Isolatiemagazine 68 december 2015 by Kees de Vries Redactie

ISOLATIE

THEMA: CORROSIE PREVENTIE

Magazine

VAKBLAD VOOR DE NEDERLANDSE ISOLATIESECTOR

OFFICIEEL ORGAAN VAN DE NEDERLANDSE VERENIGING VAN ONDERNEMERS IN HET THERMISCH ISOLATIEBEDRIJF (VIB), DE STICHTINGEN CINI, NCTI EN OOI - JAARGANG 17 - DECEMBER 2015

CUI-project WCM: EFC-richtlijn vertalen in concrete tools Cini-voorzitter Gino De Landtsheer: ”Innovatie, open toegang en één gezicht isolatiebranche” Stikstofpompen Gasunie peakshaver in cryogene Foamglas-isolatie

Jacketing

Insulation

Ancillaries

Aluminium

Knauf

Geperforeerde plaat

Roestvaststaal

Rockwool

Folie

Aluzink

Paroc

Tapes

Sendzimir verzinkt

Isover

Blindklinknagels & parkers

Armco type 2

Kaiflex

Binddraad

Gelakte plaat

Armaflex

Kitten

Platalband

Insulfrax

Gaas

Vloer- &traanplaat

Promat

Gereedschap

Spanband & stormband

Hanko Foamglass

Isolatie-leidingbeugels

Profielen

Hanko PIR XPS EPS

Tracing

Sluitingen

Climaflex

Coatings & primers

UV –hardend polyesterplaat

Trocellen Noise Reduction

Lijmen

PVC Isogenepak

Danmat Isogenopak

Butyl- & butyleenfolie

Dé leverancier

van de Benelux Charles Petitweg 39 4827 HJ BREDA

Telefoon algemeen: 0031 (0)76 587 52 52 Telefoon verkoop:

0031 (0)76 587 12 34

Telefax:

0031 (0)76 587 12 33

info@hanko.nl www.hanko.nl

www.hanko.nl

JACKETING

INSULATION

ANCILLARIES

COMMENTAAR

INHOUD

Smart Insulation

”Innovatie en één gezicht”

7 Topsectoren, Smart Industry, Internet of things, Industrie 4.0. In deze vergelijkbare en verweven begrippen uit Nederland, China en Duitsland vloeien mijns inziens twee lijnen samen op een historisch knooppunt. De eerste lijn vertegenwoordigt de doorlopende, onstuitbare vooruitgang. De huidige digitale, flexibele en gedetailleerde integratie van machine, mens, communicatie opent een nieuw tijdperk na de eerdere industriële revolutie, mechanisatie en automatisering. De tweede lijn vertegenwoordigt de economische conjunctuur. Na de crisis bloeit de economie voorzichtig op, maar niet als vanouds. Er ontstaat een nieuwe houdbare economie die groei creëert door het principiële evenwicht te herstellen tussen welvaartsgroei, welzijn en respect voor de natuur. Het is niet ondenkbaar dat de venijnige crisisdiepte en –lengte is bepaald door het samenvallen van deze massieve ontwikkelingen. In dat geval, en vooral bezien op lange termijn, is de crisis een ‘blessing in disguise’. Krijgt de technische isolatiesector te maken met de nieuwe economische en maatschappelijke realiteit? Nou en of, we zitten er al midden in. Het is de drijfveer achter de grote investeringen in de Westeuropese industrie en de op gang komende transformatie van utiliteitsgebouwen. De isolatiesector merkt het in – zo hoor ik van verschillende kanten – kwantitatief en kwalitatief betere projecten. Ja, ook prijs-prestatielat ligt uitdagend hoog. Maar dat kunnen we aan, omdat we als vanzelfsprekend investeren in efficiëntie, in nieuwe technologie en in ketensamenwerking. De afstand wordt steeds korter tussen projectidee, tekentafel en de laatste isolatieparker die installatie, omgeving en portemonnee minstens vijftien jaar beschermt tegen energieverlies en corrosievorming. Digitale engineering, nauwe en gestroomlijnde samenwerking tussen projectpartners, doelmatige inspecties en onderhoud. Stevige voorstellen en gedegen rapportages in het tekentafelstadium. De isolatiesector is ‘fit’ voor Smart Industry. En blijft eraan werken: ook voor het isolatiebedrijf is de toekomst gelukkig nooit af. Hans Koole Voorzitter VIB

ISOLATIE Magazine is het vakblad voor de isolatiesector en tevens het officieel orgaan van de Nederlandse Vereniging van Ondernemers in het Thermisch Isolatiebedrijf (VIB), de Stichting Opleidings- en Ontwikkelingsfonds voor het Isolatiebedrijf (OOI), Nederlands Centrum voor Technische Isolatie (NCTI) en de Stichting Commissie Isolatie Nederlandse Industrie (CINI).

Advertentieverkoop: Henk van der Bend Advertentietarieven op aanvraag T (024) 677 69 30 E info@printrendement.nl

ISOLATIE Magazine verschijnt vier maal per jaar. Leden en Buitengewone Leden van de VIB ontvangen ISOLATIE Magazine uit hoofde van hun functie. Het magazine wordt tevens kosteloos toegezonden aan professionals in de branchekolom, waaronder isolatie-ondernemers, opdrachtgevers, raadgevende ingenieurs, overheden en beleidsmakers, onderhoudsmanagers en installateurs. U kunt het abonnement aanvragen of beëindigen via info@isoleren.nl

Voor meer informatie over de VIB: Jan Zanen, Algemeen Secretaris VIB Postbus 2600, 3430 GA Nieuwegein T (030) 630 04 04 F (030) 605 32 08 E info@isoleren.nl

Uitgave: Printrendement Tituslaan 13, 6642 AP Beuningen T (024) 677 69 30 E info@printrendement.nl

Uitgever: Yvonne van der Bend

Voor meer informatie over de Stichting OOI: Postbus 2600, 3430 GA Nieuwegein T (030) 630 04 04 F (030) 605 32 08 E info@ooi.nl Voor meer informatie over de Stichting CINI en NCTI: Paul de Koning, Manager NCTI T (0181) 69 80 30

Redactie: Ewald Lohmann Alinea-Stokvisch Wingerdstraat 63, 6641 BM Beuningen T (024) 675 18 93 E info@alinea-stokvisch.nl

Fotografie: Photol Alinea-Stokvisch Kees de Vries

Redactieraad: Jan Zanen (VIB) Paul de Koning (NCTI en CINI) Remco Hiemstra (Armacell International) Frank Geukemeijer (Rockwool Technical Insulation BV) Hans Koole (VIB) George Kruithof (OOI)

Druk: Printrendement

Vormgeving: PINTA grafische producties, Benschop

DECEMBER 2015

Een Belgische opdrachtgever aan het CINI-roer. Dat lijkt radicaal, zegt de nieuwe voorzitter Gino De Landtsheer. “Maar niet vreemd als we vanuit isolatieperspectief de industrieconcentratie bekijken in de driehoek Zeebrugge-Antwerpen-Rotterdam.” De technicus pur sang en beheerder van jaloersmakende isolatiesystemen pakt het voorzitterschap doortastend op. Op de agenda: innovatie, toegankelijkheid en “met één gezicht de isolatiebranche neerzetten”.

Stikstofpompen Gasunie in Foamglas

Non-destructief onderzoek en boerenverstand

De LNG-installatie van Gasunie op Maasvlakte I kent twee seizoenen: van 1 november tot 1 april moet deze peakshaver binnen enkele uren kunnen ‘uitzenden’. Op het randje van de twee seizoen voltooiden de isolatiespecialisten de drielaagse Foamglas-isolatie van vier zware cryogene dompelpompen. “Precisiewerk met één kans om het goed te doen”, zegt Wiko Rotterdam bij monde van Emil Mosch.

Inspectie en non-destructief onderzoek (NDO) zijn onmisbaar in de strijd tegen corrosie onder isolatie. NDO- en inspectiespecialist Mistras zet wereldwijd geavanceerde technologie in om CUI te detecteren en te voorkomen. Nicolas Osselaer geeft een overzicht van de technieken. Hij benadrukt dat technologie niet-alleenzaligmakend is: “Begin met eigen ogen en boerenverstand.”

Verder in dit nummer: Isolatie Journaal CINI: Corrosiepreventie begint op tekentafel Industriebreed CUI-offensief World Class Maintenance Olie- en gasindustrie zet in op Armaflex “CUI is managementprobleem” NCTI: Isolatiespecialist steunt CUI-preventie Rockwool lanceert lichtgewicht SeaRox-programma VIB-project ontsluit toegevoegde waarde utiliteitsisolatie Industrieconferentie: “Manager aan de kostenknop” OOI: Huis van de Isolatie vol operationeel Corrosiepreventie utiliteit start met coating Bij de voorpagina: Een goed of zelfs perfect ogende installatie kan onder de schone schijn dure corrosie onder isolatie verbergen. De industrie spant zich in om dit probleem de wereld uit te helpen. Onderhoudsorganisaties, nationale en internationale kennisinstituten en isolatiebedrijven nemen het voortouw.

ISOLATIE Magazine

...............

5 12 14 18 28 30 32 38 41 42 44

MERFORD ACOUSTIC MATERIALS LEVERT RECHTSTREEKS ISOLATIEMATERIAAL Merford is producent, groothandel en specialist in geluidsbeheersing. Tot eind 2015 profiteert u van 30 % korting op isolatiematerialen. Wij bieden: ▪ Productie en distributie van geluidoplossingen. ▪ Persoonlijk en deskundig akoestisch advies. ▪ Ruim assortiment met onder andere MerfiSol en Merfolood. ▪ De akoestische kennis die u van ons gewend bent.

Merford biedt meer! ▪ Standaard of op maat gemaakte panelen, deuren, dempers en geluid gedempte roosters. ▪ Plaatwerk, snijden, ponsen, omkanten, laseren. Van ontwerp tot en met productie. ▪ Akoestisch laboratorium, anti-geluid, geluidsmaskering en geluidsgarantie. ▪ Akoestische, brandwerende Atex deuren.

Profiteer dit jaar nog van onze unieke aanbieding! Bestel snel en eenvoudig met 30% korting op shop.merford.com.

Kortingscode: MERFISOL-30 Acusticab met Senzimir verzinkte staalplaat

Mark Schreuder | Merford Acoustic Materials Tel: 0900-merford | ms@merford.com | shop.merford.com

,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ E Y MI *UDÀ VRO´ E Y ,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ E Y 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+

6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+

2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD

9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR

*HZRRQ SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 9DQ]HOIVSUHNHQG 2QV SURJUDPPD 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR .RNHUPDFKLQH 2QV SURJUDPPD 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR QLHN 9DQ]HOIVSUHNHQG .RNHUPDFKLQH *HZRRQ SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 9DQ]HOIVSUHNHQG 6FKDUHQ .RNHUPDFKLQH 6FKDUHQ .RNHUPDFKLQH .RNHUPDFKLQH .RNHUPDFKLQH 6FKDUHQ 6FKDUHQ =HWEDQNHQ =HWEDQNHQ &RPELQDWLHPDFKLQHV &RPELQDWLHPDFKLQHV +RHNHQEXLJHUV +RHNHQEXLJHUV :DOVHQ :DOVHQ 9RRUPDFKLQHV 9RRUPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV $IZLNNHOV\VWHPHQ $IZLNNHOV\VWHPHQ 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ .RNHU DINRUWPDFKLQHV .RNHU DINRUWPDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV

=HWEDQNHQ 6FKDUHQ =HWEDQNHQ 6FKDUHQ &RPELQDWLHPDFKLQHV =HWEDQNHQ &RPELQDWLHPDFKLQHV =HWEDQNHQ +RHNHQEXLJHUV &RPELQDWLHPDFKLQHV +RHNHQEXLJHUV &RPELQDWLHPDFKLQHV :DOVHQ +RHNHQEXLJHUV :DOVHQ +RHNHQEXLJHUV 9RRUPDFKLQHV :DOVHQ 9RRUPDFKLQHV :DOVHQ 3RQVPDFKLQHV 9RRUPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV 9RRUPDFKLQHV $IZLNNHOV\VWHPHQ 3RQVPDFKLQHV $IZLNNHOV\VWHPHQ 3RQVPDFKLQHV 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV $IZLNNHOV\VWHPHQ 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV $IZLNNHOV\VWHPHQ 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV .RNHU DINRUWPDFKLQHV 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ .RNHU DINRUWPDFKLQHV 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ *HEUXLNWH PDFKLQHV .RNHU DINRUWPDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV .RNHU DINRUWPDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV

*UDÀ VRO LV SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 'DW VSUHHNW YDQ ]HOI *UDÀ VRO NHQW JHHQ JHZRQH SUHHNW YDQ ]HOI *UDÀ VRO NHQW JHHQ JHZRQH *UDÀ VRO LV SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 'DW VSUHHNW YDQ ]HOI *UDÀ VRO NHQW JHHQ JHZRQH SURMHFWHQ DOOHHQ NULWLVFK YDNZHUN GDW SHUIHFWLH YHUGLHQW *UDÀ VRO VSHFLDOLVWHQ ]HWWHQ WURWV HFWLH YHUGLHQW *UDÀ VRO VSHFLDOLVWHQ ]HWWHQ WURWV SURMHFWHQ DOOHHQ NULWLVFK YDNZHUN GDW SHUIHFWLH YHUGLHQW *UDÀ VRO VSHFLDOLVWHQ ]HWWHQ WURWV KXQ KDQGWHNHQLQJ RS XZ SURMHFW 2SGUDFKWJHYHUV YDQ GLFKWELM HQ YHUDI NLH]HQ GH ]HNHUKHLG JHYHUV YDQ GLFKWELM HQ YHUDI NLH]HQ GH ]HNHUKHLG KXQ KDQGWHNHQLQJ RS XZ SURMHFW 2SGUDFKWJHYHUV YDQ GLFKWELM HQ YHUDI NLH]HQ GH ]HNHUKHLG YDQ *UDÀ VRO JHZRRQ YRRU SHUIHFW LVRODWLHZHUN ZHUN YDQ *UDÀ VRO JHZRRQ YRRU SHUIHFW LVRODWLHZHUN 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP

,QNO VWXIHQO $QWULHE ,QNO VWXIHQO $QWULHE

3DWHQWLHUWHV 6\VWHP 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP

,QNO VWXIHQO $QWULHE ,QNO VWXIHQO $QWULHE

,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 6FKZHLIE JHO

,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ

,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ LV JHVSHFLDOLVHHUG LQ G LQ ,VRODWLHEHGULMI *UDÀ ZDUPWH LVRODWLH VRO´ LV JHVSHFLDOLVHHUG LQ JHOXLGLVRODWLH ZDUPWH LVRODWLH JHOXLGLVRODWLH NRXGH LVRODWLH LVRODWLHSODDWZHUN ZHUN NRXGH LVRODWLH LVRODWLHSODDWZHUN FU\RJHQH LVRODWLH EUDQGZHUHQGH LVRODWLH HQ GRRUYRHULQJHQ H LVRODWLH HQ GRRUYRHULQJHQ FU\RJHQH LVRODWLH EUDQGZHUHQGH LVRODWLH HQ GRRUYRHULQJHQ %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 6FKZHLIE JHO

,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ

,QNO :DO]HQ ,QNO :DO]HQ

%H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH

6RQGHUPDVFKLQHQ 0DFKLQHV YDQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 0DFKLQHV YDQ 9HUWULHEV *PE+ 9HUWULHEV *PE+ 6R ]LMQ ]y 6W|FNDFNHUVWUDVVH 6R ]LMQ ]y 6W|FNDFNHUVWUDVVH '( %DG 6lFNLQJHQ ! " # '( %DG 6lFNLQJHQ 7HO ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH LQIR#VR JPEK GH 7HO ( 0DLO $ % % )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH ZZZ VR JPEK GH )D[ ,QWHUQHW

1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH

6RQGHUPDVFKLQHQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 6W|FNDFNHUVWUDVVH 6W|FNDFNHUVWUDVVH 9HUWULHEV *PE+ 9HUWULHEV *PE+ '( %DG 6lFNLQJHQ '( %DG 6lFNLQJHQ 6W|FNDFNHUVWUDVVH 6W|FNDFNHUVWUDVVH 7HO 7HO '( %DG 6lFNLQJHQ '( %DG 6lFNLQJHQ )D[ )D[ 7HO 7HO )D[ )D[

0DFKLQHV YDQ 0DFKLQHV YDQ 0DFKLQHV YDQ 6R ]LMQ ]y 0DFKLQHV YDQ 6R ]LMQ ]y 6R ]LMQ ]y 6R ]LMQ ]y

( 0DLO LQIR#VR JPEK GH LQIR#VR JPEK GH ( 0DLO ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH

,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ E Y 2QGHUQHPLQJVZHJ +1 $OSKHQ DDQ GHQ 5LMQ JVZHJ +1 $OSKHQ DDQ GHQ 5LMQ ,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ E Y 2QGHUQHPLQJVZHJ +1 $OSKHQ DDQ GHQ 5LMQ 7 ) ² /LG 9,% HQ .RQLQNOLMNH 0HWDDOXQLH

² /LG 9,% HQ .RQLQNOLMNH 0HWDDOXQLH 7 ) ² /LG 9,% HQ .RQLQNOLMNH 0HWDDOXQLH Q

VCA is basisbaga

,VRODWLHEHGULMI ,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ E Y 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+

Oplossingsgericht denken, handelen en adviseren de basis voor onze werkwijze

2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD

9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR

*HZRRQ SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 9 .RNHUPDFKLQH .RNHUPDFKLQH *HZRRQ SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 9DQ]HOIVSUHNHQG 6FKDUHQ 6FKDUHQ

=HWEDQNHQ =HWEDQNHQ &RPELQDWLHPDFKLQHV &RPELQDWLHPDFKLQHV +RHNHQEXLJHUV 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP ,QNO VWXIHQO $QWULHE +RHNHQEXLJHUV 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP ,QNO VWXIHQO $QWULHE *UDÀ VRO LV SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 'DW VSUHHNW Y :DOVHQ *UDÀ VRO LV SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 'DW VSUHHNW YDQ ]HOI *UDÀ VRO NHQW JHHQ JHZRQH :DOVHQ 9RRUPDFKLQHV 9RRUPDFKLQHV SURMHFWHQ DOOHHQ NULWLVFK YDNZHUN GDW SHUIHFWLH YH 3RQVPDFKLQHV SURMHFWHQ DOOHHQ NULWLVFK YDNZHUN GDW SHUIHFWLH YHUGLHQW *UDÀ VRO VSHFLDOLVWHQ ]HWWHQ WURWV 3RQVPDFKLQHV $IZLNNHOV\VWHPHQ KXQ KDQGWHNHQLQJ RS XZ SURMHFW 2SGUDFKWJHYHUV $IZLNNHOV\VWHPHQ KXQ KDQGWHNHQLQJ RS XZ SURMHFW 2SGUDFKWJHYHUV YDQ GLFKWELM HQ YHUDI NLH]HQ GH ]HNHUKHLG 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ YDQ *UDÀ VRO JHZRRQ YRRU SHUIHFW LVRODWLHZHUN 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ YDQ *UDÀ VRO JHZRRQ YRRU SHUIHFW LVRODWLHZHUN .RNHU DINRUWPDFKLQHV ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ .RNHU DINRUWPDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV

,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ LV JHVSHFLDOLVHHUG LQ ,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ LV JHVSHFLDOLVHHUG LQ Opdrachtgevers zien Insulation Solutions steeds vaker als het ZDUPWH LVRODWLH JHOXLGLVRODWLH ZDUPWH LVRODWLH JHOXLGLVRODWLH ‘kenniscentrum’ op het gebied van thermische, akoestische en NRXGH LVRODWLH LVRODWLHSODDWZHUN brandveilige de utiliteitsbouw, industrie en scheeps NRXGH LVRODWLH isolatie voor LVRODWLHSODDWZHUN bouw. Een groot compliment, waarvoor we ons dagelijks blijven FU\RJHQH LVRODWLH EUDQGZHUHQGH LVRODWL FU\RJHQH LVRODWLH EUDQGZHUHQGH LVRODWLH HQ GRRUYRHULQJHQ ,QNO :DO]HQ ,QNO :DO]HQ

inzetten.

%H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH

Door een uitgekiende logistiek en eigen productie kunnen wij snel

Insulation Solutions B.V. 6RQGHUPDVFKLQHQ en meestal direct uit voorraad leveren tegen competitieve prijzen. 6RQGHUPDVFKLQHQ 0DFKLQHV YDQ Minosstraat 40 1722 0DFKLQHV YDQ 9HUWULHEV *PE+ 9HUWULHEV *PE+ 6R ]LMQ ]y 6W|FNDFNHUVWUDVVH P.O. Box 5003 6R ]LMQ ]y 6W|FNDFNHUVWUDVVH '( %DG 6lFNLQJHQ 5004 EA Tilburg '( %DG 6lFNLQJHQ 7HO ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH LQIR#VR JPEK GH 7HO ( 0DLO The Netherlands )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH ZZZ VR JPEK GH **' " ( , 3 $%'1 )D[ ,QWHUQHW " '1$%& 3 THERMISCHE, AKOESTISCHE Q Q en BRANDVEILIGE ISOLATIEOPLOSSINGEN www.insulationsolutions.nl Q Q **' " ( , 3 $%'1 " '1$%& 3

,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ E Y 2QGHUQHPLQJVZHJ ,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ E Y 2QGHUQHPLQJVZHJ +1 $OSKHQ DDQ GHQ 5LMQ 7 ) ² 7 ) ² /LG 9,% HQ .RQLQNOLMNH 0HWDDOXQLH

.COM

RY Y

ISOLATIE JOURNAAL Industriële isolatie levert Industriële isolatie levert. Met deze kernachtige boodschap markeert de Europese Federatie voor Industriële Isolatie EiiF de klimaatdiscussies rondom de klimaattop COP21 te Parijs. EiiF zet in een brochure het isolatiepotentieel voor de Europese Unie op een rij: • Aanbrengen van ontbrekende en reparatie van beschadigde isolatie bespaart 460 petajoule per jaar. De benodigde eenmalige investering van € 900 miljoen bespaart de industrie € 3,5 miljard productiekosten op jaarbasis. • De gemiddelde terugverdientijd van isolatie-investeringen is één tot twee jaar. Het is bovendien een van de gemakkelijkst te implementeren energiebesparende technieken. In de praktijk valt de terugverdientijd vaak nog aanmerkelijk korter uit. • Isolatie doet ook aan geopolitiek: industriële isolatie kan de import van Russisch aardgas met zo’n 12,5 pro-

cent terugbrengen. De EU is voor 53 procent van de energiebehoefte afhankelijk van import, goed voor een dagelijkse rekening van 1 miljard euro. Dat is 2,5 maal zoveel als in 2013. • Industriële isolatie reduceert de jaarlijkse CO2-emissie met 49 megaton, vergelijkbaar met de uitstoot van 18 miljoen auto’s. - Voorzichtige schattingen laten zien dat ontbrekende en beschadigde isolatie frequent voorkomt. Dit wordt voorzichtig becijferd voor lage-, midden- en hogetemperatuursystemen op tien, zes en twee procent. Verbeterde isolatie spaart hier niet alleen de omgeving, maar verhoogt ook de persoonlijke veiligheid.

De laatste pluim Zaterdag 19 december 2015 doofde de karakteristieke pluim van de kolengestookte elektriciteitscentrale te Weurt, aan de rand van Nijmegen. In het kader van het energie- en milieubeleid heeft Engie (GDF Suez/Electrabel) de centrale gesloten. Daarmee gaat een karakteristiek ijkpunt anno 1936 voor generaties inwoners van Nijmegen en Maas en Waal verloren. Isolatiebedrijven zullen het ook met enige nostalgie bezien, gezien het vele werk dat er tientallen jaren lang is verricht. De grote leidingbochten zijn er een klein maar beeldbepalend onderdeel van. De bedoeling is het terrein in te richten als LNG-vulstation en er tevens zonnepanelen en eventueel windmolens te plaatsen. Op grond van afspraken in het Energieakkoord gaan

vijf oudere kolencentrales in Nederland dicht. Na Weurt volgen Geertruidenberg, Borssele en twee Maasvlakte-centrales.

Nieuwe editie CUI-richtlijnen De herziene en bijgewerkte versie van EFC-uitgave ‘Corrosion under Insulation (CUI) – Guidelines’ is 17 november 2015 verschenen bij Elsevier-dochter Woodhead Publishing in Materials. ‘Corrosion under Insulation (CUI) – Guidelines’ (ISBN 9780081007143), ook bekend als publicatie EFC 55, is samengesteld door dr. Stefan Winnek, directeur van SW Materials and Corrosion Ltd te Southampton (UK) en oud medewerker van ExxonMobil UK. De eerste versie verscheen in 2008. Basis is de input van werkgroepen WP 13 en WP 15 van de European Federation of Corrosion (EFC) in Parijs. Het boek behandelt corrosie onder isolatie in de belangrijkste on- en offshore industrieën in

...............

ISOLATIE Magazine

onder meer chemie, petrochemie en raffinaderijen, energieopwekking. Het boek omvat uitgebreide bijlagen met praktische informatie over implementatie van ‘best practices’, praktijkervaringen en praktijkstudies. Verschillende bedrijven uit de betrokken sectoren hebben actief meegewerkt. De auteur heeft twee jaar gewerkt aan de revisie. Het boek behandelt het thema grondig. Uiteraard komen voorbehandeling en isolatiesystemen uitvoerig aan de orde, naast onder meer inspectietechnologie, economische en beleidsmatige aspecten en ontwerpadviezen gericht op CUI-preventie. Het boek telt 162 pagina’s en kan worden besteld bij Elsevier Store (store.elsevier.com) voor € 175,--. Vooralsnog geldt een introductiekorting. Verzending is kosteloos, ongeacht het afleveradres.Uiteraard is het boek ook leverbaar via de lokale boekhandel.

DECEMBER 2015

Vakwedstrijden op IEX Van 11 tot en met 12 mei 2016 wordt in het beurscomplex te Keulen de internationale isolatiebeurs IEX georganiseerd. Dit is de opvolger van de tweejaarlijkse ISO-beurzen. De beurs biedt een inspirerend podium voor de internationale vakwedstrijden, waaraan landenteams uit de vooraanstaande Europese isolatienaties meedoen. Uiteraard is Nederland van de partij, met een door OOI getraind team

jonge vakmensen. Zij moeten het opnemen tegen cracks uit onder meer Duitsland, Oostenrijk en de Scandinavische landen. Meermaals heeft Nederland zijn plaats in de top bewezen, te midden van deze geduchte sportieve concurrentie. De aftrap tot de wedstrijden wordt al op 10 mei 2016 gegeven, aan de vooravond van IEX.

Holistische CUI-aanpak Fesi-leden willen korte metten maken met corrosie onder isolatie. Tijdens het najaarscongres van de Federatie van Europese Isolatieorganisaties in Cannes, oktober 2015, heeft de technische commissie voor thermische isolatie een uitvoerige vragenlijst vastgesteld. Dit is de eerste stap naar een holistische CUI-aanpak, dat wil zeggen dat alle mogelijke technische en beheersmatige aspecten volledig meewegen. Tot nu toe richt CUI-preventie zich naar het oordeel van de industrie nog te veel op afzonderlijke elementen. Doel van het Fesi-initiatief is een serie actuele

praktijkrichtlijnen die alle beschikbare informatie bundelt. Via www.fesi.eu kan de vragenlijst worden gedownload. De bedoeling is dat zoveel mogelijk industriële ondernemingen participeren en de enquête voor 12 februari 2016 indienen.

Project Isolatiesystemen spelen een rol in de energieprestatie van industrie en utiliteit, uit te drukken in geld, terugverdientijden, veiligheid, milieuscore en andere key performance indicatoren. Isolatie speelt ook een esthetische rol. In de industrie trots zichtbaar, in de utiliteit in de vorm van schoonheid achter de gesloten deur

van technische ruimte, in kelders en boven plafonds. Ook een mooi technisch, financieel/energetisch resultaat bereikt met een isolatieproject dat mag worden gezien? Stuur een mailtje naar project@alinea-stokvisch.nl, zodat we het in de verdiende schijnwerpers kunnen zetten.

ADVERTENTIE

10 th International T rade F air ffor or Industrial 10th Trade Fair Technologies Insulation Materials and T echnologies

11–12 11–12 May M ay 2 2016 016 Exhibition Centre Cologne

Organised Organised b byy

www.insulation-expo.com | Formerly ISO Messe DECEMBER 2015

ISOLATIE Magazine

...............

ISOLATIE INTERVIEW CINI-voorzitter Gino De Landtsheer:

”Innovatie, open toegang en één gezicht isolatiebranche” ”Een Belgische opdrachtgever aan het CINI-roer. Dat lijkt redelijk radicaal”, zegt Gino De Landtsheer, in november 2015 aangetreden als voorzitter van het norminstituut voor industriële isolatie. “Maar niet zo vreemd, als we vanuit isolatieperspectief de enorme industrieconcentratie bekijken in de driehoek Zeebrugge-Antwerpen-Rotterdam.” De technicus pur sang en actief beheerder van jaloersmakende isolatiesystemen pakt het CINI-voorzitterschap doortastend op. Hoog op de agenda: innovatie, toegankelijkheid en “met één gezicht de isolatiebranche neerzetten”. ”CINI is en blijft de organisatie die de standaard neerzet voor industriële isolatieapplicaties. Het is een wereldstandaard die zich gemakkelijk meet met Europese en Amerikaanse normen. Het verdient een plaats op de voorgrond omdat het meer dan bijvoorbeeld EN of NACE een complete standaard is met voorschriften en geborgde oplossingen. Dat heeft impact op de hele industriële wereld, dus wil ik wereldwijde bekendheid en verspreiding bevorderen”. Dit zegt CINI-voorzitter Gino De Landtsheer in zijn beleidsplan. “Eerst richten we de focus op de Benelux – zou wat mij betreft Isolatie Magazine ook moeten doen – en vervolgens stapsgewijs en projectmatig verder.” Medio november 2015 nam De Landtsheer, verantwoordelijk voor de leidingsystemen van het Borealis-concern, het CINI-voorzitterschap over van Hans Naborn. “Een nogal radicale overgang”, zegt hij met zichtbaar genoegen: “Een Belg aan het CINI-roer, en nog een opdrachtgever ook. Maar natuurlijk ook midden in de enorme industrie- en dus ook isolatiedriehoek Zeebrugge-AntwerpenRotterdam.”

”Onder eindgebruikers en binnen de branche mag CINI zich zichtbaarder manifesteren” Sanering leidingspecificaties De match tussen Gino De Landtsheer en CINI heeft een pragmatische achtergrond, waarin – zo blijkt meermaals in het gesprek – zowel de technische bevlogenheid als de Borealis-filosofie accenten leggen. Om met het laatste te beginnen: “Iedereen in ons bedrijf, waar dan ook, legt gewicht in de schaal en wordt geacht aan te pakken wat hij ziet: een melding heeft altijd de voorkeur boven niets zeggen”, licht De Landtsheer toe. “Ons bedrijf voert vanuit alle echelons en disciplines verplichte objectieve observa8

...............

ISOLATIE Magazine

Gino De Landtsheer Gino De Landtsheer (1968) te Lokeren behaalde in 1991 zijn mastergraad Elektromechanica, de basis voor zijn carrière in de chemische en petrochemische industrie. Hij was als engineer en projectmanager verantwoordelijk voor het ontwerp van explosieveilige installaties in de olie- en gasindustrie, petrochemie/raffinaderijen. Wereldwijd leidde hij 65 projecten met alle denkbare isolatiespecificaties, waaronder de BASF Jupiter I en II-plants die Belgische, Nederlandse en Duitse industriegebieden van zeer zuivere waterstof voorzien. Sinds 2008 is Gino De Landtsheer bij Borealis als Senior Group Expert Piping & Valves wereldwijd verantwoordelijk voor alle leidingsystemen met een groot aantal onderscheiden leidingclassificaties en uiteenlopende complexiteit. Om nauwe voeling met de praktijk te houden exploiteert Gino de Landtsheer tevens ingenieursbureau G-Tech in Lokeren. Deze onderneming verzorgt ontwerp, advies en CAD-diensten voor onder meer de olie- en gasindustrie. Een tweede specialisme van G-Tech is ontwerp en programmering van geavanceerde en complexe domotica-systemen voor zowel woning- als bedrijfstoepassingen.

DECEMBER 2015

ties uit. Operators, die de installaties door en door kennen, moeten tijdens shutdowns de isolatiecontractors wijzen op hetgeen nog moet worden uitgevoerd. Bij een recente inspectie signaleerde het management de hoge kwaliteit van het isolatiewerk. Voor mij de onverdachte praktijkbevestiging dat het CINI-Handboek wel degelijk een mooi stuk gereedschap voor onze markt is.” Als eindverantwoordelijke voor alle leidingsystemen van Borealis – wereldwijd – beheert de nieuwe CINI-voorzitter in principe vele honderden piping-specificaties, inclusief engineeringdetails, appendages, conservering/painting en isolatie. Het grote aantal specificaties wordt onder meer bepaald door mediumtemperaturen en –druk en tal van materiaal-mediumcombinaties. De beheerstrategie was er op gericht met minder specificaties meer media te bestrijken. Met dit doel en de gedachte dat niet iedereen zijn eigen wiel hoeft uit te vinden, heeft Gino De Landtsheer de CINI-normen gespiegeld aan de interne specificaties. “CINI bundelt grote kennis van verschillende toonaangevende collega’s en hun installateurs. Allemaal met hetzelfde doel: een goede afwerking met bewezen deugdelijkheid op lange termijn, tegen lage kosten. Met die insteek hebben we CINI-doorgeploegd en onze eigen specificaties herschreven en geactualiseerd. Inderdaad, met het fiat van de directie, waarbij de kostenefficiëntie op lange termijn natuurlijk een belangrijke plus in de argumentatie is. Borealis stelt van oudsher reeds hoge eisen aan isolatiebedrijven. Nu wij daaraan de CINI-standaard toevoegen, gaan we er kwalitatief per definitie op vooruit. Bovendien verbetert dit de duidelijkheid en accuratesse van isolatieoffertes.

“CINI is beter toepasbaar dan EN- en NACE-normen. Het verdient wereldwijde verspreiding”

Borealis Borealis – de verkorte Latijnse naam voor Noorderlicht – is in 1995 opgericht als joint-venture van het Noorse Statoil en het Finse Neste. Eerste en oorspronkelijk pijler is de productie van polyolefinen, de basis voor de kunststoffen polypropyleen en polyetheen. Een tweede divisie produceert sinds 1999 kunstmest. Borealis heeft productievestigingen in vele Europese landen, waaronder Nederland en België. Borouge, de joint venture van Borealis en de Verenigde Arabische Emiraten, exploiteert in Abu Dhabi ’s werelds grootste kraker, die vijftien polypropyleen- en twaalf polyetheenfabrieken voedt. In Kallo bij Antwerpen, thuisbasis van CINI-voorzitter Gino De Landtsheer, produceert Borealis jaarlijks 300.000 ton polyolefinen. Dominant is de technisch unieke naftakraker met een temperatuurbereik tot 850 °C die propyleen uit propaan produceert. Borealis levert granulaat aan de high-endmarkt en bedient onder meer de verpakkingsindustrie, medische sector, automotive en voedingsmiddelindustrie. Onder de naam Innotech werkt Borealis in drie innovatiecentra op moleculair niveau aan nieuwe PE- en PP-definities. De reeds grote reeks verschillende grades groeit dan ook gestaag. De consument herkent het Borealis-research bijvoorbeeld in de verpakking van diepvries-consumptieijs: bij -20 °C. nog prettig flexibel. Ook de plant-eigenaar met problemen rond corrosie onder isolatie komt, direct of indirect, Borealis tegen: hoogwaardige industriële kunststof-leidingsystemen kunnen een CUI-vrij alternatief voor staal bieden.

Wisselwerking

De complete en brede scoop van de CINI-standaard geeft installateurs en isolatiespecialisten meer duidelijkheid gekregen over de toe te passen isolatiesystemen.

De intensieve contacten brachten Gino De Landtsheer in 2014 in de ‘Warme Commissie’. “Een wisselwerking”, blikt hij terug. “CINI heeft waardevolle bijdragen geleverd aan de herziening van onze leidingspecificaties, omgekeerd heb ik als eindgebruiker mijn inbreng geleverd in de commissie. Daarom heeft mijn bedrijf groen licht gegeven voor mijn CINI-werk, eerst in de Warme Commissie en vanaf nu als voorzitter. CINI is de partner die ons en onze collega’s en isolatiebedrijven in de industrie ondersteunt in toepassing van isolatiesystemen. Het biedt ons ook de zekerheid dat onze specificaties altijd up-to-date zijn, want we hebben ze zo ingericht dat ze aan de CINI-standaard zijn gekoppeld. Eigenlijk is mijn technische leven dus duidelijker en gemakkelijker geworden”, lacht Gino De Landtsheer.

DECEMBER 2015

ISOLATIE Magazine

...............

“En mocht er al een fout naar boven komen, dan ben ik de eerste om het terug te koppelen zodat de hele industrie ervan profiteert.” Gevraagd naar de belangrijkste verbeteringen die de CINIimplementatie heeft opgeleverd, volgen heldere pre’s: • Installateurs en isolatiespecialisten hebben meer duidelijkheid gekregen over de toe te passen isolatiesystemen, dankzij de complete en brede scoop van de CINI-standaard; • Het biedt de voor de eindklant belangrijke objectiviteit en neutraliteit, vanaf het offertestadium; • Kwaliteitsaspecten zijn zorgvuldig geborgd. “Wanneer wij als opdrachtgever een contract afsluiten en daarin naar CINI-standaarden verwijzen, weet het isolatiebedrijf precies waar het aan toe is en dat alle uitvoeringsdetails in orde moeten zijn. Niemand haalt het nog in zijn hoofd zich eraf te maken met een ‘uitgebeten en volgekitte’ uitsparing. Wij weten net als alle collega’s maar al te goed wat CUI-problemen zijn, dus we hameren continu op isolatiekwaliteit. Zolang je niet demonteert zie je corrosie niet. Ook niet bij non-destructief onderzoek: een meter verder kan het immers wel optreden. Daarom draagt een zorgvuldig gemonteerd isolatiesysteem ook bij aan veiligheidsborging. En daarom ook investeren wij jaarlijks tonnen aan CUI-inspecties, en dan hebben we het nog niet eens over de oplossing van gesignaleerde corrosie.”

Onafhankelijke inspectie Een eigen bureau met ruime bevoegdheden voert op alle Borealis-locaties volledig onafhankelijke inspecties uit, gebaseerd op risicoprofielen. Voor specialistisch onderzoek zoals röntgenonderzoek of akoestische analyse worden externe experts ingeschakeld. De resultaten leiden tot correctief onderhoud, afgestemd op lifecycle-fase en risicoprofiel. Ervaring en resultaten van verschillende locaties worden teruggekoppeld en verwerkt in het maintenancebeleid. Daar volgen analyse ten aanzien van paintingsystemen, selectie van isolatiesystemen tot een met de vraag of er – uit oogpunt van corrosiepreventie – überhaupt wel moet worden geïsoleerd. Gezien de corebusiness van Borealis komen ook alternatieve leidingsystemen in beeld. De Landtsheer: “Kunststoffen worden belangrijker als alternatief voor klassieke leidingsystemen, zeker om corrosie te voorkomen. Als mediumtemperaturen en druk binnen de grenzen vallen, adviseren wij geregeld de toepassingsmogelijkheden van PE- en PP-systemen te onderzoeken. Dat is een geleidelijk proces, want de industrie gaat niet over één nacht ijs als het gaat om nieuwe leidingsystemen. Overigens kan ook CINI bij dergelijke innovatieve ontwikkelingen een rol spelen, als onafhankelijk instituut met een breed draagvlak in de industrie.”

Eén gezicht Als nieuwe voorzitter heeft Gini De Landtsheer begin december zijn beleidsvoornemens gepresenteerd binnen CINI-gelederen en in overleg met de branche-instellingen NCTI, OOI en VIB. Uitgangspunt is concentratie op de kerntaak van CINI: ontwikkelen en bevorderen van de CINI-normen als wereldwijde standaard voor industriële isolatieapplicaties. “We moeten nog sterker op de voorgrond treden, en dat kan ook. De standaard bundelt voorschriften

...............

ISOLATIE Magazine

CINI-voorzitter Gino De Landtsheer: “Met één gezicht de isolatiebranche neerzetten”. Hij koestert het nog altijd actuele standaardwerk ‘Design of Piping Systems’ van de hand van M.W. Kellogg, een geschenk van De Landtsheers vroegere leermeester L. Buelens. en concrete, to-the-point uitgewerkte praktische oplossingen. ‘CINI’ is beter toepasbaar dan EN- en NACE-normen. Het verdient wereldwijde verspreiding. Daar maken we werk van. Te beginnen in de Benelux, en stap voor stap verder. Trouwens: ook het vakblad Isolatie Magazine zou minimaal ook in België moeten worden verspreid.” De CINI-voorzitter wil intensiever gebruik maken van de input – en wisselwerking – van en met toonaangevende engineeringspartners die in de internationale industrie opereren. In samenwerking met partnerorganisaties als VIB, NCTI, OOI, de Belgische arbeidsvoorziening VDAB en – internationaal – ook EiiF en Fesi – beoogt Gino De Landtsheer met één ongefragmenteerde boodschap en gezicht naar buiten te treden: “De buitenwereld wil weten hoe op de beste manier met optimaal resultaat kan worden geïsoleerd. Accentverschillen prima, maar die zijn voor de buitenwereld niet interessant. we moeten als één man achter isolatie staan, in industrie en utiliteit. Zo kunnen we bijvoorbeeld de wetgever met kennis bijstaan op het belangrijkste isolatiethema: energiebeheersing.”

Actief en open “Niet alleen onder eindgebruikers, ook binnen de branche mag CINI zich zichtbaarder, actiever manifesteren”, vindt de voorzitter. “De opleiding ‘Isolatie-inspecteur Industrie’, opgezet door het NCTI, vind ik in dit licht overigens voor de bedrijfstak een prima initiatief. Het geheel moet mijns inziens actief en innovatief worden, met gemakkelijke toegang tot de informatie, We kunnen verder gaan dan het Handboek en bijbehorende internettoegang. Ik denk aan een internetforum via de CINI-site met vragen, antwoorden en inhoudelijke discussies die voor vakgenoten zichtbaar zijn. Ik ben ervan overtuigd dat het CINI-potentieel zowel voor grote als kleine spelers veel groter is dan we nu benutten.”

DECEMBER 2015

VCA is is basisbagage basisbagage VCA 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD .RNHUPDFKLQH

.RNHUPDFKLQH .RNHUPDFKLQH .RNHUPDFKLQH 6FKDUHQ .RNHUPDFKLQH 6FKDUHQ 6FKDUHQ .RNHUPDFKLQH .RNHUPDFKLQH 6FKDUHQ =HWEDQNHQ .RNHUPDFKLQH 6FKDUHQ =HWEDQNHQ =HWEDQNHQ 6FKDUHQ 6FKDUHQ =HWEDQNHQ &RPELQDWLHPDFKLQHV 6FKDUHQ =HWEDQNHQ &RPELQDWLHPDFKLQHV &RPELQDWLHPDFKLQHV =HWEDQNHQ =HWEDQNHQ &RPELQDWLHPDFKLQHV +RHNHQEXLJHUV =HWEDQNHQ &RPELQDWLHPDFKLQHV +RHNHQEXLJHUV +RHNHQEXLJHUV &RPELQDWLHPDFKLQHV &RPELQDWLHPDFKLQHV +RHNHQEXLJHUV :DOVHQ &RPELQDWLHPDFKLQHV +RHNHQEXLJHUV :DOVHQ :DOVHQ +RHNHQEXLJHUV +RHNHQEXLJHUV :DOVHQ 9RRUPDFKLQHV +RHNHQEXLJHUV :DOVHQ 9RRUPDFKLQHV 9RRUPDFKLQHV :DOVHQ :DOVHQ 9RRUPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV :DOVHQ 9RRUPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV 9RRUPDFKLQHV 9RRUPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV $IZLNNHOV\VWHPHQ 9RRUPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV $IZLNNHOV\VWHPHQ $IZLNNHOV\VWHPHQ 3RQVPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV $IZLNNHOV\VWHPHQ 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV $IZLNNHOV\VWHPHQ 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV $IZLNNHOV\VWHPHQ $IZLNNHOV\VWHPHQ 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ $IZLNNHOV\VWHPHQ 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ .RNHU DINRUWPDFKLQHV 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ .RNHU DINRUWPDFKLQHV .RNHU DINRUWPDFKLQHV 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ .RNHU DINRUWPDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ .RNHU DINRUWPDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV .RNHU DINRUWPDFKLQHV .RNHU DINRUWPDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV .RNHU DINRUWPDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV

9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR

3DWHQWLHUWHV 6\VWHP 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP

,QNO VWXIHQO $QWULHE ,QNO VWXIHQO $QWULHE ,QNO VWXIHQO $QWULHE ,QNO VWXIHQO $QWULHE ,QNO VWXIHQO $QWULHE ,QNO VWXIHQO $QWULHE ,QNO VWXIHQO $QWULHE ,QNO VWXIHQO $QWULHE

,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO :DO]HQ ,QNO :DO]HQ ,QNO :DO]HQ ,QNO :DO]HQ ,QNO :DO]HQ ,QNO :DO]HQ ,QNO :DO]HQ ,QNO :DO]HQ

,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ

Producent & Distributeur van Isolatiematerialen met een uniek “one-stop-shopping” concept Coolag Hamar b.v. is Nederlands grootste en meest

%H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG toonaangevende producent, leverancier en distributeur 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG van thermische, brandwerende en akoestische isolatie1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH

6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD

9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR

.RNHUPDFKLQH .RNHUPDFKLQH 6FKDUHQ 6FKDUHQ .RNHUPDFKLQH .RNHUPDFKLQH =HWEDQNHQ =HWEDQNHQ 6FKDUHQ 6FKDUHQ &RPELQDWLHPDFKLQHV &RPELQDWLHPDFKLQHV =HWEDQNHQ =HWEDQNHQ +RHNHQEXLJHUV 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP ,QNO VWXIHQO $QWULHE +RHNHQEXLJHUV 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP ,QNO VWXIHQO $QWULHE &RPELQDWLHPDFKLQHV &RPELQDWLHPDFKLQHV :DOVHQ :DOVHQ +RHNHQEXLJHUV 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP ,QNO VWXIHQO $QWULHE +RHNHQEXLJHUV 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP ,QNO VWXIHQO $QWULHE 9RRUPDFKLQHV 9RRUPDFKLQHV :DOVHQ :DOVHQ 3RQVPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV 9RRUPDFKLQHV 9RRUPDFKLQHV $IZLNNHOV\VWHPHQ $IZLNNHOV\VWHPHQ 3RQVPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV $IZLNNHOV\VWHPHQ $IZLNNHOV\VWHPHQ 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ .RNHU DINRUWPDFKLQHV met 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV o.a. zusterbedrijven in België, Duitsland, Engeland, ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ .RNHU DINRUWPDFKLQHV 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ *HEUXLNWH PDFKLQHV ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ *HEUXLNWH PDFKLQHV .RNHU DINRUWPDFKLQHV ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ Frankrijk, Ierland, Nederland en Polen. Productie en .RNHU DINRUWPDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV ,QNO :DO]HQ *HEUXLNWH PDFKLQHV ,QNO :DO]HQ

distributie van thermische, brandwerende en akoestische ,QNO :DO]HQ isolatiematerialen is één van,QNO :DO]HQ de kernactiviteiten van SIG. De door Coolag Hamar geleverde isolatiematerialen worden o.a. toegepast bij de isolatie van technische installaties in gebouwen, de industriële koeltechniek, %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH de chemische-, petrochemische- en procesindustrie, 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH scheepvaart, off-shore olie- en gaswinning en OEM.

6RQGHUPDVFKLQHQ materialen. Coolag Hamar maakt deel uit van de SIG groep 0DFKLQHV YDQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 0DFKLQHV YDQ 0DFKLQHV YDQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 0DFKLQHV YDQ 0DFKLQHV YDQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 0DFKLQHV YDQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 0DFKLQHV YDQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6R ]LMQ ]y 9HUWULHEV *PE+ 6W|FNDFNHUVWUDVVH 0DFKLQHV YDQ 0DFKLQHV YDQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 6R ]LMQ ]y 6R ]LMQ ]y 9HUWULHEV *PE+ 6W|FNDFNHUVWUDVVH 9HUWULHEV *PE+ 6W|FNDFNHUVWUDVVH 6RQGHUPDVFKLQHQ 0DFKLQHV YDQ 6R ]LMQ ]y 9HUWULHEV *PE+ 9HUWULHEV *PE+ 6W|FNDFNHUVWUDVVH 6R ]LMQ ]y 0DFKLQHV YDQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 6W|FNDFNHUVWUDVVH '( %DG 6lFNLQJHQ 9HUWULHEV *PE+ 6R ]LMQ ]y 6R ]LMQ ]y 0DFKLQHV YDQ 6W|FNDFNHUVWUDVVH '( %DG 6lFNLQJHQ 6W|FNDFNHUVWUDVVH '( %DG 6lFNLQJHQ 9HUWULHEV *PE+ 6R ]LMQ ]y 6R ]LMQ ]y 6W|FNDFNHUVWUDVVH 6W|FNDFNHUVWUDVVH '( %DG 6lFNLQJHQ 9HUWULHEV *PE+ '( %DG 6lFNLQJHQ 7HO 6R ]LMQ ]y ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH 6W|FNDFNHUVWUDVVH 6R ]LMQ ]y '( %DG 6lFNLQJHQ 7HO '( %DG 6lFNLQJHQ ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH 7HO 6W|FNDFNHUVWUDVVH ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH '( %DG 6lFNLQJHQ '( %DG 6lFNLQJHQ 7HO ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH 6W|FNDFNHUVWUDVVH 7HO 6R ]LMQ ]y ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH LQIR#VR JPEK GH )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH '( %DG 6lFNLQJHQ 7HO )D[ ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH 7HO ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH ( 0DLO )D[ '( %DG 6lFNLQJHQ ZZZ VR JPEK GH 7HO ,QWHUQHW ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH LQIR#VR JPEK GH 7HO )D[ ( 0DLO ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH '( %DG 6lFNLQJHQ )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH ZZZ VR JPEK GH 7HO ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH Q Q )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH )D[ ,QWHUQHW 7HO ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH Q Q Q Q )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH 7HO ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH )D[ ,QWHUQHW Q Q ZZZ VR JPEK GH )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH **' " ( , 3 $%'1 " '1$%& 3 3 111 **' "# ( , )' Q Q 9eebW] >WcWh 8L P_`bm[] '" +'*+ DH MWWbm_`a J$ &*', # +,+ ''' mmm$YeebW]^WcWh$db )D[ Q ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH Q Q Q **' " ( , 3 $%'1 " '1$%& 3 3 111 **' "# ( , )' **' " ( , 3 $%'1 " '1$%& 3 3 111 **' "# ( , )' 9eebW] >WcWh 8L P_`bm[] '" +'*+ DH MWWbm_`a J$ &*', # +,+ ''' mmm$YeebW]^WcWh$db

**' " ( , 3 $%'1 " '1$%& 3 3 111 **' "# ( , )'

,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ E Y ,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ E Y ,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ E Y *HZRRQ SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 9DQ]HOIVSUHNHQG *HZRRQ SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 9DQ]HOIVSUHNHQG (SZ OL[ VT *HZRRQ SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 9DQ]HOIVSUHNHQG (SZ OL[ VT 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+

2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD .RNHUPDFKLQH

9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR

6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+

2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD

9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR

(S QHHY (S QHHY LLU NV\KLU [LHT LLU NV\KLU [LHT

.RNHUPDFKLQH .RNHUPDFKLQH 6FKDUHQ 6FKDUHQ =HWEDQNHQ =HWEDQNHQ &RPELQDWLHPDFKLQHV &RPELQDWLHPDFKLQHV +RHNHQEXLJHUV +RHNHQEXLJHUV :DOVHQ :DOVHQ 9RRUPDFKLQHV 9RRUPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV $IZLNNHOV\VWHPHQ $IZLNNHOV\VWHPHQ 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ .RNHU DINRUWPDFKLQHV .RNHU DINRUWPDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV

*UDÀ VRO LV SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 'DW VSUHHNW YDQ ]HOI *UDÀ VRO NHQW JHHQ JHZRQH *UDÀ VRO LV SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 'DW VSUHHNW YDQ ]HOI *UDÀ VRO NHQW JHHQ JHZRQH SURMHFWHQ DOOHHQ NULWLVFK YDNZHUN GDW SHUIHFWLH YHUGLHQW *UDÀ VRO VSHFLDOLVWHQ ]HWWHQ WURWV SURMHFWHQ DOOHHQ NULWLVFK YDNZHUN GDW SHUIHFWLH YHUGLHQW *UDÀ VRO VSHFLDOLVWHQ ]HWWHQ WURWV *UDÀ VRO LV SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 'DW VSUHHNW YDQ ]HOI *UDÀ VRO NHQW JHHQ JHZRQH KXQ KDQGWHNHQLQJ RS XZ SURMHFW 2SGUDFKWJHYHUV YDQ GLFKWELM HQ YHUDI NLH]HQ GH ]HNHUKHLG KXQ KDQGWHNHQLQJ RS XZ SURMHFW 2SGUDFKWJHYHUV YDQ GLFKWELM HQ YHUDI NLH]HQ GH ]HNHUKHLG SURMHFWHQ DOOHHQ NULWLVFK YDNZHUN GDW SHUIHFWLH YHUGLHQW *UDÀ VRO VSHFLDOLVWHQ ]HWWHQ WURWV YDQ *UDÀ VRO JHZRRQ YRRU SHUIHFW LVRODWLHZHUN YDQ *UDÀ VRO JHZRRQ YRRU SHUIHFW LVRODWLHZHUN KXQ KDQGWHNHQLQJ RS XZ SURMHFW 2SGUDFKWJHYHUV YDQ GLFKWELM HQ YHUDI NLH]HQ GH ]HNHUKHLG YDQ *UDÀ VRO JHZRRQ YRRU SHUIHFW LVRODWLHZHUN ,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ LV JHVSHFLDOLVHHUG LQ ,VRODWLHEHGULMI *UDÀ ZDUPWH LVRODWLH VRO´ LV JHVSHFLDOLVHHUG LQ JHOXLGLVRODWLH ZDUPWH LVRODWLH JHOXLGLVRODWLH ,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ LV JHVSHFLDOLVHHUG LQ NRXGH LVRODWLH LVRODWLHSODDWZHUN NRXGH LVRODWLH LVRODWLHSODDWZHUN ZDUPWH LVRODWLH JHOXLGLVRODWLH FU\RJHQH LVRODWLH EUDQGZHUHQGH LVRODWLH HQ GRRUYRHULQJHQ FU\RJHQH LVRODWLH EUDQGZHUHQGH LVRODWLH HQ GRRUYRHULQJHQ ฀ NRXGH LVRODWLH LVRODWLHSODDWZHUN %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG ฀฀ %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG FU\RJHQH LVRODWLH EUDQGZHUHQGH LVRODWLH HQ GRRUYRHULQJHQ 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH =HU KLY /VLR 0ZVSH[PL ^^^ ]KOVLRPZVSH[PL US PUMV']KOVLRPZVSH[PL US =HU KLY /VLR 0ZVSH[PL ^^^ ]HUKLYOVLRPZVSH[PL US PUMV']HUKLYOVLRPZVSH[PL US %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP

,QNO VWXIHQO $QWULHE ,QNO VWXIHQO $QWULHE ,QNO VWXIHQO $QWULHE ,QNO VWXIHQO $QWULHE ,QNO VWXIHQO $QWULHE ,QNO VWXIHQO $QWULHE ,QNO VWXIHQO $QWULHE ,QNO VWXIHQO $QWULHE

3DWHQWLHUWHV 6\VWHP 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP

,QNO VWXIHQO $QWULHE ,QNO VWXIHQO $QWULHE

,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 6FKZHLIE JHO

,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ

,QNO :DO]HQ ,QNO :DO]HQ

%H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH

฀฀ ฀ 0DFKLQHV YDQ 0DFKLQHV YDQ ฀ ฀ 6R ]LMQ ]y

=HU KLY /VLR 0ZVSH[PL ^^^ ]KOVLRPZVSH[PL US PUMV']KOVLRPZVSH[PL US =HU KLY /VLR 0ZVSH[PL ^^^ ]HUKLYOVLRPZVSH[PL US PUMV']HUKLYOVLRPZVSH[PL US ฀

6RQGHUPDVFKLQHQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 0DFKLQHV YDQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 0DFKLQHV YDQ 0DFKLQHV YDQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 6W|FNDFNHUVWUDVVH 9HUWULHEV *PE+ 6R ]LMQ ]y 0DFKLQHV YDQ 6W|FNDFNHUVWUDVVH 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 9HUWULHEV *PE+ 0DFKLQHV YDQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ '( %DG 6lFNLQJHQ 6R ]LMQ ]y 6W|FNDFNHUVWUDVVH 0DFKLQHV YDQ 0DFKLQHV YDQ 6RQGHUPDVFKLQHQ ฀฀ 6R ]LMQ ]y '( %DG 6lFNLQJHQ 6R ]LMQ ]y 9HUWULHEV *PE+ 6W|FNDFNHUVWUDVVH 6W|FNDFNHUVWUDVVH 0DFKLQHV YDQ 6R ]LMQ ]y 9HUWULHEV *PE+ 9HUWULHEV *PE+ 6W|FNDFNHUVWUDVVH 7HO ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH LQIR#VR JPEK GH '( %DG 6lFNLQJHQ 9HUWULHEV *PE+ 6R ]LMQ ]y 7HO ( 0DLO 6W|FNDFNHUVWUDVVH '( %DG 6lFNLQJHQ '( %DG 6lFNLQJHQ 6R ]LMQ ]y 6R ]LMQ ]y 6W|FNDFNHUVWUDVVH 6W|FNDFNHUVWUDVVH '( %DG 6lFNLQJHQ )D[ ฀ ,QWHUQHW ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH ZZZ VR JPEK GH 7HO 6R ]LMQ ]y ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH 6W|FNDFNHUVWUDVVH )D[ '( %DG 6lFNLQJHQ 7HO ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH 7HO ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH '( %DG 6lFNLQJHQ '( %DG 6lFNLQJHQ 7HO ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH '( %DG 6lFNLQJHQ 7HO )D[ ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH 3 111 **' "# ( , )' 7HO ( 0DLO ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH LQIR#VR JPEK GH 7HO )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH 7HO ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH Q Q )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH ,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ E Y 2QGHUQHPLQJVZHJ +1 $OSKHQ DDQ GHQ 5LMQ Q Q Q Q )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH 3 111 **' "# ( , )' 3 111 **' "# ( , )' )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH

,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ E Y 2QGHUQHPLQJVZHJ +1 $OSKHQ DDQ GHQ 5LMQ ,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ E Y 2QGHUQHPLQJVZHJ +1 $OSKHQ DDQ GHQ 5LMQ 7 ) ² /LG 9,% HQ .RQLQNOLMNH 0HWDDOXQLH 7 ) ² /LG 9,% HQ .RQLQNOLMNH 0HWDDOXQLH Q Q

Q Q

, ZZZ JUDÀ VRO QO 7 ) ² /LG 9,% HQ .RQLQNOLMNH 0HWDDOXQLH 3 111 **' "# ( , )'

nieuws en informatie

Voorkomen van corrosie begint aan de tekentafel Vocht is een van de grootste gevaren voor technische installaties. Vocht kan corrosie veroorzaken met ernstige gevolgen voor installatie en isolatie. Conservering is de eerste verdedigingslinie tegen corrosie en moet vocht buiten de deur houden. Volgens coatingspecialist Dion Papen van Royal HaskoningDHV en lid van de CINI-conserveringscommissie gaat corrosiepreventie verder dan een goed coatingsysteem. Voorkomen van corrosie begint volgens hem aan de tekentafel. Vocht in een installatie kan verschillende oorzaken hebben. Vaak is de installatie beschadigd of verouderd en dringt vocht naar binnen. Coatingspecialist Dion Papen (Royal HaskoningDHV) benadrukt dat de gevolgen van corrosie in een technische installatie groot kunnen zijn: “Corrosie is funest en kan ervoor zorgen dat een installatie voortijdig faalt. Als gevolg van een defecte installatie, zien we dat soms hele fabrieken ongepland worden stilgelegd. De directe financiële schade kan enorm zijn. Om nog maar te zwijgen over de imagoschade, doordat tijdelijk producten niet leverbaar zijn of wanneer het bedrijf blijkbaar een gevaar voor de omgeving is. Desondanks lijkt corrosiepreventie in veel gevallen bijzaak. Het is de sluitpost van een project en moet door tijdgebrek vaak snel gebeuren. Hoe goed het coatingsysteem ook is, zonder voldoende aandacht voor voorbehandeling en applicatie ontstaan op termijn gegarandeerd problemen. Bij oplevering zie je die problemen niet. De installatie glimt dan prachtig en alles lijkt in orde.”

Voorbehandeling en onderhoud De coatingspecialist benadrukt het belang van een goede voorbehandeling en applicatie: “Een goed aangebracht conserveringssysteem in combinatie met correct gemonteerde isolatie heeft een levensduur van wel 20 tot 25 jaar. Slechte conservering gaat vaak niet langer mee dan vijf jaar. Op den duur is onderhoud noodzakelijk, aangezien de conservering en isolatie vocht en zuurstof doorlaten als gevolg van degradatie van het polymeer van het conserveringssysteem. Alle ingrediënten voor corrosie zijn dan aanwezig. Dit zie je in grote mate gebeuren bij zogenaamde veldlassen. Hier wordt te vaak een onzorgvuldige voorbehandeling toegepast. Warmtebehandeling bij het lassen maakt het basismateriaal rond een las vaak al onedeler dan omliggend materiaal. Het zal zich als een anode

...............

ISOLATIE Magazine

TSA-applicatie op locatie. Deze aluminiumcoating kan lang functioneren, mits zorgvuldig aangebracht na stralen van het oppervlak.

gedragen. Als dit materiaal, waarin al spanning is gebracht, ook nog eens slecht wordt voorbehandeld, kun je wachten op vroegtijdig systeemfalen.

Teamaanpak Dion Papen: “Conservering is een vak. Als we corrosie echt te lijf willen gaan, moeten we preventie een plek in het project geven. Dat begint bij het ontwerp. Iedere ontwerper weet dat het corrosierisico in een technische installatie het grootst is op ‘lastige’ plekken. Problemen ontstaan met name bij ingewikkelde details, zoals leidingbochten en ophangingen. Vooral op die plekken is zorgvuldige conservering en isolatie nodig. Het gebeurt geregeld dat de ontwerper op papier een oplossing voor dergelijke knelpunten bedenkt, terwijl de praktijksituatie er net iets anders uitziet. In zulke gevallen is het nodig dat ontwerper, conserveringsexpert en isolatiespecialist om tafel gaan zitten om samen een goede oplossing te vinden. Bij voorkeur met de mensen die het werk uiteindelijk ook gaan uitvoeren. Dat gebeurt nog veel te weinig. Ik pleit voor een systeembenadering, waarbij leidingspecificatie, voorbehandeling, applicatiemethode, conserveringsysteem, isolatiesysteem en afwerking zorgvuldig op elkaar worden afgestemd. Het CINI-handboek biedt hier heel goede voorschriften voor, die diverse deskundigen regelmatig actualiseren. Recent hebben we dat nog voor hoofdstuk 7 voor de conservering gedaan.”

DECEMBER 2015

Over grenzen Papen: “Corrosie voorkomen we door de juiste kennis en know how op de juiste plek, op het juiste moment in te zetten. Slim gebruik van de huidige technieken en 3D-scanmodellen voorkomt veel problemen aan de voorkant. Ik ben ervan overtuigd dat je die investering terugverdient. Investeren in samenwerken gedurende het gehele project zorgt voor een duurzaam betrouwbare installatie en verkleint de kans op schade door corrosie. Deze manier van werken vraagt zowel van

opdrachtgevers als experts dat zij het belang van samenwerken onderschrijven en over de grenzen van hun eigen vak kijken. Dat zien we in de isolatie- en conserveringsbranche al gebeuren. Zij groeien naar elkaar toe. Zo volgen conserveringsexperts de CINI-cursus om hun isolatiekennis te vergroten. Dat vind ik een goede zaak.”

Dion Papen

Cursusdata

Dion Papen is NACE-gecertificeerd coatinginspecteur en gecertificeerd Cini Isolatie-inspecteur voor de industrie. Papen is tevens lid van de CINIconserveringscommissie. Papen is werkzaam bij Royal HaskoningDHV, een onafhankelijk internationaal ingenieursbureau dat adviesdiensten levert voor de totale leefomgeving. Hierbij is duurzame ontwikkeling een van de belangrijke drijfveren. Royal HaskoningDHV is ervan overtuigd dat echte oplossingen alleen ontstaan door samenwerking met partners, klanten en andere belanghebbenden.

Op de website van NCTI zijn altijd de actuele cursusdata te vinden. De cursussen zijn zowel in het Nederlands als in het Engels beschikbaar. NCTI biedt de cursus - eventueel op maat - ook bij u in het bedrijf aan.

Meer weten? Stuur een informatieverzoek of bel met NCTI op telefoonnummer +31 0181 69 80 30. De volgende 2-daagse Nederlandstalig cursus vindt plaats op 16 en 17 februari 2016. Inschrijven kan via de website www.ncti.eu.

Geslaagde CINI-cursus Op 24 en 25 november 2015 hield NCTI zijn tweedaagse CINI-cursus op de nieuwe locatie in Spijkenisse. In deze cursus komen alle elementen die met industriële isolatie te maken hebben samen: thermische en akoestische isolatiesystemen, materialen en specificaties. Daarnaast worden preventieve maatregelen ter voorkoming van corrosie behandeld.

omgekeerd. Industriële opdrachtgevers, ingenieurs en uitvoerders wisselen op het gebied van warme, koude en cryogene isolatie veel technische kennis uit. De groep die 24 en 25 november 2015 in de materie dook telde tien deelnemers, van wie twee afkomstig uit het buitenland. Alle deelnemers beoordelen de cursus met goed tot zeer goed. “Ik had dit veel eerder moeten doen”, aldus een van de deelnemers.

De tweedaagse CINI cursus is enig in z’n soort. De kennis uit het CINI Handboek is de ruggengraat van de cursus.De omvangrijke veldervaring van trainers blijkt effectief en werkt aanstekelijk voor de cursisten en Cursisten CINI-cursus 24 en 25 november 2015. V.l.n.r. Niels Verkade, Ralph Levels Henk de Koekkoek, Simone Rossi, Jan Arts, Sam de Neef, Roman Rubac, Nehemia Paardekooper, Ton Roest en Jan Boekholt.

DECEMBER 2015

ISOLATIE Magazine

...............

ISOLATIE CORROSIEPREVENTIE Rob de Heus, projectleider CUI-project World Class Maintenance:

”EFC-richtlijn vertalen in set bruikbare, concrete tools” ”Onderhoud en ontwikkeling is belangrijk voor verbeterde performance van onze installaties. Er is ons dan ook veel gelegen aan het CUI-project van onderhoudskoepel WCM”, zegt projectleider Rob de Heus, maintenance specialist bij Sitech Services te Geleen. “Corrosie onder isolatie is een lastig te beteugelen sluipmoordenaar die veel geld kost”, zegt hij. “Kern van de oplossing: ontwikkeling van bruikbare inspectieen managementtools op basis van de EFC-richtlijn. En natuurlijk kennisdeling, in het belang van de gehele sector.” Corrosie onder isolatie is een sluipend technisch verschijnsel met belangrijke managementaspecten, benadrukt Rob de Heus in zijn toelichting op opzet, resultaten en vooruitzichten van het WCM-innovatieproject CUI. In het dagelijks leven is De Heus namens Sitech Services werkzaam op het Chemelot-park in Geleen. Hij stuurt het innovatieprogramma binnen Maintenance en leidt namens de WCM-partners het mede door hem geëntameerde CUI-innovatieproject. Uiteindelijke doel: verbeterde prestatie van industriële installaties.

Oorzaak en gevolgen Rob de Heus schetst het fenomeen: CUI is een terugkerend fenomeen, een lastig te beteugelen “sluipmoordenaar”. Het leidt tot hoge kosten en vermijdbare incidenten en kan – in zijn uiterste consequentie –integriteitsproblemen veroorzaken. CUI is hardnekkig, omdat het niet zichtbaar en moeilijk detecteerbaar is. Alle installatiebeheerders investeren veel in onderhoud en preventie. Tijdens turnarounds en inspecties worden fabrieken ontmanteld voor onder meer wanddiktemetingen en ander onderzoek. Een prima beheersbare aanpak. Het is echter duur en niet effectief om bij iedere stop alle leidingisolatie te demonteren. Het is effectiever om op kritische plaatsen te inspecteren, maar deze laten zich moeilijk bepalen. Corrosie onder isolatie treedt op in het globale temperatuurgebied tussen 0 en 150 °C., bij vocht tussen leiding/leidingcoating en isolatiemantel. Corrosie blijft uit zolang het isolatiesysteem in perfecte staat is en vocht buitensluit. Dat is helaas niet per se het geval, ook niet als het ogenschijnlijk wel in orde is. Bij een hoger gelegen beschadiging dringt water binnen en treden op een laaggelegen punt de corrosiefactoren vocht en zuurstof op. Kritische locaties zijn dus moeilijk aan te wijzen: corrosie kan op een onbeschadigde plek optreden. Complicerende factor is de traagheid: de eerste tien tot vijftien jaar gebeurt er niet zo veel. Nu veel installaties in Nederland – al dan niet na levensduurverlengende operaties – dertig jaar of ouder zijn, is corrosie voortge14

...............

ISOLATIE Magazine

Maintenancespecialist Rob de Heus (Sitech Services ) leidt namens WCM het CUI-project van industriële plantowners en onderhoudsorganisaties. “Bedrijven moeten zowel hun kennis en ervaring als hun kennisvraag naar concrete businesscases openstellen. CUI-preventie is geen concurrentiegevoelig terrein maar gemeenschappelijk belang.”

schreden. Geregeld constateren asset-owners dan een ernstiger corrosievorming dan verwacht. De oorzaken zijn – afgezien van de natuurkundige factoren staalvocht-zuurstof - uiteenlopend: • Installatie-/isolatie-ontwerp: als binnengedrongen water op een steunring blijft staan, ontstaat corrosie op een ‘onverdachte’ plaats; • Onzorgvuldig afgewerkte reparatie/modificatie die het systeem obstrueert;

Sitech Services Sitech Services is een allround dienstverlener voor de procesindustrie, chemie en energiesector. Het bedrijf is in 2009 ontstaan uit de verzelfstandiging van ondersteunende DSM-diensten. Zo’n 750 specialisten verzorgen installatiebeheer en –onderhoud waaronder planning en organisatie van turnarounds, dienstverlening op het gebied van veiligheid en milieu, gericht op optimaal en efficiënt functioneren van installaties. Op de thuisbasis Chemelot te Geleen verzorgt Sitech de complete technische en infrastructurele dienstverlening (Park Service) voor Borealis, Lanxess, OCI Nitrogen en natuurlijk DSM. Sitech is medeoprichter en bestuurder van World Class Maintenance (zie kader).

DECEMBER 2015

• Leidingcoating die het einde van zijn effectieve levensduur nadert of – frequent voorkomend – niet correct is aangebracht: tijdens turnarounds moet de coating vaak snel en onder niet-optimale condities worden aangebracht; • Onbekende status van het systeem: niet altijd is de uitgangsituatie en dus de resterende levensduur van de coating bekend, temeer daar dit schuil gaat onder isolatie en men is aangewezen op selectieve inspecties; • Veel installaties zijn gebouwd toen CINI nog niet bestond. Daarbij zijn mogelijk ontoereikende isolatiesystemen, minder geschikte isolatiematerialen of componenten daarin toegepast in combinatie met onjuiste montagedetails, dus inwatering. En ook nu wordt de CINI-norm ook nog wel gezien als ‘duur en geduldig’ en daarom niet voluit gevolgd. Bovengenoemde factoren kunnen na vijftien jaar of langer corrosieproblemen veroorzaken. Installatiebeheerders kennen de onaangename verrassingen, met kostbare reparaties als gevolg. “Bij corrosieproblemen op een kolom moet het isolatiepakket worden gedemonteerd en moet de kolom worden gestraald, geconserveerd en opnieuw worden geïsoleerd. Alleen als de isolatieommanteling geheel intact blijft, is het probleem voor jaren uit de wereld”, noemt Rob de Heus als voorbeeld. “Als isolatiebedrijven, monteurs en hun opdrachtgevers c.q. installatie-eigenaren zich daarvan onvoldoende bewust zijn, begint het verhaal van voren af aan.”

Het geheugen achter corrosie Corrosie is een langcyclisch probleem, dat interfereert met courante managementcycli: de organisatie achter een procesinstallatie heeft geen geheugen. Er zijn gevallen bekend uit de chemie waar het bedrijf pijnlijke, uiterst kostbare CUI-lessen heeft geleerd. Echter, twintig jaar later is het management zich er niet meer van bewust dat er zo verschrikkelijk veel geld in is gaan zitten. “Tenzij daarop nadrukkelijk wordt gewezen. Het CUI-project van WCM pakt dat ‘bewustzijn’ op, zodat CUI-incidenten op langere termijn worden vermeden”, zegt De Heus. “In het belang van de sector, want één enkel incident op één enkele site heeft imagoconsequenties voor de gehele sector. WCM wil CUI op zichzelf bestrijden en tegelijkertijd incidenten voorkomen wegens repercussies voor de sector, in termen van imagoschade.”

World Class Maintenance World Class Maintenance (WCM) te Breda is een zelfstandige stichting die zich ten doel stelt het onderhoud van industriële installaties te optimaliseren, met een accent op technische en beleidsmatige innovatie. De koepel bundelt sinds 2008 installatie-eigenaren en onderhoudsorganisaties. Het initieert namens de industrie activiteiten en projecten. Het in 2014 gestarte CUI-project staat onder leiding van Rob de Heus, onderhoudsspecialist van Sitech te Geleen. bouw van procesinstallaties. Dit betreft bijvoorbeeld de combinatie constructiemateriaal – doorgaans koolstofstaal – en coatingtype en coatingkwaliteit. Een technisch uitvoerbaar en economisch realistisch alternatief is thermal spray alumina (TSA). De industrie heeft hierover nog onvoldoende businesscases uit nieuwbouw, renovatie en onderhoud gepubliceerd om te kunnen spreken van goed af te wegen beslissingen op dit gebied. En ook bij succesvolle TSA-applicaties moeten eerst de primaire CUI-factoren zoals inwatering worden weggenomen. Uiteraard kunnen ook andere technische ontwikkelingen in beeld komen, zoals toepassing van chroomnikkelstaal of composietleidingen afhankelijk van lifecycle-berekening, volledig hechtende thermisch isolerende spuitcoatings, grp-wrapping of andere technieken die misschien de ommanteling vervangen. “Vaak is de ondichte isolatiemantel een CUI-probleem”, zegt de Heus. “En ook de isolatiesector moet innoveren!” Eerste uitdaging is vooral de ontwikkeling van – nu nog dure – monitoringtechnieken, die op basis van effectieve inspecties leiden tot verbeterde CUI-preventie of op zijn minst beheersing. Infrarode, ultrasone en akoestische inspectiemethoden zijn voorhanden, maar zijn nog duur en moeten zich qua betrouwbaarheid nog bewijzen. Rob de Heus pleit

Beleidsscenario Uiteraard streeft de industrie ernaar CUI beheersbaar te maken, maar daarmee is het probleem nog niet uit de wereld. Zelfs niet bij nieuwbouw: de hoogste eisen aan coating, coatingkwaliteit en isolatiesysteem maken het ook duur. Met de neiging – daar is het geheugen achter corrosie weer – de installatie op een levensduur van vijftien jaar uit te leggen. Dat hoeft geen probleem te zijn, mits na vijftien jaar coating en isolatie minimaal selectief worden gerenoveerd. Dit zou – vindt de WCM-werkgroep – kunnen worden geborgd in beleidsmodellen als beslissingsbasis voor nieuwbouw, verbouw en vernieuw-

Corrosie blijft uit zolang het isolatiesysteem in perfecte staat is en vocht buitensluit. Dat is helaas niet per se het geval, ook niet als het ogenschijnlijk wel in orde is. Bij een hoger gelegen beschadiging dringt water binnen en treden op een laaggelegen punt de corrosiefactoren vocht en zuurstof op. Kritische locaties zijn dus moeilijk aan te wijzen: corrosie kan op een onbeschadigde plek optreden.

DECEMBER 2015

ISOLATIE Magazine

...............

Compleet gestripte kolom, midden in een turnaroundoperatie. Installaties in chemie en petrochemie blijven geregeld langer in bedrijf dan initieel voorzien. Geen probleem, mits na vijftien jaar coating en isolatie minimaal selectief worden gerenoveerd. Dit zou – vindt de WCM-werkgroep CUI – kunnen worden geborgd in beleidsmodellen voor nieuwbouw, verbouw en vernieuwbouw van procesinstallaties.

WCM-project CUI Corrosie onder isolatie ofwel CUI is een bekend probleem in chemie, petrochemie en procesindustrie. “Waar staal is, treedt corrosie op; waar isolatie is, kan corrosie niet direct worden waargenomen. Installatiebeheerders zoeken oplossingen voor betrouwbare integriteitsbeoordeling van installaties en uiteraard ook CUI-preventie, zonder kostbare en omslachtige ontmanteling van isolatiesystemen. Het in 2014 gestarte WCM-innovatieproject verbindt de gebundelde inspanningen op dit gebied met de kennis van wetenschap, dienstverleners en andere specialisten. Leidraad is de onlangs geactualiseerde CUI-richtlijn van de European Federation of Corrosion (EFC). Participanten in het CUI-project van WCM zijn Shell, Hexion, Stork, Sitech, Sabic en Akzo Nobel.

ervoor dit onderwerp in een wereldwijd netwerk op te pakken, gericht op een model voor risicogebaseerde inspectie in combinatie met monitoring en realistisch afgestemd op de levenscyclus van een installatie. De langetermijn uitdagingen zijn stevig: ontwikkeling van betrouwbare tools en inspectiemethodieken, afstemming op de verschillende levenscyclus-fasen van een concrete installatie. Het lastigste is wellicht het benodigde beleidsmodel om de noodzaak te doorgronden tot hoge investeringen in – ogenschijnlijk – uitstelbare zaken als CUIbestrijding. En wellicht even lastig is de harde praktijk: het gaat om operationele plants waar gewone mensen werken en onderhoud plegen: zij moeten heel zorgvuldig omgaan met ommantelingssystemen.

Bewustwording en beleidsplannen Laatstgenoemde uitdaging – respecteren van de integriteit van isolatiesysteem en vooral ommanteling – heeft de WCM-werkgroep CUI praktisch opgepakt: er is nu een assessment-tool gereed om in alle geledingen van de organisatie het CUI-bewustzijn te inventariseren: de mate waarin zowel op de werkvloer als in de directiekamer CUI-beheersing en isolatie-integriteit zijn geborgd. Rob de Heus: “Alleen al de uitvoering van het assessment doet beseffen dat CUI-beleid noodzakelijk is om problemen en hoge kosten te voorkomen.” Als vervolg op het ontwikkelde assessment wil de werkgroep puntige communicatie inzetten om de aandacht te vestigen op inwateringsrisico, onderhoudsdiscipline, zorgvuldige terugplaatsing van gedemonteerd mantelmateriaal en natuurlijk te allen tijde belopen van het isolatiesysteem voorkomen. Daarnaast wil de werkgroep industriemanagers een model beleidsplan aanreiken, toegespitst op hun specifieke installatie en de karakteristieken daarvan. Een concreet instrument, met heldere aandachtspunten en een plan van aanpak gebaseerd op bewezen best practices. “Bij een vrijwel nieuwe installatie is demontage van isolatie natuurlijk niet de eerste prioriteit, maar bij een twintig jaar oude plant ligt dat weer anders”, licht Rob de Heus toe.

Assessement-tool op EFC-grondslag WCM fundeert het assessment-tool op de CUI-richtlijnen

...............

ISOLATIE Magazine

van de European Federation of Corrosion (EFC), opgesteld in 2005 en onlangs geactualiseerd. De werkgroep kiest voor deze basis vanwege de complete scope en de deskundige behandeling van alle relevante aspecten. “Je hoeft het bij wijze van spreken alleen nog maar uit te voeren”, waardeert Rob de Heus deze CUI-richtlijn. “Het assessment-tool met heldere hulpmiddelen opent mogelijkheden om het echt aan te pakken. Een volledige demontage en inspectie iedere tien jaar is een gigantische investering, die ook niet nodig moet zijn. Als men beseft dat CUI enorm veel geld kost en preventie veel bespaart, zal iedereen zich graag richten op doelmatige detectie. De heilige graal is er – nog - niet, wel een concrete aanpak: ontwikkeling van gedegen selectieve detectie en vertaling van de EFC-richtlijn in bruikbare tools voor individuele situaties. Dat omvat ook vanzelfsprekendheden als coatingkwaliteit, selectie minerale wol en beplating, goed opsluiten van het isolatiesysteem, materialen voor montage droog opslaan, en zo voorts. Zodra je denkt dat je niet meer naar CUI hoeft te kijken, gaat het echt fout.” Sitech Services, de thuisbasis van Rob de Heus, bereidt een praktisch, preventief CUI-initiatief voor. Op inwateringsgevoelige plaatsen worden permanente regenschermen boven het isolatiesysteem aangebracht, die voor onderhoudsdoeleinden gemakkelijk verwijderbaar zijn.

Draagvlak Op dit moment is de WCM-werkgroep druk doende om de best practices uit het veld op tafel te krijgen. “De Nederlandse industrie heeft bewezen installaties ook na de initiële levensduur succesvol ‘fit for purpose’ in bedrijf te houden. Gezamenlijke inspanningen tot CUIpreventie met praktische inspectieen monitoringmodellen voorkomt dat dit met onnodig onaangename verrassingen en hoge kosten gepaard gaat. Zaak is dus”, benadrukt Rob de Heus, “dat bedrijven zowel hun kennis en ervaring als hun kennisvraag naar concrete businesscases openstellen. De hele industrie moet participeren, en daar is alle reden voor: CUI-preventie is geen concurrentiegevoelig terrein maar een gemeenschappelijk belang.

DECEMBER 2015

VCA is basisbagage VCA is basisbagage ‘KAN NIET’ BESTAAT NIET!

*UDÀ VRO´ E Y ,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ E Y 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+

Warenkorb

DE - EN

6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+

6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ AL MEER DAN 45 JAAR IN ISOLATIE! Print Rendement UW6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ PARTNER 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ Clever shopping... 2QV SURJUDPPD 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR ‘KANIN NIET’ ELEKTROWARMTE 2QV SURJUDPPD 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 2QV SURJUDPPD 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 2QV SURJUDPPD 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR Specialist in GrafiMedia BESTAAT NIET! .RNHUPDFKLQH 2QV SURJUDPPD .RNHUPDFKLQH 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR .RNHUPDFKLQH 2QV SURJUDPPD 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR .RNHUPDFKLQH 2QV SURJUDPPD 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR .RNHUPDFKLQH 2QV SURJUDPPD 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 6FKDUHQ 9DQ]HOIVSUHNHQG .RNHUPDFKLQH *HZRRQ SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 9DQ]HOIVSUHNHQG Producties 6FKDUHQ 6FKDUHQ 6FKDUHQ 6FKDUHQ > Tracingsystemen en verwarmingskabels =HWEDQNHQ MASCHINEN

6FKDUHQ GEBRAUCHTE =HWEDQNHQ =HWEDQNHQ =HWEDQNHQ =HWEDQNHQ &RPELQDWLHPDFKLQHV .RNHUPDFKLQH .RNHUPDFKLQH ERSATZTEILE =HWEDQNHQ ISOLATIESPECIALISTEN IN: &RPELQDWLHPDFKLQHV &RPELQDWLHPDFKLQHV .RNHUPDFKLQH .RNHUPDFKLQH > Verwarmingsjackets en siliconenmantels &RPELQDWLHPDFKLQHV &RPELQDWLHPDFKLQHV +RHNHQEXLJHUV 6FKDUHQ 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP ,QNO VWXIHQO $QWULHE WERKZEUG 6FKDUHQ &RPELQDWLHPDFKLQHV +RHNHQEXLJHUV +RHNHQEXLJHUV 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP ,QNO VWXIHQO $QWULHE ,QNO VWXIHQO $QWULHE 6FKDUHQ 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP 6FKDUHQ +RHNHQEXLJHUV 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP ,QNO VWXIHQO $QWULHE +RHNHQEXLJHUV 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP ,QNO VWXIHQO $QWULHE :DOVHQ =HWEDQNHQ =HWEDQNHQ CLIPS SCHRAUBEN +RHNHQEXLJHUV 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP ,QNO VWXIHQO $QWULHE > Doorstroomheaters en verwarmingsthermische elementen en :DOVHQ :DOVHQ =HWEDQNHQ Brandtechnische, =HWEDQNHQ :DOVHQ :DOVHQ *UDÀ VRO LV SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 'DW VSUHHNW YDQ ]HOI *UDÀ VRO NHQW JHHQ JHZRQH 9RRUPDFKLQHV &RPELQDWLHPDFKLQHV &RPELQDWLHPDFKLQHV NIETEN SCHLÖSSER :DOVHQ 9RRUPDFKLQHV 9RRUPDFKLQHV &RPELQDWLHPDFKLQHV &RPELQDWLHPDFKLQHV 9RRUPDFKLQHV 9RRUPDFKLQHV akoestische isolatie: ARBEITSSCHUTZ +RHNHQEXLJHUV 3RQVPDFKLQHV +RHNHQEXLJHUV > Vatverwarming en containerverwarming 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP ,QNO VWXIHQO $QWULHE 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP ,QNO VWXIHQO $QWULHE 9RRUPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV +RHNHQEXLJHUV +RHNHQEXLJHUV 3RQVPDFKLQHV 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP ,QNO VWXIHQO $QWULHE 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP ,QNO VWXIHQO $QWULHE 3RQVPDFKLQHV SURMHFWHQ DOOHHQ NULWLVFK YDNZHUN GDW SHUIHFWLH YHUGLHQW *UDÀ VRO VSHFLDOLVWHQ ]HWWHQ WURWV 3RQVPDFKLQHV KOMPRESSOREN :DOVHQ :DOVHQ $IZLNNHOV\VWHPHQ 3RQVPDFKLQHV . # )'(& 0! # ' %' '$! ( $IZLNNHOV\VWHPHQ :DOVHQ :DOVHQ $IZLNNHOV\VWHPHQ $IZLNNHOV\VWHPHQ > Ribbenbuiskachels en ruimteverwarming $IZLNNHOV\VWHPHQ BÜROEINRICHTUNG 9RRUPDFKLQHV 9RRUPDFKLQHV 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV $IZLNNHOV\VWHPHQ 9RRUPDFKLQHV 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 9RRUPDFKLQHV 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV . '$! ( " (& '' # KXQ KDQGWHNHQLQJ RS XZ SURMHFW 2SGUDFKWJHYHUV YDQ GLFKWELM HQ YHUDI NLH]HQ GH ]HNHUKHLG 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ 3RQVPDFKLQHV > Alles in ATEX en niet-ATEX uitvoering 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ . ( & $)+ $IZLNNHOV\VWHPHQ $IZLNNHOV\VWHPHQ .RNHU DINRUWPDFKLQHV 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ $IZLNNHOV\VWHPHQ $IZLNNHOV\VWHPHQ .RNHU DINRUWPDFKLQHV ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ .RNHU DINRUWPDFKLQHV YDQ *UDÀ VRO JHZRRQ YRRU SHUIHFW LVRODWLHZHUN ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ .RNHU DINRUWPDFKLQHV .RNHU DINRUWPDFKLQHV 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV .RNHU DINRUWPDFKLQHV . & # 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ *HEUXLNWH PDFKLQHV 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ *HEUXLNWH PDFKLQHV 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ ,QNO :DO]HQ ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ .RNHU DINRUWPDFKLQHV ,QNO :DO]HQ .RNHU DINRUWPDFKLQHV . # # & # * ' ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ ,QNO :DO]HQ ,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ ,QNO :DO]HQ .RNHU DINRUWPDFKLQHV ,QNO :DO]HQ .RNHU DINRUWPDFKLQHV ,QNO :DO]HQ *HEUXLNWH PDFKLQHV . # ## # # ) ( #! # *HEUXLNWH PDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV ,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ LV JHVSHFLDOLVHHUG LQ *HEUXLNWH PDFKLQHV

VAN DER LINDEN & VELDHUIS

Voor al uw drukwerk, W YDQ ]HOI *UDÀ VRO NHQW JHHQ JHZRQH online communicatie en YHUGLHQW *UDÀ VRO VSHFLDOLVWHQ ]HWWHQ WURWV relatie magazines UV YDQ GLFKWELM HQ YHUDI NLH]HQ GH ]HNHUKHLG

ZDUPWH LVRODWLH JHOXLGLVRODWLH '( # $! # -$ &* % - $ $ )! ! $+

$'- NRXGH LVRODWLH LVRODWLHSODDWZHUN ( ! , $" www.izotechservice.pl FU\RJHQH LVRODWLH EUDQGZHUHQGH LVRODWLH HQ GRRUYRHULQJHQ ODWLH HQ GRRUYRHULQJHQ %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG ,QNO :DO]HQ ,QNO :DO]HQ

,QNO :DO]HQ ,QNO :DO]HQ

%H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH

Is o l a t ie a l s t w e e de na tuur www.iso-shop.de

%H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH 6RQGHUPDVFKLQHQ 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH 6RQGHUPDVFKLQHQ 6RQGHUPDVFKLQHQ

Print Rendement

0DFKLQHV YDQ Henk van der Bend 6RQGHUPDVFKLQHQ 0DFKLQHV YDQ 0DFKLQHV YDQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 0DFKLQHV YDQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 0DFKLQHV YDQ 0DFKLQHV YDQ 9HUWULHEV *PE+ Tituslaan 13 9HUWULHEV *PE+ 9HUWULHEV *PE+ 9HUWULHEV *PE+ 6R ]LMQ ]y 9HUWULHEV *PE+ 6W|FNDFNHUVWUDVVH 6R ]LMQ ]y 6RQGHUPDVFKLQHQ 6R ]LMQ ]y 6R ]LMQ ]y 6642 AP Beuningen 6W|FNDFNHUVWUDVVH 6W|FNDFNHUVWUDVVH 6W|FNDFNHUVWUDVVH 0DFKLQHV YDQ 6R ]LMQ ]y 6RQGHUPDVFKLQHQ 6R ]LMQ ]y 6RQGHUPDVFKLQHQ 6W|FNDFNHUVWUDVVH 6W|FNDFNHUVWUDVVH Sondermaschinen '( %DG 6lFNLQJHQ 0DFKLQHV YDQ 0DFKLQHV YDQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ ISOLATIESPECIALISTEN IN: The Netherlands '( %DG 6lFNLQJHQ '( %DG 6lFNLQJHQ '( %DG 6lFNLQJHQ 0DFKLQHV YDQ 9HUWULHEV *PE+ 9HUWULHEV *PE+ '( %DG 6lFNLQJHQ '( %DG 6lFNLQJHQ So shoppt man heute... Vertriebs-GmbH 7HO ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH 6R ]LMQ ]y 9HUWULHEV *PE+ 6W|FNDFNHUVWUDVVH t. 024 6776930 7HO ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH

7HO 7HO ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH 6R ]LMQ ]y ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH info@huikeshoven.nl Post: Postbus6R ]LMQ ]y 50 | 7490 AB Delden LQIR#VR JPEK GH 6W|FNDFNHUVWUDVVH 6W|FNDFNHUVWUDVVH 7HO ( 0DLO 7HO ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH Stöckackerstrasse 7 )D[ 6R ]LMQ ]y ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH ! " # $ ! ! '( %DG 6lFNLQJHQ 6W|FNDFNHUVWUDVVH m. 06 43 573 405 )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH )D[ )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH ZZZ VR JPEK GH www.huikeshoven.nl Bezoek: Amperestraat 4 |,QWHUQHW 4004 KB Tiel ZZZ VR JPEK GH '( %DG 6lFNLQJHQ

'( %DG 6lFNLQJHQ )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH )D[ DE-79713 Bad Säckingen Q,QWHUQHW 7HO '( %DG 6lFNLQJHQ LQIR#VR JPEK GH info@printrendement.nl ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH Q www.elektrowarmte.nl Tel: 088 - 88( 0DLO 98 850 VRO´ E Y 2QGHUQHPLQJVZHJ +1 $OSKHQ DDQ GHQ 5LMQ 7HO ,VRODWLHEHGULMI *UDÀ Q Q E-Mail: info@so-gmbh.de Q 7HO LQIR#VR JPEK GH

Tel: +49 (0) 7761 933 069 Q( 0DLO )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH www.printrendement.nl 7HO ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH ) * + , - + Fax: Tel.088 - 88,QWHUQHW 98 851 )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH Kerkstraat 32a (0487) 510 716 ZZZ VR JPEK GH isolatiebedrijf@franssen.nl )D[ Fax: +49 (0) 7761 933 067 Internet: www.so-gmbh.de )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH 7 ) ² /LG 9,% HQ .RQLQNOLMNH 0HWDDOXQLH

J +1 $OSKHQ DDQ GHQ 5LMQ www.franssen.nl 6651 KG DRUTEN Fax (0487) 510 745 www.franssen.nl ² /LG 9,% HQ .RQLQNOLMNH 0HWDDOXQLH

VCA VCA is basisbaga VCA is is basisbagage basisbagage

,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ E Y ,VRODWLHEHGULMI ,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ E Y 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+

2QV SURJUDPPD 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 2QV SURJUDPPD 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR *HZRRQ SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 9DQ]HOIVSUHNHQG *HZRRQ SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 9 .RNHUPDFKLQH *HZRRQ SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 9DQ]HOIVSUHNHQG .RNHUPDFKLQH 6FKDUHQ 6FKDUHQ =HWEDQNHQ

=HWEDQNHQ *UDÀ VRO LV SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 'DW VSUHHNW YDQ ]HOI *UDÀ VRO NHQW JHHQ JHZRQH &RPELQDWLHPDFKLQHV &RPELQDWLHPDFKLQHV *UDÀ VRO LV SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 'DW VSUHHNW YD +RHNHQEXLJHUV +RHNHQEXLJHUV SURMHFWHQ DOOHHQ NULWLVFK YDNZHUN GDW SHUIHFWLH YHUGLHQW *UDÀ VRO VSHFLDOLVWHQ ]HWWHQ WURWV *UDÀ VRO LV SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 'DW VSUHHNW YDQ ]HOI *UDÀ VRO NHQW JHHQ JHZRQH :DOVHQ :DOVHQ SURMHFWHQ DOOHHQ NULWLVFK YDNZHUN GDW SHUIHFWLH YHU 9RRUPDFKLQHV 9RRUPDFKLQHV KXQ KDQGWHNHQLQJ RS XZ SURMHFW 2SGUDFKWJHYHUV YDQ GLFKWELM HQ YHUDI NLH]HQ GH ]HNHUKHLG SURMHFWHQ DOOHHQ NULWLVFK YDNZHUN GDW SHUIHFWLH YHUGLHQW *UDÀ VRO VSHFLDOLVWHQ ]HWWHQ WURWV 3RQVPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV KXQ KDQGWHNHQLQJ RS XZ SURMHFW 2SGUDFKWJHYHUV Y $IZLNNHOV\VWHPHQ $IZLNNHOV\VWHPHQ YDQ *UDÀ VRO JHZRRQ YRRU SHUIHFW LVRODWLHZHUN YDQ *UDÀ KXQ KDQGWHNHQLQJ RS XZ SURMHFW 2SGUDFKWJHYHUV YDQ GLFKWELM HQ YHUDI NLH]HQ GH ]HNHUKHLG 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV VRO JHZRRQ YRRU SHUIHFW LVRODWLHZHUN 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ In 1962 begon Temati met de productie, verkoop en promotie van Foster® producten in de Industriële processen kennen vele YDQ *UDÀ VRO JHZRRQ YRRU SHUIHFW LVRODWLHZHUN .RNHU DINRUWPDFKLQHV .RNHU DINRUWPDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV Benelux. Met inmiddels 5 vestigingen in diverse landen, is Temati Europa’s enige producent uitdagingen, die om betrouwbare *HEUXLNWH PDFKLQHV ,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ LV JHVSHFLDOLVHHUG LQ ,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ LV JHVSHFLDOLVHHUG LQ en distributeur van Foster®- en Childers®producten. en ZDUPWH LVRODWLH vernieuwende producten vragen. JHOXLGLVRODWLH ,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ LV JHVSHFLDOLVHHUG LQ ZDUPWH LVRODWLH JHOXLGLVRODWLH Daarnaast leveren wij vele andere gespecialiseerde materialen voor industriële isolatie Temati heeft tientallen jaren ZDUPWH LVRODWLH ervaring NRXGH LVRODWLH JHOXLGLVRODWLH LVRODWLHSODDWZHUN NRXGH LVRODWLH LVRODWLHSODDWZHUN binnen en buiten Europa via ons internationale dealernetwerk. en is uw ideale partner wanneer het NRXGH LVRODWLH LVRODWLHSODDWZHUN FU\RJHQH LVRODWLH EUDQGZHUHQGH LVRODWLH HQ GRRUYRHULQJHQ FU\RJHQH LVRODWLH EUDQGZHUHQGH LVRODWLH Ons productenpakket blijft zich uitbreiden, zodat u zelf in de toekomst ook kunt blijven om oplossingen gaat, die echt een FU\RJHQH LVRODWLH EUDQGZHUHQGH LVRODWLH HQ GRRUYRHULQJHQ 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP

,QNO VWXIHQO $QWULHE ,QNO VWXIHQO $QWULHE

,QNO 6FKZHLIE JHO ,QNO 6FKZHLIE JHO

,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ

Unieke oplossingen voor industriële processen ,QNO :DO]HQ ,QNO :DO]HQ

verschil maken.

%H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG profiteren van onze specialistische kennis en verzekerd bent van steeds de beste oplossingen. %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH

6RQGHUPDVFKLQHQ 6RQGHUPDVFKLQHQ

0DFKLQHV YDQ

0DFKLQHV YDQ 9HUWULHEV *PE+ 6R ]LMQ ]y 6W|FNDFNHUVWUDVVH 6R ]LMQ ]y 6W|FNDFNHUVWUDVVH '( %DG 6lFNLQJHQ '( %DG 6lFNLQJHQ 7HO ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH LQIR#VR JPEK GH ,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ E Y 2QGHUQHPLQJVZHJ 7HO ( 0DLO )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH ZZZ VR JPEK GH **' " ( , 3 $%'1 )D[ ,QWHUQHW " '1$%& 3 9HUWULHEV *PE+

,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ E Y 2QGHUQHPLQJVZHJ +1 $OSKHQ DDQ GHQ 5LMQ ,VRODWLHEHGULMI *UDÀ VRO´ E Y 2QGHUQHPLQJVZHJ +1 $OSKHQ DDQ GHQ 5LMQ 7 ) ² 7 ) ² /LG 9,% HQ .RQLQNOLMNH 0HWDDOXQLH **' " ( , 3 $%'1 " '1$%& 3 .COM RY Y 7 ) ² /LG 9,% HQ .RQLQNOLMNH 0HWDDOXQLH

.COM

Temati B.V.

RY Y

Tel: (+31) (0)251-229 172

Fax: (+31) (0)251-212 380

E-mail: temati@temati.com

www.temati.com

ISOLATIE CORROSIEPREVENTIE Uitstekend Armaflex-resultaat CUI-test TNO-Enduras

Olie- en gasindustrie attent op corrosiepreventie met isolatie Technische isolatie en corrosievorming. Verschillende zaken, maar in de praktijk in één adem en zelfs in één begrip gevat: CUI ofwel corrosie onder isolatie. De olie- en gasindustrie is mede dankzij actuele ASTM-richtlijnen attent op corrosiepreventie door selectie, montage en onderhoud van isolatiesystemen. Het brengt opdrachtgevers tot toenemende inzet van elastomeer isolatie in dit domein. Een recente CUItest van industriële Armaflex-systemen door het Nederlandse TNO-Enduras bevestigt hun gelijk met uitstekende resultaten. Technisch directeur Armacell dr. Mark Swift fileert de samenhang tussen corrosiepreventie en de prestaties van thermische en akoestische isolatie. Met de voortschrijdende techniek groeit de inzet van elastomeer isolatie in de olie- en gasindustrie, voor thermische dan wel cryogene isolatie en thermische-akoestische sandwichconstructies. Het laat zich fraai aanbrengen rond flenzen, steunen en appendages en reduceert het CUI-risico. Ook met de investeringskosten zit het goed, dankzij flexibiliteit, relatief gering gewicht en montagegemak.

Flexibele elastomeer isolatie leent zich uitstekend voor complexe geometrieën bij leidingsteunen, afsluiters en andere appendages.

Flexibel Natuurlijk, elastomeer isolatie zoals Armaflex is niet de enige industriële optie. De opdrachtgever heeft ook de keus uit systemen op basis van minerale wol, geschuimd glas, pir/pur en hardschuimen. Naast de hoge isolatiewaarde en de chemische en thermische stabiliteit onderscheidt Armaflex zich in de flexibiliteit. Al in de bestekfase laten deze isolatiesystemen zich gemakkelijk specificeren voor zowel leidingen en tanks als bochten en appendages. In de montage past het materiaal zich zonder speciaalgereedschap even gemakkelijk aan, zelfs onder lastige omstandigheden. Dat komt goed uit, want tijd is een kritische factor in de olie- en gassector, met zeer grote projecten onder strakke planning en kostenbewaking. De montagesnelheid is medebepalend in de isolatieselectie. Daarnaast kan elastomeer isolatie al naar gelang de thermische en akoestische eisen tot zestig procent dunner en lichter uitvallen dan conventionele alternatieven, hetgeen uiteraard de investeringskosten drukt. Ruimte en gewicht spelen immers een belangrijke rol in engineering, installatie en onderhoud.

Miljardenschade CUI CUI is een van de grootste uitdagingen voor de olie- en gasindustrie. Het verschijnsel is genoegzaam bekend en doorgrond. Toch verliest de wereldeconomie er jaarlijks dik twee miljard euro aan, waarvan 45 procent in petrochemie, olie-

...............

ISOLATIE Magazine

Cryogene leidingisolatie van een LNG-terminal in Melbourne, Australië.

en gasindustrie. Een Amerikaans ExxonMobile-onderzoek schrijft veertig tot zestig procent van het leidingonderhoud toe aan CUI-kosten, waarin stilstandkosten nog niet zijn verdisconteerd. Olie-experts wijzen CUI aan als hoofdoorzaak voor ongeplande stops: meer dan alle overige oorzaken samen. In het ergste geval leidt CUI tot brand of explosies met gevaar voor mensenlevens. CUI is een geniepig proces, dat zich onder isolatie voltrekt en meestal pas wordt ontdekt nadat reeds aanzienlijke schade is ontstaan. Olie- en gasplatformen met honderden kilometers vertakte leidingnetten vergen daarom regelmatige inspectie. Dit betreft met name mediumtemperaturen tussen 0 °C en 120 °C, met een kritische piek rond 60 °C. Ook discontinue installaties met wisselende temperaturen zijn gevoelig door mogelijke condensvorming in en op het

DECEMBER 2015

Opening van de â&#x20AC;&#x2DC;tijdcapsuleâ&#x20AC;&#x2122;. Na vijf jaar regelmatige besproeiing is de Armaflex/Arma-Chek-isolatie van de decompressiekamer ontmanteld. Het oppervlak bleek geheel corrosievrij. Montage van het thermo-akoestische isolatiesysteem ArmaSound Industrial.

Proefopstelling van de TNO/ENDURES CUI-Test. Praktijktraining in de olie- en gasindustrie.

Geen verrassing: in de eerste testfase is corrosie ontstaan. Dit blijft echter beperkt tot de directe omgeving van de boorgaten, zoals het detail toont. Andere leidingdelen, waaronder de volledige onderzijde vertonen geen corrosiesporen. Hier heeft de Armaflex-isolatie corrosie-uitbreiding effectief verhinderd.

isolatiesysteem. Nog groter is het risico bij offshore-installaties, omdat in de zoute zeelucht chloriden en sulfaten het corrosieproces op gang brengen.

Isolatie als corrosiepreventie Isolatie kan corrosie niet uitsluiten, maar wel substantieel bijdragen aan preventie. De materiaalkeuze bepaalt of isolatie het corrosierisico reduceert of juist vergroot. Binnengedrongen vocht door beschadigde ommanteling of door waterdampdiffusie veroorzaakt corrosie. In koudesystemen kan waterdamp binnendringen en condenseren door het dampdrukverschil tussen systeem en omgeving. Dit tast de isolatiewaarden sterk aan en veroorzaakt grote energieverliezen. Zodra vocht zich over het metalen leidingoppervlak verspreidt en tegelijkertijd lucht toetreedt, is corrosievorming een feit. Geslotencellig isolatiemateriaal met een hoge waterdampdiffusieweerstand zet het corrosieproces de voet dwars. De gesloten Armaflex-materiaalstructuur over de gehele isolatiedikte resulteert in een hoge dampweer-

Ondanks aanzienlijk beschadiging van de ommanteling ontstond in de tweede testfase in het geheel geen corrosie.

stand die waterdampdiffusie terugdringt: het materiaal beschikt over ingebouwde dampremming. Dampopen isolatiesystemen vertrouwen de diffusieweerstand geheel toe aan een externe dampremmende laag. Zelfs perfect uitgevoerd vakwerk kan openingen dan wel binnendringend vocht niet volledig voorkomen. De in de olie- en gaswereld gebruikelijke weerbestendige afwerking met metalen ommanteling biedt evenmin betrouwbare bescherming. CUI-Test TNO-Endures Het verband tussen isolatieontwerp en CUI-risico krijgt tegenwoordig meer aandacht in de gas- en oliesector. Hoewel tal van normen en testrapporten beschikbaar zijn voor corrosiebescherming, kijken internationale richtlijnen amper naar de relatie tussen isolatie en CUI. Uitzonderingen zijn de ASTM-normen C692 en C871, die echter geheel gewijd zijn aan spanningscorrosie van austenitisch staal/rvs. Er zijn tot dusver dus geen normen en testrapporten voorhanden met betrekking tot de isolatie-invloed op CUI-pre-

DECEMBER 2015

ISOLATIE Magazine

...............

De olie- en gasindustrie profiteert van de voordelen van flexibele elastomeer isolatie, hier bij tankisolatie.

Leidingisolatie met ArmaSound Industrial Systems toegepast in een LNG-installatie.

ventie. Een aanzet daartoe is wellicht de door TNO-Endures en Shell ontwikkelde proefopstelling die verschillende isolatiematerialen beoordeelt. De olie- en gasindustrie ondersteunt dit protocol en beschouwt het als voorloper voor een officiële norm.

Testopzet Ter wetenschappelijke onderbouwing van de Armaflex-prestaties heeft TNO-Endures te Den Helder het isolatiesysteem aan bovengenoemde CUI-test onderworpen. In de standaardopstelling circuleert water op 80 °C. in gesloten kringloop door een leiding van ongelegeerd staal (diameter 114 mm, wanddikte 5,5 mm, lengte 1000 mm). De leiding is met opzet niet voorzien van corrosiewerende verf, coating of TSA-behandeling. Uiteraard maken dergelijke voorzieningen in de praktijk juist wel deel uit van het CUIpreventiebeleid. Om extreme offshore-omstandigheden na te bootsen is de geïsoleerde leiding onafgebroken besproeid met een warme zoutoplossing. Deze ideale corrosiecondities zijn gedurende zes maanden gehandhaafd. Dit CUI-griezelscenario is losgelaten op twee isolatiesystemen. Een helft van de met staalschijven verdeelde leiding is geïsoleerd met twee lagen Armaflex-plaatmateriaal van 25 mm dikte elk (opstelling A). De isolatie is volledig verlijmd op het leidingoppervlak c.q. de eerste laag. Opstelling B is op dezelfde wijze behandeld en vervolgens met glasvezelversterkt kunststof ommanteld.

Thermisch-akoestische isolatie aan een bocht. Het systeem wordt met Arma-Chek ommanteld.

Om een beschadiging na te bootsen zijn in opstelling A zes gaten door het volledige isolatiepakket geboord, op 2-, 6en 10-uurspositie. Zo komt water in het isolatiemateriaal en wordt het corrosieproces kunstmatig gestimuleerd: de leiding komt immers in aanraking met zout water, terwijl ook zuurstof zijn rol speelt. De warme zoutoplossing versnelt het proces. Ook opstelling B laat water binnenbringen, zij het dat hier de gaten slechts door de ommanteling zijn geboord en het isolatiemateriaal onbeschadigd blijft.

Testresultaat

Tabel 1: Vergelijking tussen isolatiematerialen voor olie- en gastoepassingen.

...............

ISOLATIE Magazine

DECEMBER 2015

Aansluitend op de testperiode van zes maanden is het proefobject grondig onderzocht. Opstelling A vertoonde de verwachte corrosie, echter beperkt tot de onmiddellijke omgeving van de boorgaten. De overige leidingdelen, zoals de volledige onderzijde, vertoonden geen corrosiesporen. Daar kon de zoutoplossing blijkbaar niet doordringen. Dat laat zich verklaren door de ingebouwde damprem van het geslotencellige materi-

dringend vocht, mechanische belasting, UV-straling, zeewater en chemicaliën. De waterdampdiffusieweerstand ligt boven 50.000 µ: daarmee is het materiaal technisch gezien dampdicht. Verder voordeel van Arma-Chek is het flexibele karakter: na stoten of betreden – hoe verwerpelijk ook – veert het terug.

Akoestische isolatie

Tabel 2: ISO 15665: Minimale demping volgens ISO 15665.

aal en de volledige verlijming. De test toont overtuigend aan dat Armaflex ook onder uitzonderlijke omstandigheden het CUI-risico tot een minimum beperkt. Zeker als men in aanmerking neemt dat de test het corrosieproces juist provoceert. Zowel de omgevingsbelasting als de aangebrachte beschadigingen gaan ver voorbij aan reële praktijkomstandigheden. Niettemin heeft ook opstelling B met boorgaten in de ommanteling de verwachtingen overtroffen. Bij verwijdering van de isolatie voelde de buitenste laag vochtig aan. De binnenste laag bleek volledig droog. Op de stalen leiding is nergens corrosie aangetroffen: het isolatiemateriaal heeft voorkomen dat vocht het leidingoppervlak bereikt. De test bewijst dat het geslotencellige isolatiemateriaal met geïntegreerde dampremming het CUI-risico aanzienlijk terugdringt. Van doorslaggevend belang is correcte bepaling van de isolatiedikte, systeemspecifieke corrosiebescherming, lijm, ommanteling en uiteraard vakkundige montage. Een gedetailleerd testrapport is beschikbaar op www.armacell.com/oilandgas/cui.

Armacell heeft flink geïnvesteerd in onderzoek en productontwikkeling gericht op geluid- en trillingdempende elastomeer isolatiematerialen voor de olie- en gassector. Compressoren, regel- en afblaasventielen kunnen in de complexe installaties behoorlijke geluidspieken genereren, die zich in leidingen voortplanten. In hogedrukleidingen versterken wervelingen rond afsluiters en kleppen en richtingsveranderingen het stromingsgeluid. Aanvullend op geluidreductie aan de bron en beperking van de geluidvoortplanting moet geluidreductie vooral van het isolatiesysteem komen. Dus ook van de isolatie en ommanteling van leidingen en vaten. Geslotencellig elastomeer isolatiemateriaal dempt uitstekend constructie-/contactgeluid: afhankelijk van de isolatiedikte tot 30 dB (A). Bovendien is de geluidabsorptie in de middenfrequenties goed. Toch beantwoordt conventionele elastomeer isolatie minder goed aan de strengste eisen in geluidisolatie. Alleen met een aangepaste materiaalstructuur zijn voor specifieke toepassingen duidelijk betere prestaties mogelijk. In samenwerking met de Britse Bradford-universiteit is Armacell er in geslaagd isolatiemateriaal te ontwikkelen dat over het gehele relevante frequentiebereik uitstekende geluidabsorptie realiseert. Het oorspronkelijk geslotencellige isolatiemateriaal is technisch ingrijpend doorontwikkeld tot een volledig nieuw akoestisch isolatieschuim met een opencellige microstructuur. In combinatie met Armaflex-isolatie en Arma-Chekmantel voorziet dit materiaal – ArmaSound Industrial - niet alleen in afdoende akoestische isolatie. Het voorkomt tevens energieverlies, condensvorming en binnendringend vocht. Uitgangspunt voor toepassing van geluidisolerende isolatie in de indstrie is ISO 15665 “Geluidisolatie voor pijpen, kleppen en flenzen” (Zie tabel 2). Overeenkomstig de norm-klassen A, B en C biedt Armacell drie varianten ArmaSound Industrial System. aanvullend is de D-klasse beschikbaar die beantwoordt aan Shell-specificatie DEP 31.46.00.31. In vergelijking met andere isolatiesystemen halen deze thermisch-akoestische sandwichconstructies plaatsbesparingen tot zestig procent en gewichtreducties tot vijftig procent.

Eisen in gas- en oliesector

Elastomeer in olie- en gasindustrie

Elastomeer isolatie realiseert aanzienlijke plaatsen gewichtbesparing. De afbeelding toont enkele isolatiesystemen conform klasse B2 (ISO 15665). Links voorbeelden van een conventionele thermisch-akoestische isolatieopbouw met geschuimd glas of PIR in combinatie met minerale wol, rechts de aanmerkelijk dunnere opbouw met ArmaSound Industrial Systems B.

Zoals Tabel 1 laat zien, presteert geslotencellige elastomeer isolatie minimaal gelijk of beter dan alternatieve isolatiematerialen. Vanzelfsprekend zijn er ook beperkingen, zoals de bestendigheid tegen zeer hoge temperaturen, agressieve media en weersinvloeden. Ook de geluidabsorptie heeft zijn grenzen. Ommantelingssystemen zoals Arma-Chek kunnen een aantal van deze functies overnemen. Deze ommanteling op rubberbasis is specifiek ontwikkeld voor de olie- en gasindustrie. Het biedt effectieve bescherming tegen binnen

In toenemende mate past de olie- en gasindustrie flexibele elastomeer isolatie toe voor thermische en akoestische isolatie. Waar het in de jaren negentig nog werd gezien als een nicheproduct, heeft het zich inmiddels bewezen als volwaardig alternatief. Het wordt dan ook geregeld voorgeschreven voor grote industrieprojecten, zoals het Australische Great Gorgon-project en het LNG-project Ichtys voor de Australische westkust.

DECEMBER 2015

ISOLATIE Magazine

...............

,VROHUHQ HQ EUDQGZHUHQG RQGHU ppQ GDN

9'+2(.,62/$7,( 1/

,62/$7,(

%5$1':(5(1'

$):(5.,1*(1

9(67,*,1*(1

$067(5'$0 1,(8:(*(,1 3$3(1'5(&+7

Metals

ALUMINIUM VOOR DE ISOLEERDER Aluminium legering Oppervlakte Dikte Breedte Gewicht

1050 (Al 99,5) / 5049 (zeewaterbestendig) / 3005 / 5040 glad / stucco 0,6 - 1,2 mm 1.000 mm / 1.250 mm / 1.500 mm 150 - 2.000 kg

BEVESTIGINGSMIDDELEN Schroeven Klinktechniek Afsluittechniek

Plaat- & Boorschroeven Popnagels Profi Verschluss-sortiment dekenhaken

ISOLEERDERS GEREEDSCHAP Handgereedschap Tangen, Zagen, Meet- en aftekengereedschap Elektrisch gereedschap Boormachines, Lasapparaten etc.

Afwerking zit in ons DNA!

Technische Isolatie

VCA VCA is is basisbagage basisbagage 29/02/12 08:36

Isolatie Magazine ,VRODWLHEHGULMI *UDĂ&#x20AC; VROÂ´ E Y

Print Rendement UW PARTNER 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ IN ELEKTROWARMTE VAN DER LINDEN & VELDHUIS Specialist in GrafiMedia 2QV SURJUDPPD 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 2QV SURJUDPPD 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 2QV SURJUDPPD 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR *HZRRQ SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 9DQ]HOIVSUHNHQG Producties 2QV SURJUDPPD 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR > Tracingsystemen en verwarmingskabels

in de bus

ELDHUIS VAN DER LINDEN & VELDHUIS .RNHUPDFKLQH .RNHUPDFKLQH .RNHUPDFKLQH

> Verwarmingsjackets en siliconenmantels

.RNHUPDFKLQH 6FKDUHQ 6FKDUHQ

6FKDUHQ 6FKDUHQ =HWEDQNHQ Voor al uw drukwerk, =HWEDQNHQ =HWEDQNHQ VRO NHQW JHHQ JHZRQH *UDĂ&#x20AC; VRO LV SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 'DW VSUHHNW YDQ ]HOI *UDĂ&#x20AC; =HWEDQNHQ &RPELQDWLHPDFKLQHV &RPELQDWLHPDFKLQHV &RPELQDWLHPDFKLQHV &RPELQDWLHPDFKLQHV +RHNHQEXLJHUV > Vatverwarming en containerverwarming online communicatie en +RHNHQEXLJHUV +RHNHQEXLJHUV SURMHFWHQ DOOHHQ NULWLVFK YDNZHUN GDW SHUIHFWLH YHUGLHQW *UDĂ&#x20AC; VRO VSHFLDOLVWHQ ]HWWHQ WURWV +RHNHQEXLJHUV :DOVHQ :DOVHQ INDUSTRIĂ&#x2039;LE ISOLATIE :DOVHQ â&#x2014;? INDUSTRIĂ&#x2039;LE ISOLATIE > Ribbenbuiskachels en ruimteverwarming :DOVHQ 9RRUPDFKLQHV 9RRUPDFKLQHV relatie magazines 9RRUPDFKLQHV KXQ KDQGWHNHQLQJ RS XZ SURMHFW 2SGUDFKWJHYHUV YDQ GLFKWELM HQ YHUDI NLH]HQ GH ]HNHUKHLG Isolatie Magazine richt zich op de totale bedrijfs 9RRUPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV > Doorstroomheaters en verwarmingselementen

3DWHQWLHUWHV 6\VWHP ,QNO VWXIHQO $QWULHE 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP ,QNO VWXIHQO $QWULHE 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP ,QNO VWXIHQO $QWULHE 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP ,QNO VWXIHQO $QWULHE

> Alles in ATEX en niet-ATEX uitvoering

YDQ *UDĂ&#x20AC; VRO JHZRRQ YRRU SHUIHFW LVRODWLHZHUN

3RQVPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV CONSTRUCTIEWERK 3RQVPDFKLQHV $IZLNNHOV\VWHPHQ â&#x2014;? technische $IZLNNHOV\VWHPHQ kolom voor isolatie en is het officieel $IZLNNHOV\VWHPHQ $IZLNNHOV\VWHPHQ 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV ASBESTVERWIJDERING 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ orgaan van de Nederlandse Vereniging voor 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ â&#x2014;? ,QNO 6FKZHLIEÂ JHO ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ .RNHU DINRUWPDFKLQHV ,QNO 6FKZHLIEÂ JHO ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ ,QNO 6FKZHLIEÂ JHO ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ .RNHU DINRUWPDFKLQHV .RNHU DINRUWPDFKLQHV ,QNO 6FKZHLIEÂ JHO ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ .RNHU DINRUWPDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV Ondernemers in het Thermisch Isolatiebedrijf. *HEUXLNWH PDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV

CONSTRUCTIEWERK

ASBESTVERWIJDERING

,VRODWLHEHGULMI *UDĂ&#x20AC; VROÂ´ LV JHVSHFLDOLVHHUG LQ Iedere uitgave bevat vaktechnische informatie, Â&#x2021; ZDUPWH LVRODWLH Â&#x2021; JHOXLGLVRODWLH projectreportages, feiten en visies. De brancheÂ&#x2021; NRXGH LVRODWLH Â&#x2021; LVRODWLHSODDWZHUN instellingen OOI (vakopleiding), CINI (technische Â&#x2021; FU\RJHQH LVRODWLH Â&#x2021; EUDQGZHUHQGH LVRODWLH HQ GRRUYRHULQJHQ normen en standaarden) en NCTI (branchetech,QNO :DO]HQ ,QNO :DO]HQ ,QNO :DO]HQ ,QNO :DO]HQ

nisch instituut) informeren in Isolatie Magazine de branche over de nieuwste ontwikkelingen.

%H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH

Is o l a t ie a l s t w e ede de na nattuuuurr Print Rendement Henk van der Bend Tituslaan 13 6642 AP Beuningen The Netherlands t. 024 6776930 info@huikeshoven.nl m. 06 43 573 405 www.huikeshoven.nl info@printrendement.nl www.elektrowarmte.nl www.printrendement.nl

6RQGHUPDVFKLQHQ 6RQGHUPDVFKLQHQ

0DFKLQHV YDQ

6RQGHUPDVFKLQHQ 0DFKLQHV YDQ 0DFKLQHV YDQ U 6RQGHUPDVFKLQHQ vraagt een abonnement aan via 9HUWULHEV *PE+

$ & !$ $ " )!' '%" (! !'%$'(& (

gemakkelijk " & !$ $ 0DFKLQHV YDQ 9HUWULHEV *PE+ 9HUWULHEV *PE+ 6R ]LMQ ]y 9HUWULHEV *PE+ 6W|FNDFNHUVWUDVVH 6R ]LMQ ]y Postbus 50 | 7490 AB Delden 6W|FNDFNHUVWUDVVH 6R ]LMQ ]y 6W|FNDFNHUVWUDVVH Is o l a t ie a l s t w e

e deIsolatieâ&#x20AC;&#x2122; na tuur www.isoleren.nl, tabblad â&#x20AC;&#x2DC;Technische Â?Â? Â?Â? Â? Â? Â Â? Â?Â? Â %'( )' Amperestraat 4 | " & !$ $ " %%$ " ,6R ]LMQ ]y 6W|FNDFNHUVWUDVVH '( %DG 6lFNLQJHQ 4004 KB Tiel '( %DG 6lFNLQJHQ '( %DG 6lFNLQJHQ Post:

7HO ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH LQIR#VR JPEK GH

088 - 88 98 850 VROÂ´ E Y 2QGHUQHPLQJVZHJ +1 $OSKHQ DDQ GHQ 5LMQ 7HO ,VRODWLHEHGULMI *UDĂ&#x20AC; ( 0DLO en'( %DG 6lFNLQJHQ vervolgens rubriek â&#x20AC;&#x2DC;Isolatie Magazineâ&#x20AC;&#x2122;. 7HO ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH 7HO )D[ ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH Â&#x2020;Â&#x2020;Â&#x2020; Â&#x192; Â Â? Â? Â?Â? Â?Â? Â? Â? Â Â? Â?Â? Â '(! !$ $ 088 ' * $ $( $ %&# &* & - 88 98 851 )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH Â&#x20AC; Â&#x201A; Â&#x192; Â&#x201E; Â&#x2026; Â&#x192; Â&#x2020;Â&#x2020;Â&#x2020; Â&#x192; 7 ) Â˛ /LG 9,% HQ .RQLQNOLMNH 0HWDDOXQLH Bezoek: Tel:

Fax:

,VRODWLHEHGULMI

*HZRRQ SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 9

*UDĂ&#x20AC; VRO LV SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 'DW VSUHHNW YD SURMHFWHQ DOOHHQ NULWLVFK YDNZHUN GDW SHUIHFWLH YHU KXQ KDQGWHNHQLQJ RS XZ SURMHFW 2SGUDFKWJHYHUV Y YDQ *UDĂ&#x20AC; VRO JHZRRQ YRRU SHUIHFW LVRODWLHZHUN

,VRODWLHEHGULMI *UDĂ&#x20AC; VROÂ´ LV JHVSHFLDOLVHHUG LQ Â&#x2021; ZDUPWH LVRODWLH Â&#x2021; JHOXLGLVRODWLH Â&#x2021; NRXGH LVRODWLH Â&#x2021; LVRODWLHSODDWZHUN Â&#x2021; FU\RJHQH LVRODWLH Â&#x2021; EUDQGZHUHQGH LVRODWLH

,VRODWLHEHGULMI *UDĂ&#x20AC; VROÂ´ E Y 2QGHUQHPLQJVZHJ 7 ) Â˛ **' " ( , 3 $%'1 " '1$%& 3

WWW

LA AS.COM

RY Y

**' " ( , 3 $%'1 " '1$%& 3

ISOLATIE OP LOCATIE ”Slechts één kans om het goed te doen”

Pompen peakshaver Gasunie in hermetisch Foamglas-pakket De LNG-installatie van Gasunie op Maasvlakte I kent twee seizoenen: van 1 november tot 1 april moet deze peakshaver binnen enkele uren kunnen ‘uitzenden’. Gedurende de overige, milde maanden heeft de onderhoudsorganisatie ruimte om dit operationele niveau te waarborgen. Vooral met preventief onderhoud. Op het randje van de twee seizoen voltooiden de isolatiespecialisten de drielaagse Foamglas-isolatie van vier zware cryogene dompelpompen. “Precisiewerk met slechts één kans om het goed te doen”, zegt Wiko Rotterdam bij monde van Emil Mosch. Nederland is gewend aan ongestoorde beschikbaarheid van aardgas. Voor het comfort van douche en verwarming of voor dagelijks vers brood uit gasgestookte bakkersovens. Al bijna vijftig jaar garandeert de LNG-installatie van Gasunie Peakshaver op Maasvlakte I in nauwe samenwerking met netbeheerder GTS voldoende druk. Deze plant bedient met name het Randstedelijke deel van het 12.500 leidingkilometers lange Nederlandse aardgasnet. Via de ‘Gasrotonde’ maken distributienet. toeleverende installaties en opslagfaciliteiten deel uit van de internationale infrastructuur.

Precisiewerk De peakshaver moet in actie kunnen komen bij dagtemperaturen onder 0 à -2 °C. In de zomermaanden, van 1 april tot 1 november, is er ruimte voor onderhoud, revisie en modificaties zodat de installaties in het koude tijdvak optimaal functioneren. Op de drempel van het stookseizoen - in de Gasunie-kalender tussen 1 november en 1 april - monteren drie- tot vierkoppige teams van Wiko Isolatietechniek en Steigerbouw uit Rotterdam een nieuw Foamglas-systeem op vier 10 kW-Bently Nevada opvoerpompen. Zodra de gasvraag de primaire toevoer overschrijdt, voeren deze zware pompen vloeibaar aardgas en stikstof uit de opslagtanks via meng- en vergassingsprocessen toe aan het net. Een impressie van de omvang: ruim een meter doorsnee, bijna vier meter hoog en aangesloten op tientallen meters lange opvoer-persleidingen. Per pomp gerekend is het team tien werkdagen intensief bezig. De vraag of dit niet sneller kan, raakt bij Emil Mosch, hoofd Bedrijfsbureau Wiko, de gevoelige snaar van de vaktechnicus: “Natuurlijk kan dat niet sneller. Een warm object van vergelijkbare omvang vraagt al een looptijd van ongeveer vier dagen. Hier gaat het om een cryogeen systeem met

...............

ISOLATIE Magazine

De kop van de stikstofpomp, grotendeels in het meerlaagse Foamglas One-systeem.

een mediumtemperatuur van –196 °C. Grondig voorbereid precisiewerk, dat begint met demontage van het bestaande systeem. De uitvoering gaat gepaard met continue kwaliteitscontrole: in dit werk krijg je slechts één kans om het perfect te doen. Zodra de installatie in bedrijf is gesteld, zijn reparaties niet meer mogelijk of op zijn minst complex en kostbaar. Dit werk is voor ons het neusje van de zalm: werk voor de vakman die zijn vak verstaat. Ieder openstaand naadje betekent – zodra de installatie in bedrijf komt – direct ijsvorming. Bovendien kan dan vocht in het isolatiesysteem komen. Dat zou voor de vakman een heel pijnlijke draai om zijn oren zijn, om het zo maar eens uit te drukken. Dus: wel efficiënt werken maar nooit haastwerk: kwaliteit is prioriteit.”

Dubbelwandige tanks De hoofdlocatie van Peakshaver bevindt zich aan de Missouriweg op Maasvlakte I, met neveninstallaties in

DECEMBER 2015

Pigrun Gasunie Peakshaver beheert tientallen leidingkilometers, die overwegend met Foamglas- en PIR-systemen zijn geïsoleerd. De leidingen verbinden onder meer de hoofdvestiging met de satellietplants op Botlek en Pernis alsook met Gate terminal. Reiniging en inspectie worden uitgevoerd met automatische intelligente ‘pigs’ die onder meer wanddikteanalyses draadloos rapporteren. Geen kans dat corrosie onder isolatie of andere signalen onopgemerkt blijven. Een ‘pigrun’ gaat behoorlijk snel: onlangs is in amper zes uur een traject van 37 kilometer geïnspecteerd en gereinigd. Partners in dit isolatieproject: V.l.n.r. Emil Mosch (Wiko), Rob Langendam (Foamglas) en opdrachtgever Peter Göttker (Gasunie Peakshaver).

Botlek en Pernis. Coördinator Onderhoud Peter Göttker schetst enthousiast de achtergronden van de peakshaver. Hart van plant zijn twee LNG-tanks en een stikstoftank. De ca. dertig meter hoge dubbelwandige tanks met een diameter van veertig meter bieden 12.500 m3 vloeibare gasopslag, na expansie – compressiefactor 600 – goed voor 78 miljoen m3 gas. De peakshaver heeft een maximale uurcapaciteit van ca. 1,3 miljoen m3. Op basis van volle tanks kan de installatie bijna een maand onafgebroken ‘uitzenden’, dat wil zeggen leveren aan het distributienet. Uiteraard worden de voorraden via de vloeibaarmakerij steeds op peil gehouden. Daarvoor ontvangt de plant niet alleen gas uit de Nederlandse aardgasvelden, maar bijvoorbeeld ook uit andere bronnen via bijvoorbeeld de nabijgelegen Gate-LNG-terminal. Menginstallaties verwerken hoog- en laagcalorisch tot de nauwe Groningen-specificaties: het G-gas, geschikt voor de apparatuur van de eindverbruiker. Ook wordt uiteraard odorant toegevoegd als veiligheidsklikstof aan het van nature reukloze aardgas. De tanks zijn vanzelfsprekend geïsoleerd – met steenwol – en staan op een dik pakket Foamglas HLB tankbodemisolatie. In combinatie met de dubbelwandige constructie is de isolatie voldoende om vloeibaar methaan (-162 °C). en stikstof (-196 °C.) op te slaan zonder aanvullende koeling. Het relatief beperkte verdampende volume wordt via de vloeibaarmakerij teruggevoerd.

liseert de organisatie via het voorafgaande paraat-protocol. De installatie heeft immers ongeveer acht uur nodig om geheel op temperatuur en druk te komen. Gedurende het seizoen test Gasunie-Peakshaver wekelijks alle essentiële delen waaronder pompen en compressoren. “Het geheel is door de aard van het proces veel complexer dan een continu draaiende installatie”, licht Peter Göttker toe. “Temperaturen variëren van omgevingstemperatuur tot –200 °C, wat hoge eisen aan alle componenten stelt. Ook voeren we dus wisselende processen uit. Van november tot april staan we paraat voor uitzending, van april tot november verwerken we methaan tot vloeibaar gas. Altijd zijn delen van de fabriek vol in werking, terwijl we op andere delen onderhoud uitvoeren.”

Pompisolatie De vier stikstofpompen zijn in een geplande revisieoperatie voorzien van nieuwe sealings, die dankzij nieuwe technologie de standtijd – ondanks de extreem wisselende temperaturen en vele start-topcycli– met een factor tien verlengen tot meer dan 25.000 draaiuren. Gasunie hanteert eigen specificaties voor isolatiesystemen, mede gebaseerd op de CINI-normen en wereldwijd gehanteerde richtlijnen. In verband met

Eén uur responsetijd In een gemiddelde winter – voor zover die bestaan – staat de peakshaver zo’n vijftien keer paraat en wordt op verzoek van de netbeheerder ongeveer tien maal overgegaan tot uitzending. Dat zijn gemiddelden: alleen al in de koude januarimaand van 2013 sprong de installatie tien keer bij. Bijspringen moet volgens het overeengekomen servicelevel snel gebeuren: overdag binnen een uur, ’s avonds binnen drie uur. Dit rea-

Impressie van een reeds jaren functioneel Foamglas-deel met Terostat afwerking. Natuurlijk niet meer spic&span schoon, wel in functionele nieuwstaat.

DECEMBER 2015

ISOLATIE Magazine

...............

Karakteristiek deel van de Gasunie Peakshaver. Delen van de fabriek zijn met de wisseling van de seizoenen in bedrijf dan wel toegankelijk voor vooral preventief onderhoud.

explosieveiligheid gaan deze uit van anorganische isolatiematerialen bij opslag en processing van vloeibaar stikstof, zuurstof en LNG. Voor de isolatie van de stikstofpompen specificeert Gasunie Foamglas One, op grond van veiligheid, cryogene isolatiekarakteristieken en de mechanische eigenschappen. Het systeem is afgewerkt met een slagvast Terostat-mantel, onderdeel van het Foamglas isolatiesysteem. Wiko Isolatietechniek en Steigerbouw voert de werkzaamheden uit onder bescherming van een waterdichte tent. Dit voorkomt dat bij de werkzaamheden onder atmosferische omstandigheden insluiting van vocht tussen object en isolatie. Het omvangrijke meerlaagse systeem – de pompdiameter is op de kop 1,25 meter – is als prefab-maatwerk door Foamglas geproduceerd, in overleg met Wiko Isolatietechniek en Gasunie. Dit garandeert een straksluitend systeem, met minimale luchtinsluiting. Minimaal betekent in dit geval in beginsel géén luchtinsluiting, waarbij de uitzettingscoëfficiënt van geschuimd glas de puntjes op de i zet: Foamglas krimpt licht minder dan staal: zodra de pomp in bedrijf komt sluit het materiaal nauw om het object en worden segmentnaden aangetrokken.

Droog met antischuurlaag De eerste laag wordt droog op het object gezet, dus zonder lijm of kit. Aan de binnenzijde krijgen de

Tegen de achtergrond van de majestueuze stikstoftank de batterij opvoerpompen, stuk voor stuk na revisie in Foamglas isolatie gezet.

...............

ISOLATIE Magazine

Foamglas One-segmenten een antischuurlaag in de vorm van een anorganische celvullende coating. Bij systemen met wisselende temperaturen of mogelijke vibraties – in dit project is sprake van beide factoren – om de oppervlaktebescherming van het object te beschermen. Uiteraard moeten ook de chemische eigenschappen van object en isolatie elkaar goed verdragen. Foamglas is vrij van oplosbare chloriden, en is dus veilig toepasbaar op een schoon rvs-oppervlak zoals dat van de Bently-pomp. De buitenlaag van het systeem is voorzien van een fabrieksmatig aangebrachte Terostat-coating, zodat in de projectuitvoering kan worden volstaan met overeenkomstige afwerking van de naden met Terostat-sealer. Dit zorgt voor een hermetisch gesloten en mechanisch solide systeem. Alvorens tenslotte de rvs 304-mantel wordt aangebracht installeert Wiko PE-schuimfolie met antiperforatielaag. Het isolatiesysteem en de realisatie daarvan is gebaseerd op partnerschap. Leidend zijn uiteraard de specificaties, voorschriften en installatietechnische gegevenheden van Gasunie Peakshaver. Op basis daarvan inventariseren de isolatiespecialisten van Wiko in overleg met Foamglas de optimale inzet van prefab en de aanpak op locatie van supports en appendages. Hiervoor past men ter plaatse plaat- en vormdelen zorgvuldig aan op de exacte geometrie. Uiteraard wordt het gehele supportblok ook in Foamglas gezet, tot op drie- à viermaal de object-isolatiedikte in verband met koudebruggen. Hetzelfde geldt voor de verlengde spindels van afsluiters, drukmeters en overige meet- en regelapparatuur, die in de lengterichting tot driemaal de isolatiedikte – in dit geval 1500 mm – worden uitgeïsoleerd. Wiko Isolatietechniek en Steigerbouw heeft het project afgerond vóór de aanvang van het ‘Uitzendseizoen’ van Gasunie. De buitentemperatuur bleef zelfs hoog voor de tijd van het jaar, maar wind en regen rechtvaardigden de beschermende tent. Als het de komende tijd echt koud wordt, is Gasunie er klaar voor, net als de afgelopen vijftig jaar.

DECEMBER 2015

Langs deze weg willen wij u hartelijk danken voor de aangename samenwerking van het afgelopen jaar. Wij wensen u en uw naasten een goede gezondheid en veel persoonlijke en zakelijke successen toe. Prettige feestdagen en het allerbeste voor 2016.

O EV aser E L 4 go EVO n i E B BI 3000 A I M w: MAB u Nie uw: Nie

MABI AG Werdstrasse 10 CH-5106 Veltheim Tel.: +41 56 463 65 65 Fax: +41 56 463 65 66 Internet: www.mabi.ch E-Mail: info@mabi.ch

ISOLATIE CORROSIEPREVENTIE Johans Sentjens op CUI-symposium KIC:

”Corrosie onder isolatie vooral organisatorisch probleem”

KIC Terneuzen Het Kennis- en Innovatiecentrum is een initiatief van Valuepark Terneuzen. Ruim veertig chemie- en petrochemiebedrijven in zuidwest Nederland stimuleren sinds 2011 innovatie door permanente samenwerking met kennisinstellingen en onderhoudsbedrijven in de procesindustrie. Het KIC brengt partijen door middel van bijeenkomsten en projecten samen. Kennis, ervaring en best practices worden uitgewisseld en innovatieve ideeën worden in de praktijk uitgewerkt.

”Als verborgen gebrek komt CUI meestal te laat aan het licht. Thermische isolatie in relatie tot corrosie is een ondergeschoven kindje, bij gebrek aan kennis en bewustzijn. Het is dus meer een organisatorisch dan een technisch probleem.” Dit betoogde Johan Sentjens 15 oktober 2015 op de CUI-workshop van Kennis- en Innovatiecentrum KIC te Terneuzen. Sentjens, product en business development manager van Temati vestigde mede namens CINI de aandacht op relatief onbekende maar effectieve non-contacten spouwsystemen die binnengedrongen vocht afvoeren. “Organisatorisch begint het met een corrosieteam op managementniveau”, aldus Sentjens. “Bedrijven die het zo aanpakken, beheersen de problematiek het best.” Corrosie onder isolatie krijgt in de industriële praktijk lang niet altijd de aandacht die het verdient, maar dat neemt niet weg dat het leeft onder installatiebeheerders. De CUIworkshop van Kennis- en Innovatiecentrum KIC – 15 oktober 2015 in Terneuzen – trok dan ook een brede vertegenwoordiging van industriële installatiebeheerders waaronder Shell, Dow, BASF, Sitech, Yara, Zeeland Refinery, Tata Steel en Total. Aan de orde kwamen non-destructieve inspectietechnieken en risico-gebaseerde inspectie, toepassing van thermal spray aluminium (TSA) en technische isolatie.

Inleider Johan Sentjens, product en business development manager van Temati, wond er geen doekjes om: CUI is een technisch en organisatorisch mijnenveld, en desondanks een ondergeschoven kind. Het schort de installatiebeheerders vaak aan specialistische kennis en het belang van isolatie wordt onvoldoende erkend. Omdat het meer een organisatorisch dan een technisch probleem is, blijft CUI een verborgen gebrek dat meestal te laat aan het licht komt. “Het bedrijfsmanagement is onvoldoende doordrongen van het verband tussen CUI en ongestoorde beschikbaarheid van productie-installaties”, aldus Sentjens. “Gevolgen: een onvoorspelbaar risico op productieverlies, milieu-incidenten en persoonlijke ongevallen.” De eerste spontane Temati-associatie in de isolatiesector is cryogeen, maar de Beverwijkse systeemspecialist gooit even hoge ogen ogen met zijn CUI-programma. Vanuit deze positie poneerde spreker de stelling “Isolatie = coating”: “Zowel coating als technische isolatie beschermen de installatie. Bedrijven hebben meestal gedegen coatingen materialenkennis, maar helaas minder van technische isolatie. Dat zou meer in balans mogen zijn: de enkele

...............

ISOLATIE Magazine

decennia geleden nog gebruikelijke teams van isolatiespecialisten in de petrochemie moeten we nu met een vergrootglas zoeken.”

Energie-efficiëntie en CUI

“Isolatie is coating”

Johan Sentjens, product en business development manager Temati: “Bedrijven met een speciaal corrosieteam boeken meeste succes in CUI-beheersing”.

CUI ontstaat tussen circa -4 ºC en circa + 175 ºC graden. Men isoleert in dit temperatuurgebied vooral voor persoonlijke veiligheid en daarnaast vanzelfsprekend om procestechnische redenen. Isolatie draagt ook belangrijk bij aan energiebesparing, met terugverdientijden van soms enkele maanden. Brancheorganisatie VIB te Nieuwegein en het daaraan gelieerde kenniscentrum Nederlands Centrum voor Technische Isolatie (NCTI) te Spijkenisse stellen vast dat isolatie als energiebesparingsmaatregel sterk aan belang wint. VIB en NCTI rekenen asset-owners aan de hand van onderzoeken en praktijkervaring voor dat investeringen in technische isolatie op korte termijn geld opbrengt. Toepassing van juiste isolatiesystemen bespaart dus energie, CO2–emissie én kosten. Bovendien verhoogt isolatie de beschikbaarheid van productie-installaties door terugdringing van het CUI-risico. Vaak staan deze doelstellingen direct en met zoveel woorden genoemd in het ‘Corporate Mission & Vision Statement’ van de onderneming. “De stap naar een goede isolatie-inspectie en onderhoudsstrategie is dus niet alleen noodzakelijk, maar ook heel logisch”, concludeert de spreker. En als reactie op het item investeringsruimte: “In de

DECEMBER 2015

huidige, beperkte kredietruimte investeren banken bij voorkeur in bedrijven met een goed milieu- en veiligheidsbeleid. Twee kwaliteiten die dus direct verband houden met CUI. Samengevat: kwalitatief goede isolatie draagt concreet bij aan missie en visie op corporate niveau.”

Informatie en kennis Zoals gesteld: Sentjens benoemt CUI is in eerste instantie als organisatorisch probleem. “In technisch zin behandelen tal van documenten CUI. De NACE (National Association for Corrosion Engineers) publiceerde al in 1958 over CUI. De European Federation of Corrosion (EFC) heeft recentelijk een geüpdate CUI-richtlijn gepubliceerd met een stappenplan voor een zogenaamde “CUI mitigation strategy” ofwel strategie voor CUIbestrijding. Dit begint bij het betrokkenheid van het hogere management, dat een corrosieteam formeert waarin alle belanghebbenden zijn vertegenwoordigd. Verder beschrijft deze richtlijn de inrichting van een inspectieen onderhoudsstrategie op basis van RBI (Risk Based Inspection, risicogebaseerde inspectie). Voor wat betreft isolatie refereert deze guideline aan het CINIhandboek voor industriële isolatie.

CUI is meer een beheerskwestie dan een technisch probleem. Daarom manifesteert het zich vooral als verborgen gebrek, dat doorgaans te laat aan het licht komt. De schade is dan al aangericht.

purpose’ – doelmatig - zijn en tot een ‘best-practices’standaard kunnen leiden. “Daar kunnen organisaties als KIC en ook NCTI een belangrijke rol vervullen”: aldus Sentjens. “Zij zijn in staat om verschillende systemen onafhankelijk te testen en daarmee bij te dragen aan versnelde innovatie op dit gebied.”

Bewustwording door kennis Fit For-Purpose Met dat CINI-handboek in de hand staafde Sentjens zijn stelling dat CUI-preventie organisatorische aandacht vergt, terwijl de techniek al veel oplossingen op de plank heeft: er staan verschillende isolatiesystemen beschreven, die om onduidelijke reden bij het grote vakpubliek vrij onbekend zijn. Namelijk ‘non-contact’-isolatie of isolatie met luchtspouw. Deze systemen worden niettemin geregeld toegepast, bijvoorbeeld in Noorwegen door Statoil of in Duitsland. Sentjens: “De gedachtegang hierachter is de vaststelling, die ook binnen EFC en NACE wordt gedragen, dat vocht in isolatie op lange termijn niet te voorkomen is.” Bedoelde isolatiesystemen zijn zo ontworpen dat binnengedrongen vocht – door welke oorzaak dan ook - weer wordt afgevoerd. De oorzaak voor binnendringend vocht is niet altijd even voor de hand liggend als onjuiste montage of belopen isolatie. Bijvoorbeeld een brandweeroefening, waarbij men met hoge druk op een geïsoleerd object spuit. Maar veel belangrijker en hardnekkig te bestrijden blijft het belopen van isolatie”, waarschuwde spreker. Met een cartoonprojectie vertolkte hij de gevoelens van de isolatiespecialist: op belopen van isolatie moet ontslag staan.

“CUI-preventie begint bij de engineering en een goede specificatie”: aldus Sentjens op de KIC-workshop. “Het CINI handboek voorziet hierin. Daarnaast geeft het NCTI een tweedaagse cursus die dieper ingaat op thermische isolatie en effectief gebruik van het CINI-handboek. Om daarnaast ook te voorzien in de behoefte aan isolatiekennis tijdens de uitvoeringsfase is een aanvullende dagcursus ‘Gecertificeerd CINI-inspecteur’ opgezet voor inspecteurs en onderhoudsfunctionarissen. Zij worden dagelijks geconfronteerd met de gevolgen van slecht onderhouden isolatie en spelen een cruciale rol spelen in opzet en implementatie van onderhoudsprogramma’s en dus ook van isolatiemontage en -onderhoud. De ervaringen van deze groep leveren op hun beurt weer een belangrijke bijdrage aan de verdere innovatie in isolatiematerialen en -systemen.”

Inspectie en detectie van CUI Voldoende isolatiekennis is belangrijk om inzicht te krijgen in de kans op CUI. Maar aangezien het soms om meer dan dertig jaar oude installaties gaat, met weinig of geen historische inspectieen onderhoudsdata, verschaft alleen een volledige visuele inspectie een betrouwbaar CUI-beeld.

Fit for purpose Vocht onder isolatie of natte isolatie in contact met de ondergrond kan CUI veroorzaken. Daarnaast verslechtert vocht het ook levensduur de thermische eigenschappen van het isolatiemateriaal. Vocht verhoogt de lambdawaarde (λ) oftewel de thermische conductiviteit. Naast de twee in het CINI-Handboek beschreven isolatiesystemen zijn er tal van andere producten en ontwikkelingen die hierop inspelen. Bijvoorbeeld drainpluggen of een detectiesysteem dat vocht onder isolatie in een vroegtijdig stadium detecteert. Sommige producten zijn al toegepast of worden door installatiebeheerders getest: dat is de beste zo niet de enige manier om vast te stellen of deze producten ‘fit for

Conclusie Sentjens conludeerde dat bedrijven met een speciaal ‘Corrosieteam’ de meeste successen boeken in hun CUIbeheersing. Ook dan concentreert de CUI-aandacht zich nog overwegend op projecten waar tijdens een stop of bij inspectie reeds CUI is aangetroffen. Ook is er nog een relatief sterke focus op oppervlakte beschermingssystemen zoals TSA, terwijl er op het gebied van innovatie en isolatie in relatie tot CUI nog mogelijkheden genoeg liggen. De workshop CUI is dan ook het startsein voor projecten in KIC-verband die actuele best-practices ontwikkelen. “Isolatie moet er daar zeker een van zijn”, aldus Johan Sentjens.

DECEMBER 2015

ISOLATIE Magazine

...............

NCTI- NIEUWS Corrosie onder isolatie:

“Iedereen draagt steentje bij aan preventie” Corrosion under insulation (CUI) is misschien wel het kostbaarste knelpunt in de procesindustrie. Sinds het ontstaan van CINI speelt corrosiepreventie dan ook een belangrijke rol in het handboek (tab 7: ‘Corrosiebescherming onder isolatie’). John Houben, Materials Engineering Specialist bij ExxonMobil is blij met de NCTI-aandacht voor corrosiepreventie: “Hoewel isolatie niet de veroorzaker van corrosie is, kan de isolatiebranche met kennis van corrosie en preventieve maatregelen veel problemen voorkomen.” Een CUI-lek kan kosten veroorzaken wegens uit-bedrijf zijn van de installatie. Corrosie onder isolatie kost zeker dan veel geld. Uit publicaties van American Petroleum Institute (API) en European Federation of Corrosion (EFC) blijkt dat veel organisaties het probleem onderkennen. Beperking van corrosie is alleen mogelijk door systeembenadering en multidisciplinaire aanpak. Herkenning van corrosie onder isolatie is één, voorkomen is een ander verhaal. Iedereen draagt zijn steentje bij aan preventie.” John Houben (Materials Engineering Specialist bij ExxonMobil) stelt dat corrosiepreventie bij nieuwbouw begint bij het installatieontwerp: “De ontwerper kan alleen een isolatievriendelijke installatie ontwerpen, als hij gedurende het gehele ontwerpproces corrosie onder isolatie in zijn achterhoofd houdt. De ontwerper moet de procescondities kennen en de relevante procestemperaturen weten. Daarnaast is de omgeving van de installatie van belang. Zo is de corrosiedruk in het kustgebied en nabij andere industrieën groter dan in het binnenland. Op basis van deze gegevens volgt de keuze voor het isolatie en coatingsysteem.”

Vakmanschap Bij het aanbrengen van isolatie ziet Houben een sleutelrol voor de isolatie-inspecteur: “Tijdens inspectie van isolatiesystemen komen beschadigingen ten gevolge van fabricage, transport, montage en herstel aan het licht. Vooral bij koude-isolatie, waarbij gewerkt wordt met vapour barriers, is het van belang dat ervaren, bij voorkeur gecertificeerde, inspecteurs er bij betrokken zijn. Is een installatie eenmaal in bedrijf, dan hebben operators een belangrijke taak in de signalering van isolatiedefecten en corrosiepreventie. Zij werken dagelijks met de installatie en kunnen een defect en potentieel corrosiegevaar direct melden aan de onderhouds-

...............

ISOLATIE Magazine

dienst. Het CINI-handboek voorziet operators van informatie voor signalering van corrosiegevoelige locaties. Hoewel isolatie meer aandacht krijgt dan voorheen, is het zaak dat iedereen hieraan voldoende aandacht blijft besteden.”

Pre-inspection meetings ExxonMobil neemt coating en isolatie zeer serieus en belegt speciale ‘pre-inspectionmeetings’. Houben legt uit: “Wij hebben ervaren dat een algemene pre-inspectiemeeting aan het begin van een project niet volstaat. De coatingaannemer is dan nog niet in beeld en ook de isolatiecontractor is veelal nog niet bekend. In de praktijk blijkt dat coatingen isolatiespecialisten niet voldoende betrokken worden bij de beoordeling van installatietekeningen om te kijken of het ontwerp coatingen isolatievriendelijk is. Daarom is een pre-inspec-

Nieuwe isolatie aanbrengen, is de inspectieconclusie bij een afsluiter.

DECEMBER 2015

John Houben John Houben is Materials Engineering Specialist bij ExxonMobil. Hij is nauw betrokken bij de totstandkoming en actualisatie van Tab 7 ‘Corrosiebescherming onder isolatie’ van het CINIHandboek. Over CUI-management is ook veel terug te vinden bij internationale organisaties (rapporten): American Petroleum Institute (API), RP 583-2014; European Federation of Corrosion EFC, Publication 55; National Association of Corrosion Engineers, NACE international: Standard Practice 0198-2010.

Heat-tracing kan CUI in de hand werken (foto: EEPC Roadmap to Managing CUI).

Hoge densiteit-isolatie bij leidingsteunen voorkomt corrosie.

tionmeeting speciaal voor coatingen isolatieapplicaties meer dan wensenlijk. Een goed moment voor zo’n bespreking en eventuele correcties doet zich bijvoorbeeld voor als een vat fysiek gereed is.”

Thermal Spray Aluminium - TSA Houben laat weten dat ExxonMobil voor conservering onder isolatie veel thermal spray aluminium (TSA) gebruikt: “Bij TSA wordt vloeibaar aluminium op het te beschermen oppervlak verneveld. TSA heeft veel voordelen ten opzichte van organische coating. Allereerst de levensduur. TSA gaat wel dertig jaar mee, terwijl organische coatings een kortere levensduur hebben. Anderzijds is een organische coating ook bij marginale oppervlakte-voorbehandeling aan te brengen. Dit gaat bij TSA niet op. Bij onvoldoende voorbereiding of nietoptimale applicatie, is dit direct zichtbaar. TSA biedt verder kathodische bescherming onder isolatie, hetgeen bij organische coatings niet altijd het geval is. Sterker nog, een zinkprimer zonder topcoating onder isolatie levert zelfs een versnelde lokale corrosie op, omdat zink boven 60 °C in het galvanische proces kathodisch wordt en dus staal tot offer-anode degradeert.” Onderhoud De onderhoudsaanpak van ExxonMobil voor CUI-preventie is vrij uniek. John Houben: “Het corrosierisico hangt af van de installatieleeftijd en eveneens van het heersende klimaat. In tropische omstandigheden zijn installaties het meest kwetsbaar voor corrosie onder isolatie. Voordat wij met onderhoud starten worden de installaties gescreend volgens de RBI-methodiek (Risk Based Inspection) en bepalen we welke systemen als

eerste onderhoud nodig hebben. Aan de hand van de prioriteitenlijst maken we onderhoudsplannen. Uitgangspunt is altijd verwijdering van de bestaande isolatie wordt en stralen van het oppervlak voordat we TSA aanbrengen. Immers, de ervaring leert dat de corrosie vaak wordt ontdekt waar je het niet verwachten. De onderhoudswerkzaamheden verlopen doorgaans ‘on-stream’ bij warme isolatie: de installatie blijft in bedrijf. In het geval van leidingen is het lastiger om prioriteiten te stellen, omdat deze systemen complexer zijn. Het stralen van leidingen en het aanbrengen van TSA is veel bewerkelijker op leidingsystemen. Voor de prioriteisbepaling volgen wij de RBI-methodiek met risicomatrix, zoals beschreven in EFC-publicatie 55. Daarnaast werken wij samen met ervaren TSA aannemers.”

Stralen of geld weggooien Houben is glashelder over de noodzaak van stralen: “Niet stralen is geld weggooien. Ofwel ‘It will not last, if you do not blast’. Je moet het materiaal dan ook kúnnen stralen en dat is niet altijd eenvoudig. Soms zijn de oppervlakken niet goed bereikbaar door obstakels zoals steunen, stompen en bordessen die deze TSA-voorbehandeling bemoeilijken. Hijsogen zijn een mooi voorbeeld. De achterkant aan een zijde van het vat is niet bereikbaar voor stralen en TSA-behandeling. Op dergelijke plaatsen is ook correcte isolatiemontage lastig. In zulke gevallen begint het met ontwerp, constructie en montage van volledig bereikbare hijs-stompen met het oog op stralen en nauwkeurige isolatiemontage.” In gesprek Kennis van isolatie en corrosiepreventie is voor de hele keten van belang. Houben concludeert dat specialisten meer met elkaar in gesprek moeten en kennis over CUIpreventie met verschillende disciplines moeten delen: “De procesindustrie moet voortdurend worden gewezen op isolatiespecificaties en handboeken. Specificaties zijn alleen waardevol als ze zowel in de engineering als op de werkvloer worden gevolgd. Daarom hecht ik ook veel waarde aan training. ExxonMobil is al sinds 2005 gebruiker van de CINI-cursus en – wereldwijd - van het CINI-Handboek.”

DECEMBER 2015

ISOLATIE Magazine

...............

ISOLATIE INNOVATIE Efficiëntiewinst in energie en belading

Nieuwe SeaRox-generatie veertig procent lichter ”Een verbeterde vezelstructuur, gerealiseerd in een geoptimaliseerd productieproces.” Meer wil Rockwool Technical Insulation vooralsnog niet prijsgeven over de achtergronden van de nieuwe generatie SeaRox-isolatiematerialen voor scheepsbouw en offshore. De baanbrekende prestatie zelf kan men gewoon nawegen en nameten: het materiaal is tot veertig procent lichter bij gelijkblijvende isolatieprestaties en brandveiligheid. Met drie plaatvarianten in de FB 6000-reeks start de introductie van de nieuwe SeaRoxgeneratie. Veertig procent lichter. Dat is de SeaRox-innovatie FB 6000 waarmee Rockwool Technical Insulation 2016 opent. Scheepvaart en offshore én hun isolatiebedrijven zijn per definitie geïnteresseerd in gewichtsreductie. Veertig procent mag substantieel of zelfs baanbrekend heten.

Montagegemak: dankzij het lichte gewicht kan SeaRox FB 6000 op gemiddeld zes pennen per plaat worden gemonteerd, tegen acht op het conventionele product.

Energie en laadruimte Als wetgever en verzekeraar het al niet afdwingen, stellen scheepseigenaren en scheepsbouwers zelf wel hoge eisen aan isolatiesystemen. Brandveiligheid staat voorop, direct gevolgd door blijvend hoge thermische en akoestische functionaliteit. In de offshore-industrie geldt hetzelfde. Wat goed is kan echter beter: de maritieme sector ziet alle componenten waaronder het isolatiemateriaal graag licht en compact. Dat bespaart aanzienlijk op energiegebruik/CO2-emissie en stelt – zeker voor jachten en kleinere schepen - interessante nuttige ruimte beschikbaar. Een lager gewicht maakt een schip zelfs enigszins sneller. Met de nieuwe generatie SeaRox komt Rockwool Technical Insulation de scheepsbouw dus fors tegemoet: tot veertig procent gewichtsbesparing bij gelijkblijvende prestaties. Dat betreft naast de thermische karakteristieken ook de voor marinetoepassingen zwaarwegende waterafstotende eigenschappen. Op akoestisch gebied presteert de FB 6000-range zelfs beter. Het voldoet ruim aan de nieuwste, per 2015 aangescherpte internationale eisen.

Vezelstructuur Productontwikkelaars van Rockwool Technical Insulation hebben intensief gewerkt aan de realisatie van een lichtgewicht SeaRox-range, inspelend op wensen van scheepseigenaren en – in hun kielzog – isolatiespecialisten. Medio 2015 zijn in Denemarken de eerste nieuwe materialen in productie genomen, na succesvolle onafhankelijke testen. Enkele maanden later zijn alle certifi-

...............

ISOLATIE Magazine

caten bekrachtigd, waaronder de IMO-goedkeuring (‘Stuurwiel’) dat de weg vrijmaakt voor de feitelijke toepassing. De fabrikant verwacht de nieuwe productietechniek geleidelijk uit te rollen over de andere productievestigingen, waaronder Roermond waar momenteel een nieuw logistiek centrum verrijst. De gewichtsbesparing tot veertig procent is berekend op basis van het nieuwe FB 6000 ten opzichte van conventionele A60 bulkhead-constructies met SeaRox SLplaat (100 kg/m3). Het laat zich eenvoudigweg wegen en zelfs voelen. De resultaten van onafhankelijke tests en bijbehorende productcertificaten bevestigen de isolatiewaarden en brandveiligheidsprestaties. Aan de zachtere touch is te voelen dat het materiaal een andere structuur heeft. Rockwool geeft de technische finesses achter de innovatie niet prijs: de gewichtsbesparing is bereikt met een verbeterde vezelstructuur, bereikt door optimalisatie van het productieproces. Voor alle duidelijkheid: Het SeaRox FB 6000-programma bestaat uit 100 procent steenwolproducten. De productontwikkeling is doelgericht opgezet. De focus lag dan ook niet alleen op de gewichtsbesparing, maar gelijktijdig op uiteenlopende praktische aspecten: denk aan thermische isolatiewaarden, akoestische demping, certificatiecriteria en applicatie-eigenschappen. Met andere woorden: de kostbare testfase wordt ingezet met helder zicht op marktintroductie.

DECEMBER 2015

Applicatie Het nieuwe SeaRox-programma FB 6000 start met drie plaatvarianten FB 6020, FB 6040 en FB 6050 voor A-30en A-60 dek- (Deck) en wandisolatie (Bulkhead). Daarmee bedient Rockwool reeds de markt voor stalen schepen, waaronder de grote commerciële vaart. Medio 2016 volgt uitbreiding, logischerwijs ook met componenten voor bijvoorbeeld jachtbouw met de veel voorkomende aluminium opbouw. Hiervoor worden met het oog op brandgedrag aangepaste, meer stijve constructies toegepast. Bijvoorbeeld in de vorm van een tweelaagse isolatieopbouw met verspringende naden tegenover een eenlaags systeem bij een staalconstructie. De lichtgewicht SeaRox FB-range wordt gemonteerd volgens de gebruikelijke montagepatronen, dat wil zeggen de relatief hogere dikte (70 mm) op de wand in combinatie met 30 mm hoge densiteit rondom de verstevigingsribben (stiffeners). De scheepsbouw hecht aan dergelijke isolatieontwerpen omdat zo min mogelijk effectieve ruimte in beslag wordt genomen terwijl de functionaliteit volledig gegarandeerd is.

Akoestische isolatie De IMO-voorschriften voor akoestische isolatie in de scheepsbouw zijn per januari 2015 (datum kiellegging) aangescherpt en zijn per 2018 volledig geïmplementeerd. De strengere eisen hebben consequenties voor zowel de functionele prestaties als ontwerp en documentatie. Het SeaRox FB 6000programma voldoet volledig aan deze nieuwe eisen, vastgelegd in IMO-norm MSC.337[91]. Rockwool Technical Insulation heeft de nieuwe FBsteenwolplaten getest voor standaardtoepassingen en volgens de aanvullende comfort-klassen. Evenals het gehele programma van Rockwool Technical Insulation voldoet het nieuwe SeaRoxprogramma aan de Europese EUCEB-eisen voor minerale-wolproducten. tientallen tot zelfs enkele honderden tonnen. Het spreekt voor zich dat dit zeer aantrekkelijke brandstofbesparingen oplevert.

Wereldmarkt

Optimaal pennenpatroon

Scheepsbouw is een substantieel marktgebied voor technische isolatie, met per land verschillende accenten. Nederland is van oudsher een toonaangevend centrum voor zowel jachtbouw als industriële scheepsbouw. Rockwool Technical Insulation verwacht dan ook veel belangstelling voor het lichtgewicht-programma van de kant van werven en hun isolatie-aannemers. Internationaal zijn de reacties positief: verschillende grote werven in bijvoorbeeld China en Korea hebben hun 2016-specificaties aangepast. Ook bouwers van cruiseschepen in Frankrijk en Italië tonen belangstelling. De gewichtsbesparing voor deze grote schepen met laadvermogens van 400.000 ton en meer kan oplopen van vele

Goed nieuws voor de isolatiebedrijven is de uitwerking van lichtgewicht isolatie op het optimale pennenpatroon. Uitgaande van een A-60 bulkhead-isolatieontwerp vraagt het lichte SeaRox FB 6000-programma gemiddeld zes pennen per steenwolplaat, terwijl het conventionele Marine Firebatt programma gemiddeld acht pennen vereist. Daarmee is aanzienlijke efficiëntiewinst in de montage binnen handbereik, waarbij de wet van de grote getallen aantrekkelijke tijdbesparingen te zien geeft. Een impressie van het nieuwe lichtgewicht SeaRox FB600-programma is te vinden op YouTube: zoek op Rockwool en SeaRox om de film snel te vinden.

Lichtgewicht isolatie bespaart de scheepvaart veel energie. De gewichtbesparing kan oplopen van tientallen tot zelfs honderden tonnen op moderne schepen van 400.000 ton of meer.

DECEMBER 2015

ISOLATIE Magazine

...............

Kies voor topprestaties in technische isolatie ULTIMATE minerale wol: ✔ tot 35% betere thermische prestaties* ✔ tot 30% besparing in isolatiedikte* ✔ tot 50% besparing in gewicht*

* in vergelijking met traditionele steenwol isolatie-oplossingen

ULTIMATE is de meest recente innovatie in minerale wol van Isover. Door het combineren van de positieve eigenschappen van steenwol en glaswol biedt ULTIMATE unieke voordelen voor gemiddelde tot hoge toepassingstemperaturen (tot wel 700°C). Zeker wanneer u de energie efficiency wilt verbeteren en rekening moet houden met beperkingen in isolatiedikte en -gewicht. De Isover ULTIMATE TECH-oplossingen voldoen aan de CINI-specificaties en zijn CE-gemarkeerd.

Interesse in ULTIMATE prestaties? Neem contact op voor advies op maat. Saint-Gobain Isover Telefoon: 0347 358 400, info@isover.nl

www.isover-technische-isolatie.nl

VCA is basisbagage 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+ 6RQGHUPDVFKLQHQ 9HUWULHEV *PE+

2QV SURJUDPPD 2QV SURJUDPPD

Producent & Distributeur van Isolatiematerialen met een uniek â&#x20AC;&#x153;one-stop-shoppingâ&#x20AC;? concept Coolag Hamar b.v. is Nederlands grootste en meest toonaangevende producent, leverancier en distributeur van thermische, brandwerende en akoestische isolatiematerialen. Coolag Hamar maakt deel uit van de SIG groep

9RRUPDFKLQH 6R 6ROR 9RRUPDFKLQH 6R 6ROR

.RNHUPDFKLQH .RNHUPDFKLQH 6FKDUHQ 6FKDUHQ =HWEDQNHQ =HWEDQNHQ &RPELQDWLHPDFKLQHV &RPELQDWLHPDFKLQHV +RHNHQEXLJHUV 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP ,QNO VWXIHQO $QWULHE +RHNHQEXLJHUV 3DWHQWLHUWHV 6\VWHP ,QNO VWXIHQO $QWULHE :DOVHQ :DOVHQ 9RRUPDFKLQHV 9RRUPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV 3RQVPDFKLQHV $IZLNNHOV\VWHPHQ $IZLNNHOV\VWHPHQ 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV met 8QLYHUVHOH VQLMPDFKLQHV o.a. zusterbedrijven in BelgiĂŤ, Duitsland, Engeland, 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ 6QLMPDFKLQHV YRRU NDSSHQ ,QNO 6FKZHLIEÂ JHO ,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ .RNHU DINRUWPDFKLQHV Frankrijk, Ierland, Nederland ,QNO 6FKZHLIEÂ JHO en Polen.,QNO 7UDQVSRUWYRUULFKWXQJ Productie en .RNHU DINRUWPDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV *HEUXLNWH PDFKLQHV distributie van thermische, brandwerende en akoestische ,QNO :DO]HQ

isolatiematerialen is ĂŠĂŠn van,QNO :DO]HQ de kernactiviteiten van SIG. De door Coolag Hamar geleverde isolatiematerialen worden o.a. toegepast bij de isolatie van technische installaties in gebouwen, de industriĂŤle koeltechniek, de chemische-, petrochemische- en procesindustrie, %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG %H]RHN RQ]H VKRZURRP P +HW LV GH PRHLWH ZDDUG 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH 1HHP YULMEOLMYHQG FRQWDFW RS YRRU PHHU LQIRUPDWLH scheepvaart, off-shore olie- en gaswinning en OEM.

6RQGHUPDVFKLQHQ 0DFKLQHV YDQ 6RQGHUPDVFKLQHQ 0DFKLQHV YDQ 9HUWULHEV *PE+ 9HUWULHEV *PE+ 6R ]LMQ ]y 6W|FNDFNHUVWUDVVH 6R ]LMQ ]y 6W|FNDFNHUVWUDVVH '( %DG 6lFNLQJHQ '( %DG 6lFNLQJHQ 7HO ( 0DLO LQIR#VR JPEK GH LQIR#VR JPEK GH 7HO ( 0DLO )D[ ,QWHUQHW ZZZ VR JPEK GH ZZZ VR JPEK GH )D[ ,QWHUQHW Q Q **' " ( , 3 $%'1 " '1$%& 3 3 111 **' "# ( , )' 9eebW] >WcWh 8L Â&#x161; P_`bm[] '" +'*+ DH MWWbm_`a J$ &*', # +,+ ''' Â&#x161; mmm$YeebW]^WcWh$db

**' " ( , 3 $%'1 " '1$%& 3 3 111 **' "# ( , )'

Electric Trace Heating Systems

,VRODWLHEHGULMI *UDĂ&#x20AC; VROÂ´ E Y *HZRRQ SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 9DQ]HOIVSUHNHQG (SZ OL[ VT

(S QHHY LLU NV\KLU [LHT

*UDĂ&#x20AC; VRO LV SHUIHFWH LVRODWLHWHFKQLHN 'DW VSUHHNW YDQ ]HOI *UDĂ&#x20AC; VRO NHQW JHHQ JHZRQH SURMHFWHQ DOOHHQ NULWLVFK YDNZHUN GDW SHUIHFWLH YHUGLHQW *UDĂ&#x20AC; VRO VSHFLDOLVWHQ ]HWWHQ WURWV Heating cables KXQ KDQGWHNHQLQJ RS XZ SURMHFW 2SGUDFKWJHYHUV YDQ GLFKWELM HQ YHUDI NLH]HQ GH ]HNHUKHLG YDQ *UDĂ&#x20AC; VRO JHZRRQ YRRU SHUIHFW LVRODWLHZHUN Connection technology ,VRODWLHEHGULMI *UDĂ&#x20AC; VROÂ´ LV JHVSHFLDOLVHHUG LQ Control systems Â&#x2021; ZDUPWH LVRODWLH Â&#x2021; JHOXLGLVRODWLH BARTEC Safe.t Technology Â&#x2021; NRXGH LVRODWLH Â&#x2021; LVRODWLHSODDWZHUN ŕ¸&#x20AC; Â&#x2021; FU\RJHQH LVRODWLH Â&#x2021; EUDQGZHUHQGH LVRODWLH HQ GRRUYRHULQJHQ NEW Plug-in Connection System PLEXO TCS ÂŽ

ŕ¸&#x20AC;

The PLEXO TCS connection system can be used for the complete range of BARTEC self-limiting heating tapes. =HU KLY /VLR 0ZVSH[PL Â&#x2039; ^^^ ]KOVLRPZVSH[PL US Â&#x2039; PUMV']KOVLRPZVSH[PL US =HU KLY /VLR 0ZVSH[PL Â&#x2039; ^^^ ]HUKLYOVLRPZVSH[PL US Â&#x2039; PUMV']HUKLYOVLRPZVSH[PL US

ŕ¸&#x20AC; and socket splices and also end With only one system you can assemble heating connections, plug ŕ¸&#x20AC; terminations, easily and safely. PLEXO TCS: Convenient. Flexible. Economical. ŕ¸&#x20AC;

All our electric heating systems fulfill the relevant international standards and guidelines.

ŕ¸&#x20AC;

Check out our on-line promotional movie at www.bartec.nl/plexo ,VRODWLHEHGULMI *UDĂ&#x20AC; VROÂ´ E Y 2QGHUQHPLQJVZHJ +1 $OSKHQ DDQ GHQ 5LMQ 3 111 **' "# ( , )' BARTEC NEDERLAND b.v. Boelewerf 25 NL-2987 VD RIDDERKERK Phone: +31 (180) 41 05 88 info@bartec.nl www.bartec.nl , ZZZ JUDĂ&#x20AC; VRO QO 7 ) Â˛ /LG 9,% HQ .RQLQNOLMNH 0HWDDOXQLH 3 111 **' "# ( , )'

ISOLATIE CORROSIEPREVENTIE NDO- en inspectiespecialist Nicolas Osselaer (Mistras):

”Ogen en boerenverstand even belangrijk als dure techniek” CUI in de petrochemie verspilt jaar in jaar uit miljoenen. Inspectie en non-destructief onderzoek (NDO) zijn onmisbaar in de strijd tegen corrosie onder isolatie. In nauwe samenwerking met de klant zet Mistras wereldwijd geavanceerde technologie in om CUI te detecteren en te voorkomen. NDO- en inspectiespecialist Nicolas Osselaer van de Antwerpse vestiging geeft een overzicht van de belangrijkste technieken. Hij benadrukt dat de inzet van dure technologie niet-alleenzaligmakend is: “Begin met eigen ogen en boerenverstand. We komen graag, maar in veel gevallen heeft de plantowner dan al een concreet CUI-vermoeden.” Het Kennis- en Innovatiecentrum KIC te Terneuzen agendeerde corrosie onder isolatie voor het seminar van oktober 2015. Succes verzekerd: tachtig deelnemers brachten bijna alle spelers uit de Belgische en Nederlandse (petro)chemie bij elkaar. Het jaar in jaar uit miljoenen vernietigende probleem – wereldwijd minimaal € 100 miljoen per jaar - treft iedere plantowner. Alles wat uitzicht biedt op terugdringing door detectie, preventie en herstel is interessant, want per definitie kostenbesparend. Non-destructief onderzoek (NDO) of – zoals Mistras-specialist Nicolas Osselaer de toegepaste techniek internationaal benoemt – non-destructive testing (NDT) is hoogst interessant: het belooft objectieve informatie tegen lage kosten. Mistras is wereldwijd actief in industriële inspectie en NDT, met sterke presentie in de Verenigde Staten en EU. Naast vier vestigingen in Nederland is het bedrijf sinds 2014 onder leiding van general manager en NDO-level III-deskundige Nicolas Osselaer ook gevestigd in Antwerpen: aan de Koordekenshoef aan de haven, in de onmiddellijke nabijheid van de chemie-, petrochemie- en overslagconcentraties. Deze vestiging telt twaalf inspectieen NDOdeskundigen die tevens specialist zijn in engineering, metallurgie en corrosiebestrijding. Zij zijn werkzaam in heel België met een concentratie op groot-Antwerpen.

Inspecties Mistras voert in samenwerking met opdrachtgevers volledige inspectieprogramma’s uit, in modulair opgebouwde programma’s die uiteenlopen van visuele inspecties tot en met de complete range NDO-onderzoeken. De dienstverlening wordt ingezet voor onderhoudsprogramma’s en turnarounds en voor wettelijk voorgeschreven periodiek inspecties. Binnen de internationale groep en vaak zelfs binnen landenteams

...............

ISOLATIE Magazine

NDO- en inspectiespecialist Nicolas Osselaer (Mistras): “NDO is onderdeel van integraal CUI-beleid met preventie, vroegtijdige detectie, bestrijding en risicogebaseerd preventief onderhoud. De ervaring leert dat corrosie zich niet houdt aan de grenzen die installatiebeheerders zo ongeveer hadden afgebakend”.

beschikt Mistras over ISO 9712-gecertificeerde inspecteurs, met de flexibiliteit om in uitzonderlijke gevallen gekwalificeerde externe collega’s in te zetten. “We zijn in alle industriegebieden lokaal aanwezig met wereldwijde reikwijdte”, zegt Nicolas Osselaer. De ingezette technologie varieert van röntgen-inspectie, ultrasoon onderzoek, hydrodetectie en thermografie tot en met radiografie en wervelstroomanalyse. Een deel van de techniek is geënt op geavanceerde medische technologieën, waarvan de industrie tegen een fractie van de kosten de vruchten plukt. Een CUI-programma begint met een risico-inventarisatie van de leidingsystemen, gevolgde door een objectieve liefst genormeerde screening op basis van specifieke fabrieksnormen of bijvoorbeeld API 175. De opdrachtgever voert voorafgaand aan NDO-onderzoek zelf visuele inspecties uit of besteedt ook deze voorfase uit aan

DECEMBER 2015

Mistras. Nicolas Osselaer: “Eerste vereiste in zo’n samenwerking is absoluut vertrouwen en volstrekt objectief onderzoek en rapportage.”

Planmatige CUI-aanpak

Animatie van guided wave-onderzoek, efficiënt voor lange, rechte leidingtrajecten. Het isolatiesysteem behoeft alleen ter plaatse van de tasterring te worden gedemonteerd. Afwijkingen in voortplanting/reflectie van de geluidsgolf signaleren onder meer toe- en afname van materiaaldikte.

Op kritische plaatsen kan een ‘Pims’ (permanently installed monitoring system) de leidingconditie c.q. corrosievorming permanent bewaken. Zorgvuldige isolatie voorkomt dat de pims zelf een kritisch CUI-element wordt.

Osselaer ziet NDO-inzet als onderdeel van een integraal CUI-beleid. Onderdelen zijn preventie, vroegtijdige detectie, bestrijding en risicogebaseerd preventief onderhoud, gericht op installatie-integriteit. De ervaring leert dat corrosie zich niet houdt aan de grenzen die installatiebeheerders zo ongeveer hadden afgebakend. Ook buiten het temperatuurgebied tussen -10 en +120 à 150 °C. slaat het geregeld toe, evenals op chroomnikkelstaal in kustgebieden met een hoger chloridegehalte in de atmosfeer. In combinatie met wegbezuinigde leidingconservering en gericht isolatie-onderhoud liggen hier CUI-valkuilen. Een visuele inspectie is altijd belangrijk, stelt Nicolas Osselaer. Bij een ononderbroken leidingtraject zonder bochten, kooien, stompen of nozzles en zonder isolatieschade, is CUI weinig waarschijnlijk. Is dergelijke schade wel zichtbaar, bijvoorbeeld door aanrijding met een hoogwerker of belopen, dan is de integriteit van het systeem aangetast. Een directe melding is dan natuurlijk effectiever dan wachten tot Mistras komt inspecteren. “Maak iedereen, van hoofdingenieur tot reinigingsdienst, duidelijk dat niet op isolatie mag worden gelopen. We kennen de plaatsen waar geen leidingbrug is en – zichtbaar – velen toch de kortste weg naar de andere kant hebben genomen. Een grote petrochemiespeler had er ooit een duidelijke campagne voor: wie op isolatie trapt, wordt van de plant getrapt. Terecht, want het beschadigt niet alleen de mantel maar ook het systeem daaronder met mogelijk ernstige gevolgen.”

Inspectiemethoden De technisch eenvoudigste methode is een kwalitatieve visuele inspectie, die onmiddellijk resultaten oplevert echter met het risico kritische CUI-locaties over het hoofd te zien. Een volledige visuele inspectie is traag, omslachtig en kostbaar: demontage van isolatie, eventueel steigerbouw of bijzondere veiligheidsmaatregelen.

Een opblaasbare tasterring positioneert zich automatisch om de leiding. Dit wordt gebruikt voor leidingdiameters van ca. 10 tot 60 inch. De isolatie behoeft slecht over vijftig centimeter te worden weggenomen om tot honderd meter leiding op cui-te screenen. Voor kleinere leidingdiameters zet de NDO-inspecteur specifieke tasterringen in.

• Radiografie. Een veel toegepaste methode waarbij het isolatiesysteem in tact blijft, is radiografisch onderzoek (röntgen). De oorspronkelijke methode met film is goeddeels verdrongen door digitale methoden met direct beschikbaar resultaat. Het object absorbeert een deel van de radiofrequente golven en geeft zo een accuraat beeld van de in- en uitwendige materiaalconditie. De isolatie kan blijven zitten, maar het beeld bestrijkt een beperkt deel. Rapportage kan automatisch worden gegenereerd en bijvoorbeeld per mail worden verzonden. Een moderne variant is RTR OpenVision, dat snel een twee- of driedimensionaal digitaal oppervlakte beeld biedt van de buitenzijde van het te onderzoeken oppervlak, met minder stralingsgevaar. Het object moet tweezijdig bereikbaar zijn, en dat is in de praktijk soms lastig.

DECEMBER 2015

ISOLATIE Magazine

...............

Detectie en resultaat: naast geavanceerde techniek is inzet van ogen en boerenverstand vaak een effectieve detectie- en preventiemethodiek.

CUI-inspectie zonder demontage van de isolatie. Met dit portable systeem voor röntgenonderzoek kan – dankzij innovaties uit de gaming-industrie – het beeld worden geprojecteerd in een hoek van de veiligheidsbril.

Bij directe radiografie krijgt de operator onmiddellijk en duidelijk inzicht in het systeem: men kijkt in isolatiesysteem en leiding, tot in de regelafsluiter. Ook is het mogelijk te bepalen of het corrosieprobleem zich tussen isolatiesysteem en leiding voordoet of aan de binnenzijde van de leiding optreedt. Om vast te stellen of de isolatiemantel is gebruikt als opstapje, is geen radiografische inspectie nodig. Dit stelt echter wel helder vast of het al tot verdere schade heeft geleid. • Ultrasoon. Ultrasone inspectie (guided wave ultrasonics, GUL) is efficiënt voor lange, rechte leidingtrajecten zonder appendages. Voor plaatsing van de tasterring wordt op één plaats een klein deel van de isolatie verwijderd. Na plaatsing van een ring met tasters worden ultrasone golven in de lengterichting door het materiaal gestuurd. Dit geeft een accuraat beeld over lengtes tot vijftig meter aan weerszijden van de tasters. Het is een kwalitatieve methode, dus bij gesignaleerde problemen is doorgaans aanvullend onderzoek wenselijk. In specifieke omstandigheden een ideale methode, zoals bij dijkdoorvoeringen of leidingtrajecten onder een weg of bij inspectie van gewrapte ondergrondse leidingen zonder isolatie-demontage. Sommige opdrachtgevers nemen voor de meest kritische locaties het zekere voor het onzekere en plaat38

...............

ISOLATIE Magazine

Ter hoogte van de oranje markering is een CUI-verdenking aangetroffen, met twintig procent wanddikteverlies over twee centimeter lengte. De piek links van de CUI-locatie is geen probleem, maar laat een flens zien.

sen permanente tasterringen (‘Pims’). Zorgvuldige montage en isolatie is dan geboden, om te voorkomen dat de tasterring zelf een CUI-gevoelige appendage wordt. • Wervelstroomdetectie. Geschikt voor snelle, temperatuuronafhankelijke kwalitatieve analyse. Wervelstroomanalyse (Pulsed Eddy Current – PEC) – signaleert mogelijk corrosie aan de hand van wanddiktemeting met behulp van een elektromagnetische veld. Afhankelijk van locatie en systeemopbouw kan wervelstroomdetectie goede resultaten genereren bij isolatiediktes tot maximaal 250 mm. Het is met name geschikt voor grotere leidingdiameters (> 3”). PEC meet lokaal en rapporteert gemiddelde waarden over de volle doorsnede, waarbij dus uitschieters gemakkelijk onontdekt kunnen blijven. Ook lassen of obstakels veroorzaken afwijkende metingen. De methodiek wordt veel toegepast bij inspectie van boltanks en op leidingtrajecten zonder appendages. • Hydrodetectie. Hydrodetectie zoomt in op een kernfactor voor corrosie onder isolatie: het vochtgehalte in het isolatiemateriaal. Dit wordt gemeten op basis van neutronenabsorptie door het isolatiemateriaal. Voordeel is dat de detectie geen demontage vergt. Daartegenover staat voorafgaande kalibratie op een

DECEMBER 2015

vergelijkbaar opgebouwde, onverdachte locatie. Het is ook een redelijk grove methode, vooral bedoeld als eerste screening na visuele inspectie. Als hydrodetectie ‘alarm’ geeft, is er al sprake van een behoorlijk zompig isolatiepakket, bijvoorbeeld ten gevolge van aangetroffen losse parkers, grove uitsparingen of slordige kitnaden. Hydrodetectie is uiteraard lokaal (spotmeting). Op relatief korte afstand kan de situatie anders uitpakken, zoals geregeld voorkomt bij stoomtracing. • Thermografie. Ook de in de isolatiesector frequent toegepaste thermografie signaleert voor geoefende operators mogelijke corrosieproblemen. Ook hier geldt dat het geen exact beeld geeft van de leidingconditie, en als het gaat om corrosiedetectie vooral een eerste indicatie oplevert in combinatie met visuele inspectie. Thermografie geeft een goed beeld van hotspots, zonder echter de oorzaak te determineren: dit kan het isolatiesysteem zijn, maar ook een procestechnische achtergrond hebben of keurig de koudebrug van een steunring in beeld brengen. Mocht bijvoorbeeld de mediumtemperatuur boven 500 °C. liggen – om een helder voorbeeld te noemen – dan hoeft men niet op zoek te gaan naar CUI.

Voor de bril Nicolas Osselaer herhaalt dat non-destructief onderzoek een bundeling van krachtige methodieken biedt tegen relatief lage kosten. Een realistische inspectie-opzet verenigt preventiebeleid, risicogebaseerd onderzoek en visuele inspectie, met inzicht in de mogelijkheden en onmogelijkheden van de verschillende technieken. “Dit zorgt voor reële verwachtingen in relatie tot de kosten, zonder teleurstelling.” Aan de andere kant zijn hoge verwachtingen tegen relatief lage kosten ook wel gerechtvaardigd: dankzij de medische technologie is – zoals eerder aangehaald – geavanceerde inspectietechnologie voor de industrie beschikbaar zonder de hoge initiële ontwikkelingskosten. Nieuwe invloeden zijn er ook al uit de gamingindustrie. Zo kan de portable – weegt 10 kilogram, dus eigenlijk meer mobiel dan draagbaar - OpenVision-apparatuur voor radiografisch onderzoek tegenwoordig het detectiebeeld tussen de beide tasterarmen als helder filmbeeld projecteren in een hoek van de veiligheidsbril.

Isolatie-aandachtspunten Bij inspecties, en zeker bij CUI-inspecties, ziet Mistras alle mogelijk procesindustrieën met alle mogelijke isolatieprestaties. Daaruit destilleert Nicolas Osselaer een korte impressie van isolatieprestaties en CUI-verdachte omstandigheden: • Nieuwe isolatiesystemen zijn in 99 procent van de gevallen tot in de puntjes perfect; • Bij oudere plants wordt bij een turnaround geregeld de isolatie afgenomen, maar niet altijd zo goed teruggeplaatst als oorspronkelijk bedoeld was; • Het schort geregeld aan tijd en budget voor zorgvuldig kitten, aanbrengen van een nieuwe plaatmantel, aanvullen van ontbrekende parkers. Dat vloeit voort uit tijdsdruk en beperkte financiële middelen, en heeft zelden tot nooit te maken met kundigheid van isolatiespecialisten; • In de hectiek van de stop staat het gedemonteerde isolatiesysteem andere disciplines in de weg. Het wordt herhaaldelijk verplaatst, zodat het na een paar weken niet meer in perfecte staat verkeert; • Soms is het perfect geregeld, met een aangewezen afzetplaats, plaatmarkeringen en met foto’s vastgelegd montageschema in het maintenanceprogramma. CUI-problematiek treedt volgens de ervaring van Mistras op onder volgende omstandigheden: • Oudere plants waar niet voldoende wordt geïnvesteerd in onderhoud en vervanging van isolatieystemen; • Bij al dan niet constructieve onderbrekingen en uitsteeksels zoals steunringen; • Bij bochten, flenzen en appendages; • Externe oorzaken, zoals stoomtracing; • Inwaterend vocht. Mistras signaleert als boodschapper van slecht en steeds vaker goed nieuws – “niets aan de hand” – dat de bewustwording sterk is verbeterd. “De industrie beseft dat vroegtijdige CUI-aanpak veel geld bespaart. Snelle detectie en reparatie van inwatering kost misschien een nieuwe bocht. Wie vijf jaar wacht, moet misschien wel twintig dure meters herstellen.”

Objectieve experts

Geen ziekenhuisopname van een gebroken knie, maar een bocht die ten gevolge van belopen behoorlijk is beschadigd en corrosie gaat veroorzaken. Bij snelle reparatie van het isolatiesysteem blijft de schade beperkt tot de bocht. Uitstel verlengt de schade, soms tot tientallen meters.

Mistras wordt doorgaans ingeschakeld door planteigenaren en adviesbureaus. Uiteraard zijn ook isolatieondernemingen welkom als opdrachtgever. Zo kunnen isolatiebedrijven naast bijvoorbeeld steigerbouw, brandpreventie en thermografie ook NDO-onderzoek in hun serviceportefeuille opnemen of zelfs eigen specialisten in dienst nemen. “Niet ondenkbaar”, zegt Nicolas Osselaer, “Belangrijk is dat in alle gevallen de onafhankelijkheid van inspecties gewaarborgd is. Dat garanderen wij uiteraard in onze eigen organisatie. Voor isolatiebedrijven is – in welke samenwerking dan ook – van belang dat niet de indruk van de bekende zelfkeurende slager kan ontstaan. NDO en isolatie zijn behoorlijk verschillende disciplines. De meest effectieve weg is dan ook inschakeling van externe deskundige en objectieve experts.”

DECEMBER 2015

ISOLATIE Magazine

...............

INSTALL PERFORMANCE NUMMER 1 VOOR HET VERMIJDEN VAN CONDENSATIE

AF/Armaflex® is de professionele flexibele isolatie voor betrouwbare en duurzame condensbeheersing. Armacell biedt een complete, zorgvuldig op elkaar afgestemde systeemoplossing voor een betrouwbare en dampdichte isolatie uitdaging. Armafix® AF leidingdragers om thermische bruggen te voorkomen Meer prestatie, efficiëntie en flexibiliteit Install it. Trust it.

ISOLATIE CORROSIEPREVENTIE CINI op Tank- en Raffinaderijconferentie Force en Voith

Plant-eigenaar draait zelf aan CUI-kostenknoppen Het ging niet over CUI, maar het ging vooral over CUI. Op de negende Tank- en Raffinaderijconferentie van Force Technology en Voith, op 3 december 2015 in Kopenhagen, bleek corrosie de dominante kopzorg voor de industriële toehoorders. Moderne inzichten in ontwerp, inspectie en onderhoud zijn in alle relevante aspecten belicht. Namens CINI ontrafelde manager Paul de Koning de isolatie-inbreng in corrosiepreventie. Conclusie: de planteigenaar bedient zelf de kostenknoppen. De tweejaarlijkse Tank & Refinery Conference in Kopenhagen is georganiseerd door ingenieursbureau en industrieel dienstverlener Force Technology (Denemarken) in samenwerking met het Duitse industrieconcern Voith. Ruim 120 bezoekers uit zeven landen bogen zich over inspectie, kostenbeheersing en veiligheid op het gebied van raffinage, opslag en de daaraan verbonden industriële installaties en activiteiten.

Kans of bedreiging CINI-manager Paul de Koning beet het corrosiespits af met een inleiding over de bijdrage van isolatie aan kostenbeheersing en veiligheid. Hij ging met name in op corrosiepreventie, met de retorische vraag ‘Kans of bedreiging’. Het antwoord neigt dus naar ‘kansen’, mits de industrie de uitdaging oppakt om samen te werken in de strijd tegen kapitaalvernietigende corrosie. “Een wisselwerking: best practices van industrie en uitvoerders leiden al jaarlijks tot een revisie van het CINI-Handboek”, betoogde De Koning. Aan de hand van de CUI-ontstaansgronden maakte hij preventievoorzieningen duidelijk, met de voor sommigen pijnlijke conclusie dat industrieondernemers zelf aan de knoppen moeten draaien om operationale kostenbeheersing te realiseren. Door goede organisatie, inspectie en onderhoud en door de CINI-standaard te volgen. Naast voordelen als kwaliteitsborging, eenduidige en dus vergelijkbare isolatie-offertes en het ‘spreken van één industriële isolatietaal’ scheelt het flink in de kosten. Investering in een optimaal isolatiesysteem – een belangrijke knop om eens te verdraaien - betaalt zich dubbel en dwars terug in energiewinst en terugdringing van corrosieschade.

Preventie Voor zover nodig schudde Paul de Koning zijn gehoor wakker met de schok en de schaamte van de herkenning. Uit het leven gegrepen ‘vieze plaatjes’ uit de wereld van industriële corrosie leggen immers scherp de enorme kosten bloot. De oplossing kwam uiteraard even scherp in beeld: zorg voor correcte isolatie, in combinatie met toezicht en gepland onderhoud. “Begin echter met het wegnemen van de oorzaken. Vermijd dus vocht en elektroly-

ten, voorkom direct contact tussen verschillende metalen, zie in specifieke proces- en energetische omstandigheden af van isolatie. Daarnaast dienen alle installatiecomponenten te worden voorzien van de geëigende corrosiebescherming, zoals een drielaags verfsysteem, thermal spray aluminium en isolerende tankdakcoating.

CINI-manager Paul de Koning: “Industriële samenwerking in strijd tegen kapitaalvernietigende corrosie”.

Isolerende coating De Deense hoogleraar Chemische Technologie Søren Kiil (TU, Lynby) begaf zich op het grensvlak van corrosiewerende coating en isolatie. Hij presenteerde een kwantitatieve analyse van moderne isolerende coatings. Hij voert het onderzoek uit in samenwerking met de Deense coatingproducent Hempel. Kiil plaatst isolerende coating, zoals onder meer toegepast op tankdaken, naast andere technische systemen zoals de intumescerende (spuit)coating voor brandbeveiliging, antifouling-coating voor schepen, coatings voor windmolenbladen of corrosiewerende bekleding van industrie-installaties in de mijnbouw en cementindustrie. De spreker ging uitvoerig in op de opbouw van deze coatings, die doorgaans bestaan uit constructieve ingrediënten en vulstoffen. Het wordt veelvuldig toegepast op onderzeese leidingen en op kozijnen. De geringe dikte bespaart uiteraard ruimte, maar beperkt de isolatiewaarde. De omstandigheden – bijvoorbeeld complexe geometrie en een vochtige omgeving – maken isolatiecoatings interessant voor specifieke applicaties. Het materiaal wordt vaak ingezet als persoonsbescherming, omdat het gemakkelijk de ‘safe touch’ realiseert. De meeste isolatiecoatings zijn geschikt voor toepassingen tot ca. 100 °C., tenzij speciale bindmiddelen zijn toegepast. Er zijn verschillende types in de handel, onder meer op basis van aerogel. De ontwikkeling richt zich op verbetering van de isolatiekarakteristieken, waarin de relatief dure aerogels – geproduceerd door onder meer Microtherm, mede bekend van vacuümisolatie - relatief hoge prestaties leveren. In 2017 organiseren Force en Voith de tiende Tank- en Raffinaderij-conferentie, opnieuw in Kopenhagen. Alle presentaties van de 2015-edities, inclusief uiteraard de CINI-inleiding, kan men inzien en downloaden via http://tankref.snappages.com.

DECEMBER 2015

ISOLATIE Magazine

...............

OOI- NIEUWS EN INFORMATIE Opening Huis van de Isolatie 4 maart 2016

Vakmanschap, techniek en feest! Isolatietechniek zat er al in soorten en maten, met de komst van opleidingsinstituut OOI is Het Huis van de Isolatie te Woerden hét thuis voor de branche. Vrijdag 4 maart 2016 vindt de officiële opening plaats, met een wervelend programma van vakmanschap, isolatietechniek en feest. Misschien wel het mooiste van de intrigerende utiliteitsinstallaties van het Intechnium te Woerden, voortaan beter bekend als Het Huis van de Isolatie: hier en daar is het isolatiesysteem volgens de vakman wel toe aan wat inspectieen renovatiewerk. Met de komst van opleidings- en ontwikkelingsfonds OOI naar Woerden is dat eerder een pre dan een nadeel. De vakspecialisten van nu en de toekomst maken er graag een plaatje van. Voor het zover is richt het team energiek het Huis in.

Opening Op vrijdag 4 maart 2016 opent OOI officieel Het Huis van de Isolatie. Vanaf 14.00 uur start een inhoudelijk en feestelijk programma op het nieuwe adres: Korenmolenlaan 4 in 3447 GG Woerden. Er staan boeiende sprekers op het pro-

gramma, er is muziek en er is alle gelegenheid met vak- en branchegenoten van gedachten te wisselen. De gasten krijgen uitgebreid de tijd om een kijkje te nemen en zoals gebruikelijk commentaar te leveren op het installatie- en isolatiewerk. Er twee grote technische ruimtes plus het nodige dakwerk, dus alle utiliteitsdisciplines zijn te bekijken.

Centrumfunctie OOI’s Huis van de Isolatie wordt een breed opgezet branchecentrum. De vakeducatie neemt de primaire plaats in. Dit gebeurt in brede zin, zoals ook vakmanschap zich wijd vertakt. Het Huis biedt gastvrijheid aan bijeenkomsten van en met de brancheorganisaties VIB, CINI en NCTI, en materialen- techniek- en technologiepartners uit de toeleveringssector. Natuurlijk zullen ook opdrachtgevers en adviseurs de weg naar Woerden vinden. De centrumfunctie krijgt nadrukkelijk innovatieve accenten. Zowel producenten van isolatiematerialen als machinefabrikanten en software-ontwikkelaars vinden in het nieuwe centrum een ideaal praktijkpodium.

Vakman in spe De belangrijkste gast van OOI is en blijft vanzelfsprekend de vakman in spe, in gezelschap van praktijkopleiders, leerbedrijven en de ervaren vakspecialist die zijn kennis verder wil verdiepen. Zij krijgen een aantrekkelijk, vernieuwend en dynamisch programma aangeboden dat direct met de praktijk is verbonden. Moderne opleidingsmiddelen zoals e-learning maken het nog spannender en effectiever om de toekomst in isolatie gestalte te geven. Voor OOI en de isolatiebranche wordt 2016 een fascinerende jaar. Op 4 maart 2016 wordt de toekomst van het isolatievak officieel gelanceerd. Op www.ooi.nl en op www.isoleren.nl volgt binnenkort meer nieuws over het programma.

...............

ISOLATIE Magazine

DECEMBER 2015

Bikkels voor de industrie Industriële isolatie heeft bikkels nodig. En ze moeten ook nog uitblinken in het vak. In november 2015 mochten twee IMI-groepen een proeve van hun kunnen geven, nog op de oude OOI-locatie in Spijkenisse. Dat het bikkels zijn, hebben ze stuk voor stuk bewezen. En hoe. Het weer was dusdanig onstuimig dat op menige industrielocatie het beperkte onderhoudsregime zou gel-

De IMI-cursisten van Hertel vestiging Drachten: Jelle Ate Wiersma, Ruben Willem Zijlstra, Nigel Vinke, Sikke de Haan en Jilles Bosma, geflankeerd door leermeester Bert Hoekstra. Dit team legde 24 november 2015 de toets af.

den. Maar de testkandidaten gaven geen krimp. Ook niet als het vaktechnisch even tegen zat met weerbarstig plaatwerk. “Maakt ons niets uit, we willen graag buiten in de industrie werken, en daar houdt geen regen, storm of plaatwerk ons vanaf”, luidde de algemene reactie. Binnenkort volgt de diploma-uitreiking, en die brengt de vakmensen naar het nieuwe OOI-centrum in Woerden.

De IMI-cursisten van Bilfinger regio Rotterdam: Michel Beerens, Orhan Dagli, Soeradj Jainath, Krzysztof Dyla, Freddy de Bree en Jurgen Thuy, met in hun midden de leermeesters Ornando Keerveld en Martin Witter. Dit team liet zich 30 november 2015 bij de IMI-toets niet door een weeralarm uit het veld slaan.

Deze maand in Isolatie Plus

Cursusagenda kort

In de november-editie van Isolatie Plus is het woord aan Peter Knetemann, operationeel directeur bij B&G Isolatietechniek in Rotterdam. “Isolatie begint en eindigt met vakwerk”, stelt hij. Peter Knetemann vindt dan ook dat de isolatievakman alle respect verdient. Met een snel bezoek aan een van B&G-teams op locatie – Cofely in Dordrecht – komt de eenheid tussen vakman en vakwerk overtuigend in beeld.

Voor de komende periode staan onderstaande cursussen al op de OOI-agenda. Meld uw medewerkers snel aan, want het aantal beschikbare plaatsen in beperkt. Elastomeren 1 (Armaflex): Elastomeren 2 (Armaflex): Elastomeren 3 (Armaflex): Praktisch Opmeten: Plaatwerk Kort: Tekeninglezen Utiliteit Basis:

22 januari 2016 19 en 20 februari 2016 11 en 12 februari 2016 8 februari 2016 Startdatum 13 januari 2016 16 en 17 februari 2016

Kijk geregeld op www.ooi.nl voor de meest actuele cursusinformatie.

“Niet zeuren. altijd klaar staan”, is het isolatie-eigen devies van het team van Doesburg Isolatie in Winkel. Dit team is bij de werkzaamheden aan de HVC-centrale in Alkmaar verrast met de Taart voor het Team. De collega’s Mauro Doesburg, Gerhard Minkjan en Chantal Doesburg ontbreken op de foto, want zelfs bij taart gaat isolatiewerk voor. Wel op de foto staan Jeroen Bakker, Maurice Vlam, Danny Dam en Dion Doesburg.

DECEMBER 2015

ISOLATIE Magazine

...............

ISOLATIE CORROSIEPREVENTIE

Corrosiepreventie onder isolatie De isolatiespecialist houdt zich niet bezig met corrosiewerende behandeling van leidingsystemen. Met inzicht in type en kwaliteit van de roestwerende behandeling kan de isolatieondernemer wel het isolatiesysteem daarop af stemmen en de opdrachtgever wijzen op mogelijk ontoereikende corrosiepreventie. Armacells technisch specialist dipl.-ing. Hubert Helms legt het verband tussen corrosiewerende voorbehandeling, CUI-preventie en isolatiesysteem. Basis is de praktijkrichtlijn AGI Q 151 (2013).

Corrosie betekent zoveel als ‘aanvreten’: de aantasting van metaal door oppervlakte-, put- en spanningscorrosie. Economisch bezien staat corrosie voor aanmerkelijke schade, afhankelijk van het optimisme van de expert geschat op drie à vier procent van het bruto binnenlands product.

Corrosievorming Metaalcorrosie is een elektrochemisch proces onder invloed van water en zuurstof. Lokaal ontstaan corrosieelementen: galvanische elementen brengen met een kleine stroomkring in contact met een elektrolyt (water) positieve metaalionen in oplossing. De vrijkomende elektronen reageren met water en zuurstof tot negatieve hydroxylionen. We kennen deze elektrochemische corrosie als roest. De volumineuze, poreuze roestlaag roestlaag vormt op staal geen passivering, maar laat het proces doorwoekeren. Een ander elektrochemisch corrosieproces is spanningscorrosie ten gevolge van corrosie en trekspanning. Spanningscorrosie is de Achilleshiel van chroomnikkelstalen (rvs). Vaak zijn uitwasbare chloriden de boosdoener.

Preventie volgens AGI Q 151 Niet-corrosiebestendige materialen moeten worden beschermd (DIN 4140, 2014 of AGI Praktijkrichtlijn Q 03, 1997). Dit is vooral van belang bij geïsoleerde installatiecomponenten, omdat corrosie zich onder het isolatiesysteem voltrekt en mogelijk pas wordt ontdekt als reeds aanzienlijke schade is ontstaan. In alle gevallen is een corrosiewerende coating geboden, als passsieve bescherming. Basis is AGI-praktijkrichtlijn Q 151, herzien in 2013. Dit geldt als aanvulling op NEN EN ISO 12944 “Corrosiebescherming staalconstructies door middel van coatingsystemen”. AGI (Arbeitsgemeinschaft Industriebau) is de Duitse industriekoepel die de actuele stand van de techniek inventariseert en publiceert in algemeen gehanteerde praktijkrichtlijnen. In principe worden twee- tot drielaagse paintingsystemen toegepast. Afhankelijk van temperatuurbereik en coatingsysteem zijn laagdiktes variërend van 120 tot 200 µm

...............

ISOLATIE Magazine

Corrosie onder isolatie wordt vaak past ontdekt als reeds aanzienlijke schade is ontstaan. De foto toont de schrik van de installatie-eigenaar: corrosie heeft zich onopgemerkt kunnen ontwikkelen. Naast effectieve voorbehandeling van de leidingen draagt compartimentering (‘afschottende verlijming’) bij aan beperking van de schade. Compartimentering voorkomt dat binnengedrongen vocht zich verspreidt over het gehele isolatiesysteem.

nodig. Laatstgenoemde dikte bijvoorbeeld noodzakelijk voor discontinu bedrijf bij ongelegeeerd staal of onder extra corrosiegevoelige omstandigheden. In de meeste utiliteit-applicaties is 160 µm toereikend. Duidelijk is dat de zogeheten ‘transportmenie’ daaraan niet voldoet.

Corrosiebescherming laaggelegeerd staal Praktijkrichtlijn AGI Q 151 geeeft een overzicht van beproefde corrosiebescherming van laag- en ongelegeerd staal voor het temperatuurbereik van -50 °C tot +150 °C. Voorafgaand is een voorbehandeling voorgeschreven volgens NEN EN ISO 12944-4, dat oppervlaktereinheid en -ruwheid normeert. De voorgeschreven oppervlaktebewerking, uiteenlopend van stralen tot grondige mechanische reiniging, bepaalt de effectiviteit van corrosiebescherming. Bij onjuiste of gebrekkige voorbehandeling faalt ook de meest geavanceerde coating. Stralen is het meest effectief, en AGI gaat er dan ook vanuit nieuwe objecten in principe te stralen.

Bescherming austenitisch staal/rvs Chloride-ionen kunnen bij vochttoetreding en mediumtemperaturen boven 35 °C. spanningscorrosie veroorzaken. De Duitse norm DIN 1988 (Technische eisen aan drinkwaterinstallaties, 2012) stelt in deel 7 onder 5.3 eisen aan isolatiematerialen. Het limiteert het gehalte corrosieveroorzakende bestanddelen. Zo mogen isolatiematerialen voor rvs-leidingen mogen maximaal 0,05 gewichtsprocent oplosbare chloriden bevatten. Veel elastomeer isolatiemateriaal voldoet daaraan. Met name

DECEMBER 2015

halogeenvrije materialen worden gheel zonder chloriden geproduceerd. Echter opslagcondities en omgevingsfactoren kunnen alsnog het chloridegehalte opvoeren. AGI Q 151 schrijft daarom voor rvs-leidingen van een roestwerende coating te voorzien. Hiervoor mag geen zinkhoudende coating worden gebruikt. Wel is zinkfosfaat toegestaan als primer-kleurstof. AGI Q 151 geeft een inventarisatie van geschikte paintingsystemen voor corrosiebescherming voor mediumtemperaturen van -50 °C tot +15 °C. Aanbevolen wordt licht aanstralen (‘sweepstraalen’) met ferrietvrij grit. Doel is een oppervlakkige reiniging en opruwing. Uiteraard dient men er op te letten dat ook rond lasnaden, armaturen en appendages de coating goed wordt aangebracht. Ook beschadigingen aan de corrosiewerende coating die tijdens de montage kunnen optreden, dienen te worden hersteld voorafgaand aan het isolatiewerk.

Uitzonderingen Volgens de praktijkrichtlijn kan in bepaalde gevallen worden afgeweken van de aanbevelingen: • Installaties die continu in cryogeen bedrijf (onder -20 °C.) zijn, zoals opslagtanks; • Geïsoleerde oppervlakken van energie-installaties zoals onderdelen van ketels, rookgas- en heteluchtleidingen, stoomleidingen met continue servicetemperatuur boven +120 °C; • Rvs-koelinstallaties met maximumtemperaturen tot +20 °C, buiten bedrijf oplopend tot een maximale omgevingstemperatuur van +35 °C en die niet met een warm medium worden gespoeld.

Verband isolatie en corrosiepreventie Isolatie en corrosiepreventie zijn twee verschillende disciplines, die echter niet mogen conflicteren.

Isolatiemateriaal en coating mogen elkaar onderling niet aantasten en uiteraard ook passen bij de overige systeemonderdelen waaronder lijm. Wel kan een geschikt isolatiesysteem het corrosierisico aanzienlijk reduceren, omdat de materiaalstructuur geen vocht doorlaat en dus onderliggende materialen beschermt.

Elastomeer isolatie De geslotencelllige structuur en de waterdampdiffusieweerstand van elastomeer isolatiemateriaal zoals Armaflex voorkomt binnendringend vocht en zuurstoftoevoer. Bij naden en aansluitingen zorgt de systeemeigen lijm voor volledige afsluiting. De eveneens bij het systeem behorende regelmatige verlijming van het isolatiemateriaal op het object compartimenteert het systeem. Dit voorkomt dat bij eventuele beschadigingen indringend vocht zicht verder verspreidt. Uiteraard is ook correcte montage noodzakelijk. Dit betekent onder meer dat bij applicatie van Armaflexsysteemen de bijbehorende Armaflex-lijmen 520 en HT 625 worden toegepast. Ook dienen de voorschriften van de coatingproducent te worden gevolgd, met name ten aanzien van de droogtijd.

Proefstuk Bij toepassing van alternatieve coatingsystemen beveelt Armacell aan een drietal volledig verlijmde proefstukjes te maken. Deze worden na respectievelijk een uur, een dag en twee op hun hechting beoordeeld. De hechting is toereikend als het isolatiemateriaal scheurt, terwijl geen beschadiging van de kleurcoating op de leiding optreedt. Armacell heeft uitwerking van AGI Q 151 op coating en isolatie samengevat in een whitepaper (Technisch bulletin TB 017). Dit is op aanvraag beschikbaar bij Armacell.

Hoogwaardige corrosiebescherming en correct aangebrachte isolatie garanderen tot in lengte van jaren een onberispelijk functionerende installatie.

DECEMBER 2015

ISOLATIE Magazine

...............

Cutting-edge engineering for a safer world Fire & blast protection, thermal insulation

Promat is a global provider of fireproofing (to protect personnel, steel structures, storage vessels and equipment) and thermal insulation solutions (to reduce energy loss in pipes, pipe supports and petrochemical processing units). Discover how you can benefit from Promat • More than 50 years of experience, innovation and know-how • Increased personnel safety & asset protection • Optimal process control • Minimal loss of space & energy • Full engineering services

Contact us for more information Promat International NV, Bormstraat 24, 2830 Tisselt, Belgium | T: +32 15 71 21 86 | info@promat.be www.promat-oilandgas.com

Weet u het al?

I S O L A T I E T O E B E H O R E N

Tel.: Fax:

03 - 80 80 764 03 - 80 82 753

BENELUX Verkoop - Goebel BV Aresstraat 13-02/04 NL-5048CD Tilburg info@goebel-schroeven.eu Tel.: 013 - 57 20 229 Fax: 013 - 57 20 239

www.goebel-schroeven.eu

Go for maximal performance with minimal weight

NEW GENERATION SEAROX Lightest stone wool solutions for marine and offshore Are you up in the air about how to reduce your energy consumption while increasing your performance? ROCKWOOL Technical Insulation has the solution. Built on our expertise in the shipbuilding and offshore industry, we introduce the SeaRox FB 6000 range: the lightest stone wool insulation available for A-class fire division. This new generation SeaRox solutions combines all fire safe, acoustic and thermal insulation qualities of stone wool with an exceptional low weight: 40% weight saving on insulation provides an increased fl exibility for designers and it reduces your energy and fuel consumption. And that’s good for the environment! Check rockwool-searox.com and discover that less can deliver more in marine and offshore.