het om gaat: tot acht kokers per minuut, montage-gereed.

OKTOBER 2015

ISOLATIE Magazine

...............

ISOLATIE LOGISTIEK SIG investeert in productiefaciliteiten

”Trend naar prefab in technische isolatie” Een kap, een bocht, een vormstuk. Uitdagingen voor de vakman, maar ook hobbels in planning en organisatie. “We zien een duidelijke trend naar prefab in technische isolatie”, signaleert groothandelsorganisatie SIG. Het blijft niet bij signaleren alleen: een nieuwe CNC-draadsnijmachine voor harde isolatieschuimen, uitbreiding van de lijmcabines en een nieuwe drieassige frees, en een schommelzaag voor vormstukken vergroten en verbreden de capaciteit. Prefab en productie gaan als toegevoegde waarde naadloos op in de logistieke kernactiviteiten van de SIG-partners Coolag Hamar, Bracol en hun Belgische zuster Isolatec. ”Als we met klanten praten komt het duidelijk naar voren: het is een hele uitdaging om op projectlocatie de kwaliteit en efficiëntie te evenaren die je onder ideale omstandigheden met prefab kunt halen.” Dit zegt productiemanager John Driessen van Coolag Hamar in Waalwijk, bij een toelichting op de nieuwste freesmachine. “We zien een duidelijke trend naar prefab in technische isolatie. Zo’n bocht kan ook in minder gunstige condities direct en goed worden gemonteerd, binnen een strakke planning. Bij pir-elementen bijvoorbeeld reduceert dit de kans op koudebruggen.”

Logistiek en productie “Groei creëren door toegevoegde waarde. Niet voor de isolatiesector in het algemeen, maar als plussen die voor de individuele klant direct en herkenbaar het verschil maken. Onze rol vanuit Coolag Hamar, Bracol en Isolatec en de SIG-groep is logistiek. Productie en prefab zijn daar onderdeel van. Met andere woorden: de toegevoegde waarde van productie-investeringen is een verbetering van het voor de klant belangrijke logistieke proces. Net zoals IT-oplossingen en E-Commerce”, licht SIG-manager Frank Jacobs toe. “Wat dat laatste betreft: wij zijn er klaar voor om samen met onze klanten ook de toegevoegde waarde van ICT-oplossingen te ontwikkelen.” Michel Jacobs, Business Unit Manager Technische Isolatie: “Prefab heeft voor de SIG-bedrijven natuurlijk productiebetekenis – in die zin niet nieuw – maar voor het isolatiebedrijf is het een kernbegrip binnen logistiek maatwerk. In de uitvoering van projecten is winst te maken met direct verwerkbare isolatiesystemen. Zeker als deze goed zijn gedocumenteerd. Met een projectbezoek en in overleg met de projectleider kunnen details worden geïnventariseerd. Aan de andere kant voldoet de SIG-productie aan de CE-eisen,

...............

ISOLATIE Magazine

Productiemanager John Driessen: “Duidelijke trend naar prefab in technische isolatie”.

zoals gecertificeerde productie voor schaaldelen, plaatmateriaal en segmenten. Prefab-elementen voor een koud isolatiesysteem worden dus op tijd geleverd, en ze passen zonder meer.”

Applicaties De trend naar prefab isolatiematerialen en –systemen kent verschillende achtergronden. Opdrachtgevers en isolatiebedrijven hechten hoge waarde aan kwaliteit, terwijl de beschikbare tijd en kennis schaars zijn. De oude ‘verloren uurtjes’ voor voorbereidende werkzaamheden bestaan nauwelijks meer. Ook benutten isolatiebedrijven veelvuldig al prefab plaatwerk. Bovendien is het klassieke prijsinstrument aan het einde van zijn levenscyclus om plaats te maken voor inhoudelijke efficiëntie. Prefab opent hier mogelijkheden, mits de logistieke keten hierop is ingericht. Voor SIG-bedrijven zijn de eisen aan prefab-producten

OKTOBER 2015

De nieuwe drie-assige frees voor vormstukken.

Gecoate PIR-segmenten voor de oem-markt.

zoals correcte productie, confectionering en leveringsbetrouwbaarheid niet nieuw. Coolag Hamar kan bogen op een lange productietraditie in onder meer verwerking van hardschuim en laminering van plaatmaterialen. Het bedrijf voorziet ook machineproducenten van maatwerk, waaronder gecoate pir-vormdelen. Voor dit precisiewerk heeft Coolag Hamar samen met de opdrachtgever een aparte lijn opgezet, die de wensen van de klant en de expertise van SIG bundelt. Binnen de SIG-groep is Coolag Hamar actief in de assemblage van ventilatiekleppen en dakkappen, op de markt gebracht door zusterbedrijf Air Trade Center. De belangrijkste productiefaciliteiten voor de isolatiebedrijven zijn: • Zagen en frezen; • Coaten; • Verlijmen/lamineren, zoals cachering van steenwol of pir-plaat. Het verzagen en frezen brengt alle mogelijke schalen, koppen, kappen en andere vormdelen voort, in verschillende materialen. De adviesfunctie is nadrukkelijk onderdeel van de productie. Het materialenpalet is breed en varieert van melanine met een voor de scheepvaart prettige lichte densiteit van 11 kg/m3, terwijl voor cryogene toepassingen een zware pir-kwaliteit van bijvoorbeeld 320 kg/m3 door de machines loopt. Ook voor het traditionele kurk draait men de hand niet om.

Voor de isolatiebedrijven en opdrachtgevers telt uiteraard de output binnen de logistieke kaders. “Korte lijnen zijn belangrijk”, zegt Michel Jacobs. “Nodig ons maar uit op een project om samen de mogelijkheden te bekijken. Aan de hand van schetsen, tekeningen en aanvullende details ontstaat een onberispelijk maatproduct. Natuurlijk leveren we dat op tijd, goed verpakt en herkenbaar af. Het gaat erom dat we de uitvoering van isolatieprojecten versnellen en de foutkans elimineren. Door ‘lastige’ producten montagegereed aan te bieden, ongeacht het materiaal: van foam tot EPS en alles daartussen. Het biedt ook nieuwe mogelijkheden tot samenwerking in de keten.”

Vroeg in de keten De uitbreiding van de productiecapaciteit gaat gepaard met een verbouwing van de productiehal bij Coolag Hamar. Deze verdubbeling van de productieruimte is vrijwel voltooid. In een efficiënte routing zijn de draadsnijcapaciteiten voor harde schuimen verdubbeld met de komst van een nieuwe cnc-gestuurde machine. Een nieuwe drieassige frees, een schommelzaag ofwel bochtenmachine voor segmenten en vergrote lijmcabines completeren de productiefaciliteiten.

Huub Lips, bezig met de montage van registerkleppen voor SIG-zusterbedrijf Air Handling, de nieuwe voor Air Trade Center.

OKTOBER 2015

ISOLATIE Magazine

...............

VCA is basisbagage VCA is basisbagage ‘KAN NIET’ BESTAAT NIET!

*UDÀ VRO´ E Y ,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ E Y 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+

Warenkorb

DE - EN

6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+

6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ AL MEER DAN 45 JAAR IN ISOLATIE! Print Rendement UW6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ PARTNER 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ Clever shopping... 2QV SURJUDPPD 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR ‘KANIN NIET’ ELEKTROWARMTE 2QV SURJUDPPD 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 2QV SURJUDPPD 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 2QV SURJUDPPD 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR Specialist in GrafiMedia BESTAAT NIET! .RNHUPDFKLQH 2QV SURJUDPPD .RNHUPDFKLQH 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR .RNHUPDFKLQH 2QV SURJUDPPD 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR .RNHUPDFKLQH 2QV SURJUDPPD 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR .RNHUPDFKLQH 2QV SURJUDPPD 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 6FKDUHQ 9DQ]HOIVSUHNHQG .RNHUPDFKLQH *HZRRQ SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 9DQ]HOIVSUHNHQG Producties 6FKDUHQ 6FKDUHQ 6FKDUHQ 6FKDUHQ > Tracingsystemen en verwarmingskabels =HWEDQNHQ MASCHINEN

6FKDUHQ GEBRAUCHTE =HWEDQNHQ =HWEDQNHQ =HWEDQNHQ =HWEDQNHQ &RPELQDWLHPDFKLQHV .RNHUPDFKLQH .RNHUPDFKLQH ERSATZTEILE =HWEDQNHQ ISOLATIESPECIALISTEN IN: &RPELQDWLHPDFKLQHV &RPELQDWLHPDFKLQHV .RNHUPDFKLQH .RNHUPDFKLQH > Verwarmingsjackets en siliconenmantels &RPELQDWLHPDFKLQHV &RPELQDWLHPDFKLQHV +RHNHQEXLJHUV 6FKDUHQ 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP ,QNO VWXIHQO $QWULHE WERKZEUG 6FKDUHQ &RPELQDWLHPDFKLQHV +RHNHQEXLJHUV +RHNHQEXLJHUV 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP ,QNO VWXIHQO $QWULHE ,QNO VWXIHQO $QWULHE 6FKDUHQ 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP 6FKDUHQ +RHNHQEXLJHUV 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP ,QNO VWXIHQO $QWULHE +RHNHQEXLJHUV 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP ,QNO VWXIHQO $QWULHE :DOVHQ =HWEDQNHQ =HWEDQNHQ CLIPS SCHRAUBEN +RHNHQEXLJHUV 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP ,QNO VWXIHQO $QWULHE > Doorstroomheaters en verwarmingsthermische elementen en :DOVHQ :DOVHQ =HWEDQNHQ Brandtechnische, =HWEDQNHQ :DOVHQ :DOVHQ *UDÀ VRO LV SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 'DW VSUHHNW YDQ ]HOI *UDÀ VRO NHQW JHHQ JHZRQH 9RRUPDFKLQHV &RPELQDWLHPDFKLQHV &RPELQDWLHPDFKLQHV NIETEN SCHLÖSSER :DOVHQ 9RRUPDFKLQHV 9RRUPDFKLQHV &RPELQDWLHPDFKLQHV &RPELQDWLHPDFKLQHV 9RRUPDFKLQHV 9RRUPDFKLQHV akoestische isolatie: ARBEITSSCHUTZ +RHNHQEXLJHUV 3RQVPDFKLQHV +RHNHQEXLJHUV > Vatverwarming en containerverwarming 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP ,QNO VWXIHQO $QWULHE 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP ,QNO VWXIHQO $QWULHE 9RRUPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV +RHNHQEXLJHUV +RHNHQEXLJHUV 3RQVPDFKLQHV 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP ,QNO VWXIHQO $QWULHE 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP ,QNO VWXIHQO $QWULHE 3RQVPDFKLQHV SURMHFWHQ DOOHHQ NULWLVFK YDNZHUN GDW SHUIHFWLH YHUGLHQW *UDÀ VRO VSHFLDOLVWHQ ]HWWHQ WURWV 3RQVPDFKLQHV KOMPRESSOREN :DOVHQ :DOVHQ $IZLNNHOV\VWHPHQ 3RQVPDFKLQHV . # )'(& 0! # ' %' '$! ( $IZLNNHOV\VWHPHQ :DOVHQ :DOVHQ $IZLNNHOV\VWHPHQ $IZLNNHOV\VWHPHQ > Ribbenbuiskachels en ruimteverwarming $IZLNNHOV\VWHPHQ BÜROEINRICHTUNG 9RRUPDFKLQHV 9RRUPDFKLQHV 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV $IZLNNHOV\VWHPHQ 9RRUPDFKLQHV 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 9RRUPDFKLQHV 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV . '$! ( " (& '' # KXQ KDQGWHNHQLQJ RS XZ SURMHFW 2SGUDFKWJHYHUV YDQ GLFKWELM HQ YHUDI NLH]HQ GH ]HNHUKHLG 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ 3RQVPDFKLQHV > Alles in ATEX en niet-ATEX uitvoering 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ . ( & $)+ $IZLNNHOV\VWHPHQ $IZLNNHOV\VWHPHQ .RNHU DINRUWPDFKLQHV 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ $IZLNNHOV\VWHPHQ $IZLNNHOV\VWHPHQ .RNHU DINRUWPDFKLQHV ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ .RNHU DINRUWPDFKLQHV YDQ *UDÀ VRO JHZRRQ YRRU SHUIHFW LVRODWLHZHUN ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ .RNHU DINRUWPDFKLQHV .RNHU DINRUWPDFKLQHV 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV .RNHU DINRUWPDFKLQHV . & # 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ *HEUXLNWH PDFKLQHV 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ *HEUXLNWH PDFKLQHV 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ ,QNO :DO]HQ ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ .RNHU DINRUWPDFKLQHV ,QNO :DO]HQ .RNHU DINRUWPDFKLQHV . # # & # * ' ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ ,QNO :DO]HQ ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ ,QNO :DO]HQ .RNHU DINRUWPDFKLQHV ,QNO :DO]HQ .RNHU DINRUWPDFKLQHV ,QNO :DO]HQ *HEUXLNWH PDFKLQHV . # ## # # ) ( #! # *HEUXLNWH PDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV ,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ LV JHVSHFLDOLVHHUG LQ *HEUXLNWH PDFKLQHV

VAN DER LINDEN & VELDHUIS

Voor al uw drukwerk, W YDQ ]HOI *UDÀ VRO NHQW JHHQ JHZRQH online communicatie en YHUGLHQW *UDÀ VRO VSHFLDOLVWHQ ]HWWHQ WURWV relatie magazines UV YDQ GLFKWELM HQ YHUDI NLH]HQ GH ]HNHUKHLG

ZDUPWH LVRODWLH JHOXLGLVRODWLH '( # $! # -$ &* % - $ $ )! ! $+

$'- NRXGH LVRODWLH LVRODWLHSODDWZHUN ( ! , $" www.izotechservice.pl FU\RJHQH LVRODWLH EUDQGZHUHQGH LVRODWLH HQ GRRUYRHULQJHQ ODWLH HQ GRRUYRHULQJHQ %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG ,QNO :DO]HQ ,QNO :DO]HQ

,QNO :DO]HQ ,QNO :DO]HQ

%H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH

Is o l a t ie a l s t w e e de na tuur www.iso-shop.de

%H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH 6RQGHUPDVFKLQHQ 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH 6RQGHUPDVFKLQHQ 6RQGHUPDVFKLQHQ

Print Rendement

0DFKLQHV YDQ Henk van der Bend 6RQGHUPDVFKLQHQ 0DFKLQHV YDQ 0DFKLQHV YDQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 0DFKLQHV YDQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 0DFKLQHV YDQ 0DFKLQHV YDQ 9HUWULHEV *PE+ Tituslaan 13 9HUWULHEV *PE+ 9HUWULHEV *PE+ 9HUWULHEV *PE+ 6R ]LMQ ]y 9HUWULHEV *PE+ 6W|FNDFNHUVWUDVVH 6R ]LMQ ]y 6RQGHUPDVFKLQHQ 6R ]LMQ ]y 6R ]LMQ ]y 6642 AP Beuningen 6W|FNDFNHUVWUDVVH 6W|FNDFNHUVWUDVVH 6W|FNDFNHUVWUDVVH 0DFKLQHV YDQ 6R ]LMQ ]y 6RQGHUPDVFKLQHQ 6R ]LMQ ]y 6RQGHUPDVFKLQHQ 6W|FNDFNHUVWUDVVH 6W|FNDFNHUVWUDVVH Sondermaschinen '( %DG 6lFNLQJHQ 0DFKLQHV YDQ 0DFKLQHV YDQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ ISOLATIESPECIALISTEN IN: The Netherlands '( %DG 6lFNLQJHQ '( %DG 6lFNLQJHQ '( %DG 6lFNLQJHQ 0DFKLQHV YDQ 9HUWULHEV *PE+ 9HUWULHEV *PE+ '( %DG 6lFNLQJHQ '( %DG 6lFNLQJHQ So shoppt man heute... Vertriebs-GmbH 7HO ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH 6R ]LMQ ]y 9HUWULHEV *PE+ 6W|FNDFNHUVWUDVVH t. 024 6776930 7HO ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH

7HO 7HO ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH 6R ]LMQ ]y ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH info@huikeshoven.nl Post: Postbus6R ]LMQ ]y 50 | 7490 AB Delden LQIR#VR JPEK GH 6W|FNDFNHUVWUDVVH 6W|FNDFNHUVWUDVVH 7HO ( 0DLO 7HO ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH Stöckackerstrasse 7 )D[ 6R ]LMQ ]y ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH ! " # $ ! ! '( %DG 6lFNLQJHQ 6W|FNDFNHUVWUDVVH m. 06 43 573 405 )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH )D[ )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH ZZZ VR JPEK GH www.huikeshoven.nl Bezoek: Amperestraat 4 |,QWHUQHW 4004 KB Tiel ZZZ VR JPEK GH '( %DG 6lFNLQJHQ

'( %DG 6lFNLQJHQ )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH )D[ DE-79713 Bad Säckingen Q,QWHUQHW 7HO '( %DG 6lFNLQJHQ LQIR#VR JPEK GH info@printrendement.nl ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH Q www.elektrowarmte.nl Tel: 088 - 88( 0DLO 98 850 VRO´ E Y 2QGHUQHPLQJVZHJ +1 $OSKHQ DDQ GHQ 5LMQ 7HO ,VRODWLHEHGULMI *UDÀ Q Q E-Mail: info@so-gmbh.de Q 7HO LQIR#VR JPEK GH

Tel: +49 (0) 7761 933 069 Q( 0DLO )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH www.printrendement.nl 7HO ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH ) * + , - + Fax: Tel.088 - 88,QWHUQHW 98 851 )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH Kerkstraat 32a (0487) 510 716 ZZZ VR JPEK GH isolatiebedrijf@franssen.nl )D[ Fax: +49 (0) 7761 933 067 Internet: www.so-gmbh.de )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH 7 ) ² /LG 9,% HQ .RQLQNOLMNH 0HWDDOXQLH

J +1 $OSKHQ DDQ GHQ 5LMQ www.franssen.nl 6651 KG DRUTEN Fax (0487) 510 745 www.franssen.nl ² /LG 9,% HQ .RQLQNOLMNH 0HWDDOXQLH

VCA VCA is basisbaga VCA is is basisbagage basisbagage

,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ E Y ,VRODWLHEHGULMI ,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ E Y 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+

2QV SURJUDPPD 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 2QV SURJUDPPD 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR *HZRRQ SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 9DQ]HOIVSUHNHQG *HZRRQ SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 9 .RNHUPDFKLQH *HZRRQ SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 9DQ]HOIVSUHNHQG .RNHUPDFKLQH 6FKDUHQ 6FKDUHQ =HWEDQNHQ

=HWEDQNHQ *UDÀ VRO LV SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 'DW VSUHHNW YDQ ]HOI *UDÀ VRO NHQW JHHQ JHZRQH &RPELQDWLHPDFKLQHV &RPELQDWLHPDFKLQHV *UDÀ VRO LV SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 'DW VSUHHNW YD +RHNHQEXLJHUV +RHNHQEXLJHUV SURMHFWHQ DOOHHQ NULWLVFK YDNZHUN GDW SHUIHFWLH YHUGLHQW *UDÀ VRO VSHFLDOLVWHQ ]HWWHQ WURWV *UDÀ VRO LV SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 'DW VSUHHNW YDQ ]HOI *UDÀ VRO NHQW JHHQ JHZRQH :DOVHQ :DOVHQ SURMHFWHQ DOOHHQ NULWLVFK YDNZHUN GDW SHUIHFWLH YHU 9RRUPDFKLQHV 9RRUPDFKLQHV KXQ KDQGWHNHQLQJ RS XZ SURMHFW 2SGUDFKWJHYHUV YDQ GLFKWELM HQ YHUDI NLH]HQ GH ]HNHUKHLG SURMHFWHQ DOOHHQ NULWLVFK YDNZHUN GDW SHUIHFWLH YHUGLHQW *UDÀ VRO VSHFLDOLVWHQ ]HWWHQ WURWV 3RQVPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV KXQ KDQGWHNHQLQJ RS XZ SURMHFW 2SGUDFKWJHYHUV Y $IZLNNHOV\VWHPHQ $IZLNNHOV\VWHPHQ YDQ *UDÀ VRO JHZRRQ YRRU SHUIHFW LVRODWLHZHUN YDQ *UDÀ KXQ KDQGWHNHQLQJ RS XZ SURMHFW 2SGUDFKWJHYHUV YDQ GLFKWELM HQ YHUDI NLH]HQ GH ]HNHUKHLG 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV VRO JHZRRQ YRRU SHUIHFW LVRODWLHZHUN 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ In 1962 begon Temati met de productie, verkoop en promotie van Foster® producten in de Industriële processen kennen vele YDQ *UDÀ VRO JHZRRQ YRRU SHUIHFW LVRODWLHZHUN .RNHU DINRUWPDFKLQHV .RNHU DINRUWPDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV Benelux. Met inmiddels 5 vestigingen in diverse landen, is Temati Europa’s enige producent uitdagingen, die om betrouwbare *HEUXLNWH PDFKLQHV ,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ LV JHVSHFLDOLVHHUG LQ ,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ LV JHVSHFLDOLVHHUG LQ en distributeur van Foster®- en Childers®producten. en ZDUPWH LVRODWLH vernieuwende producten vragen. JHOXLGLVRODWLH ,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ LV JHVSHFLDOLVHHUG LQ ZDUPWH LVRODWLH JHOXLGLVRODWLH Daarnaast leveren wij vele andere gespecialiseerde materialen voor industriële isolatie Temati heeft tientallen jaren ZDUPWH LVRODWLH ervaring NRXGH LVRODWLH JHOXLGLVRODWLH LVRODWLHSODDWZHUN NRXGH LVRODWLH LVRODWLHSODDWZHUN binnen en buiten Europa via ons internationale dealernetwerk. en is uw ideale partner wanneer het NRXGH LVRODWLH LVRODWLHSODDWZHUN FU\RJHQH LVRODWLH EUDQGZHUHQGH LVRODWLH HQ GRRUYRHULQJHQ FU\RJHQH LVRODWLH EUDQGZHUHQGH LVRODWLH Ons productenpakket blijft zich uitbreiden, zodat u zelf in de toekomst ook kunt blijven om oplossingen gaat, die echt een FU\RJHQH LVRODWLH EUDQGZHUHQGH LVRODWLH HQ GRRUYRHULQJHQ 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP

,QNO VWXIHQO $QWULHE ,QNO VWXIHQO $QWULHE

,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 6FKZHLIE JHO

,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ

Unieke oplossingen voor industriële processen ,QNO :DO]HQ ,QNO :DO]HQ

verschil maken.

%H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG profiteren van onze specialistische kennis en verzekerd bent van steeds de beste oplossingen. %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH

6RQGHUPDVFKLQHQ 6RQGHUPDVFKLQHQ

0DFKLQHV YDQ

0DFKLQHV YDQ 9HUWULHEV *PE+ 6R ]LMQ ]y 6W|FNDFNHUVWUDVVH 6R ]LMQ ]y 6W|FNDFNHUVWUDVVH '( %DG 6lFNLQJHQ '( %DG 6lFNLQJHQ 7HO ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH LQIR#VR JPEK GH ,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ E Y 2QGHUQHPLQJVZHJ 7HO ( 0DLO )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH ZZZ VR JPEK GH **' " ( , 3 $%'1 )D[ ,QWHUQHW " '1$%& 3 9HUWULHEV *PE+

,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ E Y 2QGHUQHPLQJVZHJ +1 $OSKHQ DDQ GHQ 5LMQ ,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ E Y 2QGHUQHPLQJVZHJ +1 $OSKHQ DDQ GHQ 5LMQ 7 ) ² 7 ) ² /LG 9,% HQ .RQLQNOLMNH 0HWDDOXQLH **' " ( , 3 $%'1 " '1$%& 3 .COM RY Y 7 ) ² /LG 9,% HQ .RQLQNOLMNH 0HWDDOXQLH

.COM

Temati B.V.

RY Y

Tel: (+31) (0)251-229 172

Fax: (+31) (0)251-212 380

E-mail: temati@temati.com

www.temati.com

,VROHUHQ HQ EUDQGZHUHQG RQGHU ppQ GDN

9'+2(.,62/$7,( 1/

,62/$7,(

%5$1':(5(1'

$):(5.,1*(1

9(67,*,1*(1

$067(5'$0 1,(8:(*(,1 3$3(1'5(&+7

Metals

ALUMINIUM VOOR DE ISOLEERDER Aluminium legering Oppervlakte Dikte Breedte Gewicht

1050 (Al 99,5) / 5049 (zeewaterbestendig) / 3005 / 5040 glad / stucco 0,6 - 1,2 mm 1.000 mm / 1.250 mm / 1.500 mm 150 - 2.000 kg

BEVESTIGINGSMIDDELEN Schroeven Klinktechniek Afsluittechniek

Plaat- & Boorschroeven Popnagels Profi Verschluss-sortiment dekenhaken

ISOLEERDERS GEREEDSCHAP Handgereedschap Tangen, Zagen, Meet- en aftekengereedschap Elektrisch gereedschap Boormachines, Lasapparaten etc.

Afwerking zit in ons DNA!

Technische Isolatie

ISOLATIE VAKMANSCHAP

Cursusoverzicht en eindtermen OOI

Alle OOI-opleidingen op een rij Het isolatievak verandert, vakmanschap en het opleidingscentrum OOI veranderen dynamisch mee. Opdrachtgevers stellen hoge eisen aan veiligheid, kwaliteit en snelheid, strakke planningen en nieuwe systemen vragen actuele vaardigheden. Stichting OOI heeft het complete aanbod onder de loep gelegd, het goede behouden en het betere toegevoegd. Op deze en volgende pagina’s in een notedop het nieuwe OOI-menu voor goed vakmanschap.

Onderstaand treft u een beknopte weergave van het actuele OOI-aanbod, bestaande uit cursusnummer, aantal dagen, doelgroep en een korte samenvatting van het doel. Het programma bestrijkt alle segmenten van het vakgebied, waaronder industrie, utiliteit, plaatbewerking en basiskennis. Alle nadere informatie vindt u op www.ooi.nl. U kunt ook telefonisch contact opnemen met Stichting OOI te Woerden.

Cursus-agenda I 010 Verwerker Elastomeren I, 1 dag Isolatiemonteurs en isolatieplaatwerkers met enige praktijkervaring. Principes in de warmte en koudeleer en materialenkennis. Vaardigheden om veilig en systematisch koud isolatiewerk in elastomeerslang uit te voeren met gewaarborgde dampdichtheid. I 012 Verwerker Elastomeren II, 2 dagen Allround isolatiemonteurs en isolatieplaatwerkers. Verdieping in de warmte en koudeleer en materialenkennis. Vaardigheden om veilig en systematisch koud isolatiewerk in technische ruimten met elastomeerslang en –plaat (en in twee lagen) uit te voeren met gewaarborgde dampdichtheid.

I 011 Verwerker Armaflex I, 1 dag Isolatiemonteurs en isolatieplaatwerkers met enige praktijkervaring. Principes in de warmte en koudeleer en materialenkennis van AF/Armaflex. Vaardigheden om veilig en systematisch koud isolatiewerk met elastomeerslang uit te voeren met gewaarborgde dampdichtheid. Een bedrijf met gecertificeerde verwerkers kan zich laten certificeren voor deelname aan het Armacell Garantplan. I 013 Verwerker Armaflex II, 2 dagen Allround isolatiemonteurs en isolatieplaatwerkers. Verdieping in de warmte en koudeleer en materialenkennis van AF/Armaflex. Vaardigheden om veilig en systematisch koud isolatiewerk in technische ruimten in elastomeerslang en –plaat (en in twee lagen) uit te voeren met gewaarborgde dampdichtheid. Een bedrijf met gecertificeerde verwerkers kan zich laten certificeren voor deelname aan het Armacell Garantplan. I 014 Afwerkingsystemen Armaflexisolatie, 1 dag Allround isolatiemonteurs en plaatwerkers niveau gecertificeerd Verwerker II. Materialenkennis over verschillende afwerkingen voor Armaflexisolatie. Vaardigheden om veilig en systematisch Armaflexisolatie af te werken met ArmaCheck D en Sdoek en met rubber.

...............

ISOLATIE Magazine

OKTOBER 2015

I 024 Verwerker Kaiflex I, 1 dag Isolatiemonteurs en isolatieplaatwerkers met enige praktijkervaring. Principes in de warmte en koudeleer en materialenkennis van Kaiflex leidingisolatie. Vaardigheden om veilig en systematisch koud isolatiewerk met Kaiflex leidingisolatie uit te voeren, met gewaarborgde dampdichtheid. I 025 Verwerker Kaiflex II, 2 dagen Allround isolatiemonteurs en isolatieplaatwerkers. Verdieping in de warmte en koudeleer en materialenkennis van Kaiflex leiding en plaatisolatie. Vaardigheden om veilig en systematisch koud isolatiewerk in technische ruimten in Kaiflex leiding en plaatisolatie (en in twee lagen) uit te voeren, met gewaarborgde dampdichtheid.

I 015 Verwerker NMCPolyethyleen I, 1 dag Isolatiemonteurs en isolatieplaatwerkers met enige praktijkervaring. Principes in de warmte en koudeleer en materialenkennis van polyethyleen buisisolatie. Vaardigheden om veilig en systematisch koud isolatiewerk met NMCbuisisolatie uit te voeren met gewaarborgde dampdichtheid. I 016 Verwerker NMCPolyethyleen II, 2 dagen Allround isolatiemonteurs en isolatieplaatwerkers. Verdieping in de warmte en koudeleer en materialenkennis van polyethyleen buisisolatie. Aanleren van vaardigheden om veilig en systematisch het koude isolatiewerk in technische ruimten in NMC buis en plaatisolatie (en in twee lagen) uit te voeren met gewaarborgde dampdichtheid.

I 017 Verwerker Elastomeren Luchtkanalen I, 1 dag Isolatiemonteurs en isolatieplaatwerkers met enige praktijkervaring. Principes in de warmte en koudeleer en materialenkennis. Vaardigheden om veilig en systematisch standaard onderdelen van ronde en rechthoekige kanalen in elastomeerplaat uit te voeren, met gewaarborgde dampdichtheid. I 018 Verwerker Elastomeren Luchtkanalen II, 2 dagen Allround isolatiemonteurs en isolatieplaatwerkers. Verdieping in de warmte en koudeleer en materialenkennis. Vaardigheden om veilig en systematisch onderdelen – waaronder 45° en 90°bochten, Tstukken en verlopen – van ronde en rechthoekige kanalen met elastomeerplaat uit te voeren, met gewaarborgde dampdichtheid.

I 022 Verwerker Thermaflex I, 1 dag Isolatiemonteurs en isolatieplaatwerkers met enige praktijkervaring. Principes in de warmte en koudeleer en materialenkennis van ThermaSmart leidingisolatie. Aanleren van vaardigheden om veilig en systematisch koud isolatiewerk met ThermaSmart leidingisolatie uit te voeren, met gewaarborgde dampdichtheid. I 023 Verwerker Thermaflex II, 2 dagen Allround isolatiemonteurs en isolatieplaatwerkers. Verdieping in de warmte en koudeleer en materialenkennis van Thermasheet. Vaardigheden om veilig en systematisch koud isolatiewerk in technische ruimten in Thermasheet plaatisolatie (en in twee lagen) uit te voeren met gewaarborgde dampdichtheid.

OKTOBER 2015

ISOLATIE Magazine

...............

ISOLATIE VAKMANSCHAP I 020 Verwerker Foamglas, 1 dag Allround isolatiemonteurs. Principes in de warmte en koudeleer, corrosie en materialenkennis van Foamglas. Vaardigheden om veilig en systematisch warme en koude isolatiesystemen in Foamglas op te bouwen in één en twee lagen en met oog voor uitvoeringsdetails. I 100 Kennismaken met Isolatietechniek, 1 dag Medewerkers zonder vakgerichte scholing, die uitvoerend in het isolatievak werkzaam zijn of in ondersteunende functie te maken hebben met het isolatievak. Principes in de warmte en koudeleer, geluidwering en brandpreventie. Kennismaken met courante isolatie en afwerkmaterialen. Het zelf bewerken en verwerken van enkele isolatiematerialen. I 120 Basiskennis Scheepsisolatie, 1 dag Supervisors, projectmanagers en overige technisch leidinggevenden zonder specifieke scholing in het isolatievak. Principes in de isolatietechniek alsmede kennis waarom, wanneer en waarmee installaties en scheepsconstructies worden geïsoleerd. Kennismaken met de meest voorkomende isolatie en afwerkmaterialen. Bij voldoende deelnemers uit een bedrijf kan de cursus op maat gemaakt worden. I 130 Isolatietechniek voor de Commercie (basis), 2 dagen In en verkopers en adviseurs van leveranciers en fabrikanten in de isolatiebranche alsmede leidinggevenden in het isolatievak zonder vakgerichte achtergrond. Principes in de isolatietechniek en brede materialenkennis met specifieke materiaaltoepassingen. Het zelf ervaren van bewerking, verwerking en montage van wol en PUschalen en elastomeerslangen. I 190 Ductrock, brandwerende (lucht)kanalen, 1 dag Isolatiemonteurs en leidinggevenden bij isolatie van kanalen. Kennis over kenmerken en ontwikkelingen van brand, brandwering van kanalen, doorvoeringen en over toegepaste materialen. In een team van twee aanleren van vaardigheden om kanalen en doorvoeringen volgens gecertificeerde uitvoeringen te isoleren met Ductrockplaten. Voor leidinggevenden ligt de nadruk tijdens de uitvoering op toezicht en aansturing van de isolatiemonteurs. I 195 U Protect, brandwerende luchtkanalen, 1 dag Isolatiemonteurs en leidinggevenden bij de isolatie van kanalen. Kennis over kenmerken en ontwikkelingen van brand, en brandwering van kanalen, doorvoeringen en over toegepaste materialen. In 24

...............

ISOLATIE Magazine

een team van twee aanleren van vaardigheden om kanalen en doorvoeringen volgens gecertificeerde uitvoeringen te isoleren met U Protectplaten. Voor leidinggevenden ligt de nadruk tijdens de uitvoering op toezicht en aansturing van de isolatiemonteurs. I 200 Basistraining Isolatiemontage Utiliteit, 3 dagen Aankomende isolatiemonteurs. Vaardigheden voor de bewerking, verwerking en montage van (gecacheerde) wolschalen, gaasdekens en PIRschalen op eenvoudige installatieonderdelen. De cursus is te beschouwen als inwerkperiode voor eenvoudige isolatietoepassingen in de utiliteit. Met enkele maanden werkervaring is de cursus Isolatietechniek Utiliteit I een goed vervolg. U 101 Isolatietechniek Utiliteit I, 7 dagen Isolatiemonteurs met ca. zes maanden werkervaring. Principes in de warmte en koudeleer, materialenkennis en voorschriften op de werkplek. Vaardigheden voor veilig en systematische bewerking, verwerking en montage van isolatie en afwerkmaterialen. De gesimuleerde werkplek staat met meerdere aspecten centraal. I 210 Basistraining Isolatiemontage Industrie, 4 dagen Aankomende isolatiemonteurs. Vaardigheden voor de bewerking, verwerking en montage van wolschalen en gaasdekens op eenvoudige installatieonderdelen. Aanpassing en montage van eenvoudig prefab plaatwerk. De cursus is te beschouwen als inwerkperiode voor eenvoudige isolatietoepassingen in de industrie. Met minimaal zes maanden werkervaring is de cursus Isolatiemonteur Industrie (IMI) een goed vervolg. I 300 Beoordeling Uitgevoerd isolatiewerk, 1 dag Medewerkers, die als of namens opdrachtgever uitgevoerd isolatiewerk bij oplevering afnemen. Voor leidinggevenden van buiten de branche in het veld kan de cursus een introductie zijn. Principes in de warmte en koudeleer, materialenkennis en kwaliteitscriteria. Kennis voor beoordeling van uitgevoerd isolatiewerk en de staat van bestaand isolatiewerk. Een vervolg op HBOniveau is mogelijk bij NCTI. P 010 Tekenen/Isometrisch Tekeninglezen, 2 dagen Isolatiemonteurs (in de industrie) zonder vakgerichte scholing. Kennis over de isometrische klok, gebruikelijke symbolen, codes en afkortingen om installatietekeningen in de isometrische en Amerikaanse projectie te lezen. Vaardigheid om eenvoudige tekeningen van de ene in de andere projectie om te zetten.

OKTOBER 2015

P 025 Praktisch Opmeten, 1 dag Ervaren isolatiemonteurs en plaatwerkers. Kennis over het opmeten van eenvoudige installatieonderdelen en het schetsen van deze onderdelen met bijbehorende maten, symbolen en afkortingen. P 045 Plaatbewerken, 2 dagen Isolatiemonteurs en aankomende isolatieplaatwerkers. Vaardigheden voor praktische, veilige en systematische uitvoering van alle eenvoudige plaatbewerkingen. P 050 Isolatieplaatwerk Kort, 14 dagen Isolatiemonteurs en plaatbewerkers met enige ervaring in plaatwerk maken. Basiskennis over isometrische tekeningen en uitslagen. Vaardigheden voor het uitslaan van standaard plaatwerkstukken met bijbehorende plaatbewerkingen en voor eenvoudig opmeetwerk. Relevante isolatiekennis en het vaardigheden voor veilige, systematische bewerking, verwerking en montage van materialen op industriële technische installaties. Het te behalen persoonscertificaat van DNVGL is een bewijs van zelfstandig vakmanschap.

U 210 Tekeninglezen Utiliteit I, 2 dagen Isolatiemonteurs zonder vakgerichte scholing. Kennis om bouwkundige en installatietekeningen te lezen. Inzicht door oefeningen om vanaf tekening het verloop van leidingen en kanalen in de praktijk te herkennen en te volgen. U 310 Tekeninglezen Utiliteit II, 3 dagen Medewerkers in de utiliteit op het niveau van chef monteur of werkvoorbereider. Kennis en ervaring om isolatiebestekken te lezen en begrijpen. Via opdrachten inzicht verkrijgen in de samenhang tussen isolatiebestek en installatietekening. Kennis en ervaring in het systematisch uittrekken van installatietekeningen en kostprijsberekening. Voorts kennis om de uitvoering van isolatiewerk door isolatiemonteurs voor te bereiden. U 350 Basiscursus Chefmonteur Utiliteit, 4 dagen Voorlieden, die een project leiden en isolatiemonteurs aansturen. Naast het vermelde onder Tekeninglezen Utiliteit II worden vaardigheden aangeleerd in communicatie en leidinggeven. I 350 Basiscursus Assistentuitvoerder Industrie, 4 dagen Voorlieden, die een project) leiden en isolatiemonteurs aansturen. Verdieping van het vermelde onder Tekenen/isometrisch tekeninglezen, incl. bestekken. Vaardigheden op het gebied van communicatie en leidinggeven. Isolatiemonteur Industrie IMI, 21 dagen Isolatiemonteurs met minimaal zes maanden praktijkervaring.

B 010 Praktijkopleider, 3 dagen Degenen, die belast worden met opleiding of begeleiding van deelnemers aan vakopleidingen. Inzicht en vaardigheden om nieuwe en huidige medewerkers effectief in de praktijk op te leiden door instructie, ondersteuning en beoordeling. Opstelling van opleidingsplannen. ProRox GRP 1000, 2 dagen Isolatiemonteurs. Materialenkennis en vaardigheden voor veilige en systematische afwerking van geïsoleerde warme isolatiesystemen met ProRox GRP 1000 UV uithardende glasvezelversterkte polyestermat. P 030 Korte Kadercursus Isolatietechniek, 2 dagen Leidinggevend middenkader in de uitvoering (bijv. in de steigerbouw), dat dezelfde functie gaat vervullen in de isolatietechniek. Inzicht en kennis over en in isolatiemontage en kwaliteitsbeoordeling van uitgevoerd isolatiewerk. Elektrische tracing, 1 dag Isolatiemonteurs en plaatwerkers met enige ervaring. Kennis over elektrische tracing en over toepassingsgerichte kabelselectie. Vaardigheden voor veilige en systematische aanleg van vorstvrij lint, zelflimiterende en seriële kabel op leidingtrajecten en appendages.

OKTOBER 2015

ISOLATIE Magazine

...............

MID-POWER

LOW-POWER

HIGH-POWER

MABI 3000E VARIO

MABI 3000E EVO LASER

MABI BINGO 4E EVO

•

• • • • • • • • • • • • •

Attractive trade-in offer from „old “ MABI Bingo on MABI 3000E Vario Straight sheets (length 270mm min.) Sheet width 1000mm - 1250mm Cutting of stainless steel (V2A) from 0.5mm till max. 0.8mm thickness Cutting aluminum, zinc sheet min. 0.5mm up to 1.0mm thickness 1 cutting system (MABI patent) Work directly from coil (only small coil) Conic punching (straight sheets) Punching holes for all shapes programs, including straight sheets Air-duct insulation, Programm „color sheet“, Programm „stainless steel“ Sheet optimization and job application on the screen of the machine Inclusive printer A4 Router for ADSL / DSL (access on the part of the customer) Green technology: No CO2 emissions, no pollutant emissions, no smoke generation.

• • • • • • • • • •

• •

Attractive trade-in offer from „old “ MABI Bingo or MABI 3000E Vario on MABI 3000E EVO Laser Straight sheets (length 270mm min.) Sheet width 1000mm - 1250mm Cutting of stainless steel (V2A) from 0.5mm till max. 1.5mm thickness Cutting aluminum, zinc sheet min. 0.5mm up to 1.5mm thickness Laser Work directly from coil (small and large coil) Coil engine in combination with de-coiler MABI 6C Holes are cut by laser Air-duct insulation, Programm „color sheet“, Programm „stainless steel“ Sheet optimization and job application on the screen of the machine, incl. one licence (machine computer). Inclusive printer A4 Router for ADSL / DSL (access on the part of the customer)

• •

• • • • • • • •

• • •

Attractive trade-in offer from „old“ MABI Bingo or MABI 3000E Vario on MABI Bingo 4E EVO Straight sheets (min. length 270mm) Sheet width 1000mm - 1250mm Cutting of stainless steel (V2A) from 0.5mm till max. 0.8mm thickness Cutting aluminum, zinc sheet min. 0.5mm up to 1.0mm thickness 2 cutting systems (MABI patent) Work directly from coil (small coil and large coil) Coil engine in combination with de-coiler MABI 6C Conic punching (straight sheets) Punching holes (fast lifting) for all shapes programs Air-duct insulation, Programm „color sheet“, Programm „stainless steel“ Sheet optimization and job application on the screen of the machine, incl. one licence (machine computer). Inclusive printer A4 Router for ADSL / DSL (access on the part of the customer) Green technology: No CO2 emissions, no pollutant emissions, no smoke generation. Same features as: MABI BINGO 16-Z EVO, but without rolling unit - without pipe fabrication unit - without longitudinal swage

Work directly from small coil

Work directly from coil (small coil and large coil) Posible to combine with EVO Coilblitz

www.mabi.ch

Work directly from coil (small coil and large coil) Posible to combine with EVO Coilblitz

HIGHLIGHT

TOPMODEL

MABI BINGO 16-Z EVO

MABI BINGO 2 EVO

â&#x20AC;˘

â&#x20AC;˘ â&#x20AC;˘ â&#x20AC;˘ â&#x20AC;˘ â&#x20AC;˘ â&#x20AC;˘ â&#x20AC;˘ â&#x20AC;˘ â&#x20AC;˘ â&#x20AC;˘ â&#x20AC;˘ â&#x20AC;˘ â&#x20AC;˘ â&#x20AC;˘ â&#x20AC;˘ â&#x20AC;˘ â&#x20AC;˘ â&#x20AC;˘

Attractive trade-in offer from â&#x20AC;&#x17E;oldâ&#x20AC;&#x153; MABI Bingo or MABI 3000E Vario on MABI Bingo 16-Z EVO Punching unit (fast lifting) for standard tubes Straight sheets (min. length 270mm PLQ ÂżQLVKHG WXEHV PLQ GLDPHWHU PP

Rounding unit 1000mm to 1250mm. On request: 914mm or 1220mm Longitudinal swage: 2 different size (without changing) Cutting of stainless steel (V2A) from 0.5mm till max. 0.8mm thickness Cutting aluminum, zinc sheet min. 0.5mm up to 1.0mm thickness 2 cutting systems (MABI patent) Work directly from coil (small coil and large coil) Coil engine in combination with de-coiler MABI 6C 7XEHV XS WR WXEHV SHU PLQXWH UHDG\ IRU ÂżWWLQJ PLQ G 80mm &RQLF SXQFKLQJ VWUDLJKW VKHHWV DQG ÂżQLVKHG WXEHV IRU RIIVHW swages (50mm from the edge) Punching holes (fast lifting) for all shapes programs, including VWUDLJKW VKHHWV DQG ÂżQLVKHG VWUDLJKW WXEHV Rolling + swaging (both ends) for straight blanks/tubes Air-duct insulation, Programm â&#x20AC;&#x17E;color sheetâ&#x20AC;&#x153;, Programm â&#x20AC;&#x17E;stainless steelâ&#x20AC;&#x153; Sheet optimization and job application on the screen of the machine, incl. one licence (machine computer). Inclusive printer A4 Router for ADSL / DSL (access on the part of the customer) Green technology: No CO2 emissions, no pollutant emissions, no smoke generation.

â&#x20AC;˘ â&#x20AC;˘ â&#x20AC;˘ â&#x20AC;˘

Work directly from coil (small coil and large coil) Posible to combine with EVO Coilblitz

Attractive trade-in offer from â&#x20AC;&#x17E;oldâ&#x20AC;&#x153; MABI Bingo or MABI 3000E Vario on MABI Bingo 2 EVO Punching unit (fast lifting) for standard tubes 6WUDLJKW VKHHWV PLQ OHQJWK PP ÂżQLVKHG WXEHV min. diameter 80mm) Rounding unit 1000mm to 1250mm. On request 914mm or 1220mm Longitudinal swage: 2 different size (without changing) Cutting of stainless steel (V2A) from 0.5mm till max. 0.8mm thickness Cutting aluminum, zinc sheet min. 0.5mm up to 1.0mm thickness 2 cutting systems (MABI patent) Work directly from coil (small coil and large coil) Coil engine in combination with de-coiler MABI 6C Fully Fullllyy automatic Fu auto au toma matiticc sheet shee sh eett changing chan ch angi ging ng with witithh de-coiler w de-c de -coi oile lerr MABI MABI 6C 6C Tubes (up to 8 tubes per minute UHDG\ IRU ÂżWWLQJ PLQ G PP &RQLF SXQFKLQJ VWUDLJKW VKHHWV DQG ÂżQLVKHG WXEHV for offset swages (50mm from the edge) Punched holes (fast lifting) for all shapes programs, LQFOXGLQJ VWUDLJKW VKHHWV DQG ÂżQLVKHG VWUDLJKW WXEHV Rolling + swaging (both ends) for straight blanks/pipes Automatically manufacturing of bending bend segments, t-pieces and short straight pieces incl. longitudinal swage Fully automatic width adjustment Fully automatic clamping of sheet Fully automatic straightening of sheet Fully automatic bead adjustment Air-duct insulation, Programm â&#x20AC;&#x17E;color sheetâ&#x20AC;&#x153;, Programm â&#x20AC;&#x17E;stainless steelâ&#x20AC;&#x153; Sheet optimization and order application on the screen of the machine and on additional notebook. Includes two licenses (machine computer and notebook) Inclusive printer A4 Automatically printing system to print information direct at sheet Router for ADSL / DSL (access on the part of the customer) Green technology: No CO2 emissions, no pollutant emissions, no smoke generation.

Work directly from coil (small coil and large coil) Posible to combine with EVO Coilblitz

Subject to technical changes.

ISOLATIE LOGISTIEK Project zet Hanko in kickdown-modus

Logistiek opschalen op prognoses ”Op forecast bestellen wat nog op de tekentafel ligt, productiecapaciteit en mallen reserveren, productontwikkeling versnellen, netwerkpartners in stelling brengen.” Het Hanko-team schakelde direct in kickdown-modus toen ‘Project Moerdijk’ loskwam. “Alle zeilen bijzetten, strikt managen en wekelijkse voortgangsrapportage”, vat Hanko de aanpak van het versterkte team samen. Resultaat: “Nul procent stilstand”.

Droom of nachtmerrie met spannende anekdotes: in de goede maar nog jonge klant-leverancierrelatie komt een megaproject op tafel. Met een planning waarin de flexibiliteit van de isolatie-ondernemer al strak is verdisconteerd. “Het grootste isolatieproject in de Benelux”, noemt Hanko’s sales manager Hans van Gastel het Aquarius-project Shell Moerdijk. Het ging om de volledige isolatie van vier fabrieken, onder ongekende tijdsdruk. “We beschikten over twintig afzetbakken en hadden er direct honderd en iets later zelfs tweehonderd nodig. Of kom als isolatiepartner maar eens bij een walswerk aan voor honderd ton aluminium op 1 mm dikte”, schetst hij de omvang. “Dat is

”Vanaf dag één strikt projectmanagement, versterkt team, leveranciers op forecast”, zegt Hans van Gastel. “Na afloop zwart op wit: operatie geslaagd, nul procent stilstand”.

toch een eyeopener voor een walswerk dat normaliter niet warm of koud wordt van isolatie.” Inmiddels staat de uitdaging zwart op wit: operatie geslaagd, nul procent stilstand.

Samenwerking in cryogene keten

Multilaminaat butyleen via prefab Het is niet overdreven om het dampschild als een van de belangrijkste onderdelen van cryogene isolatie te beschouwen. In nieuwe isolatieprojecten komt het onderwerp indringend op tafel bij engineers. Zo ook bij het GdF-project in het Noord-Franse Duinkerken. Ketensamenwerking tussen engineers van opdrachtgever GdF, ingenieursbureau Technip, uitvoerder Prezioso, producent Kingspan en technisch-logistiek partner Hanko heeft een multilaminaat butyleenfolie in beeld gebracht, verwerkt in een prefab drielaags PIR-systeem. In Duinkerken verrijzen vier 10”-jetty’s tot ruim 5 kilometer uit de kust, voor de aanlanding van LNG. Deze jetty’s maken het mogelijk grote tankers op veilige afstand te ontvangen. Het vloeibare gas wordt bij ca – 180 °C verpompt. Het isolatiesysteem moet er voor zorgen dat condensafzetting en ijsvorming uitblijft. Uiteraard moet de warmteabsorptie minimaal zijn, want het gas moet de tanks in vloeibare fase bereiken, dat wil zeggen in ieder geval onder 160 °C. 28

...............

ISOLATIE Magazine

Dampschild In dit project is gekozen voor een drielaags pir-systeem van in totaal 800 mm. dikte. Traditioneel wordt elke laag geseald met een dampwerende laag. Op voorstel van Hanko wordt in dit project multilaminaat butyleenfolie ingezet. Dit is in wezen een 0,8 mm dikke butyleenkit. Voordeel is – afgezien van de uitstekende hechting – het ‘zelfherstellend’ vermogen: de kit vult onverhoopt optredende kleinere perforaties automatisch op. Vanzelfsprekend wordt ook in dit systeem een anti-perforatielaag tussen mantel en isolatiesysteem aangebracht, maar de praktijk leert dat desondanks kleine onvolkomenheden kunnen voorkomen, met de bekende snelgroeiende ijsklompen als gevolg. Dit verschijnsel beschadigt het systeem niet alleen door de ijsvorming op zich, maar ook door de substantiële gewichtsbelasting die het met zich meebrengt. Het multilaminaatfolie voorkomt dit en functioneert dus als een heavy-duty dampschild.

OKTOBER 2015

Alle zeilen bijzetten In dit project is Hanko de logistieke spil tussen isolatiebedrijf en isolatiematerialenproducenten, met name Knauf Insulation. Basis voor de samenwerking is partnerschap en toegevoegde waarde in de keten. Dat gaat, benadrukt Hans van Gastel, om toegevoegde waarde met eigen ideeën, eigen engineering en dus een eigen profiel. “Ook een concurrerende prijs vanzelfsprekend, in combinatie met verbeterde isolatiewaarden of verwerkbaarheid. Een wolschaal van 1,20 betekent in industriële montage toch grofweg twintig procent productiviteitswinst.” Een tweede element in de logistieke samenwerking is beperking van het aantal leveranciers. In dit project was single sourcing uiteraard een zorg minder, met levering van zowel plaatmateriaal, aerogel, pijpschalen en lamellendekens als tape, spanband schroeven en bouten in één pakket. Het project betekende door omvang en tijdpad alle zeilen bijzetten voor iedere partner. Hans van Gastel: “Ook voor Knauf. Pijpschalen maken ze reeds vier jaar, ook de 10”-er is al een jaar op de markt. Maar de lamellendeken en rvs-gaasdeken zijn snel geschikt gemaakt voor deze toepassingen. Let wel: ijzeren regel is dat er geen product zonder CE-keur of DOP de deur uitgaat.”

Logistieke aanpak Alle zeilen bijzetten betekende voor Hanko in de eerste plaats het team uitbreiden met twee mensen, tot de huidige twintig, om in alle omstandigheden met de

Prefab Hanko levert het dampschild langs twee kanalen aan: het grootste gedeelte wordt door Pir-fabrikant Kingspan verwerkt op prefab-schalen, met het oog op efficiënte montage op locatie. Contractor Prezioso brengt het systeem vervolgens aan op de kappen en aansluitingen rond appendages, pompen en flenzen.

projectstroom mee te gaan. “Vanaf dag één hebben we ingezet op strikt projectmanagement met wekelijkse voortgangsrapportage. We zijn direct begonnen met de unieke aanpak van ‘forecasting’: bij onze leveranciers capaciteit en productiemiddelen reserveren – feitelijk bestellen – wat bij de klant amper op de tekentafel ligt. Zonder afnameverplichting, maar we kennen ons vak, de branche en onze producten. Dat is perfect opgepakt.” “Logistiek krijg je natuurlijk veel voor de kiezen: opschakelen van tientallen naar honderden afzetbakken, inhoud en locatie van bakken en voorraden bijhouden, en just in time rangeren van bakken van de ene montagelocatie naar de volgende. En hebben we dan helemaal niets hoeven aanpassen? Jawel, de klant vroeg de pallets beter weerbestendig te verpakken. Dat heeft Knauf per direct gerealiseerd.”

Servicecentra In de praktische uitvoering werkt Hanko samen met een vijftiental regionale servicecentra voor uiteenlopende dienstverlening. “Wij zijn een handelsbedrijf, onze twintig mensen zijn bezig met in- en verkoop. Dankzij de servicecentra beschikken we – buiten onze directe dagelijkse kanalen – vrijwel direct over duizend afzetbakken. Zoals we even gemakkelijk kunnen opschalen voor verpakking, omcoilen, zagen van PIRschalen of vormstukken tot en met het poedercoaten op klantspecifieke kleur van aluplaat.We kiezen onze servicepartners altijd in de regio om snel en lokaal te kunnen handelen”, aldus Hans van Gastel.

Daartoe wordt het materiaal zowel in de vorm van tape als folie geleverd. De speciale butylrubber-samenstelling garandeert optimale hechting op onder meer pir onder cryogene omstandigheden. Een versterkt sandwichfolie (PE/Alu/PE) verleent de dampstop blijvende mechanische bestendigheid. De opslagtanks zijn met een vergelijkbaar systeem geïsoleerd, met Foamglas als bodemisolatie.

Expansiebochten

Hans van Gastel met een van de cryogene-succesfactoren op rol: alubutylfolie als heavy-dutydampschild.

Jetty’s en overige installatiedelen voor LNG-aanlanding zijn onder invloed van sterk wisselende bedrijfsomstandigheden onderhevig aan sterke krimp en uitzetting, waarvoor zware expansiebochten noodzakelijk zijn. Ook hier speelt het bovengenoemde alubutyl-dampschild een belangrijke rol, nu in samenspel – op de joints – met minerale wol. Hiervoor levert Hanko 300 mm breed tape in plaats van het veel voorkomende 75 mm. Dit voorkomt dat ongeacht de amplitude en frequentie van de expansiedynamiek het isolatiesysteem ‘uit de barrier’ schiet. In combinatie met de PE/Alu/PEtoplaag en montage met overlap in plaats van spiraalwikkeling wordt vochtmigratie in het isolatiesysteem uitgesloten.

OKTOBER 2015

ISOLATIE Magazine

...............

,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ E Y MI *UDÀ VRO´ E Y ,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ E Y 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+

6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+

2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD

9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR

*HZRRQ SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 9DQ]HOIVSUHNHQG 2QV SURJUDPPD 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR .RNHUPDFKLQH 2QV SURJUDPPD 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR QLHN 9DQ]HOIVSUHNHQG .RNHUPDFKLQH *HZRRQ SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 9DQ]HOIVSUHNHQG 6FKDUHQ .RNHUPDFKLQH 6FKDUHQ .RNHUPDFKLQH .RNHUPDFKLQH .RNHUPDFKLQH 6FKDUHQ 6FKDUHQ =HWEDQNHQ =HWEDQNHQ &RPELQDWLHPDFKLQHV &RPELQDWLHPDFKLQHV +RHNHQEXLJHUV +RHNHQEXLJHUV :DOVHQ :DOVHQ 9RRUPDFKLQHV 9RRUPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV $IZLNNHOV\VWHPHQ $IZLNNHOV\VWHPHQ 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ .RNHU DINRUWPDFKLQHV .RNHU DINRUWPDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV

=HWEDQNHQ 6FKDUHQ =HWEDQNHQ 6FKDUHQ &RPELQDWLHPDFKLQHV =HWEDQNHQ &RPELQDWLHPDFKLQHV =HWEDQNHQ +RHNHQEXLJHUV &RPELQDWLHPDFKLQHV +RHNHQEXLJHUV &RPELQDWLHPDFKLQHV :DOVHQ +RHNHQEXLJHUV :DOVHQ +RHNHQEXLJHUV 9RRUPDFKLQHV :DOVHQ 9RRUPDFKLQHV :DOVHQ 3RQVPDFKLQHV 9RRUPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV 9RRUPDFKLQHV $IZLNNHOV\VWHPHQ 3RQVPDFKLQHV $IZLNNHOV\VWHPHQ 3RQVPDFKLQHV 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV $IZLNNHOV\VWHPHQ 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV $IZLNNHOV\VWHPHQ 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV .RNHU DINRUWPDFKLQHV 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ .RNHU DINRUWPDFKLQHV 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ *HEUXLNWH PDFKLQHV .RNHU DINRUWPDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV .RNHU DINRUWPDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV

*UDÀ VRO LV SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 'DW VSUHHNW YDQ ]HOI *UDÀ VRO NHQW JHHQ JHZRQH SUHHNW YDQ ]HOI *UDÀ VRO NHQW JHHQ JHZRQH *UDÀ VRO LV SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 'DW VSUHHNW YDQ ]HOI *UDÀ VRO NHQW JHHQ JHZRQH SURMHFWHQ DOOHHQ NULWLVFK YDNZHUN GDW SHUIHFWLH YHUGLHQW *UDÀ VRO VSHFLDOLVWHQ ]HWWHQ WURWV HFWLH YHUGLHQW *UDÀ VRO VSHFLDOLVWHQ ]HWWHQ WURWV SURMHFWHQ DOOHHQ NULWLVFK YDNZHUN GDW SHUIHFWLH YHUGLHQW *UDÀ VRO VSHFLDOLVWHQ ]HWWHQ WURWV KXQ KDQGWHNHQLQJ RS XZ SURMHFW 2SGUDFKWJHYHUV YDQ GLFKWELM HQ YHUDI NLH]HQ GH ]HNHUKHLG JHYHUV YDQ GLFKWELM HQ YHUDI NLH]HQ GH ]HNHUKHLG KXQ KDQGWHNHQLQJ RS XZ SURMHFW 2SGUDFKWJHYHUV YDQ GLFKWELM HQ YHUDI NLH]HQ GH ]HNHUKHLG YDQ *UDÀ VRO JHZRRQ YRRU SHUIHFW LVRODWLHZHUN ZHUN YDQ *UDÀ VRO JHZRRQ YRRU SHUIHFW LVRODWLHZHUN 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP

,QNO VWXIHQO $QWULHE ,QNO VWXIHQO $QWULHE

3DWHQWLHUWHV 6\VWHP 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP

,QNO VWXIHQO $QWULHE ,QNO VWXIHQO $QWULHE

,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 6FKZHLIE JHO

,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ

,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ LV JHVSHFLDOLVHHUG LQ G LQ ,VRODWLHEHGULMI *UDÀ ZDUPWH LVRODWLH VRO´ LV JHVSHFLDOLVHHUG LQ JHOXLGLVRODWLH ZDUPWH LVRODWLH JHOXLGLVRODWLH NRXGH LVRODWLH LVRODWLHSODDWZHUN ZHUN NRXGH LVRODWLH LVRODWLHSODDWZHUN FU\RJHQH LVRODWLH EUDQGZHUHQGH LVRODWLH HQ GRRUYRHULQJHQ H LVRODWLH HQ GRRUYRHULQJHQ FU\RJHQH LVRODWLH EUDQGZHUHQGH LVRODWLH HQ GRRUYRHULQJHQ %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 6FKZHLIE JHO

,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ

,QNO :DO]HQ ,QNO :DO]HQ

%H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH

6RQGHUPDVFKLQHQ 0DFKLQHV YDQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 0DFKLQHV YDQ 9HUWULHEV *PE+ 9HUWULHEV *PE+ 6R ]LMQ ]y 6W|FNDFNHUVWUDVVH 6R ]LMQ ]y 6W|FNDFNHUVWUDVVH '( %DG 6lFNLQJHQ ! " # '( %DG 6lFNLQJHQ 7HO ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH LQIR#VR JPEK GH 7HO ( 0DLO $ % % )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH ZZZ VR JPEK GH )D[ ,QWHUQHW

1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH

6RQGHUPDVFKLQHQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 6W|FNDFNHUVWUDVVH 6W|FNDFNHUVWUDVVH 9HUWULHEV *PE+ 9HUWULHEV *PE+ '( %DG 6lFNLQJHQ '( %DG 6lFNLQJHQ 6W|FNDFNHUVWUDVVH 6W|FNDFNHUVWUDVVH 7HO 7HO '( %DG 6lFNLQJHQ '( %DG 6lFNLQJHQ )D[ )D[ 7HO 7HO )D[ )D[

0DFKLQHV YDQ 0DFKLQHV YDQ 0DFKLQHV YDQ 6R ]LMQ ]y 0DFKLQHV YDQ 6R ]LMQ ]y 6R ]LMQ ]y 6R ]LMQ ]y

( 0DLO LQIR#VR JPEK GH LQIR#VR JPEK GH ( 0DLO ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH

,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ E Y 2QGHUQHPLQJVZHJ +1 $OSKHQ DDQ GHQ 5LMQ JVZHJ +1 $OSKHQ DDQ GHQ 5LMQ ,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ E Y 2QGHUQHPLQJVZHJ +1 $OSKHQ DDQ GHQ 5LMQ 7 ) ² /LG 9,% HQ .RQLQNOLMNH 0HWDDOXQLH

² /LG 9,% HQ .RQLQNOLMNH 0HWDDOXQLH 7 ) ² /LG 9,% HQ .RQLQNOLMNH 0HWDDOXQLH Q

VCA is basisbaga

,VRODWLHEHGULMI ,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ E Y 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+

Oplossingsgericht denken, handelen en adviseren de basis voor onze werkwijze

2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD

9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR

*HZRRQ SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 9 .RNHUPDFKLQH .RNHUPDFKLQH *HZRRQ SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 9DQ]HOIVSUHNHQG 6FKDUHQ 6FKDUHQ

=HWEDQNHQ =HWEDQNHQ &RPELQDWLHPDFKLQHV &RPELQDWLHPDFKLQHV +RHNHQEXLJHUV 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP ,QNO VWXIHQO $QWULHE +RHNHQEXLJHUV 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP ,QNO VWXIHQO $QWULHE *UDÀ VRO LV SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 'DW VSUHHNW Y :DOVHQ *UDÀ VRO LV SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 'DW VSUHHNW YDQ ]HOI *UDÀ VRO NHQW JHHQ JHZRQH :DOVHQ 9RRUPDFKLQHV 9RRUPDFKLQHV SURMHFWHQ DOOHHQ NULWLVFK YDNZHUN GDW SHUIHFWLH YH 3RQVPDFKLQHV SURMHFWHQ DOOHHQ NULWLVFK YDNZHUN GDW SHUIHFWLH YHUGLHQW *UDÀ VRO VSHFLDOLVWHQ ]HWWHQ WURWV 3RQVPDFKLQHV $IZLNNHOV\VWHPHQ KXQ KDQGWHNHQLQJ RS XZ SURMHFW 2SGUDFKWJHYHUV $IZLNNHOV\VWHPHQ KXQ KDQGWHNHQLQJ RS XZ SURMHFW 2SGUDFKWJHYHUV YDQ GLFKWELM HQ YHUDI NLH]HQ GH ]HNHUKHLG 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ YDQ *UDÀ VRO JHZRRQ YRRU SHUIHFW LVRODWLHZHUN 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ YDQ *UDÀ VRO JHZRRQ YRRU SHUIHFW LVRODWLHZHUN .RNHU DINRUWPDFKLQHV ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ .RNHU DINRUWPDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV

,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ LV JHVSHFLDOLVHHUG LQ ,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ LV JHVSHFLDOLVHHUG LQ Opdrachtgevers zien Insulation Solutions steeds vaker als het ZDUPWH LVRODWLH JHOXLGLVRODWLH ZDUPWH LVRODWLH JHOXLGLVRODWLH ‘kenniscentrum’ op het gebied van thermische, akoestische en NRXGH LVRODWLH LVRODWLHSODDWZHUN brandveilige de utiliteitsbouw, industrie en scheeps NRXGH LVRODWLH isolatie voor LVRODWLHSODDWZHUN bouw. Een groot compliment, waarvoor we ons dagelijks blijven FU\RJHQH LVRODWLH EUDQGZHUHQGH LVRODWL FU\RJHQH LVRODWLH EUDQGZHUHQGH LVRODWLH HQ GRRUYRHULQJHQ ,QNO :DO]HQ ,QNO :DO]HQ

inzetten.

%H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH

Door een uitgekiende logistiek en eigen productie kunnen wij snel

Insulation Solutions B.V. 6RQGHUPDVFKLQHQ en meestal direct uit voorraad leveren tegen competitieve prijzen. 6RQGHUPDVFKLQHQ 0DFKLQHV YDQ Minosstraat 40 1722 0DFKLQHV YDQ 9HUWULHEV *PE+ 9HUWULHEV *PE+ 6R ]LMQ ]y 6W|FNDFNHUVWUDVVH P.O. Box 5003 6R ]LMQ ]y 6W|FNDFNHUVWUDVVH '( %DG 6lFNLQJHQ 5004 EA Tilburg '( %DG 6lFNLQJHQ 7HO ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH LQIR#VR JPEK GH 7HO ( 0DLO The Netherlands )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH ZZZ VR JPEK GH **' " ( , 3 $%'1 )D[ ,QWHUQHW " '1$%& 3 THERMISCHE, AKOESTISCHE Q Q en BRANDVEILIGE ISOLATIEOPLOSSINGEN www.insulationsolutions.nl Q Q **' " ( , 3 $%'1 " '1$%& 3

,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ E Y 2QGHUQHPLQJVZHJ ,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ E Y 2QGHUQHPLQJVZHJ +1 $OSKHQ DDQ GHQ 5LMQ 7 ) ² 7 ) ² /LG 9,% HQ .RQLQNOLMNH 0HWDDOXQLH

.COM

RY Y

ISOLATIE CRYOGEEN Meer prefab in cryogene toepassingen

Fysische karakteristieken Foamglas passen als een jas Ruim vijftig jaar na de aanleg van de eerste Europese LNGterminals is de gasmarkt vol in ontwikkeling. Onderhoud en uitbreiding doen her en der in Europa een beroep op isolatiespecialisten voor het uitdagende cryogene werk. Foamglas is een van de belangrijkste isolatiesystemen. De fysische karakteristieken van geschuimd glas passen de LNG-installatie als een jas. Bovendien dragen actuele prefab-systemen bij aan efficiënte montage. EDF-Suez-dochter Elengy realiseerde op Le Tonkin bij Fos sur Mer zelfs een innovatie in de buitencategorie met ‘prefab in bedrijf’. De industriële isolatiesector heeft momenteel de handen vol aan cryogene isolatie in de LNG-sector, zowel wereldwijd als in Europa. Nu de economische crisis wegebt, komen meer en meer projecten in uitvoering. Deze groei is vooral vanaf 2013 zichtbaar. Isolatiebedrijven worden ingeschakeld voor renovatie en onderhoud van bestaande terminals, nieuwbouw en uitbreiding. Ruim vijftig jaar geleden zijn de eerste terminals aangelegd, die uiteraard het nodige onderhoudswerk vragen. Hoewel cryogene isolatiesystemen doorgaans zorgvuldig zijn geëngineerd en uitgevoerd, komen van tijd tot tijd geregeld onvolkomenheden aan het licht. De ijsklomp is een van de bekende zicht-

bare symptomen, maar ook kan onder invloed van grote temperatuurverschillen en krimp/uitzetting schade aan het systeem ontstaan.

Huzarenstukje Bij Terminal Le Tonkin, waar aardgastankers uit Marokko aanlanden, zijn bij onderhoud defecten in een twintig jaar oud isolatiesysteem ontdekt. De leidingisolatie is daarom recent vervangen door een Foamglas isolatiesysteem. Een huzarenstukje van engineers en isolatiemonteurs, die hun toch al uitdagende project hebben weten te realiseren zonder de installatie uit bedrijf te nemen. Geen dagelijks werk en ook geen project volgens de standaard-specificaties, althans toen nog niet. Op grond van specifieke tests en engineering is hiervoor een speciale Foamglas-specificatie opgesteld. Deze is gebaseerd op prefab-elementen waarbij het isolatiemateriaal reeds is afgewerkt met de dampdichte en mechanisch sterke Terostat-coating. Dit bevordert de noodzakelijke snelle voortgang. Zorgvuldige voorbereiding en beheersing van de omgevingscondities hebben de opdrachtgever snel en goed voorzien van een state of the art Foamglas-sys-

Isolatiewerk aan fase III van LNG-terminal Isle of Grain (Kent, UK). Dit is een ‘All Foamglas’– systeem met toepassing van een tweelaags prefab Foamglas-systeem, af fabriek voorzien van Terostat PCFR-dampschild. Het gaat hier om 3,5 km strekkende leidingmeters, waarvan meer dan de helft in de serieuze 16”- tot 36”-diameters. De 260 bochten hebben dankzij het prefabsysteem automatisch 90° verspringende naden.

OKTOBER 2015

ISOLATIE Magazine

...............

teem dat belooft over dertig jaar nog net zo te presteren als na de aanleg in 2014. Vanzelfsprekend wordt het onderhanden leidingdeel steeds zorgvuldig ontdaan van uitsneeuwende luchtvochtigheid, waarna onmiddellijk de eerste Foamglas-laag wordt aangebracht. Het isolatiemateriaal is hier fabrieksmatig voorzien van een speciaal PC 700K mortelsysteem in combinatie met glasvezelversterkte wapening PC 150. De buitennaden zijn geseald met Terostat PC-FR, terwijl de inwendige naden in het isolatiesysteem met Pittseal 444N op butylbasis zijn gesloten. Het behoeft geen betoog dat alle betrokkenen de isolatie van cryogene installaties liefst buiten bedrijf realiseren, maar de praktijk houdt hiermee niet altijd rekening. In dit geval is de grote winst dat de praktijk een betrouwbare systeemspecificatie heeft opgeleverd, met de zekerheid van een duurzaam isolatiesysteem. Foamglas-specialisten buigen zich samen met engineers en opdrachtgevers geregeld over bijzondere projecteisen. Effectiviteit en betrouwbaarheid zijn leidend, en daarvoor worden zo nodig proeven onder zware, realistische condities uitgevoerd. Ter illustratie: bij een dergelijke Foamglas -verlijmingstest onder extreme belasting bleek het isolatiesysteem de sterkste schakel. “De markt is leidend, en wij doen er alles aan – graag zelfs – om oplossingen voor bijzondere eisen en omstandigheden te leveren”, is het Foamglas-devies.

Groeimarkt LNG ofwel GNL ofwel vloeibaar methaan speelt een grote rol in de ontwikkeling van de energiemarkt. Waar wereldwijd nu nog 5 miljoen ton LNG via tankwagen en kleinbulk wordt gedistribueerd, groeit dit tot het twaalfvoudige – 60 miljoen ton per jaar – in 2025. Daarmee groeit de totale, globale aardgasmarkt naar verwachting met dertien procent. Met de ontwikkeling van aardgasmotoren voor vrachtwagen- en scheepsmotoren komt een verhoudingsgewijs 10 tot 25 procent lagere CO2-emissie binnen bereikt, terwijl de geluidproductie met de helft daalt. Met aardgasmotoren beantwoordt de transportsector aan de nieuwe Europese Eurodiesel-6-norm c.q. Seca voor het maritieme verkeer. De fijnstof- en zwaveluitstoot wordt tot vrijwel nul teruggebracht. Om deze markt efficiënt te bedienen worden LNGplants uitgebreid met speciale overslagstations voor belading van tankwagens van kleinbulktankers die de scheepvaart van brandstof voorzien.

Typische installatievariant voor de afwerking op een eindstuk: 1. Foamglas One; 2. cryogene sealing/lijm; 3. dampwerende laag; 4. tape; 5. dampschild; 6. montageband/-tape.

Specs en prestatie LNG-plants vallen ruim binnen de algemeen gehanteerde afbakening van het begrip cryogene isolatie: < -150 °C. LNG wordt gekoeld tot -160 °C. Bij deze temperatuur en bij atmosferische druk is het vloeistofvolume gereduceerd tot 1/600 van het gasvolume. De geringe verdamping die onder deze opslagcondities nog optreedt, wordt in moderne terminals via koeling teruggevoerd. In normale bedrijfsomstandigheden is geen affakkeling nodig. De opslag van vloeibaar stikstof is vergelijkbaar, met dien verstande dat stikstoftanks een bedrijfstemperatuur hebben van – 196 °C. Op een aantal plants wordt zowel LNG als stikstof open overgeslagen. Voor laagcalorische toepassingen wordt het hoogcalorische LNG uit zowel energetische als technische overwegingen vermengd met stikstof. Isolatietechnisch gezien liggen vloeibaar aardgas/ethyleen en stikstof/zuurstof dicht bij elkaar, hoewel installatiedetails en mediumeigenschappen leiden tot specifieke ISO- en ASTM-normen en dus ook isolatiespecificaties, waarin functionele en economische aspecten meewegen. Voor de bepaling van de isolatiedikte gaat men vaak uit van een maximale warmtestroom van 25-37 W/m2. Voor cryogene isolatie met geschuimd glas gaat het vooral om Foamglas type One. Dit geeft bij cryogene temperaturen geen krimp: tussen -265 en +430 °C toepasbaar, vanzelfsprekend ook op rvs-systemen dankzij het verwaarloosbare gehalte aan oplosbare chloriden.

Isoleren bij -160 °C. op Le Tonkin. Geheel rechts Foamglas One prefab-vormstukken, in het midden de veelzeggende thermometer en links de uitvoeringspraktijk. Na verwijdering van het oppervlakkige ‘rijp’-laagje, ontstaan door uitsneeuwing van de omgevende koude lucht, wordt zo snel mogelijk een nieuw isolatiecompartiment gemonteerd. Speciaal voor dit renovatieproject is een applicatie-specificatie ontwikkeld.

...............

ISOLATIE Magazine

OKTOBER 2015

Een van de acht LNG-tanks op UK-terminal Isle of Grain. Alle tanks staan op Foamglas-tankbodemisolatie, waarvoor de hoogbelastbare HLB-blokken zijn toegepast.

Dampdichtheid Uiteraard voldoet Foamglas volgens de CE-markering aan Europese norm EN 14305 die onder meer isolatieprestaties, maattoleranties en productiebeheersing behandelt. Hetzelfde geldt voor de internationaal gangbare ASTM-normen. Op belangrijke criteria legt het materiaal een heldere score neer: het materiaal is blijvend vormvast, heeft een blijvend gesloten celstructuur en is niet-organisch. Het is daarom veilig toepasbaar voor onder meer isolatie van systemen voor vloeibare stikstof en zuurstof. De hoge mechanische belastbaarheid en het feit dat geen medium in het materiaal doordringt, spelen uiteraard mee. Cryogene isolatie staat of valt met dampdichtheid. Dat is een van de facetten waarin Foamglas-isolatie uitblinkt. De waterdampdiffusieweerstand µ is oneindig: het materiaal is immers opgebouwd uit gesloten glascellen. Hierbij speelt ook de lineaire uitzettingscoëfficiënt een rol. Geschuimd glas heeft een iets kleinere uitzettingscoëfficiënt als staal. Dat draagt in zowel koude en warme systemen als in dual-temperatureapplicaties bij aan duurzame systeemintegriteit. Het zeer kleine verschil dat er wel is komt in de koude en cryogene isolatie goed uit. Foamglas- vormdelen komen strakker tegen elkaar te zitten en naden worden geminimaliseerd.

Prefab in bedrijf Doorgaans kan een Foamglas-isolatiesysteem volstaan met een tweelaagse opbouw, waarbij de eerste laag ‘droog’ wordt gezet. Dit houdt het systeem eenvoudig en het beperkt de handelingen op locatie. Segmenten en vormdelen van geschuimd glas worden vrijwel

altijd als maatwerk geproduceerd. Voor tweelaags vormdelen is daarmee automatisch geregeld dat de naden netjes ten opzichte van elkaar verspringen: Foamglas heeft dit in de productietechniek gestandaardiseerd. Pittsburgh Corning, de fabrikant van Foamglas-isolatie, signaleert een opmars in de toepassing van prefab, die verder gaat dan het voor dit materiaal al gebruikelijke maatwerk in segmenten en vormdelen. Bijvoorbeeld in de vorm van een inwendige coating of externe afwerking met Terostat of Alubutyl. Een enkel voorbeeld uit het uitgebreide menu zijn de kwartsegmenten voor grote diameters, naast afsluiterkappen op maat, prefab-koppen, reductoren en T-stukken. Of – voor warme systemen - oversized schalen en bochten die rekening houden met tracing. Onder de mogelijke coatings noemen we de anti-schuurlagen voor hogeen lagetemperatuurtoepassingen, uitwendige celvuller of het al genoemde dampdichte alubutyl-folie. De voordelen van prefab spreken voor zich: minder werk op het project, montagegemak en versnelde voortgang en optimale kwaliteit. Uniek is de mogelijkheid vrijwel alle maten en vormen te maken: de fabriek beschikt over ideale productiemogelijkheden voor grote – zeg maar lastig handelbare - en afwijkende vormstukken. Bovendien kunnen prefab vormstukken altijd gemakkelijk worden gedemonteerd voor inspectiedoeleinden. “Uitpakken en installeren, veel meer dan een handzaagje is niet nodig voor de montage op locatie van prefab Foamglas-elementen”, zegt de fabrikant. Vanzelfsprekend voldoet prefab aan ASTM- en EN-normen.

OKTOBER 2015

ISOLATIE Magazine

...............

ISOLATIE DUURZAAM & RENDABEL Rendement begint bij economische isolatiedikte

Industriële miljoenen in de knip met actuele definitie bandbreedte Een veelbesproken begrip in industriële isolatie: de economische isolatiedikte. Waarschijnlijk ook het meest miskende onderwerp. Ondanks alle discussie blijven niet-actuele tabellen op de engineeringstafels liggen: niet duurzaam en evenmin economisch. Industriële energiemiljoenen dan maar laten weglekken is voor de Hertel-specialisten geen optie. Zij steken hun nek uit, ontrafelen de materie, introduceren een universele bandbreedte als actueel fundament voor economische isolatiedikte. Daarnaast is een meer realistische benadering gehanteerd van de maximale thermische verliezen. Dat is leidend. Om groen te denken, en goed voor € 12,50 per leidingmeter per jaar besparing op de total costs of ownership (TCO). Industriële nieuwbouw en onderhoud moeten veilig, economisch en duurzaam worden aangepakt. In selectie en dimensionering van een optimaal isolatiesysteem wegen dan ook vele factoren mee: functionaliteit, bedrijfsvoering, economische prestatie, duurzaamheid en onderhoudsefficiëntie. Optimale isolatie reduceert de thermische verliezen en dus de CO2-emissie vaak met minimaal negentig procent. Niet-optimale isolatie ten gevolge van verouderde diktetabellen leidt tot omvangrijk, vermijdbaar energieverlies. Actuele tabellen voor economische isolatiedikte op basis van actuele gegevens, hangen vol duurzaam en economisch laag fruit: tien miljoen euro per jaar, per strekkende kilometer leidinglengte. Als het gaat om de economische isolatiedikte, kortweg EID, zwengelt Hertel daarom graag de discussie op de millimeter aan. De industriële opdrachtgever waarschijnlijk ook, gezien de € 12,50 besparing per strekkende leidingmeter. Wim Strookappe, technisch manager isolatie bij Hertel ging terug naar de basis en fileerde de isolatiedikte en de achtergronden daarvan tot op de kale pijp. Resultaat is een nieuw fundament voor optimale systeemkeuze en isolatiedikte. Een innovatieve definitie van bandbreedte en bandhoogte leidt tot een uiterst praktische herijking van de EID-tabellen. Net zo hanteerbaar als conventionele en veelal verouderde tabellen, maar actueel, duurzaam en rendabel. Het kan een grotere plant in de chemie of petrochemie zo maar tien miljoen per jaar in de knip schuiven en het levert bovendien een omvangrijke en haalbare bijdrage aan de duurzaamheid.

Investeren en besparen Industriële isolatie bespaart energiekosten en kost ook

...............

ISOLATIE Magazine

geld. Hoe dikker de isolatie, des te groter de besparing én de investering. In principe leidt de optimale som van energieverliezen en investering – ofwel isolatiekosten minus energiebesparing - tot de economische isolatiedikte EID. Strikt toegepast leidt deze berekening tot een wiskundig en warmtetechnisch juiste maar praktisch lastig hanteerbare diktetabel. Pijpschalen zijn nu eenmaal niet per dikte-millimeter in de handel. Logistiek, engineering en onderhoud vergen een redelijke systeemuniformiteit en zowel opdrachtgever als isolatiespecialist hanteert per plant of installatietype graag een breder toepasbare diktetabel. Het verloop van de kostencurve hangt af van leidingdiameter en temperatuur. Uiteraard is het kostenverloop in de praktijk niet lineair, maar treden sprongen op. Bijvoorbeeld bij de overgang van één- naar meerlaagse systemen, eventuele inzet van steigerbouw of

OKTOBER 2015

extra ommantelingskosten bij toenemende isolatiedikte. Ook hebben onderhoudsschema’s en afschrijvingstermijnen hun invloed. Aan de uitgangspunten achter Hertels EID-analyse doet dit niets af. Het systeem is gebaseerd op gangbare toegepaste systemen in de industrie, i.c. steenwol schalen/gaasdekens met alu-beplating. Uiteraard kunnen plantspecifieke gegevens in de berekeningen worden betrokken, zoals ook variabele energieprijzen de uitkomst beïnvloeden zonder de systematiek aan te tasten.

Bandbreedte en bandhoogte Berekening volgens de algemeen geaccepteerde dynamische methode VDI 2055 laat zien, dat bij toenemende leidingdiameter uiteraard de kostencurve steiler verloopt. Echter met relatief geringe verschuiving van het optimum, dus van de EID. Toenemende temperatuur brengt een verhoudingsgewijs breed en vlak

Plant Integrity en inspectie Analyse van industriële isolatiesystemen brengt een aanzienlijk besparingspotentieel aan het licht. Er valt volgens onafhankelijke berekeningen 31 petajoule per jaar te besparen, in geld ca. 175 miljoen euro. Toepassing van actuele isolatiediktetabellen en optimalisatie van bestaande systemen draagt bovendien bij aan de integrale installatiekwaliteit. Plantowners en maintenancemanagers doen geregeld een beroep op industrieel dienstverlener Hertel. EiiFgecertificeerde Tipcheck-engineers zetten geavanceerde middelen in om installaties in bedrijf te analyseren. Objectieve rapportage brengt kosten en baten in beeld. Vaak zijn de terugverdientijden interessant kort, zeker als optimale isolatie volgens actuele inzichten wordt opgenomen in reguliere onderhoudschema’s. Het C&I-Center van Hertel (www.hertel.com) geeft nadere informatie en licht graag de details en rekengrondslagen toe van de economische isolatiedikte, waarvan dit artikel de hoofdlijnen weergeeft. gebied rondom het optimum in beeld. Dit brede en vlakke gebied in de EID-curve bakent Hertel af als de optimale EID-zone. Hier wordt de best haalbare integrale isolatieprestatie bereikt met reële thermische en economische weging van investering, energiebesparing, beschikbare systemen en installatievariabelen. Figuur 1 brengt deze zone in beeld: binnen een gering verschil in dynamische isolatiekosten – bijvoorbeeld twee procent – bestaat een verhoudingsgewijs brede

Figuur 1. Schematische weergaven van de totale kosten van installatie en energieverlies versus isolatiedikte bij hogere temperatuur. Het gearceerde deel accentueert de bandbreedte, binnen de bandhoogte van +2% ten opzichte van de minimale totaalkosten.

OKTOBER 2015

ISOLATIE Magazine

...............

Tabel 1. Vereenvoudigde tabel voor economische isolatiedikte. De oranje velden markeren aangepaste isolatiediktes ten opzichte van de berekende economische isolatiedikte. Hoe hoger de temperatuur en hoe groter de leidingdiameter, des te ruimer de optimalisatie. De vereenvoudigde tabel reduceert het aantal diktes van dertien tot tien, vereenvoudigt de opbouw van meerlaagse systemen en sluit aan bij courante diktes. De groene kolommen geven het overeenkomstige warmteverlies weer, uitgedrukt in W/m.

optimale zone. Met andere woorden: er is veel ruimte voor systeemverbetering zonder noemenswaarde invloed op de TCO. Binnen de brandbreedte en hoogte zijn substantiële energiebesparing en duurzaamheidsverbetering haalbaar. Hoe hoger de objecttemperatuur, des te groter de bandbreedte en des te groter derhalve de duurzaamheidswinst. Bij toename van zowel temperatuur als leidingdiameter verloopt de totale kostencurve vrijwel vlak en is de brandbreedte relatief groot: veel ruimte dus voor een extra energieslag in het kader van duurzame bedrijfsvoering.

Warmteverliezen In het kader van het onderzoek zijn de warmteverliezen per leidingeenheid berekend voor de verschillende leidingdiameters en temperatuurbereiken. Hieruit blijkt dat het niet mogelijk is de isolatiedikte te bepalen aan de hand van één richtgetal, zoals de veel gehanteerde 120 W/m2 en 150 W/m2 geïsoleerd oppervlak. Voor leidingen verdient het aanbeveling alleen de warmteverliezen per strekkende meter te beschouwen. Indien men op basis van duurzaamheid beslist, is het logisch en eenvoudig om een bijbehorend maximaal warmteverlies als ‘norm’ te stellen, ongeacht het isolatiesysteem, en mede hierop de EID ‘nieuwe stijl’ te berekenen. Juist een adequate vertaling van warmteverliezen in economische isolatiedikte is cruciaal, stellen de Hertelonderzoekers: het is de kern van het Energieakkoord, dat duurzaamheid verbindt aan economische groei: bespaar geld, dus denk groen en neemt de warmteverliezen als leidende factor. En daarna, stelt Hertel, mag het best praktisch worden opgepakt in termen van ‘wol’, ‘plaat’, ‘besparing’ en andere dagelijkse trefwoorden.

Oplopende winst Bij TCO-analyse van meerdere, in de huidige praktijk gehanteerde diktetabellen, worden vrijwel alle isolatiediktes te laag voorgeschreven. Dit geldt zowel ten aanzien van energiehuishouding als energiekosten De totale kosten liggen volgens de bandbreedte-afbakening duidelijk buiten het optimum, en wel aan de dure zijde. Naarmate – zoals verwacht – de energieprijzen zich herstellen en hun historische groei hernemen – loopt de schade van deze achterhaalde tabellen verder op. Doorrekening laat nu al € 5,- per meter per jaar TCO-verlies zien. Opwaardering tot een reëele EID levert verdere, kwantificeerbare en oplopende kostenbesparing op, tot een totaal van € 12,50 per meter per jaar.

Vereenvoudigde tabel Hertel heeft op basis van de bandbreedte- en bandhoogtedefinitie en met meeweging van gemaximeerde warmteverliezen per leidingmeter en model ontwikkeld voor een nieuwe tabel voor de economische isolatiedikte. Deze is vervolgens vereenvoudigd aan de hand van praktische factoren zoals handelsconforme isolatiesystemen. Tabel 1 geeft een realistische impressie van actuele isolatiedikte en warmteverliezen. Duidelijk is dat in de meeste gevallen opwaardering met veertig tot zeventig procent van de conventionele diktes zowel wenselijk als rendabel is. De daarmee gemoeide hogere investeringskosten kunnen oplopen tot zo’n dertig procent, snel - veelal binnen zes tot twaalf maanden - terugverdiend door energiekostenreductie.

Berekeningen gebaseerd op o.m. - Ecofys/EiiF-factsheet 2015 ‘Energy and CO2-savings potential of industrial insulation in the Netherlands’(www.ecofys.com; www.EiiF.org); Ecofys-studie 2012 ‘Climate protection with rapid payback’ (www.ecofys.com; www.EiiF.org); - Tipcheck-informatie (www.EiiF.org).

...............

ISOLATIE Magazine

OKTOBER 2015

INSTALLEER VEILIGHEID ZEER LAGE ROOKCONCENTRATIE BIJ BRAND

ini

male

lin

kon

twik

Het eerste rookarme flexibele isolatiemateriaal met Euroklasse BL-s1,d0. Armaflex速 Ultima verbetert, in het geval van brand, meetbaar het zicht in de vluchtwegen. Europese brandklassering conform Bouwbesluit 2012. Kiest u nu voor de nieuwe standaard - voor meer zekerheid! Install it. Trust it.

Tel.: +49 251 7603 122 info.nl@armacell.com

www.armacell.com

ISOLATIE UTILITEIT VIB-project ‘Toegevoegde waarde utiliteitsisolatie’:

’Prestaties isolatie voor branche en markt ontsluiten’ Utiliteitsisolatie doet veel goeds, maar in stilte. Het nieuwe VIB-project ‘Toegevoegde waarde utiliteitsisolatie’ verandert dit voorgoed. Goed nieuws voor adviseurs, gebouwbeheerders en -gebruikers, overheden en andere belangrijke belanghebbenden: zij krijgen kristalhelder zicht op de specifiek voor hun relevante prestaties van utiliteitsisolatie. Het ‘U-project’ bundelt, interpreteert en ontsluit per medio 2016 een schat aan informatie. Isolatie Magazine sprak met VIBvoorzitter Hans Koole en projectleider Ies den Daas over doel en achtergronden. Kort voor de officiële ingebruikname van het Isolatiehuis in het Intechnium te Woerden spreken we daar met voorzitter Hans Koole en projectleider Ies den Daas over het VIB-utiliteitsproject. ”Het voelt als thuiskomen”, zegt laatstgenoemde, met zicht op vetrouwde gebouwinstallaties, over zijn rentree in de isolatiebranche. Dat treft, want hij staat voor de VIB-

taak van zijn specialisme – utiliteitsisolatie - een open huis te maken. Het U-project ‘Toegevoegde waarde utiliteitsisolatie’ maakt de betekenis van zorgvuldige utiliteitsisolatie helder zichtbaar voor alle betrokken schakels in de gebouwketen. De schat aan bestaande, veelvormige informatie binnen en buiten de branche wordt verzameld, geïnventariseerd en geïnterpreteerd. Vervolgens worden functies en prestaties van utiliteitsisolatie toegankelijk gemaakt, op maat voor de verschillende belanghebbenden: zo weegt voor de gebouwgebruiker de kwaliteit van het binnenklimaat zwaar, bekijkt de overheid scherp de energieprestaties en wil de verhuurder een aantrekkelijk gelabeld gebouw in de markt zetten.

Zichtbaar zijn “De buitengewone leden van de VIB waren bezig met een project om utiliteitsisolatie op een hoger plan te brengen. De gedachten gingen uit naar een norm met

Hans Koole, voorzitter VIB over het Utiliteitsproject: “ Betrokkenen moeten de waarde van ‘goede isolatie’ onderkennen en weten hoe dit praktisch wordt gerealiseerd. Isolatiebedrijven kunnen die munitie in stelling brengen met het legitieme doel hiermee op enige moment meer en betere opdrachten te verkrijgen.”

...............

ISOLATIE Magazine

OKTOBER 2015

een pr-aanpak om de betekenis van utiliteitsisolatie wereldkundig te maken”, zegt Hans Koole over de aanzet tot het nieuwe ‘U-project’. “Een overheidserkende norm brengt installatiebedrijven ertoe volgens die uitgangspunten te werken, met het legitieme uitzicht op omzetgroei voor utiliteitsisoleerders. Ik kan me voorstellen dat de utiliteit – al met al een kleine 1500 mensen - zich krachtig wil manifesteren. Dit deel van de branche is immers qua impact en werknemersaantallen in balans met de industrie, waar de CINInorm de markt al een mooi ankerpunt biedt. Het Uproject is een oude wens, die nu met kracht wordt doorgezet. Noodzakelijk ook. De utiliteit doet heel veel goed werk, maar dat zeggen we vooral als branchegenoten tegen elkaar. Bij mijn oriënterende gesprekken met overheden, politici en brancheorganisaties bespeurde ik bij het begrip ‘isolatiebedrijven’ geen associatie met technische isolatie. In het politieke krachtenveld is de positie van isolatiewerk op zijn zachtst mager. Als de utiliteit zich niet zichtbaar maakt, worden we niet gezien en volgen beslissers hun eigen associaties. Dit project beantwoordt de wens van de VIB-utiliteitsisoleerders en brengt tegelijkertijd isolatiewerk in de utiliteit bij opdrachtgevers in beeld. We dragen uit waarom isolatiewerk goed moet zijn, waarom een bepaalde uitvoering nodig is en welke functies het vervult. Dat kan alleen de sector zelf doen, want de markt heeft onvoldoende kennis. Ik stel vast dat de sector heel veel kennis en informatie heeft, maar versnipperd. Dit harken we bij elkaar om zelfverzekerd naar buiten te brengen wat goed isolatiewerk inhoudt. In een volgende fase bekijken we of hieruit een norm voortvloeit. Het eerste perspectief is dat de isolatieonderneming goed beslagen ten ijs komt bij adviseurs en opdrachtgevers. En als we als tweede perspectief als sector voor goed isolatiewerk staan, dan hoeven we niet te schuchter voor een norm te zijn.”

Doelgroepen Projectleider Ies den Daas plaatst utiliteitsisolatie in het blikveld van de doelgroepen: “Isolatie is – hoe belangrijk ook – een klein deel van het aandachtsgebied. We spreken doelgroepen aan op hun eigen gebied. Voor de overheid tellen waarschijnlijk andere aspecten dan voor de gebouweigenaar. Zo is energiebeheer voor een gebouwgebruiker wellicht maar een van de honderd aspecten, naast zware factoren als loonkosten. Hij zal isolatie belangrijker vinden voor de klimaatbeheersing dan voor de energierekening. Zo sluit het U-project per doelgroep aan bij het primaire belang.” Hans Koole en Ies den Daas geven een globale schets van doelgroepen en hun primaire isolatieperspectieven, zonder de pretentie dat iedere doelgroep en elk perspectief al ‘in de bus’ zit. • Gebouweigenaar: verhuurbaarheid/comfortniveau, energielabel;

U-project in het kort Het VIB-project ‘Toegevoegde waarde van utiliteitsisolatie’ wordt uitgevoerd door een werkgroep onder leiding van utiliteit-ondernemer Ies den Daas. De werkgroep bestaat verder uit de vertegenwoordigers van buitengewone VIB-leden Remco Hiemstra, Frank Geukemeijer en Johan Sentjens. Het U-project gaat van start met deel I, verzamelen en ontsluiten van informatie en analyse van de toegevoegde waarde van utiliteitsisolatie middels een stakeholdersanalyse. Het project houdt de mogelijkheden open voor een tweede deel, gericht op ontwikkeling van utiliteitsnormen en regelgeving. Algemene doelstelling is kwantitatieve en kwalitatieve marktbevordering door ‘isolatie als kostenpost’ op grond van feiten, functies en prestaties om te buigen in ‘Isolatie als concrete kwaliteitsbijdrage aan een duurzame maatschappij’. De eerste projectfase is gericht op verzameling, inventarisatie en analyse van informatie en doelgroepen. De tweede fase behelst ordening en ontsluiting, onder meer in de vorm van bijvoorbeeld website en informatiebladen. De afrondende fase stelt de informatie beschikbaar aan VIB-leden en externe doelgroepen, waarvoor speciale bijeenkomsten worden belegd. Medio 2016 is het U-project afgerond en staat utiliteitsisolatie kristalhelder op de kaart. • Gebouwgebruiker: binnenklimaat, hygiëne, kostenbeheersing; • Adviesbureau: getoetste, actuele aanbestedings- en offerte-informatie met een gedragen kwaliteitsnorm als fundament; • Overheid/beleidmaker: energiebeheer, milieubeheer, realisatie klimaatdoelen; • Installateur: korte doorlooptijd op het project, flexibel afgestemd op de ketenplanning, en geborgde montagekwaliteit; • Algemeen: functioneel en comfortabel geheel,tegen verantwoorde lees lage exploitatiekosten; energieefficiëntie; • Isolatiebedrijf: marktverruiming, bewezen kennisdrager, kwaliteitsborging; • Toeleverancier: kwalitatieve marketing, marktverruiming. Ies den Daas: “Per doelgroep gaan we de diepte in, aan de hand van de praktijk. Zo is de productiviteit afhankelijk van een goed regelbaar binnenklimaat en dus van goede isolatiesystemen. Hetzelfde geldt voor legionella-preventie.” Hans Koole: “De informatie – uit artikelen, rapporten, onderzoeken - wordt dusdanig toegankelijk gemaakt dat alle doelgroepen er concreet mee kunnen werken. Ook het isolatiebedrijf, dat een nieuw project kan ondersteunen met bewezen informatie.”

OKTOBER 2015

ISOLATIE Magazine

...............

Ies den daas, projectleider VIB-utiliteit: “Isolatie moet meer zijn dan een vinkje op de checklist. Het mooie van het vak is ons bedrijfsmodel, gebaseerd op een flinke rol in energiebesparing en CO2-reductie.”

De beste besparing Hans Koole licht de overheid er uit als isolatie-belanghebbende: “De overheid staat voor het algemeen belang. De isolatieondernemingen en ons vakgebied leveren een wezenlijke bijdrage aan een duurzame wereld. Dat moet de overheid boeien en dat kan de invoering van een norm ondersteunen. Ons land heeft verschillende klimaatdoelstellingen gemist en er gaat nog steeds heel wat energie verloren, via utiliteitsgebouwen, industrie en woningen. Als op al die fronten het isolatiewerk goed op orde is, hoeven we die energie alvast niet meer te besparen. Niet gebruikte energie is immers de beste besparing.” Ies den Daas: “Daarom is het belangrijk dat isolatie meer dan een vinkje op een checklist is. Het mooie van het vak is ons bedrijfsmodel, gebaseerd op een flinke rol in energiebesparing en CO2-reductie. Normen, zoals toegepast in bijvoorbeeld België of Frankrijk, kennen al wel concreet punten toe aan correcte isolatie. Maar dat is een zaak van langere adem. Binnen het utiliteitsproject buigt een werkgroep zich in ieder geval over een eigen VIB-norm volgens de kaders van het Bouwbesluit en die als referentie voor ‘hoogwaardig isoleren’ in de markt wordt gezet.”

Pragmatische aanpak Het doel van de eerste projectfase staat vast: medio 2016 beschikt de utiliteitsketen over verzamelde en

...............

ISOLATIE Magazine

toegankelijk gemaakt informatie, toegespitst op de belangrijke doelgroepen. De aanpak is pragmatisch. Hans Koole: “We starten met verzamelen en ordenen. Natuurlijk zijn er gedachten over de beste manier, maar de oogst aan informatie is bepalend. En we beperken ons in ieder geval in deze fase tot de kern van het isolatiewerk, met het oog op kennisborging op de fronten waarop de utiliteitsisolatiebedrijven actief zijn. We gaan dus eerst slim ordenen wat nu nog versnipperd is. Wellicht komen er naast bijeenkomsten, factsheets en website nog slimmere methoden. Des te beter. Zodra dit afgebakende project bewustwording over de toegevoegde waarde van isolatie realiseert, komen vervolgstappen aan de orde. Zoals lobby richting politiek en andere beslissers die zich net buiten de isolatiebranche bewegen om hun de goede werken van ons vakgebied te tonen. Betrokkenen moeten de waarde van ‘goede isolatie’ onderkennen en weten hoe dit praktisch wordt gerealiseerd. Isolatiebedrijven kunnen die munitie in stelling brengen met het legitieme doel hiermee op enige moment meer en betere opdrachten te verkrijgen. Het interne draagvlak binnen de VIB is er, en we steken er veel energie in om er ‘gefundenes Fressen’ voor alle leden van te maken.” “Het U-project gaat ons vak verrijken”, besluit Ies den Daas.

OKTOBER 2015

ISOLATIE CRYOGEEN Blijvend elastisch tot -170 °C

Cryogene tankisolatie met Cryolene Voor cryogene isolatie van met name opslagtanks en drukvaten levert Saint-Gobain Isover de speciale glaswoldekens Cryolene. Rond 1980 werden al de eerste LNG-tanks geïolseerd met dit systeem. In de naam zijn de begrippen ‘Cryogeen’ en ‘Laine’ samengesmeed, in de praktijk is de glaswoldeken ook nog verrijkt met een cachering van glasvlies of vezelversterkt aluminiumfolie. Servicetemperatuur: -170 tot +120 °C. De gecacheerde glaswoldeken Cryolene van SaintGobain Isover is een synthese van isolatietechnische karakteristieken en praktische toepasbaarheid. Het product is ontwikkeld voor isolatie van opslagtanks en drukvaten voor onder meer LNG en vloeibare zuurstof en stikstof. De opslag stelt zware eisen aan de tankconstructie en natuurlijk ook aan het isolatiesysteem. Met een referentie-lambdawaarde van 0,038 W/m.K 10°C volgens EN 12667 haalt Cryolene bij gebruikelijke servicetemperaturen voor LNG-opslag een isolatiewaarde van ongeveer 0,020 W/m.K.

Veerkrachtig Bij systemen voor tankisolatie gelden eisen aan het dynamische gedrag. Dat is bij koude-installaties niet anders. De tankinhoud neemt toe en af in functie van vloeistofniveau- en temperatuur: het uitbuiken. Cryolene is daarom blijvend uiterst flexibel en veerkrachtig over het gehele toepassingstraject van -170 °C tot +120 °C.: het volgt soepel de dynamiek van de tankwand of andere installatiedelen. Het behoudt – onafhankelijk van temperatuurschommelingen of zelfs thermoschokken zowel de isolatietechnische als mechanische waarden. Cryolene is beschikbaar in drie varianten. Voor zwevende dekken wordt kwaliteit 681 toegepast, voor wanden is type 682 ontworpen, terwijl voor de kritische pijpverbindingen het type 684 de beste keuze is. Cachering met glasvezelversterkt aluminiumfolie of glasvlies verleent Cryolene een hoge treksterkte.

Extra lang Vanuit de toepassing gezien vertegenwoordig Cryolene de koude kant van de TECH Crimped Roll-

Aanlanding van LNG in Montoir. Bretagne. De opslagtanks op de terminal zijn geïsoleerd met Cryolene. (Foto: Engie, Yann Werdefroy)

...............

ISOLATIE Magazine

OKTOBER 2015

familie, met gemakkelijke verwerkbaarheid – 1200 mm breed – als prettige eigenschap. Isover heeft gebruik gemaakt van het gegeven dat tankisolatie per definitie op projectbasis wordt gedimensioneerd en geëngineerd. Dit is vertaald in ‘rollengte op aanvraag’: Cryolene glaswoldekens kunnen op aanvraag op grote tot zelfs zeer grote lengte worden geleverd. Dit levert montagegemak en het voorkomt koudebruggen.

Montage Op tankwanden wordt Cryolene straksluitend aangebracht, met per laag verspringende naden. Bij de dekisolatie wordt de laatste sectie uiteraard pas aangebracht na voltooiing van de perliet-isolatie tussen binnen- en buitenwand. De toplaag is voorzien van glasvezelversterkt gelamineerd aluminiumfolie. Deze bekleding van de minerale wol dient als damp- en thermisch reflectiescherm. Steunconstructies binnen het isolatiemateriaal moeten worden afgetaped.

Schematische opbouw van cryogene tankisolatie met Cryolene glaswoldekens.

Toepassingen Cryolene wordt sinds begin jaren ’80 toegepast. Een van de eerst terminals was de Bretonse LNG-terminal in Montoir, een plant van Engie-dochter Elengy. Daarna zijn in alle werelddelen vergelijkbare installa-

ties gevolgd, zoals de Rotterdamse Gate-terminal (2009 en 2010, met Cryolene 681), Xinjian Guanghui in China (2009, met Cryolene 682) voorafgegaan door –dichter bij huis – Zeebrugge (2007, 681). ADVERTENTIE

OKTOBER 2015

ISOLATIE Magazine

...............

ISOLATIE CRYOGEEN Temati schakelt soepel in complexe cryogeenprojecten

”Concessieloze kwaliteit en veiligheid borgen in productspecificaties en engineering” Kwaliteitsborging in cryogene isolatiesystemen. Dit staat centraal in Temati’s dienstverlening in de complexe projecten. Ketenpartners rekenen van de pre-engineering tot en met on-site realisatie en inspectie op de expertise. Dankzij de internationale aanwezigheid schakelt Temati soepel in complexe projectorganisaties. Doel is primair een foutloze, veilige en veilig gemonteerde installatie, direct gevolgd door leveringszekerheid. Na de opstart van een koudesysteem is het werk van de isolatiespecialist afgerond. Letterlijk, want vanaf dat moment zijn correcties zo goed als onmogelijk en op zijn minst duur en ingrijpend. Een niet goed afgekitte naad manifesteert zich onmiddellijk in gevaarlijke ijsvorming. “Zorgvuldige uitvoering en inzet van de juiste, beproefde producten is geboden. Dat vraagt meer dan levering alleen, en we ondersteunen onze partners dan ook in advies, engineering en on-site verwerking van producten en systemen”, zegt Temati. Op het hoofdkantoor in Beverwijk praten we dan ook met drie ‘schakels’ achter deze dienstverlening: isola-

tie- en cui-engineer Johan Sentjens, bedrijfsleider Arjan Jongkind en technisch productmanager Harold Snoeren.

EU-GHS In cryogene isolatiesystemen zijn coatings, lijmen, kitten en dampdichte folies functioneel essentieel voor duurzaam dampdichte en gecompartimenteerde montage en afwerking van het object. Voor deze producten is na een overgangstermijn van zes jaar per 1 juni 2015 in de gehele Europese Unie wetgeving EU-GHS van kracht. Dit is de Europese versie van het Globally Harmonised System of Classification and Labelling of Chemicals van de Verenigde Naties. GHS geeft nieuwe regels voor etikettering en indeling van chemische stoffen en mengsels daarvan. GHS richt zich op werkzaamheden met deze stoffen, de ADR-regelgeving omvat onder meer de eisen aan vervoer en opslag. De nieuwe etikettering volgens de klassen GHS01 t/m 09 is direct herkenbaar aan de ruitvorm met rode rand, aansluitend bij algemeen bekende gevaarsignalen. Het

Arjan Jongkind, Harold Snoeren en Johan Sentjens bespreken een installatiedetail. Op tafel de Protectem Flangebelt, aangepast voor cryogene isolatiesystemen.

...............

ISOLATIE Magazine

OKTOBER 2015

Bekende verschijning in het cryogene isolatielandschap.

zwarte gevaarsymbool op witte achtergrond beoogt duidelijker te zijn ten opzichte van de oude WMSgevaaretiketten. GHS-labelling is sinds 1 juni 2015 volledig verplicht, de WMS-labelling is per 1 juni 2017 niet meer toegestaan. Arjan Jongkind: “GHS stelt nieuwe eisen aan veilige verwerking van grondstoffen. Met de implementatie is het VN-initiatief uit de jaren negentig omgezet in wereldwijd geldende veiligheidsvoorschriften. Iedereen die chemische stoffen produceert, levert, vervoert, verwerkt of opslaat is aansprakelijk voor de veiligheidsaspecten. Temati heeft dit als producent, leverancier en importeur vroegtijdig opgepakt. Dat betekent, deels vergelijkbaar met de eerder ingevoerde Europese Reach-voorschriften – dat wij als importeur de correcte informatie van bijvoorbeeld het Foster-programma documenteren, administreren en in de keten doorgeven. Wij kennen de receptuur, kunnen gebruikers instrueren en waarborgen dat het toegelaten producten en systemen betreft, waarmee het isolatiebedrijf veilig werkt en voldoet aan alle voorschriften. Het betekent tegelijkertijd dat een contractor of adviseur geen willekeurige producten kan inzetten. Het isolatiebedrijf moet zich vergewissen van de juiste producten en hun verwerking en heeft ook de plicht zijn opdrachtgever actief voor te lichten.”

Actieve informatie Temati is organisatorisch en administratief al geruime tijd ingericht op de letter en de geest van het actuele

EU-GHS en de internationale versie VN-GHS. Dat geldt ook in praktische zin: in de analyse en verwerking van specificaties integreert engineer Johan Sentjens de consequenties én de praktische betekenis van de voorschriften, terwijl bedrijfsleider Arjan Jongkind en productmanager Harold Snoeren isolatiebedrijven en hun veiligheidsorganisaties informeren. Harold Snoeren: “Veilig werken en een verantwoorde omgang met materialen speelt overal in onze internationale organisatie een rol. We zien dat ook bij onze klanten, die deze informatie vragen en zich actief vergewissen van de juiste informatie. Een schakel verder signaleren we dit opnieuw: installatie-eigenaren en

Flangebelt Temati’s Protectem Flangebelt is een vaak gekozen oplossing als effectieve verkorter van de doorlooptijd. In een klassieke situatie blijven flensaansluitingen ongeïsoleerd totdat alle flensverbindingen van de installatie op dichtheid zijn getest. De Protectem Flangebelt is speciaal aangepast, zodat in cryogene installaties het volledige isolatiesysteem kan worden voltooid. Dankzij de aanwezige ‘sniffer tube’ is een eventueel flensdefect na isolatie nog steeds te detecteren. Na de lekdichtheidstest kan men de sniffer tube eenvoudig wegnemen en de geringe opening effectief afsluiten. Met High Density Handi Foam om precies te zijn.

OKTOBER 2015

ISOLATIE Magazine

...............

Doorsnee van een cryogeen isolatiesysteem met twee lagen hardschuim. De segmenten zijn geseald en gefixeerd met filamenttape en dampdicht afgewerkt met bijvoorbeeld twee lagen Foster 60-90/91 mastiek, versterkt met tralieweefsel. beheerders kijken met verscherpte aandacht naar veiligheid en veiligheidsvoorschriften. We kennen gevallen waarin de opdrachtgever om deze redenen de planning – hoe zwaarwegend ook – laat afhangen van correcte naleving van alle voorschriften.” “Dat geldt ook in het inkooptraject”, ervaart Johan Sentjens. “Cryogene projecten zijn meestal omvangrijk en complex, terwijl de installatie en dus ook engineering en aanleg veel veiligheidsissues kennen. Toonaangevende opdrachtgevers sluiten toekomstige problemen uit en willen geen willekeurige producten en systemen inzetten. Ook niet als elders in de wereld ogenschijnlijk economisch aantrekkelijke alternatieven opduiken. Als het gaat om bijvoorbeeld het dampdichte schild, dampdichte lijmen, kitten en seals, geeft het Foster-programma de engineer en de verwerker zekerheid: functionele kwaliteit, handelen conform ‘best practices’, met bewezen systemen. Nieuwe alternatieven en innovaties worden afgerekend op kwaliteitsborging in cryogene installaties, waaraan men in de praktijk niet wenst te tornen. Daarom zien we bijvoorbeeld de Foster 90-66 cryogene dampbarrière en 82-77 cryogene lijm steeds terug. Net als Tembutil-IF alu-

Opbouw van een meerlaags cryogeen systeem met pir. In een dergelijke isolatieopbouw kunnen gemakkelijk een tiental verschillende componenten samenkomen, waarop lijmen en sealants afgestemd moeten zijn.

...............

ISOLATIE Magazine

butyl folie, als alternatief voor de primaire vapor barrier, waar vaak Foster 60-90/91 staat gespecificeerd. Je kunt dat zien als praktische uitvoeringen van de richtlijnen die het Cini-Handboek – het bekende hoofdstuk 10 - op dit vlak generiek formuleert.”

Van Feed- tot detailengineering Veiligheid gaat ook in cryogene isolatie boven alles, maar dat neemt niet weg dat doorlooptijd in de hele keten een veelbesproken item is. Omdat Temati eigen vestigingen heeft, zowel in Europese landen als in het Verre- en Midden-Oosten, kan het bedrijf snel schakelen met de internationale partners in breed samengestelde teams. Om alle specifieke kennis in het project te ‘injecteren’ zitten Temati-experts vaak in het FEEDstadium (front end engineering design) aan tafel. In deze globale pre-project planning brengt het bedrijf zaken als dampdichte compartimentering en afwerking aan de orde. “In de latere detailengineering via het EPC-contract komt het er op aan vanuit ons brede productenscala de optimale product/applicatie-selectie te bepalen”, licht Johan Sentjens toe. “De vapor stops met Foster 90-66 bijvoorbeeld, voor de compartimentering. We stellen vast waar men deze toepast, welke verlijming past bij de mediumtemperaturen en we inventariseren welke combinaties van isolatiematerialen in het systeem worden gebruikt. Ieder materiaal stelt weer andere eisen aan lijmen en sealants. In een cryogeen systeem, altijd meerlaags geïsoleerd, heb je al gauw met een tiental isolatieproducten en –componenten te maken en hun onderlinge verlijming. In deze engineeringfase elimineren we samen met partners de fouten uit soms verouderde bestekteksten. Zo kregen we recentelijk nog een aanvraag met een standaardfolie in de specificaties, die totaal niet geschikt was als dampdichte afwerking. Temati heeft sinds de start in 1962 ingezet op kennis en kennisoverbrenging. Die functie is alleen maar belangrijker geworden, omdat specifieke expertise niet overal vanzelfsprekend meer kan zijn. In de keten waardeert men daarom dat we kennis op het gebied van productselectie, correcte applicatie en achtergronden op elk platform kunnen overbrengen, als verbindende schakel tussen engineer/adviseur, isolatiespecialist en opdrachtgever of installatiebeheerder.”

OKTOBER 2015

VCA is basisbagage

Isolatie Magazine ,VRODWLHEHGULMI *UDĂ&#x20AC; VROÂ´ E Y in de bus

Print Rendement UW PARTNER 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ IN ELEKTROWARMTE VAN DER LINDEN & VELDHUIS Specialist in GrafiMedia 2QV SURJUDPPD 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 2QV SURJUDPPD 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 2QV SURJUDPPD 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR *HZRRQ SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 9DQ]HOIVSUHNHQG Producties 2QV SURJUDPPD 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR > Tracingsystemen en verwarmingskabels

ELDHUIS VAN DER LINDEN & VELDHUIS .RNHUPDFKLQH .RNHUPDFKLQH .RNHUPDFKLQH

> Verwarmingsjackets en siliconenmantels

.RNHUPDFKLQH 6FKDUHQ 6FKDUHQ

6FKDUHQ 6FKDUHQ =HWEDQNHQ Voor al uw drukwerk, =HWEDQNHQ =HWEDQNHQ VRO NHQW JHHQ JHZRQH *UDĂ&#x20AC; VRO LV SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 'DW VSUHHNW YDQ ]HOI *UDĂ&#x20AC; =HWEDQNHQ &RPELQDWLHPDFKLQHV &RPELQDWLHPDFKLQHV &RPELQDWLHPDFKLQHV &RPELQDWLHPDFKLQHV +RHNHQEXLJHUV > Vatverwarming en containerverwarming online communicatie en +RHNHQEXLJHUV +RHNHQEXLJHUV SURMHFWHQ DOOHHQ NULWLVFK YDNZHUN GDW SHUIHFWLH YHUGLHQW *UDĂ&#x20AC; VRO VSHFLDOLVWHQ ]HWWHQ WURWV +RHNHQEXLJHUV :DOVHQ :DOVHQ INDUSTRIĂ&#x2039;LE ISOLATIE :DOVHQ â&#x2014;? INDUSTRIĂ&#x2039;LE ISOLATIE > Ribbenbuiskachels en ruimteverwarming :DOVHQ 9RRUPDFKLQHV 9RRUPDFKLQHV relatie magazines 9RRUPDFKLQHV KXQ KDQGWHNHQLQJ RS XZ SURMHFW 2SGUDFKWJHYHUV YDQ GLFKWELM HQ YHUDI NLH]HQ GH ]HNHUKHLG Isolatie Magazine richt zich op de totale bedrijfs 9RRUPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV > Doorstroomheaters en verwarmingselementen

3DWHQWLHUWHV 6\VWHP ,QNO VWXIHQO $QWULHE 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP ,QNO VWXIHQO $QWULHE 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP ,QNO VWXIHQO $QWULHE 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP ,QNO VWXIHQO $QWULHE

> Alles in ATEX en niet-ATEX uitvoering

YDQ *UDĂ&#x20AC; VRO JHZRRQ YRRU SHUIHFW LVRODWLHZHUN

3RQVPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV CONSTRUCTIEWERK 3RQVPDFKLQHV $IZLNNHOV\VWHPHQ â&#x2014;? technische $IZLNNHOV\VWHPHQ kolom voor isolatie en is het officieel $IZLNNHOV\VWHPHQ $IZLNNHOV\VWHPHQ 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV ASBESTVERWIJDERING 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ orgaan van de Nederlandse Vereniging voor 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ â&#x2014;? ,QNO 6FKZHLIEÂ JHO ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ .RNHU DINRUWPDFKLQHV ,QNO 6FKZHLIEÂ JHO ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ ,QNO 6FKZHLIEÂ JHO ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ .RNHU DINRUWPDFKLQHV .RNHU DINRUWPDFKLQHV ,QNO 6FKZHLIEÂ JHO ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ .RNHU DINRUWPDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV Ondernemers in het Thermisch Isolatiebedrijf. *HEUXLNWH PDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV

CONSTRUCTIEWERK

ASBESTVERWIJDERING

,VRODWLHEHGULMI *UDĂ&#x20AC; VROÂ´ LV JHVSHFLDOLVHHUG LQ Iedere uitgave bevat vaktechnische informatie, Â&#x2021; ZDUPWH LVRODWLH Â&#x2021; JHOXLGLVRODWLH projectreportages, feiten en visies. De brancheÂ&#x2021; NRXGH LVRODWLH Â&#x2021; LVRODWLHSODDWZHUN instellingen OOI (vakopleiding), CINI (technische Â&#x2021; FU\RJHQH LVRODWLH Â&#x2021; EUDQGZHUHQGH LVRODWLH HQ GRRUYRHULQJHQ normen en standaarden) en NCTI (branchetech,QNO :DO]HQ ,QNO :DO]HQ ,QNO :DO]HQ ,QNO :DO]HQ

nisch instituut) informeren in Isolatie Magazine

ttuuuurrover de nieuwste ontwikkelingen. Is o l a t ie a l s t w e ede de na na de branche Print Rendement Henk van der Bend Tituslaan 13 6642 AP Beuningen The Netherlands t. 024 6776930 info@huikeshoven.nl m. 06 43 573 405 www.huikeshoven.nl info@printrendement.nl www.elektrowarmte.nl www.printrendement.nl

%H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH

6RQGHUPDVFKLQHQ 6RQGHUPDVFKLQHQ

0DFKLQHV YDQ

6RQGHUPDVFKLQHQ 0DFKLQHV YDQ 0DFKLQHV YDQ U 6RQGHUPDVFKLQHQ vraagt gemakkelijk een abonnement aan via 9HUWULHEV *PE+

0DFKLQHV YDQ 9HUWULHEV *PE+ 9HUWULHEV *PE+ 6R ]LMQ ]y 9HUWULHEV *PE+ 6W|FNDFNHUVWUDVVH 6R ]LMQ ]y Postbus 50 | 7490 AB Delden 6W|FNDFNHUVWUDVVH 6R ]LMQ ]y 6W|FNDFNHUVWUDVVH Is o l a t ie a l s t w e e deIsolatieâ&#x20AC;&#x2122; na t u u r www.isoleren.nl, tabblad â&#x20AC;&#x2DC;Technische 6R ]LMQ ]y Â?Â? Â?Â? Â? Â? Â Â? Â?Â? Â ! " # $ ! ! 6W|FNDFNHUVWUDVVH '( %DG 6lFNLQJHQ Amperestraat 4 | 4004 KB Tiel '( %DG 6lFNLQJHQ Post:

'( %DG 6lFNLQJHQ

7HO ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH LQIR#VR JPEK GH

088 - 88 98 850 VROÂ´ E Y 2QGHUQHPLQJVZHJ +1 $OSKHQ DDQ GHQ 5LMQ 7HO ,VRODWLHEHGULMI *UDĂ&#x20AC; ( 0DLO en'( %DG 6lFNLQJHQ vervolgens rubriek â&#x20AC;&#x2DC;Isolatie Magazineâ&#x20AC;&#x2122;. 7HO ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH 7HO )D[ ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH Â&#x2020;Â&#x2020;Â&#x2020; Â&#x192; Â Â? Â? Â?Â? Â?Â? Â? Â? Â Â? Â?Â? Â ) * + , - + 088 - 88 98 851 )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH Â&#x20AC; Â&#x201A; Â&#x192; Â&#x201E; Â&#x2026; Â&#x192; Â&#x2020;Â&#x2020;Â&#x2020; Â&#x192; 7 ) Â˛ /LG 9,% HQ .RQLQNOLMNH 0HWDDOXQLH Bezoek: Tel:

Fax:

,VRODWLHEHGULMI

*HZRRQ SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 9

*UDĂ&#x20AC; VRO LV SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 'DW VSUHHNW YD SURMHFWHQ DOOHHQ NULWLVFK YDNZHUN GDW SHUIHFWLH YHU KXQ KDQGWHNHQLQJ RS XZ SURMHFW 2SGUDFKWJHYHUV Y YDQ *UDĂ&#x20AC; VRO JHZRRQ YRRU SHUIHFW LVRODWLHZHUN

,VRODWLHEHGULMI *UDĂ&#x20AC; VROÂ´ LV JHVSHFLDOLVHHUG LQ Â&#x2021; ZDUPWH LVRODWLH Â&#x2021; JHOXLGLVRODWLH Â&#x2021; NRXGH LVRODWLH Â&#x2021; LVRODWLHSODDWZHUN Â&#x2021; FU\RJHQH LVRODWLH Â&#x2021; EUDQGZHUHQGH LVRODWLH

,VRODWLHEHGULMI *UDĂ&#x20AC; VROÂ´ E Y 2QGHUQHPLQJVZHJ 7 ) Â˛ **' " ( , 3 $%'1 " '1$%& 3

.COM

RY Y

**' " ( , 3 $%'1 " '1$%& 3

nieuws en informatie

Handboek-revisie 2016 reeds beschikbaar Op 10 juli 2015 kwam de revisiecommissie van het CINI Handboek bijeen. Zodra de CINI-werkgroepen hun werk hebben afgerond, bespreekt de revisiecommissie de verbetervoorstellen. Dit is de laatste halte voor publicatie. Na instemming met de nieuwe inhoud, volgt de elektronische verwerking. Het CINI-Handboek is op een elektronisch platform beschikbaar, zodat abonnees de informatie ook digitaal kunnen raadplegen via internet of DVD. In revisie 2016 zijn de vernieuwde bladen herkenbaar aan de notatie 2016 01 01 in de rechterbovenhoek. CINI-secretaris Paul de Koning noemt de actuele versie onmisbaar: “Revisie 2016 is een ‘must-have’ voor iedereen die, in welke functie dan ook, betrokken is bij thermische isolatie in de industrie en bij bestrijding van corrosie onder isolatie (CUI). Het nieuwste zakboek 2016 – de vierde herziene editie - is nu al verkrijgbaar.” Momenteel werkt CINI-werkgroep ‘Warme Isolatie’ aan revisie van de tekeningen in Tab 4 (warme isolatie). Deze vernieuwing staat centraal in revisie 2017.

Verfsystemen en corrosie In het CINI-Handboek is Tab 7 van CINI 7.1.00 tot en met CINI 7.8.01 herzien. Dit beschrijft het toe te passen verfsysteem en de noodzakelijke voorbehandeling van leidingen en systemen, uitgaande van het temperatuurbereik. Dit betreft zowel nieuwbouw als onderhoud. Daarnaast besteedt CINI-Handboek revisie 2016 aandacht aan voorkoming van corrosie onder isolatie en de relatie met wisselende procestemperaturen. De nadruk ligt op voorbehandeling, conservering van leidingen en systemen en het juiste isolatiesysteem. CINI 1.2.04 is herzien en aangevuld met schetsen die de meest waarschijnlijke corrosieplaatsen aangeven. Afbeelding 1 maakt enkele kwetsbare plekken zichtbaar. De revisiecommissie bestaat uit Frans Popma (technisch coördinator CINI), Hans Naborn (voorzitter), Hans Huissoon en Koos Turk (beiden Shell Global Solutions International), Wim Strookappe (Hertel Services) en Ben Becker (AkzoNobel).

Nieuwe look CINI-Handboek

Cursusdata

Gebruikt u het CINI-Handboek in een vierrings ordner en is de omslag aan vervanging toe? Fris uw ordner dan nu op met de nieuwe omslag. Deze kwam onlangs van de drukpers. Alle Nederlandse abonnees met een ordnerhandboek ontvangen de nieuwe omslag automatisch bij revisie 2017. Wilt u hier niet op wachten? U bent van harte welkom op de nieuwe kantoorlocatie van CINI op Hofweg 1 in Spijkenisse. Marga van der Aart (secretariaat CINI) en Paul de Koning (secretaris CINI) maken graag kennis met u en u kunt direct een nieuwe omslag meenemen.

Op de website van NCTI zijn altijd de nieuwste cursusdata te vinden. De cursussen zijn zowel in het Nederlands als in het Engels beschikbaar. NCTI biedt de cursus - desgewenst op maat - ook bij u in het bedrijf aan.

...............

ISOLATIE Magazine

Meer weten? Stuur een informatieverzoek of bel met NCTI op (+31) (0)181 69 80 30. De volgende cursus vindt plaats op op 24 en 25 november 2015 in Spijkenisse. Dit betreft de tweedaagse Nederlandstalig CINI-cursus.

OKTOBER 2015

Onafhankelijke rekentool Cinicalc Cinicalc is het onafhankelijke rekenprogramma dat economische isolatiedikte, energieverlies van niet geïsoleerde systemen, energieverlies van geïsoleerde systemen en temperatuurverloop in systemen met stromend of stilstaand medium berekent. Bij berekening van het energieverlies calculeert het programma ook de CO2-emissie. De berekening van de economische isolatiedikte houdt rekening met de kosten voor isolatiematerialen en montage, onderhoud en energieverlies door het isolatiesysteem. Deze projectafhankelijke kosten voert de gebruiker zelf in, rekening houdend met de lokale omstandigheden. Cinicalc is een onafhankelijk rekenprogramma, zonder voorkeur voor isolatiemateriaal van bepaalde merken of fabrikanten. De gebruiker kan isolatiematerialen selecteren uit de CINI-specificaties (2015) of specificaties van het eigen bedrijf; de warmtegeleiding van deze materialen dient te zijn getest volgens EN 12667. Het programma beschikt over een database met de meest gangbare isolatiematerialen. Andere materialen met bijbehorende eigenschappen kunnen worden toegevoegd. Naar keuze kan de ISO- of VDI-benadering worden gevolgd.

Stabiel en betrouwbaar Het Cinicalc rekenprogramma is sinds 2008 op de markt en getest door toonaangevende industriële bedrijven, zoals Total Refinery France en grote aannemers zoals Prezioso en Elit. Ingenieursbureaus en distributeurs maken al lange tijd met succes gebruik van dit rekengereedschap. Ieder jaar wordt de rekentool verbeterd en uitgebreid. De wensen van gebruikers zijn doorslaggevend voor de jaarlijkse aanpassingen. Dat resulteert in de sterke punten van Cinicalc: de software is stabiel

CINI-secretaris Paul de Koning bij de introductie van het nieuwe Cinicalc. Dit rekenprogramma voor industriële isolatie is gebaseerd op het Franse CaloXpert. CINI is buiten Frankrijk internationaal licentiehouder.

Cincicalc is in september op het CINI-kantoor in Spijkenisse gepresenteerd aan een gezelschap isolatiespecialisten.

en up-to-date en berekeningen zijn betrouwbaar. Het programma leidt u door de invoerregels met verklarende teksten; een digitaal help-bestand wordt meegeleverd. Vragen kunnen via e-mail gesteld worden en abonnees krijgen binnen een dag antwoord. Meer weten? www.cini.eu.

Cini-inspecteurs geslaagd Kenniscentrum NCTI heeft zeven CINI-isolatie-inspecteurs opgeleid. Vrijdag 9 oktober 2015 heeft NCTI zijn tweede internationale CINI-inspecteurscursus gehouden. Zeven deelnemers hebben aangetoond over de kennis en vaardigheden van een gecertificeerd CINI isolatieinspecteur te beschikken. De geslaagden zijn, v.l.n.r. Neil Tilford (Kaefer Integrated Services), Scott Harvey (AGC Ausgroup), Johan Morsink (Bilfinger Industrial Services), Jos Nijhof (Zeton B.V.), Appie Weijs (A.W.I. Isolatiebedrijf), Angelos Stratis (Stratofit General Construction) en Simon Rix (AGC Ausgroup).

OKTOBER 2015

ISOLATIE Magazine

...............

VCA is is basisbagage basisbagage VCA 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD .RNHUPDFKLQH

.RNHUPDFKLQH .RNHUPDFKLQH .RNHUPDFKLQH 6FKDUHQ .RNHUPDFKLQH 6FKDUHQ 6FKDUHQ .RNHUPDFKLQH .RNHUPDFKLQH 6FKDUHQ =HWEDQNHQ .RNHUPDFKLQH 6FKDUHQ =HWEDQNHQ =HWEDQNHQ 6FKDUHQ 6FKDUHQ =HWEDQNHQ &RPELQDWLHPDFKLQHV 6FKDUHQ =HWEDQNHQ &RPELQDWLHPDFKLQHV &RPELQDWLHPDFKLQHV =HWEDQNHQ =HWEDQNHQ &RPELQDWLHPDFKLQHV +RHNHQEXLJHUV =HWEDQNHQ &RPELQDWLHPDFKLQHV +RHNHQEXLJHUV +RHNHQEXLJHUV &RPELQDWLHPDFKLQHV &RPELQDWLHPDFKLQHV +RHNHQEXLJHUV :DOVHQ &RPELQDWLHPDFKLQHV +RHNHQEXLJHUV :DOVHQ :DOVHQ +RHNHQEXLJHUV +RHNHQEXLJHUV :DOVHQ 9RRUPDFKLQHV +RHNHQEXLJHUV :DOVHQ 9RRUPDFKLQHV 9RRUPDFKLQHV :DOVHQ :DOVHQ 9RRUPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV :DOVHQ 9RRUPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV 9RRUPDFKLQHV 9RRUPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV $IZLNNHOV\VWHPHQ 9RRUPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV $IZLNNHOV\VWHPHQ $IZLNNHOV\VWHPHQ 3RQVPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV $IZLNNHOV\VWHPHQ 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV $IZLNNHOV\VWHPHQ 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV $IZLNNHOV\VWHPHQ $IZLNNHOV\VWHPHQ 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ $IZLNNHOV\VWHPHQ 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ .RNHU DINRUWPDFKLQHV 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ .RNHU DINRUWPDFKLQHV .RNHU DINRUWPDFKLQHV 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ .RNHU DINRUWPDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ .RNHU DINRUWPDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV .RNHU DINRUWPDFKLQHV .RNHU DINRUWPDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV .RNHU DINRUWPDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV

9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR

3DWHQWLHUWHV 6\VWHP 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP

,QNO VWXIHQO $QWULHE ,QNO VWXIHQO $QWULHE ,QNO VWXIHQO $QWULHE ,QNO VWXIHQO $QWULHE ,QNO VWXIHQO $QWULHE ,QNO VWXIHQO $QWULHE ,QNO VWXIHQO $QWULHE ,QNO VWXIHQO $QWULHE

,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO :DO]HQ ,QNO :DO]HQ ,QNO :DO]HQ ,QNO :DO]HQ ,QNO :DO]HQ ,QNO :DO]HQ ,QNO :DO]HQ ,QNO :DO]HQ

,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ

Producent & Distributeur van Isolatiematerialen met een uniek “one-stop-shopping” concept Coolag Hamar b.v. is Nederlands grootste en meest

%H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG toonaangevende producent, leverancier en distributeur 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG van thermische, brandwerende en akoestische isolatie1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH

6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD

9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR

.RNHUPDFKLQH .RNHUPDFKLQH 6FKDUHQ 6FKDUHQ .RNHUPDFKLQH .RNHUPDFKLQH =HWEDQNHQ =HWEDQNHQ 6FKDUHQ 6FKDUHQ &RPELQDWLHPDFKLQHV &RPELQDWLHPDFKLQHV =HWEDQNHQ =HWEDQNHQ +RHNHQEXLJHUV 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP ,QNO VWXIHQO $QWULHE +RHNHQEXLJHUV 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP ,QNO VWXIHQO $QWULHE &RPELQDWLHPDFKLQHV &RPELQDWLHPDFKLQHV :DOVHQ :DOVHQ +RHNHQEXLJHUV 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP ,QNO VWXIHQO $QWULHE +RHNHQEXLJHUV 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP ,QNO VWXIHQO $QWULHE 9RRUPDFKLQHV 9RRUPDFKLQHV :DOVHQ :DOVHQ 3RQVPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV 9RRUPDFKLQHV 9RRUPDFKLQHV $IZLNNHOV\VWHPHQ $IZLNNHOV\VWHPHQ 3RQVPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV $IZLNNHOV\VWHPHQ $IZLNNHOV\VWHPHQ 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ .RNHU DINRUWPDFKLQHV met 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV o.a. zusterbedrijven in België, Duitsland, Engeland, ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ .RNHU DINRUWPDFKLQHV 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ *HEUXLNWH PDFKLQHV ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ *HEUXLNWH PDFKLQHV .RNHU DINRUWPDFKLQHV ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ Frankrijk, Ierland, Nederland en Polen. Productie en .RNHU DINRUWPDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV ,QNO :DO]HQ *HEUXLNWH PDFKLQHV ,QNO :DO]HQ

distributie van thermische, brandwerende en akoestische ,QNO :DO]HQ isolatiematerialen is één van,QNO :DO]HQ de kernactiviteiten van SIG. De door Coolag Hamar geleverde isolatiematerialen worden o.a. toegepast bij de isolatie van technische installaties in gebouwen, de industriële koeltechniek, %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH de chemische-, petrochemische- en procesindustrie, 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH scheepvaart, off-shore olie- en gaswinning en OEM.

6RQGHUPDVFKLQHQ materialen. Coolag Hamar maakt deel uit van de SIG groep 0DFKLQHV YDQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 0DFKLQHV YDQ 0DFKLQHV YDQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 0DFKLQHV YDQ 0DFKLQHV YDQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 0DFKLQHV YDQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 0DFKLQHV YDQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6R ]LMQ ]y 9HUWULHEV *PE+ 6W|FNDFNHUVWUDVVH 0DFKLQHV YDQ 0DFKLQHV YDQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 6R ]LMQ ]y 6R ]LMQ ]y 9HUWULHEV *PE+ 6W|FNDFNHUVWUDVVH 9HUWULHEV *PE+ 6W|FNDFNHUVWUDVVH 6RQGHUPDVFKLQHQ 0DFKLQHV YDQ 6R ]LMQ ]y 9HUWULHEV *PE+ 9HUWULHEV *PE+ 6W|FNDFNHUVWUDVVH 6R ]LMQ ]y 0DFKLQHV YDQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 6W|FNDFNHUVWUDVVH '( %DG 6lFNLQJHQ 9HUWULHEV *PE+ 6R ]LMQ ]y 6R ]LMQ ]y 0DFKLQHV YDQ 6W|FNDFNHUVWUDVVH '( %DG 6lFNLQJHQ 6W|FNDFNHUVWUDVVH '( %DG 6lFNLQJHQ 9HUWULHEV *PE+ 6R ]LMQ ]y 6R ]LMQ ]y 6W|FNDFNHUVWUDVVH 6W|FNDFNHUVWUDVVH '( %DG 6lFNLQJHQ 9HUWULHEV *PE+ '( %DG 6lFNLQJHQ 7HO 6R ]LMQ ]y ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH 6W|FNDFNHUVWUDVVH 6R ]LMQ ]y '( %DG 6lFNLQJHQ 7HO '( %DG 6lFNLQJHQ ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH 7HO 6W|FNDFNHUVWUDVVH ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH '( %DG 6lFNLQJHQ '( %DG 6lFNLQJHQ 7HO ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH 6W|FNDFNHUVWUDVVH 7HO 6R ]LMQ ]y ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH LQIR#VR JPEK GH )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH '( %DG 6lFNLQJHQ 7HO )D[ ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH 7HO ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH ( 0DLO )D[ '( %DG 6lFNLQJHQ ZZZ VR JPEK GH 7HO ,QWHUQHW ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH LQIR#VR JPEK GH 7HO )D[ ( 0DLO ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH '( %DG 6lFNLQJHQ )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH ZZZ VR JPEK GH 7HO ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH Q Q )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH )D[ ,QWHUQHW 7HO ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH Q Q Q Q )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH 7HO ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH )D[ ,QWHUQHW Q Q ZZZ VR JPEK GH )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH **' " ( , 3 $%'1 " '1$%& 3 3 111 **' "# ( , )' Q Q 9eebW] >WcWh 8L P_`bm[] '" +'*+ DH MWWbm_`a J$ &*', # +,+ ''' mmm$YeebW]^WcWh$db )D[ Q ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH Q Q Q **' " ( , 3 $%'1 " '1$%& 3 3 111 **' "# ( , )' **' " ( , 3 $%'1 " '1$%& 3 3 111 **' "# ( , )' 9eebW] >WcWh 8L P_`bm[] '" +'*+ DH MWWbm_`a J$ &*', # +,+ ''' mmm$YeebW]^WcWh$db

**' " ( , 3 $%'1 " '1$%& 3 3 111 **' "# ( , )'

,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ E Y ,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ E Y ,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ E Y *HZRRQ SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 9DQ]HOIVSUHNHQG *HZRRQ SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 9DQ]HOIVSUHNHQG (SZ OL[ VT *HZRRQ SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 9DQ]HOIVSUHNHQG (SZ OL[ VT 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+

2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD .RNHUPDFKLQH

9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR

6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+

2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD

9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR

(S QHHY (S QHHY LLU NV\KLU [LHT LLU NV\KLU [LHT

*UDÀ VRO LV SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 'DW VSUHHNW YDQ ]HOI *UDÀ VRO NHQW JHHQ JHZRQH *UDÀ VRO LV SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 'DW VSUHHNW YDQ ]HOI *UDÀ VRO NHQW JHHQ JHZRQH SURMHFWHQ DOOHHQ NULWLVFK YDNZHUN GDW SHUIHFWLH YHUGLHQW *UDÀ VRO VSHFLDOLVWHQ ]HWWHQ WURWV SURMHFWHQ DOOHHQ NULWLVFK YDNZHUN GDW SHUIHFWLH YHUGLHQW *UDÀ VRO VSHFLDOLVWHQ ]HWWHQ WURWV *UDÀ VRO LV SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 'DW VSUHHNW YDQ ]HOI *UDÀ VRO NHQW JHHQ JHZRQH KXQ KDQGWHNHQLQJ RS XZ SURMHFW 2SGUDFKWJHYHUV YDQ GLFKWELM HQ YHUDI NLH]HQ GH ]HNHUKHLG KXQ KDQGWHNHQLQJ RS XZ SURMHFW 2SGUDFKWJHYHUV YDQ GLFKWELM HQ YHUDI NLH]HQ GH ]HNHUKHLG SURMHFWHQ DOOHHQ NULWLVFK YDNZHUN GDW SHUIHFWLH YHUGLHQW *UDÀ VRO VSHFLDOLVWHQ ]HWWHQ WURWV YDQ *UDÀ VRO JHZRRQ YRRU SHUIHFW LVRODWLHZHUN YDQ *UDÀ VRO JHZRRQ YRRU SHUIHFW LVRODWLHZHUN KXQ KDQGWHNHQLQJ RS XZ SURMHFW 2SGUDFKWJHYHUV YDQ GLFKWELM HQ YHUDI NLH]HQ GH ]HNHUKHLG YDQ *UDÀ VRO JHZRRQ YRRU SHUIHFW LVRODWLHZHUN ,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ LV JHVSHFLDOLVHHUG LQ ,VRODWLHEHGULMI *UDÀ ZDUPWH LVRODWLH VRO´ LV JHVSHFLDOLVHHUG LQ JHOXLGLVRODWLH ZDUPWH LVRODWLH JHOXLGLVRODWLH ,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ LV JHVSHFLDOLVHHUG LQ NRXGH LVRODWLH LVRODWLHSODDWZHUN NRXGH LVRODWLH LVRODWLHSODDWZHUN ZDUPWH LVRODWLH JHOXLGLVRODWLH FU\RJHQH LVRODWLH EUDQGZHUHQGH LVRODWLH HQ GRRUYRHULQJHQ FU\RJHQH LVRODWLH EUDQGZHUHQGH LVRODWLH HQ GRRUYRHULQJHQ ฀ NRXGH LVRODWLH LVRODWLHSODDWZHUN %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG ฀฀ %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG FU\RJHQH LVRODWLH EUDQGZHUHQGH LVRODWLH HQ GRRUYRHULQJHQ 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH =HU KLY /VLR 0ZVSH[PL ^^^ ]KOVLRPZVSH[PL US PUMV']KOVLRPZVSH[PL US =HU KLY /VLR 0ZVSH[PL ^^^ ]HUKLYOVLRPZVSH[PL US PUMV']HUKLYOVLRPZVSH[PL US %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP

,QNO VWXIHQO $QWULHE ,QNO VWXIHQO $QWULHE ,QNO VWXIHQO $QWULHE ,QNO VWXIHQO $QWULHE ,QNO VWXIHQO $QWULHE ,QNO VWXIHQO $QWULHE ,QNO VWXIHQO $QWULHE ,QNO VWXIHQO $QWULHE

3DWHQWLHUWHV 6\VWHP 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP

,QNO VWXIHQO $QWULHE ,QNO VWXIHQO $QWULHE

,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 6FKZHLIE JHO

,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ

,QNO :DO]HQ ,QNO :DO]HQ

%H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH

฀฀ ฀ 0DFKLQHV YDQ 0DFKLQHV YDQ ฀ ฀ 6R ]LMQ ]y

=HU KLY /VLR 0ZVSH[PL ^^^ ]KOVLRPZVSH[PL US PUMV']KOVLRPZVSH[PL US =HU KLY /VLR 0ZVSH[PL ^^^ ]HUKLYOVLRPZVSH[PL US PUMV']HUKLYOVLRPZVSH[PL US ฀

6RQGHUPDVFKLQHQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 0DFKLQHV YDQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 0DFKLQHV YDQ 0DFKLQHV YDQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 6W|FNDFNHUVWUDVVH 9HUWULHEV *PE+ 6R ]LMQ ]y 0DFKLQHV YDQ 6W|FNDFNHUVWUDVVH 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 9HUWULHEV *PE+ 0DFKLQHV YDQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ '( %DG 6lFNLQJHQ 6R ]LMQ ]y 6W|FNDFNHUVWUDVVH 0DFKLQHV YDQ 0DFKLQHV YDQ 6RQGHUPDVFKLQHQ ฀฀ 6R ]LMQ ]y '( %DG 6lFNLQJHQ 6R ]LMQ ]y 9HUWULHEV *PE+ 6W|FNDFNHUVWUDVVH 6W|FNDFNHUVWUDVVH 0DFKLQHV YDQ 6R ]LMQ ]y 9HUWULHEV *PE+ 9HUWULHEV *PE+ 6W|FNDFNHUVWUDVVH 7HO ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH LQIR#VR JPEK GH '( %DG 6lFNLQJHQ 9HUWULHEV *PE+ 6R ]LMQ ]y 7HO ( 0DLO 6W|FNDFNHUVWUDVVH '( %DG 6lFNLQJHQ '( %DG 6lFNLQJHQ 6R ]LMQ ]y 6R ]LMQ ]y 6W|FNDFNHUVWUDVVH 6W|FNDFNHUVWUDVVH '( %DG 6lFNLQJHQ )D[ ฀ ,QWHUQHW ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH ZZZ VR JPEK GH 7HO 6R ]LMQ ]y ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH 6W|FNDFNHUVWUDVVH )D[ '( %DG 6lFNLQJHQ 7HO ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH 7HO ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH '( %DG 6lFNLQJHQ '( %DG 6lFNLQJHQ 7HO ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH '( %DG 6lFNLQJHQ 7HO )D[ ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH 3 111 **' "# ( , )' 7HO ( 0DLO ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH LQIR#VR JPEK GH 7HO )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH 7HO ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH Q Q )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH ,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ E Y 2QGHUQHPLQJVZHJ +1 $OSKHQ DDQ GHQ 5LMQ Q Q Q Q )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH 3 111 **' "# ( , )' 3 111 **' "# ( , )' )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH

,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ E Y 2QGHUQHPLQJVZHJ +1 $OSKHQ DDQ GHQ 5LMQ ,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ E Y 2QGHUQHPLQJVZHJ +1 $OSKHQ DDQ GHQ 5LMQ 7 ) ² /LG 9,% HQ .RQLQNOLMNH 0HWDDOXQLH 7 ) ² /LG 9,% HQ .RQLQNOLMNH 0HWDDOXQLH Q Q

Q Q

, ZZZ JUDÀ VRO QO 7 ) ² /LG 9,% HQ .RQLQNOLMNH 0HWDDOXQLH 3 111 **' "# ( , )'

Kritieke situaties vragen om super bescherming

ProRox GRP 1000 De waterdichte isolatiebescherming

T EXPER ION SOLUT

www.rockwool-rti.com

Een sterke partner nodig om uw isolatie te beschermen? Vertrouw op de ROCKWOOL Technical Insulation experts! Het innovatieve ProRox GRP 1000 isolatiesysteem beschermt technische installaties optimaal in de meest kritieke situaties. Het systeem is supersterk en waterdicht. Het is chemisch resistent, makkelijk te reinigen en zéér duurzaam. Ontdek deze krachtige oplossing op rockwool-rti.nl of bel 0475 35 36 18 en we komen meteen in actie!