Mamosta6

‫بەڕێزان‪:‬‬ ‫ئەم گۆڤارە‪ ،‬گۆڤاری هەموو مامۆستایان و پەروەردەكاران و خەمخۆرانی بواری پەروەردەو فێركردنە‪،‬‬ ‫بۆیە الپەڕەكانی وااڵیە بۆ نووسینی بە پێز‪ ،‬لێكۆڵینەوەی پەروەردەیی بەدواداچوونى كێشەكان و‬ ‫دیاریكردنى چارەسەر‪ ،‬ريپۆرتاژ بۆ هەر بوارێك سەرەنجام وا بكات پرۆسەكە كون و كەلەبەرەكانی‬ ‫پڕببێتەوەو مۆدێلێكی جوان و زانستیانەی تێدا بەرجەستە بێت‪ ،‬چاوەڕوانی هەوڵ و بەرهەمەكانتانین‪،‬‬ ‫پێویستە بووترێ پەروەردە كاری هەموو الیەكی دەوێت‪ ،‬ئینجا بەرەو كامیڵبوون دەچێت و ئامانجە‬ ‫بااڵكانی تێدا بەرهەڤ دەبێت‪.‬‬

‫ژمارە (‪ )6‬نيسان ساڵی (‪)2014‬‬

‫خاوەن ئیمتیاز‬

‫یەكێتی مامۆستایانی كوردستان‬

‫لەم ژمارەیەدا‬ ‫گزیكردن لە ڕێگەی بلوتوزەوە ‪...................................‬‬

‫‪www.mamostayan.com‬‬

‫سەرنوسەر‬

‫عەبدلواحید محەمەد حاجی‬

‫ل‪23‬‬

‫دانیشتنی مامۆستا له‌ناو پۆل ‪ ......................................‬ل‪25‬‬

‫‪abdulwahed.1956@yahoo.com‬‬

‫بەرێوەبەری نوسین‬ ‫بەرهەم مستەفا‬

‫ریپۆرتاژێك لەنێو كۆلێژی پەروەردەی بنیات بۆ مامۆستایانی بنەڕەتی ‪.......‬‬

‫ل‪26‬‬

‫‪barhammustafa43@yahoo.com‬‬

‫سكرتێری نوسین‬

‫سیاسەتی پەروەردە و پێداویستی سەردەم ‪.........................‬‬

‫ل‪33‬‬

‫وشیار حەمەد حاجی‬

‫‪wshyarhaji@yahoo.com‬‬

‫دەستەی نووسەران‬ ‫ئەحمەد صابر گەرمیانی‬

‫‪ahmadgarmyany@gmail.com‬‬

‫عەتا ئەحمەد رەمەزان‬ ‫‪mamosta ata550@gmail.com‬‬ ‫عیسا حوسێن عەزیز‬

‫بۆچی قوتابی بە زەنگی چوونە دەرەوە هات و هاوار دەكات؟‪ ...........‬ل‪35‬‬ ‫ئەو هۆکارانەی کەدەبنە هۆی تێکچونی شیرازەی خێزان ‪ .............‬ل‪46‬‬

‫دیزاین‬

‫سەركەوت سەردار محەمەد‬

‫ناونیشان‬

‫بارەگای مەكتەبی سكرتاریەتی‬ ‫یەكێتی مامۆستایانی كوردستان‬ ‫بەرامبەر وەزارەتی‬ ‫شەهیدان و كاروباری ئەنفالكراوان‬

‫تەلەفۆن (‪)2222541‬‬

‫تیراژ (‪ )3000‬دانە‬

‫بۆ پەیوەندیكردن و ناردنی بەرهەمەكانتان بۆ ئەم ئیمێالنە بنێرن ‪.‬‬ ‫‪barhammustafa43@yahoo.com__wshyarhaji@yahoo.com‬‬

‫كێ بەرپرسە لە كاڵكردنەوەی ئینتما‪!!...‬‬ ‫سەرنوسەر‬ ‫یەك ئەركی گرنگ‪ ،‬هەمیشە كار وكردەوەی‬ ‫لێبڕاوانەی دەوێت‪ ،‬ئەویش تۆخكردنەوەی‬ ‫ئینتمابوونە بۆنیشتمان ونەتەوە‪ ،‬لەواڵتە‬ ‫خ��واپ��ێ��داوەك��ان تەنانەت ئ��ەو واڵت��ان��ەش‬ ‫ك���ەت���ازە پ���ی���ڕۆدەك���ەن ب���ەرەوق���ۆن���اغ���ە‬ ‫پێشكەوتوەكانی پێكەوە ژیان‪،‬هەرچەندە‬ ‫خاوەن ئااڵ وكورسی خۆیانن لەنێو گەالن‪،‬‬ ‫مەترسیەكی ئ��ەوت��ۆش��ی��ان ل��ەس��ەر نیە؟‬ ‫كەچی بەردەوام كار لەسەر تۆخكردنەوە‬ ‫گیانی خۆشەویستی نیشتمان وب��ەرز‬ ‫راگرتنی نەتەوە وكەلتوریان دەكەن‪،‬هەموو‬ ‫كەناڵە مەعریفی وپ��ەروەردەی��ی زانستی‬ ‫وئیمكانیاتی تاكی وكۆییان بۆ ئەومەبەستە‬ ‫رەخ���س���ان���دووە‪،‬ب���ۆئ���ەوەی���ان���ە وێ����ڕای‬ ‫ئینتمابوون‪ ،‬وردەك��اری كاری رۆژانەش‬ ‫بگرێتەوە‪ ،‬ئ��ەوەی جێگەی داخ��ە‪ ،‬ئێمەی‬ ‫گەلی كوردستان كەهێشتا نە قەوارەیەكی‬ ‫نێودەوڵەتی ب��اوەڕپ��ێ��ك��راوم��ان ه��ەی��ە‪ ،‬نە‬ ‫لەمەترسی دەروبەری دەرەكی رەخسیوین‬ ‫كەبەردەوام لەبۆسەدان تاوەكو لەنیوەی‬ ‫رێ��گ��ەدا پ��ەك��ی ه��ەر ح��ەرەك��ەت��ێ��ك بخەن‬ ‫بەئاراستەی بەرجەستەكردنی ئامانجە‬ ‫ب���ااڵك���ان‪ ،‬ئ�����ەوەی زۆر گ��رن��گ��ە وب��ۆت��ە‬ ‫جێگەی پرسیار ئاخۆ لەم قۆناغە گرنگ‬ ‫وه��ەس��ت��ی��ارەدا ك��ەس��ااڵن��ێ��ك��ە دەس��ت��م��ان‬ ‫داوەت��ێ تاهەنوكەشی لەگەڵدابێ كارمان‬ ‫بۆگرنگترین فاكتۆر كەتۆخكردنەوەی‬ ‫ئینتمابوون ك��ردووە؟ وەاڵمەكەی رەنگە‬ ‫تێزی جۆراوجۆری هەبێت‪ ،‬هەیە رەنگە‬ ‫بڵێیت ئینتمابوون لەترۆپكیدایە هەشە‬ ‫پێیوایە نەخێر ئێستا ئینتما كاڵبۆتەوە‬ ‫وخەریكە قازانج سەری مایە دەخوات‪ ،‬بەو‬ ‫مانایەی گەلی كوردستان لەقوربانیدانی‬ ‫ب��ێ��ش��وم��اری ك��چ والوی خ��وێ��ن گەرمی‬ ‫زۆری بەخشیوە‪،‬بەاڵم ئێستا كەمتر ئاماژە‬ ‫ب��ەوم��ێ��ژووە پ��ڕ ل��ەس��ەروەری��ە دەدرێ‬ ‫وخەریكە لەهەندێك كات وشوێندا بێمنەتی‬ ‫ل��ێ��ب��ك��رێ��ت‪ ،‬ب��ەب��ۆچ��ون��ی م��ن ئ��اراس��ت��ەك��ە‬ ‫زیاتر ب��ەالی دووەم��دا دەشكێتەوە وەك‬ ‫گەواهیدان بۆ ئەم راستیە دەكرێ ئاماژە‬ ‫بەهەندێ دەس��ت��ەواژە ودی���اردە بدەین‪،‬‬ ‫كەهێمایە بۆشێوە سەلماندنێك‪ ،‬بۆنمونە(بۆ‬ ‫كێی دەكەی؟) ئەم دەستەواژەیە جۆرێك‬ ‫لەبێ هیوایی نیشان دەدات‪ ،‬یان(هەرچی‬

‫(‪)2‬‬

‫ژمارە (‪ )6‬نيسان ساڵی (‪)2014‬‬

‫ب��ك��ەی ك���ەس ه���ەژم���اری ب��ۆن��اك��ات) ی��ان‬ ‫(ه��ەرچ��ی بڵێی ك��ەس گ��وێ��ت لێناگرێت)‬ ‫یان(بیكەی نەیكەی هەر وەكویەكە) ئەم‬ ‫دەستەواژانە ماناو دەاللەتی زۆری هەیە‬ ‫سادەترینیان ئەوەیە هەوڵەكان هەن بەاڵم‬ ‫لەبەرئەوەی ل��ەوان بااڵتر گۆی ناگرێت‪،‬‬ ‫بەهەندی وەرناگرێت ئیتر خۆماندووكردن‬ ‫بێ هودەییە‪،‬جێگەی ئاماژەپێدانە زۆربەی‬ ‫ت��اك��ەك��ان لەنێو كۆمەڵگە خ��ەری��ك��ە ئەو‬ ‫بۆچونانەیان البچەسپێت‪،‬لەراستیدا ئەوانە‬ ‫زەن��گ��ی مەترسین!! ه��ی ئەوەنین خەمی‬ ‫لێ نەخورێت‪ ،‬بێگومان كۆمەڵێك دیاردە‬ ‫وئاخافتنی تریش هەن كەبوونی ئەوگرفت‬ ‫ومەترسیە لەسەر ئێستاوئایندە دووپات‬ ‫دەك����ەن����ەوە‪ ،‬ب��ۆی��ە دەب����ێ ه��ەم��ووالی��ەك‬ ‫ه��ەڵ��وەس��ت��ەی ل��ەس��ەر ب��ك��ەن وجارێكیتر‬ ‫ب��ە بەرپرسیاریەتی خ��ۆی��ان هەڵستن و‬ ‫كار بۆتۆخكردنەوەی ئەوبنەما گرنگەی‬ ‫بەرجەستە كردنی ئامانجە بااڵكان بكەن‪،‬‬ ‫بەدیوێكیتر هیچ كایەك لەو واجبە بەدەر‬ ‫نیە دەبێ رۆڵی خۆی بگێڕێت‪ ،‬لەوانە‪:‬‬ ‫‪.1‬دەس��ت��ەب��ژێ��ری س��ی��اس��ی‪ :‬واج��ب��ی ئ��ەو‬ ‫ب��ەڕێ��زان��ەی��ە ك��ەئ��ێ��س��ت��ا س��ەرك��ردای��ەت��ی‬ ‫بەرنامەی سیاسی ئ��ەم هەرێمە دەك��ەن‪،‬‬ ‫مافی خۆیانە م��وم��ارەس��ەی حیزبایەتی‬ ‫ل��ەف��ۆڕم��ی دی��م��وك��رات��ی��ەدا ب��ك��ەن‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫دەب��ێ بەها نیشتمانی ونەتەوایەتیەكان‬ ‫لەبەرچاوبگرن وبەهێڵی س��وری دابنێن‪،‬‬ ‫هەرگیز تەجاوزی نەكەن ودەك��رێ سود‬ ‫لەئەزمونی گەالن وەرگرن‪.‬‬ ‫‪.2‬وەزارەت���������ی پ�������ەورەردە وخ��وێ��ن��دن��ی‬ ‫ب���ااڵ‪ :‬دووەم ف��اك��ت��ۆری ق��وڵ��ك��ردن��ەوەی‬ ‫ئینتمابوونن‪ ،‬بۆیە ئەو دووناوەندە دەبێ‬ ‫ب��ەوردی دەستی پێدابهێنن بەشێوەیەك‬ ‫هەرچی هۆكار هەیە تیایدا سەردەكێشی‬ ‫ب���ۆخ���اوك���ردن���ەوە الی ب���ب���ەن‪ ،‬ل��ەب��ری‬ ‫ئ����ەوە دەوڵ���ەم���ەن���دی ب��ك��ەن ب��ەم��ێ��ژووی‬ ‫بەرخودان وهاوزەمان ناساندنی دوژمن‬ ‫وداگیركەرەكانیش كەهەمیشە سەرچاوەی‬ ‫نەهامەتی بوونە‪.‬‬ ‫‪.3‬پ��ێ��ش��ەوا ئایینەكان‪ :‬لەقورئانی پیرۆز‬ ‫وم��ەن��اس��ی��ك��ە ئ��ای��ی��ن��ی��ەك��ان��ی ئ��ی��س�لام��دا‬ ‫بەتەواویەتی رونكراوەتەوە(خۆشەویستی‬ ‫نیشتمان ونەتەوە لەباوەڕبوون بەدیندایە)‬

‫هیچ ن��او ون��ەت��ەوەی��ەك��ی��ش ل��ەس��ەر كەس‬ ‫ف��ەرزن��ەك��راوە‪ ،‬بۆیە دەب��ێ ئەوبەڕێزانە‬ ‫ه��ەروەك رۆڵیان گ��ێ��ڕاوە‪ ،‬لێرە ب��ەدواوە‬ ‫ب��ەل��ەب��ەرچ��اوگ��رت��ن��ی ئ���ەم ه��ەل��وم��ەرج��ە‬ ‫هەستیار وناسكەدا زیاتر ئەو رۆڵە بگێڕن‪.‬‬ ‫‪.4‬م��ی��دی��ا‪ :‬ل��ەس��ای��ەی ئ���ەم ب���ارودۆخ���ەی‬ ‫ئێستای هەرێم جۆرەها كەناڵ ورۆژنامە‬ ‫وگۆڤار وتیڤی بەكورتیەكەی هۆیەكانی‬ ‫بیستراو وبینراو هەیە‪ ،‬لەنێو ئەوژمارە‬ ‫زۆرە ب��ەداخ��ەوە هێڵێكی رون وئاشكرا‬ ‫بەدیناكرێ‪ ،‬زۆر جاران ل��ەزۆری وبۆری‬ ‫ئەوگوتارانەدا جۆرێك لەسەر لێشێواوی‬ ‫دروستبووە‪ ،‬سەرەنجام كاریگەری لەسەر‬ ‫تاكەكاندا بەجێهێشتوە‪ ،‬بێگومان هەموو‬ ‫ئ��ەم��ان��ەش ك���اردان���ەوەی نەرێنی لەسەر‬ ‫نەفسیەت وئەدای مرۆڤ دروست دەكەن‪.‬‬ ‫‪.5‬بەرباڵوی تەكنەلۆژیای تازە بەتایبەتی‬ ‫ئ���ەن���ت���ەرن���ێ���ت وم���ۆب���ای���ل وب���ەه���ەم���وو‬ ‫ج��ۆرەك��ان��ی��ەوە یاسا ورێ��س��ای��ەك نیە بۆ‬ ‫چۆنیەتی بەكارهێنانی‪ ،‬ئەمە وادەك���ات‬ ‫زۆرج��اران لەبری ك��اری باش وپێویست‬ ‫بۆخراپیش بەكاربهێنرێت‪ ،‬ئ��ەم��ە خۆی‬ ‫لەخۆیدا جۆرێكە لەفەوزاو سەرەنجام ئەمە‬ ‫وادەكات بەشێك لەتاكەكان نەتوانن واقعیی‬ ‫حاڵ ودیوەكەیتر بەباشی بخوێننەوە وتێی‬ ‫ب��گ��ەن ل��ەوەه��ا حاڵێكدا ت��وش��ی جۆرێك‬ ‫لەسیخناخبوون لەنێو خ���وددا دەب��ێ��ت‪،‬‬ ‫ئیتر تۆمەت دەبەخشێتەوە بۆدەوروبەر‬ ‫وبۆنیشتمان‪ ،‬پێیانوایە ئەوانەن مەحرومیان‬ ‫كردوون‪.‬‬ ‫هەموو ئەوهۆكارانەی باسكران ئەكید هی‬ ‫تریش ه��ەن‪ ،‬لەسەرمان واجبە هەریەكە‬ ‫وپ��ش��ك��داری لەجارێكیتر بنیاتنانەوەی‬ ‫م��رۆڤ��ەك��ان ب��ەئ��اراس��ت��ەی خۆشەویستی‬ ‫نیشتمان ون��ەت��ەوە بكەین كەفاكتۆری‬ ‫ئامانجەكان‪،‬بەپێچەوانە‬ ‫بەدەستهێنانی‬ ‫دەبێ چاوەڕێی چاكەی قەدەربكەن ئەویش‬ ‫دەبێت یان نابێت‪.‬‬

‫هەواڵــــــــــــــــەكـــــان‬

‫سەرۆكی ھەرێمی كوردستان ساڵیادی دامه‌زراندنی‬ ‫یه‌كێتیی مامۆستایانی كوردستان پیرۆز دەكات‬ ‫به‌ ناوی خوای مه‌زن و دلۆڤان به‌رێزان‬ ‫سكرتێر و ئ�ه‌ن��دام��ان��ی سكرتاریه‌تی‬ ‫یه‌كێتیی مامۆستایانی ك��وردس��ت��ان‬ ‫ساڵو و رێز به‌بۆنه‌ی یادی پەنجاودوو‬ ‫س���اڵ���ەی دام����ه‌زران����دن����ی ی�ه‌ك��ێ��ت��ی��ی‬ ‫مامۆستایانی كوردستان‪ ،‬پیرۆزباییه‌كی‬ ‫گ���ه‌رم ئ��اراس��ت �ه‌ی ئ��ێ��و ‌ه و س �ه‌رج �ه‌م‬ ‫مامۆستایانی خۆشەویستی كوردستان‬ ‫ده‌كه‌م و هیوای سەرکەوتنی زیاترتان‬ ‫بۆ دەخ��وازم ‪ .‬یه‌كێتیی مامۆستایانی‬ ‫ك���وردس���ت���ان م���ێ���ژووی���ەک���ی پ���ڕ لە‬ ‫شانازیی هەیە و ڕۆڵ��ی درەوش��اوەی‬ ‫ل��� ‌ه ب����زوت����ن����ه‌وه‌ی رزگ����اری����خ����وازی‬ ‫گ �ه‌ل��ی ك��وردس��ت��ان��دا ه��ەرگ��ی��ز ل��ەی��اد‬ ‫ناکرێت‪ .‬بەدرێژایی مێژووی خەباتی‬ ‫ڕزگاریخوازی کوردستان‪ ،‬مامۆستایان‬ ‫سەرباری ئەرکی پێگەیاندنی نەوەکانی‬ ‫گەلەکەمان‪ ،‬وەک پێشمەرگەی ئازا و‬ ‫تێکۆشەر له‌ رێزی پێشه‌وه‌ی خه‌باتدا‬ ‫بوون و له‌و پێناوەشدا ده‌یان شه‌هیدی‬ ‫نه‌مریان پێشکەشی كوردستان کردووە‪.‬‬

‫ئێستاش ک��ە گ��ەل��ەک��ەم��ان ه��ەن��گ��اوی‬ ‫مەزنی لەپێشە‪ ،‬پێویستە مامۆستایان‬ ‫بە هەمان ڕۆحییەتی پێشمەرگانەوە لە‬ ‫خەباتدا بن و هەستی نیشتیمانپەروەری‬ ‫و کوردایەتیی لەناو ن��ەوەی ئێستادا‬ ‫پەرە پێ بدەن و ڕێگە ن��ەدەن هەوڵی‬ ‫ناحەزان بۆ باڵوکردنەوەی هەستی خۆ‬ ‫بەکەمزانین و بێ ئیرادەیی لەناو منداڵ‬ ‫و گەنجانی واڵتەکەماندا سەربگرێت‪.‬‬

‫پێویستە مامۆستایان ئ��ەو وانەیە بە‬ ‫ڕۆڵەکانمان بڵێنەوە کە قوربانییەکانی‬ ‫گەلەکەیان لەیاد نەکەن و بە ئومێدێکی‬ ‫زۆرەوە بەرەو داهاتوویەکی پڕشنگدار‬ ‫هەنگاو بنێن‪ .‬هەر شاد و سەرکەوتوو‬ ‫بن‪.‬‬ ‫مسعود بارزانی‬ ‫سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان‬ ‫‪2014/5/15‬‬

‫لە یادی دامەزراندنی (‪ )52‬ساڵەی یەكێتی مامۆستایانی كوردستان‬

‫ژمارە (‪ )6‬نيسان ساڵی (‪)2014‬‬

‫(‪)3‬‬

‫هەواڵــــــــــــــــەكـــــان‬

‫كۆسره‌ت ره‌سول عه‌لی‬ ‫جێگری سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان به‌بۆنه‌ی ساڵیادی دامه‌زراندنی یه‌كێتی مامۆستایانی‬ ‫كوردستان په‌یامێكی پیرۆزبایی ئاڕاسته‌ی گشت مامۆستایان ده‌كات‬

‫ده‌قی پیرۆزباییه‌كه‌‪..‬‬ ‫به‌ناوی خوای گه‌وره‌و میهره‌بان‬ ‫س��ك��رت��اری �ه‌ت و ئ �ه‌ن��دام��ان��ی یه‌كێتی‬ ‫مامۆستایانی كوردستان‪...‬‬ ‫ب�ه‌ب��ۆن�ه‌ی س��اڵ ڕۆژی دام �ه‌زران��دن��ی‬ ‫رێكخراوه‌ پیرۆزه‌كه‌تانه‌و ‌ه له‌ دڵه‌و ‌ه‬ ‫پیرۆزبایی ئاراسته‌ی یه‌ك ‌ه به‌یه‌كه‌تان‬ ‫ده‌ك����ه‌م و ئ���اوات���ه‌خ���وازم ئ���ه‌م ی��اد ‌ه‬ ‫پیرۆز ‌ه ببێت ‌ه هه‌وێنی گه‌شه‌سه‌ندنی‬

‫زیاتر و پێشكه‌وتنی به‌رده‌وامتان بۆ‬ ‫به‌ره‌وپێشبردنی ئاستی خوێندن ل ‌ه‬ ‫كوردستان‪.‬‬ ‫مامۆستایانی خۆشه‌ویست‪...‬‬ ‫نكۆڵی ل�ه‌و ‌ه ناكرێ ك ‌ه ئێوه‌ هه‌میش ‌ه‬ ‫هه‌ڵگری مه‌شخه‌ڵی زانست و پێگه‌یاندنی‬ ‫رۆڵ��ه‌ك��ان��ی گ �ه‌ل �ه‌ك �ه‌م��ان ب���وون���ه‌و ل ‌ه‬ ‫س���ه‌ره‌ت���ای دام���ه‌زران���دن���ی حكومه‌تی‬ ‫ك��وردی��ی��ه‌وه‌ش ئ��ێ��وه‌ رۆڵ��ێ��ك��ی ك��اراو‬

‫مەكتەبی سكرتاریەتی یەكێتی قوتابیانی كوردستان‬ ‫سەردانی مەكتەبی سكرتاریەت دەكات‬ ‫رۆژی یەكشەممەی رێكەوتی ‪ 2014/5/18‬مەكتەبی سكرتاریەتی‬ ‫یەكێتی قوتابیانی كوردستان سەردانی مەكتەبی سكرتاریەت یەكێتی‬ ‫مامۆستایانی كوردستانیان ك��رد كەپێكهاتبوو لەبەڕێز سكرتێرو‬ ‫ئەندامانی مەكتەبی سكرتاریەت‪ ،‬لەالیەن سەرۆك و جێگروئەندامانی‬ ‫مەكتەبی سكرتاریەت بەگەرمی پێشوازیكران‪،‬مەبەستی ئەم سەردانەیان‬ ‫بۆ پیرۆزكردنی(‪ )52‬ەمین ساڵوەگەری دامەزراندنی (ی‪،‬م‪،‬ك)ب��وو‪،‬‬ ‫ه��ەروەه��ا بەڵێندرا كە لەداهاتویەكی نزیكدا بۆگۆڕینەوەی بیروڕا‬ ‫ودانانی بەرنامەیەكی هاوبەش لەنێوان یەكێتی مامۆستایان ویەكێتی‬ ‫قوتابیانی كوردستان هەماهەنگی زیاتر بكرێت بۆخزمەتی بواری‬ ‫پەروەردە وفێركردن ودرێژەپێدانی ئەو پەیوەندیانەو توندوتۆڵكردنی‬ ‫بەمەبەستی خزمەت گەیاندن وسود لەیەكتر وەرگرتن‪.‬‬

‫(‪)4‬‬

‫ژمارە (‪ )6‬نيسان ساڵی (‪)2014‬‬

‫به‌رچاوتان هه‌بوو ‌ه و به‌بێ گوێدان ‌ه‬ ‫هیچ به‌رژه‌وه‌ندییه‌كی تایبه‌ت و بگر ‌ه‬ ‫به‌ خۆشبوون له‌ ماف ‌ه سه‌ره‌تاییه‌كانی‬ ‫خۆشتان توانیوتانه‌ خزمه‌تی ره‌وتی‬ ‫زانست و خوێندن بكه‌ن ل ‌ه كوردستاندا‪،‬‬ ‫ب���ۆی��� ‌ه ئ���ه‌م���ڕۆ ل���ه‌س���ه‌ر ه��ه‌م��ووم��ان‬ ‫پێویست ‌ه تواناكانمان بخه‌ینه‌گه‌ڕ بۆ‬ ‫خزمه‌تكردنی مامۆستایان و هه‌وڵدان‬ ‫بۆ زیاتر پێشخستنی ئاستی زانست ل ‌ه‬ ‫كوردستاندا‪.‬‬ ‫ل��ه‌ ك��ۆت��ای��ی��دا دووب������اره‌ پ��ی��رۆزب��ای��ی‬ ‫ئ��اڕاس��ت �ه‌ی س��ه‌رج��ه‌م مامۆستایانی‬ ‫ك��وردس��ت��ان ده‌ك���ه‌م و ئ��اوات �ه‌خ��وازم‬ ‫رێ��ك��خ��راوه‌ك��ه‌ت��ان زی��ات��ر ل��ه‌ ج���اران‬ ‫ه �ه‌وڵ بۆ به‌دیهێنانی ماف ‌ه ره‌واكانی‬ ‫مامۆستایان بدات‪.‬‬ ‫كۆسره‌ت ره‌سول عه‌لی‬ ‫جێگری سه‌رۆكی هه‌رێمی كوردستان‬

‫هەواڵــــــــــــــــەكـــــان‬

‫بروسكەی پیرۆزبایی‬ ‫لە(‪ )52‬ەمین ساڵیادی دامەزراندنی یەكێتی مامۆستایانی‬ ‫كوردستان چەندین الیەنی سیاسی ورێكخراوەیی و ئیداری‬ ‫بروسكەی پیرۆزباییان بە مەبەستی بەرز راگرتنی یادەكە‬ ‫ئاراستەی مەكتەبی سكرتاریەت كردووە ‪...‬‬ ‫‪ .1‬مەكتەبی سیاسی پارتی دیموكراتی كوردستان‬ ‫‪ .2‬مەكتەبی سیاسی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان‬ ‫‪ .3‬بەڕێز نەوزاد هادی پارێزگاری هەولێر‬ ‫‪.4‬مەكتەبی سیاسی حزبی زەحمەتكێشانی كوردستان‬ ‫‪.5‬مەڵبەندی سێی یەكێتی نیشتیمانی كوردستان‬ ‫‪ .6‬لقی دووی پارتی دیموكراتی كوردستان‬ ‫‪.7‬مەكتەبی رێكخراوە دیموكراتیەكان(ی‪.‬ن‪.‬ك)‬ ‫‪.8‬دەستەی رێكخراوە جەماوەری وپیشەییەكان(پ‪.‬د‪.‬ك)‬ ‫‪.9‬ناوەندی رێكخراوە دیموكراتیەكان هەولێر(ی‪.‬ن‪.‬ك)‬ ‫‪.10‬سەندیكای كرێكارانی كوردستان‬ ‫‪.11‬بەڕێوەبەری گشتی پەروەردەی هەولێر‬

‫لقی رانیەی یەكێتی مامۆستایانی‬ ‫كوردستان گەشتێك بۆ مامۆستایان‬ ‫رێكدەخات‬

‫رێ��ك��ەوت��ی ‪ 2014- 5-6‬لقی ران��ی��ەی یەكێتی‬ ‫مامۆستایانی كوردستان به هەماهەگی هه ردوو‬ ‫بەڕێوەبەرایەتی په روه رده ی را نیه وبشده ر‬ ‫گه شتیكی زانستی بۆ زانكوی ئه مریكی بۆ زیاتر‬ ‫له یازده ئاماده یی سنوری لقی رانیە كه ژماره‬ ‫ماموستایا ن ‪ 120‬ماموستا ی سنوره كه تیایدا‬ ‫به ش��دارب��وون‪ ،‬له و سیمیناره دا كه ل هسەر‬ ‫شیوازی وانه وتنه وه بوو‪ ،‬دوو مامۆستای ئه‬ ‫مریكی وا نه كانیا ن نمایش دەكرد‪ ،‬له دواییدا سه‬ ‫ردانی هه موو به شه كانی زاكۆی ناوبراو كرا‪.‬‬

‫یەكێتی مامۆستایان سەردانی ناحیەی‬ ‫بنگرد دەكات‬

‫دوای ئەوەی لەرۆژانی رابردوودا كێشەیەكی نەخوازراو روبەڕوی مامۆستایان‬ ‫وخوێندنگەی بنەڕەتی ناحیەكە ب��ۆوە ك��ەدواج��ار ب��ووە ه��ۆی پشێوی نانەوە‬ ‫وزی��ان گەیاندن بەباڵەخانەكە‪ ،‬بۆ هەڵوێستەكردن ولەنزیكەوە ئاگاداربوون‬ ‫لەرەوشی مامۆستایان وپرۆسەی پ��ەروەردە وفێركردن‪ ،‬رۆژی چوارشەممە‬ ‫رێكەوتی ‪ 2014-4-14‬سەرۆكی یەكێتی مامۆستایان و ژمارەیەك لەئەندامانی‬ ‫مەكتەبی سكرتاریەت وهاوڕێ‌ لەگەڵ بەڕێوەبەری گشتی پەروەردەی سلێمانی‬ ‫وبەڕێوەبەری پ��ەروەردەی دوكان وسەرۆكی لقی سلێمانی(ی‪،‬م) و ژمارەیەك‬ ‫لەسەرپەرشتیاران‪ ،‬سەردانی ناحیەكە وناوەندەكەی خوێندنیان كرد‪ ،‬لەنزیكەوە‬ ‫چاویان بەدەستەی مامۆستایان وچۆنیەتی بەڕێوەچونی پرۆسەی تاقیكردنەوەكان‬ ‫كەوت‪ ،‬ئەوەی مایەی تێڕامان بوو‪ ،‬سەرباری ئەو ئاڵۆزیەی كەپێشتر هەبوو كەچی‬ ‫ئەزمونەكان زۆر بەجوانی بەڕێوەدەچو‪ ،‬لەمبارەیەوە دەستخۆشی لەبەرێوەبەر‬ ‫ویاریدەر وت��ەواوی مامۆستایان كرا و بەنیشانەی دڵسۆزی وخەمخۆریشەوە‬ ‫لێكدرایەوە‪ ،‬سەبارەت ب��ەروداوەك��ەش وەفدەكە پشتیوانی وپشتگیری خۆیان‬ ‫پێڕاگەیاندن ویاساشیان بۆیەكالكردنەوەی كێشەكە بەسەروەر زانی‪ ،‬لەبەرامبەر‬ ‫سەردانەكە مامۆستایان دڵخۆشی خۆیان راگەیاند وبەفاكتەرێكی گرنگیان‬ ‫لێكدایەوە بۆ رشتبوونیان لەسەر ئەركەكانیان‪.‬‬

‫ژمارە (‪ )6‬نيسان ساڵی (‪)2014‬‬

‫(‪)5‬‬

‫هەواڵــــــــــــــــەكـــــان‬

‫راگەیاندراوی هەشتەمین كۆبوونەوەی ئەنجومەنی تەنفیزی‬ ‫یەكێتی مامۆستایانی كوردستان‬

‫رۆژی چوارشەممە رێكەوتی ‪2014/5/7‬‬ ‫كاتژمێر(‪)9‬ی بەیانی لەبارەگای مەكتەبی‬ ‫سكرتاریەت‪ ،‬هەشتەمین كۆبوونەوەی‬ ‫ئاسایی ئەنجومەنی تەنفیزی بەڕێوەچو‪،‬‬ ‫لەكۆبوونەوەكەدا دوای وەستانی چەند‬ ‫ساتێك لەبەردەم گیانی پاكی شەهیدانی‬ ‫گەلی كوردستان بەگشتی ومامۆستایانی‬ ‫شەهید بەتایبەتی‪ ،‬ئەم بڕگە وبابەتانە‬ ‫گفتوگۆیان لەسەركرا‪:‬‬ ‫‪.1‬گرنگترین ئەو چاالكیانەی لەماوەی‬ ‫نێوان كۆبوونەوەی رابردوو لە‪2014/2/1‬‬ ‫ب��ەڕێ��وەچ��و ل��ەگ��ەڵ ئ���ەم ك��ۆب��وون��ەوە‬ ‫كەبریتین لە‪:‬‬ ‫أ‪.‬ب���ەش���داری���ك���ردن���ی ل���ەك���ۆب���وون���ەوە‬ ‫ئاساییەكانی كۆمیتەی تەنفیزی هەرێمی‬ ‫ئاسیا باسیفیكی یەكێتی مامۆستایانی‬ ‫جیهانی(‪ )EI‬كە لە‪ 3 –2‬ی ئادار لەدەلهی‬ ‫پایتەختی واڵتی هیند بەڕێوەچو‪.‬‬ ‫ب‪ .‬ب��ەش��داری��ك��ردن ل��ەك��ۆب��وون��ەوەی‬ ‫پەرەپێدانی توانای مامۆستایان وخوێندن‬ ‫بۆهەمووان كەلە‪ 5 – 4‬ی ئادار لەدەلهی‬ ‫پایتەختی هیندستان بەڕێوەچو‪.‬‬ ‫ج‪.‬ب�����ەش�����داری�����ك�����ردن ل���ەك���ۆن���گ���رەی‬ ‫ن���ەق���اب���ەی(‪)NASUWT‬گ���ەورەت���ری���ن‬ ‫ن��ەق��اب��ەی مامۆستایانی ب��ەری��ت��ان��ی كە‬ ‫ل��ەرۆژان��ی‪ 18‬ت��ا ‪ 21‬ی نیسانی ‪2014‬‬ ‫لەپەرمەنگهام بەڕێوەچو‪.‬‬ ‫د‪.‬گرێبەستكردن لەگەڵ كۆمپانیای جیهان‬ ‫م��ۆت��ۆرۆز بۆدابینكردنی ئۆتۆمۆبێلی‬ ‫مامۆستایان‪.‬‬ ‫ه‪.‬گرێبەستكردن لەگەڵ كۆمپانیای(واردل)‬ ‫ب��ۆگ��ەش��ت��ك��ردن��ی م���ام���ۆس���ت���ای���ان بۆ‬ ‫واڵت����ی ت��ورك��ی��ا ب��ەن��رخ��ێ��ك��ی گ��ون��ج��او‬ ‫وخزمەتگوزاریەكی باش‪.‬‬ ‫و‪.‬تێگەیشتن لەگەڵ بیمارستانی(وێست‬ ‫ئ��������ای)ب��������ۆ چ������ارەس������ەرك������ردن������ی‬ ‫چ���������او ك��������ەوا‪%15‬داش��������ك��������ان��������دن‬

‫(‪)6‬‬

‫ژمارە (‪ )6‬نيسان ساڵی (‪)2014‬‬

‫لەخزمەتگوزاریەكانیان بۆ مامۆستایان‬ ‫بكەن‪.‬‬ ‫ز‪.‬دابینكردنی(‪)200‬یەكەی نیشتەجێبوون‬ ‫بۆمامۆستایانی سنوری لقی كەركوك‪.‬‬ ‫‪ .‬ئەمە و چەندین چاالكیتریش ئاماژەیان‬ ‫پێدرا‪.‬‬ ‫‪.2‬م��وچ��ەی مامۆستایان‪ ،‬جێگەی داخە‬ ‫بەهۆی ئەو قەیرانە داراییەی لەئەنجامی‬ ‫هەڵسوكەوتەكانی حكومەتی مەركەزی و‬ ‫پەسندنەكردنی بودجە روبەڕوی هەرێمی‬ ‫كوردستان بۆتەوە‪ ،‬بۆ چوارەمین مانگ‬ ‫دەچ��ێ��ت م��وچ��ەی مامۆستایان لەكات‬ ‫وساتی خۆیدا نادرێت‪ ،‬لەكاتێكدا تاكە‬ ‫س��ەرچ��اوەی ژی��ان وگ����وزەران ومافی‬ ‫خۆشیانە لەوادەی دیاریكراودا وەریبگرن‪،‬‬ ‫بێگومان هەر دواكەوتنێكیش كاریگەری‬ ‫ن��ەرێ��ن��ی ل��ەس��ەر پ��رۆس��ەی خوێندندا‬ ‫دەب��ێ��ت‪ ،‬ب��ۆی��ە یەكێتی مامۆستایانی‬ ‫ك��وردس��ت��ان كەنوێنەری مامۆستایانی‬ ‫كوردستانە خۆی بەبەرپرس دەزانێت‬ ‫ل��ەداك��ۆك��ی��ك��ردن ل��ەوم��اف��ە سروشتیە‪،‬‬ ‫لەمانگەكانی راب��ردوو هەمیشە لەسەر‬ ‫خ��ەت ب��ووە لەگەڵ ه��ەردوو وەزارەت��ی‬ ‫دارایی وپەروەردە‪ ،‬گوێشی لێگیراوە‪ ،‬لەم‬ ‫مانگەشدا كەدیسان ئەم حاڵەتە چاربارە‬ ‫دەب���ێ���ت���ەوە‪ ،‬ل���ێ���رەوە رای دەگ��ەی��ێ��ن��ی��ن‬ ‫پێویستە حكومەتی هەرێم خەمی جددی‬ ‫بخوات وموچەكان دابین بكات‪ ،‬چونكە‬ ‫خەڵكی ئەم هەرێمە حكومەتەكەی خۆیان‬ ‫دەناسن كەسیتر بەبەرپرس لەخۆیان‬ ‫نازانن‪ ،‬ت��ازووە چارەسەر بكرێت باشە‬ ‫ب��ال��ەوە زی��ات��ر رەوڕەوەی پێشكەوتن‬ ‫ل��ەم هەرێمە ب��ەخ��اوی ن���ەڕوات بەڕێوە‬ ‫كەسەرەنجام كاریگەری خراپ لەسەر‬ ‫هەموو جومگەكان بكات‪.‬‬ ‫‪.3‬هەڵبژاردنی(‪)30‬ی نیسان‪ :‬لەراستیدا‬ ‫هەڵبژاردن(زەماوەندی دیموكراسیەتە)‬

‫هەمووالیەكمان دەب��ێ پێمان خۆشبێت‬ ‫و قبوڵی بكەین‪ ،‬ئ��ەوەی زیاتر مایەی‬ ‫دڵ��خ��ۆش��ی��ە م��ام��ۆس��ت��ای��ان��ی ك��وردس��ت��ان‬ ‫رۆڵ��ی كارایان هەبووە لەبەڕێوەبردنی‬ ‫ب��ۆی��ە س��وپ��اس��ی دڵ��س��ۆزی��ان دەك��ەی��ن‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم چەند تێبینیەك هەیە بەگرنگی‬ ‫دەزان��ی��ن‪ ،‬بە پ��ڕۆژەش دەیدەینە الیەنە‬ ‫پەیوەندیدارەكان‪.‬كەبریتیە لە‪:‬‬ ‫‪.1‬هەڵبژاردن جارێكیتر دەب��ێ لەپشوی‬ ‫هاویندا بێت بۆئەوەی كاریگەری خراپ‬ ‫ل��ەس��ەر پ��رۆس��ەی پ����ەروەردە دروس��ت‬ ‫ن��ەك��ات‪ ،‬جێگەی داخ���ە ئەمساڵ زیاتر‬ ‫ل��ە(‪ )10‬رۆژ پرۆسەی پ��ەروەردە پەكی‬ ‫كەوت‪.‬‬ ‫‪.2‬هەڵمەتی بانگەشە لە‪ 3 –2‬هەفتە زیاتر‬ ‫نەبێت‪.‬‬ ‫‪.3‬چیتر ژینگەی شارەكان تەڵخ نەكرێت‬ ‫سامانی واڵتیش بەهەدەر نەدرێت بەهۆی‬ ‫ئەو هەموو رازاندنەوە‪.‬‬ ‫‪)52(.4‬ەم���ی���ن س��اڵ��ی��ادی دام��ەزران��دن��ی‬ ‫ی��ەك��ێ��ت��ی م��ام��ۆس��ت��ای��ان��ی ك��وردس��ت��ان‪،‬‬ ‫دی��ارە ل����ە‪ 2014/5/15‬پەنجاودوو ساڵ‬ ‫ب��ەس��ەر دام��ەزران��دن��ی ئ��ەم رێ��ك��خ��راوە‬ ‫ت��ێ��ك��ۆش��ەرە ت��ێ��دەپ��ەڕێ��ت ل��ەم��ب��ارەی��ەوە‬ ‫ب���ڕی���اردرا ب��ەی��ان��ن��ام��ەی��ەك ئ��اراس��ت��ەی‬ ‫س���ەرج���ەم ج����ەم����اوەری ك��وردس��ت��ان‬ ‫ب��ەگ��ش��ت��ی وم��ام��ۆس��ت��ای��ان ب��ەت��ای��ب��ەت��ی‬ ‫بكرێت لەهەمانكاتیشدا سەرجەم لقەكان‬ ‫سەرپشككران ئ��ەم ی���ادە بەپێی توانا‬ ‫وبەرنامەكانیان بەرزی رابگرن‪.‬‬ ‫چەندین بڕیار وراس��پ��اردەی تریش بۆ‬ ‫بەرژەوەندی رێكخراوەكە ومامۆستایان‬ ‫وپ����رۆس����ەی پ��������ەروەردە وف��ێ��رك��ردن‬ ‫گ��ەاڵڵ��ەك��ران‪ ،‬ك��ۆب��وون��ەوەك��ە دوای(‪)8‬‬ ‫كاتژمێر كۆتایی پێهات‪.‬‬

‫هەواڵــــــــــــــــەكـــــان‬

‫مەكتەبی سكرتاریەتی یەكێتی مامۆستایانی كوردستان سەردانی‬ ‫وەزارەتی پەروەردە دەكات‬ ‫رۆژی دوو ش��ەم��م��ەی رێ��ك��ەوت��ی‬ ‫‪ 2014/5/12‬مەكتەبی سكرتاریەتی‬ ‫یەكێتی مامۆستایانی ك��وردس��ت��ان‬ ‫سەردانی وەزارەتی پەروەردە دەكات‪،‬‬ ‫له‌ كۆبوونه‌وه‌ك ‌ه دا چه‌ندین ته‌وه‌ری‬ ‫گرنگ گه‌نگه‌شه ی لەسەر‌كرا‪ ,‬لەوانە‬ ‫موچه‌ی مانگی نیسانی مامۆستایان‬ ‫سه‌ره‌كیترین ت���ه‌وه‌ری گفتوگۆ‌كان‬ ‫بوو‪ .‬له‌مباره‌یەوه‌ وه‌زیری په‌روه‌رده‬ ‫گوتی‪ :‬سه‌باره‌ت به‌ پێدانی مووچه‌ی‬ ‫وه‌زاره‌ت���ی پ����ه‌روه‌رده‌‪ ,‬ب �ه‌دواداچ��ون‬ ‫و په‌یوه‌ندیمان ك��ردو ‌ه ب ‌ه ‌بریكاری‬ ‫ی بریار‬ ‫وه‌زاره‌ت��ی دارای��ی و ئابوور ‌‬ ‫وای���ه‌ ل � ‌ه نزیكترین ك��ات��دا م��وچ�ه‌ی‬ ‫مامۆستایان داب �ه‌ش بكریت‪ ،‬هه‌ر ل ‌ه‬ ‫كۆبوونه‌كه‌دا باس ل ‌ه كێشه‌ی پێدانی‬

‫ن��ازن��اوی زان��س��ت��ی ب��ۆ مامۆستایان‪,‬‬ ‫هه‌روه‌ها یاداشتیك ل ‌ه الی�ه‌ن وەفدی‬ ‫ناوبراوه و ‌ە له‌سه‌ر كۆمه‌ڵێك تەوەری‬ ‫پیشەیی و پەروەردەیی و مامۆستایان‬ ‫پێشكه‌شی وه‌زیری په‌روه‌رده‌ كرا‪.‬‬

‫یەكێتی مامۆستایانی كوردستان گرێبەستی گەشتكردن‬ ‫بۆ مامۆستایان واژو دەكات‬

‫بەمەبەستی زەمینەسازی بۆ گەشتكردنی‬ ‫مامۆستایان بۆ واڵتی توركیا وەك گەشت‬ ‫وگوزار بۆ شوێنە دیار وشارە مێژوییەكان‬ ‫بەتایبەتی(ئەستەنبول‪ ،‬ب��ال��وف��ە‪ ،‬ب��ورس��ا‪،‬‬ ‫میرسین) گرێبەستێكی لەگەڵ كۆمپانیای‬ ‫( واردل) واژو كرد‪ ،‬ماوە وشوێنی گەشتەكە‬ ‫وبڕی پارەكەی لەگرێبەستەكە دیاریكراوە‬ ‫( ئەو گەشتە بۆ ماوەی ‪ 8‬رۆژە بەبری ‪380‬‬ ‫دۆالر)‪.‬‬

‫ژمارە (‪ )6‬نيسان ساڵی (‪)2014‬‬

‫(‪)7‬‬

‫هەواڵــــــــــــــــەكـــــان‬

‫وه‌زیری په‌روه‌ردە پێشوازی لەوەفدێكی یەكێتی مامۆستایان دەكات‬

‫ڕۆژی دوو شه‌مم ‌ه ‪ 2014/4/14‬د‪ .‬عصمت محمد خالد وه‌زیری‬ ‫په‌روه‌رد ‌ه پێشوزای له‌مامۆستا عەبدولواحید محەمەد حاجی‬ ‫سه‌رۆكی یه‌كێتی مامۆستایان و نوێنه‌ری ده‌رچوانی كولێژی‬ ‫(المفتوحه‌) و وەف��دی ی��اوه‌ری كرد‪،‬ل ‌ه دانیشتنێكدا له‌گه‌ڵ‬

‫شانده‌كه‌‪ ،‬گفتوگۆیه‌كی تێروته‌سه‌ل ده‌رب���اره‌ی كێشه‌ی‬ ‫ده‌رچوانی كۆلێژی (المفتوحه‌) و چۆنیه‌تی هه‌ژماركردنی‬ ‫بڕوانامه‌كانیان كرا‪ ،‬ك ‌ه پێشتر وه‌زاره‌تی په‌روه‌رد ‌ه بڕیاری‬ ‫داب��وو دوای به‌شداریكردنی ده‌رچوانی كۆلێژی ناوبراو‬ ‫له‌ خولێكی چڕدا له‌ په‌یمانگه‌ی گه‌شه‌پێدانی مامۆستایان‬ ‫ب��ڕوان��ام �ه‌ك��ان��ی��ان ه��ه‌ژم��ارب��ك��رێ��ت‪،‬ه��ەروەه��ا وه‌زی����ری‬ ‫په‌روه‌رد ‌ه چۆنیه‌تی به‌ڕێوه‌چونی كاره‌كانی هه‌ژماركردنی‬ ‫بڕوانامه‌كانیان بۆ شاندی ن��اوب��راو خسته‌ڕوو و گوتی‬ ‫قۆناغێكی باشی تێپه‌ڕاندووه‌ و هه‌موو ئاماده‌كارییه‌كان‬ ‫ب�ه‌رده‌وام� ‌ه و ل ‌ه داهاتودا دوای ته‌واوبوونی په‌یمانگه‌ی‬ ‫گه‌شه‌پێدانی مامۆستایان خولێكی چوار مانگی چڕیان بۆ‬ ‫ده‌كرێته‌وه‪.‬‬

‫وەفدی مەكتەبی سكرتاریەتی یەكێتی مامۆستایانی كوردستان سەردانی كەرتی‬ ‫بەردەرەشی یەكێتی مامۆستایانی كوردستان دەكات‬ ‫‪ 2014\4\21‬وەف��دی مەكتەبی سكرتاریەتی یەكێتی مامۆستایانی‬ ‫ك��وردس��ت��ان س��ەردان��ی ك��ەرت��ی ب��ەردەرەش��ی یەكێتی مامۆستایانی‬ ‫ك��وردس��ت��ان دەك���ات بەمەبەستی دانیشتن و گفتوگۆكردن لەگەڵ‬ ‫كۆمپانیاكان بۆ دابینكردنی خانوی نیشتەجێبوون بۆ مامۆستایان لەو‬ ‫دەڤەرەدا‪ ،‬هەروەها سه‌ردانی پرۆژه‌ی شاری ئازادی كە لەداهاتوودا‬ ‫دەبێتە پرۆژەیەی تێدا جێبەجێ‌ دەكرێت‪.‬‬

‫یەكێتی مامۆستایان سەردانی سەندیكای رۆژنامەنوسان دەكات‬ ‫بە مەبەستی پیرۆزبایی (‪ )22‬نیسان‬ ‫رۆژی رۆژنامەگەری كوردستان‪ ،‬لە‬ ‫سەندیكای رۆژنامەنوسان‪ ،‬وەفدێكی‬ ‫(ی‪،‬م‪،‬ك) كە پێكهاتبو لە س��ەرۆك و‬ ‫جێگران و ژم��ارەی��ەك لە ئەندامانی‬ ‫مەكتەب‪ ،‬رۆژی یەكشەممە رێكەوتی‬ ‫(‪ )27‬ی نیسان سەردانی سەندیكاكەیان‬ ‫كرد‪ ،‬لە الیەن بەڕێز نەقیبی سەندیكاوە‬ ‫پێشوازیكران‪،‬پاشان لە دانیشتنێكی‬ ‫دۆستانەدا وەف��دی (ی‪،‬م) مەبەستی‬ ‫سەردانەكەیان رونكردەوە هاوكات بۆ‬ ‫ئەوەی تێگەیشتنی زیاتریشی لێیەوە‬ ‫ب��ەره��ەم بێت‪،‬لە ب��ەرام��ب��ەردا نەقیبی‬ ‫سەندیكا خۆشحاڵی خۆی دەرب��ڕی‪،‬‬ ‫ل��ە ج��ی��ات��ی ه��ەم��وو ه��اوڕێ��ك��ان��ی��ش��ی‬ ‫س��ەردان��ەك��ەی��ان ب��ەرز هەڵسەنگاند‪،‬‬ ‫لە درێ��ژەی دانیشتنەكەدا كۆمەڵێك‬ ‫بابەتی هاوبەش گفتوگۆی لە بارەیەوە‬ ‫كرا‪ ،‬ه��ەردووالش تەئكیدیان كردەوە‬

‫(‪)8‬‬

‫ژمارە (‪ )6‬نيسان ساڵی (‪)2014‬‬

‫پێویستە هەماهەنگی باشتر لێرە بە‬ ‫دواوە ه��ەب��ێ��ت‪،‬زۆری��ش گرنگە شێوە‬ ‫فدراسیۆنێك‪ ،‬ب��ە تایبەتی ل��ە پرسە‬ ‫نیشتمانی و نەتەواتیەكان هەبێت‪ ،‬ئەمە‬ ‫و لە كۆتایی سەردانەكەدا بە گەرمیەوە‬ ‫بەڕێخران‪.‬‬

‫هەواڵــــــــــــــــەكـــــان‬

‫مۆركردنی گرێبەستێك‬ ‫لەالیەن مەكتەبی سكرتاریەتی‬ ‫یەكێتی مامۆستایانی‬ ‫كوردستان بۆ دروستكردنی‬ ‫‪ 200‬خانوو بۆ مامۆستایانی‬ ‫سنووری پارێزگەی كەركوك‬

‫یەكێتی مامۆستایانی كوردستان سەردانی‬ ‫مەكتەبی بەڕێز ئەمیری كۆمەڵی ئیسالمی دەكات‬ ‫لەچوارچێوەی بەرنامەی بڕیار لێدراوی مەكتەبی سكرتاریەتی‬ ‫یەكێتی مامۆستایانی كوردستان بۆ بەسەركردنەوەی الیەنە‬ ‫سیاسیەكان‪ ،‬رۆژی دووشەممە رێكەوتی‪ ،2014/5/5‬سەرۆك و‬ ‫جێگرو ژمارەیەك لەئەندامانی مەكتەبی سكرتاریەت وسەرۆك‬ ‫وجێگرو ژمارەیەك لەئەندامانی لقی هەولێر سەردانی بارەگای‬ ‫بەڕێز ئەمیری كۆمەڵی ئیسالمی ك��رد‪ ،‬لەالیەن بەڕێز ئەمیرو‬ ‫ژم��ارەی��ەك لەئەندامانی مەكتەبی سیاسیەوە پێشوازی ك��ران‪،‬‬ ‫پاشان لەدانیشتنێكی دۆستانە‪ ،‬یەكێتی مامۆستایان دوا پەیامی‬ ‫خۆی تایبەت بە بارودۆخی سیاسی وپێكهێنانی كابینەی هەشتەم‬ ‫خستە ڕو‪ ،‬هەروەها هاودەنگیشیان لەگەڵ بەڕێز ئەمیری كۆمەڵ‬ ‫راگەیاند ل��ەب��ارەی رودان��ی پێكانی ك��وڕی بەڕێزیان وئومێدی‬ ‫زوچاكبوونەوەیان بۆخواست لەبارەی روداوە نەخوازراوەكەی‬ ‫ب��ەردەم ب��ارەگ��ای مەڵبەندی هەولێریان‪ ،‬نیگەرانیان نیشانداو‬ ‫داوای���ان ل��ەدەس��ەاڵت��ی دادوەری ك��رد ك��ە لەوكەیسە ب��ەوردی‬ ‫بكۆڵنەوەوسزای یاسایی جێبەجێ بكات‪ ،‬لەبەرامبەردا بەڕێز‬ ‫ئەمیری كۆمەڵ دڵخۆشی خۆی راگەیاند بەوسەردانە ورۆڵی‬ ‫یەكێتی مامۆستایانیشی بەرز نرخاند‪ ،‬ئومێدی ئەوەشی خواست‬ ‫هەروەكو كاری باشیان ك��ردووە لێرە ب��ەدواوە باشتری بكەن‪،‬‬ ‫بەڵێنی ئەوەشیدا لەداهاتودا سەردانیان بكات‪ ،‬ئەمەو قسە وباس‬ ‫لەسەر كۆمەڵێك بابەتی هەنوكەیی وپرۆسەی پ��ەروەردەك��را‪،‬‬ ‫لەكۆتاییدا زۆر بەگەرمیەوە بەرێخران‪.‬‬

‫رۆژی دووشەممەی رێكەوتی ‪ 2014-5-6‬مەكتەبی‬ ‫ی‬ ‫سكرتاریەت بە هەماهەنگی لقی كەركوكی یه‌كێت ‌‬ ‫مامۆستایانی‌ كوردستان گرێبەستێك مۆركرا له‌گه‌ڵ‬ ‫ی به‌ڵێنده‌رایه‌تی‌ بۆ دروستكردنی ‪200‬‬ ‫كۆمپانیایه‌ك ‌‬ ‫ی كه‌ركوك‪،‬‬ ‫ی پارێزگە ‌‬ ‫خانوو بۆ مامۆستایانی‌ سنور ‌‬ ‫ی‬ ‫پ��ڕۆژه‌ی‌ كه‌ركوك سیتی(‌‪ )3‬له‌الیەن كۆمپانیا ‌‬ ‫(دیاركۆ) بۆ به‌ڵێنده‌رایه‌تی‌ پڕۆژەی دروستكردنی‬ ‫ی‬ ‫خانوو بۆ مامۆستایان جێبەجێدەكات‪ .‬روب �ه‌ر ‌‬ ‫ك ‪50‬‬ ‫خ��ان��وه‌ك��ان(‪ )160‬مه‌تره‌‪ ،‬نرخی هەر خانوێ ‌‬ ‫هه‌زارو‪ 500‬سه‌د دۆالرە( ‪ 5‬ده‌فته‌ر و ‪ 500‬دۆالر)‬ ‫‪ ،‬ماوه‌ی‌ ته‌واوبوونی‌ پڕۆژه‌كه‌(‪ )30‬مانگه‌‪ ،‬پێشه‌كی‬ ‫ی‬ ‫هە ‌ر مامۆستایەك ‪10‬ه �ه‌زار دۆالر ده‌دات‪ ،‬دوا ‌‬ ‫ی‬ ‫ساڵێك له‌ ده‌ستپێكردنی‌ پرۆژه‌كه(‌‪ )53 00‬دۆالر ‌‬ ‫ی وه‌رگرتنی‌ خانوه‌كه‌ش(‪)10‬‬ ‫تر ده‌دات و له‌كات ‌‬ ‫هه‌زار دۆالر ده‌دات‪ ،‬ئه‌وپارەی كە دەمێنێتەوە ل ‌ه‬ ‫م��اوه‌ی(‌‪)66‬م��ان��گ بەقیستی مانگانە ده‌درێ��ت��ەوە‬ ‫كه‌مانگان ‌ه ده‌ك��ات �ه‌ ب����ڕی(‪ )450‬دۆالر‪.‬س���ه‌ب���اره‌ت‬ ‫ی ئه‌و خانوان ‌ه پێویست ‌ه ئه‌و‬ ‫ی وه‌رگرتن ‌‬ ‫به‌مه‌رجه‌كان ‌‬ ‫ی‬ ‫ی كه‌ركوك بێت‪ ،‬ساڵ ‌‬ ‫ی شار ‌‬ ‫مامۆستای ‌ه دانیشتو ‌‬ ‫ی و منداڵ به‌خاڵ بۆیان‬ ‫خزمه‌ت و هاوسه‌رگیر ‌‬ ‫ی‬ ‫ه�ه‌ژم��ار ده‌ك��رێ��ت‪ ،‬وات��ا ه �ه‌ر مامۆستایه‌ك خاڵ ‌‬ ‫ی زیاتر‬ ‫ی ئه‌و خانوانه‌ ‌‬ ‫زیاتربێت شانسی وه‌رگرتن ‌‬ ‫ده‌بێت‪.‬‬

‫ژمارە (‪ )6‬نيسان ساڵی (‪)9( )2014‬‬

‫هەواڵــــــــــــــــەكـــــان‬

‫بەیاننامەی یەكێتی مامۆستایانی كوردستان‬ ‫بەبۆنەی (‪) 52‬ەمین ساڵیادی دامەزراندنیەوە‬ ‫((یەكێتی مامۆستایانی كوردستان ئەندامێكی كارای یەكێتی مامۆستایانی جیهانە))‬

‫جەماوەری كوردستان‪..‬‬ ‫مامۆستایانی دڵسۆز‪..‬‬ ‫ل��ە‪،2014/5/15‬پ��ەن��ج��اودوو س��اڵ بەسەر‬ ‫دام���ەزران���دن���ی ی��ەك��ێ��ت��ی م��ام��ۆس��ت��ای��ان��ی‬ ‫كوردستان تێدەپەڕێت‪ ،‬كۆی ئەو ماوەیە‬ ‫ئ��ەم رێ��ك��خ��راوە ب��ێ پ��س��ان��ەوە ب���ەردەوام‬ ‫ب���ووە ل���ەدووان���ەی خ��ەب��ات وب��ەخ��ش��ش‪،‬‬ ‫بەجۆرێك لەخەباتا هاوسەنگەری بزاڤی‬ ‫رزگاریخوازی گەلەكەمان وخوێنی سەدان‬ ‫مامۆستای كردۆتە سور خەاڵتی ئازادی‬ ‫و سەرفرازی‪ ،‬لەبەخششیدا خۆنەویستانە‬ ‫بێگوێدانە كۆسپ و لەمپەرەكان بەزانست‬ ‫ومەعریفەت زاخ���اوی ه��زری نەوەكانی‬ ‫داوەو گیانی كوردپەروەری ونەتەوایەتی‬ ‫ورد ورد ل��ەن��اخ��ی��ان��ا روان�������دووە‪ ،‬ئ��ەو‬ ‫رێچكەیەی سەركردەكانی ئەو رێكخراوە‬ ‫رەگ����اوژۆی����ان ك�����ردووە س���ات ب��ەس��ات‬ ‫گوڕوتینی پێدراوە تاراپەڕینە پیرۆزەكەی‬ ‫گەلەكەمان لەئاداری ساڵی(‪)1991‬دا‪ ،‬لەو‬ ‫ساتەوە لەچوارچێوەی قۆناغێكی تازەدا‬ ‫تین وت��اوی ب��ەك��اری رێكخراوەیی داوە‬ ‫وهاوبەشێكی كارا بووە لەكاری پێكەوەیی‬ ‫وبنیاتنانی سەرەتاكانی دیموكراسیەت‬ ‫و ك��ۆم��ەڵ��گ��ەی��ەك��ی م���ۆدێ���رن‪ ،‬خ��ۆڕاگ��ر‬ ‫لەبەرامبەر ئابڵوقەی رژێمی دیكتاتۆری‬ ‫لەكۆتاییەكانی (‪1991‬سەرەتاكانی‪)1992‬‬ ‫دا ه��ەروەه��ا هەڵبژاردنی مانگی نیسانی‬ ‫ساڵی(‪ )1992‬مامۆستایان باشتر گەواهی‬ ‫سەنگینی ئ���ەم رێ��ك��خ��راوەی��ە‪ ،‬پ��ێ بەپێ‬ ‫لەگەڵ پێشكەوتنەكانی گەلەكەمان وێڕایی‬ ‫هەوراز ونشێوەكان هەمیشە خورتتربووە‬ ‫بەئەزمونی ت��ازە وتێكەاڵوبوونی لەگەڵ‬ ‫رێ��ك��خ��راوە جیهانیەكان‪ ،‬ب��ەج��ۆرێ��ك لە‬ ‫(‪)2007‬ەوە ئ���ەم رێ��ك��خ��راوە س��ن��وری‬ ‫لۆكاڵی تێپەڕاندووە و بۆتە رێكخراوێكی‬ ‫جیهانی بەجۆرێك لەهەموو سەكۆیەكان‬ ‫دەخ��وێ��ن��درێ��ت��ەوە وج��ێ��ی خ���ۆی ه��ەی��ە‪،‬‬ ‫ئ��ەن��ج��ام��دان��ی دوازدەم����ی����ن ك��ۆن��گ��رەش‬ ‫م��ت��م��ان��ەك��ەی زی��ات��ر ك���رد و راستگۆیی‬ ‫لەداكۆكیكردن لەمافە پیشەیی ومەدەنیەكانی‬ ‫سەلماند‪ ،‬ئێستا ئەم رێكخراوە ئەو وزە و‬ ‫توانایەی تەوزیفكردووە و دەكات بۆ ئەو‬ ‫داخوازیانەی كەبەشایستە بۆ مامۆستایانی‬ ‫دەزان������ی‪ ،‬ل��ەئ��ەی��ل��ول��ی (‪)2013‬ەش��������ەوە‪،‬‬ ‫بەفەرمی یەكێتی مامۆستایانی كوردستان‬ ‫كورسی خۆی لەهەرێمی ئاسیاباسیفیك‬ ‫دەستەبەركردووە‪ ،‬سەرەداوەكانی ئەوەندە‬ ‫بەهێز بوون‪ ،‬كەجێی خۆیەتی ئەندامان و‬ ‫تەواوی مامۆستایانی كوردستان شانازی‬ ‫پێوەبكەن چونكە دواجار ئەوە بۆ هەمووانە‬

‫(‪)10‬‬

‫ژمارە (‪ )6‬نيسان ساڵی (‪)2014‬‬

‫وخزمەت بەئامانجەكانمان دەكات‪.‬‬ ‫مامۆستایانی خۆشەویست‪..‬‬ ‫یەكێتی مامۆستایانی كوردستان لەكاتێكدا‬ ‫ئەم یادە بەرز هەڵدەسەنگێنێ و پیرۆزبایی‬ ‫لەهەموو الی��ەك دەك��ات چەندین رووداو‬ ‫وپێشهاتیش ل��ەئ��ان وساتدایە‪،‬پێویستە‬ ‫هەڵوێستەی لەسەر بكرێت لەوانە‪:‬‬ ‫‪.1‬ل����ەس����ەرەت����ای ئ���ەم���س���اڵ���ەوە ب��ەه��ۆی‬ ‫هەڵسوكەوتی نامەسئوالنەی حكومەتی‬ ‫مەركەزی قەیرانی دارای��ی مەبەستدار و‬ ‫بینە وب��ەردەی بودجە‪ ،‬موچەی ت��ەواوی‬ ‫ف��ەرم��ان��ب��ەران بەگشتی وم��ام��ۆس��ت��ای��ان‬ ‫بەتایبەتی دوادەكەوێت كەگومانی تێدا نیە‬ ‫ئەگەر مهر وخۆشەویستی مامۆستایان‬ ‫ن���ەب���وای���ە ئ����ەوا ك���اری���گ���ەری نێگەتیفی‬ ‫ل��ەس��ەر پ��رۆس��ە وپ����ەروەردە وفێركردن‬ ‫بەجێدەهێشت‪.‬یەكێتی مامۆستایان درێغی‬ ‫نەكردووە‪ ،‬وێڕایی داواكاریمان لەحكومەتی‬ ‫ه��ەرێ��م ك��ەدەب��ێ��ت م��وچ��ەی مامۆستایان‬ ‫ل��ەك��ات وس��ات��ی خ��ۆی��دا ب����دات‪ ،‬یەكێتی‬ ‫مامۆستایانی جیهانی (‪ )EI‬رێكخراوی‬ ‫ك����اری ن��ێ��ودەوڵ��ەت��ی(‪)ILO‬س��ەن��دی��ك��ای‬ ‫مامۆستایانی بەریتانی(‪ )NASUWT‬یشی‬ ‫تێگەیاندووە بۆئەوەی فشار بخەنە سەر‬ ‫حكومەتی م��ەرك��ەزی ت��اوەك��و بەزوترین‬ ‫ك���ات چ���ارەس���ەری ئ���ەو كێشەیە ب��ك��ات‪،‬‬ ‫لەمبارەیەوە ئومێد زۆرە چارەسەرێكی‬ ‫ئیجابیانەی بۆبكرێت‪.‬‬ ‫‪.2‬ل��ە‪،2014/4/30‬ه��ەڵ��ب��ژاردن��ی پەرلەمانی‬ ‫ع���ێ���راق وئ���ەن���ج���وم���ەن���ی پ���ارێ���زگ���ەك���ان‬ ‫بەڕێوەچو كەبەالی یەكێتی مامۆستایانی‬ ‫كوردستانەوە ئەو پرۆسەیە زەماوەندی‬ ‫دیموكراسیەتە‪ ،‬مافی هەموو تاكێكیشە‬ ‫بەشداری تێدا بكات ودەن��گ بەدڵخوازی‬ ‫بدات‪ ،‬سوپاس وپێزانینمان بەهەموو ئەوانە‬ ‫رادەگەیێنین كە ئەوپرۆسەیان بەڕێوەبرد‬ ‫كەبێگومان مامۆستایان پشكی شێریان‬ ‫تێداهەبووە‪ ،‬بەاڵم چەند تێبینیەكمان هەیە‬ ‫ك��ەدەخ��وازی��ن الی��ەن��ە پ��ەی��وەن��دی��دارەك��ان‬ ‫ه��ەڵ��وێ��س��ت��ەی ل���ەس���ەر ب��ك��ەن وب��ەه��ەن��د‬

‫وەریبگرن‪:‬‬ ‫‪.1‬هەڵبژاردن جارێكیتر لەكاتی پشوەكانی‬ ‫هاوین یان بەهاردا بەڕێوەبچێت‪ ،‬بۆئەوەی‬ ‫كاریگەری لەسەر پ��رۆس��ەی پ���ەروەردە‬ ‫وفێركردن نەبێت كەجێگەی داخە ئەمساڵ‬ ‫نزیكەی (‪ )10‬رۆژ پەكی خوێندنی خست‪.‬‬ ‫‪.2‬هەڵمەتی هەڵبژاردن لە (‪ )3 –2‬هەفتە زیاتر‬ ‫نەبێت‪ ،‬راستە ئەوە مافێكە هەمووالیەك‬ ‫هەقی خۆیەتی مومارەسەی بكات‪ ،‬بەاڵم‬ ‫ماوە درێژەكەی ئەم هەڵبژاردنە كاریگەری‬ ‫نێگەتیفی كردە سەر پرۆسەی پەروەردە‬ ‫وفێركردن‪.‬‬ ‫‪.3‬لەوەتەی سیستەمی نوێی خوێندن پیادە‬ ‫دەكرێت وێڕای تێبینیمان لەسەر هەندێك‬ ‫لەبڕگەكانی‪ ،‬هەمیشە یەكێتی مامۆستایانی‬ ‫كوردستان ئەوەی وروژان��دووە ئەوماوە‬ ‫خ��وێ��ن��دن��ەی س��ااڵن��ە ف���ەراه���ەم دەك��رێ��ت‬ ‫ب��ەب��ەراورد ب��ەپ��رۆگ��رام��ەك��ان زۆر كەمە‬ ‫و ب��ای��ی ئ����ەوە ن��اك��ات ب��ەت��ێ��ر وپ��ڕی��ەوە‬ ‫بگاتە قوتابیان وخ��وێ��ن��دك��اران‪ ،‬بەالیەنە‬ ‫پ��ەی��وەن��دی��دارەك��ان��ی��ش��م��ان راگ��ەی��ان��دووە‬ ‫ناكرێت لەبری (‪ )200‬رۆژ تەنها(‪)130‬‬ ‫رۆژ و لەبری(‪)900‬كاتژمێر تەنها(‪)500‬‬ ‫كاتژمێر پرۆسەی خوێندن بەڕێوەبچێت‬ ‫ئەو كێماسیە وێڕایی وەزارەتی پەروەردە‪،‬‬ ‫وەزارەتی خوێندنی بااڵش پێیەوە دەناڵێنێ‪،‬‬ ‫بۆیە بەالمانەوە زۆرگرنگە جیا لەهەموو‬ ‫دامودەزگە ئیداریەكانی حكومەتی هەرێم‬ ‫كالندەرێكی تایبەت بۆ هەردوو وەزارەتی‬ ‫پ����ەروەردە وخوێندنی ب��ااڵ رابگەینرێت‪،‬‬ ‫تاوەكو پرۆسەی پ��ەروەردە لەسەرەتای‬ ‫ساڵەوە بكەوێتە سەر شاڕێگەی خۆی‪.‬‬ ‫‪.4‬یەكێتی مامۆستایانی كوردستان بڕوای‬ ‫تەواوی بەوەیە مامۆستایانی كوردستان‬ ‫شایستەی ژیان و گوزەرانی زۆر باشترن‬ ‫لەوەی ئێستا هەیانە‪ ،‬تاوەكو بتوانن ئەو‬ ‫ئەركە گ��ران وق��ورس��ەی لەسەر شانیانە‬ ‫بەجوانترین شێوە ئەدای بكەن لەمبارەیەوە‬ ‫بەپێویستی دەزانین وتەئكیدیشی لەسەر‬ ‫دەكەینەوە‪:‬‬

‫هەواڵــــــــــــــــەكـــــان‬ ‫‪.1‬دەرم����اڵ����ەی پیشەیی ب��ەم��ام��ۆس��ت��ای��ان‬ ‫بدرێت‪ ،‬تاهەنوكە یەكێتی مامۆستایانی‬ ‫كوردستان لەوە بەرهەڤ نەبووە‪ ،‬بۆچی‬ ‫حكومەت ئ���اوڕی ج��ددی لەمامۆستایان‬ ‫ناداتەوە‪ ،‬لەكاتێكدا دەزان��ن ویەقینیشیان‬ ‫وای��ە كۆمەڵگەی ت��ەن��دروس��ت وم��ۆدێ��رن‬ ‫بەنەوەی تەندروست دەبێت ئەو نەوەیەش‬ ‫بەمامۆستای لەخەمڕەخساو دەبێت‪.‬‬ ‫‪.2‬دەبێ مامۆستایان لەیەكەی نیشتەجێبوون‬ ‫بەهرەمەند بن‪ ،‬جێگەی سەرەنجە لە(‪)2006‬‬ ‫ەوە تاهەنوكە یەك مەتر چوارگۆشە زەوی‬ ‫بەسەر مامۆستایان دابەش نەكراوە راستە‬ ‫ه��ەن��دێ پ���رۆژەی نیشتەجێبوون ك��راوە‪،‬‬ ‫ب��ەاڵم ئ��ەوە الی��ەن��ی كەمی داخ��وازی��ەك��ان‬ ‫داب���ی���ن ن���اك���ات‪ ،‬ئ�����ەوەی پ��رس��ی��ارە الی‬ ‫یەكێتی مامۆستایانی كوردستان‪ ،‬ئایا ئەو‬ ‫بەڕێزانەی بەرپرسن لەو پرسە گرنگە‪ ،‬بۆ‬ ‫خۆیان بەبێ النە و بەوجۆرە ژیانە قایل‬ ‫دەبن؟‬ ‫مامۆستایانی خۆشەویست‪..‬‬ ‫ه���ی���وام���ان پ���ێ���ت���ان زۆرە ل�������ەدەوری‬ ‫رێكخراوەكەی خۆتان كۆببنەوە وچەندی‬ ‫پێتان دەك���رێ بەهێزتری بكەن تاوەكو‬ ‫ب��ت��وان��ێ داك���ۆك���ی ل��ەم��اف��ەك��ان��ت��ان ب��ك��ات‪،‬‬ ‫لەمبارەیەوە بەڵێن دەدەی��ن بێ دوودڵ��ی‬ ‫وج��ەس��وران��ە پەیگیربین ب��ەه��ەم��وو ئەو‬ ‫داخوازیانەی بەڕەوای دەزانن‪ ،‬داواشتان‬ ‫لێدەكات یەكێتیەكەی خۆتان دەوڵەمەند‬ ‫بكەن بەپڕۆژە وپێشنیارەكانتان بۆئەوەی‬ ‫بەردەوام لەجولە وجۆشاندن بن‪.‬‬ ‫ساڵو بۆروحی بەرزە فڕی دامەزرێنەران‬ ‫وس����ەرك����ردە پ��ێ��ش��ەن��گ��ەك��ان��ی ی��ەك��ێ��ت��ی‬ ‫مامۆستایانی كوردستان‪ ،‬ساڵو بۆگیانی‬ ‫پاكی مامۆستا كۆچكردووەكان‪ ،‬دەستی‬ ‫م��ان��دوب��وون��ی مامۆستا خانەنشینەكان‬ ‫دەگ���وش���ی���ن ه���ی���وای ت���ەم���ەن درێ���ژی���ان‬ ‫بۆدەخوازین بۆهەموو ئەومامۆستایانەش‬ ‫كەلەئێستا دا وەك پێشمەرگە خەباتی‬ ‫زانست و مەعریفەت بەڕێوەدەبەن هزرتان‬ ‫پ��اراو ودەستتان رەنگین وسەربەرزبن‬ ‫لەهەر شوێنەك بن جێپەنجەتان دی��ارە‬ ‫ئ���ەوەن���ی���ە ل���ەن���اوچ���ە داب���ڕێ���ن���راوەك���ان(‬ ‫ك��ەرك��وك‪،‬ش��ەن��گ��ار‪ ،‬م��ەخ��م��ور‪ ،‬خانەقین‪،‬‬ ‫دوز) ت��ەواوی ناحیە ودێهاتەكان شەوە‬ ‫زەنگی بەرچاوی نەوەكان روناك روناك‬ ‫ك��ردۆت��ەوە‪ ،‬حەرفی كوردایەتی بەگوێی‬ ‫رۆڵە چاوگەش و الوە خوێن گەرمەكان‬ ‫دەدەن و وانەی مەردایەتی و واڵتپارێزیان‬ ‫فێردەكەن‪ ،‬ئەوەنیە لەهەرێمی كوردستان‬ ‫بەرگەی كەموكورتیەكان دەگرن ودرێژە‬ ‫بەكاروانی پڕ لەزانست دەدەن بۆئەوەی‬ ‫بگەینە دوا مەنزل‪.‬‬ ‫س����ەرك����ەوێ‌ ی��ەك��ێ��ت��ی م��ام��ۆس��ت��ای��ان��ی‬ ‫كوردستان‬ ‫سەركەوێ ئیرادەی پڕ لەخێر وبەخششیان‬ ‫روە و ئاوات وئامانجە بەدینەهاتوەكان‪.‬‬

‫پیرۆزبایی یەكێتی مامۆستایانی كوردستان بۆ‬ ‫هەڵەبجەی شەهید هەڵەبجە سونبولی بەرخودانە‬

‫دوای ئ����ەوەی خواستێكی گ��ەل��ی ك��وردس��ت��ان‬ ‫ب��ەگ��ش��ت��ی و ه��اواڵت��ی��ان��ی ه��ەڵ��ەب��ج��ەی شەهید‬ ‫بەتایبەتی بەرجەستەبوو كە خۆی دەنوێنی لە‬ ‫بەپارێزگابوونی ئ��ەو ش��ارە شەهید پ���ەروەرە‬ ‫كە بەم دواییە لەالیەن سەرۆكایەتی هەرێمەوە‬ ‫بڕیاری پێدەرچو‪ ،‬مەكتەبی سكرتاریەتی یەكێتی‬ ‫مامۆستایانی كوردستان لەبەر گرنگی ئەو بڕیارە‬ ‫و بۆ هاوبەشیكردن لەو خۆشی و شادیە بە ئەركی‬ ‫خ��ۆی زان��ی س��ەردان��ی تایبەتی بكات و پەیامی‬ ‫پیرۆزبایی پێشكەش بە بەرپرسە ئیداریەكان‬ ‫بكات لە رێگای ئەوانیشەوە بەتێكڕای دانیشتوانە‬ ‫دڵ��س��ۆز و ئ��ەم��ك��دارەك��ەی ‪ ،‬ب��ۆ ئ��ەو مەبەستە‬ ‫رۆژی سێشەممە رێكەوتی ‪ 2014/4/8‬وەفدێكی‬ ‫یەكێتی مامۆستایان كە پێكهاتبوو لەسەرۆك‬ ‫و جێگران و ژمارەیەك لە ئەندامانی مەكتەبی‬

‫سكرتاریەت سەردانی هەڵەبجەیان كرد‪ ،‬سەرەتا‬ ‫لە مۆنیۆمۆنتی شەهیدان لەالیەن بەڕێزان قایمقام‬ ‫و سەرۆكی ش��ارەوان��ی و ئەندامی ئەنجومەنی‬ ‫پارێزگای سلێمانی و نوێنەرانی بەڕێوەبەرایەتی‬ ‫پ���ەروەردە و سەرپەرشتیاران و بەڕێوەبەری‬ ‫مۆنیۆمۆنتەكە و ك��ارم��ەن��دەك��ان و س���ەرۆك و‬ ‫جێگری لقی هەڵەبجەی شەهید پێشوازیكران‪،‬‬ ‫پاشان لە كۆنگرەیەكی رۆژن��ام��ەوان��ی پەیامی‬ ‫پیرۆزباییەكە خ��وێ��ن��درای��ەوە ئینجا بەشەكانی‬ ‫مۆنیۆمۆنتەكە بەسەركرایەوە‪ ،‬بۆ بەرز راگرتنی‬ ‫روح��ان��ی��ەت��ی ق��ورب��ان��ی��ەك��ان��ی دەس��ت��ی رژێ��م��ی‬ ‫دیكتاتۆر تاجە گوڵینە ل��ەس��ەر م��ەزارەك��ان��ی��ان‬ ‫دان��را‪،‬ل��ە درێ��ژەی سەردانەكەدا ب��ەردی بناغەی‬ ‫بیناكردنی باڵەخانەی لقی هەڵەبجەی شەهیدی‬ ‫یەكێتی مامۆستایانی كوردستان دان��را جێگەی‬ ‫باسە لەبەرامبەر هەوڵەكان هەریەك لە بەڕێزان‬ ‫خدر كریم سەرۆكی شارەوانی سلێمانی ‪ ،‬شێخ‬ ‫ح��ەس��ەن شێخ عەبدولاڵ ئەندامی ئەنجومەنی‬ ‫پارێزگەی سلێمانی ‪ ،‬سوپاس و پێزانینی یەكێتی‬ ‫مامۆستایانیان پێشكەشكرا‪ ،‬دواب����ەدوای ئەو‬ ‫رێوڕەسمانە وەفدەكەی مەكتەبی سكرتاریەت‬ ‫بەهاوبەشی لەگەڵ لقی هەڵەبجەی شەهید قەزای‬ ‫پێنجوێنیان بەسەر ك��ردەوە‪ ،‬سەرەتا سەردانی‬ ‫ب��ەڕێ��وەب��ەرای��ەت��ی پ���ەروەردەی���ان ك��رد‪ ،‬لەالیەن‬ ‫بەڕێز بەڕێوەبەری پەروەردە وكارمەندەكانەوە‬ ‫زۆر ب��ەگ��ەرم��ی پ��ێ��ش��وازی��ك��ران‪ ،‬لەدانیشتنێكدا‬ ‫گفتوگۆ لەسەر رەوش��ی پ��ەروەردە وكێشەكانی‬ ‫ئەو سنورە كرا بەشێوەیەكی گشتی تێبینی كرا‬ ‫هەوڵی زۆرباش دراوە بۆئەوەی پەروەردە بەپێی‬ ‫پێویست بەڕێوەبچێت‪ ،‬لەمیانەی سەردانەكەدا‬ ‫پیرۆزبایی باڵەخانەی تازەی پەروەردە لەبەڕێز‬ ‫بەڕێوەبەر و فەرمانبەرانەوە كرا‪ ،‬ئینجا سەردانی‬ ‫قایمقامیەت ك��را ل��ەالی��ەن ب��ەڕێ��ز قایمقامەوە‬ ‫پێشوازی كران‪ ،‬لەمبارەیەوە مەبەستی سەردانەكە‬ ‫بۆ بەڕێزیان رونكرایەوە لەالیەن خۆیانەوە هاتنی‬ ‫وەفدەكەیان بەرزنرخاند وكاروچاالكیەكانیشی‬ ‫لە دەڤ��ەرەك��ەدا خستەڕو‪ ،‬هەماهەنگی یەكێتی‬ ‫مامۆستایان و پ����ەروەردە وئ��ی��دارەی بەگرنگ‬ ‫وەسفكرد‪ ،‬پاشان كۆبوونەوەیەك لەگەڵ دەستەی‬ ‫لقی هەڵەبجە و كەرتی پێنجوێن بەئامادەبوونی‬ ‫بەڕێز بەڕێوەبەری پەروەردە لەبارەگای كەرت‬ ‫بەڕێوەبرا‪ ،‬تیایدا هەریەك لە بەڕێزان سەرۆكی‬ ‫یەكێتی مامۆستایان وجێگرەكان تیشكیان خستە‬ ‫س��ەر ئ��ەگ��ەر و پێشهاتەكان‪ ،‬ل��ێ��وردب��وون��ەوە‬ ‫وبەدواداچونیش بەپێویست زانرا‪ ،‬لەبەشێكیتری‬ ‫دانیشتنەكەدا‪ ،‬دەسكەوتەكانی یەكێتی مامۆستایان‬ ‫لە دووساڵی رابردوودا خرایە بەرچاو تەئكیدش‬ ‫كرایەوە لەسەر ئەوەی تێرایی خواستەكان نیە‬ ‫دەبێ بەردەوام بین ‪ ،‬بۆ ئەو مەبەستەش پێویست‬ ‫زانرا یەكێتی مامۆستایان بەهێز بكرێت و واش‬ ‫بكەین لەگەڵ زۆرت��ری��ن مامۆستا تەواسوڵمان‬ ‫هەبێت‪ ،‬ل��ەب��ارەی ك��اری رۆژان��ەش��دا پەیوەندی‬ ‫توند و تۆڵ و ب��ەردەوام لەنێوان هەموو الیەنە‬ ‫بەرپرسەكان لەپەروەردە تەنانەت ئیدارەیەكانیش‬ ‫بە گرنگ لە قەلەمدرا‪ ،‬شیاوی باسە بەڕێزان‬ ‫ئەندامانی سكرتاریەت و دەستەی لق و كەرتی‬ ‫پ��ێ��ن��ج��وێ��ن ب���ەش���داری گ��ف��ت��وگ��ۆك��ان��ی��ان ك���رد و‬ ‫بەكۆمێنتەكانیان دانیشتنەكەیان دەوڵەمەندتر كرد‬ ‫و ئەمە ولەكۆتایی سەردانەكەدا زۆر بەگەرمیەوە‬ ‫بەڕێخران‪.‬‬

‫ژمارە (‪ )6‬نيسان ساڵی (‪)11( )2014‬‬

‫هەواڵــــــــــــــــەكـــــان‬

‫مەكتەبی سكرتاریەت پێشوازی لەوەفدی هەردوو بەڕێوەبەرایەتی‬ ‫پەروەردەی رەواندوز و چۆمان دەكات‬

‫لەچوارچێوەی هەماهەنگی‌و پەیوەندی نێوان پەروەردەكان‌و دامودەزگەو‬ ‫نێوەندە پەروەردەییەكان و یەكێتی مامۆستایانی كوردستان‪ ،‬لەماوەی نێوان‬ ‫‪ 2014/5/13-12‬هەردوو وەفدی بەڕێوەبەرایەتی پەروەردەی رەواندوز و‬ ‫چۆمان سەردانی مەكتەبی سكرتاریەتی یەكێتی مامۆستایانی كوردستانیان‬ ‫ك��رد‪ ،‬لەمیانەی س��ەردان��ەك��ەدا لەدانیشتنێكیشدا تاوتوێی كێشەو گرفتە‬ ‫ی وباسیش لەڕۆلی پ��ەروەردەو فێركردن‌و ئەركی‬ ‫پەروەردەییەكان بەگشت ‌‬ ‫سەرشانی مامۆستایان‌ لەپێشخستنی كۆمەڵگە جەختی لەسەركرایەوە‪.‬‬ ‫هەروەها چەندین پرس‌وئاریشەو پێشنیاری پەروەردەیی لەالیەن شاندی‬ ‫پەروردەكانەوە ئاراستەی یەكێتی مامۆستایان كراو بەبایەخەوە ئەو سەرنج‌و‬ ‫پێشنیارانە ل��ەداه��ات��وودا دەكرێنە بەرنامە و پ��رۆژە بۆ كارلەسەركردنی‬ ‫كەهەموو هەوڵێك بدرێت بۆ بەدواداچوون‌و جێبە حێكردنیان‪.‬‬

‫لە یادی دامەزراندنی (‪ )52‬ساڵەی یەكێتی مامۆستایانی‬ ‫كوردستان ‪ -‬لقی ئاكرێ‬ ‫له‌پێشوازی مێوانانی قه‌زای ئاكرێ وبه‌رده‌ڕه‌ش به‌بۆنه‌ی(‪ )52‬یه‌مین ساڵیادی‬ ‫دامه‌زراندنی یه‌كێتی مامۆستابانی كوردستان لقی ئاكرێ‪.‬‬

‫لە یادی دامەزراندنی (‪ )52‬ساڵەی‬ ‫یەكێتی مامۆستایانی كوردستان‬

‫(‪)12‬‬

‫ژمارە (‪ )6‬نيسان ساڵی (‪)2014‬‬

‫لە یادی دامەزراندنی (‪ )52‬ساڵەی یەكێتی‬ ‫مامۆستایانی كوردستان ‪ -‬لقی موسل‬

‫هەواڵــــــــــــــــەكـــــان‬

‫یەكیتی مامۆستایان پیرۆزبایی لە كۆمەڵەی خوێندكاران دەكات‪...‬‬ ‫بە بۆنەی (‪ )38‬ساڵیادی دامەزراندنی‬ ‫كۆمەڵەی خوێندكارانی كوردستان‪،‬‬ ‫وەفدێكی (ی‪،‬م‪،‬ك) رۆژی ‪ 29‬نیسان‬ ‫سەردانی بارەگای كۆمەڵەكەیان لە‬ ‫شاری هەولێر ك��رد‪،‬دوای بە گەرمی‬ ‫بە خێرهێنان ‪ ،‬وەفدەكە پیرۆزبایی‬ ‫خۆیان پێسكەشكردن‪ ،‬هیوای ئەوەیان‬ ‫ب���ۆ خ��واس��ت��ن ل���ە م��س��ۆگ��ەرك��ردن��ی‬ ‫دوارۆژێ��ك��ی باشتر بە هەماهەنگی‬ ‫ل���ەگ���ەڵ رێ���ك���خ���راوە خ��وێ��ن��دك��اری‬ ‫و ق��وت��اب��ی��ەك��ان س��ەرك��ەوت��وب��ن ‪ ،‬لە‬

‫ب��ەرام��ب��ەردا ك��ۆم��ەڵ��ەی خوێندكاران‬ ‫س��ەردان��ەك��ەی��ان بەرزهەڵسەنگاند و‬

‫زۆریش پێخۆشحاڵبوون‪.‬‬

‫وەفدی مەكتەبی سكرتاریەتی یەكێتی مامۆستایانی كوردستان‬ ‫سەردانی رانیە دەكات‬

‫‪ 2014\4\15‬بەشداریكردنی وەفدی‬ ‫م��ەك��ت��ەب��ی س��ك��رت��اری��ەت��ی یەكێتی‬ ‫مامۆستایانی كوردستان له‌مه‌راسیمی‬ ‫رێزلینانی مامۆستایانی خانه‌نشینی‬ ‫ه �ه‌ردوو پ��ه‌روه‌ردی رانی ‌ه وپشده‌ر‬ ‫ك��ە ل��ەالی��ەن ل��ق��ی ران��ی��ەی یەكێتی‬ ‫مامۆستایانی كوردستان رێكخرابوو‬ ‫بەڕێوەچوو‪ ،‬هەروەها سه‌ردانیكردنی‬ ‫كۆلێژی ئ��ی��واران له‌زانكو راپه‌ڕین‬ ‫به‌مه‌به‌ستی ئەنجامدانی كۆبوونه‌وه‬ ‫ك له‌گه‌ل مامۆستایان كه‌ئیواران‬ ‫یە ‌‬ ‫درێژه‌ به‌خوێندن ده‌ده‌ن‪.‬‬

‫سه‌ردانی وەفدی مەكتەبی سكرتاریەت بۆ لقی سلێمانی‬ ‫یەكێتی مامۆستایانی كوردستان‬ ‫‪ 2014\5\14‬س����ه‌ردان����ی وەف����دی‬ ‫مەكتەبی سكرتاریەت بۆ لقی سلێمانی‬ ‫یەكێتی مامۆستایانی ك��وردس��ت��ان‪،‬‬ ‫ه��ەر لەمیانەی ئ��ەو س���ەردان���ەدا‪ ،‬لە‬ ‫س��ەردان��ێ��ك��ی م��ەی��دان��ی ب��ۆ شوینی‬

‫برۆژه‌ی شاری مامۆستایان له‌ شاری‬ ‫سلیمانیان ب��ەس��ەرك��ردەوە‪ ،‬هەروەها‬ ‫ئەنجامدانی ك��ۆب��وون �ه‌وه‌ی��ەك له‌گه‌ڵ‬ ‫كۆمپانیایه‌كی وەبه‌رهێنان‪ ،‬هەروەها‬ ‫ك��ۆب��وون �ه‌وه‌ ل�ه‌گ�ه‌ڵ كۆمپانیای مهند‬

‫بۆ ئۆتۆمبیل‪ ،‬كەسەرجەم ئەو كارو‬ ‫پ���رۆژان���ەش ب��ۆ س���وود و قازانجی‬ ‫م��ام��ۆس��ت��ای��ان��ی ك��وردس��ت��ان ت���ەواو‬ ‫دەبێت‪.‬‬

‫ژمارە (‪ )6‬نيسان ساڵی (‪)2014‬‬

‫(‪)13‬‬

‫هەواڵــــــــــــــــەكـــــان‬

‫بەشداریكردن لەكۆنگرەی یەكێتی مامۆستایانی بەریتانی (‪)Nasuwt‬‬ ‫جێگای داخە هەڵەیەكی گەورەمان كرد كە لەكاتی‬ ‫دیاریكراودا نەمانتوانی گەشت بكەین‪ ،‬بۆیە ئەمە‬ ‫بۆ من دڵنیاشم بۆ مامۆستا(عەتا) كە هاوسەفەرم‬ ‫بوو هەروەها باقی برادەرانیش مایەی نیگەرانیەكی‬ ‫زۆربوو‪ ،‬بەاڵم هەر زوو بەخۆ كەوتین وتوانیمان‬ ‫چارەسەری بكەین لەرێگەی هەولێر‪-‬بەیروت‪-‬‬ ‫لەندەن سەفەر بكەین‪ ،‬لە ‪ 5.45‬دەقیقە لەهەولێری‬ ‫پایتەخت بەرێكەوتین لە ‪ 7.45‬دەقیقە لەبەیروت‬ ‫داب���ەزی���ن‪ ،‬ئ����ەوەی ب���ووە م��ای��ەی ب���ێ���زاری(‪)14‬‬ ‫كاتژمێر لەفڕۆكەخانەی (رەفیق حەریری)دەبوو‬ ‫بمێنینەوە‪ ،‬ه��ەر چۆنێك بێت م��اوەی��ەك��ی باش‬ ‫لەبازاڕەكە ودواجار پەنامان بردە بەرماڵی خوا‬ ‫ش��ەوەك��ەی ل��ەوێ پشوماندا وخەوتین‪ ،‬كاتەكە‬ ‫بەسەر چوو‪ ،‬بەیانیەكەی كاتژمێر ‪ 10.50‬بەكاتی‬ ‫ب��ەی��روت سەركەوتین بۆ(هیپرو) پێش ئ��ەوەی‬ ‫سەربكەوین‪ ،‬توشی هەندێك پرسیارو وەاڵم‬ ‫بووین لەالیەن ئەمنی فڕۆكەخانەوە بەهەرحاڵ‬ ‫كەوتینە رێ لەكاتژمێر(‪ )2‬گەیشتینە فڕۆكەخانەی‬ ‫هیپرو كەگەورەترین فڕۆكەخانەیە وپێنج راڕەوی‬ ‫نیشتنەوە وهەڵفڕینی تێدایە؟ دوای چێككردنی‬ ‫پ��اس��پ��ۆرت و وەرگ��رت��ن��ەوەی جانتاوجارێكیتر‬ ‫لەالیەن ئەمنی فڕۆكەخانەوە توشی كۆمەڵێك‬ ‫پرسیارو وەاڵم بووین كە بەراستی نیگەران‬ ‫بووین‪ ،‬دیاربوو زۆر شارەزابوون وسروشتی‬ ‫جیاجیای خەڵكیان دەخ��وێ��ن��دەوە ه��ەر لەوێش‬ ‫دوای بینەو ب��ەردەی��ەك��ی ب��اش م��اوەی��ان دای��ن‬ ‫ب��ڕۆی��ن‪ ،‬لەدەرچونمان ه��ەروەك��و پێشتر برای‬ ‫بەڕێز ودڵسۆزمان (عبداللە محسن) ئامادەكاری‬ ‫ب��ۆك��ردب��وو‪ ،‬تاكسی ئ��ام��ادەب��وو‪ ،‬ئیتر لەگەڵیدا‬ ‫سەركەوتین بۆ (پەرمەنگهام) كەماوەكەی (‪)150‬‬ ‫كم بوو‪ ،‬لەرێگادا بەراستی دیمەنی جوانمان دیت‬ ‫لەدارستانی جوان كێڵگەی زانستی ئاژەڵداری‪،‬‬ ‫سەوزایی وگ��وڵ‪ ،‬رێگاوبانی ج��وان ورێكوپێك‪،‬‬ ‫پاكوخاوێنیەكی بێ وێنەمان بەدیكرد تاسەرەنجام‬ ‫كاتژمێر(‪ )4.40‬گەیشتنە الی (هوتێلی حەیات)‬ ‫ب��ەداخ��ەوە كەگەیشتین رێوڕەسمی كردنەوەی‬ ‫كۆنگرە دەستی پێكردبوو‪ ،‬بەهەر ح��اڵ لەبەر‬ ‫ماندوویەتی زۆر‪ ،‬دوای دیاریكردنی شوێنی‬ ‫ح��ەوان��ەوە كەپێشتر ئ��ام��ادەك��راب��وو‪ ،‬م��اوەی��ەك‬ ‫پشوماندا‪ ،‬پاشان و كاتژمێر(‪)6‬ئێوارە هاتینە‬ ‫خوارەوە بۆ ئێوارەخواردن‪ ،‬لەئێوارەخواردنەكە‪،‬‬ ‫ه��ەر ی��ەك لە(عبداللە محسن) و (احمد جسام)‬ ‫م���ان ب��ی��ن��ی وب����ەدی����داری ی��ەك��ت��ر گ��ەش��ای��ن��ەوە‪،‬‬ ‫پاشان لەئاهەنگی ش��ەوان��ەی بەڕێز سەرۆكی‬ ‫ت��ازە بەشداریمان ك��رد‪ ،‬لەو ئاهەنگە هەر یەك‬ ‫ل���ەی���اری���دەدەری ی��ەك��ەم��ی سكرتێر ودووەم����ی‬ ‫سكرتێرو(سو رۆج��رس) ئامادەیی ب��وون‪ ،‬خاتو‬ ‫(سو) بەوردی لەهەموو ئەندامانی سكرتاریەتی‬ ‫پێشو وئێستای پرسی زۆر موهتەم بوو‪ ،‬زانیاری‬

‫(‪)14‬‬

‫ژمارە (‪ )6‬نيسان ساڵی (‪)2014‬‬

‫باشیشی ل��ەس��ەر ئێستای ع��ێ��راق بەگشتی و‬ ‫كوردستان بەتایبەتی هەبوو‪ ،‬باسی كۆمەڵێك‬ ‫بابەتی گرنگیش كرا‪ ،‬باسی ئەوەش كرا كەنیاز‬ ‫وایە كۆمەڵێك كادیری مامۆستایان بەهاوكاری‬ ‫ك��ۆل��ێ��ژی پ��ەرم��ەن��گ��ەه��ام س��ەف��ەر ب��ۆ بەریتانیا‬ ‫بكەن‪،‬داواش كرا چۆن دەكرێ هاوكاری بكرێن‪،‬‬ ‫لەمبارەیەوە ئەوخاتونە و عبداللە وایان بەباش‬ ‫زانی پوختەی ئامانج وپێویستیەكانیان بەزوترین‬ ‫ك��ات ب��ۆ بنێرین‪ ،‬ب��ۆئ��ەوەی ئ��ەوان��ی��ش ل��ەالی��ەن‬ ‫خ��ۆی��ان��ەوە دراس���ەی بكەن و وەاڵم���ی گونجاو‬ ‫بدەنەوە‪ ،‬پاشان لەگەڵ سەرۆكی تازە یەكترمان‬ ‫ناسی‪ ،‬زۆر بەگەرمی بەخێری هێناین‪ ،‬یەكێتی‬ ‫مامۆستایانی كوردستانیشی بەدۆست زانی‪ ،‬لە‬ ‫دووەم رۆژدا واتە (‪)19‬ی ئادار ئامادەی گفتوگۆ‬ ‫لەسەر راپۆرتی گشتی بووین ‪ ،‬بەراستی هۆڵەكە‬ ‫وش��ێ��وازی دانیشتن ك��ە تێكڕای ئ��ام��ادەب��ووان‬ ‫بەئەندامان ومیوانان (‪ )3000‬هەزار كەس بوون‬ ‫‪ ،‬زۆر جوان ورێكوپێك بوو‪ ،‬بەشێوەیەك لەسەر‬ ‫ستێچی هۆڵەكە ئەندامانی مەكتەبی تەنفیزی‬ ‫ه��ەروەه��ا هەئیەتی سكرتاریەت وس���ەرۆك و‬ ‫جێگرەكان دانیشتبوون‪ ،‬ئ��ەوەی جێگەی باسە‬ ‫ك��ورس��ی س����ەرۆك زۆر ب���ارز و ل��ەه��ەم��وی��ان‬ ‫ب���ەرزت���رب���وو‪ ،‬س���ەرەن���ج���ام راپ���ۆرت���ی گشتی‬ ‫بەبەرزكردنەوەی (‪ )green card‬پەسندكراو‬ ‫پاشان هاتنە سەر بڕیارەكان‪ ،‬یەكەم پڕۆژە بڕیار‬ ‫ل��ەس��ەر خوێندنی ئەهلی‪ ،‬ك���ەزۆر دژی ب��وون‪،‬‬ ‫لەمبارەیەوەش گفتوگۆی زۆر كرا بەاڵم بۆئەوەی‬ ‫بەشداری لەسمینارێك بكەین لەهۆڵەكە هاتینە‬ ‫دەرەوە‪ ،‬لەوچوارچێوەیەدا پێشەنگایەكیشمان‬ ‫ب��ی��ن��ی‪ ،‬ل��ەس��م��ی��ن��ارەك��ەدا ب��ۆ ئ��ەوك��ات��ەی ب��ۆم��ان‬ ‫دیاریكرابوو‪ ،‬سێ خاڵم بەپێویست زانی باسی‬ ‫بكەم‪:‬‬ ‫‪-1‬ك��ەی��س��ی ئ��اوارەك��ان��ی كوردستانی رۆژئ���اوا‬ ‫وناوەڕاست و رۆژئاوای عێراق‪.‬‬ ‫‪-2‬كەیسی خوێندنی ئەهلی‪.‬‬ ‫‪-3‬كەیسی سیاسەتی ئێستای عێراق بەگشتی‬ ‫وكاریگەری لەسەر پرۆسەی پەروەردە بەتایبەتی‪.‬‬ ‫ئ��ەم خااڵنە وروژێ��ن��ران‪ ،‬دی��ارب��وو كاریگەریان‬ ‫زۆر ب��وو لەسەر ئ��ام��ادەب��ووان‪ ،‬لەمباریەوە بۆ‬ ‫وەرگ��رت��ن��ی زان��ی��اری زی��ات��ر چ��ەن��دی��ن پرسیار‬ ‫لەالیەن ئامادەبووانەوە ئاراستەمان كرا‪ ،‬وەاڵمی‬ ‫پێویست و پوختەمان بەداتا و بەڵگەوە دانەوە‪،‬‬ ‫لەبەرامبەر وەاڵمەكان تێگەیشتن و هەڵوێستی‬ ‫ئیجابیان نواند رژدب��وون لەسەر ئ��ەوەی دەبێ‬ ‫پەیوەندی بەردەواممان هەبێت هەروەها داوای‬ ‫پ���ڕۆژەی���ان ب��ۆ ش��ێ��وازی ه��اوك��اری��ك��ردن ك��رد‪،‬‬ ‫پێویستە بوترێ لەكۆتایی سیمینارەكە زۆربەی‬ ‫ئ���ام���ادەب���ووان س��ت��ای��ش��ی خ���ۆڕاگ���ری گ��ەالن��ی‬ ‫عێراق بەگشتی و گەلی كوردستان و یەكێتی‬

‫مامۆستایانی كوردستانیان ك��رد ه��ەر هەمان‬ ‫رۆژ بەشداریمان لە سیمینارێكیتر كرد لەسەر‬ ‫كەسایەتی رۆب��ن هوو كە لەماوەی راب��ردوودا‬ ‫زۆرت��ری��ن ه��اوك��اری پ����ەروەردە و جومگەكان‬ ‫كردووە لە چوارچێوەی سەروەت و سامانەكان‪,‬‬ ‫ئەوەیان راگەیاند ئەو پیاوە لەماوەی ساڵێكدا لە‬ ‫داهاتە ماددیەكانی بەڕێزەی لە (‪ )%3‬كە دەكاتە‬ ‫(‪)38‬ملیۆن پ��اوەن ل��ەو پ��ارەی��ە داوای ك��ردووە‬ ‫هاوكاری واڵتە ئەوروپیە هەژارەكانیش بكرێت‪،‬‬ ‫لەمبارەیەوە پرسیارمان لێكردن بۆچی هاوكاری‬ ‫واڵت��ە ه��ەژارەك��ان��ی جیهان ن��اك��ات‪ ،‬ئ��ام��اژەی��ان‬ ‫بەوەدا خۆی ئەو وای بەباشزانیوە دوای بەدوای‬ ‫ئ��ەو سیمینارە چەندین دی���داری تریش لەگەڵ‬ ‫سەركردەكانی (ن��اس��وت) و رێكخراوەكانی تر‬ ‫بەڕێوەبرا‪ ،‬لەئێوارەی رۆژی دووەم��ی كۆنگرە‬ ‫داوەت���ی فەرمی ه��اوس��ەری سكرتێری ناسوت‬ ‫بووین لە هۆڵێكی تایبەت ( ‪ )V.I.P‬لەبەر رێزی‬ ‫زۆری��ان بۆ یەكێتی مامۆستایانی كوردستان‪،‬‬ ‫نمرەی ئەو مێزەی بۆمان دیاریكرابوو لەسەری‬ ‫دانیشتین ن��م��رە ی��ەك ب���وو‪ ،‬ل��ەگ��ەڵ بەرپرسی‬ ‫س��ی��اس��ی وه���ون���ەری رێ��ك��خ��راوی ن��اس��وت كە‬ ‫بەڕێز(باتریك) وجێگری س��ەرۆك (‪)A.F.T‬وات��ە‬ ‫یەكێتی مامۆستایان و فەرمانبەرانی ئەمریكا‬ ‫دی��اری��ك��راب��وو‪ ،‬ل��ەس��ەر خ��وان��ەك��ە گفتوگۆیەكی‬ ‫چڕوپڕ لەسەر هەلومەرجی كاری رێكخراوەیی‬ ‫ل��ەه��ەردوو واڵت ك��را‪ ،‬ه��اوك��اری��ك��ردن لەنێوان‬ ‫یەكتردا بەگرنگ لێكدرایەوە ئەمە وچەندین بابەتی‬ ‫تریش ب��اس وخواسیان لەباریەوە ك��را‪ ،‬داوای‬ ‫تەواسولیشیان كرد‪ ،‬لەرۆژی سێهەمی كۆنگرەكە‬ ‫بەیانیەكەی لەهۆڵی گشتی كۆنگرە چەندین‬ ‫كۆمێنت لەالیەن ئەندامانەوە پێشكەشكراو زۆر‬ ‫بەوردی هەڵوێستەیان لەسەر كرا لەوانە‪:‬‬ ‫‪-1‬فێركردنی ئەهلی ‪.‬‬ ‫‪-2‬ژیانی مامۆستا‪.‬‬ ‫‪-3‬پاراستنی منداڵ ‪.‬‬ ‫‪-4‬باشتركردنی كوالێتی خوێندن‪.‬‬ ‫ل��ەه��ەم��وو ئ���ەو خ���ااڵن���ەی س�����ەرەوە ب��اس��ك��ران‬ ‫زۆرتر پێگیربوون لەسەر ئەوەی نابێت خوێندن‬ ‫وفێركردن بەئەهلی بكرێت بەجۆرێك لەبازرگانی‬ ‫كردنیشیان لێكدایەوە‪ ،‬زۆر بەتوندیش رەخنەیان‬ ‫ل���ەوەزی���ری پ������ەروەردەی ئێستای حكومەتی‬ ‫بەریتانیا گرت كەلە پارتی پارێزگارانە وهانی‬ ‫ئەوجۆرە خوێندنە دەدات‪ ،‬وەزیری سێبەر كەلە‬ ‫حیزبی كرێكاران بوو ئامادەیی گفتوگۆكان بوو‪،‬‬ ‫ئەویش بەرنامەی خۆی لە بارەی ئەو پرسە و‬ ‫ك��ۆی پرسەكانیتر خستەڕو پێشبینی ئەوەشی‬ ‫كرد كە ئەو حیزبەكەی لە هەڵبژاردنی داهاتوو‬ ‫سەردەكەوێت و ئەو بەرنامەی دایناوە پیادەی‬ ‫بكات‪ ،‬بۆ نیوەڕۆكەی سەردانی قوتابخانەیەكی‬

‫هەواڵــــــــــــــــەكـــــان‬

‫كوردیمان كرد و لەگەڵ دەستەی مامۆستایانەوە‬ ‫كۆبووینەوە‪ ،‬لە كۆبوونەوەكەدا بەڕێوەبەرەكە‬ ‫زۆر ب����ەوردی تیشكی خستە س��ەر ئامانجی‬ ‫كردنەوەی قوتابخانەكە كە تیایدا منداڵە كوردەكان‬ ‫فێری زمانی ك��وردی دەك��رێ��ت و خۆبەخشانە‬ ‫پرۆسەی فێركردنەكە ئەنجام دەدەن كە هەفتانە‬ ‫رۆژان��ی شەمە پێی هەڵدەستن قوتابخانەكە لە‬ ‫هەموو روێ��ك��ەوە ج��وان وپۆشتەبوو كۆمەڵێك‬ ‫پرسی تریشیان خستەڕو‪ ،‬لەبەرامبەردا یەكێتی‬ ‫م��ام��ۆس��ت��ای��ان��ی ك��وردس��ت��ان دەس���ت خۆشیان‬ ‫لێكردن‪ ،‬بە ئەركێكی زۆر پیرۆزیان لێكدایەوە‪،‬‬ ‫ئامادەیی خۆشیان دەربڕی كە هاوكارییان بكەن‪،‬‬ ‫مامۆستاكان داوای ئەوەیان كرد ئەو ئەركەی‬ ‫ئێستا بەڕێوە دەبەن لەالیەن حكومەتی هەرێمەوە‬ ‫بەخزمەت بۆیان هەژمار بكرێت‪ ،‬هەمان رۆژ‬ ‫ن��ی��وەڕۆ خوانێكی ك��وردەواری��ان رێكخست كە‬ ‫ش��ی��اوی دەستخۆشی ب���وو‪ ،‬ه��ەر ه��ەم��ان رۆژ‬ ‫س��ەردان��ی مۆزەخانەی پەرمەنگەهاممان كرد‪،‬‬ ‫جێگای ئیعجاب بوو‪ ،‬تەژی بوو لە تابلۆی جوان‬ ‫هەروەها ك��اری دەستی زۆر ن��اوازە‪ ،‬تێكڕایان‬ ‫دەگ���ەڕای���ەوە ب��ۆ زی��ات��ر ل��ە (‪250‬ت����ا ‪)300‬س���اڵ‬ ‫پێش ئێستا‪ ،‬بۆ ئێوارەكەی جارێكیتر داوەت��ی‬ ‫خ��ات��وو(ك��ری��س ك��ات��س) سكرتێری رێكخراوی‬ ‫ناسوت بووین كە جارێكیتر لە میوانداریەكە ئەوە‬ ‫بەدیاركەوت‪ ،‬یەكێتی مامۆستایانی كوردستان‬ ‫جێگای تایبەتی خ��ۆی هەیە و لەسەر مێزەكە‬ ‫ب��ەڕێ��ز ((ب���رای���ن)) ك��ە سێهەم ك��ەس��ی نەقابەی‬ ‫ن��اس��وت ئ��ام��ادەب��وو‪ ،‬پ��ی��اوێ��ك��ی ب��ە ئ��ەزم��ون و‬ ‫زانیاریەكی زۆری هەبوو لەسەر عێراق بەگشتی‬ ‫و هەرێمی كوردستان بەتایبەتی‪ ،‬تەنانەت خۆشی‬ ‫بە عێراقی هەژمار دەكرد لەبەرئەوەی داپیری و‬ ‫باپیری لەشاری بەسرا ژیاون و گۆڕەكەنیشیان‬ ‫ه���ەر ل��ەوێ��دای��ە‪ ،‬ب��ەه��ۆك��اری ج��ول��ەك��ەب��وون��ی��ان‬ ‫لەسەرەتای سااڵنی پەنجاكان دایك وباوكی لە‬ ‫عێراق دەرك��راون ‪ ،‬زۆری��ش بەهیوای ئەوەبوو‬ ‫رۆژێك سەردانی عێراق و گۆڕی ئازیزانی بكات‪،‬‬ ‫هاوزەمان گفتوگۆیەكی كراوە لەسەر كۆمەڵێك‬ ‫بابەتی پەروەردەیی‪،‬سیاسی‪،‬كۆمەاڵیەتی كران‬ ‫پێویستە بوترێ نوێنەرانی كەمپینی داكۆكیكردن‬ ‫لەمافی دیموكراتی خەڵكی بۆرما لە دانیشتنەكە‬ ‫ب���ەش���دارب���وون ب��ۆ چ�����وارەم رۆژی كۆنگرە‬ ‫بەیانیەكەی ئامادەیی دانیشتنەكان بووین پاشان و‬ ‫لەكاتژمێر(‪)9.30‬بەیانی كۆبوونەوەكی تایبەتیمان‬ ‫لەگەڵ بەڕێز( باتریك) ی��اری��دەدەری سكرتێر و‬ ‫بەرپرسی سیاسی هونەری رێكخراوەكە‪ ،‬دیارە‬ ‫ك��ۆب��وون��ەوەك��ە ب��ۆ ئ���ەوەب���وو‪ ،‬گفتوگۆ لەسەر‬ ‫ج��ۆری هەماهەنگی و هاوكاری یەكتر بكرێت‪،‬‬ ‫لەسەرەتایی دانیشتنەكەدا بەرێز( باتریك) بە‬ ‫وردی تیشكی خستە سەر ئەركەكانی(ناسوت)‬

‫ب��ەرام��ب��ەر ب��ە رێ��ك��خ��راوەك��ات��ی ت��ر خۆشیان بە‬ ‫ب��ەرپ��رس زان���ی ل��ەه��اوك��اری ك��ردن��ی ه��ون��ەری‬ ‫وم��ەع��ن��ەوی بەتایبەتی ب��ەرام��ب��ەر ب��ە ع��ێ��راق و‬ ‫هەرێمی كوردستان‪ ،‬لەمبارەیەوە داوای پێشنیار‬ ‫وداواك��اری��ەك��ان��ی ك��رد‪ ،‬لەبەرامبەردا سەرۆكی‬ ‫یەكێتی مامۆستایانی كوردستان وێڕایی سوپاس‬ ‫و پێزانین بۆ داوەتەكە هەروەها پێڕاگەیاندنی‬ ‫ساڵوی تێكڕایی مەكتەبی سكرتاریەت و لقەكان‬ ‫و تەواوی ئەندامان پێیان‪ ،‬پاشان رونكردنەوەی‬ ‫پێویستی لەسەر ئێستای یەكێتی مامۆستایانی‬ ‫كوردستان خستەڕو لە هەموو بوارەكان وەك‬ ‫بەستنی دوازدەم��ی��ن كۆنگرە لە ‪2011/10/7-4‬‬ ‫ه����ەروەه����ا ك��ۆن��ف��ران��س��ی خ���ول���ی دووەم لە‬ ‫‪ 2013/10/26‬لەگەڵدا ش��ێ��وازی ئەندامیەتی و‬ ‫پەیوەندی لەگەڵ حكومەت و وەزارەتی پەروەردە‬ ‫و خوێندنی بااڵ‪ ،‬ئاماژەش بە دەسكەوتەكان درا‬ ‫كە لەو ماوەیەدا بەدەستهێنراوە‪ ،‬ئینجا داواكاری‬ ‫و پێشنیارەكان خرایەڕو لەوانە‪:‬‬ ‫‪-1‬بەردەوامیدان بە خولەكانی راهێنان لەهەردوو‬ ‫بواری رێكخراوەیی و پیشەیی ‪.‬‬ ‫‪-2‬كێشەی ئاوارەكانی كوردستانی رۆژئ��اوا و‬ ‫ناوەڕاست و رۆژئاوای عێراق ‪.‬‬ ‫‪-3‬كێشەی سیاسی عێراق كەلە ئێستادا باڵی‬ ‫كێشاوە ب��ەس��ەر ك��ۆی جومگەكانی ئ��ەم واڵت��ە‬ ‫بەگشتی و پ���ەروەردە بەتایبەتی و دواكەوتنی‬ ‫موچەی مامۆستایان كە بێگومان كاریگەری‬ ‫لەسەر پرۆسەی پ���ەروەردە و فێركردن بەجێ‬ ‫دەهێڵێت ‪.‬‬ ‫‪-4‬داواك�������اری ه��اوك��اری��ك��ردن��ی ئ���ەو گ��روپ��ەی‬ ‫م��ام��ۆس��ت��ای��ان ك���ە ب���ڕی���ار وای����ە ل���ە ئ��ای��ن��دەدا‬ ‫بەهەماهەنگی كۆلیژی پەرمەنگەهام سەفەر بكەن‬ ‫بۆ واڵتی شانشینی یەكگرتو(بەریتانیا)‪.‬‬ ‫لەبەرامبەردا بەڕێز( باتریك) چەند پرسیارێكیتری‬ ‫ئاراستە كردین بەمەبەستی رونكردنەوەی زیاتر‬ ‫لەوانە ئایا خولەكان بۆ چی ب��ن؟ لەكوێ بن؟‬ ‫لەمبارەیەوە ئەوە خرایە ڕو‪ ،‬وا باشە خولەكان‬ ‫ت��ەن��ه��ا ب��ۆ ك���اری رێ��ك��خ��راوەی��ی ن��ەب��ێ��ت بەڵكو‬ ‫پەرەپێدانی توانای مامۆستایانیش لە خۆبگرێت‪،‬‬ ‫بەپێی ئ��ەوەی سیستەمی خوێندن گ���ۆڕدراوە‪،‬‬ ‫سەبارەت بە شوێنی ئەنجامدانی ‪ ،‬پێمان راگەیاند‬ ‫جیاوازی نیە لە هەرشوێنێك بێت بەاڵم ئەگەر‬ ‫ه��ەم��ووش��ی��ان نەبێت هەندێكیان ل��ەدەرەوەب��ن‬ ‫باشە‪ ،‬كاتژمێر (‪ )10.30‬كۆتایی بە كۆبوونەوە‬ ‫تایبەتەكە ه��ات‪ ،‬پێویستە بوترێ لە رۆژان و‬ ‫شەوانی كۆنگرەكە ئەو چاوپێكەوتن و دیدارانە‬ ‫ئەنجامدران لەگەڵ هەریەك لە‪:‬‬ ‫‪-1‬س�������وروج�������رس‪ ،‬س�����ەرۆك�����ی پ��ێ��ش��وت��ری‬ ‫ن��اس��وت و ب��ەرپ��رس��ی��اری راه��ێ��ن��ان ل��ە سااڵنی‬ ‫رابردوو‪،‬كەسایەتی دیاری ئێستای ناسوت ‪.‬‬

‫‪-2‬ئادەم یوربانسیكنی جێگری سەرۆكی (‪)A.F.T‬‬ ‫فیدراسۆنی مامۆستایان و فەرمانبەرانی ئەمەریكا‪.‬‬ ‫‪-3‬ب��رای��ن ود ب��ەرپ��رس��ی��اری پێشوی دارای���ی و‬ ‫سێیەم كەسی ئیداری رێكخراوی ناسوت ‪.‬‬ ‫‪-4‬تەكەڤیرە زهو سەرۆكی یەكێتی مامۆستایانی‬ ‫زمبابۆی‪ ،‬لەدیدارەكە بۆمان دەركەوت زۆربەی‬ ‫كێشەكانی ئ��ەو واڵت��ە ه��اوش��ێ��وەی كێشەكانی‬ ‫ئێمەیە لەبواری پەروەردە لێرەدا مەبەستم عێراقە‬ ‫بەگشتی ‪.‬‬ ‫‪-5‬جیری لوبەر یاریدەدەری سكرتێری ناسوت و‬ ‫نیقابی دیاری ئەو رێكخراوە‪.‬‬ ‫‪-6‬كریس كاتس‪ ،‬سكرتێری ناسوت لەدیدارەكەدا‬ ‫دی���اری یەكێتی مامۆستایانی كوردستانیشی‬ ‫پێدرا زۆر بەشانازیەوە وەری��گ��رت و بەڵێنیدا‬ ‫ل��ە م��ۆزەخ��ان��ەی رێ��ك��خ��راوەك��ە ه��ەڵ��ی بواسێت‬ ‫هاوكات نوێنەرانی كەمپینی داكۆكیكردن لەمافە‬ ‫مەدەنیەكان خەڵكی بۆرما‪ ،‬هاوزەمان چەندین‬ ‫دیداری تریش ئەنجامدران‪.‬‬ ‫پێویستە بوترێ لەنەقابەی مەركەزی عێراق تەنها‬ ‫( د‪.‬احمد جسام) ناسراو بە (ابوسالم) ئامادەبوو‬ ‫ل��ێ��رەدا جێی خۆیەتی زۆر سوپاسی (عبداللە‬ ‫محسن) بكرێت كە بەراستی هاوكار و هەماهەنگ‬ ‫ب��وو ل��ەگ��ەڵ وەف��دەك��ەی یەكێتی مامۆستایانی‬ ‫كوردستان بۆ هەموو ئەو چاالكیانەی ئەنجامدران‬ ‫‪ ،‬بۆ ئ��ەو مەبەستە پێشنیار دەك��ەی��ن مەكتەبی‬ ‫سكرتاریەت سوپاسی تایبەتی ئەو بەڕێزە بكات‪.‬‬ ‫ش��ی��اوی ب��اس��ە رێ��ك��خ��راوی (ن��اس��وت) لەساڵی‬ ‫(‪)1920‬دام��������ەزراوە ‪ ،‬س��ەرەت��ا دوو رێكخراو‬ ‫بەناوەكانی (ناو) ‪( ،‬سوت) بووە یەكیان گرتووە‪،‬‬ ‫ئێستا (‪ )300‬ه��ەزار ئەندامی هەیە و ئەندامی‬ ‫ك���اراش���ە ل��ە رێ��ك��خ��راوی (‪)EI‬س����ااڵن����ە (‪)100‬‬ ‫پاوەندی ئینگلیزی وەك��و ئابونە لەئەندامەكانی‬ ‫وەردەگ���رێ���ت‪ ،‬دەوری ك��اری��گ��ەری��ش ل��ە پرسە‬ ‫سیاسیەكان دەبینێت و پشتگیری بۆچونەكان‬ ‫پ��ارت��ی كرێكارانی بەریتانیا دەك���ەن و سااڵنە‬ ‫كۆنفراسێك دەبەستێت‪ ،‬سەرۆكی نوێ دەست‬ ‫نیشان دەك���ەن سەرۆكایەتیەكەی پێكدێت لە‬ ‫سەرۆكی پێشو‪ ،‬سەرۆكی تازە‪ ،‬جێگری دووەم‪،‬‬ ‫جێگری ی��ەك��ەم ‪ ،‬ل��ە كۆنفرانسی س��ااڵن��ە تەنها‬ ‫جێگری یەكەم هەڵدەبژێردرێت‪ ،‬جێگری دووەم‬ ‫دەبێتە س��ەرۆك ‪ ،‬س��ەرۆك��ی دەبێتە سەرۆكی‬ ‫پێشو‪ ،‬سەرۆكی پێشوش خانەنشین دەبێت ئەو‬ ‫سەرۆكایەتیە تەشریفاتیە ‪ ،‬دەستەیەكیتر هەیە بۆ‬ ‫بەڕێوەبردن پێی دەڵێن سكرتاریەت كەلە سكرتێر‬ ‫و سێ یاریدەدەر پێكدێت بۆ كاروباری دارایی‬ ‫و هونەری و ئیداری نزیكەی (‪)300‬سەركردەی‬ ‫ئەو رێكخراوە موتەفەریغن تەنانەت ژمارەیەك‬ ‫كادیریشیان دوای خزمەت خانەنشین دەكرێن ‪.‬‬

‫ژمارە (‪ )6‬نيسان ساڵی (‪)2014‬‬

‫(‪)15‬‬

‫بەردەوامی قەیرانی دارایی ‪..‬‬

‫بەڕێوەبەری نوسین‬

‫(‪)16‬‬

‫ژمارە (‪ )6‬نيسان ساڵی (‪)2014‬‬

‫گومان لەوەدانیە بەهێزی ژێرخانی‬ ‫ئ�����اب�����ووری ه�����ەر واڵت����ێ����ك ب���ەن���دە‬ ‫بەچەند سەرچاوەیەكی بنەڕەتیەوە‪،‬‬ ‫ك��ەس��ەرچ��اوەی سروشتی بەهەموو‬ ‫جۆرەكانیەوە‪ ،‬یان كارگەو پیشەسازی‬ ‫تادەگاتە كەرتی گەشت وگوزار‪ ،‬ئەمانە‬ ‫وەك سەرچاوەیەكی سەرەكی كەرەنگە‬ ‫زۆرالیەنیتریش هەبێت كەراستەوخۆ‬ ‫یان ناراستەوخۆ كاریگەریان هەبێت‬ ‫لەسەر ژێرخانی ئابووری‪ ،‬بەاڵم بوونی‬ ‫ئ��ەو س��ەرچ��اوان��ەی ئ��ام��اژەم پ��ێ��داوە‬ ‫بەس نیە بۆئەوەی كەهاونیشتیمانیانت‬ ‫خۆشگوزەران و بەڕێوەبردنی واڵت‬ ‫مسۆگەر بكەی‪ ،‬بەڵكو سیاسەتێكی‬ ‫دروس���ت ومامەڵەیەكی واقیعیانەی‬ ‫گ���ەرەك���ە‪ ،‬ل��ەه��ەرێ��م��ی ك��وردس��ت��ان‬ ‫ك��ەت��اڕادەی��ەك پ��ای��ەك��ان��ی دەس��ەاڵت��ی‬ ‫كوردی جێگەی خۆی كردۆتەوە‪ ،‬وێڕای‬ ‫ورت��ەو بۆڵەی ئیقلیمی ونێودەوڵەتی‪،‬‬ ‫ك���ەه���ەرێ���م خ���اوەن���ی س���ەرچ���اوەی‬ ‫سروشتی وبەتایبەت نەوتە‪ ،‬هەروەك‬ ‫ب��ەه��ێ��زی الی���ەن���ی گ��ەش��ت وگ����وزار‬ ‫كەگرنگی پێنەدراوە‪ ،‬دوو سەرچاوەی‬ ‫گرنگن‪ ،‬هەرچەند مێژوو پێمان دەڵێت‬ ‫كەنەوت سەرچاوەی ماڵوێرانی كورد‬ ‫وداگ��ی��رك��اری خ��اك��ەك��ەی ب���ووە نەك‬ ‫ئ��اوەدان��ی‪ ،‬لەبەرامبەردا بۆچونێكیش‬ ‫هەیە كەپێیوایە لەئێستاداو ب��ەراورد‬ ‫بەسااڵنی پێشو غەدرێكی گەورەیە‬ ‫چ��ون��ك��ە ك���ورد خ���اوەن���ی دەس��ەاڵت��ی‬ ‫خۆماڵی وپ��ەرل��ەم��ان��ە وه��ەم عێراقی‬ ‫ئ��ێ��س��ت��اش ج���ی���اوازە‪ ،‬ب���ەو م��ان��ای��ەی‬ ‫ئەوەی ماوەتەوە بوونی سیاسەتێكی‬ ‫حەكیمانەیە ك��ەچ��ۆن مامەڵە لەگەڵ‬ ‫ب��ارودۆخ��ەك��ەدا بكرێت‪ .‬كەدەبینین‬ ‫لەگەڵ هاتنی س��اڵ��ی‪ 2014‬قەیرانێكی‬ ‫دارای����ی روب�����ەڕوی ه��ەرێ��م ب��ۆت��ەوە‬ ‫كەراستەوخۆ كاریگەری لەسەر ژیان‬ ‫وگوزەرانی مامۆستایان و فەرمانبەران‬ ‫جێهێشتوە ك���ەدواج���ار ك��ەرت��ەك��ان��ی‬ ‫خزمەتگوزاری بەگشتی وپرۆسەی‬ ‫پ��������ەروەردە ب��ەت��ای��ب��ەت روب�����ەڕوی‬

‫مەترسی كردۆتەوە‪ ،‬چارەسەرنەكردنی‬ ‫ئ��ەم كێشەیە ل��ەم��اوەی ش��ەش مانگی‬ ‫رابردوودا پێمان دەڵێت‪ :‬ئایاسیاسەتێكی‬ ‫حەكیمانە لەم هەرێمە وجودی نیە؟ ئایا‬ ‫ئ��ەوە مەزاجی تاكە كەسیە هۆكاری‬ ‫س��ەره��ەڵ��دان��ی ك��ێ��ش��ەك��ەی��ە؟ ی��اخ��ود‬ ‫ئ����ەوە م���ێ���ژووە ك��ەرەح��م��ی ب��ەك��ورد‬ ‫ێ چاوی‬ ‫نەكردووە؟ یان وەك دەوت��ر ‌‬ ‫ناحەزانە بەتەجروبەو پێشكەوتنەكەی‬ ‫ه��ەڵ��ن��ای��ەت؟ ئ��ەم��ان��ە پ��رس��ی��ار گەلێكن‬ ‫كەفەرمانبەران ومامۆستایان دەیكەن‬ ‫وب��ەرچ��اوی��ی��ان رون ن��ی��ە‪ ،‬ئ��ەوەن��دەی‬ ‫ئاگادارن باجی ملمالنێی نێوان ناوەند‬ ‫وهەرێم دەدەن وبەژیانێكی دژوارو‬ ‫ناهەمواردا تێدەپەڕن‪،‬پرسیارێكی تریش‬ ‫لەبەرامبەردا ئەوەیە ئایا داهاتەكانی‬ ‫ناوخۆی هەرێم ناكاتە ئ��ەوەی ژیانی‬ ‫هاواڵتیانی پێدابین بكرێت وتەحەدای‬ ‫هەر بەرەنگاریەكی پێبكرێت؟ هەربۆیە‬ ‫ل���ەه���ەم���وو ح��اڵ��ەت��ەك��ان��دا پێویستە‬ ‫خ��ی��ت��اب��ێ��ك��ی ن��ی��ش��ت��ی��م��ان��ی ه��ەب��ێ��ت كە‬ ‫لەهۆكار وهەردەرەنجامێك هاواڵتیان‬ ‫ئاگاداربكرێنەوە‪ ،‬خیتابێك بەمانای‬ ‫وشە خیتابی نیشتیمانی بێت بۆئەوەی‬ ‫كۆدەنگیەكی نیشتیمانی لەبەرامبەر‬ ‫ه��ەر ئ��ەگ��ەرێ��ك ئ��ام��ادەب��ێ��ت‪ ،‬ئەگەرنا‬ ‫ئەوا دامودەزگەكانی هەرێم روبەڕوی‬ ‫كێشە دەبنەوە وژیانی كارمەندانیشی‬ ‫ق��ورس��ت��روگ��ران��ت��ر دەب���ێ���ت‪ ،‬دواج����ار‬ ‫پرسیار لەسەر بەڕێوەبردنی كایەكانی‬ ‫واڵت دروس������ت دەب���ێ���ت ك��ەرەن��گ��ە‬ ‫وەاڵم���دان���ەوەی ئ��اس��ان نەبێت‪.‬ئێمەی‬ ‫مامۆستایان بەدرێژایی شۆڕشەكانی‬ ‫ك���ورد تاپێكهێنانی ح��ك��وم��ەت وئ��ەم‬ ‫ساتەوەختەش پشتیوانی دەسەاڵتی‬ ‫ك��وردی بووین ودەبین‪ ،‬ب��ەاڵم كاتێك‬ ‫ژیان وگوزەرانی فەرمانبەران خەمی‬ ‫دەس���ەاڵت���داران نەبێت وك���ەس خۆی‬ ‫ب��ەخ��اوەن��ی كێشەكە ن��ەزان��ێ��ت‪ ،‬ئ��ەوا‬ ‫مامۆستایانیش قسەی خۆیان دەبێت‬ ‫وئامادەنین ببنە سوتەمەنی ملمالنێیەك‬ ‫كەرون وئاشكرا نەبێت وبەقوتی ماڵ‬ ‫ومنداڵیان باجەكەی بدەن‪..‬‬

‫ێ نەكردنی‬ ‫كێ‌ بەرپرسیارە لەسستی وجێبەج ‌‬ ‫وەك پێویستی سیستەمی پەروەردەیی؟!‬ ‫لەواڵتانی دونیا بۆ پرۆسەی پەروەردە‬ ‫وفێركردن یاسایەكی تۆكمە بۆ پاڵپشتی‬ ‫نیزام وسیستەمێك بڕیاری لەسەردەدرێت‬ ‫بۆ پیادەكردن وجێبەجێكردنی كە هەر‬ ‫لەبەڕێز وەزیری پ��ەروەردەوە تادەگاتە‬ ‫ی��ەك��ەك��ەی ه��ەم��وو ئ��ەوك��ەس��ان��ەی كە‬ ‫لەونێوەندەو كۆمەڵگەیەدا دەژین پابەندن‬ ‫ب��ەج��ێ��ب��ەج��ێ��ك��ردن وب��ەرەوپ��ێ��ش��ب��ردن��ی‬ ‫وێڕای پاڵپشتی راستەوخۆی حكومەت‬ ‫وپەرلەمان وت���ەواوی سیاسەتمەداران‬ ‫ورۆش���ن���ب���ی���ران و‪...‬ه����ت����د‪ ،‬ه��ەم��ووی��ان‬ ‫ب��ەرپ��رس��ی��ارن وخ���ۆی���ان ب��ەب��ەرپ��رس‬ ‫دەزان����ن‪ ،‬س��ەد وەزی���ر وب��ەڕێ��وەب��ەری‬ ‫گشتی وراوێ��ژك��ار وبەرپرسانی دیكە‬ ‫بێن وبگۆڕدرێن یاساوسیستەم وەكو‬ ‫ێ دەكرێت‬ ‫خۆی رێڕەو دەگرێت وجێبەج ‌‬ ‫وكەس بۆی نیە لەو هێڵ وبازنە وسنورە‬ ‫دەربچێت‪ ،‬وەلێ‌ الی ئێمە لەگەڵ گۆڕینی‬ ‫هەركابینە و وەزیرێك كارنامە وبەرنامەو‬ ‫جۆرە رێنمایی وسیستەمێك دێتە ئاراوە‬ ‫كەشەخسی وەزی���ر قەناعەتی پێیەتی‬ ‫دەبێتە بنەمای بەڕێوەبردنی كارەكان‬ ‫وئ����ەوەی پ��ێ��ش��وی خ���ۆی دەس��ڕێ��ت��ەوە‬ ‫یاخود پەیوەست نابێت بەتەواوكردنی‬ ‫ێ هەموو‬ ‫بەرنامەو كارەكانی‪ ،‬سەرلەنو ‌‬ ‫شتێك دادەڕێ���ژرێ���ت���ەوە بەمەبەستی‬ ‫گ���ۆڕان���ك���اری وپ��ێ��ش��خ��س��ت��ن وب�����ەرەو‬ ‫ب��اش��ت��رب��ردن��ی پ��رۆس��ەك��ە وجارێكیتر‬ ‫دووب��ارە دەكەوێتەوە ئەزمونكردن و‪...‬‬ ‫هتد‪ .‬ئ��ال��ێ��رەدا ل��ەه��ەر كەسێك بپرسی‬ ‫كێ‌ بەرپرسە لەو سستی وخەمساردیە‬ ‫وبەڕێوەنەچونی پرۆسەكەو سیستەمی‬ ‫پ���ەروەردەی���ی وەك پ��ێ��وی��س��ت؟! ئ��ەوە‬ ‫دەبیستین بەرپرسەكان بەرپرسیارن‬ ‫واتە ئەوانەی پلەوپایەیان هەیە ئەوئەرك‬ ‫وبەرپرسیارێتیە دەبێت بگرنە ئەستۆ‪،‬‬ ‫وەكو ئەوە وایە كە لەو واڵتەی ئێمەدا‬ ‫كەس ئەرك وبەرپرسیارێتی لەئەستۆدا‬ ‫نیە وتەنهائەو بەرپرسانە بەرپرسن‬ ‫وهەركەسە گلەیی وئۆباڵەكە دەخاتە ملی‬ ‫ئەوەیتر!! ئ��ەوەش بەڵگەی تێنەگەیشتن‬ ‫وپێنەگەیشتن والوازی هۆشیاری وكرچ‬ ‫وكاڵی بنەمای پ����ەروەردەی تاكەكانی‬ ‫كۆمەڵگەی ئێمەیە بگرە هەر لەخۆمانەوە‬ ‫دەستپێبكە ت��ادەگ��ات��ە ه���ەم���وان‪ ،‬بۆیە‬

‫ئ��ەو خ��ۆ ب��ەب��ەرپ��رس نەزانینەی ئێمەو‬ ‫پەروەردەكاران پێویستی بەهەڵوەستەو‬ ‫پ��ێ��داچ��ون��ەوەی��ە‪ .‬تائێستا الی خ��ودی‬ ‫پ��ەروەردەك��اران وتاكەكانی كۆمەڵگەش‬ ‫بەنیزامی خوێندنی خۆمان دەگوترێت‬ ‫نیزامی س��وی��دی‪ ،‬كە لەراستیدا بەهیچ‬ ‫ش��ێ��وەی��ەك پ��ەی��وەن��دی ب��ەون��ی��زام��ەوە‬ ‫نییە‪ ،‬ك��ە لەكاتێكدا سیستەم ونیزامی‬ ‫سویدی سیستەمی خوێندنی قوتابخانە‬ ‫سەرەتاییەكان جێبەجێ‌ دەكات‪ ،‬ئەوەی‬ ‫ك��وردس��ت��ان��ی��ش سیستەمی خوێندنی‬ ‫بنەڕەتیە واتە پەیڕەوكردنی بنەماكانی‬ ‫ف���ێ���رب���وون ب���ۆه���ەم���وان وج���ارن���ام���ەی‬ ‫مافەكانی منداڵ ومرۆڤە وزیاتر ئازادی‬ ‫بەتاكەكان دەدات ومافەكانیان دەستەبەر‬ ‫دەك�����ات‪ ،‬ئ��ەوس��ی��س��ت��ەم��ە باشترینیانە‬ ‫ك��ە ل��ەس��ەرت��اس��ەری واڵت��ان��ی دون��ی��ای‬ ‫پێشكەتوو جێبەجێ‌ دەك���رێ���ت‪ ،‬ب��ەاڵم‬ ‫ئ��ەگ��ەر ئ��ەو سیستەمە راگ��ەی��ەن��راوەی‬ ‫وەزارەتی پەروەردە بەبێ‌ زەمینەسازی‬ ‫وپاڵپشتی وبەدواداچونێك رێڕەوبگرێت‬ ‫ێ‬ ‫بەمشێوەیە مەحاڵە بتوانێت لەسەرپ ‌‬ ‫بوەستێت‪ ،‬لەبەر ئەوەی ماوەی حەوت‬ ‫س��اڵ��ە ل��ەج��ێ��ب��ەج��ێ��ك��ردن��دای��ە تەكانێكی‬ ‫ئەوتۆی بەخۆیەوە نەبینیوە وتائێستاش‬ ‫گوڵەكانی چرۆی دەرنەكردووە وكیسەڵ‬ ‫ئاسا بەڕێدا گوزەردەكات‪.‬‬ ‫سیستەمی پ���ەروەردەی���ی گ��رێ��دراوی‬ ‫س���ی���س���ت���ەم���ی ح����وك����م ودەس�����ەاڵت�����ە‬ ‫وئ��اراس��ت��ەك��ان��ی ل��ەو رێ��گ��ەی��ەوە دی��اری‬ ‫دەكرێت كەفەرمانڕەوایەتی وسیاسەتی‬ ‫حكومەت جومگەكانی دەوروژێنێت‪ ،‬ئەو‬ ‫بابەتەش بەنادیاری ماوەتەوە ئاخۆ ئێمە چ‬ ‫جۆرە سیاسەتێك پەیڕەودەكەین‪ ،‬لەسەر‬ ‫چ بنەمایەك دەڕوات بەڕێوە‪،‬عەلمانین‬ ‫یاسەرمایەدارین‪،‬یا‪....‬هتد‪ ،‬لەبەر الوازی‬ ‫پەیام وروئیاو دانەڕشتنی فەلسەفەیەكی‬ ‫دی��اری��ك��راوی سیاسەتی پ��ەروەردەی��ی‬ ‫وس��ی��س��ت��ەم��ی ف���ێ���رك���اری ك���ە ل��ەس��ەر‬ ‫بنەماوپالنێكی داڕێ����ژراوی ن��وس��راوی‬ ‫ستراتیژی پەسەندكراو ناڕوات بەڕێوە‬ ‫هەروەها ئەوەی ئێستاش پیادە دەكرێت‬ ‫ێ ن��اك��رێ��ت‪.‬‬ ‫وەك پ��ێ��وی��س��ت ج��ێ��ب��ەج � ‌‬ ‫تەوەرێكیتری پەیوەست بەسیستەمی‬ ‫پ���ەروەردەی���ی ئ��ەوەی��ە بەپێی هەیكەلی‬

‫سكرتێری نوسین‬ ‫تەنزیمی وەزارەتی پەروەردە كە تایبەت‬ ‫بۆپاڵپشتی ئەو سیستەمە دانەڕێژراوە؟!‬ ‫تائێستا هەیكەلێكی موەحەد ویەك بابەتی‬ ‫ل���ەوەزارەت���دا نیە‪ ،‬ه��ەر پ��ەروەردەی��ەك‬ ‫ل���ەس���ەر ش���ێ���وە ه��ەی��ك��ەل��ێ��ك ب���ەڕێ���وە‬ ‫دەچ��ێ��ت!! ك��ەئ��ەوەش م��ای��ەی تێڕامانە‬ ‫وپێویستی بەپێداچونەوە ویەكخستن‬ ‫ودووب����ارە داڕش��ت��ن��ەوە ه��ەی��ە!! وێ��ڕای‬ ‫ئەوەی بەڕێوەبەرایەتیە گشتیەكانی نێو‬ ‫وەزارەت����ی پ����ەروەردە ك��ەك��اری ئەوانە‬ ‫پاڵپشتی و بەدواداچون بۆجێبەجێكردنی‬ ‫ئەوسیستەمی پ��ەروەردەی��ی وفێركاریە‬ ‫ێ ئەو‬ ‫بكەن‪ ،‬كەئەوەی ئێستا دەگ��وزەر ‌‬ ‫ب��ەڕێ��وەب��ەرات��ی��ە گشتیانە ئ���ەدا وك��ارو‬ ‫ب��ەرن��ام��ەی��ان ت��ەن��ه��ا ب��ۆت��ە رای��ی��ك��ردن��ی‬ ‫ك��اروب��اری ك��ارگ��ێ��ڕی وك���اری رۆتینی‬ ‫وت���ەق���ل���ی���دی رۆژان��������ەی م��ام��ەڵ��ەك��ان‬ ‫وبەهیچ شێوەیەك ناپڕژێنە سەركاری‬ ‫بنەڕەتی جێبەجێكردنی سیستەمەكە‪،‬‬ ‫ك��ەئ��ەوەش هەڵگرتنی بەشێكی سستی‬ ‫ێ‬ ‫وبەرپرسیارێتیەكەیە كەدەپرسین ك ‌‬ ‫بەرپرسە؟! ه��ەروەه��ا پێویستە یاسای‬ ‫وەزارەت بەپێی سیستەمەكە هەموار‬ ‫بكرێتەوە‪ ،‬بۆئەوەی بەهەموان بتوانین‬ ‫بەگیانی بەرپرسانە مامەڵە لەگەڵ پرسی‬ ‫پەروەردە بكەین وخۆ بەساحێب بزانین‬ ‫ونزیكتربینەوە لەیەكتر بۆ داڕشتنەوەی‬ ‫تێڕوانینەكانمان‪ ،‬بەتایبەت سەرەتا لەماڵی‬ ‫گەورەی خۆمانەوە دەبێت دەستپێبكەین‬ ‫ك���ەئ���ێ���م���ەی ت����وێ����ژی م��ام��ۆس��ت��ای��ان��ی‬ ‫كوردستانین‪ ،‬بۆ وەالوەنانی ئەوسستی‬ ‫وخۆبەدوورگرتنەمان لەهەڵگرتنی ئەو‬ ‫بەرپرسیارێتیە گیانی هاوكاری یەكترمان‬ ‫پێویستە بۆمەبەستی جێبەجێكردنی‬ ‫سیستەمی پ���ەروەردەی���ی ب��ەدروس��ت��ی‪،‬‬ ‫چ��ون��ك��ە ئ������ەوەی ج��ێ��ب��ەج��ێ��ی دەك����ات‬ ‫مامۆستایانن نەوەكو بەرپرسان‪.‬‬

‫ژمارە (‪ )6‬نيسان ساڵی (‪)17( )2014‬‬

‫دیمانەی گۆڤاری مامۆستا لەگەڵ‬ ‫بەڕێوەبەری گشتی خوێندنی توركمانی‬ ‫لە وەزارەتی پەروەردە‬

‫دیمانە‪:‬بڵند ئیبراھیم‬ ‫ب���ەڕێ���وب���ەری خ��وێ��ن��دن��ی ت��ورک��م��ان��ی‬ ‫ل���ەوەزارەت���ی پ�����ەروەردەی حکومەتی‬ ‫ھەرێ��م��ی ک��وردس��ت��ان ب��اس ل��ەرەوش��ی‬ ‫خوێندنی تورکمانی لەھەرێمی کوردستان‬ ‫دەک��ات‪،‬ئ��ام��اژە ب��ەوەدەک��ات کەکێشەی‬ ‫بینای قوتابخانە وکەمی ماموستایان‬ ‫ھەی��ە بەتایبەت مامۆستایانی پسپۆڕی‬ ‫قوتابیانمان‬ ‫زانستی‪،‬دەشڵێت‪:‬ژمارەی‬ ‫ل����ەس����ەرەت����ای ک�����ردن�����ەوەی ی���ەک���ەم‬ ‫قوتابخانەی تورکمانی زیاتربوو لەئێستا‪.‬‬ ‫« ژمارەی قوتابیانمان لەسەرەتای کردنەوەی‬ ‫یەکەم قوتابخانەی تورکمانی زیاتر بوو لە‬ ‫ئێستا »‬ ‫گ���ۆڤ���اری م��ام��ۆس��ت��ا‪:‬خ��وێ��ن��دن��ی تورکمانی‬ ‫لەھەرێمی کوردستان لەچ ئاستێکدایە؟‬ ‫رەوش��ی خوێندنی تورکمان لەھەرێمی‬ ‫کوردستان وەکو خوێندنە جیاجیاکانی‬ ‫ب��ەش��ەک��ان��ی وەزارەت������ی پ������ەروەردەی‬ ‫ح���ک���وم���ەت���ی ھەرێ����م����ی ک���وردس���ت���ان‬ ‫خ���ۆش���ب���ەخ���ت���ان���ە دوای راپ���ەڕی���ن���ی‬ ‫ساڵی‪،١٩٩١‬خوێندنی تورکمانی بەھێزەوە‬ ‫جیگای خۆی کردەوە ولەروانگەی پێکەوە‬ ‫ژیان ومافی نەتەوەیەک کەمافی تورکمانە‪،‬‬ ‫قوتابخانە تورکمانەکانیش کرانەوە وشان‬ ‫بەشانی قوتابخانەکانی زمانی کوردی‬ ‫وع��ەرەب��ی وس��ری��ان��ی‪،‬ھەڵ��ب��ەت��ە ئەوکات‬ ‫ئ���ەوە ت��ەج��روب��ەی��ەک��ی ن���وێ ب��وو‪،‬ب��ۆی��ە‬ ‫لەسەرەتاوە بابەتەکان ھەروەک��و خۆی‬ ‫بەزمانی کوردی دەخوێندران تەنھا یەک‬ ‫بابەت بەزمانی تورکی بوو‪،‬بۆیە قوناغ‬ ‫بەقوناغ تاوەکو گشت بابەتەکان کران‬ ‫بەزمانی تورکی‪.‬‬

‫(‪)18‬‬

‫ژمارە (‪ )6‬نيسان ساڵی (‪)2014‬‬

‫گ��ۆڤ��اری مامۆستا‪:‬لەساڵی چ��ەن��د یەکەم‬ ‫قوتابخانەی تورکمانی کرایەوە؟‬ ‫ل���ەس���اڵ���ی‪١٩٩٣‬ی���ەک���ەم ق��وت��اب��خ��ان��ەی‬ ‫تورکمانی کرایەوە بەناوی(دۆغش)‪،‬دواتر‬ ‫بەپێی پالنی ئەوکاتی پەروەردە وتائێستا‬ ‫ژم�����ارەی ق��وت��اب��خ��ان��ەک��ان��ی ت��ورک��م��ان��ی‬ ‫گەیشتۆتە ‪١٥‬ق��وت��اب��خ��ان��ە‪،‬ب��ەاڵم جێی‬ ‫داخ���ە ئ��ەو ک��ات ژم���ارەی قوتابیانمان‬ ‫لەئێستا زی��ات��رب��وو‪،‬ئ��ەم��ەش س���ەرەڕای‬ ‫ئ�����ەو ئ����ەزم����ون����ەی چ���ەن���دی���ن س��اڵ��ە‬ ‫ب��ەس��ەرک��ردن��ەوەی یەکەم قوتابخانەی‬ ‫تورکمانی تێپەڕدەبیت‪.‬‬ ‫« یەکێک لەکێشەکانمان نەبوونی مامۆستای‬ ‫زانستییە »‬ ‫گۆڤاری مامۆستا‪:‬ئەوکات ژمارەی قوتابیان‬ ‫چەندبوو‪ ،‬لەئێستادا چەندە؟‬ ‫بەپێی دوای��ن ئامار کەئەمساڵ ک��راوە‬ ‫زی��ات��ر ل��������ەھەزارو‪ ٨٤٠‬ق��وت��اب��ی��ە‪،‬ب��ەاڵم‬ ‫ل��ەس��ەرەت��اوە زیاتر ل�����ەدووھەزارو‪٣٠٠‬‬ ‫قوتابی ب��ووە‪،‬ئ��ەم��ەش لەسەرتاسەری‬ ‫ک��وردس��ت��ان‪،‬چ��ون��ک��ە ت����ەنھا ل��ەھەول��ێ��ر‬ ‫ق��وت��اب��خ��ان��ەی ت��ورک��م��ان��ی ن��ی��ە‪،‬ب��ەڵ��ک��و‬ ‫لەکەالریش سێ قوتابخانەمان ھەیە‪.‬‬ ‫گۆڤاری مامۆستا‪:‬ھۆکاری کەمبوونەوەی‬ ‫رێژەی قوتابیان بۆچی دەگەڕێتەوە؟‬ ‫ب����ەرای م��ن ئ��ەوک��ات��ی وەک��ون��ەت��ەوەی‬ ‫تورکمانی وەکو پاڵپشتیەکی حکومەتی‬ ‫ھەرێ���م���ی ک���وردس���ت���ان ب���ۆ ت��ورک��م��ان‬ ‫کەقۆناغێکی ن��وێ ب��وو‪،‬ب��ۆی��ە خەڵکەکە‬ ‫بەمجۆرە روی��ان لەخوێندن کرد‪،‬دواتر‬ ‫ل���ەروی پ��رۆگ��رام��ەوەش ل��ەالی��ەن چەند‬ ‫لیژنەیەکی بسپۆر دان��را لەچوارچێوەی‬

‫بەرنامەی حکومەتی ھەرێمی کوردستان‬ ‫ھەم����ان ب��اب��ەت��ەک��ان��ی زم��ان��ی ک���وردی‬ ‫وەرگێڕدران بۆ زمانی تورکمانی بەپیتی‬ ‫التینی ‪،‬خۆشبەختانە لەئێستادا گەیشتۆتە‬ ‫قۆناغی ‪١٢‬ئامادەیی‪،‬لەئێستادا دووجۆر‬ ‫خوێندنمان ھەی��ە‪ ،‬ج��ۆری یەکەم گشت‬ ‫بابەتەکان بەپیتی التینیە لەگەڵ ئەوەشدا‬ ‫زم��ان��ەک��ان��ی ع��ەرەب��ی وک���وردی‪،‬ج���ۆری‬ ‫دووەم ئ���ەم���ەی���ان زی����ات����ر ل��ەپ��ۆل��ی‬ ‫ح���ەوت ب��ۆن��ۆی ب��ن��ەڕەت��ی دەگ��رێ��ت��ەوە‬ ‫كەھەمووبابەتەکانی بەکوردیە ت��ەنھا‬ ‫بابەتێک تورکیە‪،‬یەکێکی دیکە لەکێشەکان‬ ‫ئ���ەوەی���ە ن��ەب��وون��ی م��ام��وس��ت��ا ودوای‬ ‫دەرچ��ون��ی��ان دای���ک وب��اوک��ان ترسیان‬ ‫ھەب����وو ئ��ەوم��ن��داڵ��ەی��ان چ��ارەن��وس��ی��ان‬ ‫ب���ەرەوک���وێ دەچ��ێ��ت‪،‬ب��ەاڵم پالنێکمان‬ ‫دان��ا وتوانیمان بەشی تورکی لەزانکۆ‬ ‫سەاڵحەدین بکەینەوە وکردنەوەی ئەو‬ ‫بەشە تەواوکەرێک بوو بۆقوتابخانەکانی‬ ‫تورکمانی ‪،‬بۆئەوەی ئەو دایک وباوکەی‬ ‫ئ���ەوت���رس���ەی���ان ھەی�����ە ک���ە دوارۆژی‬ ‫منداڵەکانیان نادیار بێت ئەوە دەچێتە ئەو‬ ‫بەشە خوێندن تەواو دەکەن‪.‬‬ ‫گۆڤاری مامۆستا‪:‬ھەوڵتان نەداوە کۆلێژێکی‬ ‫تایبەت بەتورکمان بکرێتەوە؟‬ ‫زەح��م��ەت��ە‪،‬ھەرچ��ەن��دە ئ��ەم��ە خواستی‬ ‫ئێمەیە وزۆرج���ار بیر لەوەدەکەینەوە‬ ‫وداواش کراوە لەخوێندنی بااڵ‪،‬بۆنمونە‪،‬‬ ‫لەبەشە زانستیەکان وەک��و ماتماتیک‬ ‫وبایۆلۆجی ئەگەر ئەوبەشانە بکرێتەوە‬ ‫بەرای من لەوانەیە چەند مامۆستایەکی‬ ‫پسپۆڕی تێداپەیدابێت كەبتوانێت ئەو‬ ‫ب��ۆش��ای��ی��ەی ك��ە ل��ەئ��ام��ادەی��ی��ەک��ان��م��ان��دا‬ ‫ھەی��ە پڕبکاتەوە‪،‬قوتابی زیاتریش روو‬

‫لەوقوتابخانانە دەک��ەن وترسیان نابێت‬ ‫لەداھاتویان‪.‬‬ ‫گۆڤاری مامۆستا‪:‬ئایا حکومەتی ھەرێمی‬ ‫کوردستان ھی��چ جیاوازیەکی ک��ردووە‬ ‫لەنێوان خوێندنی تورکمانی لەگەڵ کورد‬ ‫ونەتەوەکانیدیکە؟‬ ‫زۆربەڕاشکاوی باس لەو بابەتە دەکەم‪،‬‬ ‫حکومەتی ھەرێمی کوردستان ئ��ەوەی‬ ‫لەتوانای دابێت ھاوکاری قوتابخانەکانی‬ ‫ک����ردوە ول����ەوەزارەت����ی پ�����ەروەردەش‬ ‫ھەموونەتەوەکانی تێدایە وھی��چ کاتێک‬ ‫ھەس��ت��م ب��ەج��ی��اوازی ن���ەک���ردوە‪،‬ب���ەاڵم‬ ‫ل��ەوان��ەی��ە لەئەنجامی ک��اردان��ەوەك��ان‪،‬‬ ‫بۆنمونە لەقوتابخانەیەک‪٢٠‬قوتابی تێدایە‬ ‫ولەقوتابخانەیەکی ک���وردی‪٦٠٠‬ت���ا‪٧٠٠‬‬ ‫قوتابی‪ ،‬لەوانەیە بەڕێوبەرەکە ئەولەویەت‬ ‫بداتە ئەو قوتابخانەی زیاتر قوتابی تێدایە‬ ‫یاخود لەروانگەی نەتەوەی زۆر گرنگی‬ ‫بەقوتابخانەکەی دیکە نەدات‪،‬بەاڵم وەکو‬ ‫وەزارەت ب��ەھی��چ شێوەیەک ج��ی��اوازی‬ ‫نەکراوە‪.‬‬ ‫گۆڤاری مامۆستا‪:‬کێشە وکەموکوڕیەكانتان‬ ‫چیە؟‬ ‫کێشەی ئێمە نەبوونی مامۆستای زانستیە‬ ‫کەزۆرگرنگە‪ ،‬بۆنمونە ئەمساڵ نۆپلەی‬ ‫دامەزراندنمان راگەیاند ‪،‬بەاڵم نەمانتوانی‬ ‫ئەو نۆپلەیە پڕبکەینەوە‪،‬چونکە مامۆستای‬ ‫زانستی نەبوو‪،‬بۆیە ناچاربووین پشت‬ ‫بەئەوانە ببەستین ک��ەدەرچ��وی بەشی‬ ‫تورکین وئەوانەی لەزانکۆی سەالحەدین‬ ‫دەرچ��ون��ە‪،‬ب��ۆئ��ەوەی بتوانین ھەرھی���چ‬ ‫نەبێت ل��ەروی زمانەوانی کەچوارساڵ‬ ‫ئەکادیمیان ت���ەواوک���ردووە لەبنەڕەتی‬ ‫سودی لێوەربگرین وتوانیمان سودیان‬ ‫لێوەربگرین‪.‬‬ ‫« بینای پارێزگای ھەولێرشوێنی قوتابخانەی‬ ‫ئۆغزخان بوو »‬ ‫گۆڤاری مامۆستا‪:‬لەروی بینای قوتابخانەکان‬ ‫کێشەتان ھەیە؟‬ ‫ب��ەڵ��ێ ی��ەک��ێ��ک ل��ەک��ێ��ش��ەک��ان��م��ان بینای‬ ‫ق���وت���اب���خ���ان���ەک���ان���ە‪ ،‬ب��ۆن��م��ون��ە ئێستا‬ ‫قوتابخانەمان ھەی��ە رەنگە بۆ خوێندن‬ ‫دەس��ت ن���ەدات‪ ،‬زۆرھەوڵ��ی��ش��م��ان داوە‬ ‫چ لەرێگای وەزی��ری پ���ەروەردە یاخود‬ ‫پ������ەروەردە گ��ش��ت��ی��ەک��ان‪،‬ب��ەاڵم ئ���ەوان‬ ‫ب��ەپ��ێ��ی پ�ل�ان���ی خ���ۆی���ان ک����اردەک����ەن‪،‬‬ ‫ل��ەری��زب��ەن��دی دان�����اوە ک��ە ق��وت��اب��خ��ان��ە‬ ‫ھەیە‪٦٠٠‬قوتابی تێدا دەخوێنێت دەست‬ ‫ب��ەو قوتابخانەیە دەک��ات ل��ەوەی کە‪٢٠‬‬ ‫ق��وت��اب��ی ت��ێ��دای��ە‪،‬ل��ەم دوای��ی��ان��ە دووس��ێ‬ ‫پ��ەرل��ەم��ان��ت��اری ت��ورک��م��ان��ی س��ەردان��ی‬

‫وەزیری پەروەردەیان کردبوو بۆئەوەی‬ ‫کێشەکان چارەسەربکەن‪،‬لەدەرئەنجامی‬ ‫ئەوسەردانە بۆنمونە لەگەڵ بەڕێوەبەری‬ ‫پ���ەروەردەی ھەول��ێ��ر س��ەردان��ی یەکێک‬ ‫لەقوتابخانەکانمان کرد کە قوتابخانەی‬ ‫ئۆغزخانە کەھیچ شوێنێکی نیە لەوەرزی‬ ‫زستان ئ��اوی دێتە ژورەك��ان��ی��ەوە‪ ،‬ھەر‬ ‫چ��ەن��دە پێشتر ب��ی��ن��ای پ��ارێ��زگ��ا جێی‬ ‫ئۆغزخان بوو‪،‬بەاڵم گوازرایەوە وداوامان‬ ‫كردووە کەبینایەکمان پێبدرێت وئێستاش‬ ‫ب���ەردەوام���ی���ن ل���ەگ���ەڵ ب���ەڕێ���وەب���ەری‬ ‫پ��ەروەردە تەنسیقمان کردووە کەساڵی‬ ‫داھاتوو یەکێک لەبینا تازەکان ببێتە ئەو‬ ‫قوتابخانەیە‪.‬‬ ‫« حکومەتی ھەرێ��م��ی ک��وردس��ت��ان بەتایبەت‬ ‫وەزارەت��ی پ��ەروەردە ھیچ جیاوازیەکی لەنێوان‬ ‫خوێندنی تورکمانی لەگەل کوردی نەکردووە »‬ ‫گ��ۆڤ��اری مامۆستا‪ :‬دەس��ت ب��ەم شێوازەی‬ ‫ئێستا كەھەیە داھاتوو خوێندنی تورکمانی‬ ‫چۆن دەبینن؟‬ ‫ئ��ەگ��ەر ب���ەم ش��ێ��وازە ب��ێ��ت ھەرچ��ەن��دە‬ ‫ح��ک��وم��ەت ووەزارەت���������ی پ������ەروەردە‬ ‫ھاوک��اری��ش��ت بکەن بینای قوتابخانەت‬ ‫ھەبێت وقوتابی تێدا نەبێت ھیچ ئاسۆیەک‬ ‫نابینم‪،‬بەاڵم بەچی روناکتر دەبینم ئەگەر‬

‫مامۆستای ب��اش بێنە ن��او قوتابخانە‬ ‫تورکمانیەکان‪ ،‬سەرلەنوێ قوتابخانە‬ ‫تورکمانیەکان دابەشبکرێنەوە‪ ،‬لەروی‬ ‫بیناو مامۆستاوگواستنەوە‪،‬چونکە ئێستا‬ ‫گ��واس��ت��ن��ەوەی قوتابیان خۆشبەختانە‬ ‫ح��ک��وم��ەت��ی ھەرێ����م س��ااڵن��ە ھاوک����اری‬ ‫قوتابخانە تورکمانیەکان دەک���ات‪ ،‬کە‬ ‫ئ����ەوە ب��ۆق��وت��اب��ی��ان��ی ک����ورد ن���ەک���راوە‪،‬‬ ‫قوتابیانی تورکمانی سااڵنە بەئۆتۆمبێل‬ ‫دەگوازرێنەوە‪،‬ئەگەر بێت ودابەشکردنی‬ ‫ج��وگ��راف��ی بۆبکەین رەن��گ��ە ئ��ەوپ��ارەی‬ ‫بۆگواستنە وە خەرج دەکرێت پێویست‬ ‫ن��ەک��ات ئ���ەوک���ات خ��ەڵ��ک��ی زی��ات��ر روو‬ ‫لەقوتابخانە تورکمانیەکان دەکەن‪،‬ئەگەر‬ ‫ئەمە نەکرێت ھەر وادەمێنێتەوە‪.‬‬ ‫پاشخان‬ ‫ف�����ەخ�����رەدی�����ن ب�����ەھائ�����ەدی�����ن ق�����ادر‬ ‫راوێ���������ژک���������اروب���������ەڕێ���������وەب���������ەری‬ ‫گ���ش���ت���ی خ����وێ����ن����دن����ی ت���ورک���م���ان���ی‬ ‫بەوەکالەت‪،‬لە‪١٩٩٩/٥/١٦‬وەکو شارەزا‬ ‫لەخوێندنی تورکمانی دەستبەکاربووە‪،‬‬ ‫ل����ەس����اڵ����ی‪٢٠٠٥‬وەک����و ب���ەڕێ���وەب���ەری‬ ‫گشتی خوێندنی تورکمانی بەوەکالەت‬ ‫دەستنیشانکراوە‪ ،‬ل��ەس��اڵ��ی‪٢٠١٢‬وەک��و‬ ‫راوێ��ژک��ار دەس��ت��ب��ەک��ارب��ووە‪ ،‬ئێستاش‬ ‫ھەرب����ەڕێ����وەب����ەری گ��ش��ت��ی خ��وێ��ن��دن��ی‬ ‫توركمانیە بەوەکالەت‪.‬‬

‫ژمارە (‪ )6‬نيسان ساڵی (‪)2014‬‬

‫(‪)19‬‬

‫سروشتی كاری رێكخراوەیی‬ ‫سروشتی ك��ارك��ردن لەسەندیكایەكی پیشەییدا خ��ۆی دەنوێنێت لەرێكخستنی‬ ‫توێژەكانی وەك مامۆستایان ت��ەن��دروس��ت��ك��اران و قوتابیان وپزیشكان و‪...‬‬ ‫هتد لەڕێكخراوەیەكی پیشەیی وجەماوەرییدا‪ ،‬شێواز ومامەڵەی كەسێك لەم‬ ‫رێكخراوانەدا جیایە لەكاركردنیان لەگەڵ دەزگەیەكی حیزبی‪ ،‬چونكە هاوپیشەیی‬ ‫وهاوكاریكردنی كەسانی هاوپیشە لەگەڵ یەكتر بووەتە ه��ۆی دروستبوونی‬ ‫ڕێكخراو وسەندیكا پیشەییەكان‪ ،‬ئەم پەیوەندیە جیاوازە لەدەزگایەكی حیزبی‪ ،‬بەاڵم‬ ‫پەیوەندیكردن بەرێكخراوە پیشەییەكانەوە بەوشێوەیە نیە‪ ،‬زۆرجار ریكخراوەی‬ ‫پیشەیی لەهەموو مەرجەكانی دادەبەزێت بۆتەنها مەرجێك‪ ،‬ئەویش هاوپیشەیی‬ ‫وئامادەبوونە بۆكاركردن لەورێكخراوە پیشەییەدا‪ ،‬گەورەترین سەركەوتنی‬ ‫ئەورێكخراوە پیشەیی وسەندیكاییانە لەوەدا دەبینرێت كەكامیان زۆرترین ئەندام‬ ‫والیەنگریان لەخۆیان كۆكردبێتەوە‪ ،‬ئەمەش كاتێك دەبێت كەئەو رێكخراوە چەندە‬ ‫خزمەتی ئەوپیشەوئەندامانەی خۆی كردووە وداكۆكی لەمافەكانیان كردووە‪ ،‬چەند‬ ‫چۆتەپێشەوە بۆچارەسەری كێشەكانیان‪.‬‬ ‫زۆرك��ات نەبوونی كادیری تێگەیشتو لەم ب��وارەدا یان نەبوونی هۆشیاری الی‬ ‫ئەوكەسانە وادەكات بیری تەسكی حیزبایەتی تێكەڵ بكەن وئەركە پیشەییەكانیان‬ ‫بەچاكی جێبەجێ نەكەن‪ ،‬بەڵكو هەندێ كات بوار نادرێت بەكەسانی لێهاتوو پسپۆڕ‬ ‫لەكەسانی بێالیەن رۆڵی بەرچاو ودیاریان هەبێت‪ ،‬ئەمەش دەبێتە هۆی وەستان‬ ‫وبەرەوپێش نەچوونی ئەورێكخراوە پیشەییە‪ ،‬لەالیەكیترەوە جێی ئاماژە پێكردنە‬ ‫رێكخراوی پیشەیی تێدەكۆشێ بۆبەدیهێنانی هەندێك ئامانجی سنوردار ودیاریكراو‪،‬‬ ‫لەوانە‪:‬‬ ‫‪.1‬بەرجەستەكردنی مافی ئەوچین وتوێژە‪ ،‬چون بەدەم كێشەوگیروگرفتەكانیانەوە‪.‬‬ ‫‪.2‬دان���ان���ی ن��ەخ��ش��ەی پێویست وبەدەستهێنانی ه��ۆك��اری گ��رن��گ ب��ۆ ب���رەودان‬ ‫وب��ەرەوپ��ێ��ش��ب��ردن��ی هۆشیاریی ئ��ەن��دام��ان��ی رێ��ك��خ��راوەك��ە ل���ەروی كۆمەاڵیەتی‬ ‫ورۆشنبیری وپیشەییەوە‪ ،‬ئامادەكردنیان بۆبەشداریكردن لەخەبات وتێكۆشان‬ ‫بۆگەیشتن بەئامانجە پیشەیی وجەماوەریەكان وپێكهینانی كۆمەڵگەی مەدەنی‪.‬‬ ‫‪.3‬بەرەوپێشبردنی ئاستی توانای هونەریی ولێهاتویی ئەندامانی هەر پیشەیەك‬ ‫لەرێكخراوەكەیدا‪.‬‬ ‫‪.4‬بەرەوپێشبردن وپارێزگاریكردن لەپیشەكان وهەوڵدان بۆبەدەستهێنانی چاكترین‬ ‫هۆكاری نوێ بۆزیاتر سودگەیاندن لەبوارەكانیاندا‪.‬‬ ‫‪.5‬هەستان بەرێكخستن وئاسانكردنی ئیشكردن بۆئەندامەكانی ورێكخستن‬ ‫وبەهێزكردنی پەیوەندی وهەڵسوكەوتی نێوان ئەندامانی هەرپیشەیەك‪.‬‬ ‫‪.6‬پێگەیاندن ودەرخستنی كادیرو كەسانی لێهاتوو لەچین وپیشە جیاجیاكان‬

‫لە یادی دامەزراندنی (‪ )52‬ساڵەی یەكێتی مامۆستایانی‬ ‫كوردستان ‪ -‬لقی دهوك‬ ‫ب هه‌لكه‌فتا سالرۆژا ‪ 52‬سالیا دامه‌زراندنا ئێكه‌تیا مامۆستایێن كوردستانێ‬ ‫تایێ دهۆكێ یێ ئێكه‌تیا مامۆستایێن كوردستانێ ب ڤێ هه‌لكه‌فتێ چه‌ندین‬ ‫مامۆستایێ چاالك یێن وه‌رزشی و سه‌رپه‌رشتیارێن وه‌رزشی و هونه‌ری‬ ‫ل ه �ه‌ردوو په‌روه‌رده‌یێن دهۆك رۆژه �ه‌الت و رۆژئاڤا خه‌الت كرن و‬ ‫پێشوازی ل مێهانا هات ‌ه كرن ب ڤێ هه‌لكه‌فتێ د په‌یڤه‌كێدا سه‌رۆكێ لقێ‬ ‫دهۆك یێ ئێكه‌تیا مامۆستایێن كوردستانێ وهبی یونس تێلی گه‌رمترین‬ ‫پیرۆزباهیێن خۆ و سكرتاریه‌تا ئێكه‌تیا مامۆستایێن كوردستانێ ئاراسته‌ی‬ ‫هه‌موو مامۆستایێن كوردستانێ و مامۆستایێن پارێزگه‌ها دهۆكێ ب‬ ‫تایبه‌تی كرن و دا دیار كرن كۆ ب هه‌موو شیان دێ د هاریكار و پشته‌ڤان‬ ‫بن بۆ ته‌خا مامۆستایان و دێ پێكولێن به‌رده‌وام كه‌ین بۆ بده‌ستڤه‌ئینانا‬ ‫هه‌موو مافیێن مامۆستایان و خوشكرنا ژین و ژیارا مامۆستایان ژ هه‌موو‬ ‫الیه‌كی ڤ ‌ه ‪ ...‬هه‌ژی گزتنێ ئه‌ڤ هه‌لكه‌فت ‌ه ل هه‌موو ساله‌كێ ل ‪ 5/15‬دهێت ‌ه‬ ‫گێران و ب چه‌ندین چاالكیێن جورا و جور ‪ ...‬دووبار ‌ه پیرۆزه‌ سالرۆژا‬ ‫‪ 52‬سالیا دامه‌زراندنا ئێكه‌تیا مامۆستایێن كوردستانێ‪‌.‬‬

‫(‪)20‬‬

‫ژمارە (‪ )6‬نيسان ساڵی (‪)2014‬‬

‫عەتا ئەحمەد جاف‬ ‫لەرێكخراوە پیشەیی وسەندیكاییەكاندا‪،‬‬ ‫هاندانیان بۆ رۆڵ بینینی هەر ئەندامێك‬ ‫لەپیشەكەی خۆیدا بەوپەڕی لێهاتویی‬ ‫ودڵسۆزییەوە‪.‬‬ ‫ب����ەم ش���ێ���وەی���ە دەب���ی���ن���رێ���ت ك���اری‬ ‫رێ��ك��خ��راوەی��ی ب��ری��ت��ی��ە ل��ەك��ارك��ردن‬ ‫بۆكۆكردنەوهۆشیاركردنەوەی چین‬ ‫وتوێژە پیشەییەكانی كۆمەڵگە‪ ،‬هەربۆیە‬ ‫دەب��ی��ن��رێ��ت ل���ەك���اری رێ��ك��خ��راوەی��ی��دا‬ ‫دروشمە حیزبیەكان بەرزناكرێتەوە‪،‬‬ ‫بەڵكو ت��ی��ای��دا زی��ات��ر ب��ەدەم��ەوچ��ون��ی‬ ‫داواكارییە پیشەیی ودیموكراسیەكانە‪،‬‬ ‫بۆنمونە ل��ەرێ��گ��ەی رێ��ك��خ��راوەك��ان��ی‬ ‫ژن��ان��ەوە دەتوانرێت كارێكی ژیاریی‬ ‫وك����ۆم����ەاڵی����ەت����ی ئ���ەن���ج���ام ب���درێ���ت‬ ‫بۆچین وت��وێ��ژی ژن��ان‪ ،‬مامۆستایان‬ ‫لەرێكخراوی یەكێتی مامۆستایاندا‬ ‫وێ�������ڕای خ���ەم���خ���ۆری���ی پ���رۆس���ەی‬ ‫پ��ەروەردەوف��ێ��رك��ردن داك��ۆك��ی كاری‬ ‫مافەكانی مامۆستایانن وبەوشێوەیە‬ ‫چین وتوێژەكانیتر‪ ،‬بەمشێوەیەش‬ ‫كۆمەڵگە دیموكراسیەكان دەناسرێن‬ ‫وجیادەكرێنەوە لەكۆمەڵگەكانیتر‪.‬‬

‫كاریگەری رازاندنەوەی‬ ‫قوتابخانە لەسەر دەروونی قوتابی‬ ‫م����رۆڤ ه��ەم��ی��ش��ە ل���ە ه����ەر شوێنێك‬ ‫ئ����ارەزوی ج��وان��ك��اری و رازان��دن��ەوەی‬ ‫دەوروب������ەرەك������ەی دەك������ات ‪.‬چ��ون��ك��ە‬ ‫ه���ەم���وو ه��ەس��ت ون��ەس��ت��ەك��ان��ی ت��ی��ادا‬ ‫چ��االك دەب��ن و دەرون���ی ئ��ارام وهێمن‬ ‫دەبێ بۆ ئەنجامدانی هەر كردارێك بە‬ ‫سەركەوتویی ئەوەی ئێمە مەبەستمانە‬ ‫زیاتر الیەنی پەروەردەكەیە بەتایبەتیش‬ ‫ق��وت��اب��خ��ان��ەوپ��ۆل رەن��گ��ە ل��ەس��ەر ئ��ەم‬ ‫ب��اب��ەت��ەش ه��ەم��وم��ان ه���اوڕا بین ب��ەاڵم‬ ‫زۆرێ��ك لە مامۆستایان پرسیاردەكەن‬ ‫چی لەسەر ئێمەیە ؟ چی بە ئێمە دەكرێ‬ ‫ب��ەر لە وەالم��دان��ەوەی ئ��ەو پرسیارانە‬ ‫با بزانین جوانكاری پ��ۆل وقوتابخانە‬ ‫ك��اری��گ��ەری ل��ەس��ەر دەروون����ی قوتابی‬ ‫چییە بێگومان قوتابی لە دوو ژینگەی‬ ‫ج��ی��اواز ژی��ان بەسەردەبا ئەویش ماڵ‬ ‫وقوتابخانەیە گریمان ژینگەی قوتابخانە‬ ‫زۆر ج��وان وخ��ۆش ورێ��ك وپێك بوو‬ ‫ئەو كاتە حەز دەك��ا زۆرترین كاتی لە‬ ‫قوتابخانە بێ‪,‬ئەگەریش پێچەوانەوە بوو‬ ‫گرفتەكە لێرەیە بۆیە زۆر لەقوتابیانی‬ ‫قۆناغی سەرەتایی لەگەڵ یەكەم وانەدا‬ ‫دەپرسن مامۆستا چەند وانەمان ماوە‬ ‫بچینەوە ماڵێ‪ ،‬ئێمە دەبێ هەوڵی گۆرینی‬ ‫ئەم رستەیە بدەین لەبیروهزری قوتابی‬ ‫ئەویش بەوەاڵمی ئەو دوو پرسیارەی‬ ‫ل��ەس��ەرەوە ئاماژەی بۆ كرا‪.‬جوانكاری‬ ‫وپ���اك وخ��اوێ��ن��ی ژوری ب��ەرێ��وەب��ەرو‬ ‫مامۆستایان وپۆلەكان پێویستە بایەخێكی‬ ‫گرنگ وت���ەواوی پێبدرێت‪,‬بەتایبەتیش‬

‫پۆلەكان الیەنی كەم دی��واری ژورەك��ان‬ ‫ب��ە ت��اب��ل��ۆی رەن��گ��اورەن��گ��ی ق��وت��اب��ی��ان‬ ‫بڕازێندرێتەوە بۆئەوەی قوتابی چێژێكی‬ ‫تایبەتی لێوەربگرێت‪ ،‬وای لێبكات زیاتر‬ ‫حەزو ئارەزوی بچێتە سەر قوتابخانەو‬ ‫باشتر وان��ەك��ان��ی بخوێنێ‪ ،‬ه��ەروەه��ا‬ ‫بۆئەوەی بێزار نەبن لەوانە وبەئاسانی‬ ‫ت��ێ��ب��گ��ەن‪,‬ئ��ەم ج��وان��ك��اری��ەش پێویستە‬ ‫م��ام��ۆس��ت��ای��ی ه���ون���ەری ب��ەه��اوك��اری‬ ‫ب���ەرێ���وەب���ەرو دەس��ت��ەی مامۆستایان‬ ‫ئەنجامی ب��دەن بۆ ئ��ەوەی قوتابیان لە‬ ‫ناخەوە بەختەوەر بن و زیاتر تێبكۆشن‬ ‫‪,‬الی��ەن��ێ��ك��ی گ��رن��گ��ی ج���وان���ك���اری پ��اك‬ ‫وخاوێنییە من رێزم هەیە بۆ مامۆستایان‬ ‫بەاڵم بە داخەوە هەندێك لە قوتابخانەكان‬ ‫ژووری مامۆستانیان زۆر پیس ونارێكە‬ ‫ئەمەش ك��اردان��ەوەی لەسەر ڕەفتاری‬ ‫قوتابی دەبێت مامۆستا چۆن دەتوانێ‬ ‫داوا لە قوتابیەكان بكات پۆلەكەیان پاك‬ ‫رابگرن لە كاتێكدا ژووری مامۆستایان‬ ‫خاوێنی تێدا ب��ەدی نەكرێ ‪ .‬گرنگترین‬ ‫خالیش بۆ ئەم مەبەستە ئەوەیە مامۆستا‬ ‫قوتابیەكان وا رابێنێ لەسەر ئەوەی كە‬ ‫ئەم پۆلە مولكی ئەوانە بەهەموو كەل‬ ‫وپەلەكانیەوە چونكە مرۆڤ لە قۆناغی‬ ‫م��ن��داڵ��ی وەك���و زان��س��ت��ی دەروون���زان���ی‬ ‫دركی پێكردووە (حب التملك ) ی زۆرە‬ ‫چاالكە بۆیە لەم رێگایەوە قوتابیەكان‬ ‫ب��ەه��ەس��ت��ی��اری وش���ەق���ەوە چ��اودێ��ری‬ ‫پۆلەكانیان دەكەن بەتایبەت گەر هەستی‬ ‫كرد مامۆستاكەی بەشێكە لەم پرۆسەیە‬

‫رەزوان عەبدولقادر‬ ‫‪.‬خالێكی تر كە رۆلی مامۆستای هونەری‬ ‫تێدا بەدی دەك��رێ هەڵواسینی هەندێك‬ ‫تابلۆی پەروەردەیی بەهاوكاری قوتابیان‬ ‫دەتوانرێ بابەتی دەرەكیش سوودی لێ‬ ‫ببینرێت بە تایبەتی چیرۆك وداستان‬ ‫وب���ەس���ەره���ات وش���وێ���ن ورووداوی‬ ‫گرنگ جگە لە وێنەو دیمەنی دڵرفینی‬ ‫سروشتی كوردستان ‪.‬بۆ هەرهەنگاوێك‬ ‫دەب���ێ زۆرت��ری��ن ب��ۆچ��وون��ی قوتابیان‬ ‫پەیڕەو بكرێ چونكە ئامانجی سەرەكی‬ ‫ژینگەیەكی تەندروست وجوانە بۆ قوتابی‬ ‫بۆ ئەوەی هەست بەئارامی و دلخۆشی‬ ‫بكات ‪ .‬جا لێرەوە بە پێویستی دەزانم‬ ‫وەزارەت����ی پ����ەروەردە ب��ە هاماهەنگی‬ ‫ل��ەگ��ەڵ پ��س��پ��ۆران��ی ب���واری ه��ون��ەرو و‬ ‫ه��ون��ەرم��ەن��دان��ی ش���ێ���وەك���اری دەس���ت‬ ‫بكات بە پ��رۆژەی ڕەنگاورەنگ كردنی‬ ‫قوتابخانەكانی بە شێوەی قۆناغ تاوەكو‬ ‫سیمایەكی شارستانیەت و نموونەی بدات‬ ‫بە قوتابخانە حكومەیەكیان ومنداالنیش‬ ‫وا هەست بكەن هیچ جیاوازیەكیان نیە‬ ‫لەگەڵ قوتابخانە ئەهلی وتایبەتەكان‬

‫ژمارە (‪ )6‬نيسان ساڵی (‪)2014‬‬

‫(‪)21‬‬

‫هەنگاوە زێڕینەكان بۆپێگەی بەڕێوەبەری قوتابـــخانە‬

‫ب��ۆئ��ەوەی ب��ەڕێ��وەب��ەری قوتابخانەكان‬ ‫روێكی گەشی بواری پەروەردە وفێركردن‬ ‫پێشانی كۆمەڵگە ب���دەن ك��ەم��ای��ەی دڵن‬ ‫ەوای��ی(ق��وت��اب��ی‪،‬م��ام��ۆس��ت��ا‪،‬ف��ەرم��ان��ب��ەران)‬ ‫بن‪،‬سەردەمیانە بكارێن‪ ،‬پەیڕەوی سیفەتە‬ ‫سەركردەییەكانی بەڕێوەبەر بكەن‪،‬گرنگە‬ ‫ئ��ەم پرەنسیپ وستایالنە بكەن بەپالنی‬ ‫رۆژانەیان بەئارمانجی ئاسودەیی وسود‬ ‫گەیاندن بەدەوروبەر‪:‬‬ ‫‪.1‬ت�������������ەن�������������دروس�������������ت�������������ب�������������ێ‬ ‫ل��ەروی(ه��ەس��ت��ەك��ان‪،‬ج��ەس��ت��ەی��ی‪،‬دەرون��ی)‬ ‫بەشێوازێكی تەواوبێ كەموكوڕی‪.‬‬ ‫‪.2‬توانای پالندانان‪،‬جێبەجێكردن‪،‬هەماهەنگ‬ ‫ی‪،‬بەدواداچون‪،‬هەڵسەنگاندن لەكارەكانیدا‬ ‫هەبێ‌‪.‬‬ ‫‪.3‬ل��ێ��زان��ی ل���ەب���ڕی���اردان ل��ەك��ات وس��ات��ی‬ ‫گ�����ون�����ج�����اودوای ب���ی���رك���ردن���ەوەی���ەك���ی‬ ‫ق�����وڵ‪،‬پ�����ەل�����ەن�����ەك�����ردن‪،‬پ�����ەش�����ی�����م�����ان‬ ‫ن��ەب��وون��ەوە‪،‬خ��اوەن��ی ب��ڕی��اروب��ڕی��اردەری‬ ‫بەهێز‪،‬تۆكمەیی‪،‬تەندروست بێت‪.‬‬ ‫‪.4‬پ����راك����ت����ی����زەك����ردن����ی راس���ت���گ���ۆی���ی‬ ‫لەهەڵسوكەوتدا هەروەهاجێگەی متمانەبێ‬ ‫ل��ەك��ارك��ردن‪،‬دروس��ت��ك��ردن��ی بڕواومتمانە‬ ‫لەنێوان تاكەكانی قوتابخانە‪.‬‬ ‫‪.5‬هەبوونی(حەز‪ ،‬ئارەزو‪،‬خۆشەویستی)‬ ‫بۆكاری بەڕێوەبردن‪.‬‬ ‫‪.6‬رێ��زگ��رت��ن لەتاكی بەرامبەر‪،‬گوێگرتن‬ ‫ورازیبوون بەبیروبۆچونی بەرامبەر‪.‬‬ ‫‪.7‬پێشەنگبوون لەكردەوە وهەڵسوكەوتی‬ ‫رۆژان����ە‪،‬دورك����ەوت����ن����ەوە ل����ەك����ردەوەی‬ ‫ن���اپ���ەروەردەی���ی‪،‬دەس���ت���پ���ێ���ش���خ���ەرب���ێ‬ ‫لەساڵوكردن لەكاتی دەوامی فەرمیدا‪.‬‬ ‫‪.8‬ج���وان���ی وپ��اك��وخ��اوێ��ن��ی ل��ەروك��ەش��ی‬ ‫وجلوبەرگیدا‪.‬‬ ‫‪.9‬خ������������اوەن������������ی ئ�����ای�����دی�����ای�����ەك�����ی‬ ‫رۆشنبیرانەبێ‪،‬ئاشناوهەڵگری پەیڤی زانین‬ ‫وزانست بێ‪.‬‬ ‫‪.10‬توانای داهێنان ونوێكاری لەكارەكەیدا‬ ‫هەبێت‪.‬‬

‫(‪)22‬‬

‫ژمارە (‪ )6‬نيسان ساڵی (‪)2014‬‬

‫‪.11‬رەچ�����اوك�����ردن�����ی الی���ەن���ی دەرون�����ی‬ ‫وجەستەیی قوتابی لەگەڵ قۆناغەكانی‬ ‫گەشەكردنیاندا‪.‬‬ ‫‪.12‬ئ��اش��ن��اوب��ەئ��اگ��اب��وون ل��ەب��ارودۆخ��ە‬ ‫هەنوكەییەكان ولەبەرچاوگرتنی ئامانجە‬ ‫پەروەردەیەكان بۆهەر قۆناغێكی فێركردن‪.‬‬ ‫‪.13‬دەس�������ەاڵت�������ەك�������ان پ���ۆل���ێ���ن ب��ك��ات‬ ‫ب���ۆی���اری���دەدەرەك���ان‪،‬ب���ەڕێ���وەب���ەرێ���ك���ی‬ ‫نوسینگەیی(مەكتەبی) نەبێ بەڵكو مەیدانی‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫‪.14‬لێهاتویی لەدروستكردنی پەیوەندی‬ ‫لەنێوان قوتابخانە وكەسوكاری قوتابیان‬ ‫وگ��ەڕەك‪،‬ك��ەس��ێ��ك��ی ك��ۆم��ەاڵی��ەت��ی بێت‬ ‫ودابڕاونەبێ لەكۆمەڵگە‪.‬‬ ‫‪.15‬ب������ەئ������اگ������اب������وون وگ����ری����ن����گ����دان‬ ‫بەرێگەوهۆیەكانی فێربوون بەشێوازێكی‬ ‫س��ەردەم��ی��ان��ە ب��ەل��ەب��ەرچ��اوگ��رت��ن��ی ه��ەر‬ ‫گۆڕانكاریەك كە لەو بوارەدا دێتەپێش‪.‬‬ ‫‪.16‬پێشەنگبوون لەبوارەكانی كارگێڕی‬ ‫وب��ەڕێ��وەب��ردن‪ ،‬لەبەرچاوگرتنی الیەنە‬ ‫تەكنیكی وهونەریەكانی كاری قوتابخانەیی‪.‬‬ ‫‪.17‬گیانی ژینگەپارێزی وژینگەدۆستی‬ ‫ل��ەن��اخ��ی خ���ۆی���ی وم��ام��ۆس��ت��اوق��وت��اب��ی‬ ‫وفەرمانبەران بچێنێت‪.‬‬ ‫‪.18‬ب���ەرژەوەن���دی(پ���ەروەردە وفێركردن)‬ ‫لەسەروی سەرجەم بەرژەوەندیەكانیتر‬ ‫دابنێت‪.‬‬ ‫‪.19‬پ��راك��ت��ی��زەك��ردن��ی چەمكی دادگ���ەری‬ ‫ودادپەروەری لەنێوان تاكەكانی قوتابخانە‪.‬‬ ‫‪.20‬ل�����������ەروی ك���ەس���ای���ەت���ی ه���ەڵ���گ���ری‬ ‫ه������ەرس������ێ چ����ەم����ك����ی(ك����ەس����ای����ەت����ی‬ ‫كاریگەر‪،‬سەرنجڕاكێش‪،‬خۆشەویست) بێت‪.‬‬ ‫‪.21‬ت��وان��ای چ��ارەس��ەرك��ردن��ی كێشەكانی‬ ‫ه��ەب��ێ��ت ك��ەب��ەرۆك��ی ق��وت��اب��خ��ان��ە دەگ���رن‬ ‫بەشێوازێكی هێمنانە‪،‬لەسەرخۆ‪،‬ئاشتیانە‪.‬‬ ‫‪.22‬هەڵگر وبەجێهێنەری پێوەر وپێودانگە‬ ‫گونجاوە پەروەردەیەكان بێت‪.‬‬ ‫‪.23‬ل��������ەروی زم���ان���ەوان���ی وگ��ف��ت��وگ��ۆدا‬ ‫زمانپاراوبێ بۆئەوەی بتوانێ بەئاسانی‬

‫حەسەن حەمەد ئاندێكی‬ ‫بیروبۆچونەكانی بۆبەرانبەر بگوازێتەوە‪.‬‬ ‫‪.24‬دروس������ت������ك������ردن������ی ژی���ن���گ���ەی���ەك���ی‬ ‫ئ�������ارام ودورك�����ەوت�����ن�����ەوە ل���ەه���ەم���وو‬ ‫توندوتیژی‪.‬پەیڕەوكردنی‬ ‫رەهەندەكانی‬ ‫سیستەمی ب��ەڕێ��وەب��ردن��ی دیموكراتیانە‬ ‫لەقوتابخانە‪،‬دوركەوتنەوە لەبەكارهێنانی‬ ‫شێوازی بەڕێوەبردنی دیكتاتۆریانە‪.‬‬ ‫‪.25‬ناسینی فەرمانبەران ومامۆستایان‬ ‫ل�����ەروی(س�����ی�����ڤ�����ی وب�����اك�����گ�����راون�����د)‬ ‫ب��ەئ��ام��ان��ج��ی ب��ەدەس��ه��ێ��ن��ان��ی(دات��ا‪،‬ئ��ام��ار‪،‬‬ ‫ش�����ارەزای�����ی‪،‬ت�����وان�����س�����ت) ب���ۆپ���ێ���دان���ی‬ ‫ك����ار ب���ەف���ەرم���ان���ب���ەران ب��ەپ��ش��ت��ب��ەس��ت��ن‬ ‫بەزانیاریەكان‪،‬پێدانی وانە بەمامۆستایان‬ ‫ب��ەگ��وێ��رەی پ��س��پ��ۆری��ان ب��ۆه��ەر ئاست‬ ‫وقۆناغێك كەبۆیان دەگونجێ‪.‬‬ ‫‪.26‬س���ازدان وئەنجامدانی كۆبوونەوە لە‬ ‫گە ڵ(مامۆستا یا ن‪ ،‬فەر مانبەر ان ‪ ،‬قو تا بیا‬ ‫ن‪،‬دای��ك��ان وب��اوك��ان) بەشێوازێكی رێك‬ ‫وپێك بەجۆرێك لەكۆبوونەوەكاندا رێنما‬ ‫یی‪،‬ئامۆژگاری‪،‬رێساویاساپەروەردەیەكان‬ ‫شەنوكەو بكرێت بەئامانجی ئاڵوگۆڕكردنی‬ ‫بەرەوشی‬ ‫بیربۆچونەكان‪،‬سودگەیاندن‬ ‫پەروەردە وفێركردن‪.‬‬ ‫‪.27‬ب������������������ەڕێ������������������زەوە م�����ام�����ەڵ�����ە‬ ‫ل��ەگ��ەڵ(س��ەرپ��ەرش��ت��ی��اران‪،‬ب��ەرپ��رس��ان��ی‬ ‫پ���ەروەردە) بكات وئەڵقەیەكی پەیوەندی‬ ‫بەهێزبێت لەنێوان دەستەی مامۆستایان‬ ‫وقوتابخانە وپەروەردەكان‪.‬‬ ‫*ماستەر لەكارگێڕی گشتی‬

‫گزیكردن لە ڕێگەی بلوتوزەوە‬ ‫گزیكردن(قۆپیە)دیاردەیەكە هەندێك‬ ‫لەقوتابیان پ��ەن��ای ب��ۆدەب��ەن لەكاتی‬ ‫تاقیكردنەوەكاندا‪ ،‬بۆئەوەی خوێندن‬ ‫ب��ەش��ێ��وەی��ەك��ی ن��ای��اس��ای��ی تێپەڕێنن‬ ‫وبپەڕنەوە لەقۆناغێك بۆقۆناغێكیتر‪،‬‬ ‫ل��ەگ��ەڵ پێشكەوتنی ت��ەك��ن��ۆل��ۆژی��اوە‬ ‫گۆڕانكاری لەشێوازەكانی گزیكردندا‬ ‫ك����راوە ل��ەن��ێ��وان ق��وت��اب��ی��ان‪ ،‬ئ���ەوەی‬ ‫گوێبیست دەبین ئێستا لەناوەندەكانی‬ ‫خوێندن لەنێو قوتابیان ك��ردەی گزی‬ ‫ئەنجام دەدرێ��ت لەرێگەی بلوتوزەوە‬ ‫زان��ی��اری پ��رس��ی��ارەك��ان دەگ��وازن��ەوە‬ ‫ب���ەدان���ان���ی ئ��ام��ێ��رێ��ك��ی زۆر ب��چ��وك‬ ‫لەناوگوێچكەی ئەو‬ ‫ق����وت����اب����ی����ان����ەی‬ ‫تاقیكردنەوە‬ ‫ل��������ەن��������او‬ ‫ه��ۆڵ��ەك��ان��دا‬ ‫ئ������ەن������ج������ام‬ ‫دەدەن‪،‬‬

‫ب���ەخ���وێ���ن���دن���ەوەی پ���رس���ی���ارەك���ان‬ ‫لەالیەن قوتابیەك یان كەسێكیترەوە‬ ‫لەدەرەوەی هۆڵەكاندا‪ ،‬ئەودیاردەیەش‬ ‫ب����ەزۆری ل��ەت��اق��ی��ك��ردن��ەوەی كۆتایی‬ ‫وەرزەك����ان ئەنجام دەدرێ���ت‪ ،‬چونكە‬ ‫كاتی تاقیكردنەوەكان لەدووكاتژمێر‬ ‫كەمترنیە بەڵكو زیاتریشە‪ ،‬ئ��ەوەش‬ ‫كاتێكی زۆرە بۆئەوەی ئەمكارە ئەنجام‬ ‫بدرێت‪ ،‬بەتایبەتی هەندێك لەقوتابیانی‬ ‫پ���ۆل���ی دوازدە ل��ەت��اق��ی��ك��ردن��ەوەی‬ ‫وەزاری وق��وت��اب��ی��ان��ی ك��ۆل��ێ��ژ ئ��ەم‬ ‫دی����اردە ق��ێ��زەوەن��ەی��ان ل��ەن��اوداب��اوە‪،‬‬ ‫ئەو هەڵسوكەوتەی قوتابیان یەكێكە‬ ‫ل��ەك��ارە ن���ادادپ���ەروەری���ەك���ان‪ ،‬چونكە‬ ‫ێ ئەوەی زانیاری‬ ‫دەرچونی قوتابی بەب ‌‬ ‫وپەڕینەوەی بۆقۆناغێكیتر بەشێوەیەكی‬ ‫نایاسایی‪ ،‬چونكە قوتابیانی بەتوانا‬ ‫وسەركەوتو ناتوانن بچنە ئەوزانكۆو‬ ‫ك��ۆل��ێ��ژان��ەی ك��ەئ��ام��ان��ج��ی��ان��ە وه��ی��وای‬ ‫بۆدەخوازن لەبەربوونی ئەوقوتابیانەی‬ ‫بەبێ‌ ئ��ەرك وم��ان��دووب��وون كۆشش‬ ‫دەگ����ەن ب��ەم��ەرام��ەك��ان��ی��ان ل��ەرێ��گ��ەی‬

‫محمد تۆفیق بالیسانی‬ ‫بەدەستهێنانی نمرەی زیاتر بەناحەقی‪،‬‬ ‫بۆیە رێگە گرتن لەم ك��ارە قێزەوەنە‬ ‫ئ���ەرك���ی س���ەرش���ان���ی ب��ەرپ��رس��ان��ی‬ ‫پەروەردەوخوێندنی بااڵیە‪ ،‬هەریەكە‬ ‫لەبەڕێوەبەری پ��ەروەردەك��ان‪ ،‬راگری‬ ‫ك��ۆل��ێ��ژەك��ان‪ ،‬س���ەرۆك���ی ب��ەش��ەك��ان‬ ‫ل��ەئ��ێ��س��ت��اوە ب���ەرن���ام���ەی���ەك داب��ن��ێ��ن‬ ‫رێ��وش��وێ��ن��ەك��ان ب��گ��رن��ە ب��ەروك��ارێ��ك‬ ‫ئ��ەن��ج��ام ب����دەن ب����ۆئ����ەوەی ئ��ام��ێ��ری‬ ‫دژەبلوتوزلەهۆڵەكانی تاقیكردنەوەكان‬ ‫دابنێن تاوەكو قوتابی پشت بەخۆی‬ ‫ببەستێت چیتر ئەودیاردە ناتەندروستە‬ ‫ل�������ەن�������او ق����وت����اب����ی����ان‬ ‫بەرباڵونەبێتەوە‪،‬مافی‬ ‫ق���وت���اب���ی���ە زی�����رەك‬ ‫وب�����ەت�����وان�����اك�����ان‬ ‫ن��ەف��ەوت��ێ��ت ول��ەن��او‬ ‫نەچێت‪.‬‬

‫بەكارهێنانی منداڵ لەناو گروپە چەكدارەكان بۆ شەڕكردن‬ ‫چ��ەن��د ساڵێكە ش��ەڕ ل���ەدژی حكومەتی‬ ‫س��وری��ا دەستیپێكردووە ب��ەو ه��ۆی��ەوە‬ ‫س���ەدان وێ��ران��ك��اری دوچ����اری خەڵكی‬ ‫س��وری��ا ب��ووە كەبریتیە لەوێرانكردنی‬ ‫مااڵن وك��وژران ودەرب��ەدەری هاواڵتیان‬ ‫وچەندین توندوتیژی لەو واڵتە رویداوە‬ ‫كە بەهۆیەوە ب��ووە ه��ۆی ئاوارەبوونی‬ ‫هاواڵتیان ب��ەرەو عێراق وكوردستان و‬ ‫واڵتانی دەوروب���ەری سوریا كەژیانیان‬ ‫پڕە لەنەهامەتی وهەروەها جۆرەها كێشە‬ ‫وگرفت بوون ‪ ،‬ئەوەی جێی سەرنجە لەم‬ ‫رۆژانەدا راپۆرتێكی هەواڵیم بینی لەیەكێك‬ ‫ل��ەك��ەن��اڵ��ە ئ��اس��م��ان��ی��ەك��ان��ی ك��وردس��ت��ان‬

‫ێ‬ ‫ئەوەبوو كەچەند گروپێكی چەكدار كۆمەڵ ‌‬ ‫منداڵیان ل��ەن��ێ��وان��داب��وو ك��ەچ��ەك��دارب��وون‬ ‫وبەكاریان دەهێنن كەئەمەش دژ بەهەموو‬ ‫ی��اس��اوپ��ێ��وەرە م��رۆڤ��ای��ەت��ی ودینیەكانە‬ ‫ب��ەك��اره��ێ��ن��ان��ی م���ن���داڵ وەك����و چ��ەك��دار‬ ‫لەشەڕەكاندا‪ ،‬ئەم مندااڵنە كۆمەڵە مافێكیان‬ ‫هەیە ئەگەر م��ەح��روم بكرێن لەومافانە‬ ‫ئەم ك��ارە دژ بەهەموو رێكەوتننامە نێو‬ ‫دەوڵەتیەكان وجاڕنامەی مافی مرۆڤە‪،‬‬ ‫ئ��ەوەی كەهەڵگری هەڵەكەیە ئەو گروپە‬ ‫چەكدارانەن كە ئەومندااڵنە بەكاردەهێنن‪،‬‬ ‫ل��ێ��رەدا ئ��ەوەی پێویستە جەختی لەسەر‬ ‫بكەینەوە ئەوەیە كەالیەنە پەیوەندیدارەكان‬

‫ساوێن بەرزنجی‬ ‫گرنگی بەو بابەتە بدەن وهەمووالیەك‬ ‫ه��ۆش��ی��ار ب��ك��ەن��ەوە ك��ەك��ارێ��ك��ی هەڵەیە‬ ‫منداڵ بەكارهێنان لەناو هەموو گروپێكی‬ ‫دژ بەمرۆڤایەتی‪..‬وەزارەتی پ��ەروەردە‬ ‫لەسەروی هەمویانەوە گرنگی بەوبابەتە‬ ‫ب����دات‪ ،‬ل��ەق��وت��اب��خ��ان��ەك��ان��دا ه��ۆش��داری‬ ‫زیاتربدەن لەسەر مافی م��رۆڤ ومافی‬ ‫منداڵ بۆئەوەی هەمووكەس شارەزایی‬ ‫هەبێ‌ لەسەر مافی خۆی بۆئەوەی هیچ‬ ‫كەس والیەنێك نەتوانێ‌ بەالڕێیاندا ببات‪.‬‬

‫ژمارە (‪ )6‬نيسان ساڵی (‪)2014‬‬

‫(‪)23‬‬

‫وانەی نمونەیی‬ ‫نورالدین حەسەن ئیسماعیل ئەندامی مەكتەبی سكرتاریەتی(ی‪.‬م‪.‬ك)‬ ‫ش��ێ��وازی وان��ەوت��ن��ەوەی نمونەیی كەمنیش وەك��و مامۆستایەك‬ ‫ب���ەردەوام هەوڵمداوە ئەوشێوازە بەكاربێنم ك��ەزۆر بەسودە و‬ ‫بەكردارەكی مامۆستا سودی زۆری لێدەبینێت‪ ،‬وەك ئەزمونێك‬ ‫ح��ەزدەك��ەم هەنگاوەكانی وان��ەی��ەك��ی نمونەیی ب��ۆ مامۆستایان‬ ‫رونبكەمەوە‪:‬‬ ‫‪.1‬دوای چ��ون��ەژورەوە وساڵوكردن لەقوتابیان سەرەتا سەیری‬ ‫دەفتەری ئەركەكانی ماڵەوەیان بكە وپرسیاری وانەی پێشویان‬ ‫ئاراستەبكە بۆ وەبیرهێنانەوە‪.‬‬ ‫‪.2‬هەڵسان بەدابەشكردنی قوتابیان بۆ(‪)3‬سێ گروپ و ناوێك بۆهەر‬ ‫گروپێك هەڵبژێرە ولەسەر پارچە كارتۆنێك بنوسە وەك (كۆمەڵەی‬ ‫داهێنەران‪ ،‬كۆترەكان‪ .....،‬هتد)‪.‬‬ ‫‪.3‬دابەشكردنی رۆڵ و ئەركی هەر گروپێك‪.‬‬ ‫‪.4‬دواتر ناوەڕۆكی وانەكە ئامادەكرابێت چ بەنوسینەوەی لەسەر‬ ‫تەختە رەشە یان نمایشكردنی بەداتاشۆ یا دابەشكردنی هەندێك‬ ‫رستەو زاراوەو وشە ونوسینی هەندێك پرسیار‪ ،‬وەاڵمەكانیش‬ ‫لەهەندێك زەرفی دیكەدا دابنرێت‪.‬‬ ‫‪.5‬نوسینی پیت و وشەكان بەڕەنگی جیاواز‪.‬‬ ‫‪.6‬ئینجا خوێندنەوە وشرۆڤەكردنی بابەتەكە‪.‬‬ ‫‪.7‬ئاراستەكردنی چەند پرسیارێك لەسەر بابەتەكە‪.‬‬

‫‪.8‬ئینجا داوا لەقوتابیان بكە ئەوانیش چەند پرسیارو‬ ‫وەاڵمێك ئامادە بكەن‪.‬‬ ‫‪.9‬ك��ێ��ب��ڕك��ێ ل��ەن��ێ��وان گ��روپ��ەك��ان دروس����ت بكرێت‬ ‫بۆلێكدانەوەی وش��ەو زاراوە ورستەكان وهێنانی‬ ‫وشەی هاوشێوەو رستەی شیاوی نزیك لەوبابەت‬ ‫و وانەیە‪.‬‬ ‫‪ .10‬ئەنجامدانی چەند یارییەكی گونجاوی ماوە كورت‬ ‫بۆتەشویقكردنی ناوەڕۆكی بابەتەكە‪.‬‬

‫چۆن مامۆستا وا بكات هەستی قوتابی بۆخۆی رابكێشێت‬ ‫بێگومان قوتابخانە دەزگ��ەی��ەك��ی پڕ‬ ‫روناكیە بۆپێگەیاندن ورۆشنبیركردن‬ ‫وف���راوان���ك���ردن���ی ه����زری وەچ��ەك��ان��ی‬ ‫ك��ۆم��ەڵ��گ��ە‪ ،‬ی��اخ��ود وەك درەختێكی‬ ‫رەگ داك��وت��او وب���ەرداروای���ە هەرگیز‬ ‫وشك نابێتەوە‪ ،‬دەتوانین بڵێین لەناو‬ ‫ئەودەزگەیە سێ‌ كۆلەگەو پایە هەیە‬ ‫ئەوانیش مامۆستاو قوتابی وپرۆگرامە‪،‬‬ ‫بەاڵم ئەوەی ئێمە زیاتر تیشكی دەخەینە‬ ‫س��ەری پ��ەی��وەن��دی ن��ێ��وان مامۆستاو‬ ‫ق��وت��اب��ی��ە‪ ،‬ب��ێ��گ��وم��ان ئ��ەوق��وت��اب��ی��ان��ەی‬ ‫كەخۆشەویستیەكی ل��ەرادەب��ەدەری��ان‬ ‫ه��ەی��ە بۆمامۆستایەكەیان‪ ،‬زۆرج���ار‬ ‫ق��وت��اب��ی واح����ەز دەك����ات ك��ەدەرگ��ەی‬ ‫قوتابخانە دان��ەخ��رێ��ت‪ ،‬گ��ەڕان��ەوەی‬ ‫ئ��ەوخ��ۆش��ەوی��س��ت��ی��ەی ك���ە ل��ەالی��ەن‬ ‫ق��وت��اب��ی��ان��ەوە س���ەرچ���اوە دەگ��رێ��ت‬ ‫لەهەڵسوكەوتو جوالنەوەی مامۆستا‬ ‫خ���ۆی دەن��وێ��ن��ێ��ت‪ ،‬ه���ەر ل��ەش��ێ��وازی‬ ‫وان��ەوت��ن��ەوەی ل��ەپ��ۆل��داو خۆشكردنی‬ ‫بابەتەكان وتێگەیشتنی قوتابیەكانی‬

‫(‪)24‬‬

‫ژمارە (‪ )6‬نيسان ساڵی (‪)2014‬‬

‫لەوانەكەیدا‪ ،‬ئەمانە هەموو فاكتەرن‬ ‫ك��ەوا لەقوتابی دەك��ات مامۆستاكەی‬ ‫خۆش بووێت‪ ،‬بۆیە گرنگە وپێویستە‬ ‫م��ام��ۆس��ت��ا ه����ەوڵ ب����دات گرنگترین‬ ‫ئەوهۆكارانە دی��اری بكات كەدەبێتە‬ ‫ه��ۆی بەهێزكردنی پ��ەی��وەن��دی نێوان‬ ‫مامۆستاو قوتابی‪ ،‬ب��ەاڵم ب��ەداخ��ەوە‬ ‫ئێستا دۆخی پەیوەندی نێوان قوتابیان‬ ‫وبەشێك لەمامۆستایان پەیوەندیەكی‬ ‫الوازەو لەسەر بنەمایەكی خۆشەویستی‬ ‫گ����وزەرن����اك����ات‪ ،‬ئ���ەم���ەش وادەك�����ات‬ ‫قوتابیان رقیان لەناوەندەكانی خوێندن‬ ‫بێتەوە‪ ،‬لێرەدا بەشێك لەهۆكارەكانی‬ ‫بۆمامۆستا دەگەڕێتەوە‪ ،‬لەبەرئەوەی‬ ‫بەشەكەیتر بۆ هەلومەرجی نەشیاوی‬ ‫ك���ەپ���ەی���وەن���دی ب���ەخ���راپ���ی ژی��ن��گ��ەی‬ ‫قوتابخانەوە هەیە دەگەڕێتەوە‪ ،‬بۆیە‬ ‫الوازبوونی پەیوەندی لەنێوان قوتابی‬ ‫وم��ام��ۆس��ت��ا ك��اردان��ەوەی��ەك��ی خراپی‬ ‫دەبێت لەسەر خودی قوتابی ودابەزینی‬ ‫ئاستیان بەگشتی‪ ،‬دوا ئەنجام دەبێتە‬

‫دیدار تۆفیق بالیسانی‬ ‫ه��ۆی دواك��ەوت��ن��ی كۆمەڵگە بەگشتی‬ ‫وتاكی مشەخۆریش بەرهەم دێت‪.‬‬ ‫*قوتابخانەی شەهید سلێمان بیرێژی‪-‬‬ ‫پیرمام‬

‫دانیشتنی مامۆستا له‌ناو پۆل‬ ‫بێگومان ئێش وئ��ازار ‌ه جه‌سته‌ییه‌کان‬ ‫ک����اروک����اردان����ه‌وه‌ی ده‌ب���ێ���ت ل �ه‌س �ه‌ر‬ ‫ده‌رونی تاک‪،‬‬ ‫هه‌ر ئه‌و ئ��ازارو ناجێگیریه‌ی جه‌ست ‌ه‬ ‫ده‌رهاویشته‌ی خراپی ده‌بێت له‌سه‌رتاکی‬ ‫به‌رانبه‌رو ئه‌شێ ئه‌و په‌رچه‌کرداران ‌ه‬ ‫ی‬ ‫بگۆڕدرێت بۆ ئ��ازاردان��ی جه‌سته ی ‌‬ ‫یا ده‌رون��ی‪،‬ب��ا رونتربڵێین؛ مامۆستا‬ ‫وه‌ک ه �ه‌م��وو مرۆڤێکیتر ئاساییه‌و‬ ‫له‌روی فیسۆلۆجییه‌وه‌ هیچی زیاتر نی ‌ه‬ ‫له‌که‌سێکیتروهیچ توانایه‌کی زیاتری‬ ‫پێنه‌به‌خشراو ‌ه که‌پێی جیابکرێته‌و ‌ه‬ ‫تابه‌رگه‌ی فشاری زیاتر بگرێت‪ ،‬ئه‌ویش‬ ‫پێویستی به‌پشودان هه‌ی ‌ه به‌تایبه‌تی‬ ‫له‌پۆله‌کاندا ک ‌ه بۆماوه‌ی(چل خوله‌ک)‬ ‫وان ‌ه ده‌ڵێته‌وه‌‪ ،‬ده‌شێت ئه‌و مامۆستای ‌ه‬ ‫سێ تا چوار وانه‌ی هه‌بێت ‪،‬ک ‌ه به‌پێو ‌ه‬ ‫راده‌وه‌س���ت���ێ���ت‪ ،‬ئ���ه‌م راوه‌س��ت��ان��ه‌ش‬ ‫کاتێکی زۆر زۆر ‌ه و ک���اردان���ه‌وه‌و‬ ‫کۆمه‌ڵێ نه‌خۆشی درێژخایه‌ن به‌ دوای‬ ‫خ��ۆی��دا ده‌هێنێ ‪،‬ک � ‌ه ت��ا دواساته‌کانی‬ ‫ژی��ان ه �ه‌ر ب �ه‌ئ��ازاره��وە دەمێنێتەوە!‬ ‫له‌ونه‌خۆشیان ‌ه هه‌وکردن وخورانه‌وه‌ی‬ ‫جومگه‌کان و زی��اده‌ ئێسکی پاژنه‌ی‬ ‫پ��ێ‪(،‬ک��ه‌ل��ێ��ره‌دا ئیشی م��ن ن��ی�ه‌ قس ‌ه‬ ‫له‌سه‌ر نیشانه‌کانی وچاره‌سه‌ره‌کانیان‬ ‫بکه‌م) ئ �ه‌وه‌ی به‌کاری خۆمی ده‌زان��م‬ ‫ئه‌وه‌یه‌ که مامۆستا توشی ئه‌مجۆر ‌ه‬ ‫گرفتانه‌ بوو زه‌حمه‌ت ‌ه بتوانێت خۆی‬ ‫کۆنتڕۆڵ بکات‪ ،‬ئ�ه‌وک��ات به‌که‌مترین‬ ‫ده‌ن��گ��ه‌ده‌‌ن��گ��ی ن���او پ���ۆل ده‌ک �ه‌وێ��ت � ‌ه‬ ‫ژێرفشار‌وچاوه‌ڕوانی ئه‌وه‌ی لێده‌کریت‬ ‫که‌به‌رانبه‌ربه‌قوتابیه‌کان کاردانەوەی‬ ‫هەبێت‪ ،‬وه‌ک وت��ەی نەشیاو‪،‬هه‌ندێ‬ ‫جاریش کارده‌گات ‌ه ئ �ه‌وه‌ی که‌قوتابی‬ ‫ی‌بێت‪ ،‬کاتێک ک ‌ه‬ ‫توشی لێدانی جه‌سته ی ‌‬

‫له‌کاره‌ك ‌ە ده‌کۆڵرێته‌و ‌ه ده‌رده‌که‌وێت‬ ‫فشار ‌ه جه‌سته‌یه‌کانی سه‌رمامۆستای ‌ه‬ ‫ئ �ه‌وه‌ی ق�ه‌وم��ان��دووه‌‪ ،‬ده‌ن��ا روداوه‌ک�� ‌ه‬ ‫زۆر ل �ه‌وه‌ ساده‌تر ‌ه ک ‌ه بگات ‌ه ئ��ازار ‌ه‬ ‫ده‌رون��ی و جه‌سته‌یه‌کان! با ئه‌وه‌مان‬ ‫ب��ی��رن �ه‌چ��ێ��ت ل �ه‌س��اڵ �ه‌ک��ان��ی ه�ه‌ش��ت��او‬ ‫ن����ه‌وه‌ده‌ک����ان وپ��ێ��ش��ت��ری��ش دانیشتن‬ ‫له‌ناوپۆلدا به‌ته‌واوی قه‌ده‌غه‌ بو‪ ،‬به‌اڵم‬ ‫ئێستا ل��ه‌زۆرێ��ک له‌قوتابخانه‌کاندا‬ ‫به‌تایبه‌تی خواپێداوه‌کان مێزوکورسی‬ ‫ب��ۆم��ام��ۆس��ت��اه�ه‌ی�ه‌‪ ،‬ک �ه‌چ��ی ل�ه‌ه�ه‌ن��دێ‬ ‫قوتابخانه یترهه‌تا ئێستا‌ هه‌ربڤه‌یه‌‪،‬‬ ‫به‌تایبه‌تی ئه‌وانەی که‌به‌ڕێوه‌به‌ره‌کانیان‬ ‫ی ته‌قلیدی قوتابخانه‌ک ‌ه‬ ‫به شێوەیەك ‌‬ ‫به‌ڕێوه‌ ده‌بەن وتوانای قبوڵکردنی ئه‌و‬ ‫گۆڕانکاریانه‌ی ئێستای نیه‌وهه‌میش ‌ه‬ ‫وه‌ک توتی ئ��ه‌وه‌ ده‌ڵ��ێ��ن �ه‌وه‌؛ قوتابی‬ ‫ج�����اران زی���ره‌ک���ت���رب���وو! م��ام��ۆس��ت��ای‬ ‫ج���اران باشتربو! پ��ڕۆگ��رام��ی ج��اران‬ ‫گونجاوتربوو! سیستەمی خوێندنی‬ ‫جاران شیاوتر بوو! به‌داخه‌وه‌ زۆرن‬ ‫ئ��ه‌و س �ه‌رپ �ه‌رش��ت��ی��اران �ه‌‪ ،‬زۆرن ئه‌و‬ ‫مامۆستایانه‌‪ ،‬زۆرن‬ ‫ئه‌و باوک ودایکانه‌‪ ،‬سه‌ری ئه‌رێنی بۆ‬ ‫ئه‌م به‌ڕێوه‌به‌ران ‌ه ده‌له‌قێنن‪ ،‬له‌کاتێکدا‬ ‫دانیشتن له‌پۆل دا ئه‌گه‌ربه‌شێوه‌یه‌کی‬ ‫زانستی وپ����ه‌روه‌رده ی‌ی نه‌خشه‌ی‬ ‫ب��ۆ داب��ڕێ��ژرێ��ت‪،‬ده‌ک��رێ��ت ل �ه‌ زۆرێ��ک‬ ‫ل �ه‌ره‌ه �ه‌ن��د ‌ه پ���ه‌روه‌رده‌ی���ه‌ک���ان که‌ڵک‬ ‫به‌خش بێت‪،‬وه‌ک‬ ‫ئه‌وه‌ی هه‌تا مامۆستا له‌روی ده‌رونی‬ ‫وج �ه‌س��ت��ه ی��ی ب��ێ ف��ش��اروس �ه‌الم �ه‌ت‬ ‫بێت‪،‬قوتاییه‌کانی به‌رده‌ستی سه‌المه‌ت‬ ‫وپ����ارێ����زراو وب����ێ ک��ێ��ش � ‌ه وان���ه‌ک���ان‬ ‫وه‌رده‌گ����رن‪،‬خ����ۆئ����ه‌گ����ه‌ر م��ام��ۆس��ت��ا‬ ‫ب���ه‌ش���ێ���وه‌ی���ه‌ک���ی رێ�����ک ودروس������ت‬

‫که‌مال قه‌ره‌داخی‬ ‫له‌سه‌رکورسی و مێزه‌که‌ی هه‌ڵسوکه‌وت‬ ‫بکات‪ ،‬ئه‌وکات ره‌نگدانه‌وه‌ی ئه‌رێنی‬ ‫ل �ه‌س �ه‌ر قوتابیه‌کان ده‌ب��ێ��ت وئ���ه‌وان‬ ‫به‌شێوه ‌ئه‌گه‌رالسایکردنه‌وه‌که‌یشی‬ ‫بێت دووب����اره‌ی ده‌ک���ه‌ن���ه‌وه‌و ده‌بێت‬ ‫به‌به‌شێک له‌جموجوڵی رۆژان��ه‌ی��ان‪،‬‬ ‫خاڵێکیتری ئه‌رێنی دانیشتنی مامۆستا‬ ‫ل�ه‌پ��ۆل�ه‌ک��ان��دا‪ ،‬ئ �ه‌وه‌ی �ه‌ مامۆستا نزم‬ ‫ده‌ب��ێ��ت �ه‌وه‌و ده‌چ��ێ��ت�ه‌ ئاستی قوتابی‬ ‫وئ���ه‌وت���رس���ه‌ ده‌رون���ی���ی���ه‌ی ق��وت��اب��ی‬ ‫ده‌ڕه‌وێ��ن��ێ��ت�ه‌وه‌ که‌مامۆستا هه‌میش ‌ه‬ ‫وه‌ک چ��اودێ��رێ��ک ب�ه‌دی��ار سه‌رییه‌و ‌ه‬ ‫راوه‌س��ت��اوه‌و قوتابی وخوێندکاریش‬ ‫ل� ‌ه ب �ه‌رده‌م��ی��دا خ��ۆی به‌بچوک وک�ه‌م‬ ‫تەماشا ده‌ک��ات‪ .‬ئه‌گه‌ر ره‌چ��اوی ئه‌م‬ ‫خ��ااڵن�ه‌و ده‌ی��ان خ��اڵ و ره‌هه‌ندیتری‬ ‫پ �ه‌روه‌رده‌ی��م��ان��ک��رد‪ ،‬به‌پشت به‌ستن‬ ‫به‌مامۆستای کارامه‌و کادیری قاڵبوو‬ ‫ل �ه‌ب��واری پ���ه‌روه‌رده���دا‌‪ ،‬دڵنیا ده‌بین‬ ‫جوڵه‌ی بۆ پێشه‌وه‌ی پڕۆسه‌ک ‌ه رۆژ‬ ‫له‌دوای رۆژ خێراو خێراترده‌بێت‪.‬‬

‫ژمارە (‪ )6‬نيسان ساڵی (‪)2014‬‬

‫(‪)25‬‬

‫ریپۆرتاژێك لەنێو كۆلێژی پەروەردەی بنیات بۆ مامۆستایانی بنەڕەتی‬ ‫سازدانی‪ :‬هێمن خەلیل‬ ‫م���اوەی دووس��اڵ��ە كۆلێژی پ����ەروەردەی‬ ‫بنیاتی ئێواران كراوەتەوە‪،‬كردنەوەی ئەم‬ ‫كۆلێژە ب��ۆ ئ��ەو قوتابیانەیە كەبەیانیان‬ ‫م��ام��ۆس��ت��ای ق��وت��اب��خ��ان��ە ب��ن��ەڕەت��ی��ەك��ان��ن‬ ‫ودەیانەوێ‌ هەم لەبواری زانست هەنگاوی‬ ‫باشتربنێن لەهەمانكاتیشدا بڕوانامەكانیان‬ ‫ببێتە بەكالۆریۆس‪ ،‬بۆیە سەرتا لەگەڵ‬ ‫د‪.‬جەوهەر فەتاح یاریدەدەری راگری كۆلێژ‬ ‫بۆكاروباری ئێواران وچەند قوتابیەك‪ ،‬ئەم‬ ‫پرسیارانەمان ئاڕاستەكردن‪:‬‬ ‫ن���ەوزاد ئ��ەح��م��ەد‪ :‬قوتابی لەبەشی زمانی‬ ‫ك��وردی ب��ەم شێوەیە باسی لەخوێندنی‬ ‫خۆی كرد وگوتی‪ :‬سەبارەت بەگەڕانەوەم‬ ‫ئ����ارەزوب����وو ب���ۆپ���ەرەپ���ێ���دان ب��ەزان��س��ت‬ ‫بۆیە گ��ەڕام��ەوە ب��ۆب��ەرخ��وێ��ن��دن‪ ،‬م��رۆڤ‬ ‫دەب��ێ��ت ل��ەه��ەوڵ��دان��ی ب�����ەردەوام بێت بۆ‬ ‫ب��ەرزك��ردن��ەوەی ئاستی ب��واری زانستی‪.‬‬ ‫هەروەها لەبارەی گرفتەكانیەوە دەڵێت‪:‬‬ ‫گرفت زۆرە لەبەیانیەوە تاكو نیوەڕۆ‬ ‫لەقوتابخانە وان���ە دەڵ��ێ��ی��ن��ەوە‪ ،‬بێگومان‬ ‫ماندوودەبین سەرەڕای ئەركی ماڵ ومنداڵ‬ ‫وپ��اش��ان دێیتە كۆلێژ وان���ە دەخوێنین‪،‬‬ ‫ئەمە گومانی تێدا نییە كەئەركێكی زۆرە‪،‬‬ ‫بۆیە ئەگەربێت وكاتەكانت بەشێوەیەكی‬ ‫رێكوپێك داب���ەش ن��ەك��ەی��ت ئ���ەوە خۆی‬ ‫لەخۆیداگرفتە‪.‬هەرچەندە م��رۆڤ دەبێت‬ ‫ب��ەس��ەرئ��ەم گ��رف��ت��ان��ەوە زاڵ��ب��ێ��ت‪ ،‬چونكە‬ ‫ئێمە وەك���و ئ��ەوق��وت��اب��ی��ان��ە ن��ی��ن ك��ەت��ازە‬ ‫دێنە زانكۆوە‪.‬بۆیەداواكاریم زۆرە ئێمە‬ ‫قوتابین مافمان هەیە لەم باڵەخانەدا وەكو‬ ‫بەندیخانە وای��ە نەباخچە ونەكافتریاو‪....‬‬ ‫هتد‪ ،‬زۆرب��ەی ژورەك��ان داخ��راون وهیچ‬ ‫شوێنێكی لێنیە ك��ەدڵ��ت پێی خۆشبێت‪،‬‬ ‫یەكێكیتر لەگرفتەكان گرفتی هاتوچۆیە‬ ‫بەتایبەتی بۆ ئەوقوتابیانەی كەرێگەمان‬ ‫دوورەودرەن��گ دەگەینە دەوام‪ ،‬سوپاسی‬ ‫مامۆستایان دەكەم كەهاوكاریمان دەكەن ‪.‬‬ ‫مشیر وەه����اب‪ :‬ق��وت��اب��ی ل��ەب��ەش��ی زانستی‬ ‫كۆمەاڵیەتی قۆناغی دووەم‪ ،‬ئ��ەودەڵ �ێ‌‪:‬‬ ‫ب��ەئ��ارەزوی خ��ۆم گ��ەڕام��ەوە بۆخوێندن‬ ‫وس���اڵ���ی ‪1986‬خ����ان����ەی م��ام��ۆس��ت��ای��ان��م‬ ‫ت��ەواوك��ردووە‪ ،‬بڕوانامەی ئێمە هاوتای‬ ‫بڕوانامەی ئامادەیی بوو‪ ،‬لەبەر بڕوانامەكەم‬ ‫نەمدەتوانی ببم بەسەرپەرشتیار‪،‬هەروەها‬ ‫ئەوحەز وخولیایە وایلێكردم بگەڕێمەوە‬ ‫بەرخوێندن‪ ،‬لەبارەی گرفتەكانەوە ئێمە‬ ‫سااڵنێكی زۆرە لەخوێندن دابڕاوین كەدێینە‬ ‫كۆلێژ ئەوانەی ئامادەییان تەواوكردووە‬ ‫شارەزاییان لەئێمە زیاترە لەبوارەكانی‬ ‫ئ��ی��ن��گ��ل��ی��زی‪ ،‬ج���وگ���رف���ی���ا‪...،‬ه���ت���د‪ ،‬ب���ەاڵم‬

‫(‪)26‬‬

‫ژمارە (‪ )6‬نيسان ساڵی (‪)2014‬‬

‫بەخۆشحاڵیەوە مامۆستایانمان كەوانەمان‬ ‫پێدەڵێنەوە بەڕێزەوە دەڕواننە ئێمە‪ ،‬ئێمەش‬ ‫ب��ەڕێ��زەوە ل��ێ��ی��ان��دەڕوان��ی��ن‪ ،‬ئێمەدەوامی‬ ‫خۆمان هەیە بەتایبەتی لەقوتابخانە وانە‬ ‫دەڵێینەوە‪ ،‬هەروەها خاوەنی ماڵ ومنداڵین‬ ‫وئ��ەرك��م��ان ل��ەس��ەرش��ان��ە‪ ،‬ب��ۆی��ە ئ��ەرك��ن‬ ‫لەسەرئێمە‪ ،‬ئەوقوتابیە داواك���اری هەیە‬ ‫ودەڵێت‪:‬داوامان لەیەكێتی مامۆستایان و‬ ‫وەزارەتی پەروەردە ئەوەیە كەوانەكانمان‬ ‫كەمپێبڵێنەوە لەقوتابخانە یاخود ئەگەر‬ ‫بكرێت بكرێینە مۆڵەتی خوێندن‪ ،‬ئەوپارەی‬ ‫لێمان وەردەگرن پارەمان لێنەستێنرێت‪.‬‬ ‫ف��ەه��ی��م��ە ب��اپ��ی��ر‪:‬ق��وت��اب��ی ب��ەش��ی زانستی‬ ‫كۆمەاڵیەتیە بەم شێوەیە قسەكانی كرد‪:‬‬ ‫ج���اران باڵەخانەكەمان ك��ۆن ب��وو ب��ەاڵم‬ ‫ئێستاباڵەخانەیەكی‬ ‫ب��ەخ��ۆش��ح��اڵ��ی��ەوە‬ ‫ش��ی��اوم��ان ب��ۆدروس��ت��ك��راوە‪ ،‬ه��ەرچ��ەن��دە‬ ‫نەبوونی باخچەوكافتریاوشوێنی خوێندن‬ ‫بۆقوتابیان نیە‪.‬‬ ‫م��ەری��وان ف��ەره��اد‪ :‬قوتابی قۆناغی یەكەمی‬ ‫بەشی زانستی گشتیە لەم بارەوەگوتی‪:‬‬ ‫ئێمە كۆمەڵێك قوتابین لەشارۆچكەی‬ ‫ه��ەری��رەوە بەو رێگە قەرەباڵغەوە دێینە‬ ‫زان��ك��ۆ ه���ەروەه���ا پ���اش ت��ەواوب��وون��م��ان‬ ‫دەگ��ەڕێ��ی��ن��ەوە‪،‬ك��ەدەگ��ەڕێ��ی��ن��ەوە ه��ەری��ر‬ ‫كاتژمێر(‪ )10‬ی شەوە‪ ،‬هەروەها بەیانیان‬ ‫م��ام��ۆس��ت��ای��ن ل��ەق��وت��اب��خ��ان��ە‪،‬ج��گ��ە لەمانە‬ ‫ئەركی ماڵ ومنداڵیشمان لەسەرە‪ ،‬بۆیە‬ ‫ك��اری��گ��ەری راس��ت��ەوخ��ۆی لەسەرمانەوە‬ ‫هەیە كەنەتوانین هیچ كاتێكمان هەبێت‬ ‫ب���ۆخ���وێ���ن���دن‪ ،‬ل����ەب����ارەی ی��ارم��ەت��ی��دان��ی‬ ‫مامۆستایان‪ ،‬دەڵێ‌‪ :‬یارمەتی هەیە‪ ،‬بەاڵم‬ ‫لەبەشێك بۆبەشێكیتر جیاوازە‪ ،‬هەروەها‬ ‫هەندێكجارنەگونجانێك ه��ەی��ە لەنێوان‬ ‫قوتابی ومامۆستا‪ ،‬ب��ەاڵم بەبۆچونی من‬ ‫بۆتەمەن دەگەڕێنمەوە‪ ،‬چونكە بەشێك‬ ‫ل��ەق��وت��اب��ی��ان ت��ەم��ەن��ی��ان ل��ەم��ام��ۆس��ت��ای��ان‬ ‫گەورەترە وخزمەتیان زیاترە‪ ،‬وە لەروی‬ ‫دەرون��ی��ش��ەوە كەمێك ق��ورس��ە بەیانیان‬ ‫مامۆستابیت وئ��ێ��واران��ی��ش ق��وت��اب��ی‪.‬ئ��ەو‬ ‫قوتابیە لەبارەی باڵەخانەوە‪،‬گوتی‪ :‬كێشەی‬ ‫ب��اڵ��ەخ��ان��ە ون��ەب��وون��ی كافتریاوشوێنی‬ ‫ن��وێ��ژك��ردن وباخچە‪ ،‬نەبوونی شوێنێك‬ ‫ب��ۆخ��وێ��ن��دن‪ ،‬ن��ەب��وون��ی ك��ات��ی خ��وێ��ن��دن‬ ‫كەشەوانە درەنگی شەو دەگەڕێینەوە ماڵ‬ ‫هەروەها مەنهەجەكەمان گرانە‪.‬ئەوقوتابیە‬ ‫سوپاسی حكومەتی هەرێمی كوردستان‬ ‫ویەكێتی مامۆستایان ودەستەی كارگێڕی‬ ‫ومامۆستایانی كۆلیژ دەك��ات‪ ،‬كەكاتێكی‬ ‫ب���اش���ە ب��ۆخ��ۆپ��ڕچ��ەك��ك��ردن ب��ەزان��س��ت‬ ‫وه��ەن��گ��اوی ب��ەرەوپ��ێ��ش��ەوەن��ان ل��ەب��واری‬ ‫زانست وزانیاری هەروەها بەدەستهێنانی‬ ‫بڕوانامەی بەكالۆریۆس‪.‬‬

‫د‪.‬جەوهەر فەتاح‬

‫نەوزاد ئەحمەد‬

‫مشیر وەهاب‬

‫فەهیمە باپیر‬

‫مەریوان فەرهاد‬

‫كازم حەسەن‬

‫هاوار جەبار‬

‫ك������ازم ح����ەس����ەن‪ :‬ئ���ەوق���وت���اب���ی���ەش ه���ەر‬ ‫لەشارۆچكەی هەریرەوە دێت‪ ،‬دەڵێ‌‪ :‬رێگەی‬ ‫نێوان هەریروشاری هەولێر (‪)75‬كم‪ ،‬واتە‬ ‫چون وهاتن(‪ )150‬كم‪ ،‬بەهاتن وچونەوە‬ ‫س �ێ‌ ك��ات��ژم��ێ��رم��ان پێدەچێت كەئەمەش‬ ‫كاریگەری راستەوخۆی لەسەر رەوشی‬ ‫خوێندنمانەوە دەبێت‪ ،‬كاتی خوێندنمان‬ ‫نیە بەوپێیەی بەیانیان مامۆستاینە وانە‬ ‫دەڵێینەوە ئێوارانیش قوتابی ئەركێكی‬ ‫زۆرقورسمان بەسەرشانەوەیە‪.‬داواكارم‬ ‫ل��ەم��ام��ۆس��ت��ای��ان ك��ەه��اوك��اری��م��ان ب��ك��ەن‪،‬‬ ‫ل��ەب��ارەی مەنهەج زۆرگ��ران��ە‪ ،‬كەهەندێك‬ ‫لەمامۆستایان یارمەتیمان نادەن كەدرەنگ‬ ‫دەگ��ەی��ن��ە زان��ك��ۆ‪ ،‬س��ەب��ارەت بەباڵەخانە‬ ‫ون��ەب��وون��ی باخچەوشوێنی ن��وێ��ژك��ردن‬ ‫وشوێنی خوێندن هەر لەقوتابخانەیەكی‬ ‫ئامادەیی دەچێت‪.‬‬ ‫هاوارجەبار‪ :‬قۆناغی دووەمی بەشی زمانی‬ ‫ئینگلیزی‪ ،‬دەڵ���ی‪ :‬خەڵكی ش��ارۆچ��ك��ەی‬ ‫رەوان�����دزم ب���ەاڵم ل��ەب��ەرئ��ەوەی قوتابی‬ ‫ئ��ەوك��ۆل��ێ��ژەم بۆیە ماڵم ئێستا لەشاری‬ ‫هەولێرە‪ ،‬دەڵێ‌‪ :‬لەبەرئەوەی ئێمە بەڕۆژ‬ ‫مامۆستاوبەئێوارانیش قوتابین ئەركمان‬ ‫ق���ورس���ە‪ ،‬ه��ەن��دێ��ك ل��ەم��ام��ۆس��ت��ای��ان��م��ان‬ ‫مامەڵەیان رەقە لەگەڵماندا‪ ،‬بەاڵم بەشێكیان‬ ‫مامەڵەیان زۆرباشە‪ ،‬كێشەی هاتوچۆمان‬ ‫هەیە هەقە یارمەتیمان بدەن‪ ،‬یاخود مۆڵەتی‬ ‫خوێندنمان بدەنێ‌‪ ،‬باڵەخانەكە نوێیە بەاڵم‬ ‫شیاونیە وشوێنێكی نیە بۆخوێندن لەروی‬ ‫باخچە وكافتریا‪ ،‬ه��ەروەه��ا ئافرەتەكان‬ ‫لەهۆڵی خوێندن نوێژدەكەن‪.‬‬ ‫ئەوگرفتانەی كەقوتابیان باسیان لێكرد‬ ‫ئاڕاستەی د‪.‬جەوهەر فەتاح یاریدەدەری‬ ‫راگری كۆلێژ بۆكاروباری ئێوارانمان كرد‪،‬‬ ‫ئەویش وەاڵم��ی دای��ن��ەوە‪ ،‬سەرەتا گوتی‪:‬‬ ‫لەساڵی‪ 2013-2012‬كۆلێژی پەروەردەی‬ ‫بنیاتی ئ��ێ��واران ك��رای��ەوە‪ ،‬س��ەرەت��ا ل��ە(‪)5‬‬ ‫بەشی زانستی پێكهاتبوو‪ ،‬بەاڵم ئەمساڵ‬ ‫بەشی زمانی عەرەبی كرایەوە بووبە (‪)6‬‬ ‫بەش‪ ،‬واتە ئێستا پێكهاتووە لەبەشەكانی(‬ ‫زمانی ك���وردی‪ ،‬زمانی ع��ەرەب��ی‪ ،‬زمانی‬ ‫ئینگلیزی‪ ،‬ماتماتیك‪ ،‬زانستی گشتی‪ ،‬زانستی‬

‫كۆمەاڵیەتی)‪ ،‬ژمارەی قوتابیانمان نزیكەی‬ ‫(‪ )800‬قوتابی دەبێت‪،‬سەبارەت بەوەرگرتنی‬ ‫قوتابیان لەم كۆلێژە گرنگترینیان دەبێت‬ ‫مامۆستا بێت لەقوتابخانەی بنەڕەتی بێت‬ ‫ول��ەس��ەرم��ی�لاك��ی وەزارەت����ی پ����ەروەردە‪،‬‬ ‫ئەمە ی��ەك لەمەرجە گرنگەكانە‪،‬مەرجی‬ ‫دووەم كۆنمرەی ئەوقوتابیەیە كەپێشكەش‬ ‫بەكۆلێژ دەكات‪.‬لەبارەی بڕوانامەكانەوە‬ ‫ێ ج��ۆر ب��ڕوان��ام��ەم��ان ه��ەی��ە ك��ەك��اری‬ ‫س� ‌‬ ‫پێبكرێت‪ ،‬جۆرێكیان ئەوانەی لەدەرچوانی‬ ‫ئ���ام���ادەی���ن ل��ق��ی زان��س��ت��ی و وێ���ژەی���ی‪،‬‬ ‫ێ دەك��ەن و‪ %60‬بۆ‬ ‫ئ��ەوان��ە تەنهاپێشبڕك ‌‬ ‫ئەوانەیە‪ %20،‬بۆئەوانەیە كەلەپاش سێی‬ ‫ن���اوەن���دی پێنچ س��اڵ��ی��ان خ��وێ��ن��دوە‪%20،‬‬ ‫ێ ساڵیان خوێندوە لەپاش‬ ‫بۆئەوانەیە كەس ‌‬ ‫سێی ن���اوەن���دی‪ ،‬كەمەبەستمان خانەی‬ ‫مامۆستایانە ودەرچ���وان���ی پیشەسازی‬ ‫وئ���ام���ادەی���ی وك��ش��ت��وك��اڵ وخ��وێ��ن��دن��ی‬ ‫ئیسالمیە‪ ،‬ئ��ەوان��ە وەردەگ��ی��رێ��ن كۆیان‬ ‫دەكاتە‪.%100‬لەبارەی ئەو مامۆستایانەی‬ ‫كەلەوكۆلێژە وانەدەڵێنەوە‪ ،‬گوتی‪ :‬زۆربەی‬ ‫مامۆستاكانی ئێرە مامۆستایانی كۆلێژی‬ ‫پ����ەروەردەی بنیاتی بەیانیانن وئ��ێ��واران‬ ‫خ��ۆب��ەخ��ش��ان��ە وان��ەدەڵ��ێ��ن��ەوە ب��ەش��ێ��وەی‬ ‫وان��ەی زێدەگی‪ ،‬وئەگەر مامۆستا نەبوو‬ ‫ئ��ەوا لەكۆلێژەكانیتر مامۆستای وانەبێژ‬ ‫وانەدەڵێنەوە‪.‬‬ ‫س��ەب��ارەت بەكێشەكان ئ��ەوی��ش كێشەی‬ ‫تاقیگەیە بەتایبەتی بەشی زانستی گشتی‪،‬‬

‫بۆیە بۆ ئەم بەشە لەتاقیگەكانی كۆلێژی‬ ‫زانست بەتەنسیق كەبەنوسراو ئاگادارمان‬ ‫كردونەتەوە وانەدەخوێنن دووساڵە قوتابی‬ ‫كەمتر وەردەگ��ری��ن ل��ەم بەشە لەبەرئەم‬ ‫گرفتە تاقیگەیەكمان ه��ەی��ە لەباڵەخانە‬ ‫كۆنەكە‪.‬لەبارەی باڵەخانەوە بەسوپاسەوە‬ ‫سەرۆكایەتی زانكۆ ئەوباڵەخانە تازەیان‬ ‫داوە بەئێمە‪ ،‬دەربارەی كافتریا وباخچەو‬ ‫‪...‬ه��ت��د‪ ،‬ل��ەس��اڵ��ی ئ��ای��ن��دە ه��ەوڵ��ی خۆمان‬ ‫دەخەینەگەڕ بۆچارەسەركردنی ئەم گرفتە‪،‬‬ ‫دەرب���ارەی رێگەی قوتابیانی كەرێگەیان‬ ‫دوورە بەهەموومامۆستاكانمان گوتوە‬ ‫كە لەكاتژمێری یەكەم یارمەتی هەموو‬ ‫قوتابیان ب��دەن ك��ەدرەن��گ دەگ��ەن��ە زانكۆ‬ ‫هەروەها كاتژمێرەكانی تریش یارمەتیان‬ ‫بدەن‪.‬لەكۆتاییدا زۆر سوپاسی گۆڤاری‬ ‫مامۆستاش دەكەین بۆ بەسەركردنەوەو‬ ‫ب���ەدواداچ���ون���ی ئ���ەم ب��اب��ەت��ان��ە‪ ،‬ه��ی��وای‬ ‫سەركەوتنتان بۆ دەخوازین‪.‬‬

‫ژمارە (‪ )6‬نيسان ساڵی (‪)2014‬‬

‫(‪)27‬‬

‫دیمانەیەك لەگەڵ مامۆستای هونەرمەند خومار رەشید‬ ‫دیمانە‪ :‬هێمن خەلیل‬

‫داهێنان پێویستی بەكەشوهەوای گونجاوە‬ ‫مامۆستا خومار رەشید دەرچ��وی بەشی‬ ‫شێوەكاری پەیمانگەی هونەرەجوانەكانی‬ ‫سلێمانیە س��اڵ��ی ‪ ،1985‬دوات���ر م��اوەی‬ ‫ح��ەڤ��دە س���اڵ ل��ەواڵت��ی ئەڵمانیا ب���ووەو‬ ‫پ��اش��ان ب���ووەت���ەوە م��ام��ۆس��ت��ا ل��ەه��ەم��ان‬ ‫ب��ەش��ی پ��ەی��م��ان��گ��ەی ه��ون��ەرەج��وان��ەك��ان��ی‬ ‫هەولێر‪ ،‬خاوەنی زیاتر لە(‪ )30‬پێشانگەیە‬ ‫ل��ەن��اوەوەو دەرەوەی كوردستان‪ ،‬ئێستا‬ ‫قوتابیە ل��ەب��ەش��ی ش��ێ��وەك��اری كۆلێژی‬ ‫هونەرەجوانەكانی زانكۆی سەالحەدین‪،‬‬ ‫بۆیە چەند پرسیارێكمان ئاڕستە كرد‪:‬‬ ‫ل��ەس��ەرەت��ادا لێمان پرسی ه��ۆك��ار چییە‬ ‫م��اوەی��ەك��ە كاروچاالكیە هونەرەیەكانت‬ ‫ێ ئ���ەوی���ش ل����ەوەاڵم����دا گ��وت��ی‪:‬‬ ‫ن��اب��ی��ن��ر ‌‬ ‫بەدڵنیاییەوە ئێستا كەقوتابی زان��ك��ۆم‬ ‫ت��ارادەی��ەك��ی زۆر ك��اری��گ��ەری ك��ردۆت��ە‬ ‫س��ەر ب��ەردەوام��ی چاالكیە هونەریەكانم‪،‬‬ ‫ه��ۆك��ارەك��ەش��ی ب��ۆ ئ���ەوە دەگ��ەڕێ��ن��م��ەوە‬ ‫كۆلێژەكەمان پێویستی بەكاری هونەری‬ ‫ب���ەردەوام���ی ه��ەی��ە ب��ۆ وان��ەك��ان��ی ك��ەوا‬ ‫ل��ەالی��ەن م��ام��ۆس��ت��اك��ان��ەوە داوادەك���رێ���ت‪.‬‬ ‫بۆیە ئەو پابەندبوونەم بەداواكاریەكانی‬ ‫ك��ۆل��ێ��ژو وان��ەك��ان دەب��ێ��ت��ە ه��ۆی ئ��ەوەی‬ ‫ل��ەك��ارە هونەریەكانی تایبەت بەچاالكیە‬ ‫ه��ون��ەری��ەك��ان��م دوادەخ��������ات‪ ،‬ه��ۆك��اری‬ ‫ت��ری��ش ه��ەی��ە ج��گ��ە ل��ەم��ە وەك خ��ەری��ك‬ ‫بوونم بەكاروباری خێزانیەوە‪ ،‬لەخاتوو‬ ‫خومارمان پرسی ن��ەوەی ئێستا ب��واری‬ ‫شێوەكاری چۆن هەڵدەسەنگێنی؟ ئەویش‬ ‫دەڵێ‌‪ :‬لەنەوەی ئێستا هەوڵی بەرچاو هەیە‬ ‫‪ ،‬بەاڵم پێویستیان بەپاڵپشتی و خستنەسەر‬ ‫ڕێگا هەیە ئەمەش بەپشتگیری كەسانی‬ ‫دڵسۆز دێتە دی لەنێوان هونەرمەندان و‬ ‫كەسانی پاڵپشتی هونەر‪ ،‬ئەو هونەرمەندە‬ ‫ئاماژەی بەهۆڵەكانی شێوەكاری كرد بەم‬ ‫شێوەیە بەداخەوە دەڵێم هۆڵەكانی نمایش‬ ‫لەئاستی نمایشی كاری هونەری نییە‪ ،‬بۆیە‬ ‫ئەركێكی كەلتوریە كە كەرتی تایبەت و‬ ‫كەرتی گشتی بەجدی بیر لەوە بكەنەوە‬ ‫كەوا چەند هۆڵێكی گونجاو لەكوردستان‬ ‫بەگشتی و پایتەخت بەتایبەتی بنیادبنرێت‬ ‫ب��ۆ ئ���ەوەی ه��ون��ەرم��ەن��دان و بینەرانیش‬ ‫بەشێوەیەكی شیاو مامەڵە لەگەڵ بەرهەمە‬

‫(‪)28‬‬

‫ژمارە (‪ )6‬نيسان ساڵی (‪)2014‬‬

‫هونەریەكان بكرێت ‪.‬‬ ‫*خاتوو خومار ئاواتی هەیە لەنێو ئەم‬ ‫جیهانە پاكەی شێوەكاریدا بۆیە گووتی‪:‬‬ ‫ئاواتەكانم زۆرن بەاڵم ئاواتە خوازم بتوانم‬ ‫ب��ی��ن��ەران زی��ات��ر ڕازی بكەم لەبەرامبەر‬ ‫ك��ارەك��ان��م و ببم ب��ەخ��اوەن��ی گەلەریەكی‬ ‫تایبەت بەخۆم لەگەڵ وەرشەیەكی تایبەتی‬ ‫ه��ون��ەری ش��ێ��وەك��اری ت��ا ل��ەوێ��وە بتوانم‬ ‫بەشێك ل��ەئ��اف��رەت��ان��ی خ���اوەن ب��ەه��رەی‬ ‫هونەری تێدا زیاتر پەرەبەبەهرەكانیان‬ ‫ب��دەن و واڵتەكەمان ببێتە واڵتێك كەوا‬ ‫دەی���ان ه��ۆڵ و گ��ەل��ەری و م��ۆزەخ��ان��ەی‬ ‫تێدا بكرێتەوە لەبارەی نوێبوونەوەی‬ ‫ه����ون����ەرو ب���ڕوان���ام���ە ئ����ەم خ��ات��وو‬ ‫گ��ووت��ی‪ :‬ه��ون��ەر ه��ەب��ێ��ت پێویستی‬ ‫ب��ەن��وێ��ب��وون��ەوەو داه��ێ��ن��ان هەیە‬ ‫بێگومان دەزگ��ا ئەكادیمیەكان ئەم‬ ‫سۆنگەیەن كەدەتوانرێت سوودی‬ ‫لێوەربگیرێت‪ ،‬چونكە ئەم دەزگایانە‬ ‫بەشێك لەمامۆستاكانی خاوەن‬ ‫ش����ارەزای ب��اش��ن و دەك��رێ��ت‬ ‫س��وود لە شارەزاییەكانیان‬ ‫وەربگیرێت‪ ،‬جگە لەمەش‬ ‫بڕوانامە هەندێ جار وەك‬ ‫زەروورەت زەروورە‬ ‫ب��ۆ ئ����ەوەی بتوانرێت‬ ‫دوات���ر ل��ەدەزگ��اك��ان��ی‬ ‫ت���ری ه���ون���ەری ئ��ەو‬ ‫ش��ارەزای��ی��ەی هەتە‬ ‫ب���ی���گ���ەی���ەن���ی���ە ئ���ەو‬ ‫ن��ەوەی��ەی ك���ەوا تێدا‬ ‫دەخ��وێ��ن��رێ��ت‪ ،‬ل��ەب��ارەی‬ ‫ك���ارك���ردن���م ئ����ەوە ك��ات��ان��ەی‬ ‫ئ��ام��ادەی��ی ك��ارك��ردن��م هەیەو‬ ‫ل��ەب��ارێ��ك��ی ئ��اس��ای��ی دام ‪،‬‬ ‫چ��ون��ك��ە داه��ێ��ن��ان پێویستی‬ ‫بەكەش و ه��ەوای گونجاوە‪،‬‬ ‫لەبارەی دوا كارو بەرنامەم‬ ‫ئ��ەو م��اوەی��ە زیاتر خەریكی‬ ‫ك��اری ئەكادیمیم و بەنیازم‬ ‫ل����ەداه����ات����وو پ��ێ��ش��ان��گ��ای��ە‬ ‫ب���ك���ەم���ەوەو ل��ەت��ج��روب��ەی‬ ‫ئەكادیمیم ‪.‬‬

‫ئەخالقی وێنە لەسەردەمی زانیاری‬ ‫دەستەكاریكردنی وێنە بەبەكارهێنانی كۆمپیۆتەر‬ ‫بۆتە دی��اردەی��ەك پێویستە هەڵوێستمان هەبێ‬ ‫ب��ەرام��ب��ەری‪ ،‬ب��ەت��ای��ب��ەت ك��ات�ێ‌ پ��ەی��وەن��دی هەبێ‬ ‫بەچارەسەركردنی وێنەی ژمارەیی وباڵوكردنەوەی‬ ‫لەرۆژنامە وكەناڵەكان و هۆیەكانی راگەیاندنی‬ ‫ئەلیكترۆنی‪ ،‬بەتایبەت دەستكاریكردنی وێنە چ‬ ‫بۆكاری شەخسی یابۆكاری راگەیاندن بێت‪ ،‬بەاڵم‬ ‫دەستكاریكردنی وێنەو تێكدانی ی��ان شێواندنی‬ ‫یان لكاندنی بەوێنەیتر كارێكی هەڵەیەو تاوانە‪،‬‬ ‫زۆر نمونەیتر هەیە لەسەر ئەنجامدانی هەندێك‬ ‫لەرۆژنامەنوسان ی��ان وێنەگرانی رۆژنامەنوس‬ ‫بەئەنجامدانی گۆڕانكاری لەهەندێك لەوێنەكان‬ ‫ئا‪ :‬بڕوا رەمەزان ساڵەیی‬ ‫كەدەستیان دەكەوێت‪ ،‬كەدەبێتە هۆی دروستبوونی‬ ‫كۆمەڵێك پرسیار كەپەیوەندی هەیە بەئەخالقیەتی مامەڵەكردن لەگەڵ وێنە لەژێر سێبەری‬ ‫سەردەمی وێنەگرتنی ژمارەیی‪ ،‬وەكو كرداری گۆڤاری نیوزیوكی بەناوبانگ كەهەڵسا‬ ‫بەگۆڕینی وێنەی(مارسا ستێورات)‪ ،‬گوایە كاتێ‌ لەبەندینخانەیە‪ ،‬ب��ەاڵم وێنەكە زۆر‬ ‫جیاوازبوو لەگەڵ ئەسلیەكەی خۆی‪ ،‬هەروەها هەمان روداو رویدا لەگەڵ پێشكەشكاری‬ ‫ناودار(ئۆپێرا وینفری)كەلێكردنەوەی سەری بوو وخستنە شوێنی الشەی ئەكتەرێكی‬ ‫بەناوبانگیتر‪ ،‬ه��ەروەه��ا گ��ۆڤ��اری (روز الیوسف) هەستا بەدانانی وێنەی(لیونسكی)‬ ‫لەگەڵ(كلینتۆن) لەسەر بەرگەكەی‪ ،‬كە لەوێنەكەدا كلینتۆن لەشێوەی ئافرەتەو شۆرتی‬ ‫ئافرەتی لەبەركردووە‪ ،‬كەبووە هۆی نیگەرانی باڵیۆزی ئەمریكای ئەو كات‪ .‬لەسەردەمی‬ ‫وێنەگرتنی ژمارەیی زۆر ئاسان بووە گۆڕینی شێوەی وێنە‪ ،‬چ بەالدانی بەشێكی یان‬ ‫خستنەسەری ی��ان گۆڕینی رەنگی ی��ان باكگراوندەكەی‪ ،‬ی��ان لكاندنی كۆمەڵێك وێنە‬ ‫بەیەكترەوە‪ ،‬لەسەردەمی فۆتۆشۆپ وتێڕوانینی لەبەرنامەی چارەسەری وێنە‪ ،‬دەتوانی‬ ‫هەركەسێك بێت بەگۆڕینی هەر وێنەیەك‪ ،‬بەواتای گۆڕینی راستی وێنەكە‪ .‬وێنە وەك‬ ‫هەواڵە‪ ،‬داب ونەریت وئەخالقیات وسیفەتی خۆی هەیە‪ ،‬لەگرنگترینیان وردبینی وراستی‬ ‫وگواستنەوەی راستیە دوور لەساختەكاری‪ .‬چ شتێك هەیە رێگەپێدراو و دروستە لەبواری‬ ‫چارەسەری وێنەی ژمارەیی؟ چ شتێك رێگەپێدراونیەو دروست نیە؟ ئایا(میساقی شەرەف)‬ ‫هەیە كەناسراو بێت لەنێوان كۆمەڵەكانی رۆژنامەنوسان كەدیاریكراوە بۆرۆژنامەنوسان و‬ ‫وێنەگران‪ ،‬سنوری چارەسەری ژمارەیی دروست بۆ وێنەگرتن‪ .‬لەسەرەتا نەبوونیەك هەیە‬ ‫لە(میساقی شەرەف)ی رۆژنامەنوسی‪ ،‬بەرامبەر چارەسەری ژمارەیی بۆ وێنە‪ ،‬زۆربەیان‬ ‫ێ ناكرێنەوەو تازەناكرێنەوە بەبەردەوامی‪ ،‬ه��ەروەك چۆن رۆژنامەو‬ ‫كۆنن وهیچ نو ‌‬ ‫دامودەزگەكانی راگەیاندنی رۆژئ��اوا ئەنجامی دەدەن‪ ،‬ئاماژەیەك هەیە كەرێگەنەدراوە‬ ‫بەساختەكردنی وێنە‪ ،‬بەاڵم دیاری نەكردووە‪ .‬لەدامودەزگەكانی راگەیاندنی رۆژئاوای‬ ‫بەناوبانگ وەكو رۆیتەرزو واشینتن پۆست ونیۆیۆرك تایمزو ئەسشتیدپرێس‪ ،‬بەڵگەیەك‬ ‫هەیە كەیارمەتی رۆژنامەنوسی كارا دەدات لەئاراستەكردن وچۆنیەتی مامەڵەكردن لەگەڵ‬ ‫چارەسەری ژمارەیی بۆوێنە‪ ،‬ئەم بەڵگەیە دڵنیاتدەكاتەوە لەسەر رێزگرتنی خوێنەرو‬ ‫دوور لەهەڵخەڵەتاندن چ لەرێگەی هەواڵ یان وێنە‪ ،‬هەروەها رێگەپێنەدراوە لەگۆڕینی‬ ‫ناوەڕۆكی وێنەكە‪ ،‬پێویستە خوێنەر زۆر وریابێت بۆ هەرگۆڕانكاریەك لەوێنەو دوور بێت‬ ‫لەدەستكاری‪ ،‬جگە بۆ رونی وجوانی وێنەكە وپیادەكردنی بەرزترین پلە لەوریایی لەكاتی‬ ‫بەكارهێنانی چاالكی كردنەوە یان بڕینی یان گۆڕینی رەنگەكەی‪ ،‬لەگەڵ ئاگاداری خوێنەر‬ ‫لەرێگەی گفتۆگۆی وێنەكە بۆ هەر گۆڕانكاریەك‪ ،‬لەكاتی بوونی هەر قسە ورەخنەیەك‬ ‫لەسەر وێنەكە پێویستە بۆ تێگەیشتنی وێنەكە بێت‪ ،‬پێویستە باڵوی نەكاتەوە لەبنەڕەتدا‪،‬‬ ‫پێویستە دووربێت لەهەڵخەڵەتاندنی خوێنەر‪ ،‬هەندێك رێگەپێدراو هەیە بۆچارەسەركردنی‬ ‫هەندێك بەشی وێنەكە وەكو خاڵێكی دیاریكراو یان چاكسازی لەهەندێك رەنگ بۆجوانتر‬ ‫پیشاندانی‪ ،‬بەاڵم گرنگ ئەوەیە كاركردنەكەی بەگوێرەی هەست وداب ونەریت وئەخالقی‬ ‫چارەسەری تەقلیدی وێنەكە بێت‪ ،‬هەروەك چۆن ئامادەكراوە لەالیەن سەردەمی ژمارەیی‪.‬‬ ‫جوانی وێنە لەئەسڵەكەدایەو دەستكاریكردن وشێواندنی یان لكاندنی‪ ،‬واتە پێشێلكاریكردنی‬ ‫داب ونەریت وئەخالقیەتی چ��ارەس��ەری وێنەو دوورە لەڕەوشتی رۆژنامەنوسی و‬ ‫وێنەگرانی رۆژنامەنوس‪ .‬مەرج نیە ئەو كەسەش رۆژنامەنوس بێت یان وێنەگر‪ ،‬گرنگ‬ ‫ئەوەیە هەر كەسێك ئەوكارە ئەنجام بدات پێشێلكاریەو قەدەغەیە‪ ،‬هەڵسوكەوتێكە دوور‬ ‫لەرەوشتی رۆژنامەگەری‪.‬‬

‫رۆڵ وگرنگی توێژەری‬ ‫كۆمەاڵیەتی لەناو‬ ‫ناوەندەكانی خوێندندا‬ ‫كەنعان مەجید‬

‫پ����ەروەردە بەمانا ف��راوان��ەك��ەی وات���ە نزیكبوونەوە‬ ‫لەپێگەیاندنی كۆمەاڵیەتی‪ ،‬ئ��ەو پڕۆسەیەش بریتیە‬ ‫ل��ەك��ردارە گرنگەكانی وەبەرهێنانی مرۆیی ك��رداری‬ ‫وەبەرهێنانی هێزی مرۆیی بەبنەمایەكی گرنگ وبنەڕە‌تی‬ ‫دادەنرێت لەكۆمەڵگەدا جا ئەوكۆمەڵگەیە پێشكەوتوبێت‬ ‫یان پێچەوانەكەی‪،‬ئەوەی گەرەكمانە پەروەردەی قوتابیە‬ ‫لەقوتابخانەدا‪ ،‬پەروەردەی قوتابیش پەیوەستە بەپتەوی‬ ‫پەیوەندی نێوان قوتابی ومامۆستا وئ��ەو كەلوپەلە‬ ‫م��اددی��ان��ەی لەقوتابخانەدا ه��ەی��ە‪ ،‬بۆیە سەركەوتنی‬ ‫ئ��ەوپ��ڕۆس��ەی��ە بەتەنها ن��ەب��ەس��ت��راوەت��ەوە بەقوتابی‬ ‫ومامۆستا بەڵكو ه��ۆك��اری دی��ك��ەش ه��ەن یارمەتی‬ ‫كامڵبوونی پڕۆسەی پەروەردەوفێركردن دەدەن لەوانە‬ ‫پڕۆگرام وژینگەی قوتابخانە ونەخشەدانان وهۆیەكانی‬ ‫رونكردنەوە و زۆرهۆكاریتریش گرنگتر لەهەموان‬ ‫بوونی كارەكتەری توێژەری كۆمەاڵیەتیە لەناوەندەكانی‬ ‫خوێندندا‪ ،‬رۆڵگێڕانی تەواوەتی ئەوكارەكتەرە فاكتەری‬ ‫هەرە گرنگی بنیاتنانی پەروەردەیەكی دروستە‪ ،‬بۆیە‬ ‫بوونی توێژەری كۆمەاڵیەتی لەقوتابخانەدا پێویستە‬ ‫و وادەك��ات فشاری سەرمامۆستا بەتایبەت لەبواری‬ ‫پ���ەروەردەك���ردن���دا ك��ەم��ب��ك��ات��ەوە‪ ،‬ئ��اش��ك��رای��ە ل��ەگ��ەڵ‬ ‫بەردەوامبوونی پڕۆسەی خوێندن كێشەوئاریشەی‬ ‫زۆر لەناو ناوەندەكانی خوێندندا سەرهەڵدەدات رەنگە‬ ‫مامۆستا ل��ەب��ەر زۆری ئەركەكانیدیكەی بەتایبەت‬ ‫گەیاندنی پەیامی زانست وزان��ی��اری نەتوانێت وەكو‬ ‫پێویست رۆڵی پ��ەروەردەك��ردن بگێڕێت‪ ،‬بۆیە لێرەدا‬ ‫ئەركی توێژەری كۆمەاڵیەتی بەدیاردەكەوێـت كەدەبێـت‬ ‫ئەو بۆشاییە پڕبكاتەوە كە مامۆستا نەیتوانیوە بەو‬ ‫ئ��ەرك��ە هەڵسێت ورۆڵ بگێڕێت لەچارەسەركردنی‬ ‫ئاریشەكان كە رۆژانە لەقوتابخانەكان سەر هەڵدەدەن‬ ‫ئەگەر رێگەش لەوئاریشانە نەگیرێت ئەوا پڕۆسەی‬ ‫خ��وی��ن��دن پ��ەك دەخ���ات ل��ەم ن��اوەن��دان��ەدا‪ ،‬ب��ۆی��ە جیا‬ ‫لەوەی كەتوێژەر رێنمایی گشتی دەبەخشێـتە قوتابیان‬ ‫ل��ەپ��ۆل��ەك��ان��دا گرنگە ب��ەت��اك ك��ارەك��ان��ی خ��ۆی بكات‬ ‫ولەنزیكەوە لەژینگەیەكی گونجاوی دوور ل��ەژاوەژاو‬ ‫گفتوگۆ لەگەڵ ئەوقوتابیانە بكات كە بوونەتە مایەی‬ ‫كێشە بۆپۆلەكەیان وقوتابخانەكە بەگشتی یاخود ببێتە‬ ‫ه��ۆك��ار ب��ۆچ��ارەس��ەرك��ردن��ی كێشەی ئەوقوتابیانەی‬ ‫كەكێشەی ن��اوخ��ۆی خێزانیان هەیەو ئەوكێشانەش‬ ‫زۆرجار بوونەتە مایەی دابەزینی ئاستی زانستی قوتابی‬ ‫یان مایەی رێگری لەدرێژەدانی ئەوقوتابیە بەخوێندن‪،‬‬ ‫بۆیە بوونی توێژەی كۆمەاڵیەتی لەقوتابخانەدا زیاتر‬ ‫لەسودێك بەپڕۆسەی پ��ەروەردەوف��ێ��رك��ردن دەگەیه‬ ‫نێـت‪ ،‬البردنی بەشێكی زۆری بەرپرسیاریەتیەكانی‬ ‫ب���ەڕێ���وەب���ەر ل���ەالی���ەك وچ���ارەس���ەرك���ردن���ی كێشە‬ ‫كەسیەكانی قوتابی لەالیەكیترەوە‪ .‬ئەوخاسیەتانەی‬ ‫كەگرنگە لەتوێژەری كۆمەاڵیەتیدا هەبێـت(هێمنی‪،‬بەرزی‬ ‫كەسایەتی ‪،‬روخ��ۆش��ی ك��ۆم��ەاڵی��ەت��ی‪،‬پ��ەروەردەی��ی)‪،‬‬ ‫ێ‬ ‫بۆیە لێرەدا پێویستە دەسەاڵت بزانێت ئەگەربمانەو ‌‬ ‫پەروەردەیەكی دروست بنیات بنێین وكۆمەڵگەیەكی‬ ‫تەواو مەدەنی بێتە كایەوە لەكوردستان ئەوا دەبێـت‬ ‫س���ەرج���ەم ئ���ەو ف��اك��ت��ەران��ەی ك��ەدەب��ن��ە بنەمایەكی‬ ‫گرنگی پێشكەوتنی ئ��ەو پڕۆسەیە دەستەبەربكات‬ ‫ل��ەس��ەروی هەمویان دام��ەزران��دن��ی رێژەیەكی زۆری‬ ‫توێژەرودابەشكردنیان بەشێوەیەكی دادپ��ەروەران��ە‬ ‫بەسەر سەرجەم قوتابخانەكان بەبێ جیاوازیكردن‬ ‫لەنێوان شاروشارۆچكەوگوندەكان‪.‬‬ ‫بەڕێوەبەری قوتابخانەی یەریڤان‪ /‬پەروەردەی خەبات‬

‫ژمارە (‪ )6‬نيسان ساڵی (‪)2014‬‬

‫(‪)29‬‬

‫مامۆستا (عـــەلی حـــەمــە ڕەشــــــــــید)‬ ‫نووسەری بواری ئەدەبی منداڵن تایبەت بە‬ ‫گۆڤاری(مامۆستا)‬

‫هونراوەكانم پەروەردەیین و زیاتر لە‬ ‫(‪ )100‬هۆنراوەیان ئاوازیان بۆ دانراوە‬ ‫گۆڤاری مامۆستا‪ :‬سەرەتا حەزدەكەم لە زمانی‬ ‫خۆتەوە خۆت بە خوێنەران بناسێنیت ؟‬ ‫م��ام��ۆس��ت��ا ع���ەل���ی‪ :‬ل��ە س��اڵ��ی (‪ )1961‬ز لە‬ ‫شارۆچكەی بەرزنجە لە دایك بووم‪ .‬ئێستا‬ ‫س��ەرپ��ەرش��ت��ی��اری پ��ەروەردەی��ی��م‪..‬ئ��ەن��دام��ی‬ ‫یەكێتی نووسەرانی كوردم لقی سلێمانی‪ ،‬لە‬ ‫هەشتاكانەوە هۆنراوە وچیرۆك بۆ مندااڵن‬ ‫دەنووسم‪ .‬زۆرتر گرنگی بەبابەتی مندااڵن‬ ‫دەدەم لە چیرۆك و هۆنراوە و شانۆ گەری‬ ‫و ئۆپەرێت و نوسین دەرب���ارەی منداڵ و‬ ‫ئ��ەو بابەتانەی كە پەیوەندییان بە منداڵ‬ ‫و دنیای منداڵەوە هەیە ‪.‬یەكەم بابەتم كە‬ ‫هۆنراوە یەكی مندااڵن بوو‪ ،‬لە ساڵی ‪1985‬‬ ‫دا لە ڕۆژنامەی (هاوكاری)دا باڵو كرایەوە‪.‬‬ ‫ل���ەو س��ات��ەوە ه��ەت��ا ئێستا ب��ەب��ەردەوام��ی‬ ‫ل��ە گ��ۆڤ��ارو رۆژن���ام���ەك���ان و سایتەكاندا‬ ‫بەرهەمەكانم باڵودەكەمەوە‪.‬شایانی باسە‬ ‫زۆربەی هۆنراوەكانم كراون بە گۆرانی و‬ ‫ئێستا بەبەردەوامی لە تەلەفزیۆنە ناوخۆیی‬ ‫و كەناڵە ئاسمانییەكاندا پەخش دەكرێن و‬ ‫زۆربەیان بە سەر زاری مندااڵنەوەن‪...‬كە‬ ‫زیاتر لە (‪ )100‬هۆنراوە دەبێت‪..‬هەروەها‬ ‫ئەو ئۆپەرێتانەش كە نووسیومن لە چەند‬ ‫باخچەیەكی س��اوای��ان��دا نمایش ك���راون‪..‬‬ ‫ب��ەش��داری��م ل��ە وۆرك ش���ۆب و سیمنار‬ ‫وكۆنفرانسی ئ��ەدەب��ی تایبەت ب��ە ئەدەبی‬ ‫مندااڵن ك��ردووە لە هەولێر و سلێمانی و‬ ‫دهۆك‪.‬سەرپەرشتی دەرك��ردن��ی گۆڤارێكی‬ ‫سااڵنە دەكەم كە قوتابخانەی ئاری بنەڕەتی‬ ‫لە سلێمانی سااڵنە دەریدەكات ‪..‬كە گۆڤارێكی‬ ‫گشتییە تا ئێستا شەش ژمارەی لێدەچووە و‬ ‫بەردەوامیشە‪،‬چەند بەرهەمێكم پێشكەش بە‬ ‫مندااڵن كردووە كە بریتین لەمانە‪:‬‬ ‫(فڕفڕۆكە‪،‬خەندەی ئاوات‪،‬ئافەرین‪،‬كۆڤینوها‬ ‫وڕێكانی‪،‬دیاری‪،‬سرودی كوردستان‪،‬جەژن)‬ ‫كە هۆنراوەن‪..‬هەروەها (دیاری و سەردان‬

‫(‪)30‬‬

‫ژمارە (‪ )6‬نيسان ساڵی (‪)2014‬‬

‫‪،‬ئەسپ و فیل‪،‬منداڵێكی زیرەك)كە چیرۆكن‬ ‫‪،‬هەروەها (قوتابییەكی زیرەك‪،‬یاری بیركاری‬ ‫‪،‬وان���ەی ك��وردی‪..‬ك��ە چیرۆك و ه��ۆن��راوەن‬ ‫‪..‬هەروەها منداڵ و فیلم كارتۆن‪..‬كە ئۆپەرێتە‪.‬‬ ‫گ��ۆڤ��اری م��ام��ۆس��ت��ا‪ :‬وەك دەزان��ی��ی��ن ك��ە ئێوە‬ ‫س��ەرپ��ەرش��ت��ی گ��ۆڤ��ارێ��ك دەك���ەن ب��ەن��اوی‬ ‫(ئاری) ئەمە چۆن بوو؟‬ ‫مامۆستا عەلی‪ :‬بەڵێ ‪،‬كاتێك مامۆستابووم‬ ‫لە قوتابخانەی (ئاری) بنەڕەتی لە سلێمانی‬ ‫پێشنیاری ئەوەمان كرد كە گۆڤارێك بەناوی‬ ‫قوتابخانەكەمانەوە دەربكەین ‪،‬كە مامۆستا‬ ‫(ج��وان م��ول��ود) ب��ەڕێ��وەب��ەری قوتابخانەكە‬ ‫و مامۆستا (ع��وس��م��ان ئ��ەح��م��ەد) ی��ش كە‬ ‫یاریدەدەربوو پشتگیریان كردین و هاوكار‬ ‫و پشتیوانی دەرك��ردن��ی گۆڤارەكەبوون و‬ ‫بە دڵسۆزییەوە بەهاوكاری مامۆستایان‬ ‫و بەڕێوەبەر و یاریدەدەرانی قوتابخانەكە‬ ‫ت��وان��ی��م��ان ل��ەس��اڵ��ی (‪ )2007‬دا ژم����ارە‬ ‫س��ف��ری گ���ۆڤ���اری (ئ�����اری) دەرب���ك���ەی���ن و‬ ‫زۆرترین ئەركیش كەوتە ئەستۆی من كە‬ ‫بەخۆشحاڵیەوە خۆ بەخشانە تا ئێستاش‬ ‫ه���ەرب���ەردەوام���م ه��ەرچ��ەن��دە وا ب��ۆ پێنج‬ ‫س��اڵ دەچێت ل��ەوێ ن��ەم��اوم و ئەمساڵیش‬ ‫ژمارەیەكی نوێ بەڕێوەیە و شانازیشی پێوە‬ ‫دەكەم‪.‬‬ ‫گۆڤاری مامۆستا‪ :‬نوسین بۆ منداڵ و كاری‬ ‫سەرپەرشتیاری و ژیانی رۆژان���ە ئەمانە‬ ‫چ��ۆن گونجاندنێك ل��ە نێوانیاندا دروس��ت‬ ‫دەك��ەی��ت‪،‬ل��ەگ��ەڵ ئ���ەوەش���دا س��ەرپ��ەرش��ت��ی‬ ‫گۆڤارێكی سااڵنە دەكەیت؟‬ ‫مامۆستا عەلی‪ :‬ڕاستە ئەم كارانە هەریەكەیان‬ ‫ج��ۆرە ماندووبوونێكی دەوێ��ت تا بتوانیت‬ ‫تیایاندا سەركەوتوبیت ‪،‬ب��ەاڵم توانیوومە‬ ‫كارێك بكەم كە هاوسەنگییەك دروست بكەم‬ ‫تا وەكو پێویست بۆ هەر بوارێكیان توانای‬ ‫خۆم بەكاربهێنم و تا ڕادەیەك سەركەوتنیش‬ ‫م��س��ۆگ��ەر ب��ك��ەم‪...‬ك��اری سەرپەرشتیاری‬ ‫هەمیشە بە هەموو توانایەكمەوە و زۆر‬ ‫ب��ە ن���ەرم و ن��ی��ان��ی ه��ەڵ��س��وك��ەوت��م ل��ەگ��ەڵ‬

‫دیمانە ‪:‬ئەنوەر شارباژێڕی‬ ‫مامۆستایانی هاوڕێمدا كردووە و ڕێنمایی‬ ‫پێویستم پێداون هەم دەرب��ارەی چۆنیەتی‬ ‫وتنەوەی بیركاری و هەم دەربارەی چۆنیەتی‬ ‫هەڵسوكەوت لەگەڵ قوتابیاندا و توانیومە‬ ‫هەمیشە شتی ن��وێ و پەروەردەییانەیان‬ ‫پ��ێ بڵێم و دوور ب��ك��ەون��ەوە ل��ە هەندێك‬ ‫ه��ەڵ��س��وك��ەوت ك���ە ت���ا ئ��ێ��س��ت��اش ل���ە زۆر‬ ‫قوتابخانەدا مامۆستایان بەكاری دەهێنن‪..‬‬ ‫وەك لەكاتی پشو بەو وریابەدا ‪،‬مامۆستایان‬ ‫كە پێیان دەڵێن ئ��ەوان بە بەهێزی دەست‬ ‫دەكێشن بە تەختەكەدا كە‪،‬ئەمە بەالی منەوە‬ ‫باش نییە و هاتوم كارێكم ك��ردووە كە بە‬ ‫هۆنراوە وەاڵم بدەنەوە ‪..‬ب��ەاڵم هۆنراوەی‬ ‫پەروەردەیی‪..‬بۆ پۆلی (‪ )3،2،1‬ی بنەڕەتی‬ ‫كە مامۆستا بە قوتابییەكانی وت پشووبەن‬ ‫‪،‬ئ��ەوان دەڵێن(مامۆستا گیان ئامادەین) كە‬ ‫وتی وریابن دەڵێن(چاوەڕوانی تۆ دەكەین)‬ ‫بۆ پۆلەكانی (‪ )6،5،4‬یش كە وتی پشو بەن‬ ‫دەڵێن(هەوڵدان‪،‬هەوڵدان‪،‬هەوڵدان پیشەمانە)‬ ‫كە وتی وری��ان دەڵێن(بە هەوڵدان دەگەینە‬ ‫ئەو ئاواتەی هەمانە) لەگەڵ هەندێك شتی تر‬ ‫و هەمیشە حەزم كردووە كە وانەی بیركاری‬ ‫بكرێتە یاری بیركاری‪.‬‬ ‫گۆڤاری مامۆستا‪ :‬دوو شت لێرەدا سەرنجیان‬ ‫راكیشام ‪،‬ئەوانیش مامۆستایانی هاوڕێم و‬ ‫یاری بیركاری حەزدەكەم روونتر باسیان‬ ‫بكەیت؟‬ ‫مامۆستا ع��ەل��ی‪ :‬مەبەستم لە مامۆستایانی‬ ‫ه��اوڕێ��م هەموو ئ��ەو مامۆستا بەڕێزانەیە‬ ‫ك��ە س��ەرپ��ەرش��ت��ی��م ك����ردوون و ئێستاش‬ ‫سەرپەرشتییان دەكەم‪...‬بۆ یاری بیركاری‬ ‫باوەڕتان هەبێت‬ ‫زۆرج����ار ك��ە وان����ەم وت���ۆت���ەوە ل��ە جیاتی‬ ‫بنوسم بیركاری نوسیومە ی��اری بیركاری‬ ‫یان بیركاری بەیاری ‪،‬تەنها بەو نوسینە بێ‬ ‫ئەوەی وشەیەك بڵێم خۆشی و زەردەخەنە‬ ‫ب��ە ڕوخ���س���اری ق��وت��اب��ی��ی��ەك��ان��ەوە زۆر بە‬ ‫جوانی دی��ارب��ووە ‪..‬بۆیە ح��ەزدەك��ەم گشت‬

‫مامۆستایان بەو شێوەیە بن و بە كرداریش‬ ‫ببێتە ی��اری بیركاری و پاریش كتێبێكم بە‬ ‫چاپ گەیاند كە ن��اوی(ی��اری بیركاری ) یە‬ ‫چ��ەن��د بابەتێكی بیركاریشم ك����ردووە بە‬ ‫هۆنراوە و كومەلێك چیرۆك و هۆنراوەی‬ ‫پەروەردەیی لەخۆگرتوە و باسی وانەكانی‬ ‫تریشی تیایە‪.‬‬ ‫گۆڤاری مامۆستا‪ :‬چەند هۆنراوەت ئاوازی بۆ‬ ‫دانراوە ؟‬ ‫مامۆستا عەلی‪ :‬وەك ئاشكرایە هۆنراوەكانی‬ ‫من پ��ەروەردەی��ی��ن و زۆریشیان ئ��اوازی��ان‬ ‫ب��ۆ دان���راوە ك��ە ل��ە ‪100‬ه��ۆن��راوە زی��ات��رن‪..‬‬ ‫حەزدەكەم ئەوەش بڵێم كە یەكەم ئاواز دانەر‬ ‫كە ئاوازی بۆ هۆنراوەكانی من دانا هاوڕێی‬ ‫خۆشەویستم كاك (سەالم حەمادی) بوو ‪،‬‬ ‫ئیتر زۆرب��ەی ئەو ئ��اوازدان��ەران��ەی كە كار‬ ‫بۆ مندااڵن دەكەن ئاوازیان بۆ هۆنراوەكانم‬ ‫داناوە ‪،‬من دەستخۆشییان لێدەكەم ‪،‬داوای‬ ‫لێبووردنیان لێدەكەم كە ئێستا ناتوانم ناوی‬ ‫هەموویان بهێنم‪...‬بەاڵم زۆرترینیان لە الیەن‬ ‫هاوڕێی ئازیزم مامۆستا س��االر عەبدوڵاڵ‬ ‫و تیپی ه��ون��ەری مندااڵنی سلێمانی بووە‬ ‫وچەند ئۆپەرێتێكیشم لە باخچەكاندا ئاوازی‬ ‫بۆ دان���راوە و ك��اری بۆ ك��راوە ‪،‬بەتایبەتی‬ ‫باخچەی ساوایانی (سلێمانی و ئەستێرە )‪.‬‬ ‫گۆڤاری مامۆستا‪ :‬هۆنراوە و چیرۆكەكانت لە‬ ‫كوێدا باڵودەكەیتەوە ؟‬ ‫مامۆستا عەلی‪ :‬من هەر گۆڤارێك بۆ مندااڵن‬ ‫دەرب��چ��ێ��ت ل��ە ك��وردس��ت��ان��دا ه���ەوڵ���دەدەم‬ ‫ك��ە بابەتی ب��ۆ بنێرم ‪،‬ئ��ەوان��ەی ك��ە ئێستا‬ ‫ب��ەردەوام��ن پەپوولە و جگەرگۆشەكان و‬ ‫گۆڵەكان و سمۆرە و گۆڤاری( سڤۆرە) ش‬ ‫كە لە دهۆك دەردەچێت‪.‬‬ ‫گۆڤاری مامۆستا‪ :‬تۆ بۆ كێ دەنوسیت؟‬ ‫مامۆستا ع��ەل��ی‪ :‬نوسین بەرپرسیارێتییە‪،‬‬ ‫بەاڵم نوسین بۆ منداڵ بەرپرسیارێتییەكی‬ ‫گەورەیە ‪،‬كارێكی وا ئاسان نییە كە هەموو‬ ‫كەس بتوانێت خۆی لێبدات‪..‬لە هەشتاكاندا‬ ‫ك��ە مامۆستا ب���ووم ه��ەم چ���االك ب���ووم لە‬ ‫خوێندنەوەدا وهەستیشم دەكرد كە بەهرەی‬ ‫نووسینم هەیە‪،‬بەكوردی وبەكورتی من بۆ‬ ‫مندااڵنی كورد دەنوسم‪.‬‬ ‫گۆڤاری مامۆستا‪ :‬ئەو كاتانەی كە دەنوسیت‬ ‫هەست بەچی دەكەیت؟‬ ‫مامۆستا عەلی‪ :‬كە دەنوسم واهەست دەكەم‬ ‫منیش وەك��و م��ن��دااڵن چێژ و خۆشی لەو‬ ‫هۆنراوانە دەبینم‪،‬چونكە لە كاتی نووسینی‬ ‫هۆنراوەیەكی ت��ازەدا ‪،‬بە گۆرانی دەیڵێم و‬ ‫زۆرجار تا ماوەیەك هەر بەسەر زارمەوەیە‪.‬‬ ‫گ��ۆڤ��اری مامۆستا‪ :‬وەك نوسەرێكی ب��واری‬ ‫پ����ەروەردە وئ��ەدەب��ی مندااڵن‪،‬تێڕوانینتان‬ ‫بەرامبەر بە ئەدەبی مندااڵنی ئەمڕۆ چۆنە؟‬ ‫بە واتایەكی تر ئەدەبی مندااڵنی ئەمڕۆ چۆن‬ ‫هەڵدەسەنگێنیت و ئایندەی چۆن دەبینیت؟‬ ‫مامۆستا ع��ەل��ی‪ :‬ئ��ەدەب��ی م��ن��دااڵن ل��ەم��ڕۆدا‬ ‫پێشكەوتنێكی باش و بەرچاوی بەخۆیەوە‬ ‫بینیوە‪،‬ئەوەتا كۆمەڵێك گۆڤاری تایبەت بە‬ ‫مندااڵن لە كوردستاندا دەردەچن‪،‬نوسەرانی‬ ‫ب��واری ئەدەبی مندااڵنیش كۆمەڵێك كتێب‬

‫و نامیلكەی چیرۆك و هۆنراوەیان بەچاپ‬ ‫گەیاندووە‪.‬دەزگا و بەڕێوەبەرێتی تایبەت‬ ‫ب��ە چاپكردنی ب��ەره��ەم��ی ئ��ەدەب��ی مندااڵن‬ ‫هەیە‪،‬كە سەردانی كتێبخانەكانیش دەكەیت لە‬ ‫هەندێكیاندا بەشی تایبەت بە ئەدەبی مندااڵن‬ ‫هەیە‪،‬كە ئەمانە پێشكەوتنی ئەدەبی مندااڵنە لە‬ ‫كوردستاندا‪.‬بەاڵم لەناو ئەمانەشدا بەرهەمی‬ ‫وای تێدایە كە بۆ منداڵ ناگونجێت و بەناوی‬ ‫ئەوانەوە باڵوكراوەتەوە‪...‬بێجگە لە كۆمەڵێك‬ ‫بابەتی سادە و سواو و دووب��ارە ب��ووەوە‪.‬‬ ‫ئەگەر نوسەرانی ئەم بوارە وەك پسپۆڕی‬ ‫و شارەزایی ئەو دنیایە سەردەمییانە بنوسن‬ ‫و ئاگاداری ئەدەبی مندااڵنی جیهان بن‪ ،‬ئەوا‬ ‫ئایندەیەكی گەشی دەبێت‪.‬بۆیە پێویستە وریا‬ ‫و وردتر كاری بۆ بكرێت‪.‬‬ ‫گۆڤاری مامۆستا‪ :‬بەرای تۆ باشترین ڕێگە بۆ‬ ‫خۆشەویستكردنی خۆێندنەوە الی منداڵ‬ ‫چییە؟‬ ‫مامۆستا ع��ەل��ی‪ :‬چ��ۆن م��رۆڤ پێویستی بە‬ ‫خۆراكی پڕ ڤیتامین و بەسود هەیە بۆ ئەوەی‬ ‫گەشە بكات و هەمیشە لە تەندروستییەكی‬ ‫باشدا بێت ‪،‬بە هەمان شێوەش پێویستی بە‬ ‫خۆراكی مێشك هەیە ‪،‬ك��ە ئ��ەو خۆراكەش‬ ‫خوێندنەوەیە‪.‬بۆیە پێویستە ه��ەوڵ بدەین‬ ‫كە خوێندنەوە الی م��ن��دااڵن خۆشەویست‬ ‫ب��ك��ەی��ن ‪،‬ك���ە ئ��ەم��ەش دەك��ەوێ��ت��ە ئەستۆی‬ ‫مامۆستایان لە قوتابخانە ودایك و باوك لە‬ ‫ناوخێزاندا‪،‬هاوكاری ئەوان بۆ منداڵ گرنگە‪،‬لە‬ ‫قوتابخانە مامۆستا دەتوانێت كاریگەری‬ ‫خوێندنەوە بۆ منداڵ ڕون بكاتەوە لەگەڵ‬ ‫وان��ەك��ەی��دا بەتایبەتی(كوردی و ه��ون��ەر و‬ ‫سرود)‪ .‬گۆڤار و كتێبە تایبەتەكانی مندااڵنیان‬ ‫پێ ئاشنا بكات و بابەتی سەرنج ڕاكێشیان‬ ‫تێدا دەربهێنێت و بۆیان بخوێنێتەوە‪.‬لە ناو‬ ‫خێزانیشدا ب��اوك و دای��ك هێندەی گرنگی‬ ‫دەدەن بە كڕینی جلوبەرگ و كەلوپەلی یاری‬ ‫و شیرینی و شتیتر با نیو هێندەش گرنگی‬ ‫بدەن بە دابین كردنی خۆراكی مێشكیان‪.‬‬ ‫گ���ۆڤ���اری م��ام��ۆس��ت��ا‪ :‬ت��ا ئێستا چ��ەن��د خ��ەاڵت‬ ‫ورێزلێنانت پێ بەخشراوە ؟‬

‫مامۆستا عەلی‪ :‬تا ئێستا زیاتر لە (‪)7‬ح��ەوت‬ ‫ج��ار خ��ەاڵت ورێزلێنانم پێ بەخشراوە لە‬ ‫الیەن دامودەزگاكانەوە‪.‬‬ ‫گۆڤاری مامۆستا‪ :‬بەرهەمی ئایندەت چییە ؟‬ ‫مامۆستا عەلی‪ :‬چەند بەرهەمێكم ئامادەن بۆ‬ ‫چ��اپ و چ��اوەڕوان��م ك��ە ب��ۆم چ��اپ بكرێت‬ ‫ێ‬ ‫و دی��دە و دڵ��ی م��ن��دااڵن��ی كوردستانی پ ‌‬ ‫رۆش��ن ب��ك��ەم‪..‬ك��ە بریتین ل��ەم��ان��ە‪ (:‬دیوانی‬ ‫عەلی حەمەڕەشید بەرزنجی‪.‬سەرجەم ئەو‬ ‫شیعرانەیە كە بۆ مندااڵنم نوسیوە)‪ ،‬وەاڵمی‬ ‫پرسیارەكانی منداڵ لە چیرۆكی مندااڵندا‪..‬‬ ‫لێكۆڵینەوەیە‪(.‬سمۆرە ومنداڵ ‪،‬گۆرانییەك‬ ‫بۆ بووكەكەم ‪،‬وان��ەی پڕ لە خۆشەویستی‬ ‫‪،‬گۆرانییەك بۆ بووكەكەم ‪،‬حەزی منداڵێكی‬ ‫بچكۆلە ‪،‬بووكەكەم بە كوردی گۆرانی دەڵێت‬ ‫‪،‬ح���ەزی منداڵێكی بچكۆلەیە)كە هەریەكە‬ ‫ل��ەم بەرهەمانەش ه��ۆن��راوە ی��ان چیرۆكی‬ ‫پەروەردەیین‪.‬‬ ‫گۆڤاری مامۆستا‪ :‬داواكاری و پێشنیازی تۆ بۆ‬ ‫بەرەوپێشچوونی ئەدەبی مندااڵن لە الیەنە‬ ‫پەیوەندیدارەكان چییە؟‬ ‫مامۆستا عەلی‪ :‬وەك پێشتر باسمكرد لە ئێستادا‬ ‫كۆمەڵێك گۆڤار و كتێب و نامیلكەی تایبەت‬ ‫بە مندااڵن دەردەچێت‪ ،‬بەاڵم لەو هەمووەدا‬ ‫لەگەڵ ئ��ەوەی كە شتی باشی تیایە‪ ،‬شتی‬ ‫واشی تێدایە كە بۆ منداڵ ناگونجێن لە ڕوی‬ ‫ئەدەبی و دەرونی و زانستییەوە‪ ،‬بۆیە بوونی‬ ‫گۆڤارێكی تایبەت بە ڕەخنە ولێكۆڵینەوە‬ ‫وخوێندنەوەی ئەو گۆڤار وكتێب ونامیلكانەی‬ ‫كە بۆ مندااڵن دەردەچن زۆر گرنگە‪ ،‬چونكە‬ ‫منداڵ پێویستە بەشێوەیەكی دروست وباش‬ ‫پەروەردەبكرێت ‪،‬ئەوانە بنچینەی بنیاتنانی‬ ‫كۆمەڵگەن ‪،‬تا ئەوان رۆشنبیر وتێگەیشتووبن‬ ‫كۆمەڵگەكەشمان پێشكەوتو سەركەوتو‬ ‫دەبێت‪.‬ئیتر ئەو گۆڤارە وەرزی یان مانگانە‬ ‫بێت‪ .‬گرنگ ئەوەیە ببێت‪.‬ئەوسا هەم ئەدەبی‬ ‫مندااڵن بەرەو پێش دەڕوات و هەم بەرهەمی‬ ‫باش و بەسود و سەركەوتو پێشكەش بە‬ ‫مندااڵن دەكرێت‪.‬‬

‫ژمارە (‪ )6‬نيسان ساڵی (‪)2014‬‬

‫(‪)31‬‬

‫بەستانداردكردنی زمانی كوردی ‪ ..‬كامە زاراوەی كوردی شایستەی بوون‬ ‫بە زمانی ستاندار‬

‫ل���ێ���ره‌و ل����ه‌وێ ب �ه‌ك��ون��ف��ران��س وك���ۆڕ‬ ‫وك���ۆب���وون���ه‌وه‌‪ ،‬ه���ه‌وڵ���دراوه‌ ب��ۆئ �ه‌وه‌ی‬ ‫جۆرێك له‌لێكنزیبكبوونه‌و ‌ه یاخود گه‌یشتن‬ ‫بۆ ده‌ره‌نجامێك س���ازدراوه‌‪ ،‬ئه‌گه‌رچی‬ ‫ئه‌م هه‌واڵن ‌ه ئه‌وه‌نده‌ به‌ئه‌نجام نه‌بوون‪،‬‬ ‫به‌اڵم سه‌ره‌ڕای ئه‌مه‌ش شتێكی باشه‌ بۆ‬ ‫لێكتێگه‌یشتن ونزیككردنه‌وه‌ی سه‌رجه‌م‬ ‫زاراوه‌كان‪ ،‬كێشه‌ی هه‌ره‌گه‌وره‌ی زمانی‬ ‫كوردی ئه‌وه‌یه‌ كه‌ئێم ‌ه خاوه‌ن زمانێكی‬ ‫ستانداردنین‪ ،‬هه‌ر ئ �ه‌وه‌ش وایكردوو ‌ه‬ ‫ك���ه‌وا زم��ان��ی ك����وردی وه‌ك زمانێكی‬ ‫جیهانی مامه‌ڵه‌ی پێنه‌كرێت‪ ،‬كه‌سانی‬ ‫زور به‌ئه‌زمون وشیاومان تێدای ‌ه كه‌وا‬ ‫ده‌توانن به‌هه‌وڵه‌كانیان شتێك به‌شتێك‬ ‫ب��ك �ه‌ن‪ ،‬ئ �ه‌گ �ه‌رچ��ی ه �ه‌وی��ره‌ك � ‌ه ئاوێكی‬ ‫زۆری ده‌وێ‪ ،‬چونكه‌ زم��ان��ی ك��وردی‬ ‫زی��ات��ر ل��ه‌ی��ه‌ك زاراوه‌و دووزاراو ‌ه‬ ‫پێكدێت‪ ،‬وه‌ك ده‌زانێن كه‌زمانی كوردی‬ ‫له‌چوار ش��ێ��وەزاری سه‌ره‌كی پێكدێت‪،‬‬ ‫ئه‌وانیش (كرمانجی ژوروو‪ ،‬كرمانجی‬ ‫خ���وارو‪ ،‬زازاك���ی وگ����ۆران)‪ ،‬ئ��ه‌وه‌ جگ ‌ه‬ ‫ل�ه‌و ‌ه هه‌ر یه‌كێك له‌م زاراوان�� ‌ه له‌جه‌ند‬ ‫ش��ێ��وه‌زارێ��ك��ی��ت��ر پ��ێ��ك��دێ��ت‪ ،‬ه �ه‌ڵ��ب��ژاردن‬ ‫ودانانی زمانێكی ستاندارد له‌نێوان ئه‌م‬ ‫هه‌موو ش��ێ��وه‌زاران� ‌ه كارێكی قورسه‌و‬ ‫به‌هه‌وڵی هه‌مه‌الیه‌نه‌ نه‌بێت ئه‌سته‌م ‌ه‬ ‫بگه‌ینه‌ ده‌ره‌نجامێكی باش‪.‬‬ ‫پێوه‌ره‌كانی هه‌ڵبژاردنی زمانی ستاندارد‪:‬‬ ‫ئه‌و شێوه‌زاره‌ی كه‌وه‌ك زمانی ستاندارد‬ ‫ه��ه‌ڵ��ده‌ب��ژێ��ردرێ��ت وم��ام��ه‌ڵ��ه‌ی ل �ه‌گ �ه‌ڵ‬ ‫ده‌ك��رێ��ت ده‌ب���ێ ره‌زام���ه‌ن���دی زۆرب���ه‌ی‬ ‫دانیشتوان وپێكهاته‌كان بێت‪ ،‬جۆرێك‬ ‫له‌گشتگیری پێوه‌ی دیاردەبێت‪ ،‬هه‌روه‌ها‬ ‫دوورب����ێ����ت ل���ه‌وش���ه‌و ده‌س����ت����ه‌واژه‌ی‬ ‫هه‌ره‌مه‌كی و له‌به‌رامبه‌ریشدا ده‌بێ كام ‌ه‬ ‫وشه‌و ده‌سته‌واژه‌ی گونجاو وهه‌مه‌الیه‌ن ‌ه‬ ‫ئ���ه‌و ب �ه‌ك��ارب��ه��ێ��ن��رێ��ت‪ .‬ل �ه‌الی �ه‌ك��ی��ت��ره‌و ‌ه‬ ‫ده‌بێت چاوێك بخشێندرێت ب���ه‌زاراو ‌ه‬ ‫دووره‌ده‌س����ت����ه‌ك����ان ئ���ه‌وان���ه‌ی هێشتا‬ ‫پێنه‌گه‌یشتوه‌«چونك ‌ه‬ ‫شارستانیه‌تیان‬ ‫ئ���ه‌وان زم��ان��ی��ان هه‌میشه‌ ن��ه‌گ��ۆڕاوه‌و‬ ‫به‌هۆی نه‌بوونی ته‌كنه‌لۆژیای سه‌رده‌م‬ ‫كاریگه‌ری گۆڕینی زمانیان به‌سه‌ردا‬ ‫نه‌هاتووه‌‪ ،‬به‌تایبه‌تی زمانی به‌سااڵچوان‬ ‫وپیاوماقواڵن‪.‬‬ ‫ب��ی��روب��ۆچ��ون�� ‌هك��ان ده‌رب�����اره‌ی چۆنیه‌تی لێك‬ ‫نزیككردنه‌وه‌ی زاراوه‌ك���ان وده‌ستنیشانكردنی‬ ‫زاراوه‌یه‌ك ب ‌ه زمانی ستاندارد‪:‬‬ ‫چ �ه‌ن��دی��ن راوب���ۆچ���ون ه���ه‌ن ك��ه‌واب��اس‬ ‫له‌لێكنزیككردنه‌وه‌ی زاراوه‌ك��ان ده‌كه‌ن‪،‬‬

‫(‪)32‬‬

‫ژمارە (‪ )6‬نيسان ساڵی (‪)2014‬‬

‫هه‌ندێكیان پێیان وای�ه‌ ده‌بێت له‌رێگه‌ی‬ ‫نزیككردنه‌وه‌ی بیروبۆچونه‌كان و وشه‌و‬ ‫ده‌سته‌واژه‌كانەوه هه‌ماهه‌نگیه‌ك بكرێت‬ ‫له‌نێوان زاراوه‌ك��ان‪ ،‬هه‌ندێكیتر پێیانوای ‌ه‬ ‫ك�ه‌وا له‌ناوچه‌یه‌كدا كامه‌ زاراو ‌ه زیاتر‬ ‫رێزمانی وزمانی قسه‌كردن ‌ه ئ �ه‌وا ئه‌و‬ ‫زاراوه‌ی ‌ه وه‌ك زمانی ستاندارد دابنرێت‬ ‫ب�ه‌ره‌چ��اوك��ردن��ی ه�ه‌ن��دێ بیروبۆچونی‬ ‫زاراوه‌كانیتر‪ ،‬بیروبۆچونێكیتر ده‌ڵێت‬ ‫ك���ه‌وا ل �ه‌واڵت��ێ��ك��ی ه �ه‌م � ‌ه زاراوه‌ ه�ه‌ر‬ ‫ناوچه‌یه‌ك زاراوه‌ی خوی په‌یڕه‌وبكات‬ ‫له‌هه‌مانكاتدا زمانێكی س��ت��ان��داردی��ش‬ ‫بوونی هه‌بێت‪ ،‬ب �ه‌اڵم ئ�ه‌و رای �ه‌ی كه‌وا‬ ‫له‌هه‌موویانم پ��ێ پ�ه‌س�ه‌ن��دت��ر ‌ه ئ�ه‌وه‌ی� ‌ه‬ ‫ك����ه‌وا گ��ش��ت��گ��ی��ری�ه‌ك ب��ك��رێ ل��ه‌ ن��ێ��وان‬ ‫ه�ه‌م��وو زاراوه‌ك����ان‪ ،‬به‌دانیشتن وك��ۆڕ‬ ‫وكۆبوونه‌و ‌ه وكۆنفرانس‪ ،‬كام ‌ه وشه‌و‬ ‫گونجاوه له‌هه‌ر زمانێكدا‬ ‫‌‌‬ ‫ده‌سته‌واژه‌ی‬ ‫ئ�����ه‌وا ب���ه‌ ره‌چ�����اوك�����ردن ورێ���زگ���رت���ن‬ ‫له‌هه‌موو بیروبۆچونه‌كان وزاراوه‌ك��ان‬ ‫ه���ه‌ڵ���ب���ژێ���ردرێ���ت وم���ام���ه‌ڵ���ه‌ی زم��ان��ی‬ ‫ستانداردی له‌گه‌ڵ بكرێت‪ ،‬هه‌ربۆیه‌ش‬ ‫ن��اك��رێ زاراوه‌ی����ه‌ك ب� ‌ه زۆری به‌سه‌ر‬ ‫ك��وم �ه‌ڵ �ه‌ دان��ی��ش��ت��وان��ێ��ك بسه‌پێندرێت‬ ‫كه‌خۆیان ره‌زام �ه‌ن��دی��ان له‌سه‌رنه‌بێت‪،‬‬ ‫بۆنمونه‪ ،‬نه‌ته‌وی ك��ورد وئاخفتنوانانی‬ ‫زم���ان���ی ك�����وردی ك����ه‌وا ن��زی��ك��ه‌ی چل‬ ‫ملیون كه‌س قسه‌ی پێده‌كه‌ن له‌باكوری‬ ‫ك��وردس��ت��ان ك���ه‌وا زاراوه‌ی ئاخافتن‬ ‫وبه‌كارهێنانە زاراوه‌ی (كرمانجی ژوروو)‬ ‫یــه‪ ،‬ئه‌گه‌ر چی له‌سه‌رتاسه‌ری كوردستان‬ ‫(ه��ەرچ��وار پارچه‌ی كوردستان) زیاتر‬ ‫پ�ه‌ن��ج��ا ل����ه‌س����ه‌د(‪)%50‬ی ب��ه‌ كرمانجی‬ ‫ژوروو ق���س���ه‌ده‌ك���ه‌ن‪ ،‬ب����ه‌اڵم ن��اك��رێ��ت‬ ‫(كرمانجی ژوروو) بسه‌پێندرێت به‌سه‌ر‬ ‫هه‌موو كوردستان به‌بێ ره‌چاو كردنی‬ ‫زاراوه‌كانیتر‪ ،‬له‌هه‌مانكاتدا له‌باشوری‬ ‫كوردستان(هه‌رێمی كوردستان‪-‬عێراق)‬ ‫كه‌ئاخفتوانانی ئه‌م پارچه‌یه‌ی كوردستان‬ ‫زیاتر له‌نیوه‌ی به‌(كرمانجی خ��واروو)‬ ‫قسه‌ده‌كه‌ن‪ ،‬به‌اڵم له‌هه‌مانكاتدا ناكرێت‬ ‫ئه‌م زاراوه‌ی � ‌ه بسه‌پێندرێت به‌سه‌ر ئه‌م‬ ‫پ��ارچ �ه‌ی �ه‌ی ك��وردس��ت��ان ب �ه‌ب��ێ س��وود‬ ‫وه‌رگرتن له‌زاراوه‌كانیتری كوردی‪.‬‬ ‫زاراوه‌كانی كوردی تا راده‌ی��ه‌ك لێكنزیكن –‬ ‫به‌نمونه‌وه‌‪‌:‬‬ ‫ئ��ێ��م�ه‌ ك��ێ��ش �ه‌م��ان ن��ی �ه‌ ل �ه‌گ��ش��ت وش��ه‌و‬ ‫ده‌س����ت����ه‌واژه‌ی����ه‌ك‪ ،‬زۆرێ�����ك ل��ه‌وش��ه‌و‬

‫ئاراس سیسۆ ستوونی‬ ‫ده‌سته‌واژه‌كان له‌نێو زاراوه‌كانی كوردیدا‬ ‫به‌تایبه‌تی زاراوه‌ی كرمانجی ژوروو‬ ‫كرمانجی خ����واروو ‪ -‬ی��اخ��ود بادینی‬ ‫وسۆرانی‪ -‬هه‌مان شتن وهه‌ندێكیشیان‬ ‫زۆر لێكنزیكن‪ ،‬بۆ نمونه‌‪،‬هه‌ندێ وشه‌ی‬ ‫كه‌وا له‌هه‌ردوو زاراوه‌دا هه‌مان شتن‪،‬‬ ‫وه‌ك‪ :‬وش �ه‌ك��ان��ی (م��ام��ۆس��ت��ا‪ ،‬م��رۆڤ‪،‬‬ ‫زم���ان ئ����ازادی‪ ،‬ژی���ان‪ ،‬نیشتمان‪ ،‬ئ��ااڵ‪،‬‬ ‫سپی‪ ،‬ره‌ش‪ ،)...‬هه‌ندێ وشه‌یتر كه‌وا‬ ‫زۆر لێك نزیكن ده‌توانین بڵێین ئه‌وانیش‬ ‫ه �ه‌م��ان ش��ت��ن‪ ،‬وه‌ك‪ :‬وش��ه‌ك��ان��ی(دل‪-‬‬ ‫دڵ‪ ،‬س���ال‪-‬س���اڵ‪ ،‬م���ال –م����اڵ‪ ،‬گ��ول‪-‬‬ ‫گوڵ‪ ،‬به‌لێ‪ -‬به‌ڵێ‪ ،).....‬ئه‌و وشانه‌ی ك ‌ه‬ ‫به‌هۆی پێشگر وپاشگر جیاوازیان هه‌یه‌‪،‬‬ ‫وه‌ك‪ (:‬دادگا –دادگه‌هـ‪ ،‬زانكۆ–زانینگه‌هـ‪،‬‬ ‫رێ–رێ��گ��ا‪ ،‬ده‌رگ��ا–ده‌رگ��ه‌ه��ـ ‪ ،)....‬ئه‌و‬ ‫وش��ان �ه‌ی ته‌نها ب����ه‌(و‪-‬ڤ) ج��ی��اوازی��ان‬ ‫ه��ه‌ی��ه‌‪ ،‬وه‌ك‪(:‬ئ�����او‪-‬ئ�����اڤ‪ ،‬چ���او–چ���اڤ‪،‬‬ ‫ناو–ناڤ‪ ،‬سێو–سێڤ‪ ،)....‬ئه‌و وشانه‌ی‬ ‫به‌هۆی(ی– و) جیاوازییان هه‌یه‌‪ ،‬وه‌ك ‪:‬‬ ‫(( دوور‪-‬دیر‪ ،‬توتن‪-‬تیتن‪ ،‬روون‪-‬رین))‪،‬‬ ‫ئه‌و ووشانه‌ی كه‌وا كه‌مێك جیاوازیان‬ ‫ه �ه‌ی �ه‌‪ ،‬وه‌ك‪(:‬س��ت��ێ��ر‪-‬ئ �ه‌س��ت��ێ��ره‌‪ ،‬چ��ار‪-‬‬ ‫چوار‪ ،‬نوو‪-‬نوێ‪ ،‬نه‌فت‪-‬نه‌وت‪ ،‬حه‌فت‪-‬‬ ‫حه‌وت‪ ،)....‬هه‌ندێ وشه‌یترمان هه‌ی ‌ه كه‌وا‬ ‫به‌پاشوپێشكردن یاخود زیادوكه‌مكردنی‬ ‫پیتێك ج��ی��اوازی��ان ه�ه‌ی� ‌ه ی��اخ��ود پاش‬ ‫وپێشیان پێكراوه‌‪ ،‬وه‌ك‪(:‬ب �ه‌ف��ر‪-‬ب �ه‌رف‪،‬‬ ‫پیت‪-‬تیپ‪ ،‬شێرپه‌نجه‌‪ -‬په‌نجه‌شێر‪ ،‬هه‌زار‪-‬‬ ‫ه���زار‪ ،‬ه �ه‌ن��ار‪-‬ه��ن��ار‪ .)..‬ئ�ه‌م�ه‌و چه‌ندین‬ ‫نمونه‌یترمان هه‌ی ‌ه ك��ه‌وا سه‌لمێنه‌ری‬ ‫ئه‌وه‌ن كه‌وا زاراوه‌كانی كوردی جۆرێك‬ ‫له‌نزیكبوونه‌وه‌ی تێدا ب �ه‌دی ده‌كرێت‪،‬‬ ‫به‌وهیوایه‌ی هه‌نگاوی جدی له‌م باره‌یه‌و ‌ه‬ ‫بهاوێژرێت‪ ،‬به‌ئامانجی گه‌یشتن به‌ئاواتی‬ ‫ه �ه‌ر تاكێكی ك��ورد ك ‌ه ئه‌ویش بوونی‬ ‫زمانی ستانداردی كوردیه‌‪.‬‬

‫سیاسەتی پەروەردە و پێداویستی سەردەم‬ ‫رون وئ��اش��ك��رای��ە پ���ەروەردەوف���ێ���رك���ردن دوو زان��س��ت��ن ت��ەواوك��ەر‬ ‫وهاوسەنگن‪ ،‬ئەگەر كەموكوڕیەك لەیەكێك لەو زانستانەدا هەبێت‬ ‫ناتوانرێت ب��ەوك��ارەی پ��رۆس��ەی فێركردنە بگوترێت پرۆسەیەكی‬ ‫سەركەوتو ودروستە‪ ,‬هاوكات هاوسەنگی هاوكێشەی پ��ەروەردەو‬ ‫فێركردنیش تێكدەچێت‪ .‬ب��ۆئ��ەوەی ئێمە پ��ەروەردەی��ەك��ی دروس��ت‬ ‫وبەرهەمیكی زانستیمان دەسكەوێت‪ ,‬دەبێت هەمیشە نوێبوونەوەو‬ ‫داهێنان لەو ب��وارەدا كەلەگەڵ ئاستی خواستی ویستراو وگەشەی‬ ‫زانستی س��ەردەم��دا گونجاوبێت‪ ,‬شۆڕبوونەوەیەكی گشتگیر بۆنێو‬ ‫تەواوی رەگەزەكانی پێكهێنەری پرۆسەكە بوونێكی چاالك وبەرچاوی‬ ‫هەبێت وك��اری��گ��ەری ورەن��گ��دان��ەوەی لەبەزانستیكردنی پ��رۆس��ەی‬ ‫پەروەردەییەكان هەبێت ولەروی چۆنێتی ئاراستەی كاروچەندایەتی‬ ‫لەبەرهەمی كارەكاندا لەتوێژینەوەو هەڵسەنگاندنەكاندا بەدەركەوێت‪.‬‬ ‫بۆیە پێویستیمان بەسیاسەتێكی حەكیمانەیە لەكارگێڕی وپیادەكردنی‬ ‫ێ راب��وون‬ ‫ستراتیجیەتێكی زانستی مۆدێرنی پ��ەروەردەی��ی كەبتوان ‌‬ ‫لەهزروبیری تاكی نێو پرۆسەكە لەالیەك وبەستنەوەی بەدونیای‬ ‫زانیاری وبەئاگابوون لەالیەنە زانستییەكان لەالیەكیتر‪ ,‬تادەرگە لەسەر‬ ‫خولیاكان وااڵبكات‪ .‬ئەوە بنەمایەكی گرنگە بۆهاندان وجیاكردنەوەی‬ ‫كەسی بەهرەمەندوجڵەوگیری زانستیانە بۆبەدەركەوتن وخستنەگەری‬ ‫تواناكانی ت��اك بەئاقاربردنێكی دروستی پ��ەروەردەی��ی تابتوانرێت‬ ‫لەئایندەی بەرئەنجامی ك��اردا پسپۆڕی تایبەتمەندی بەرهەمدارمان‬ ‫بۆدروست بێت‪ .‬خولیاو ویست لەمەیدانی وەبەرهێنانە پەروەردەییەكاندا‬ ‫بوونی هەبێت لەجیهانی ملمالنی زانستیەكاندا ببێتە پاڵنەری گرنگ‬ ‫ب��ۆ داه��ێ��ن��ان‪ .‬ب��ۆئ��ەو مەبەستە دەب��ێ��ت ب��ەب��ەردەوام��ی خوێندنەوەی‬ ‫نوێ‌ بۆسیستەمی پ��ەروەردەی��ی بكرێت‪ ،‬لەگەڵ داهێنانە زانستی و‬ ‫گەشەكانی خودی عەقڵی تاكی پێشكەوتوی سەردەمدا هەرهیچ نەبێت‬ ‫گونجێنراوهاوساز بێت‪.‬‬ ‫وەرچ��ەرخ��ان��ی ری��ش��ەی��ی لەعەقڵێتی خ���ودی ت��اك��ی پ���ەروەردك���اری‬ ‫ك��وردی بكرێت وسەراپای رێساویاساكانی بەڕێوەبردنی سیستەمە‬ ‫پەروەردەییەكە لەالیەك وشێوازو بەشداری رەگەزەكانی پێكهێنەری‬ ‫پ�����ەروەردە ل��ەس��ەرن��ەخ��ش��ەی��ەك��ی ن��وێ��ی زان��س��ت��ی رێ��ك��ب��خ��رێ��ت��ەوە و‬ ‫بنیادبنرێت تا ژیانەوەو نوێگەری لەم زانستانەدا ببینرێت‪ .‬زیندوێتی‬ ‫لەكاری پەروەردەوفێركردن وپێوەری هەڵسەنگاندنی دروست بۆی‬ ‫ئەوەیەكەنوێبوونەوە وبەرهەمداربوون لەبوونی كارەكاندا بەرجەستە‬ ‫ب��ووب��ێ��ت‪ .‬ب��ۆئ��ەوەی پ����ەروەردە وف��ێ��رك��ردن پ��ێ��وەری بەرهەمەكانی‬ ‫گەواهی لەسەر راستی زیندوێتی ب��دەن‪ ،‬دەبێت سەرلەنوێ‌ وخێرا‬ ‫لەسەربنەمایەكی زانستی لەسەر رەگ���ەزە گرنگەكان وسیستەمی‬ ‫پەروەردەوفێركردن گۆڕانكاری ریشەیی بكرێت‪ ،‬ئەولەوییات بدات بە‪:‬‬ ‫ێ داب���ڕێ���ژرێ���ت���ەوە ل��ەالی��ەن‬ ‫‪ .1‬س��ی��س��ت��ەم��ی ك��ارگ��ێ��ڕی س���ەرل���ەن���و ‌‬ ‫پسپۆڕانی بەهرەمەند وئەزموندارو بەئاگا لەگەشەی هەردوزانستی‬ ‫پەروەردەوفێركردن لەسەر بنەمایەكی دروس��ت كەخوێندنەوەیەكی‬ ‫زانستیانەی لەسەر ئاستی ژینگەی كوردستان بۆبكرێت بەرەچاوكردنی‬ ‫ئەوبنەمایانەی ك��ەل��ەس��ت��ان��داری جیهانی سیستەمی كارگێڕیدایە‪,‬‬ ‫تاسەركەوتوانە نوێبوونەوە لەهزری بەمەدەنیكردنی بەڕێوەبردنی‬ ‫پرۆسەكەدا بكرێت‪ ,‬بەداڕشتنی پالنێكی ستراتیژی زانستی كەلەگەڵ‬ ‫ێ تاباشترین‬ ‫گەشەی تەكنەلۆجی و پێشكەوتنی شارستانیدا بگونج ‌‬ ‫كوالێتی بەڕێوەبردن لەبواری كارگێڕی پەروەردەییدا مسۆگەر بكرێت‪.‬‬ ‫‪.2‬قوتابخانە‪ :‬ماڵی دووەمی مامۆستاوقوتابیانە‪ ،‬دەبێت لەسەرشێوازی‬ ‫دیزاینێكی ن��وێ‌ بنیات ون���ۆژەن بكرێنەوە‪ ،‬ك��ەئ��اس��ودەی��ی دەرون��ی‬ ‫بداتە خێزانی قوتابخانە‪ ،‬هەموو هۆكارەكانی دڵنیاكەرەوە وزانستی‬ ‫وپ��ەروەردەی��ی ئەندامەكانی تیادابەدەستبێت‪ ،‬بۆ رزگ��ارب��وون لەو‬ ‫خوێندنگانەی ئێستا كەشێوازی دیزاینی بیناكانی لەزیندان دەچێت‪ ،‬نەك‬ ‫لەشوێنێكی پەروەردەیی‪.‬‬ ‫‪.3‬م��ام��ۆس��ت��ا‪ :‬پێویستە مامۆستایان ژی���ان وئ����ازادی وئاسایشیان‬ ‫پارێزراوبێت‪ ،‬خواستە زانستییەكانیان بۆدابینبكرێت‪ ,‬تابتوانن باشترین‬ ‫كرداری پەروەردەیی وفێركردن لەسەربنەماكانی زانستی وستانداری‬ ‫جیهانی بەبەرزترین كوالێتی مۆدێرنی پەروەردەیی ئەنجام بدەن‪ ,‬پەیامی‬ ‫خۆیان بەشێوازیكی دروستی زانستیانەومرۆڤییانە بگەیەنن بەرامبەر‬

‫ئا‪ :‬ئەحمەد شێخ مستەفا‬ ‫پاراستنی مافەكانیان‪ ,‬ئەركەكانی پیشەیی كەزانستی فێركردن وفێربوون‬ ‫ودڵسوزایەتیان لەكاردا ئەنجام ب��دەن‪ ,‬هەڵسەنگاندن ولێپێچینەوەی‬ ‫ب��ەس��زاو پ��اداش��ت هەبێت بەرامبەر سەركەوتویی وكەمتەرخەمیان‬ ‫لەبەئەنجامگەیاندنی كارەكانیاندا‪.‬‬ ‫‪.4‬پرۆگرامی خوێندن‪ :‬پێویستە پرۆگرامی خوێندن كۆمەڵێك تایبەتمەندی‬ ‫هەبێت‪ ،‬وەك‪:‬‬ ‫ئاستی زانستی پرۆگرام دەبێت لەئاستی گەشەی ئەقڵی منداڵدابێت‪،‬‬‫بەرەچاوكردنی تێپەڕبوونی كاتەكانی گەشەی منداڵ كەدابڕژرێت و‬ ‫وەربگێڕدرێت گەشەی بیری وزانستی بەبابەتەكان بدرێت وجوانسازی‬ ‫وێنەی ورێنوسی تیادا بكرێت‪.‬‬ ‫زیندوێتی لەبابەت وچێژوەرگرتنی زانستی تیادابێت‪.‬‬‫بابەبەتەكان بەسروشتی منداڵەكان وژینگەی دەوروبەریان نامۆ نەبێت‬‫وپەیوەستكرابێت‪ ,‬رێكسازی لەنزیك بینی ودوربینی زانیاری بابەت كرا‬ ‫بێت لەدارشتندا‪.‬‬ ‫ڕەچاوی توانای جەستەیی لەكێش وماوەی كات لەچاپدانی پەڕتوكەكاندا‬‫كرابێت‪.‬‬ ‫‪ .5‬ه��ۆك��اری رون��ك��ردن��ەوە‪ :‬پێویستە هۆكارەكانی رون��ك��ردن��ەوە زۆر‬ ‫وزەوەن��دب��ێ��ت ول���ەروی كوالێتەوە باشترینیان بێت‪ ،‬تا بەریگەیەكی‬ ‫پراكتیكی مامۆستا بتوانێت بابەتەكانی پێراڤەبكات وبیگەیەنێت‪ ,‬دەبێت‬ ‫ئەوكەلوپەالنەی فێركردن راستەوخۆ لەبەردەستی خوێندكاراندابێت‬ ‫تا ب��ەك��رداری ك��اری لەسەر بابەتەكە پێئەنجامبدرێت تافێربوونێكی‬ ‫زانستیانەی لەیادنەچو دروست دەبێت وئەنجام دەدرێت‪.‬‬ ‫‪.6‬قوتابی‪ :‬رەگەزیێكی گرنگی پێكهێنەری سیستەمەكەیە‪ ,‬بەرهەمماكێكی‬ ‫زیندوی پرۆسەكەیە كەفێركردن وفێربوون وپەروەردە پێوەرێكە سەنگی‬ ‫مەحەك بۆتوانا وەگەرخراوە مادی وبەشەریەكانی نێوئەو سیستەمە‬ ‫وپێكانی ئامانجەكان لەئەنجامی هەڵسەنگاندنەكاندا بەدەردەكەوێت‪.‬‬ ‫ب��ۆئ��ەوەی بتوانین مامەڵەیەكی دروس��ت لەگەڵ خوێندكاردا بكەین‬ ‫ئامانجی زانستی وپەروەردەیی بپێكین دەبێت بەالیەنی كەمەوە رەچاوی‬ ‫ئەمانە بكەین‪:‬‬ ‫*مامۆستا دەبێت شارەزایی تەوای ژیربێژی پەروەردەی منداڵ بێت‪،‬‬ ‫خاوەنی بیروباوەڕێكی داڕێ���ژراوی زانستی وپ��ەروەردەی��ی مۆدێرن‬ ‫بێت‪ ،‬ستراتیژی كاركردنی بنیاتنەرو داهێنەرانەومرۆڤ دۆستانە بێت‪،‬‬ ‫ئازادی دادوەری وچێژوەرگرتنی زانستیانە ببەخشێتە منداڵ‪ ,‬تابتوانێت‬ ‫فێركردن وفێربوونی زانستیانەی بەرهەمدار ئەنجامبدات وداهێنان بكات‬ ‫لەبوارەكەدا ودوربكەوێتەوە لەبیرورای نەزۆك وچەقبەستوی بۆماوەو‬ ‫السایی كاری‪.‬‬ ‫*پێویستە هاوئاهەنگی خێزانی منداڵ وقوتابخانە تۆكمەتر وبەهێزتربكەین‬ ‫تا شارەزای تەواوی ژینگەو جۆری پەروەردەی خێزانی وكەموكوڕی‬ ‫وخ��ەون��ی منداڵەكەبین‪ ,‬بەرئەنجامەكەی گ��ەش��ەدان بەهەستەكانی‬ ‫وچ��ارەس��ەری گرفتەكان ل��ەس��ەر بنەمای راوێ���ژی وزانستی بكەین‬ ‫وئاشتی وئاسودەیی دەرونی بۆمنداڵ دەستەبەر بكەین‪ ،‬ئەوەش دەبێتە‬ ‫وااڵكردنی دەرگە لەسەر هەستەكانی منداڵ بۆ فێربوون و وەرگرتنی‬ ‫كرداری فێركردن‪.‬‬ ‫دەبێت مامۆستا شارەزایی زانستی دەرونناسی بێت تابتوانێت لەگەڵ‬‫روداوەكاندا مامەڵە بكات بەئاقاری چارەسەر‪ ,‬ماف وكەرامەتی منداڵ‬ ‫بپارێزێت‪ ,‬رێ��ز لەبیروڕاكان بگرێت وبۆچونی نادروستی منداڵێك‬ ‫بەڕێچكەی دروستا بەرێت تامنداڵ لەدركاندنی خواست وئارەزوكانیدا‬ ‫نەترسبێت‪.‬‬ ‫دەب��ێ��ت ه��ەم��وو ه��ۆك��ارەك��ان��ی مەشق وراهێنانی بابەتی وزانستی‬‫وجەستەیی وفیكری لەخوێندنگەكاندا بوونێكی زەوەن���دی هەبێت‬ ‫وبەكاربهێنری لەالیەن قوتابیانەوە بەسەرپەرشتی پسپۆڕی شارەزای‬ ‫زانستەكە‪.‬‬

‫ژمارە (‪ )6‬نيسان ساڵی (‪)2014‬‬

‫(‪)33‬‬

‫ئەگەرچی ه��ون��ەر بەگشتی لەقوتابخانە تاوەكو‬ ‫ئێستا‌وەك پێویست گرنگی پێ‌ نەدراوە بەاڵم لەگەڵ‬ ‫ئەوەشدا دوو ‌وانە هەیە لەخشتەی قوتابخانەكاندا‬ ‫بەناوی(سرود‪‌،‬وێنە) كەچی بەداخەوە‌وانەی شانۆ‬ ‫هەر نیە‪ ،‬هیوادارم كە‌وەزارەتی پەروەردە ئاوڕێك‬ ‫لەم بابەتە گرنگە بداتەوە هەر لەبەرگرنگی شانۆی‬ ‫قوتابخانەیی لێرەدا چەمك‌و بنەماوئامانجی شانۆی‬ ‫قوتابخانەیی شیدەكەینەوە‪.‬‬ ‫ش��ان��ۆی پ��ەروەردەی��ی‪:‬ش��ان��ۆگ��ەری پ��ەروەردەی��ی‬ ‫بریتیە لەنمونەیەكی ئەدەبی هونەری كەكاریگەری‬ ‫پ�������ەروەردەی�������ی دەب����ێ����ت ب�����ۆ‌وەرگ�����ر ك��ەپ��ش��ت‬ ‫دەبەستێت بەبنەما سەرەكیەكان‪:‬حبكەی درام��ی‪،‬‬ ‫كەسایەتیەكان‪ ،‬دیالۆگ‪ ،‬تەكنیك كاری یارمەتیدەرە‪،‬‬ ‫لەوانە‪:‬جل‌وبەرگ‪ ،‬روناكی‌وكارتێكەرە دەنگییەكان‪،‬‬ ‫دیكۆر‪.‬‬ ‫بنەمای پێكهاتەی شانۆگەری‪:‬‬ ‫‪.1‬بابەتی شانۆگەری‌وفۆڕم‪:‬دەبێ‌ جیاوازی لەگەڵ‬ ‫پ��ێ��وەری ئ��اك��ار‪ ،‬ی��ان ستاتیكا ن��ەب��ێ��ت‪ ،‬ه��ەروەه��ا‬ ‫نابێت بابەتی شانۆگەریەكە لەفۆڕمی جیابێتەوە‪،‬‬ ‫ئەگەر فۆڕمەكەی بەزمەسات بوو ئ��ەوا ئامانجی‬ ‫پەروەردەیی تەواو دروست دەبێت‪.‬‬ ‫‪.2‬كەسایەتی‪ :‬دەبێت كەسایەتیەكە لەگەڵ دەورەكانی‬ ‫ێ‬ ‫شانۆگەریەكە بگونجێت‪ ،‬بۆ نمونە سەركردە دەب ‌‬ ‫ئ��ەم سیفاتانەی تێدابێت‪ :‬هێزی جەستەیی‌وچاك‬ ‫جواڵنەوەو توانای قسەكردنی هەبێت‌و بوێربێت‪.‬‬ ‫‪.3‬بونیادی درام��ی‪ :‬وات��ە روداوەك���ان بەشێوەیەك‬ ‫بێت كەهەموو وردەكاریەكی جۆراجۆر دیاربێت‬ ‫وبگاتە ئەنجامێكی‌واقیعی‪ ،‬بۆهەر روداوێ���ك یان‬ ‫هۆكارێكی مەعقول هەبێت بەبێ‌ رودان���ی ك��اری‬ ‫رێكەوت‌و روداوی سەیروسەمەرە‪،‬دروستبوونی‬ ‫درامی راست‌ودروست پشت دەبەستێت بەخۆشی‌و‬ ‫لەزەت‌وەرگرتن‌ودوربێ لەگرێی‌و لەشتی نادیار‪.‬‬ ‫‪.4‬ملمالنێ‌‪:‬بریتیە لەملمالنێی ن���اوەوە كەبریتییە‬ ‫لەپاڵنەرە دەرونیەكان لەالی ئەكتەر یان ملمالنێی‬ ‫دەرەك������ی ل���ەن���ێ���وان ك��ۆم��ەڵ��ێ��ك ك����ەس ك��ەس��ەر‬ ‫ێ هەیە كەپێی دەوترێت‪:‬‬ ‫ێ جۆر ملمالن ‌‬ ‫بەكۆمەڵگەن‪،‬س ‌‬ ‫جوڵێنەری درامی(كە بریتین لە‪:‬جوڵەی ماسولكەیی‬ ‫ك����ەزۆر ب��ەرون��ی دی����ارە ل��ەرێ��گ��ەی ئ��ەن��دام��ەك��ان��ی‬ ‫جەستەو هەستیارەكان‪ ،‬جوڵەی فیكری كەپێكدێت‬ ‫لەملمالنێی كۆمەڵێك لەبیرۆكەی خودی كەس‪ ،‬بەاڵم‬ ‫جوڵەی كەسیەتەكان ‌واتە ئەو دیالۆژانەی لەنێوان‬ ‫كەسیەتەكانی شانۆگەریەكە هەیە‪.‬‬ ‫سیناریۆ‪:‬ئەمەش زانستێكی بێالیەنە ك��ەرێ��ڕەوی‬ ‫رێ����گ����ەی ش���ان���ۆگ���ەری���ەك���ە رون دەك�����ات�����ەوە‬ ‫وبەتێروتەسەلی دەنوسرێت‪،‬پێكدێت لە‪ :‬كەسەكان‪،‬‬ ‫دەورەك��ان‪،‬دی��ال��ۆژەك��ان‪ ،‬دی��ك��ۆر‪ ،‬رون��اك��ی‪ ،‬لەگەڵ‬ ‫هەموو روداوەكانی شانۆگەریەكە بەتێروتەسەلی‬ ‫ئەدەبی‌وتەكنیكاریەوە‪.‬‬ ‫تەكنیك لەكاری درامی شانۆیی‪:‬‬ ‫‪.1‬دی���ك���ۆر‪ :‬ل���ەئ���اس���ن‌ودارو ج��ل��وب��ەرگ دروس���ت‬ ‫دەكرێ‪ ،‬ئەوە بۆجوانكاری شوێن بەكاردەهێنرێت‪،‬‬ ‫ب��ۆ بەستنەوەی روداوەك����ان ب��ۆ ‌واق��ی��ع لەرێگەی‬ ‫كورتكردنەوەی دیالۆژەكان بۆهەندێك جار‪.‬‬ ‫‪.2‬جلوبەرگ‪ :‬نوسەر ج��ۆری جلوبەرگەكە دیاری‬ ‫دەك��ات كەبگونجێت بۆكەسیەتەكان‌و روداوەك��ان‪،‬‬

‫(‪)34‬‬

‫ژمارە (‪ )6‬نيسان ساڵی (‪)2014‬‬

‫شانۆی قوتابخانەیی‬

‫بۆشوێن‌و كات‪.‬‬ ‫‪.3‬روناكی‪‌:‬وا باشترە كە لەشانۆی مندااڵن شانۆی‬ ‫تایبەت بێ كەسەرەوەی كراوە بێت پشت دەبەستێت‬ ‫بەروناكی رۆژ‪ ،‬ب��ەاڵم ئەگەر شانۆگەریەكە‌وای‬ ‫ێ‬ ‫خ��واس��ت ك��ە ل��ەه��ۆڵ��ی داخ���راوب���ێ���ت‪ ،‬ئ���ەوا دەب�� ‌‬ ‫روناكی دیاریكراوی بۆ ئامادەبكرێت بەمەبەستی‬ ‫سەركەوتنی شانۆگەریەكە‪.‬‬ ‫‪.4‬ك��اری��گ��ەری��ە دەن��گ��ی��ی��ەك��ان‪ :‬ل��ەگ��ەڵ دی��ك��ۆر زی��اد‬ ‫دەكرێت ب��ۆئ��ەوەی باردۆخێكی شانۆیی دروس��ت‬ ‫بێت‌وكاریگەری تەواوی هەیە بۆگەیاندنی ئامانجەكە‪.‬‬ ‫‪.5‬ماكیاژ‪(:‬ئارایشت) ئامانجە بۆئەوەیە كەماكیاژ‬ ‫ی���ارم���ەت���ی ئ���ەك���ت���ەر(ق���وت���اب���ی) ب�����دات ب���ۆئ���ەوەی‬ ‫لەكەسیەتەكە‌و لە‌واقع نزیك بێتەوە‪.‬‬ ‫ك�����اری�����گ�����ەری�����ی ش������ان������ۆی ق���وت���اب���خ���ان���ەی���ی‬ ‫لەپەروەردەوفێركردندا‪:‬‬ ‫وا لەقوتابی دەك���ات ك��ەت��وان��ای ئ���ەوەی هەبێت‬‫ێ‬ ‫گوزارشت لەخودی خۆی بكات‌و لەئەنجامدا بتوان ‌‬ ‫چۆن لەگەڵ كێشەكان‌و هەڵسوكەوت بكات‪.‬‬ ‫ق���وت���اب���ی ف��ێ��ردەب��ێ��ت ك���ەرێ���ز ل�����ەدەوروب�����ەری‬‫ب��گ��رێ�ت‌و ت��وان��ای خ��ۆی پ��ەرەپ��ێ��ب��دات لەچۆنیەتی‬ ‫سەركردایەتیكردن‌و رێزگرتن لەهەستی مرۆڤایەتی‪،‬‬ ‫هەست و ‌وی��ژدان��ی دەوروژێ��ن��ێ��ت ‌وف��ێ��ری گیانی‬ ‫هاوكاریكردنی یەكتری دەبێت‪.‬‬ ‫باوەڕبەخۆبوون‌و راستگۆیی‪.‬‬‫پ����ەی����ڕەوك����ردن����ی داب‌ون����ەری����ت����ە چ��اك��ەك��ان��ی‬‫كۆمەڵ‌ودوركەوتنەوە لەشتی خراپ‪.‬‬ ‫پەرەپێدانی هەستەكان‌و بەگرنگ زانینی لەكاتی‬‫پێویست‪.‬‬ ‫یەكترناسینی قوتابیان‌و لێكۆڵینەوە لەكەسایەتیەكان‪.‬‬‫هەست بەلەزەت ‌وەرگرتن ‌و لەئەنجامدا بەخۆشی‬‫بەرەو فێركردنی دەچێت‪.‬‬ ‫م��ادەك��ان��ی خ��وێ��ن��دن��ی ئ��اس��ان دەب��ێ��ت ل��ەرێ��گ��ەی‬‫شانۆگەریەكان بەشێوازێكی چێژ لێوەرگرتن‪.‬‬ ‫گرنگترین شێوازەكانی شانۆگەری پەروەردەیی‪:‬‬ ‫شانۆگەری بەزمەسات(كۆمیدی)‪ :‬بەشێوەیەكی‬‫رەخنە ئامێزی بەزمەسات رەخنە ل��ەپ��ەروەردەی‬ ‫هەڵەدەگرێت‪.‬‬ ‫بەزمەگەرمەسات‪(:‬التراجیكومیدیا)‪‌:‬واتە بەزمەساتی‬‫گ��ری��ان��اوی كەپێكدێت لەتێكهەڵكێشانی روداوی‬ ‫ێ ‌وەكو هەموو‬ ‫مەرگەسات بینراوی راستی‪ ،‬كەدەب ‌‬ ‫شانۆگەریەكانیتری پەروەردەیی كۆمیدی خۆشی‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫م��ەرگ��ەس��ات(ال��م��اس��ات)‪ :‬پێیدەوترێ‌(شانۆگەری‬‫م��ەرگ��ەس��ات) ك��ە ب���ەوە دەن��اس��رێ��ت ك���ەزۆر باس‬ ‫لەراستی دەكرێت وهیچ گاڵتەجاڕی‌و بەزمەساتی‬ ‫تێدانیە‪.‬‬ ‫ش��ان��ۆگ��ەری گ��ۆران��ی ئ��ام��ێ��ز‪ :‬پشت دەبەستێت‬‫بەدیالۆژی گۆرانی لەرێگەی كۆرسەوە‪ ،‬دیالۆژی‬ ‫حەق‌وناحەق‪.‬‬ ‫چۆنیەتی ئامادەكردنی شانۆگەری قوتابخانەیی‪:‬‬ ‫ئ��ام��ادەك��ردن��ی دەق‪ :‬ل��ێ��رەدا ئ��ەت��وان��رێ��ت س��ود‬‫لەتواناكانیان‌وەربگرین(قوتابیان) كەتوانای نوسینیان‬ ‫ه��ەی�ە‌و فێریان بكەین ل��ەس��ەر چۆنیەتی نوسینی‬ ‫شانۆگەری‌وهاوكاریكردنیان‪.‬‬ ‫ه��ەڵ��ب��ژاردن��ی ئ��ەوق��وت��اب��ی��ان��ەی‬‫كەتوانای جەستەیی‌ودەرونیان‬ ‫ه����ەی����ە‌وح����ەزی����ان ل���ەش���ان���ۆی���ە‪،‬‬ ‫هەڵبژاردنی دەقێكی گونجاو كە‬ ‫لەگەڵ تەمەنیان بگونجێت‪.‬‬ ‫پاش ئەوەی لەجۆش‌وخرۆشی‬‫ق��وت��اب��ی��ان دڵ��ن��ی��اب��ووی��ن��ەوە بۆ‬ ‫ێ دەرفەتی ئەوەیان‬ ‫پڕۆژەكە‪ ،‬دەب ‌‬ ‫پ��ێ��ب��درێ��ت ك���ە ب��ی��رۆك��ەك��ان��ی��ان‪،‬‬ ‫بۆچەنەكانیان بەهەند‌وەربگیرێت‪.‬‬ ‫دروس�����������ت�����������ك�����������ردن�����������ی‬‫دی��ك��ۆر‌وپ��ێ��داوی��س��ت��ی��ەك��ان��ی ت��ری‬

‫كامەران حاجی ئەلیاس‬ ‫شانۆگەری بەهاوكاری نێوان مامۆستا‌وقوتابی‪.‬‬ ‫پ��رۆژەك��ە بایەخی زۆری پ��ێ��دەدرێ��ت لەرێگەی‬‫دەع���وەت���ن���ام���ەی ج����وان‌ورێ����ك ب��ۆئ��ام��ادەب��وون��ی‬ ‫شانۆگەریەكە بۆ قوتابیان‌ومامۆستایان‌وكەسوكاری‬ ‫قوتابیان‌وبەرپرسان‪.‬‬ ‫ێ رەچاوی ئەم خااڵنە بكرێت‪:‬‬ ‫لەدیالۆژەكان دەب ‌‬‫أ‪.‬دەبێ‌ دیالۆژەكە زۆر سادە‌وساكار بێت‬ ‫ب‪.‬ك��ورت��ی رستەكان‌ورەچاوكردنی دابەشكردنی‬ ‫دیالۆژەكان لەنێوان قوتابیاندا‪.‬‬ ‫ج‪.‬دەب������ێ‌ دی���ال���ۆژەك���ان ب���ەرێ���زب���ەن���دی دروس���ت‬ ‫ب��ك��رێ��ت ب���ەش���ێ���وەی���ەك ه����ەر رس���ت���ەی���ەك ببێتە‬ ‫هۆكاری پێشڤەچونی روداوەكان‌وشانۆگەریەكە‬ ‫بەرەوپێشەوە ببات ‪.‬‬ ‫د‪.‬ه���ەڵ���ب���ژاردن���ی دی��ك��ۆر‌وج��ل��وب��ەرگ ك���ە ل��ەگ��ەڵ‬ ‫كات‌وشوێنی شانۆگەریەكە بگونجێت‪.‬‬ ‫ێ‬ ‫بینەری شانۆی قوتابخانەیی‪:‬ئەتوانین بیكەین بەس ‌‬ ‫قۆناغ‪:‬‬ ‫‪.1‬ق��ۆن��اغ��ی خ���ەی���اڵ‪ /‬ئ��ەف��س��ان��ە‪ ،‬ب��ۆ ت��ەم��ەن��ەك��ان��ی‬ ‫ێ فیكرەكە سادە بێت‌و زیاتر‬ ‫نێوان”‪ ”7-6‬ساڵی‪ ،‬دەب ‌‬ ‫ئەفسانە بەسەریدا زاڵ بێت كە چەندین نمونەی‬ ‫ئەدەبی پەروەردەیی هەیە لەم قۆناغەدا‪ ،‬لەوانە‪:‬ئەو‬ ‫چیرۆكانەی كە لەكتێبی خوێندنەوەی ك��وردی دا‬ ‫هەیە‪‌،‬وەك‪(:‬ژیری بەگەورەیی‌وبچوكی نیە) هەروەها‬ ‫دەب �ێ‌ ب��اس لەچۆنیەتی رێزگرتنی یەكتر‌و لەخۆ‬ ‫گەورەتر‪.‬‬ ‫‪.2‬قۆناغی پاڵەوانی‌وموغامەرەكردن‪ ،‬بۆ تەمەنەكانی‬ ‫نێوان”‪ ”15-13‬ساڵی‪ ،‬باس لەوچیرۆكانە دەكات كە‬ ‫پاڵەوانی تێدایە‌وتێكەاڵوی لەنێوان راستی‌وخەیاڵدا‬ ‫هەیە‌وكۆتایی بەسەركەوتنی پاڵەوانەكە دێت‪ .‬لەم‬ ‫شانۆگەریانەدا باس لەئازایەتی ولەسەرحەق بوون‬ ‫دەكات‪‌،‬واقیعی‪،‬زانیاری بەسود‪،‬نیشتیمانپەروەری‪،‬‬ ‫ئاینی‪،‬هاوكاری‪ ،‬پیشكەوتن‪ ،‬داهێنان‪‌،‬وەك شانۆگەری‬ ‫مێژوویی ونیشتیمانپەروەری‪.‬‬ ‫‪.3‬قۆناغی دروستكردنی كەسایەتی‌و بۆچونەكان‪،‬‬ ‫بۆ تەمەنەكانی نێوان”‪ ”18-16‬ساڵی‪ ،‬ئەو ماوەیەی‬ ‫تەمەن لەماوە ه��ەرە گرنگەكانی قۆناغی تەمەنی‬ ‫گەنج‌والوەكانە‪،‬چونكە كەسێتیان بەدەردەكەوێت‌و‬ ‫چەند سیفەتێكی ژیانی خۆی بەدەست دەهێنێت‪،‬‬ ‫ب��ۆی��ە دەب����ێ‌ چ��ەم��ك��ە رۆش��ن��ی��ری��ەك��ە ب��ەه��ەم��وو‬ ‫الیەنەكانیەوە بگاتە مێشكی ه��ەروەه��ا چۆنیەتی‬ ‫فێری باوەڕبەخۆن بوون‌وپشتبەخۆبەستن دەبێ‌‪،‬‬ ‫قوتابی لەم قوتابخانەیەدا ئامادە بكرێت بۆ ژیانی‬ ‫ك����رداری‪ ،‬ی��ان گ��واس��ت��ن��ەوەی لەقۆناغی ك���رداری‬ ‫نوێ‌(زانكۆ)‌واتە ژیانی گشتی بەم شێوەیە رێگای‬ ‫داه��ات��وی دادەڕێ��ژێ��ت‪ .‬لەبەر ئ��ەوە دەبێت شانۆی‬ ‫قوتابخانەیی رەچ��اوی ئەوە بكات كەچۆن قوتابی‬ ‫بیردەكاتەوە بۆ داهاتوو‪،‬ئەو شانۆگەریە هەڵبژێرێت‬ ‫كە لەگەڵ تواناو بۆچونەكانی قوتابیدا دەگونجێت‪.‬‬ ‫لەكۆتاییدا دەڵێم شانۆی قوتابخانەیی زۆرگرنگەو‬ ‫پێویستی ب��ەچ��ەن��دی��ن لێكۆڵینەوە ه��ەی��ە ل��ەالی��ەن‬ ‫مامۆستایانەوە ب��ۆ ئ���ەوەی س��ود لەهۆكارەكانی‬ ‫راگەیاندنی پەروەردەیی وەربگرین‪.‬‬

‫بۆچی قوتابی بە زەنگی چوونە دەرەوە هات و هاوار دەكات؟‬ ‫هات وهاواری قوتابی لەگەلێ قوتابخانە‬ ‫و لەناویاندا لەگەلێ پۆل مایەی پرسیار‬ ‫وسەرسوڕمانە‪ ،‬لێرەدا پرسیارگەلێ‬ ‫دێ��ت��ە پ��ێ��ش��ەوە‪ :‬ئ��اخ��ۆ ه��ۆك��ارەك��ان��ی‬ ‫ئەوهات وهاوارە چییە؟ بۆچی قوتابی‬ ‫ه���اوار دەك���ات؟ چ شتێ وایلێدەكات‬ ‫پ��ەن��اب��ب��ات��ە ب���ەر ه���ات وه���اوار؟ئ���ای���ا‬ ‫پێویستە ب��ەو شێوەیە ل��ەگ��ەڵ پێنانە‬ ‫دەرەوەی م��ام��ۆس��ت��ا ل��ەپ��ۆل ك���ەزۆر‬ ‫جار مامۆستا هێشتا بەتەواوەتی ئەو‬ ‫ش��وێ��ن��ەی ب��ەج��ێ ن��ەه��ێ��ش��ت��وە كەچی‬ ‫قوتابیان دەكەنە هات وه��اوار وقیژە‬ ‫ق��ی��ژە؟ل��ێ��رەدا ب��ۆش��رۆڤ��ەی ئەوحاڵەتە‬ ‫ل��ەروان��گ��ەی دەن���گ ب��ەرزك��ردن��ەوەی‬ ‫ب��ەك��ۆم��ەڵ��ی ق���وت���اب���ی‪ ،‬خ����ودی ه��ات‬ ‫وه���اوارەك���ە ل����ەروی ل��ێ��ك��چ��وان��دن��ەوە‬ ‫وەك ب��ەرب��وون لەبەندیخانە بەرایی‬ ‫سەرهەڵدانی كێشەكەیە دەب��ێ ژیرانە‬ ‫هەڵوێستەی لەسەری بكرێ ك��ەدوای‬ ‫دەستنیشانكردنی كێشەكە كار بۆنەمان‬ ‫وبنبڕكردن وچارەسەركردنی بكرێت‬ ‫كە لەو دیدگایەوە هۆكارەكان بۆ چەند‬ ‫خاڵێكی پ��ەی��وەس��ت‪ ،‬لەهەمانكات بۆ‬ ‫چەند خاڵێكی جیاواز دەگەڕێتەوە‪ ،‬لە‬ ‫گرنگترینیان‪:‬‬ ‫یەكەم‪:‬ئەو هات وه��اوارە دەگەڕێتەوە‬ ‫ب��ۆ ی���ەك ل���ەو ب��اب��ەت��ان��ەی ق��وت��اب��ی��ان‬ ‫دەیخوێنن لەكاتێكدا ئەو مامۆستایەی‬ ‫وان��ەك��ەی��ان پ��ێ��دەڵ��ێ��ت��ەوە ل��ەش��ێ��وازی‬ ‫گەیاندنی ئەوپەیامە ج��ۆرێ لەوشك‬ ‫وبرینگی پێوە دی���ارە‪ ،‬رەنگە هەندێ‬ ‫جار خودی بابەتەكەش هەر ئەوەندە‬ ‫هەڵبگرێ كەمامۆستاكە شەن وكەوی‬ ‫تێدا دەكات‪ ،‬وەلێ گەلێ جار لەنەبوونی‬ ‫تەشویق و زەوق وسەلیقەی ئاوێتەی‬ ‫ب��اب��ەت��ەك��ە ب��ەه��ەن��دێ ب��اب��ەت��ی دی��ك��ەی‬ ‫نزیك لەو بابەتە بۆ سەرانجڕاكێشانی‬ ‫ق��وت��اب��ی��ان ك��ەش��ێ��ك��ی وا بڕەخسێنێ‬ ‫كەقوتابیان هەست بەبێزاری بكەن‪،‬‬ ‫ح���ەز ب��ك��ەن ه��ەرچ��ی زووە زەن��گ��ی‬ ‫چ��ون��ە دەرەوە ل��ێ��ب��دات ك���ەزۆرج���ار‬ ‫ب��ەه��ۆی ت���ەواو ب��ێ��زارب��وون ودرەن���گ‬ ‫زەنگ لێدانەوە كاتێ مامۆستاكە روی‬ ‫خۆی وەردەگ��ێ��ڕێ ئ��ەوە هەموان یان‬ ‫ژمارەیەكی دیار وبەرچاوی قوتابیان‬ ‫ب��ەدەن��گ��ێ��ك��ی ب�����ەرزەوە دەدەن����ە ه��ات‬

‫وهاوار وقیژەقیژ‪.‬‬ ‫دووەم‪:‬ه����ەن����دێ ج���ار ئ���ەو دی��اردەی��ە‬ ‫ب��ۆن��ەب��وون��ی دەس��ت��ەم��ۆ وك��ۆن��ت��ڕۆڵ��ی‬ ‫رێكوپێك ودروستی مامۆستا لەروی‬ ‫زەب��ت ورەب��ت��ی نێوپۆل دەگ��ەڕێ��ت��ەوە‬ ‫ك���ە ل������ەروی ن���ەت���رس���ان وح��ی��س��اب‬ ‫نەكردنەوە(مەبەست لێی رێزنەگرتنە‬ ‫ل��ەه��ەڵ��وێ��س��ت��ەك��ان��ی م��ام��ۆس��ت��ا) ئ��ەوە‬ ‫بەدەرفەت بزانن بۆ ئەوهات وهاوارە‪.‬‬ ‫س��ێ��ی��ەم‪ :‬گ��ەل��ێ ج��اری��ش ل��ەن��ەب��وون��ی‬ ‫سەرزەنشت وب��ەدواداچ��ون بۆ دوبار‬ ‫ن���ەب���وون���ەوەی ئ����ەو ح���اڵ���ەت���ە‪ ،‬ه��ات‬ ‫وه��اوارەك��ە درێ��ژە دەكێشێ و وەكو‬ ‫دی����اردەی����ەك ق��وت��اب��ی��ان خ���وی پێوە‬ ‫دەگ��رن مەگەر چاویان بەبەڕێوەبەر‬ ‫یان ی��اری��دەدەرەك��ان بكەوێ لەترسی‬ ‫لێپرسینەوە وس��زادان خۆیان بێدەنگ‬ ‫بكەن‪.‬‬ ‫چ����������وارەم‪ :‬ئ�����ەو ح����اڵ����ەت����ەی ه���ات‬ ‫وه����اوار زۆر ك����ەڕەت دەگ��ەڕێ��ت��ەوە‬ ‫ب��ۆ چ��اول��ێ��ك��ەری والس��ای��ی��ك��ردن��ەوەی‬ ‫قوتابیەك لەقوتابیەكانی دیكە لەكاتێكدا‬ ‫كەپۆلێك دەبینێ لەگەڵ زەنگی چونە‬ ‫دەرەوەی��ان��دا پۆلەكەی تەنیشتیان یان‬ ‫پۆلی بەرامبەریان بەهات وه��اواری‬ ‫ب����ەرزەوە پ��ێ��ش��وازی ل��ەزەن��گ��ی چونە‬ ‫دەرەوە دەكەن‪ ،‬كەسانێكی حیرسگرتوو‬ ‫متوی پێوە دەگرن‪ ،‬بۆیە لەوەرگرتنی‬ ‫هەر دەرفەتێكدا كار بۆالسایكردنەوەی‬ ‫ئەوپۆلەی دیكە دەكەن‪.‬‬ ‫پێنجەم‪ :‬قوتابی خەمسارد سیفەتێكی‬ ‫سەیری هەیە كەخۆی خەمساردبوو‬ ‫ح����ەز دەك�����ات ه���ەم���وان وەك����و ئ��ەو‬ ‫خەمساردبن‪ ،‬بۆیە وەكو تۆڵەسەندنەوە‬ ‫بەرامبەر بەمامۆستا وشاردنەوەی رق‬

‫شاخەوان عەلی حەمەد مامۆكی‬ ‫وكینەی ناخیان تا وابگەیەنن كەئەو‬ ‫مامۆستایە خراپە‪ ،‬یان شان وشكۆی‬ ‫نیە لەو رێیەوە دەیانەوێ بەم چەشنە‬ ‫پەیامێك بەومامۆستایە بدەن كەئەوە‬ ‫ئێمەین تۆمان ناوێ وپێت رازی نین‪،‬‬ ‫بڕۆ چیتر مەیەوە پۆلەكەمان‪.‬‬ ‫بۆ ئەم چەند خاڵەی س��ەرەوە ئەركی‬ ‫س��ەرش��ان��ی ب���ەڕێ���وەب���ەر ودەس��ت��ەی‬ ‫ك��ارگ��ێ��ڕی ق��وت��اب��خ��ان��ەی��ە لەبینینی‬ ‫ه��ەر حاڵەتێكی ل��ەو شێوەیە‪ ،‬بەپەلە‬ ‫لێژنەیەكی بەدواداچون بۆهۆكارەكانی‬ ‫س��ەره��ەڵ��دان��ی ئ���ەو ه���ات وه�����اوارە‬ ‫دان��ێ تا لەهۆكارەكانی دروستبوونی‬ ‫ئ�����ەودی�����اردەی�����ە ب���ك���ۆڵ���ن���ەوە وك����ار‬ ‫بۆچارەسەركردن ونەهێشتنی یەك لەو‬ ‫دیاردە قێزەونانە بكەن كەهات وهاوارە‬ ‫ودیمەنێكی نەشیاو بەقوتابخانەكە‬ ‫دەب��ەخ��ش��ێ وه��ەی��ب��ەت��ی قوتابخانەكە‬ ‫دەزڕێنێ وناوەكەی ناشیرین دەكات‪.‬‬

‫ژمارە (‪ )6‬نيسان ساڵی (‪)2014‬‬

‫(‪)35‬‬

‫جیاوازی نێوان قوتابی زیرەك و خەمسارد چیە و چی بكرێ باشە؟‬ ‫هەموو مرۆڤێ بەسروشتی خۆی ئەقڵدارە‪ ،‬هەر ئەو ئەقڵە‬ ‫بەبیركردنەوەیەكی راس��ت ودروس���ت ئاراستەی دەك��ات‬ ‫تاكارەكانی بەڕێك وپێكی ئەنجام بدات كە بەدوركەوتنەوە لێی‬ ‫بۆ بڕیارە كت و پڕ وپڕتاوەكان‪ ،‬چارەنوس و دەرەنجامێكی‬ ‫نادیار چاوەڕوانی بكات‪.‬‬ ‫ئەقڵ ه��ەر ئەقڵە ئەوكەسە چ كچبێ ی��ا ك��وڕ‪ ،‬ئ��ەزم��ون و‬ ‫تەمەنیش رۆڵی تێدا دەگێڕێ‪ ،‬وەلێ ئەو هەموو جیاوازیە‬ ‫لەپای چی لەكاتێكدا قوتابیەك خەمسارد وئەویتر زیرەكە؟‬ ‫ئایا هەموان بەیەك شێوە بیردەكەنەوە و هەموان یەك دید‬ ‫ویەك تێڕوانینیان بۆشتەكان هەیە و‪...‬هتد‪.‬‬ ‫بۆ بەرسڤی ئەوبابەتە وەك ئەو بیرمەندەی دەڵ��ێ‪ :‬ئەگەر‬ ‫هەمومان وەك ی��ەك بیربكەینەوە ك��ەوات��ە بیرناكەینەوە‪،‬‬ ‫لێرەدا خودی بیركردنەوە خەتی گشتیە بۆ بڕیاردان لەسەر‬ ‫زیرەكی وخەمساردی مرۆڤەكان كە لەوسۆنگەوە زۆر شت‬ ‫هەیە ئێمە بەباشی دەزانین كەچی باش نیە و بەوچەشنە‬ ‫وادەرناچێ‪ ،‬زۆر شتیتریش بەخراپی تێدەگەین كەچی باشە‬ ‫ولوتكەی دەرەنجامە دڵخۆشكەرەكانمان دەداتە دەستێ‪ ،‬جا‬ ‫بۆ پەیوەست بوون بەو بابەتە لەنێو پۆلێكدا كەدوو قوتابیمان‬ ‫هەیە یەكیان زی��رەك وئەویتر خ��ەم��س��ارد‪..‬دوو قوتابیمان‬ ‫هەیە یەكێكیان بۆ لەبەركردن زۆر باشە وئەویتر هیچی پێ‬ ‫لەبەر ناكرێ و هەیە لەبیركاری سەرقافڵەیە وهەیشە توانای‬ ‫ئەزبەركردنی خشتەی لێكدانی نیەو زوو زوو شتەكانی‬ ‫لەبیردەچێتەوە وتادوایی‪.‬‬ ‫ج��ی��اوازی بیركردنەوەیە كەسەكان لەیەك دادەب��ڕێ��ن��ێ و‬ ‫لەیەكیان جیادەكاتەوە‪ ،‬بۆنمونە‪ :‬لەچوارچێوەی پۆلێكدا‪،‬‬ ‫قوتابی زیرەك هەمیشە بیروهزر وزەینی خۆی بەكڵۆجێ‬ ‫لەخاڵێكدا كۆدەكاتەوە كاتێ مامۆستاكەی وانە دەڵێتەوە‪،‬‬ ‫هەنگاوبەهەنگاو لەگەڵیدا رێ دەكات وبەدەگمەن لەوكاروانە‬ ‫دانابڕێ كەمامۆستاكەی تیایدا دەرسەكە دەڵێتەوە‪ ،‬لەكاتێكدا‬ ‫قوتابی خەمسارد(ئەوانەن كەنایانەوێ ئەقڵیان بەكاربێنن‬ ‫وبەلێكدانەوەیەكی جیاوازتر لەمەیدانەكە خۆیان دەدۆزنەوە)‬ ‫ئەوانە بەئەندێشە وخەیاڵێكی ئەوتۆ جیهانێكیتر بۆخۆیان‬ ‫چێدەكەن‪ ،‬سەیری دەم��ی مامۆستا دەك��ەن كەچی ئاگایان‬ ‫لەقسەی مامۆستاكەیان نیە‪ ،‬هەروەها ئاوڕی ئەمال وئەوالی‬ ‫خۆیان نادەنەوە كەچی بەفكر لەشوێنێكی دیكەدان‪.‬‬ ‫قوتابی زیرەك هەمیشە لەپۆلەكەیدا هێمن وبێدەنگە‪ ،‬خۆی‬ ‫بەشتی الوەكی سەرقاڵ ناكات‪ ،‬ناهێڵێ بیری بەمال وبەوال‬ ‫بڕوات‪ ،‬لەهەر رۆیشتنێ زوودەگەڕێتەوە سەر خەت‪ ،‬لەتەكدا‬ ‫قوتابی خەمساردلەجوڵەی ب���ەردەوام دای��ە‪ ،‬ئەگەر ترسی‬ ‫مامۆستای نەبێ ئاوڕی ئەمال وئەوالی خۆی دەداتەوە‪ ،‬بەدزی‬ ‫وفسكە فسكەوە قسە لەگەڵ ئەم وئەو دەكات‪ ،‬كاتێك قەڵەم‬ ‫بەدەستەوە دەگرێ ‪،‬خۆی پێیەوە خەریك دەكات كەئەگەر‬ ‫بزانێ مامۆستاكەی چاوی لەسەر نیە لەسەر كتێبەكەی یان‬ ‫دەفتەرەكەی خەت خەتۆكە و رەس��م وشتی سەیر سەیر‬ ‫دروس��ت دەك��ات‪ ،‬هەرنا بۆكات بەڕێكردن وخۆخافاڵندن‬ ‫دەست دەخاتە نێو جانتاكەی و زۆرشتیتر‪.‬‬ ‫بەبۆچونی پسپۆڕانی بواری پەروەردەیی ئەوماوەیە بەسە‬ ‫كەقوتابی لەپۆلدایە ئەگەر بەجوانی گوێ لەمامۆستاكەی‬

‫(‪)36‬‬

‫ژمارە (‪ )6‬نيسان ساڵی (‪)2014‬‬

‫گەالوێژ ناسیح مەجید‬ ‫بگرێ وخ��ۆی بەشتی الوەكیەوە سەرقاڵ نەكات‪ ،‬ئەوەش‬ ‫لەوەدا سەرچاوە دەگرێ ئەگەر پێ بەپێ لەگەڵ مامۆستاكەی‬ ‫هەنگاو هەڵبگرێ‪.‬هاوكێشەیەكی نەگۆڕ هەیە پێمان دەڵێ‪:‬‬ ‫پەنجەی دەس��ت وەك یەك نیە‪ ،‬بەواتا حاڵەتەكە نۆڕماڵە‬ ‫ئ��ەگ��ەر لەنێو ش��ەش ح���ەوت قوتابیدا ی��ەك دوو قوتابی‬ ‫خەمسارد هەبێ(بەكارهێنانی دەستەواژە(خەمسارد) بۆ ئەو‬ ‫كەسانەیە كەنەدەخوێنن و نەئاگایان لەو بابەتانە هەیە كە‬ ‫مامۆستاكەی وان��ە دەڵێتەوە كەچی ئەو بەخەیاڵ دەچێتە‬ ‫جیهانێكیتر وكاتی خۆی بەشتی الوەكی دەكوژێ و كاتەكەی‬ ‫لەو شتانە بەرێدەكات)‪.‬‬ ‫نكۆڵی لەو راستیە ناكرێ هەمومان زیرەكین‪ ،‬بەاڵم نازانین‬ ‫ئەو زیرەكیەمان لەكوێیە وچۆن بەكاری بێنین؟ هەمومان‬ ‫بەهرەمەندین بەاڵم نازانین وناتوانین چۆن بەهرەكانمان‬ ‫بدۆزینەوە‪.‬بۆ كەمكردنەوەی رێژەی خەمساردی پێویستە‬ ‫ت��وێ��ژەران بەهەماهەنگی دەس��ت��ەی ك��ارگ��ێ��ڕی قوتابخانە‬ ‫ومامۆستایانی پسپۆڕ بەپێی ب��ەرن��ام��ەڕێ��ژی كارنامەی‬ ‫پالنی خۆیان بۆ ئەوخەمساردیە دەستنیشانی هۆكارەكانی‬ ‫ئابووری و بۆماوەیی و خێزان و ژینگە وب��اری دەرون��ی‬ ‫قوتابی بكەن كەئەمانە بنەما وكۆڵەگەی سەرەكین كەم تازۆر‬ ‫كاریگەریان بەسەر ئاڕاستەی قوتابیەوە هەیە‪ ،‬دەبێ بەوردی‬ ‫بەدواداچونی لەمەڕ بكرێ بۆئەوەی بتوانرێ كەشوهەوایەكی‬ ‫ئەوتۆیان بۆبڕەخسێنن تا لەو تەنگژەیان رزگاربكەن ئەگەر‬ ‫زۆر زی���رەك���ی���ش‬ ‫نەبن ئەوا بتوانن‬ ‫ل�����ەزەل�����ك�����اوی‬ ‫دەری���������������������ای‬ ‫خ����ەم����س����اردی‬ ‫دەربچن‪.‬‬

‫چۆن مناڵەكانمان فێرە رێزگرتن دەكەین‬

‫سوهەیل تاهیر عەبدولاڵ‬ ‫رێزگرتن گرنگی و پێویستییەكی زۆری‬ ‫هەیە بۆ منداڵەكانمان‪ ،‬بنەمای ژیانە و‬ ‫سەرەتای زۆر لە بنەماو بەها پیرۆزەكانی‬ ‫دیكەی ژیانە‪ .‬هەر كاتێك منداڵ فێركرا و‬ ‫تێگەیشت كە رێزگرتنی بەرامبەر مانای‬ ‫چییە ‪ ،‬ئەوا باشترین ئەندامی كۆمەڵگە‬ ‫دەردەكەون و دەبنە باشترین هاورێ و‬ ‫باشترین سەركردە ‪ .‬فێركردنی منداڵەكەت‬ ‫ك���ە چ���ۆن رێ���ز ل���ە ب���ەرام���ب���ەر بگرێت‬ ‫كارێكی ئاسان نییە ‪ ،‬چونكە ئەو بەها‬ ‫كۆمەاڵیەتییە شتێك نییە كە پێشكەشی‬

‫بكەیت ‪ ،‬بەڵكو پێویستە منداڵ خۆی لە‬ ‫ژیانی رۆژان��ەو هەڵسوكەوتدا فێربێت و‬ ‫وەریبگرێت ‪ .‬بۆیە پێویستە ئێمە رێز لە‬ ‫منداڵەكانمان بگرین لە مامەڵەو قسەكردن‬ ‫لە گەڵیاندا دواتر داوایان لێبكەین ئەوانیش‬ ‫بەمشێوەیە رێز لە بەرامبەر و كەسانی‬ ‫دەوروبەری خۆیان بگرن ‪ .‬پێویستە لەنێو‬ ‫ماڵەكەت بە رێ��زەوە لە گەڵ منداڵ قسە‬ ‫بكەیت ه��ەروەك چۆن لە گەڵ كەسێكی‬ ‫غەریب قسە دەكەیت ‪ ،‬بە پلەیەكی كەمتر‬ ‫سەیری منداڵەكەت مەكە و هەموو شتێكی‬ ‫لە بەرچاوی ئەنجام بدەیت ‪ .‬بۆ نمونە ((‬ ‫بێ زەحمەت ‪ -‬سوپاس )) بەكاربێنە‪ .‬لە‬ ‫جیاتی ئەوەی ئەمری لە سەر بكەیت پێی‬ ‫بڵێ بێ زەحمەت‪ .‬ب��ەردەوام رێزی لێبنێ‬ ‫و هانی بدە و لەبەردەم ئەندامانی خێزان‬ ‫ستایشی بكە‪ .‬هەر كاتێك منداڵ هەڵەیەكی‬ ‫كرد هەلی پێ ب��دەو بڵێ با لەسەرەتاوە‬

‫دەستپێبكەینەوە و رێگایەكی تر بەكار‬ ‫بێنە بۆ ئەوەی فێرە رێزگرتن بێت‪ .‬فێریان‬ ‫بكە كە چۆن رۆڵی سەركردە دەبینن لە‬ ‫رێزگرتندا ‪ ،‬ئەویش لە رێگەی خۆتەوە‪ ،‬با‬ ‫بتبینن كە چۆن یارمەتی كەسانی گەورە‬ ‫و بەتەمەنەكان دەدەیت و چۆن گرنگی بە‬ ‫مافی خەڵكانی دیكە دەدەیت ‪.‬‬

‫سەرپەرشتیاران و دەفتەری پالن‬ ‫هەندێك لەسەرپەرشتیاران گەر هەموویان‬ ‫نەبێت هەموو هەڵسەنگاندنێكی مامۆستا‬ ‫بەهەبوونی دەفتەری پالن مامۆستایان‬ ‫ه��ەڵ��دەس��ەن��گ��ێ��ن��ن‪ ،‬ی��ان��ی م��ام��ۆس��ت��ای��ەك‬ ‫هەرچەند چ��االك‪ ،‬سەركەوتوو‪ ،‬دڵسۆز‬ ‫و زی��رەك بێت لەپسپۆڕیەكەی خۆیدا‬ ‫ب��ەاڵم گ��ەر ب���اوەڕی ب��ەم رۆتینە نەبێت‬ ‫وئامادەنەبێت دەفتەرێك تەرخان بكات بۆ‬ ‫نوسینی پالنی رۆژانە وسااڵنە ئەوا الی‬ ‫سەرپەرشتیار بەچاوێكیترەوە تەماشا‬ ‫دەك��رێ��ت وئ��ەو ن��م��رەی��ەی لێدەبڕدرێت‬ ‫ك��ە ل��ەب��ری دەف��ت��ەر پ�لان��دا بەمامۆستا‬ ‫دەدرێت‪.‬من بەپێویستی دەزان��م هەموو‬ ‫مامۆستایەك پالنی هەبێت بۆ بابەتەكەی‬ ‫خۆی جا چ پالنی سااڵنە بێت یان رۆژانە‬ ‫چونكە هەبوونی پ�لان بۆ كارەكانمان‬ ‫وام��ان لێدەكات كەكاتەكانمان بەفیڕۆ‬ ‫نەچێت وب��اب��ەت��ەك��ەش بەتێروتەسەلی‬ ‫وپوختی بەفێرخوازان بگەیەنین‪ .‬بەاڵم‬ ‫ئ�����ەوەی ك��ەم��ن وژم���ارەی���ەك���ی زۆری‬ ‫مامۆستایان لەگەڵیدا هاوڕانین ئەوەیە‬ ‫كەمامۆستا پابەند بكرێت بەنوسینی ئەم‬ ‫پالنە لەسەر كاغەز‪ .‬بەرای من»دەفتەر‬ ‫پالن» كۆتكردنی مامۆستایە بەئەركێكی‬ ‫رۆتینی بێزاركەر‪.‬كاتێك سەرپەرشتیاران‬ ‫سەردانی مامۆستا دەك��ەن‪ ،‬پاش چەند‬ ‫پرسیارێك وگفتوگۆیەك خێرا دێنە سەر‬ ‫بابەتی»دەفتەر پالن»باشە مامۆستایەك‬ ‫گەر چەند ساڵێك ئەزمونی وانەوتنەوەی‬

‫هەبێت وش��ارەزای تەواوی بابەتەكە بێت‬ ‫لەوەی چەندی بۆ وەرزی یەكەم وچەندی‬ ‫بۆ وەرزی دووەم تەرخانبكات چ پێویستی‬ ‫بەوە دەبێت كە لەسەر كاغەزێك بینوسێت!‬ ‫وەك��و» ئەركی م��اڵ��ەوە»ی خوێندكاران‬ ‫پیشانی س��ەرپ��ەرش��ت��ی��اری ب���دات‪.‬ب���ەڕای‬ ‫م��ن گ��ەر مەبەستی ه��ەردووال(م��ام��ۆس��ت��ا‬ ‫وس��ەرپ��ەرش��ت��ی��ار) ب��ۆ بەرەوپێشبردنی‬ ‫ب����واری پ�����ەروەردە ب��ێ��ت ئ���ەوا دەك��رێ��ت‬ ‫رێگەیتر هەبێت بۆ دەرچوون لەو قەیرانە‪،‬‬ ‫بۆ نمونە‪:‬‬ ‫ دەك��رێ��ت س��ەردان��ی سەرپەرشتیاران‬‫بۆ خوێندنگەكان ل��ەدووج��ارەوە بۆ چەند‬ ‫جارێك زیادبكرێت ب��ەم شێوە مامۆستا‬ ‫وسەرپەرشتیار پێكەوە باشتر ئاگادار‬ ‫دەبن لەپرۆسەكە وچارەسەركردنی هەر‬ ‫كێشەیەك گەر هەبێت‪.‬‬ ‫ پێویستە سەردانی سەرپەرشتیاران لەو‬‫سەردانیكردنەدا رۆتینیە دەربچێت كەتەنها‬ ‫بۆ بەجێهێنانی ئەركەكەیان بێت‪ ،‬بەڵكو‬ ‫ببێت بەسەردانیكردنێكی عەمەلی وتێیدا‬ ‫تێبینی لەسەر چۆنیەتی وهەڵسوكەوتی‬ ‫مامۆستا بنوسێت وپاشان پێكەوە لەگەڵ‬ ‫مامۆستا وان��ەی��ەك��ی نمونەیی پێشكەش‬ ‫بكەن لەو رۆژەدا بەوشێوە مامۆستاش‬ ‫س��وود لەو وان��ە دەبینێت وهەڵەی خۆی‬ ‫چاك دەكاتەوە گەر هەیبێت‪.‬‬ ‫ پێویستە ئەولەویاتی سەرپەرشتیار‬‫چۆنیەتی پێشكەشكردنی وان��ەك��ە بێت‬

‫م‪ .‬فوئاد محەمەد‪/‬گەرمیان‬ ‫ل���ەالی���ەن م��ام��ۆس��ت��اوە ن���ەك ه��ەب��وون‬ ‫ون���ەب���ون���ی دەف����ت����ەر پ���ل��ان‪ .‬چ��ون��ك��ە‬ ‫ئ��اش��ك��رای��ە ل��ەگ��ەڵ ئ��ەو گ��ۆڕان��ان��ەی كە‬ ‫لەسیستەمی پ����ەروەردە وبابەتەكاندا‬ ‫ێ‬ ‫كراوە ئێستا زۆر لەبابەتەكان هەر س ‌‬ ‫كتێبی(خوێندكار وراهێنان ومامۆستا)‬ ‫ی هەیە‪ .‬من وەكو مامۆستای پسپۆڕی‬ ‫ز‪.‬ئینگلیزی جگە لەوسێ‌ كتێبەش بەڵكو‬ ‫لەسەر وێب سایتی ‪ Sunrise‬چەندین‬ ‫چاالكی وراهێنانی ت��ری ئ��ام��ادەك��راوی‬ ‫تێدایە كەمامۆستا دەت��وان��ێ��ت ل��ەوان��ەی‬ ‫رۆژان����ەدا س��ودی��ان لێببینێت ه��ەروەه��ا‬ ‫لەكتێبی تایبەت بەمامۆستا هەموو ئەو‬ ‫داواكاریانەی سەرپەرشتیاران دەیانەوێت‬ ‫تێیدا بەجوانی ورێ��ك وپێكی نوسراوە‬ ‫وئامادەكراوە ئیتر چ پێویست بەدووبارە‬ ‫ن��وس��ی��ن��ەوەی دەك�����ات‪ .‬ب��ۆی��ە دەك��رێ��ت‬ ‫سەرپەرشتیاران داوای ئەوە لەمامۆستا‬ ‫بكەن كە ئەم كتێبە بەكاربهێنرێت نەك‬ ‫داوای نوسینی دەفتەری پالن بكەن‪.‬‬

‫ژمارە (‪ )6‬نيسان ساڵی (‪)2014‬‬

‫(‪)37‬‬

‫گەنجان و خوێندنەوە‬ ‫ئامادەكردنی‪ :‬عومەر عەبدولكەریم قادر‬

‫ودزۆرت ئەڵێت‪(:‬كتێب‪ ،‬دونیایەكی نەمرو‬ ‫پاكیزەو رۆحانیە‪ ،‬كە كاتە بەتاڵەكانی‬ ‫ئێمە لەوێدانە بەخۆشبەختی راستەقینە‬ ‫ئەگات)‪..‬ئێمە بەهەمان شێوە كەئەژین‬ ‫بیر دەكەینەوە‪ ،‬لەراستیدا ئەم رستەیە‬ ‫دەس��ەاڵت وتوانای بیروبۆچونەكانمان‬ ‫بەسەر شێوازی ژیانمان پیشان ئەدات‪،‬‬ ‫بەواتایەكیتر جۆرێك لەتێفكرینی مرۆڤ‬ ‫وكاریگەریەكانی بەسەر شێوازی ژیانیدا‬ ‫دیاری ئەكات‪.‬‬ ‫خ��وێ��ن��دن��ەوە زواڵڵ��ت��ری��ن وس��ەرچ��اوەو‬ ‫دەوڵەمەندترین س��ەرچ��اوەی خۆراكی‬ ‫مێشك وئەندێشەكانی مرۆڤە‪.‬شوێن‬ ‫وپێگەی خوێندنەوە لەژیانی گەنجاندا‬ ‫گ��رن��گ��ی��ەك��ی ب���ەرچ���اوی ه��ەی��ە‪ ،‬چونكە‬ ‫گەنجان خاوەنی هێزی یادگەو توانای‬ ‫ئ��ەن��دێ��ش��ەی ب��ەه��ێ��زو ئ��ی��رادەی گەنجی‬ ‫والوێتین جگە ل��ەوەش بۆ تەواكردنی‬ ‫ئ��ەزم��ون��ەك��ان��ی ژی��ان��ی��ان پێویستیەكی‬ ‫زۆری���ان بەخوێندنەوە هەیە بۆئەوەی‬ ‫ئەندێشەو بیروبۆچونەكانی كەسانیتر‬ ‫لەگەڵ تێفكرینەكانی خۆیاندا پەیوەست‬ ‫بكەن ورێگەو بنەمای ژیانیان بەهاوكای‬ ‫توانا فیكریەكانیان بدۆزنەوە‪.‬هەندێك‬ ‫ێ‬ ‫لەنوسەران لەو ب��اوەڕەدان كەئەتوانر ‌‬ ‫ورەو رەوش���ت���ی ك��ەس��ەك��ان ل��ەس��ەر‬ ‫ئەوكتێبانەی كە ئەیاخوێننەوە دەستنیشان‬ ‫بكرێ‌‪ ،‬هەروەها حاڵەتەكانی فەیلەسوف‬ ‫وبیرمەندی ئەڵمانی(كانت) باس ئەكرێت‬ ‫ك��ەب��ەدرێ��ژای��ی ژی��ان��ی تەنها ی��ەك جار‬ ‫بارودۆخی سەرسوڕهێنەری ژیانی تێكی‬ ‫خوارد و سێ‌ رۆژی تەواو لەماڵی خۆیدا‬ ‫نەهاتە دەرەوە كاتێكیش لەهۆكارەكەیان‬ ‫پرسی وتبووی‪:‬كتێبی(ئمیل)ی ژان ژاك‬ ‫رۆس��ۆی پێگەیشتوەو نەیتوانیوە واز‬ ‫لەخوێندنەوەی ب��ەردەوام��ی ئەوكتێبە‬

‫(‪)38‬‬

‫ژمارە (‪ )6‬نيسان ساڵی (‪)2014‬‬

‫بهێنێت وس���ێ‌ رۆژ ك��ات��ی خ���ۆی بە‬ ‫خ��وێ��ن��دن��ەوەی ئ���ەو ك��ت��ێ��ب��ەوە ب��ەس��ەر‬ ‫بردووە‪.‬‬ ‫یەكێك لەبیرمەندەكان وتویەتی‪(:‬راستیان‬ ‫وت���وە‪ ،‬كتێبی ب��اش ئ��ەوەی��ە ك��ەزۆرت��ر‬ ‫ل��ەك��ردارو رەف��ت��ار بچێت‪ ،‬كتێبی باش‬ ‫ن���ەف���س پ����اك ئ����ەك����ات����ەوەو رۆح��ی��ش‬ ‫ئەگەیەنێتە پلەبااڵكان وفیكرو بیریش‬ ‫ێ لەهەوەس‬ ‫ئەكاتەوەوئازادی ئەكات و ر ‌‬ ‫وئارەزوەكان بۆچێژە مادییەكان ئەگرێت‪،‬‬ ‫هەروەها رەوشت پاك ئەكاتەوە ودڵیش‬ ‫روناك ئەكاتەوە)‪.‬ئەگەر بەراستی لەسەر‬ ‫ئ��ەو ب��اوەڕەی��ن كەكتێب وخوێندنەوە‬ ‫لەتەواوكردنی كەسێتی مرۆڤدا كاریگەری‬ ‫هەیە‪ ،‬كەواتە پێویستە ئەوە قبوڵ بكەین‬ ‫كە بۆگەیشتن وبەدەستهێنانی كەسێتی‬ ‫پ��ۆزەت��ی��ڤ ئ��ەب �ێ‌ ب��ۆ كتێبە پ��ۆزەت��ی��ڤ‬ ‫ودروستكەر بگەڕێین و بۆهەڵبژاردنی‬ ‫كتێبە پۆزەتیڤەكانیش وەكو هەڵبژاردنی‬ ‫هاوڕێی باش وبەنرخەكان‪ ،‬پێویستیمان‬ ‫بەراوێژكردن وهاوبیری لەگەڵ كەسانی‬ ‫ئەم بوارە ئەبێ‌‪.‬‬ ‫ش��ێ��وازەك��ان��ی ه��ان��دان��ی گ��ەن��ج��ان بۆ‬ ‫خوێندنەوە‪:‬بەكارهێنانی ئەم پێشنیارانەی‬ ‫خ����وارەوە لەبەهێزكردنی حەزكردنی‬ ‫گ��ەن��ج��ان ب��ۆخ��وێ��ن��دن��ەوە س���ودی خۆی‬ ‫ئەبێت‪:‬‬ ‫‪.1‬ن���اس���ان���دن���ی س����ەرچ����اوە ب���ەس���ودو‬ ‫هەڵبژێردراوەكان بەتایبەت ئەوكتێبە‬ ‫هەڵبژێردراوانەی ساڵ بۆ نەوجەوانان‬ ‫وگەنجان لەرێگەی پەیامە گروپیەكانەوە‬ ‫ن��ەك تەنها لەبەدیهێنان وبەهێزكردنی‬ ‫ئەنگێزەی خوێندنەوە كاریگەرە بەڵكو‬ ‫بەئاگابوون ل��ەوەی كەهەندێك لەگەنج‬ ‫والوە خ�����اوەن ق��ەڵ��ەم��ەك��ان خ����اوەن‬ ‫كتێبی ه��ەڵ��ب��ژاردەن‪ ،‬بۆ پ��ەروەردەك��رن‬ ‫وبەكارهێنانی قەڵەم وتوانستی نوسین‬ ‫هانیان ئەدات‪.‬‬ ‫‪.2‬ژم�����ارەی�����ەك�����ی ب����ەرچ����او ل��ەچ��ی��ن��ی‬ ‫گەنجان والوان جگە ل��ەوەی حەزێكی‬ ‫وای�����ان ب��ۆخ��وێ��ن��دن��ەوە ن��ی��ە‪ ،‬چ��ون��ك��ە‬ ‫ب��ەئ��اگ��ا نین ل��ەش��ێ��وازە گونجاوەكانی‬ ‫خوێندنەوە و لەبەرئەوەشە لەو هەوڵ‬ ‫وكۆششەی خ��ۆی��ان ل��ەم ب���وارەدا هیچ‬ ‫ئەنجامێكی پەسەند ب��ەدەس��ت ناهێنن‬ ‫ودەزگەوناوەندە فەرهەنگیەكان بەتایبەت‬ ‫پ��ەی��ام��ە گ��روپ��ی��ەك��ان ب��ەب��اش��ی ئەتوانن‬ ‫ب��ە خ��س��ت��ن��ەڕوی ش��ێ��وازە راستەكانی‬ ‫خوێندنەوە لەرێگەی پیشاندانی فلیمە‬

‫پ��ەروەردەی��ی��ەك��ان و مێزگردە زانستی‬ ‫وفەرهەنگیەكان ه��اوك��اری وكۆمەكی‬ ‫گەنجان والوان بكەن‪.‬‬ ‫‪.3‬خ��وێ��ن��دن��ەوە ی��ان ن��ام��ەی گ��ەورەك��ان‬ ‫ون�����اوداران راس��ت��ی ژی���ان ب��ۆ گەنجان‬ ‫وێنادەكات‪ ،‬چونكە گەورەترین خاڵێك كە‬ ‫گەنجان لەمێژووی ژیانی گەرەو ناوداران‬ ‫فێرئەبن ئ��ەوەی��ە ك��ەئ��ەوە ئ��ەدۆزن��ەوە‬ ‫ێ بگاتە چ پایەیەكی بەرزو‬ ‫مرۆڤ ئەتوان ‌‬ ‫ێ ئەنجامی بدات‪.‬‬ ‫گەورە لەدونیادا ئەتوان ‌‬ ‫س��ەرگ��وزش��ت��ەی ژیانێكی پ��اك وچ��اك‬ ‫كاتێك ئەنوسرێت تۆوی ئومێدو هیواو‬ ‫ئارەزوو لەدڵەكاندا ئەچێنێ‌‪.‬‬ ‫ب����اوەڕی ی��ەك��ێ��ك ل��ەزان��ای��ان ل��ەب��ارەی‬ ‫كتێبەوە ئەوەبوو كە(لە زانستدا پێویستە‬ ‫ت��ازەت��ری��ن ك��ت��ێ��ب��ەك��ان ب��خ��وێ��ن��ی��ن��ەوە و‬ ‫ل��ەئ��ەدەب��ی��ات��ی��ش ك��ۆن��ت��ری��ن��ەك��ان) رەنگە‬ ‫ئ���ەم ب��ی��روب��ۆچ��ون��ە ب���وو كەئیلهامی‬ ‫بەخشیە پرۆفیسۆر(برامڵد) كەیەكێكە‬ ‫ل��ەب��ی��رم��ەن��دەك��ان��ی پ��ێ��ش��ك��ەوت��وخ��وازی‬ ‫پ��ێ��ش��ن��ی��اری ئ����ەوەی ك���رد ك��ە(گ��ەن��ج��ان‬ ‫پێش ت��ەواوك��ردن��ی م���اوەی ئ��ام��ادەی��ی‬ ‫و ئ��ەوك��ات��ەی هێشتا نەچونەتە زانكۆ‬ ‫پێویستە س��ەد كتێبی بەنرخ وشاكارە‬ ‫ئ��ەدەب��ی��ەك��ان��ی جیهانی و واڵت���ی خۆی‬ ‫خوێندبێتەوە بۆئەوەی دیدێكی فراوانترو‬ ‫بەنرختری ب��ۆ ژی���ان ورواڵ��ەت��ی ژی��ان‬ ‫پەیدا كردبێت) ئ��ەوەش گەنجان ناچار‬ ‫ئەكات بخوێننەوەو بەمەش ئەنگێزەی‬ ‫خوێندنەوە لەواندا زیاتر ئەبێت‪.‬‬ ‫‪.6‬پ����ێ����وی����س����ت����ە ش������ێ������وازە راس������ت‬ ‫ودروستەكانی(خێرا خوێندنەوە‪ ،‬خێرایی‬ ‫گواستنەوە‪ ،‬توانستەكانی شیكردنەوە‬ ‫وئەوانەی لەم چەشنەن فێری گەنجان‬ ‫بكرێن وئ����ەوان ل��ەئ��اف��ات��ی خوێندنەوە‬ ‫الدەركان كەخۆی لەخوێندنەوەی ناڕێك‬ ‫وپێك وپەرش وباڵو كەموكورت ویەك‬ ‫الیەنە ئەبینێتەوە وریابكەینەوە‪.‬‬ ‫لێبوردن‬ ‫بابەتێك لە ژێر ناونیشانی (ئەو هەنگاوانەی‬ ‫كە پەیوەندی نێوان دایك و باوك و منداڵ‬ ‫باشتر دەك��ات ) لە الپ��ەرە (‪ )38‬ی ژم��ارە‬ ‫(‪)5‬ی گۆڤارەكەماندا باڵوكرابووە بە هەڵە‬ ‫وێنەی نووسەرێكی دیكەی لەگەڵدا باڵوكرابووە‬ ‫كە وێنەی بەرێز (ن��ەوروز عەلی) ئەندامی‬ ‫مەكتەبی سكرتاریەتی یەكێتی مامۆستایانی‬ ‫كوردستانە ‪ ،‬بویە داوای لێبوردن لە نوسەری‬ ‫بابەتەكە دەكەین ‪.‬‬

‫رۆڵەكەم گرفتی هەیە‪ ،‬چارەسەر چییە؟‬ ‫گومان لەوەدا نیە لەژیانی رۆژانەماندا كێشە و‬ ‫گرفتی جۆراوجۆر وجیاواز هەیە‪ ,‬هەندێكیان‬ ‫س����ادەوس����اك����ارن‪ ,‬ئ��ەوان��ی��ت��ری��ش س��ەخ��ت‬ ‫ودژوارن‪ ,‬لێرەوە دەكرێ بڵێین بەسەرنجدان‬ ‫ل��ەك��ێ��ش��ەو گ��رف��ت��ەك��ان چ��ەن��د راستییەكی‬ ‫بنەڕەتیمان بۆ رون دەبێتەوە‪ ,‬رەنگە كێشە‬ ‫سادەوساكارەكان چارەسەركردنیان سادە‬ ‫بێت وبەچەند پەیڤێكی شیرین كاروبارەكان‬ ‫ئاسایی ببنەوەوبكەونەوە سەر دۆخی جاران‪،‬‬ ‫بەاڵم كاتێ گرفتەكان دەبن بەگرێ كوێرە‪,‬‬ ‫چارەسەركردن وكردنەوەی گرێ كوێرەكان‬ ‫پێویستیان بەكات هەیە‪.‬شارەزایانی بواری‬ ‫كۆمەڵناسی وپسپۆڕانی دەرونی گرفتەكانی‬ ‫نێو ب��ازن��ەی خێزانیان بەسەر دووگ��روپ��دا‬ ‫دابەشكردووە‪ ,‬بەشی یەكەمیان پەیوەستە‬ ‫بەكێشەو گرفتەكانی خودی منداڵەكان خۆیان‬ ‫وەك بەگژ یەكدا چ��ون وئیرەیی بەیەكتر‬ ‫ب��ردن وشتی ل��ەم ج��ۆرە بابەتە ك��ەن��اوزەد‬ ‫ك����راوە ب��ە»ك��ێ��ش��ەو گ��رف��ت��ی رۆڵ��ەك��ان��م»‪.‬‬ ‫ب��اوان��ی هۆشیارو رۆشنبیر دەزان���ن چۆن‬ ‫ه��ەڵ��س��وك��ەوت دەك���ەن ل��ەگ��ەڵ رۆڵەكانیان‬ ‫بەتایبەتیش كاتێ شتێكی نامۆ لەرۆڵەكانیان‬ ‫بەدیدەكەن‪ ,‬ه��ەر لەسەرەتا بەرنامەڕێژی‬ ‫دەك���ەن ب��ۆ هەرهەنگاوێك بهاوێژرێت بۆ‬ ‫راس��ت��ك��ردن��ەوەی هەڵەكان‪ .‬پێویستە ئەوە‬ ‫بزانین رۆڵەكانمان م��ادەی��ەك��ی خ��اوی بێ‬ ‫گیان نین‪ ,‬بەلكو بوونەوەرێكی هەستیاری‬ ‫خودان وزەیەكی ش��اراوەی لەبن نەهاتون‪,‬‬ ‫ئ��ەرك��ی دای��ك وب���اوك جواڵندنی ئ��ەم وزە‬ ‫شاراوەیە بەهەر رێگەیەك شیاو وگونجاو‬ ‫بێ بۆ رێنماییكردنی جگەرگۆشەكان‪ .‬بەر‬ ‫لەهەر هەنگاوێك باوك یاخود دایك دەبێ‬ ‫سود لەو پەیوەندییە پتەوەی نێوان خۆی‬ ‫و رۆڵەكەی وەربگرێت ولەو كاڵوڕۆژنەوە‬ ‫ئاراستەیەك بدۆزێتەوە بەوپێیەی ئامانج‬ ‫لەپەیوەندیی هەمیشەیی ن��ێ��وان ت��ۆ وەك‬ ‫ب��اوان��ی م��ن��داڵ وڕۆڵ��ەك��ەت ببێت ب��ەب��ەردی‬ ‫ب��ن��اغ��ەی ژیانێكی ئ��اس��ودە‪ .‬ل��ەم��ب��ارەی��ەوە‬ ‫شارەزایان وپسپۆڕانی كۆمەاڵیەتی ودەرونی‬ ‫رێنمایی باوكان دەكەن بەوەی سەرەداوی‬ ‫ه��ەم��وو چ��ارەس��ەری��ەك��ان��ی گرفتی م��ن��داڵ‪،‬‬ ‫ئەوەیە سەرلەنوێ رایەڵەكردنەوەی پردی‬ ‫متمانەو دڵنیایی لەنێوان خۆیان ورۆڵەكانیان‬ ‫هەڵچننەوەوهێڵێكی تەریبی لەیەكتر گەیشتن‬ ‫ب��ك��ێ��ش��ێ��ن‪ ,‬گ���ەر ب����وون ب��ەج��ێ��ی متمانەی‬ ‫رۆڵەكانیان‪ ,‬ئەوكاتە ئامۆژگارییەكان پەسەند‬ ‫دەك��رێ��ن و ك��اری��گ��ەری ل��ەس��ەری��ان دەبێت‪.‬‬ ‫لێرەدا بەباشی دەزانم راسپاردەیەك بەبیر‬ ‫دایك وباوكانی هۆشیارو رۆشنبیر بهێنمەوە‬ ‫ك��ەرۆڵ��ەك��ان��ی��ان راب��ێ��ن��ن ل���ەس���ەر ه��ەس��ت‬ ‫بەبەرپرسیاریەتیكردن‪ ,‬هەر كەكێشەیەك یا‬ ‫گرفتێك هاتەپێش بەگیانی بەرپرسیارێتی‬ ‫ب��ەرام��ب��ەر كێشەكان ب��وەس��ت��ێ و ب���ەدوای‬ ‫چارەسەردا بگەرێیت‪ ,‬كەئەوەش لە خۆوە‬ ‫و بێ سەرەتا نابێ‪ ,‬بەڵكو هەنگاو بەهەنگاو‬

‫بەبێ سڵكردنەوە رێگەی چارەسەریەكان‬ ‫دی���اری ب��ك��ات وباشترینیان هەڵبژێرێت‪.‬‬ ‫لێرەدا باس لەسێ خاڵی گرنگ دەكەین وەك‬ ‫خەرمانی پەروەردەیی كەئەمانەن‪:‬‬ ‫خەرمانی ی��ەك��ەم‪»،‬ل��ەه��ەر چارەسەریەكی‬ ‫گ��رف��ت��ەك��ان پ��ێ��وی��س��ت��ی��ت ب���ەك���ات ه��ەی��ە»‬ ‫لەمبارەیەوە لێكۆڵینەوەو توێژینەوەكان‬ ‫س��ەل��م��ان��دووەی��ان��ە ب��ۆه��ەر ك��ارێ��ك بتەوێ‬ ‫ئەنجامی ب��دەی بەتایبەتیش گ��ەر كارەكە‬ ‫پەروەردەیی بوو پێویستە هەنگاو بەهەنگاو‬ ‫كارەكانت ئەنجام بدەیت و بەهیچ شێوەیەك‬ ‫پەلە نەكەیت لەبڕینی هەنگاوەكان‪ .‬پەلەكردن‬ ‫لەهەنگاو ئەنجامی دروست ناداتە دەست‪,‬‬ ‫كاتێ رۆڵەكەت دەبینی خوی بەجگەرەكێشان‬ ‫گرتوە‪ ,‬بۆ رێگەگرتن لەو خوە ناپەسەندە‬ ‫پێویستە زۆر بەسەلیقەیی هەڵسوكەوت‬ ‫لەگەڵ رۆڵەكەت بكەیت و باوەڕی پێ‬ ‫بهێنی كەجگەرە مەترسیدارە‬ ‫بۆ ژیانی م��رۆڤ‪ .‬ئەمەش‬ ‫ب�����ەرۆژێ�����ك و دوان‬ ‫ناكرێ‪ ,‬بەڵكو پێویستە‬ ‫ب��ۆ م���اوەی���ەك ل��ەگ��ەڵ‬ ‫جگەرگۆشەكەتدا بژیت‬ ‫و ب���واری ب��دەی��ت بیر‬ ‫ل��ەئ��ام��ۆژگ��اری��ەك��ان��ت‬ ‫بكاتەوە‪ ,‬ب��اوەڕم‬ ‫وایە لەماوەیەكی‬ ‫كورتدا منداڵەكەت‬ ‫رزگ�����اردەك�����ەی�����ت‬ ‫ل���������������ەوخ���������������وە‬ ‫ن����������ەخ����������وازراوەی‬ ‫كەجگەرەیە‪.‬‬ ‫خ��ەرم��ان��ی دووەم‪،‬‬ ‫ك����ەس����ەرچ����اوەی����ە‬ ‫ب������ۆ پ�������������ەروەردە‬ ‫ئ�����ەوی�����ش» ورەت‬ ‫بەرز بێ‪ ,‬سەركەوتن‬ ‫ی��������اوەرت��������ە»‪ .‬ئ�����ەوە‬ ‫وتەیەكی سادەو ساكار‬ ‫ن���ی���ە‪ ,‬ب��ەل��ك��و وت��ەی��ەك��ی‬ ‫ف��ەل��س��ەف��ی پ��ەروەردەی��ی��ەو‬ ‫دەش��ێ��ت بیكەینە بنەمایەكی‬ ‫پتەوی پەروەردەیی لەپێگەیاندنی‬ ‫نەوەیەكی تیگەیشتوو‪ .‬گەلێ جار‬ ‫باوكان لەمیانەی پەروەردەكردنی‬ ‫رۆڵ��ەك��ان��ی��ان ت��وش��ی سستی دێ��ن‬ ‫وه��ێ��واش هێواش س��ارد دەبنەوە‬ ‫ل���ەپ���ەروەردەوپ���ێ���گ���ەی���ان���دن���ی‬ ‫جگەرگۆشەكانیان‪ ،‬ئ��ەم حااڵتە‬ ‫لەپەروەردەناسیدا ناوزەد كراوە‬ ‫ب��ەپ��ەت��ای ك��وش��ن��دە‪.‬ش��ارەزای��ان‬ ‫ب��اوەڕی��ان وای��ە ك���ەورەی ب��ەرز‬ ‫ل��ەك��اری پ��ەروەردەی��ی تەكانێك‬ ‫دەدات����ە ب��ەر ك���اری پ��ەروەردەی��ی‬ ‫وگ����ی����ان����ی ل�����ەخ�����ۆب�����ووردەی�����ی‬

‫بەفرین عەبدولاڵ ئیسماعیل‬ ‫وماندوونەناسی دەبەخشێ‪ .‬لەوەوە دەتوانین‬ ‫بڵێین پ�����ەروەردە وااڵك���ردن���ی پانتاییەكی‬ ‫ب���ەرف���راوان���ە ل���ەب���ەردەم م��ن��داڵ ب��ۆئ��ەوەی‬ ‫ب��ەئ��ازادی گەشە بكات ومرۆڤێكی ئاسایی‬ ‫بەرهەم بێ دور بێت لەودەرهاوێشتە ئیفلیج‬ ‫بووەی پەروەردەی باوی هەڵە‪.‬‬ ‫خ��ەرم��ان��ی س��ێ��ی��ەم وك��ۆت��ای��ش ك��ە بریتیە‬ ‫لە»چیت لەهەگبەدایە» لەپەروەردەكردنی‬ ‫منداڵ لەقۆناغەكانی گەشەكردنیدا رۆڵی‬ ‫سەرەكی دەبینێ لەدروستكردنی كەسایەتی‬ ‫رۆڵەكەت بەشێوەیەكی دروست‪ ,‬بۆیە گەر‬ ‫بەسیستەمی ب��اوی هەرەمەكی منداڵەكەت‬ ‫ل��ەن��ێ��و ك��وچ��ەوك��ۆاڵن��ەك��ان پ���ەروەردەب���ێ‪,‬‬ ‫بێگومان رۆڵەكەت كەسایەتیەكی دروستی‬ ‫كۆمەاڵیەتی لێ پەیدا نابێت‪ ,‬چونكە كۆمەڵێك‬ ‫بەندوباوی كۆمەاڵیەتی ئیفلیج ب��وو لەنێو‬ ‫كۆمەڵگەی ئێمەدا ل��ەئ��ارادای��ە‪ ،‬وا دەك��ات‬ ‫ئ��ەو كەسە لەسەر ئ��ەم پەیوەندییە ئیفلیج‬ ‫ب����ووە پ������ەروەردە ب��ێ��ت‪ ,‬ك��ە ئ���ەوەش‬ ‫بەرپرسیاریتیە ولەئەستۆی دایك‬ ‫وباوكی رۆشنبیرە‪ .‬لێرەدا وتەیەكی‬ ‫بەنرخی پ��ەروەردەی��ی هەیە كە‬ ‫تێبگە‪,‬پێبگە»‪،‬‬ ‫دەڵێت‪»:‬تێفكرە‪,‬‬ ‫ل���ەو ت�����ەرزە وت���ەی���ە دەت��وان��ی��ن‬ ‫پرەنسیپەكانی پەروەردەیی‬ ‫دروس������ت ب���ۆ رۆڵ���ەك���ان���ی‬ ‫ئاییندە ف��ەراه��ەم بكەین‬ ‫ل��ەپ��ێ��ن��او ه��ات��ن��ەك��ای��ەی‬ ‫نەوەیەكی تەندروست‬ ‫لەئایندەدا‪ ،‬گەر باوان‬ ‫رۆڵەكانیان لەسەر‬ ‫ب��ن��اغ��ەی ب����واردان‬ ‫ب���ەب���ی���رك���ردن���ەوە‬ ‫پ������������������ەروەردە‬ ‫ب���ك���ەن ت���اوەك���و‬ ‫بە تێگە یشتنە و ە‬ ‫رێگە راستەكان‬ ‫ب���������دۆزن���������ەوە‪،‬‬ ‫ئ���ەرك���ی ب���اوك���ان‬ ‫زۆر سوكتر دەب��ێ‬ ‫ل�����ەپ�����ەروەردەك�����ردن‪.‬‬ ‫م��اوە بڵێین هەر تیۆرێكی‬ ‫پ��ەروەردەی��ی لەسیستەمی‬ ‫پ���������ەروەردەدا ب��ەره��ەم��ێ��ك‬ ‫دێنێتە ئ����اراوە‪ ،‬ب��ەاڵم گرنگ‬ ‫ل���ێ���رەدا ت��ۆ م��ن��داڵ��ەك��ەت بۆ‬ ‫زەمەنێك پ���ەروەردە بكەیت‬ ‫ك��ە دان��ەب��ڕێ��ت ل��ە رێ���ڕەوی‬ ‫ژی��ان‪ .‬بۆیەپێویستە باوكان‬ ‫ئ��اگ��ادارب��ن لەژینگەی خۆی‬ ‫ودەوروب���ەرەك���ەی‪ ،‬هەمیشە‬ ‫لەگۆڕاندایە لەپێناو پێگەیاندنی‬ ‫رۆڵەكانمان بۆسبەی‪.‬‬

‫ژمارە (‪ )6‬نيسان ساڵی (‪)2014‬‬

‫(‪)39‬‬

‫بۆكتێبی(خوێندنی كوردی بۆ پۆلی یەكەمی بنەڕەتی)‬ ‫شمس الدین حەسەن نوری سەعید‬ ‫بەشی دووەم‬

‫‪.4‬ل���ەوان���ەی(‪ )15‬وش��ەی(س��ل��ق) هەڵەیە‬ ‫پێویستە بنوسرێت(سڵق)‪.‬‬ ‫‪.5‬لەوانەی(‪ )20‬وشەی (البتۆپ) هەڵەیە‬ ‫پێویستە بنوسرێت (الپتۆپ)‪.‬‬ ‫‪.6‬ل���ەوان���ەی(‪ )21‬وێ��ن��ەك��ان باشتر وای��ە‬ ‫بەمشێوەیە ڕیز بكرێن‪ :‬رەگ‪ ,‬قەد‪ ,‬گەاڵ‪,‬‬ ‫گوڵ‪.‬‬ ‫‪.7‬ل��ە الپ�����ەڕەی(‪ )96‬ه��ۆن��راوەی (بویكا‬ ‫بارانێ) زۆرگرانە بۆ قوتابی پۆلی یەكەم‬ ‫كەبەشێوەزاری خواروو قسە بكات‪.‬‬ ‫‪.8‬ل��ە الپ���ەڕەی (‪)100‬ن���ووس���راوە (ئ��ااڵ)‬ ‫پیتەكانی (اڵ) بە سوور نوسراون هەڵەیە‬ ‫پێویستە پیتی(ئ) بە سوور بنوسرێت‪.‬‬ ‫‪.9‬ل������ە الپ������������ەڕە(‪ )106‬ژم�������ارە (‪)10‬‬ ‫ن���وس���راوە تۆخبكە ه��ەڵ��ەی��ە پێویستە‬ ‫بنوسرێت(تەواوكردنی وێنەی ناتەواو)‪.‬‬ ‫‪.10‬ل����ە الپ����ەڕە (‪ )107‬ژم�����ارە (‪)43‬‬ ‫نووسراوە (ە) ئەوەبزوێنی كورتە هەڵەیە‬ ‫پێویستە بنووسرێت (ه)‪.‬‬ ‫الی��ەن��ە خراپەكانی(نەرێنی) (خوێندنی‬ ‫كوردی‪-‬چاالكییەكان)‪:‬لە سەرجەم چا‬ ‫نوسراوە(چاالكیی)هەڵەیە‬ ‫الكیەكاندا‬ ‫پێویستە بنوسرێت(چاالكی)‪.‬‬ ‫‪.1‬الپەڕە (‪ )3‬زۆر پێویستە وێنەی (پەیژە)‬ ‫ی تێدابێت‪.‬‬ ‫‪.2‬الپەڕە (‪ )4‬رەنگ بكە باشتر وایە ناوی‬ ‫(كەڵەباب)ە كە نەنوسرێت‪.‬‬ ‫‪.3‬الپەڕە(‪)5‬باشتر وایە پیتەكانی (ز‪،‬ە‪،‬ر)‬ ‫ك��ەن��ەخ��وێ��ن��راون ه���ەر ب��ەت��ۆخ ك���راوی‬ ‫بنوسرێن‪ .‬هەروەها ناوی (قوتابخانەی‬ ‫ك���وردس���ت���ان) ب��ك��رێ��ت��ە (ق��وت��اب��خ��ان��ەی‬ ‫كوردستانی بنەڕەتی)‪.‬‬ ‫‪.4‬الپ��ەڕە (‪ )9‬بزوێنی درێژ نەخوێنراوە‬ ‫هەر بەتۆخی بنووسرێتەوە باشترە‪.‬‬ ‫‪.5‬الپەڕە (‪ )13‬پیتەكانی(م‪،‬ز) نەخوێنراون‬ ‫هەر بە تۆخی بنوسرێنەوە باشترە‪.‬‬ ‫‪.6‬الپەڕە (‪ )20‬پیتی (چ) نەخوێنراوە هەر‬ ‫بە تۆخی بنوسرێتەوە‪.‬‬ ‫‪.7‬الپ��ەڕە (‪)26‬پیتی (م) نەخوێنراوە بە‬ ‫تۆخی بنوسرێتەوە‪.‬‬ ‫‪.8‬الپ���ەڕە (‪)28‬ن��ی��وە دێ��ری ش��ەش��ەم لە‬ ‫هۆنراوەی (پەڕتوك) نووسراوە (ئاییندە)‬ ‫هەڵەیە پێویستە بنوسرێت (ئایندە)‪.‬‬ ‫‪.9‬الپەڕە (‪ )36‬پیتی (ن) نەخوێنراوە هەر‬ ‫بە تۆخی بنوسرێتەوە‪.‬‬ ‫‪.10‬الپ���ەڕە (‪ )41‬پیتی (ڵ) نەخوێنراوە‬ ‫پێویستە بە تۆخی بنوسرێتەوە‪.‬‬ ‫‪.11‬الپ��ەڕە (‪ )56‬نوسراوە (ت��ۆخ بكەوە‪،‬‬

‫(‪)40‬‬

‫ژمارە (‪ )6‬نيسان ساڵی (‪)2014‬‬

‫رەن��گ بگە) وش��ەی (بگە) هەڵەیە دەبێ‬ ‫بنوسرێت(رەنگ بكە)‪.‬‬ ‫‪.12‬الپ�����������ەڕە (‪ )61‬ل����ە س����ەرەت����اوە‬ ‫ن���وس���راوە(رەن���گ���ب���ك���ە)ه���ەڵ���ەی���ە دەب���ێ‬ ‫بنوسرێت(رەنگ بكە) لێك جیابكرێنەوە‪.‬‬ ‫‪.13‬الپەڕە (‪ )64‬پێویستە پیتی(ك) هەر بە‬ ‫تۆخی بنوسرێت چونكە نەخوێنراوە‪.‬‬ ‫‪.14‬الپ��ەڕە (‪ )74‬هۆنراوەی (فیل) لەنگی‬ ‫تێدایە نازانم هەڵەی چاپە یان نا؟‬ ‫‪.15‬الپەڕە (‪( )87‬تەیارە) ناوێكی عەرەبییە‬ ‫وێنەیەكیتر دابنرێت كەناوەكەی كوردی‬ ‫بێت‪.‬‬ ‫‪.16‬الپ��ەڕە (‪ )110‬پیتی (پ) نەخوێنراوە‬ ‫پێویستە هەر بە تۆخی بنوسرێت‪.‬‬ ‫‪.17‬الپ����ەڕە (‪ )125‬ن��وس��راوە (زەراف���ە)‬ ‫هەڵەیە پێویستە بنوسرێت (زەڕافە)‪.‬‬ ‫‪.18‬الپ����ەڕە(‪)130‬ن����وس����راوە(دەف����رێ����ت)‬ ‫هەڵەیە(دەفڕێت) راستە‪.‬‬ ‫‪.19‬الپ�������ەڕە(‪)135‬ل�������ەدێ�������ڕی س��ێ��ی��ەم‬ ‫ن�����وس�����راوە (رۆژئ�������اوای�������ی) ه��ەڵ��ەی��ە‬ ‫راستەكەی(رۆژئاوای)‪.‬‬ ‫‪.20‬الپ���ەڕە(‪)151‬ن���ووس���راوە (‪...‬رۆك����ە)‬ ‫هەڵەیە راستەكەی(‪...‬ڕۆكە)یە‪.‬‬ ‫‪ .21‬الپەڕە(‪)154‬نووسراوە (دەقیرێنێت)‬ ‫هەڵەیە راستەكەی(دەقیڕێنێت)ە‪.‬‬ ‫‪.22‬الپ����ەڕە(‪)163‬ن����وس����راوە (پەرسیلە)‬ ‫هەڵەیە راستەكەی(بەرسیلە)یە‪.‬‬ ‫‪.23‬الپ���������ەڕە(‪ )164‬ل��ە دێ����ڕی ی��ەك��ەم��دا‬ ‫(ئ������ەم) ه���ەڵ���ەی���ە راس���ت���ەك���ەی (ئ����ەو)‬ ‫ە ه���ەروەه���ا ن��ی��وە دێ����ڕی س��ێ��ی��ەم لە‬ ‫هۆنراوەی(دەمەتەقێ)نووسراوە(شەر)‬ ‫هەڵەیە راستەكەی(شەڕ)ە‪.‬‬ ‫‪.24‬الپ�����ەڕە(‪ )170‬دوو وش��ەی عەرەبی‬ ‫تێدایە(عەینەك و جومعە)‪.‬‬ ‫‪.25‬الپەڕە(‪)173‬نوسراوە(دەژیت) هەڵەیە‬ ‫راستەكەی(دەژێت)ە‪.‬‬ ‫‪.26‬الپەڕە(‪)174‬پیتی(ق) نوسراوە هەڵەیە‬ ‫راستەكەی(ڤ)ە‪.‬‬ ‫‪.27‬الپ���ەڕە(‪)176‬ن���وس���راوە(ب���ۆش���ای���ی)‬

‫ه��ەڵ��ەی��ە راس��ت��ەك��ەی(ب��ۆش��ای��ی��ەك��ان)‬ ‫ە‪.‬ه��ەروەه��ا رستەی چ��وارەم نوسراوە‬ ‫(مندالێكی)هەڵەیە راستەكەی(منداڵێكی)یە‪.‬‬ ‫‪.28‬الپ�������ەڕە(‪ )182‬ل��ە وش���ەی یەكەمدا‬ ‫ن���������ووس���������راوە(دەژی���������ت) ه���ەڵ���ەی���ە‬ ‫راستەكەی(دەژێت)ە‪.‬‬ ‫لەكۆتاییدا دووبارە رێزو حورمەتم بۆئەو‬ ‫بەڕێزانەی كە ئەندامی دانانی ئەم كتێبەن‬ ‫هەروەها ئەو بەڕێزانەش كە بەشێوەیەك‬ ‫لە شێوەكان دەستیان هەبووە لەبەرهەم‬ ‫هێنانیدا‪.‬‬ ‫‪.1‬ئ��ەگ��ەر ئ��ەم كتێبە لەقۆناغی (تێست)‬ ‫ەوە كەوتە بواری جێبەجێكردن ئەوا ئەم‬ ‫پێشنیارانە دەكەم‪:‬‬ ‫‪.2‬بەشە وانەی(ئەلفبێ)ی پۆلی یەكەمی‬ ‫بنەڕەتی ل��ە(‪)10‬دە بەشە وانەوە بكرێت‬ ‫بە(‪)12‬دوانزە بەشە وانە‪.‬‬ ‫‪.3‬رەنگی بەرگی هەردووكتێبەكە چوون‬ ‫یەكن باشتر وایە جیاوازبن ‪.‬‬ ‫‪.4‬س���ەرج���ەم ه��ۆك��ان��ی ڕوون��ك��ردن��ەوە‬ ‫فەراهەم بكرێن بۆ مامۆستایان‪.‬‬ ‫‪.5‬ئ��ەو مامۆستایەی كەبابەتی(خوێندنی‬ ‫كوردی) پۆلی یەكەمی بنەڕەتی دەڵێنەوە‬ ‫‪ 2‬دووب��ەش��ە وان���ەی لەمامۆستاكانیتر‬ ‫ك��ەم��ت��ر ب��ێ��ت ول����ەم ه���اوی���ن���ەدا خ��ول��ی‬ ‫راهێنانیان بۆبكرێتەوە ن��ەك لەكاتی‬ ‫دەوامی قوتابخانەدا ! ‪.‬‬ ‫‪.6‬ژم����ارەی قوتابییانی پ��ۆل��ی یەكەمی‬ ‫بنەڕەتی لە ‪ 24‬بیست و چ��وار قوتابی‬ ‫تێنەپەڕێت‪.‬‬ ‫‪.7‬سەرپەرشتیارانی پسپۆڕی(خوێندنی‬ ‫ك���وردی)پ���ۆل���ی ی��ەك��ەم ج��ی��اب��ك��رێ��ن��ەوە‬ ‫پسپۆڕی(زمانی‬ ‫لەسەرپەرشتیارانی‬ ‫كوردی)‪.‬‬ ‫سەرپەرشتیاری پەروەردەیی پسپۆڕی‬ ‫زمانی كوردی‬ ‫لەیەكەی سەرپەرشتیكردنی پەروەردەیی‬ ‫ودڵنیایی جۆری دەربەندیخان‬

‫پاراستنی دارستان‬

‫وەیسی صاڵح حەمەدەمین‬ ‫بەشی دووەم‬ ‫‪ .8‬سودی پزیشكی هەیە وەك بەرهەمهێنانی‬ ‫داودەرم����ان‪ ،‬كە ل��ەرەگ وت��ۆو گەاڵوگوڵی‬ ‫دارودەوەن دەردەهێنرێت‪.‬‬ ‫‪ .9‬جوانی دڵڕفێن بەژینگە دەبەخشێت‪.‬‬ ‫دارستان باخچەی سروشتیە‪:‬ئەگەر بمانەوێت‬ ‫دارس���ت���ەك���ان زی���ات���ر س��ەرن��ج��ڕاك��ێ��ش بن‬ ‫وژم��ارەی زۆرتری گەشتیاران بەرەوخۆی‬ ‫رابكێشێت وبەراستی ببێتە شوێنی پشودان‪.‬‬ ‫پێوستی بەدروستكردنی چەند پڕۆژەیەكی‬ ‫دەستكرد دەبێت وەك بەنداو بۆ گلدانەوەی‬ ‫ئاو بەمەبەستی مەلەكردن وراوكردن‪ ،‬یاچەند‬ ‫گۆڕەپانێكی چیمەن وگوڵ وگوڵزار‪ ،‬تاوەكو‬ ‫م���رۆڤ ل��ەك��ات��ی پ��ش��وو ب��ەئ��ارام��ی ودوور‬ ‫ل���ەژاوەژاوی شارودەمارگیری و هەڵچون‬ ‫بەسەرببات‪ .‬هەروەها بۆ ئەوانەی ئارەزوی‬ ‫راوكردنیان هەیە‪ ،‬بتوانێت بەپێی رێنمایەكانی‬ ‫دەزگەی ژینگە پیادەی ئارەزوەكانیان بكەن‪.‬‬ ‫ب���ەاڵم كاتێك گ��ڕ ل��ەدارس��ت��ان ب��ەردەب��ێ��ت‪،‬‬ ‫س��ەراپ��ای دارودەوەن وب��وون��ەوەرەك��ان‬ ‫دەسوتێنێت بەگوڵ وگواڵڵەو بێچوی باڵندە‬ ‫وگیانلەبەرو هێالنەی باڵندەكانیشەوە كۆتایی‬ ‫بەژیان دێت‪.‬هۆیەكەی بۆ بێ خەمی وگوێ‬ ‫پێنەدانی م��رۆڤ��ی الس���ارە كەبایەخی ئەم‬ ‫دەرام��ەت��ە نازانێت‪.‬چونكە لەوانەیە هەندێ‬ ‫ك���اری ن��ام��ۆ ب��ك��ات دەب��ێ��ت��ە ن���ان���ەوەی ئ��ەم‬ ‫كارەساتە وەك‪:‬‬ ‫‪ .1‬فڕێدانی قنكە جگەرەو دنكە شقاڵتە‪.‬‬ ‫‪ .2‬ئاگركردنەوە لەژێر دارەك��ان یا لەنزیك‬

‫پوش وپەاڵش‪.‬‬ ‫‪ .3‬ئاگر تێبەردانی زەم��ەن��دوپ��وش وگیای‬ ‫وش��ك بەمەبەستی پ��اك��ك��ردن��ەوەی زەوی��ە‬ ‫كشتوكاڵیەكانی نزیك دارستان‪ .‬لەئەنجامدا‬ ‫ل��ەوان��ەی��ە ئ��اگ��رەك��ە ل���ەدەس���ت دەرب��چ��ێ��ت‬ ‫وب�����ەدەوری خ��ۆی ت��ەش��ەن��ە ب��ك��ات وگشت‬ ‫دارستانەكە بگرێتەوە‪.‬‬ ‫‪.4‬الس�����اری وگ���وێ پ��ێ��ن��ەدان��ی گ��ەش��ت��ی��ارو‬ ‫راوك�������������ەران‪ ،‬ب���ەت���ای���ب���ەت���ی ل��������ەوەرزە‬ ‫وش��ك��ەك��ان(ه��اوی��ن وپ��ای��ز) وەك تەقاندنی‬ ‫گ��ول��ل��ەی ت��ف��ەن��گ��ی راو ب�����ەدوای نێچیردا‬ ‫یاپاشماوەی ئاگركردنەوە لەناودارستان‪ ،‬كە‬ ‫لەكاتی جێهشتنی شوێنەكە ئاگرەكە تەواو‬ ‫ن��ەك��وژاوەت��ەوە‪ .‬پاشان بەهۆی با ئاگرەكە‬ ‫گ��ەش دەبێتەوەو گڕ ل��ەدەوروب��ەری خۆی‬ ‫بەردەدات‪.‬‬ ‫بۆپاراستن لەم مەترسیانە دەبێت رەچاوی‬ ‫ئەم رێنماییانە بكرێت‪:‬‬ ‫‪ .1‬پ��ارچ��ە زەوی�����ەك ب����ەروب����ەری(‪2x2‬م)‬ ‫لەگژوگیای وشك پاك بكەوە‪.‬‬ ‫‪ .2‬ئاگردانێك بەسێ ب��ەرد دروستبكە بۆ‬ ‫ئاگركردنەوەو خواردن ئامادەكردن‪.‬‬ ‫‪ .3‬بڕێك ئاو یاخۆڵ لەتەنیشت ئاگرەكە دابنێ‬ ‫بۆكاتی پێوست‪.‬‬ ‫‪ .4‬ش��وێ��ن��ی گ��ەش��ت��ی��اری ی��اس��ەی��ران��گ��ەك��ەت‬ ‫جێمەهێڵە تاوەكو بەتەواوی لەدامركانەوەی‬ ‫ئاگرەكە دڵنیانەبیت‪.‬‬ ‫ئەگەر ببینیت دارستانەكە ئاگری گرتوە چی‬ ‫دەكەیت‪:‬‬ ‫‪ .1‬لقە دارێكی تەڕ ببڕەو لەئاگرەكەی بدە‪.‬‬ ‫‪ .2‬ئەگەر ئامێری ئاگركوژێنەوەت البوو‬ ‫بەكاری بهێنە‪.‬‬ ‫‪ .3‬ئ��ەگ��ەر دەس��ەاڵت��ت ب��ەس��ەر ئ��اگ��رەك��ەدا‬ ‫نەشكا‪ ،‬زووالیەنی پەیوەندیدار بەمۆبایلەكەت‬ ‫ئاگاداربكەوە‪.‬‬ ‫‪ .4‬هەوڵبدە نەشڵەژێی وبەژیرانە هەڵسوكەوت‬ ‫بكە‪.‬‬ ‫ك������اروب������اری پ���ێ���وی���س���ت ب����ۆ رێ���گ���رت���ن‬

‫لەكەمكردنەوەی روبەری سەوزایی‪:‬‬ ‫‪.1‬رێ��گ��ە ل��ەه��ەم��وو ج��ۆرە رەف��ت��ارێ��ك بگرە‬ ‫لەناودارستان وپانتاییە سەوزەكان‪ ،‬كەزیان‬ ‫ب��ەدارس��ت��ان دەگەیەنێت وەك(ل���ەوەڕان���دن‪،‬‬ ‫داربڕین‪ ،‬دامەزراندنی خێوەتگەو فڕێدانی‬ ‫پاشماوە‪...‬هتد)‪.‬‬ ‫‪ .2‬دانانی چاودێری كشتوكاڵی ش��ارەزا بۆ‬ ‫چاودێریكردنی روەكەكان وئەو دیاردانەی‬ ‫زیان بەدارودەوەنی دارستانەكە دەگەینێت‬ ‫وەك مێرولە وگیاندار ونەخۆشیەكان‪.‬‬ ‫‪ .3‬پاسەوانی توندوتۆڵی دارستان بكرێت‪،‬‬ ‫رێ��گ��ە ب��ەك��ەس��ان��ی ت��ێ��ك��دەر ن��ەدرێ��ت زی��ان‬ ‫ب�����ەروەك وب���وون���ەوەرەك���ان���ی ن�����اوەوەی‬ ‫بگەیەنێت‪.‬‬ ‫‪ .4‬دامەزراندنی یەكەو بنكەی ئاگركوژاندنەوە‬ ‫لەنزیك دارستانەكان‪.‬‬ ‫‪ .5‬دووبارە ناشتنەوەی نەمام لەوشوێنانەی‬ ‫كەزیانیان پێگەیشتوە‪.‬‬ ‫‪ .6‬دوورخستەوەی پرۆژە پیشەسازییەكان‬ ‫كەدارستان توشی پیسبوون دەكات‪.‬‬ ‫‪ .7‬ب�ڵاوك��ردن��ەوەی هۆشیاری لەهۆیەكانی‬ ‫راگەیاندن دەرب��ارەی پاراستن وسودەكانی‬ ‫دارستان بۆ مرۆڤ وژینگە‪.‬‬ ‫كاتێك كەسەردانی ناوچە گەشتیاریەكان‬ ‫دەكەیت ودەت��ەوێ��ت ه��ەوای پاك هەڵمژیت‬ ‫وچ���ێ���ژ ل���ەج���وان���ی س��روش��ت��ی دارس���ت���ان‬ ‫وەرگ��ری��ت‪ ،‬ب��ۆئ��ەوەی چەندجاری دیكەش‬ ‫بێیتەوە ئەم شوێنە یاسەیرانگەیە نەك تەنها‬ ‫بۆخۆت بەڵكو بۆ كەسوكارو خێزانەكەشت‪.‬‬ ‫بۆیە دەبێت ئ��اگ��اداری��ان بكەیتەوە وپێیان‬ ‫رابگەیەنیت كە ئەم شوێنە موڵكی هەموانە و‬ ‫دەبێت پێكەوە بیانپارێزین‪.‬‬ ‫_ دار زوودەشكێت‪ ،‬نەمامەكان مەشكێنە‬ ‫وهەڵیان مەكێشە وئاگاداری لقە تازەكان بكە‪.‬‬ ‫_ دارستان وشوێنە گەشتیارەكان جێگەیەكی‬ ‫ئارام وهێمنن جێی مەهێڵە تاوەكو شوێنەكە‬ ‫لەخاشاك وزبڵی دوای خۆت پاك نەكەیتەوە‪.‬‬

‫ژمارە (‪ )6‬نيسان ساڵی (‪)2014‬‬

‫(‪)41‬‬

‫فەیسبوك بۆكام تەمەن‪!!..‬‬ ‫هەمومان دەزان��ی��ن كەئەم سەردەمە‬ ‫سەردەمی پێشكەوتنی خێرایە لەبوارە‬ ‫جیاجیاكاندا لەپێناوئاسانكاری ژیان‬ ‫وخ��ۆش��گ��وزەران��ی م���رۆڤ���دا جیهانی‬ ‫ك���ۆم���پ���ی���وت���ەر وپ��ێ��ش��ك��ەوت��ن��ەك��ان��ی‬ ‫كۆمپیوتەرو بەرنامەكانیشی یەكێكن‬ ‫لەوپێداویستیە هەرەگرنگانەی ژیانی‬ ‫ئ��ەم��ڕۆ كەبژێوی ژی��ان��ی ژمارەیەكی‬ ‫زۆری دان��ی��ش��ت��وان��ی ج��ی��ه��ان ئ��ەم��ڕۆ‬ ‫پێدابین دەبێت‪ ،‬كارئاسانیەكی زۆریشی‬ ‫خستۆتە ژیانی رۆژان���ەی هەمومان‪,‬‬ ‫یەكێك لەوكارئاسانیانە بەیەك ناساندن‬ ‫وپتەوكردنی پەیوەندی كۆمەاڵیەتی‬ ‫ومینبەرێكی باشیشە بۆباڵوكردنەوەی‬ ‫بەهرە وحەزەكان‪ ،‬فەیس بوك(تۆڕی‬ ‫ك��ۆم��ەاڵی��ەت��ی) ك��ەرۆژان��ە ب��ەه��ەزاران‬ ‫خەڵك بەهۆیەوە دەتوانن كارەكانیان‬ ‫راپ��ەڕێ��ن��ن وب���ەه���ەزاران هاوڕێیەتی‬ ‫وی��ەك��ت��رن��اس��ی��ن وب��ەه��رە وب��ی��رورای‬ ‫ج��ی��اوازی��ش تیایدا ئ��اڵ��وگ��ۆڕدەك��رێ��ت‪،‬‬ ‫بەاڵم من لێردا باس لەوالیەنە نەرێنیانە‬ ‫دەك��ەم ك��ەرۆژان��ە لەرێی فێسبوكەوە‬ ‫دێنە بەرچاو كەئەویش زیاتر لەالیەن‬ ‫ئەوالوانەیەوەیە كەتەمەنیان لەخوار‪18‬‬ ‫ێ‬ ‫ساڵیەوەیە‪ ،‬جا چ رەگەزی نێر یان م ‌‬ ‫ئەویش بەنەزانین وخراپ بەكارهێنانی‬ ‫ئ���ەم ت����ۆڕە ك��ۆم��ەاڵی��ەت��ی��ەی��ە چونكە‬ ‫ئەوالوانەی كە لەتەمەنی هەرزەكاریدان‬ ‫ی��ان تازەپێگەیشتون كەمتر بەرگری‬ ‫حەزەكانی خۆیان دەك��ەن بەبەراورد‬ ‫ل��ەگ��ەڵ كەسێكی پێگەیشتوی ت��ەواو‬ ‫بەتایبەتی لەحەزە جنسیەكانی خۆیاندا‬ ‫وت��ێ��ك��ەڵ��ب��وون��ی��ان ب���ەرەگ���ەزی مێینە‪،‬‬

‫(‪)42‬‬

‫ژمارە (‪ )6‬نيسان ساڵی (‪)2014‬‬

‫كچە هەرزەكارەكانیش بەرێژەیەكی‬ ‫زی���ات���ری ك���وڕەك���ان خ����اوەن ح��ەزی‬ ‫تایبەتی خۆیانن وبێبەرگرین لەكاتی‬ ‫تێكەڵبوونیان بەحەزەكانی بەرامبەر‬ ‫ك���ەئ���ەم���ڕۆش ژم���ارەی���ەك���ی زۆری‬ ‫ه��ەرزەك��اران��م��ان ئ��اڵ��ودەی ئ��ەم ت��ۆڕە‬ ‫ێ ئەوەی دایك‬ ‫كۆمەاڵیەتیە بوونە بەب ‌‬ ‫یان باوك بزانن كەتەمەنی هەرزەكاری‬ ‫منداڵەكانیان بەئاڵودەبوونی ئەم تۆڕە‬ ‫توشی هەڵدێر وكاری ناشایستە دەبن‬ ‫ل��ەب��ری ئ����ەوەی ك���ەس���ودی زان��س��ت��ی‬ ‫وكۆمەاڵیەتی لێوەربگرن‪ ،‬كاریگەری‬ ‫ئ���ەوەش الوازی ئاستی رۆشنبیری‬ ‫ه��ەن��دێ��ك ل����ەه����ەرزەك����اران ودای����ك‬ ‫وباوكانیانە‪ ,‬چونكە چ��اودێ��ری دایك‬ ‫وب��اوك لەم تەمەنەدا ولەم سەردەمە‬ ‫زۆر گرنگە بۆمندااڵنیان‪ ،‬ب��ۆئ��ەوەی‬ ‫ل��ەك��ات��ی ب��ەك��اره��ێ��ن��ان��ی ئ��ەن��ت��ەرن��ێ��ت‬ ‫بەگشتی وفەیسبوك بەتایبەتی تەنها‬ ‫بۆكاری سودبەخش بێت بۆ وەرگرتنی‬ ‫زان��ی��اری وش��ارەزاب��وون��ی��ان ل��ەزم��ان‬ ‫وكولتور وهاوڕێیەتی‪ ،‬با هەوڵبدەین‬ ‫ب��ۆس��ود وەرگ���رت���ن وش����ارەزاب����وون‬ ‫لەپێشكەوتنەكانی ئەوجیهانە بێت نەك‬ ‫ب��ۆت��ێ��ك��ەڵ��ب��وون ب��ەك��ەس��ی ن��ەف��س ن��زم‬ ‫وبۆئاڵوگۆڕ وتەماشاكردنی وێنە وفیلمە‬ ‫س��ەرن��ج��ڕاك��ێ��ش��ەك��ان‪ ,‬چونكە ئەمڕۆ‬ ‫دەبینین هەرزەكارانمان لەرێگەی ئەم‬ ‫ت��ۆڕەوە توشی هەڵەی گ��ەورە دەب��ن‪،‬‬ ‫لەبری ئ��ەوەی بەوهۆیەوە پەیوەندی‬ ‫ك��ۆم��ەاڵی��ەت��ی خ���ۆی���ان پ��ەرەپ��ێ��ب��دەن‬ ‫وب���اش���ت���ری ب���ك���ەن ت���وش���ی ن��ام��ۆی��ی‬ ‫ودڵ��ەڕاوك �ێ‌ ودورەپ��ەرێ��زی دەبنەوە‬

‫ن‪ :‬موسلیم دۆلەمەڕی‬

‫ل��ەك��ۆم��ەڵ��گ��دا‪ ،‬ب��ۆی��ە پێویستە لەسەر‬ ‫هەردایك باوكێكی بەڕێز چاودێریەكی‬ ‫ت��ەواو منداڵە هەرزەكارەكانیان دابن‬ ‫بەتایبەتی مۆبایلەكانیان كەئەوانەی‬ ‫ئەنتەرنێتیان ت��ێ��دا بەكاردەهێنرێت‬ ‫ێ نەبن‪،‬‬ ‫بۆئەوەی توشی كاری نابەج ‌‬ ‫چ���اودێ���ری���ك���ردن ورۆش��ن��ب��ی��رك��ردن��ی‬ ‫منداڵەكان ل��ەم ب���وارەدا دەبێتە هۆی‬ ‫بنیاتنانی زانست ونەوەیەكی ساخلەم‬ ‫بۆ واڵتەكەمان‪ .‬‬

‫پاشایەتی تەنیا بۆ ساڵێك‬ ‫و‪ :‬شنۆ یەحیا ‪ /‬شوارێ‌‬

‫دەگ��ێ��ڕن��ەوە دەڵ��ێ��ن ش��ارێ��ك ه��ەب��ووە‬ ‫سااڵنە خەڵكەكە پاشایەكیان بۆخۆیان‬ ‫هەڵدەبژارد بۆئەوەی فەرمانڕەوایەتیان‬ ‫بكات دوای ساڵەكەش پاشای لەسەر‬ ‫كارالبراویان دەبردە دورگەیەكی دوورە‬ ‫دەس��ت ت��اوەك��و ئ��ەو ژی��ان وتەمەنەی‬ ‫ماویەتی لەوێی بەسەر ب��ەرێ‌‪.‬ه��ەروا‬ ‫بەوجۆرە پاشایەك فەرمانڕەوایەتیە‬ ‫ت��ای��ب��ەت��ی��ەك��ەی خ���ۆی ت����ەواو دەك���ات‬ ‫وخ��ەڵ��ك��ەك��ەش ج��ل��وب��ەرگ��ێ��ك��ی ب��ەن��رخ‬ ‫ورازاوەی ل��ەب��ەردەك��ەن وب��ەس��واری‬ ‫فیلێكەوە ب��ەه��ەرچ��وار الی ش��اری��دا‬ ‫دەگێڕن وماڵئاوایی لێدەكەن كە بەراستی‬ ‫ئ���ەو چ��رك��ە س��ات��ان��ەش ناخۆشترین‬ ‫وپڕئێش وژان وغەمبارترین چركە‬ ‫ساتەكانن بەالی پاشاو ئەوانەی پێش‬ ‫ئەویشەوە‪ .‬ئەوجا دەیهێنن دەیخەنە ناو‬ ‫كەشتیەكەوە تا بۆ ئەودورگە دورەی‬ ‫بەرێت كەپاشماوەی ژیانی تێدا بەسەر‬ ‫دەبات‪.‬لەكاتی گ��ەڕان��ەوەی كەشتیەكە‬ ‫بۆشار دیتیان ئەوا كەشتیەكی دیكەی‬ ‫تێكشكاو ك��ەم��اوەی��ەك ب��ەر لەئێستا‬ ‫لەوناوە دەركەوتبوو ودەیانناسی‪ ,‬قڵپ‬ ‫بۆتەوە وكوڕە الوێكیش خۆی بەپارچە‬ ‫تەختەیەكی س��ەرئ��اوەك��ە هەڵواسیوە‬ ‫وخۆی گرتۆتەوە‪ .‬خۆیان گەیاندێ‌ و‬ ‫رزگاریان كرد وهێنایانەوە شارەكەیان‬ ‫وداواش��ی��ان لێكرد بۆتەنیا ساڵێكیش‬ ‫ببێتە پاشایان‪ ,‬سەرەتا رەتیكردەوە‪,‬‬ ‫دواییش رازی بوو‪.‬خەڵكەكە هەموو‬ ‫ئەو رێوڕەسمانەی شارەكەی خۆیانیان‬ ‫پێگوت كە لەوشارەدا پەیڕەودەكرێت‬ ‫ودوای دوازدە مانگیتر دەبرێتە ئەو‬ ‫دورگەیەی دوایین پاشایان بردۆتێ‌‪.‬‬ ‫هەر دوای سێ‌ رۆژ پاشایەتی ولەسەر‬ ‫تەخت دانیشتنی لەوشارە لەوەزیرەكانی‬ ‫پرسی داخ��وا دەت��وان�ێ‌ ئ��ەو دورگەیە‬ ‫ببینێ‌ كەهەموو پاشایەكانی پێشترێی‬ ‫بۆ نێردراوە‪ .‬وەزیرەكان پەسەندیان‬ ‫كردو بردیانە دورگەكە‪ ،‬سەیری كرد‬

‫بەدارستانێكی چڕوپڕ داپ��ۆش��راوە و‬ ‫دەن��گ��ی گ��ی��ان��دارە دڕن���دە وكێویەكان‬ ‫لەهەر چوارالی دورگەكەوە نەڕەیەتی‪.‬‬ ‫پاشا دابەزیە ناودورگەكە الشە وئێسك‬ ‫وپروسكی پاشاكانی پێشتری بەسەر‬ ‫زەویەكەوە دیتن كەلێرەولەوێ‌ بەپەرت‬ ‫وباڵویەوە كەوتبوون‪ .‬لەوەوە تێگەیشت‬ ‫كەهەركە پاشایەكیان لێرە جێهێشتوە‬ ‫ێ‬ ‫گیاندار ودڕەند كێویەكان دەستبەج ‌‬ ‫گەیشتونەتە سەری وپەالماریان داوە‬ ‫وكوشتویانە وخواردوویانە‪.‬ئەوجا پاشا‬ ‫هاتەوە شاری و‪ 100‬سەد دانە پیاوی‬ ‫بەكار وبەهێزو توانای كۆكردنەوەو‬ ‫ناردنیە دورگەكە وفەرمانی پاككردنەوە‬ ‫والب��ردن��ی الش��ەی گیانلەبەر وئێسك‬ ‫وپروسكی پاشاكانی ناودارستانەكەی‬ ‫پ���ێ���ك���ردن وف���ەرم���ان���ی���دا دار وب���ار‬ ‫وچیلكە وچ��ەوێ��ڵ��ە پ��ەرت وب�ڵاوەك��ان‬ ‫ێ‬ ‫كۆبكرێنەوە‪ ،‬بۆئەوەش هەموومانگ ‌‬ ‫ج��ارێ��ك س��ەرێ��ك��ی دورگ���ەك���ەی دەدا‬ ‫ێ ك��ارەك��ان بەكوێ‌ گەیشتون‪.‬‬ ‫تابزان ‌‬ ‫ئ��ی��ش��وك��ارەك��ان زۆر خ��ێ��را ب��ەڕێ��وە‬ ‫دەچ��ون‪ ،‬هەر دوای مانگێك زۆرب��ەی‬ ‫زۆری الشە وئێسك وپروسك ودار‬ ‫وپ���ەردووە چڕوپڕەكان الب��ران وپاك‬ ‫ك��ران��ەوە‪.‬ب��ۆم��ان��گ��ی دووەم دورگ��ەك��ە‬ ‫ب��ەی��ەك��ج��اری پ���اك ك���رای���ەوە‪ .‬ئ��ەوج��ا‬ ‫پاشا فەرمانیكردە كرێكارەكان گواڵ‬ ‫وباغچە بچێنن ودەست بكەن بەهێنان‬ ‫وراگرتنی گیاندارە ماڵی وبەسودەكانی‬ ‫وەك م��ەڕ وب��زن ومانگا وم���راوی و‬ ‫كەڵەشێر ومریشك و‪....‬هتد‪،‬هەر لەگەاڵ‬ ‫سەرەتای مانگی سێیەم پاشا فەرمانی‬ ‫بەكرێكارەكان دا خانوێكی زۆر گەورە‬ ‫ولەنگەرگایەكی بۆكەشتییان دروست‬ ‫ب��ك��ەن‪ .‬زۆری ن��ەب��رد دورگ��ەك��ە بوو‬ ‫بەجێگەیەكی زۆرج�����وان وخ���ۆش و‬ ‫دڵگیر‪ .‬پاشا پیاوێكی زیرەك وبەزیبك‬ ‫وزاكون بوو هەمیشە جلوبەرگی سادە‬ ‫وس��اك��اری دەپ��ۆش��ی وكەمیشی پارە‬ ‫وپول خەرج دەكرد بۆخۆی وهەموی‬ ‫ل��ەئ��اوەدان��ك��ردن��ەوەی دورگ��ەك��ە دەدا‪.‬‬ ‫دوای ‪9‬نۆ مانگان پاشا وەزیرەكانی‬ ‫كۆكردەوە وتی دەزان��م دوای دوازدە‬ ‫م��ان��گ ل��ەدەس��پ��ێ��ك��ی پ��اش��ای��ەت��ی��م��ەوە‬

‫دەب��ێ‌ بچمە ئ��ەودورگ��ەی��ە‪ .‬ب��ەاڵم من‬ ‫لەئێستاوە دەچ���م‪.‬ب���ەاڵم وەزی��رەك��ان‬ ‫رەت���ی���ان ك�����ردەوە وگ��وت��ی��ان بەپێی‬ ‫ێ سێ‌ مانگی‬ ‫رێوڕەسمەكان هەردەب ‌‬ ‫دی��ك��ەش چ���اوەڕێ‌ بیت ئ��ەوج��ا دوای‬ ‫ێ مانگەكە‬ ‫ئ��ەوە دەچ��ی��ە دورگ��ەك��ە‪.‬س � ‌‬ ‫تێپەڕی وساڵەكە ت��ەواوب��وو ن��ۆرەی‬ ‫پاشا هات تابچێتە دورگەكە‪ .‬خەڵكەكە‬ ‫جلوبەرگی نایاب وبەنرخیان لەبەركرد‬ ‫وسواری فیلێكی گەورە وزەبەلالحیان‬ ‫ك��رد و ب��ەدوای��ەوە دەیانگوت ماڵئاوا‬ ‫ب��ەخ��ێ��رچ��ی ئ���ەی پ��اش��ا‪ .‬ب���ەاڵم پاشا‬ ‫بەپێچەوانەی خو وخدەی پاشایەكانی‬ ‫پێشوتر‪ ،‬هەر پێدەكەنی ودەخەنیەوە‪.‬‬ ‫خەڵكەكە ل��ەه��ۆی ئ��ەم��ەی��ان دەپرسی‬ ‫ئ��ەوی��ش وەاڵم����ی دان����ەوە ك��ەدان��ای��ان‬ ‫دەڵێن‪ :‬كەمنداڵێك لەدایك دەبێت ودێتە‬ ‫دنیاوە دەگ��ری‪ ،‬بەاڵم هەمووئەوانەی‬ ‫دەوروب��ەری پێدەكەنن‪ ،‬تۆش لەدنیادا‬ ‫ب��ژی وكاربكە وه��ەوڵ��دە تائەودەمەی‬ ‫دەم���ری���ت‪ ،‬ئ���ەودەم���ە ت��ۆپ��ێ��دەك��ەن��ی��ت‬ ‫وهەموو ئەوانەی دەوروبەرت دەگرین‪.‬‬ ‫پاشایەكانی پێشووتر ه��ەم��وو هەر‬ ‫بەخۆیانەوە خەریك بوون وخەریكی‬ ‫رابواردن وخۆشی وتاموچێژی ژیانی‬ ‫خۆیان بوون من خەریكی بیركردنەوە‬ ‫ول��ێ��ك��دان��ەوەی دواڕۆژ ب��ووم وپالنم‬ ‫دادەن����ا ودەس��ت��م ك���رد ب��ەچ��اك��س��ازی‬ ‫وئاوەدانكردنەوەی دورگەكە تابووە‬ ‫ب��ەه��ەش��ت��ێ��ك��ی ب��چ��ك��ۆالن��ەی ئ��ەوت��ۆ‬ ‫ب��ت��وان��م ت�����ەواوی ژی����ان وتەمەنێكی‬ ‫ماومە بەخۆشی وئاسودەییەوە تێیدا‬ ‫بەرمەسەر‪.‬‬ ‫‪ : Google‬سەرچاوە‬

‫ژمارە (‪ )6‬نيسان ساڵی (‪)2014‬‬

‫(‪)43‬‬

‫سەباح عەلی جاف‬ ‫بەشی دووەم‬ ‫مامۆستا مستەفا نەریمان وەك خۆی باسی دەكات‬ ‫نزیكەی دوو ساڵ لە كەالر ماوەتەوە و ئەو ماوەیە‬ ‫بە رۆژە خۆشەكانی ژیانی دەگێڕێتەوە كە لەگەڵ‬ ‫دانیشتوانەكەیدا خۆش ژیاوە ‪ ،‬لە درێژەی بەسەر‬ ‫هاتەكانیدا مامۆستا نەریمان باس لەوە دەكات « لە‬ ‫كەالر بووم بۆ یەكەم جار ساڵی ‪ 1945‬ز ئاگری‬ ‫ن��ەورۆز كرایەوە و قوتابیان سرودی نەورۆزیان‬ ‫خوێنەوە « و لە بیرەوەریەكانیدا مامۆستا تەنانەت‬ ‫ناوی هەندێك لە قوتابیە بزێو هێمنەكانیش دەهێتێت‬ ‫لەوانە كە باسی دەكات قوتابیە بزێوەكان ( عەلی‬ ‫ك��ەری��م ب��ەگ و ئیكرامی شێخ ح��ەس��ەن ) و لە‬ ‫بەرامبەردا قوتابیە هێمنەكان ( س��ەردار و دارا )‬ ‫بەگ بوونە ‪ ،‬بەم شێوەیە مامۆستای خوالێخۆشبوو‬ ‫چەند دیمەنێكی ئەو دەمەی پەروەردە و فێربوونی‬ ‫ك��ەالری بۆ تۆمار ك��ردوی��ن كە بەراستی سودی‬ ‫مێژووی گەورەی بۆ ئەمڕۆ هەیە ‪.‬‬ ‫یەكێك لە كێشەكانی خوێندنی ئەو كات ئەوە بوو‬ ‫كە قوتابی لە قۆناغی سەرەتای دەر دەچوو دەبوو‬ ‫بچێتە شوێنەكانی تر بە تایبەت كفری و سلێمانی‬ ‫بۆ تەواو كردنی خوێندنی بەرز تری وەك ناوەندی‬ ‫كە ئەمەیش دەب��وو رێگر لە ب��ەردەم پ��ەروەردە و‬ ‫فێربوونی وەجبە سەرەتایەكانی قوتابیان كە بەم‬ ‫هۆیە ژمارەیەكیان وازی��ان دەهێنا تا ئەو كاتەی‬ ‫یەكەمین قوتابخانەی ناوەندی كە سەرەتا پاشكۆ‬ ‫بووە لە ساڵی ‪ 1970‬ئەو ساڵەی كە بە مەرسومی‬ ‫كۆماری و بە ئیمزای سەرۆك كۆماری ئەو كاتە‬ ‫ئەحمەد ح��ەس��ەن بەكر ك��ەالر ب��ڕی��اری ب��وون بە‬ ‫ق���ەزای ب��ۆ دەرچ���ووە ل��ە ك��ۆت��ای مانگی شوباتی‬ ‫ئ��ەو س��اڵ��ەدا و خوێندكاری قوتابخانەی ك��ەالری‬ ‫پۆلی شەشەمی س��ەرەت��ای دەچنە پۆلی یەكەمی‬ ‫ن��اوەن��دی ئ��ەو پاشكۆیە بە هەمان ستاف كە ئەو‬ ‫كات بەڕێوەبەر ( مامۆستا كەمال فارس عەزبز )‬ ‫بووە و لە كۆتای هەمان ساڵدا یەكەمین مدەڕس‬ ‫لە پسپۆڕی ماتماتیك بە ناوی ( ن��ەوزاد محەمەد‬ ‫ساڵح ) هاتوەتە ئەو قوتابخانەیە ‪ ،‬لە ساڵی ‪1973‬ز‬ ‫یەكەمین قوتابخانەی ناوەندی لە كەالر كراوەتەوە‬ ‫ك��ە بیناكەی ل��ە نێو بینای ئێستای پ���ەروەردەی‬ ‫گەرمیاندا ب��ووە و یەكەمین وەج��ب��ەی قوتابیانی‬ ‫ن��زی��ك��ەی حەفتا ق��وت��اب��ی ب��وون��ە و پ��اش نسكۆی‬ ‫‪1975‬ز قوتابیانی كەالر توشی دەردەسەری دەبن‬ ‫و بۆ تەواو كردنی خوێندن روو لە كفری دەكەن و‬ ‫تاقی كردنەوەی بەكەلۆری ساڵی ‪ 1975‬ز قوتابیان‬ ‫لەهەمان شار دەبێت ‪ ،‬لە سااڵنی پاش حەفتا و پێنج‬ ‫ئامادەی لە كەالر دەكرێتەوە و پێشتر قوتابیان بۆ‬ ‫تەواو كردنی قۆناغی ئامادەیی رویان لە هەریەكە لە‬ ‫شارەكانی كفری و دەربەندیخان و سلێمانی دەكرد‬ ‫‪ ،‬لە ‪ 1988/10/1‬ز ئامادەی پیشەی كەالر بۆ هەر‬ ‫ێ بەشی ( كارەبا ‪ ،‬بازرگانی ‪ ،‬كانزا ) كرایەوە‬ ‫س‌‬ ‫ێ سەد خوێندكار لەو ساڵەدا تێیدا‬ ‫كە نزیكەی س ‌‬ ‫خوێندویانە و یەكەمین بەڕێوەبەری مامۆستا ( داود‬ ‫شێرزاد ) بووە كە ئێستایش ئەم ئامادەییە بەردەوامە‬ ‫لە خوێندن ‪ ،‬گەر ورد ببینەوە لەو كەسانەی كە ئەو‬ ‫كات لە قوتابخانەكاندا دەیانخوێند و بە خوێندەوار‬ ‫دەناسران دەیان كەسی هەڵكەوتویان تێدا بووە لە‬ ‫ب��وارە جۆر بە جۆرەكاندا كە كاریگەریان لەسەر‬ ‫الیەنی روناكبیری و كۆمەاڵیەتی شارەكە هەبووە ‪.‬‬ ‫لە پاش راپەڕینی بەهار ‪ 1991‬ی كۆمەاڵنی خەڵك‬ ‫و پاش ئەوەی لە ‪ 3/9‬شاری كەالر ئازاد دەكرێت‬ ‫ب��ە ج��ۆرێ��ك ل��ە ج��ۆرەك��ان ب���واری پ����ەروەردە و‬ ‫فێربوون لەم شارەدا زیاتر گەشە دەكات كە زۆر‬ ‫تر خوێندن دەبێت بە زمانی كوردی و ژمارەی‬ ‫خوێندكاران زی��اد دەك��ات ئەمەیش وا دەك��ات‬ ‫كە بینای قوتابخانەكانیش زۆر بێت ‪ ،‬لە پاش‬ ‫پرۆسەی ئازادی عێراق و لە ساڵی ( ‪2004/6/26‬‬

‫(‪)44‬‬

‫العدد (‪ )6‬نيسان سنة (‪)2014‬‬

‫مێژووی پەروەردە و فێربوون لەكەالر‬ ‫) ب��ەڕێ��وەب��ەرێ��ت��ی گشتی پ�����ەروەردەی گەرمیان‬ ‫دامەزرا كە یەكەمین بەڕێوەبەری مامۆستا (عەلی‬ ‫حسێن عەلی) بووە و ئێستا ئەو بەڕێوەبەرێتیە لە‬ ‫شاری كەالردایە و پێشتر مامۆستای كۆچكردوو‬ ‫مستەفا رەشید (‪ ) 2012 – 1952‬بەڕێوەبەری‬ ‫بووە و لە ساڵی ‪ 2012‬دا مامۆستا دارا ئەحمەد‬ ‫ك��راوات��ە ب��ەڕێ��وەب��ەری ئەمە جگە ل��ەوەی یەكێتی‬ ‫مامۆستایانی كوردستان – لقی گەرمیان لە دوای‬ ‫راپەڕین لە سنورەكە هەبووە و وەك رێكخراوێكی‬ ‫پیشەی و تایبەت بە چینی مامۆستا كاری كردووە‬ ‫‪ ،‬زەرورەت�����ی ن��اوچ��ەك��ە ل��ە رووی پ�����ەروەردە و‬ ‫فێربوونەوە وای كرد كە لە ساڵی ‪ 1995‬ز وەك‬ ‫زۆرێ��ك لە شارەكانی ت��ری كوردستان بڕیار لە‬ ‫كردنەوەی پەیمانگاكانی ( مامۆستایان ‪ ،‬تەكنیكی‬ ‫) بدرێت كە پەیمانگای مەڵبەندی مامۆستایانی‬ ‫كەالر بڕیاری دامەزراندنی درا و سەرەتا تەنها (‬ ‫‪ ) 100‬خوێندكاری هەبوو لەگەڵ شەش مامۆستا‬ ‫كە ئەم پەیمانگایە لە سنوری ئیدارەی سلێمانیدا‬ ‫پاش پەیمانگای مامۆستایانی سلێمانی یەكەمین‬ ‫پەیمانگەی سنورەكە بوو كە بڕیاری كردنەوەی‬ ‫درا كە یەكەمین بەڕێوەبەریشی مامۆستا ( عادل‬ ‫یاوەر ) بووە ‪ ،‬پەیمانگای كشتوكاڵی كەالر كە لە‬ ‫هەمان ساڵ بڕیاری كردنەوەی درا و دواتر كرا بە‬ ‫پەیمانگای تەكنیكی و لە ساڵی خوێندنی یەكەمیدا‬ ‫واتا ‪ 1997 – 1996‬ز توانرا (‪ ) 52‬خوێندكار دەر‬ ‫بچێنێت كە تا ئێستایش ئ��ەم ن��اوەن��دە ئەكادیمیە‬ ‫بەردەوامە لە خزمەت و چەندین بەشی زانستی لە‬ ‫بەیانیان و ئێواران لە خۆ دەگرێت بەاڵم پەیمانگای‬ ‫مەڵبەندی مامۆستایان ل��ە ساڵی ‪ 2008‬ەوە بە‬ ‫بڕیارێك كرا بە كۆلێژی پ��ەروەردەی بنەڕەتی كە‬ ‫ئێستا سەر بە زانكۆی گەرمیانە و پاش ساڵی ‪2004‬‬ ‫یش بە بڕیارێكی سەرۆكایەتی ئەنجومەنی وەزیران‬ ‫كۆلێژی پەروەردەی كەالر دامەزرا كە یەكەم راگری‬ ‫ئەم كۆلیژە ( د ‪ .‬بەهرۆز جاف ) بووە و ئەمە و‬ ‫زەرورەتی ناوچەكە و زۆری ژمارەی خوێندكار و‬ ‫بڕیاری كردنەوەی ژمارەیەك زانكۆ لە شارەكانی‬ ‫كوردستان لە ‪ 2010/4/14‬بەردی بناغەی زانكۆی‬ ‫گەرمیان لە الیەن دكتۆر بەرهەم ساڵح سەرۆكی‬ ‫حوكمەتی هەرێمی ئەو كاتەوە درا و پاشان دەست‬ ‫بە دروس��ت كردنی هەیكەلی زانكۆی گەرمیان لە‬ ‫كەالر لە ناوچەی بەردەسور كرا كە لە ‪2011/2/7‬‬ ‫فەرمانی زانكۆی بۆپێك هێنانی دەرچووە كە ئێستا‬ ‫لە كەالر چەندین بەش لە هەریەكە لە كۆلیژەكانی‬ ‫( پ��ەروەردە ‪ ،‬بنیاد ) لە كەالر درێ��ژە بە خوێندن‬ ‫دەدەن و هەر لە كەالر لە ساڵی ‪ 2012‬دا بڕیاری‬ ‫كردنەوەی خوێندنی ماستەر لە بەشی جوگرافیا درا‬ ‫هەر چەندە پێشتر لەسەر میالكی ك��ەالر چەندین‬ ‫ماستەر و دكتۆر وەرگیرا بوو لە زانكۆكانی تردا‬ ‫و تەنانەت زەروریەتی ناوچەكە و گرنگی حوكمەت‬ ‫وای كرد كە پەیمانگای پسپۆڕیش بكرێتەوە و لە‬ ‫ساڵی (‪ )2007‬پەیمانگای كۆمپیوتەری كەالریش كە‬ ‫سەر بە وەزارەتی پەروەردەیە كرایەوە كە لە یەكەم‬ ‫وەجبەی خوێندندا تەنها پەنجا خوێندكاری وەرگرت‬ ‫و ئێستا ئەم ناوەندە بەردەوامە لە خزمەت كردن‬ ‫و ی��ەك��ەم ب��ەڕێ��وەب��ەری ئ��ەو پەیمانگایەیش‬ ‫م�����ام�����ۆس�����ت�����ا‬

‫(ناسیار حسین قادر ) بووە‪ ،‬لە بواری راگەیاندنیشدا‬ ‫پاش بەهاری نەوت و یەك و كردنەوەی یەكەمین‬ ‫رادی��ۆی سنورەكە بە ن��اوی رادی��ۆی گەرمیان و‬ ‫پاشان گەشەكردنی میدیای بیستراو بینراو نوسراو‬ ‫چەندین ب�ڵاو ك��راوەی تایبەتمەند بە ب��وارەك��ە لە‬ ‫الیەن قوتابیان و خوێندكارانەوە دەر كراوە لەوانە (‬ ‫ێ‬ ‫كەڵیار ‪ ،‬تۆژەر ‪ ،‬پەیامی خوێندكار ‪ ،‬خوێندنی نو ‌‬ ‫‪،‬شكۆفە ‪ ،‬تەما ‪ ،‬الو ‪ ) ...‬و كردنەوەی چەندین لق و‬ ‫ناوچە و ناوەندی رێكخراوەی تایبەت بە قوتابیان‬ ‫و خوێندكاران و لە ب��واری رادیۆیشدا یەكەمین‬ ‫بەرنامەی رادی���ۆی بە ن��اوی بەرنامەی ( ب��ەرەو‬ ‫پەروەردەیەكی هاوجەرخ ) لە ساڵی ‪ 2007‬ەوە لە‬ ‫رادیۆی ت��ەوارەوە پێشكەش كراوە و پاشانیش لە‬ ‫هەر یەكە لە رادیۆی یەكگرتوو و دەنگەوە بەرنامەی‬ ‫تایبەت بە پ��ەروەردە و فێربوون پێشكەش كراوە‬ ‫ئەمە سەرەڕای بەرنامەی تایبەت بە رێكخراوەكانی‬ ‫قوتابیان و الوانی حزبەكانەوە و ئەمە و هەریەكە‬ ‫ل��ە بەڕێوەبەرێتی گشتی پ����ەروەردەی گەرمیان‬ ‫سایتێكی تایبەت ب��ە خ��ۆی��ان ب��ە ن���اوی ‪http://‬‬ ‫‪ /www.pgarmyan.org‬كردەوە لەگەڵ سایتی‬ ‫تایبەت بە زانكۆی گەرمیان بە ناوی ‪http://www.‬‬ ‫‪ /garmianuniv.com‬و گەشەكردنی شارەكە و‬ ‫ێ دان��ی هاواڵتیانیش وای كرد لە ساڵی‬ ‫گرنگی پ ‌‬ ‫‪ 2012‬دا یەكەمین قوتابخانەی ن��ێ��ودەوڵ��ەت��ی لە‬ ‫شارەكە بكرێتەوە كە دیسان ژمارەیەك خوێندكار‬ ‫تێدا دریژە بە خوێندن دەدەن ‪ ،‬سەرباری چەندین‬ ‫گرفتی پەروەردەی لە شارەكە بەاڵم بەردەوام ئەم‬ ‫كەرتە لە ب��ەرەو پێشچوندایە و ئایندەیەكی گەش‬ ‫چاوەڕوانی نەوەی داهاتوو لە بواری پەروەردە و‬ ‫فێربوون لە كەالر ئومێد دەكرێت ‪.‬‬ ‫سەرچاوەكان ‪:‬‬ ‫‪ -1‬مستەفا نەریمان ‪ ،‬بیرەوەری یەكانی ژیانم ‪،‬‬ ‫دەزگ��ای رۆشنبیری و ب�ڵاوك��ردن��ەوەی ك��وردی ‪،‬‬ ‫بەغدا ‪.1994 ،‬‬ ‫‪ – 2‬حوسێن ئیسماعیل خان دەلۆ ‪ ،‬ناوچەی كفری‬ ‫لە نێوان سااڵنی ‪ ، 1945 – 1914‬لە باڵوكراوەكانی‬ ‫كۆمەڵەی روناكبیری و كۆمەاڵیەتی ك��ەرك��وك ‪،‬‬ ‫كەركوك ‪. 2010 ،‬‬ ‫‪ – 3‬شاخەوان فایەق ئەلیاسی ‪ ،‬مێژووی نەتەوە‬ ‫ك��ۆن��ەك��ان��ی ك��وردس��ت��ان ‪ ،‬چ��اپ��خ��ان��ەی وەزارەت����ی‬ ‫رۆشنبیری ‪ ،‬هەولێر ‪. 2008 ،‬‬ ‫‪ – 4‬صباح عەلی ج��اف ‪ ،‬پ���ەروەردە و فێربوون‬ ‫گرفت و گۆڕان ‪ ،‬چاپخانەی یاد ‪ ،‬سلێمانی ‪2011 ،‬‬ ‫‪ – 5‬س��وارە حەسەن باجەاڵن ‪ ،‬مێژووی ك��ەالر ‪،‬‬ ‫چاپخانەی چوار چرا ‪ ،‬سلێمانی ‪. 2011 ،‬‬ ‫‪ – 6‬محەمەد شاكەلی ‪ ،‬قەزای كفری ‪ ..‬شارەدێی‬ ‫كەالر و پاسەكەی حاجی ‪ ، 1975 – 1961‬چاپخانەی‬ ‫كارۆ ‪. 2012 ،‬‬ ‫‪ – 7‬م��ەال ئ��ەح��م��ەدی ف��ەق��ی رەش��ی��د مامۆستای‬ ‫ئاینی و دانیشتوی ك��ەالری ك��ۆن‪ ،‬دەس��ت نوسی‬ ‫باڵونەكراوە ‪.‬‬ ‫‪ – 8‬رێبەری دەرچوونی قوتابیانی ‪ ( :‬پەیمانگای‬ ‫تەكنیكی كەالر – خولی هەشتەم ‪2004 – 2003‬‬ ‫) ‪ ( ،‬پەیمانگای مەڵبەندی مامۆستایان و هونەرە‬ ‫جوانەكان – خولی رزگاری ‪. ) 2003 – 2002‬‬ ‫‪ –9‬چاوپێكەوتن لەگەڵ هە ریەكە لە ( مامۆستا‬ ‫حسین كەالری ‪ ،‬مامۆستا شكور غەفور ‪،‬مامۆستا‬ ‫ئ���ەن���وەری ص��ن��اع��ە ‪ ،‬م��ح��ەم��ەد ع��ەل��ی رەزا –‬ ‫خوێندكاری سااڵنی ‪1973‬ز ) ‪.‬‬ ‫‪ –10‬سایتی فەرمی پەروەردەی گەرمیان ‪http://‬‬ ‫‪/www.pgarmyan.org‬‬ ‫‪ – 11‬سایتی فەرمی زانكۆی گەرمیان ‪http://‬‬ ‫‪/www.garmianuniv.com‬‬ ‫‪ – 12‬سایتی خ��ەن��دان ‪http://xendan.‬‬ ‫‪/org‬‬

‫گەلی مەنجەاڵن لەقەرەچوغ سەنگەری یاخیبوونە‪..‬‬

‫قادر محەمەد ئەبوبەكر كەنداری‬ ‫ل���ەزۆر شوێنی جیاجیای ئ��ەم واڵت��ەی‬ ‫كوردستان‪ ,‬بەهۆی بارودۆخی دژوارو‬ ‫نالەباری كورد یان لەترسی چەوسانەوە‬ ‫وزۆرداری گەلەك شوێنەوار وشوێنی‬ ‫قایم وسەخت وسەیر هەیە بەتایبەت‬ ‫لەسەردەمانی راب��ردوو م��رۆڤ هانای‬ ‫ێ‬ ‫بۆ ب��ردوون و تێیدا ماونەتەوە ولەو ‌‬ ‫نیشتەجێ‌ ویان عاسێ‌ بووینەو بەیاخی‬ ‫بوون ژی��اون‪ ,‬بۆ ئەم مەبەستە دەچینە‬ ‫چیای قەرەچوغ‪ ،‬لەباكوری شارۆچكەی‬ ‫م��ەخ��م��ور‪ ،‬وەك���و دی����ارە ئ���ەم هەرێمە‬ ‫پێگەیەكی جوگرافی گرنگی ستراتیژی‬ ‫هەیە‪ ،‬بەتایبەت لەباشوری كوردستان‬ ‫هەروەها پڕە لەشوێنەواری مێژوویی‬ ‫دێرین‪.‬ئەم چیایە زۆر ئەشكەوت ودۆڵ‬ ‫ولوتكە وگ��ەل��ی تێدایە وهەرشوێنێك‬ ‫بەناوێك ناسراوە ون��اوی دەب��ەن‪ .‬لێرە‬ ‫ل��ەدی��وی الی س����ەروی گ��ون��دی(گ��ەڕە‬ ‫س��ۆر) كەدەكەوێتە رۆژئ����اوای ش��اری‬ ‫مەخمور‪ ،‬دەبینین چەندین گەلی هەیە‪,‬‬ ‫وەك��و‪ :‬گەلی دوول��ك‪ ,‬شوشە‪ ,‬حەسەن‬ ‫سێوێ‌‪ ,‬تەندوورە( گەلی س��ۆر)‪ ,‬لەگەڵ‬ ‫گ��ەل��ی(م��ەن��ج��ەاڵن)و‪...‬ه��ت��د‪.‬ل��ێ��رەدا تەنها‬ ‫تیشك دەخەینە سەر گەلی(مەنجەاڵن)‪،‬‬ ‫ئەگەر گەشتێك بەئۆتۆمبیل بكەین بۆ‬ ‫ئەم شوێنە‪ ,‬تاكو بەردەرگەی گەلیەكە‬ ‫دەت���وان���ی ب��ەئ��اس��ان��ی ب��گ��ەی��ت‪ .‬پ��اش��ان‬ ‫رۆیشتن بەپیادەیە‪.‬هەروەها واڵغیش‬ ‫پێنج س��ەد مەترێك دەت��وان��ێ��ت ب��ەن��اودا‬ ‫بڕوات‪.‬هەر لەبەر سەختی رێگاكە‪ ,‬ئیتر‬ ‫واڵغیش پەكی دەكەوێت ودەوەستێت‪،‬‬ ‫ئینجا دەب��ێ��ت ه���ەر ب��ەپ��ی��ادە ب��ڕۆی��ت‬ ‫وسەركەویت‪ ,‬هەزارمەتری دیكە زیاتر‬ ‫بڕۆیت‪ ,‬ئینجا دەگەیتە شوێنی مەبەست‪.‬‬ ‫ئەم شەقە گەلی یە زۆر بەرتەسك ودرێژ‬

‫وپ��ڕ ه��ەورازوع��اس��ێ��ی��ە‪ ،‬ت��اك��و دەگ��ەی��ت‬ ‫بەدواخاڵی كۆتایی س��ەروی ئەم گەلیە‬ ‫بەهۆی داڕمانی ئەوتاوێرە بەردە زالنەی‬ ‫لەقەد پاڵەكان روخاون وكەوتونەتە ناو‬ ‫ئ���ەودۆڵ���ەوە‪ ,‬ب��ەم��ج��ۆرە ئ��ەم شوێنەش‬ ‫دروس���ت���ب���ووە‪ ،‬ئ��ی��دی ب��ەش��وێ��ن��ی زۆر‬ ‫ه��ەڵ��دێ��رو ب����ەردەب����ازو س��ن��گ��ە ب���ەردی‬ ‫گ��ەورەدا تێپەر دەبیت‪ .‬ئەوانە لەرێگەدا‬ ‫رێگرن بۆ سەركەوتن وپ��ڕ زەحمەتە‪.‬‬ ‫لەهەندێ‌ شوێندا بەبازدان وخۆهەڵدان‬ ‫دەربازدەبیت‪ ،‬هەر لەناو گەلیەكە زۆر‬ ‫دارودرەختی سروشتی وخۆرسك‪ ,‬وەكو‬ ‫دارەب���ەن وب��ەالل��وك وهەنجیری كێوی‬ ‫وداریتر بەقەد شاخ وشوێنە سەختەكاندا‬ ‫رواوە و دیمەنێكی ج���وان و رازاوە‬ ‫دەبینی و مرۆڤ سەرسام دەكات‪ .‬شوێنە‬ ‫بڵندەكانیش پڕن لەهێالنەی كۆتری كێوی‬

‫وباڵندەی ج��ۆراوج��ۆر‪ .‬ئ��ەوەی جێگەی‬ ‫سەرنج وتێڕامانە‪ ,‬ئەو دیمەنە جوانەیە‬ ‫ك��ەب��ەردێ��ك��ی روخ�����اوی زۆرگ������ەورەو‬ ‫مەزن لەمابەینی دوو سەرە شاخ گیری‬ ‫خ���واردووە وچەقیوە‪ ,‬ژێ��رەك��ەی وەكو‬ ‫قەمتەرەی دەرگ��ەی لێهاتوە‪ ,‬لەشێوەی‬ ‫ت��اق��دای��ە‪ ،‬خ��ەڵ��ك ب��ەب��ن ئ��ەو دەروازەی����ە‬ ‫ێ‬ ‫وشوێنیتر تێپەڕدەبن ودەچنە سەر(س ‌‬ ‫مەنجەڵە بەردی گەورە)‪ ،‬هەر مەنجەڵی‬ ‫تەنەكە ئ��اوێ��ك دەگ��رێ��ت و كەوتونەتە‬ ‫ژێر هەیوانێكی گ��ەورە و وەك��و نیمچە‬ ‫ئەشكەوتێكی ك���راوە و وااڵی���ە‪ ،‬وەك��و‬ ‫لەوێنەكەدا بەجوانی دی��ارە‪ ،‬ئەو ئاوەی‬ ‫بەشێوەی تك تك یان چك چك لەبەری‬ ‫شاخەكە دێتە خ����وارەوە و دەكەوێتە‬

‫ێ‬ ‫ن���او ئ���ەو س ‌‬ ‫مەنجەڵەی ل��ەب��ەرد دروس��ت��ك��راوە‪،‬‬ ‫كەبووتە س��ەرچ��اوەی پەیدابوونی ئەو‬ ‫ێ بڵێین‬ ‫ئ��اوە شیرین وبێگەردە‪ ،‬دەك��ر ‌‬ ‫ج��اران لێرە ئ��اس��ەواری ژی��ان هەبووە‪،‬‬ ‫چونكە بوونی ئ��او بەمانای ئاوەدانیە‬ ‫بۆ ژیانی م��رۆڤ‪ ،‬ب��ەاڵم ئ��ەوەی زیاتر‬ ‫سەرنجڕاكێشە ه��ەر بەهۆی داڕوخ��ان‬ ‫تاوێرە بەردێكی زۆر گ��ەورە كەوتۆتە‬ ‫پێش ئ��ەش��ك��ەوت��ەك��ەوە وب���ەری گرتوە‬ ‫‪،‬ه���ەروەك���و ق��ەڵ��غ��ان وای���ە ب��ۆ ب��ەرگ��ری‬ ‫لەسەنگەر دەچێ‌ ولەهیچ الوە بەئاسانی‬ ‫ناتوانیت بڕۆیت وبگەیتە ئەوشوێنە‪ ،‬تەنها‬ ‫لەخوارەوە دەتوانی بەدەركی گەلیدا بچیت‬ ‫بۆ سەر ئاوەكە ئەوەش مەحاڵە‪ ,‬چونكە‬ ‫لەروانگەی سەنگەری سینگە بەردەكەدا‪,‬‬ ‫بەجوانی بەرامبەرت ه��ەر ل���ەدوورەوە‬ ‫ێ دی��ارە وهەستی پێدەكەیت‬ ‫و لەخوار ‌‬ ‫وب��ەس��ەری��دا زاڵ���ی‪ ،‬ب���ەاڵم ب��ەرام��ب��ەرت‬ ‫هەرگیز ناتوانێت تۆ ببینێت و ئەو بچوك‬

‫ێ‬ ‫وبێتوانا والواز دیار دەبێت‪ ،‬لەبەر هەند ‌‬ ‫ئەوشوێنە پشتێنەیەكی زۆر قایم وبەهێز‬ ‫وستراتیژی هەیە لەروی خۆ حەشاردان‬ ‫وی���اخ���ی���ب���وون‪ .‬ل��ەك��ۆت��ای��ی��دا پێویستە‬ ‫ح��ك��وم��ەت��ی ه��ەرێ��م زۆر بەگرنگیەوە‬ ‫بڕوانێتە ئەم ناوچانە لەروی چاودێری‬ ‫وپاراستن وخزمەتگوزاریدا هەروەها‬ ‫شوێنێكی ج���وان وسەرنجڕاكێشە بۆ‬ ‫سەیرانگەو گەشت وگ��وزار‪ ،‬ل��ەوەرزی‬ ‫ب��ەه��اران خەڵكی دەڤ��ەرەك��ە بۆ خۆشی‬ ‫وكات بەسەر بردن روی تێدەكەن‪.‬‬

‫العدد (‪ )6‬نيسان سنة (‪)2014‬‬

‫(‪)45‬‬

‫ئەو هۆکارانەی کەدەبنە هۆی تێکچونی شیرازەی خێزان‬ ‫نەوگوڵ خەلیفە‬ ‫جیاوازی بیروبۆچونی نێوان هاوسه‌ران كه‌زۆربه‌ی جار‬ ‫ده‌بێته‌ ه��ۆی تێكچونی په‌یوه‌ندی نێوانیان و تێكچونی‬ ‫ش��ی��رازه‌ی خ��ێ��زان‪ ،‬ل��ێ��ره‌دا ح��ه‌وت ه��ۆك��ار ده‌خ�ه‌ی��ن�ه‌ڕوو‬ ‫ی ناكۆكی‌ نێوان هاوسه‌ران‪.‬‬ ‫كه‌ده‌بێته‌ هۆ ‌‬ ‫ناكۆكی له‌سه‌ر پاره‌‪ :‬یه‌كێك ‌ه له‌هۆكاری تێكچونی په‌یوه‌ندی‬ ‫ن��ێ��وان ه���اوس���ه‌ران‪ ،‬چونكه‌ دارای���ی بابه‌تێكی گرنگه و‬ ‫بیركردنه‌وه‌ له‌چۆنیه‌تی خه‌رجكردن وپاشه‌كه‌وتكردنی‪،‬بەرن‬ ‫امەوبیركردنەوەی دەوێت‪.‬‬ ‫ناكۆكی له‌سه‌ر خێزانی هاوسه‌ر‪ :‬ناكۆكی له‌سه‌ر خانه‌واده‌ی‬ ‫ه��اوس �ه‌ران یه‌كێكیتر ‌ه له‌كێشه‌كانی ن��ێ��وان ه��اوس �ه‌ران‪،‬‬ ‫چونكه‌ یه‌كێك له‌هاوسه‌ران دایك و باوك و خانه‌واده‌ی‬ ‫الیه‌نه‌كه‌یتری خ��ۆش ناوێت ه�ه‌روه‌ك��و دای��ك و ب��اوك و‬ ‫ئه‌ندامانی خێزانه‌كه‌ی خۆی‪،‬لێمه‌گه‌ڕێن كه‌سانیتر ده‌ست‬ ‫وه‌رده‌ن �ه‌ ناو كاروبارتان‪ ،‬ب�ه‌اڵم پێویسته‌ رێز له‌هه‌ستی‬ ‫هاوسه‌ره‌كه‌ت بگری و هه‌موو كێشه‌كان به‌دیبلۆماسی‬ ‫چاره‌سه‌ر بكرێت تا دڵی هه‌مووان خۆش بكه‌ن‪.‬‬ ‫دڵپیسی‪ :‬ه��ۆك��اری زۆرب���ه‌ی ناكۆكیه‌كانه‌‪ ،‬كه‌هه‌ندێكیان‬ ‫نالۆژیكین و به‌ر ل �ه‌وه‌ی ناكۆكی دروس��ت بكه‌ی له‌گه‌ڵ‬ ‫هاوسه‌ره‌كه‌ت له‌خۆت بپرس ‌ه كه‌ ئایا بابه‌ته‌كە گرنگ ‌ه یان‬ ‫خۆت گه‌وره‌ت كردووه‌‪.‬‬ ‫ناكۆكی له‌سه‌‌ر هیچ‪ :‬زۆر جار كێش ‌ه له‌نێوان هاوسه‌ران‬ ‫دروست ده‌بێت كه‌خۆشیان هۆكاره‌كه‌ی نازانن‪ ،‬پێویست ‌ه‬ ‫بزانن كه‌ ئه‌م ناكۆكیان ‌ه به‌هۆی فشاره‌كانه‌وه‌ی ‌ه و پێویست ‌ه‬ ‫لێی دووركه‌ونه‌وه‌‪.‬‬ ‫ش �ه‌ڕك��ردن ل�ه‌ب�ه‌رچ��اوی م��ن��دااڵن‪ :‬به‌هۆی له‌دایكبوونی‬ ‫منداڵه‌وه‌‪ ،‬به‌رپرسیاریه‌تیه‌كانتان زۆرتر ده‌بێت وپێویست ‌ه‬ ‫له‌كاتی گفتوگۆ وناكۆكیه‌كاندا له‌به‌رچاوی منداڵه‌كانتان‬ ‫نه‌بێت‪.‬‬ ‫‌ته خراپه‌كان‪ :‬سروشتیه‌ كه‌هه‌ر‬ ‫ناكۆكی به‌هۆی خه‌سڵه ‌‌‬ ‫كه‌سێك خویه‌كی خ��راپ��ی هه‌بێت له‌جیهاندا و ئه‌مه‌ش‬ ‫لهكه‌سانیتری جیا بكاته‌وه‌‪ ،‬ئه‌م نه‌ریته‌ خراپان ‌ه بۆ هه‌ردوو‬ ‫الیه‌ن دژواره‌ و ناكۆكی لێده‌كه‌وێته‌وه‌‪ .‬له‌سه‌ر هاوسه‌ران‬ ‫پێویست ‌ه خه‌سڵه‌ته‌كانی یه‌كتری چاك بكه‌ن‪ .‬ناكۆكی له‌سه‌ر‬ ‫كاره‌كانی ماڵ‪ :‬ره‌نگ ‌ه خانمان پێیان خۆش نه‌بێت كه‌پیاوان‬ ‫خۆیان له‌كاره‌كانی ماڵه‌وه‌ هه‌ڵقورتێنن كه‌په‌یوه‌ندی پێیانه‌و ‌ه‬ ‫نییه‌ و گله‌یی ئه‌وه‌یان لێده‌كەن‪ ،‬پێویست ‌ه پیاوان ده‌ست‬ ‫له‌وجۆرەكاره‌ هه‌ڵبگرن‪.‬‬ ‫ئایا تۆ حەزدەكەی كەسێك بیت كەمترین گلەیی و رەخنەت‬ ‫لەسەر بێت؟ئایا تا چەند دەتەوێ خۆشەویستی دەوروبەر‬ ‫بۆخۆت بەدەست بهێنی؟هیچ هەنگاوت ناوە؟دەتەوێ بزانی‬ ‫چۆن بەمە دەگەیت؟كەواتە بپرسە چۆن دەبمە خۆشەویستی‬ ‫خەڵكی؟گەر وەاڵمی ئەم پرسیارانەت دەوێ فەرموو‪:‬‬ ‫* هەوڵبدە هەمیشە لەسەرخۆ بیت ودوربەرەوە لەتوڕەیی‬ ‫ودەنگە دەنگ و ئاژاوەنانەوە‪.‬‬ ‫* هەمیشە لەكاتی قسەكردنت لەگەڵ هەركەسێك هەوڵبدە‬ ‫بەڕێگای دۆستانەو بەشێوازێكی نەرم قسە بكەیت(ئەوەی‬ ‫بەنەرم ونیانی هەنگاو بنێت زۆر دەڕوات و سەردەكەوێت)‪.‬‬

‫(‪)46‬‬

‫العدد (‪ )6‬نيسان سنة (‪)2014‬‬

‫ * رێز لە بیروڕاو تێڕوانینی بەرامبەرەكەت پیشان بدە و‬‫نرخی بۆ دابنێ‬ ‫*لەكاتی قسەكردنت لەگەڵ بەرامبەر هەرگیز مەڵێ (هەڵەیت)‬ ‫چونكە هەموو كەس هەڵە دەك��ات (گلەیی لەبارینی بەفر‬ ‫بەسەر سەربانی دراوسێكەتدا مەكە لەكاتێكدا سەربانەكەی‬ ‫خۆت بەفر دایپۆشیوە)‪.‬‬ ‫*كەسێك بەگرنگی بەشێوازی جل و بەرگ و چۆنیەتی‬ ‫قسەكردنت بدە‬ ‫*بایەخ و گرنگیدانت بەبەرامبەرەكەت پیشان بدە و رێزی‬ ‫بگرە‬ ‫* هەمیشە بەو شێوەیە مامەڵەی خەڵكی بكە كەدەتەوێ‬ ‫خەڵكی مامەڵەی تۆی پێبكەن‬ ‫* كەسێكی میهرەبان و لێبووردەبە هەمووكات‪(...‬گەر‬ ‫دەتەوێ هەموان بناسی پێویستە لە هەموان ببوری)‪.‬‬ ‫* كینە و ڕق لەدڵتا مەهێڵەرەوە هەموو كات دەم بە خەندە‬ ‫بە‪.‬‬ ‫* هەمیشە هەوڵ بدە لە بەرامبەرەكەت تێبگە‬ ‫*لە تەكەبوور و خۆ به زل زانین و (من و من) دووربكەرەوە‬ ‫* زیاتر خەریكی كارەكانی خۆت بە و بێ پرس دەست‬ ‫لەكاری كەس مەدە و تەداخولی مەكە‬ ‫* هەموو كات هاوڕێیەكی پاك و بەوەفابە بۆ هەموو كەس‬ ‫بەگشتی هاوڕێكانت بەتایبەتی‬

‫پشوی مامۆستا‬

‫وەرزش وتەندروستی‬

‫وزەبەخشەكان وزیانەكانی بۆ یاریزانان‬

‫بكركاكۆ‬

‫تاقیكردنەوە ودەوامكردن‬ ‫دووكرداری جیاواز‬ ‫دی���ارە س��ااڵن��ە لەكاتی تاقیكردنەوەكانی وەرزی‬ ‫یەكەم ودووەم لەقوتابخانە بنەڕەتیەكاندا لەگەڵ‬ ‫دەستپێكردنی رۆژانی تاقیكردنەوە بۆپۆلەكانی چوار‬ ‫ب��ەرەو سەرەوە‪،‬دەبێت قوتابیانی پۆلەكانی(‪)1،2،3‬‬ ‫ی بنەڕەتی كەوا تاقیكردنەوەی سەركاغەزیان نیە‬ ‫بەتەنها هەڵسەنگاندنە‪ ،‬بەپێی رێنماییەكان دەبێت‬ ‫رۆژانە دوو وانە بخوێنن ودەوامیان لەكاتژمێر(‪)8‬‬ ‫ی بەیانیەوە ت���ا(‪)10‬ی بەیانی ئ��ەوە جگە ل��ەوەی‬ ‫زۆرب����ەی مامۆستایان ب��ەچ��اودێ��ری ه��ۆڵ��ەك��ان و‬ ‫وردبینی نمرەكان وبەئیشوكاریترەوە سەرقاڵ‬ ‫دەبن لەالیەكیتریش كاردانەوەی لەسەرماڵەوەشیان‬ ‫دەبێت‪.‬‬ ‫ئەمڕۆ لەهەرێمی كوردستان زۆربەی قوتابخانەكان‬ ‫دوودەوامین‪ ،‬لەبەرئەوەی لەكاتی تاقیكردنەوەكان‬ ‫مامۆستایانی هەردوودەوامەكە یەك جۆر پرسیار‬ ‫دادەن��ێ��ن‪ ،‬بۆیە دەبێت قوتابیانی پۆلەكانی(‪)1،2،3‬‬ ‫رۆژان������ە ك���ات���ژم���ێ���ر(‪ )10‬ب��ێ��ن��ە ق��وت��اب��خ��ان��ە جگە‬ ‫ل��ەوەی ك��ەوا زۆرب���ەی مامۆستایان بابەتەكانیان‬ ‫ت��ەواوك��ردووە‪،‬ل��ەالی��ەن كارگێڕی قوتابخانەشەوە‬ ‫ب���ۆردو ك��ارت��ی��ان ب��ۆئ��ام��ادەك��راوە‪ ،‬ب��ۆی��ە پێویستە‬ ‫رێگەچارەیەك بۆئەم حاڵەتە دابنرێت هەر لەگەڵ‬ ‫رۆژی یەكەم كۆمەڵە قوتابیەك نایەن بۆ قوتابخانە‪،‬‬ ‫رۆژانیتریش پۆلەكان لێكدەدرێن ودەم��ج دەكرێن‪،‬‬ ‫ێ رۆژێك لەقوتابخانەكان بەم شێوەیە‬ ‫تەنها دووس ‌‬ ‫دەب��ێ��ت‪ ،‬بۆیە قوتابخانەكان حالەتێكی ف���ەوزاوی‬ ‫بەخۆیەوە دەبینێت‪ ،‬مامۆستایان ماندووهیالك دەبن‬ ‫وقوتابیانیش سودێكی ئەوتۆ نابینن لەم دەوامكردنە‪،‬‬ ‫ب��ۆی��ە پێشنیار دەك��ەی��ن ئ��ەگ��ەر تاقیكردنەوەیەك‬ ‫بۆئەم پ��ۆالن��ەش دابنرێت باشتردەبێت بۆئەوەی‬ ‫مامۆستایانیش پێداچونەوەیەك بكەن بەقوتابیان‬ ‫وقوتابیانیش زیاتر لەمانای تاقیكردنەوەكان دەگەن‪.‬‬

‫عەلی قادر‬ ‫بێگومان ئەمڕۆ بابەتی وزەبەخشەكان بۆتە جێی دەمەتەقێی نێوەندەكانی‬ ‫وەرزش��ی‪ ,‬رەنگە ئەوانەی بەكاری دەهێنن الی��ان واب��ێ بەوكارەیان‬ ‫هەنگاوێكی خێرا دەه��اوێ��ژن ب��ەرەو لوتكەی ناو و ش��ۆرەت‪ ,‬چونكە‬ ‫لەگۆشەیەكەوە دەڕواننە وەرزش‪ ,‬كەگۆشەیەكی بچوكی بەرژەوەندییە‬ ‫كاتیەكانی خۆیانە‪ ,‬گەر لەرێیەكی نامەشروعیش بێ‪ .‬بۆیە شارەزایان‬ ‫وپسپۆڕانی وەرزشی بەبەردەوامی لەخەمی ئەوەدان كەرێگەچارەیەكی‬ ‫خ��ێ��را ب��دۆزن��ەوە ب��ۆب��ەرگ��رت��ن ل��ەت��ەش��ەن��ەك��ردن��ی بەكارهێنانی م��ادە‬ ‫وزەب��ەخ��ش��ەك��ان‪ .‬ل��ەه��ەم��وو ئ��ەوان��ە سەیرتر ئ��ەوەی��ە ل��ەگ��ەڵ ئ��ەوەی‬ ‫هەوڵ و تەقەلاڵی بێوچان دراوە بۆبنبڕكردنی دیاردەی بەكارهێنانی‬ ‫وزەبەخشەكان لەنێو كۆمەڵی وەرزشواناندا‪ ,‬كەچی ژمارەیەكی بەرچاو‬ ‫لەوەرزشوانان پێیەوە گیرۆدە بوونە‪ ,‬لەناو ئەوانەشدا وەرزشوانانی‬ ‫ن���اودار وئەستێرەگەشەكانیش ب��ەرچ��اودەك��ەون‪ .‬بەپەندچونی(دیگۆ‬ ‫م��ارادۆن��ا)ی یاریزانی بەناوبانگی ه��ەڵ��ب��ژاردەی ئەرجەنتین بەهۆی‬ ‫بەكارهێنانی وزەبەخشەكان وناوزڕاندنی (م��ارك لۆپیز)ی پاڵەوانی‬ ‫بەرزكردنەوەی قورسایی فەرەنسی وچەندانی تریش نەبۆتە ئاستەنگ‬ ‫لەبەردەم بەكارهێنانی ئەو دەرمانە یاساغكراوە‪ .‬مێژووی بەكارهێنانی‬ ‫وزەبەخشەكان دەگەڕێتەوە بۆچاخەكانی كۆن‪ ,‬نوژدار(عادل حوسێن‬ ‫عەبدولاڵ) دەڵێ‪(:‬بەكارهێنانی وزەبەخشەكان لەچەرخە كۆنەكانیشدا‬ ‫ه��ەب��ووە‪ ,‬بۆنمونە لەمیسردا بەشێوەی ش���ەراب ه��ەب��ووە پێشكەش‬ ‫بەپادشاكان دەكرا بۆئەوەی بەگەرمی وجولە وچاالكییەوە پێشوازی‬ ‫لەهەر بۆنەیەكی سەربازی وەرزشی بكەن‪ ,‬هەروەها سێ هەزار ساڵ‬ ‫لەمەوبەر ئەم دەرمانانە لەواڵتی چین بەكارهێنراون‪.‬‬ ‫سی ونۆ ساڵ لەمەوبەر لەمۆنتریال‪ 1976‬لەكەنەدا گەلێ وەرزشوان‬ ‫ت��اوان��ب��ارك��ران بەبەكارهێنانی وزەب��ەخ��ش��ەك��ان‪ ,‬لەئاكامدا لێژنەكانی‬ ‫ئۆلۆمپی هەڵسا بەدانانی چەند بەند وبەستێكی توندوتیژ بەمەبەستی‬ ‫پێشگرتن لەبەكارهێنانی وزەبەخشەكان‪ ,‬ئەمیش لەرێگەی ئەنجامدانی‬ ‫پشكنینی نوژداری بۆئاشكراكردنی بەكارهێنەرانی‪ .‬بێگومان بەكارهێنانی‬ ‫وزەبەخشەكانی سودی هەیە بۆزێدەكردنی توانای ماسولكەكانی لەش‪.‬‬ ‫بەاڵم پسپۆڕانی وەرزش��ی لەسەر ئەو ب��اوەڕەن كەراهێنان ومەشقی‬ ‫مەنهەجی دەبێتە هۆی زێدەبوونی توانای ماسولكەكان كەئەوەش رۆڵی‬ ‫وزەبەخشەكان دەبینێ و لەگەڵ گیانی وەرزشیش دەگونجێ‪ .‬بەپێی یاسا‬ ‫ورێساكانی وەرزشی كە لەالیەن لێژنەكانی ئۆلۆمپی بڕیاری لەسەر‬ ‫دراوە كەوزەبەخشەكان قەدەغەیە‪ ،‬لەبەرئەوەی‪:‬‬ ‫‪.1‬م��ەت��رس��ی هەیە ب��ۆ تەندروستی وەرزش��وان��ەك��ە‪ ,‬كەدەبێتە هۆی‬ ‫زۆر نەخۆشی لەوانە نەزۆكی وبەرزبوونەوەی پاڵەپەستۆی خوێن‬ ‫ونەخۆشیەكانی دڵ وسەرئێشەوگەلێ نەخۆشیتر ك��ەدەب��ن��ە هۆی‬ ‫بێزەوەركردنی وەرزشوانەكە لەدواڕۆژدا‪.‬‬ ‫‪.2‬بەكارهێنانی وزەبەخشەكان ناگونجێ لەگەڵ گیانی وەرزشی وئامانجە‬ ‫رەواكانی وەرزشی‪.‬‬

‫العدد (‪ )6‬نيسان سنة (‪)2014‬‬

‫(‪)47‬‬

‫(‪)48‬‬

‫العدد (‪ )6‬نيسان سنة (‪)2014‬‬

‫في هذا العدد ‪......‬‬

‫المعلم‬

‫العدد (‪ )6‬نيسان سنة (‪)2014‬‬

‫مجلة شهرية تصدرها‬ ‫سكرتارية اتحاد معلمي كوردستان‬ ‫صاحب االمتياز‬ ‫اتحاد معلمي كوردستان‬ ‫‪www.mamostayan.com‬‬

‫رئيس التحرير‬ ‫عبدالواحد محمد حاجى‬

‫ماذا بعد التقاعد ‪ ......................................‬ص‪50‬‬ ‫من اجل تنشيط لجنة المدرسة و العائلة ‪ .....................‬ص‪51‬‬ ‫حقيبة مدرسية بدون مشاكل صحية‪ .............................‬ص‪52‬‬ ‫المدرس الهندي ‪ ............................................‬ص‪53‬‬

‫‪abdulwahed.1956@yahoo.com‬‬

‫مدير التحرير‬ ‫برهم مصطفى‬

‫‪barhammustafa43@yahoo.com‬‬

‫سكرتير التحرير‬ ‫وشيار حمد حاجي‬

‫‪wshyarhaji@yahoo.com‬‬

‫هيئه التحرير‬ ‫احمد صابر كرمياني‬ ‫‪ahmadgarmyany@gmail.com‬‬

‫عطا احمد رمضان‬

‫‪mamosta ata550@gmail.com‬‬

‫عيسى حسين عزيز‬

‫التصميم‬ ‫سركوت سردار محمد‬ ‫العنوان‬ ‫اتحاد معلمي كردستان‬ ‫مكتب السكرتارية‬ ‫قرب وزارة الشهداء و شؤون المؤنفلين‬ ‫تلفون (‪)2222541‬‬ ‫العدد (‪ )6‬نيسان سنة (‪)2014‬‬

‫(‪)49‬‬

‫رؤية مستقبلية نحو االفضل‬ ‫احمد صابر‬

‫خلق الله االنسان وميزه عن غيره من‬ ‫المخلوقات بالعقل ليتعلم ويبدع ويبتكر‬ ‫فكان التعليم مطلبا أساسيا لمواكبة تطورات‬ ‫الحياة السريعة‪ .‬كان التعليم في السابق‬ ‫بدائيا يقتصر على تعلم القراءة والكتابة‬ ‫في الحلقات المساجد والكتاتيب‪،‬ومع تطور‬ ‫الحياة انتشرت المدارس واتسعت العلوم‬ ‫ودخلت العلوم الحديثة ميدان التعليم حتى‬ ‫وصلنا الى ما نحن عليه األن‪.‬‬ ‫ولكن الشائع أن التعليم في مدارسنا أصبح‬ ‫كثافة في المعلومات وحشو في الكتب‬ ‫ونمطا روتينيا واح��دا للمعلمين ل جديد‬ ‫والابتكار فيه مما أدى الى عزوف بعض‬ ‫األبناء عن التعليم وتذمرهم من الحقيبة‬ ‫المدرسية التي تحني ظهره تشوه عظامه ‪.‬‬

‫لذالك البد لنا من ضرورة تطوير وتحسين‬ ‫نظم التعليم لمواكبة العصر كما في الدول‬ ‫المتقدمة مثل اليابان وماليزيا وغيرهما من‬ ‫الدول التي تهتم بصناعة التفكيراالبداعي‬ ‫لدي الطالب ‪،‬وجعل المدرسة مركز ابداع‬ ‫وبيئة جاذبة للطلبة باستخدام التكنولوجيا‬ ‫والتقنيات الحديثة التي تجذب المتعلم‬ ‫نحو االب���داع واالبتكار ‪،‬وتطبيق التعليم‬ ‫ال��ذات��ي والتعليم عن بعد‪،‬وايضا تطبيق‬ ‫نظام مدرسة بال كتب والسبورة الذكية‬ ‫في الفصول الدراسية‪ ،‬واضافة الى كما أن‬ ‫لتصميم المباني حسب الموصفات الحديثة‬ ‫التي تالئم الطقس الصحراوى الدورالفعال‬ ‫في تحسين الجو المدرسي ‪.‬‬ ‫والب���د م��ن اش����راك أول��ي��اء أمورالطلبة‬ ‫وال��م��ؤس��س��ات المحلية ب��ح��ل المشاكل‬

‫ماذا بعد التقاعد‬

‫صادق عثمان عارف‬ ‫المعلمون والتدرسون هم الشريحة االكبر تضحية واالكثر تعبا من‬ ‫بين الشرائح الخدومة ــ والكل خدوم ــ فهم الجنود المجهولون الذين‬ ‫بذلوا مافي الوسع طوال ‪40‬سنة من الوقوف في الصفوف فأفنوا‬ ‫شبابهم وكهولتهم ايصاال للعلم والمعرفة والتربية لالبناء دون منة‬ ‫والملل ‪ ،‬لذلك فالكل مدينون لهم‪ ،‬ومهما كان االحترام لهم قائما‬ ‫والئقا كان ذلك دليالعلى وعي المجتمع ووفاء الكوادر المسؤولة‬ ‫في مراتب الدولة لمن علومهم ‪ ،‬فاسجوا وزودوهم بمنا هل العلم‬ ‫واالدب والمعرفة‪ ،‬فتزودوا‬ ‫لكن وعندما يتقدم هؤالء االباء واالمهات في السن ويحين االوان‬ ‫لكي يستريحوا وقد بذلوا كل الجهد وكل الطاقة وكل الوقت فأنجزوا‬ ‫الواجب وأدوا األمانة‪ ،‬ينبغي بل يجب أن يتمتعوا بأكرم الحياة وأليق‬ ‫المعاش وأفضل المستحقات الممنوعة قانونا وفقا لما تقتضيه الحياة‬ ‫الكريمة المعاصرة‪ .‬هذا باالضافة الى امتيازات مادية ومعنوية وفاقا‬ ‫لما غرسوها من قيم ومثل عليا تفحز بها االجيال الالحقة‪ ،‬فتكون‬ ‫نبراسا يهتدون به في ظلمات الحياة ‪ .‬ولكن هل حصل هؤالء االباء‬ ‫واألمهات بعد ماأحيلوا على التقاعد على أقل هذه المستحقات ناهيك‬ ‫عن كلها‪ .‬فهاهم جلهم أو أكثرهم يبحثون عن عمل ماولو شاق على‬ ‫حساب صحتهم وقدرتهم ليواكبوا مصاعب العيش وأبسط متطلبات‬ ‫العصر دون مداليد ألحدما ألنهم نشأوا وعاشوا عزيزي لنفوس‬ ‫فهم كانوا بمثابة الرسل أو كادوا أن يكونوا‪ ،‬ولكنهم أصبحوا في‬ ‫طي النسيان واالهمال في هذا البلد الذي ترابه من ذهب وصخوره‬ ‫من القصة‪ .‬وماؤه مبارك وباطنه فيه الرحمة إنني إذ اكتب هذه‬ ‫األسطر وأمام عيني وضميري الواعي ومشاعري الجياشة قافلة‬ ‫عظيمة متعبة من هؤالء القادة العظام الذين نوروا عقولنا بمعارفهم‬

‫(‪)50‬‬

‫العدد (‪ )6‬نيسان سنة (‪)2014‬‬

‫وصناعة ال��ق��رارات داخ��ل المدرسة كما‬ ‫يجب على الحكومة االقليم ووزارة التربية‬ ‫عدم تفريط بكوادرالمبدعة من أبنائها‬ ‫المخلصين م��ن حملة ال��ش��ه��ادات العليا‬ ‫مثل الماجستيروالدكتوراه لالستفادة من‬ ‫علمهم وخبراتهم ‪.‬‬ ‫أذن من الضرورى أن تتكاتف وتسعى كل‬ ‫شرائح المجتمع بجميع أطيافها ألى تطو‬ ‫التعليم في األقليم ومناطق الكوردستانية‬ ‫خارج األقليم في ضوء المداخل الحديثة‬ ‫للتعليم واتباع األساليب االدارية التي تتميز‬ ‫بتركيزه على أه��داف وغايات المدرسة‬ ‫وعلى النتائج المتوقعة للوصول اليها خالل‬ ‫جدول زمني محدد وايضا الزام المعلمين‬ ‫واالداري��ي��ن العاملين في المدرسة على‬ ‫انجاز العمل ومشاركتهم فيه بكل فاعلية ‪.‬‬

‫السخية يوما وقد انحنت ظهورهم وضعفت بصائرهم وارتجفت‬ ‫أيديهم وثقلت أرجلهم وأقدامهم اآلن‪ ،‬وهم بحاجة الى أن يوفوا‬ ‫تبجيال وخاصة من قبل أبنائهم من المسؤولين في وزارة التربية‬ ‫الذين سيلتحقون بهم عاجال أو آجال‪ ،‬ليضمنوا لهم من عندهم‬ ‫أولدى المعنيين في الوزارات االخرى حقوقهم ومنها‪:‬‬ ‫‪ /1‬مرتب الئق ب(رسل العلم واألدب والمعرفة المتقاعين) هؤالء‪،‬‬ ‫مع امتيازات مضافة تناسب تعب أيامهم وسهر لياليهم من أجل‬ ‫تربية األبناء‪ ،‬اضافة الى ماقررته الحكومة االتحادية أخيرا من‬ ‫تعديل وتحسين للرواتب التقاعدية والتي لم تنفذها حكومة االقليم‪،‬‬ ‫بعد‪ .‬بل وينبغي أن تكون هناك مبادرات من حكومتنا أوسع وأكثر‬ ‫نفعا للمتقاعدين‪ ،‬اال أن ما أقرت هناك لتكون غبنا مابعدها غبن‪.‬‬ ‫‪ /2‬أطلب من كل من يعينه وم��ن المتقاعدين من التعلييمون‬ ‫والتدريسين واالشرافيين أيضا العمل على‪ :‬تأسيس جمعيات‬ ‫تضمهم بعد االحالة على التقاعد ليتم من خاللها‪:‬‬ ‫أ‪ /‬االستفادة من خبراتهم المتراكمة ومعلموتهم القيمة واالستشارة‬ ‫بهم بشكل منظم‪.‬‬ ‫ب‪ /‬االس��ت��ع��ان��ة ب��ه��م إلل��ق��اء م��ح��اض��رات ع��ن��د ال��ح��اج��ة ضمن‬ ‫اختصاصاتهم خصوصا في الدورات العلمية التي تفتح سنويا في‬ ‫مديرات التربية في االقليم وخاصة من قبل المشرفين والمشرفات‬ ‫كونهم يملكون خزينا اختصاصيا وافرا‬ ‫ج‪ /‬ومن خالل هذه الجمعيات يمكن تشكيل جماعات وهيئات‬ ‫استشارية يستعان بهم لحل المحضالت التربوية التي قد تنشأ‬ ‫هنا وهناك‬ ‫ء‪ /‬فيما يخص المشرفين( كونهم محدوى العدد) يمكن تحديد‬ ‫وكالء خاصين باستالم الرواتب لهم ومن ثم توزيعها عليهم داخل‬ ‫الجمعية بدال من وقوفهم في الطوابير الطويلة‪ ،‬تخفيفا للمتاعب‬ ‫وعرفانا لجميلهم في الماضي‬ ‫‪ /3‬تزويدهم ب(ش��ارة أو ارم) يمكنهم ابرازها أثناءمراجعاتهم‬ ‫للدوائر المستشفيات أيضا إلبداء التهيالت لهم والتعاون معهم‬ ‫وهذا أيضا جزء من الوفاء لهم ودليل على تقدير أهل العلم والقلم‪.‬‬ ‫وهكذا فقد يمكننا أن نقول ‪ :‬وفينا بحقهم ولو يسيرا‪ ،‬ليتحقق قول‬ ‫الشاعر‪:‬‬ ‫كاد المعلم أن يكون رسوال‬ ‫قم للمعلم وقفه التبجيال‬ ‫مشرف تربوي‪ /‬السليمانية‬

‫من اجل تنشيط لجنة المدرسة و العائلة‬ ‫أوض���ح���ت دراس������ة أج���رت���ه���ا مجلة‬ ‫«ف��وك��وس» األلمانية‪ ،‬أن العالقة بين‬ ‫األطفال ووالديهم تكون أحيانا معقدة‪،‬‬ ‫وتترك تأثيرا كبيرا في شخصية الطفل‪،‬‬ ‫يرافقه طيلة حياته‪ ،‬وأح��ي��ان��ا يرتكب‬ ‫الوالدان أخطاء كبيرة‪ ،‬دون أن يعلما‬ ‫بذلك‪.‬وكشفت الدراسة أن قطع الكالم‬ ‫مع الطفل لفترة من الوقت‪ ،‬دون التكلم‬ ‫معه عن الخطأ الذي ارتكبه‪ ،‬هو رد فعل‬ ‫يصيب األطفال بخيبة أم��ل مع أولياء‬ ‫أمورهم‪ ،‬ويعتبرونه عقوبة غير معقولة‪.‬‬ ‫كما أن ع��دم االس��ت��م��اع إل��ى األط��ف��ال‬ ‫وعدم السماح لهم بإبداء آرائهم‪ ،‬أمر‬ ‫يؤثر على التطور الشخصي للطفل‪.‬ومن‬ ‫األمور التي لن يغفرها بعض األشخاص‬ ‫آلبائهم‪ :‬أنهم استغنوا عنهم وتركوهم‬ ‫عند أج��داده��م لتربيتهم م��ث�لا‪ .‬أو أن‬ ‫اآلب���اء ل��م يكونوا صارمين معهم في‬ ‫المرحلة الدراسية وأهملوا االهتمام بهم‪،‬‬ ‫وبواجباتهم الدراسية‪.‬ومن بين األمور‬ ‫التي قد تبدو غريبة للوهلة األول��ى ‪-‬‬

‫كما يذكر البحث ‪ -‬أن البعض يرى أن‬ ‫الوالدين ارتكبا خطأ عندما لم ينفصال‬ ‫في وقت مبكر‪ ،‬وبقيا يعيشان معا رغم‬ ‫تراكم المشكالت الزوجية وتجاهلهما‬ ‫لعواقبها الوخيمة على األطفال‪ .‬كما أن‬ ‫تحميل الطفل ذنب كل شيء ووزر أتفه‬ ‫األخطاء ولومه عليها‪ ،‬يولد لديه عقدة‬ ‫الشعور بالذنب دائما‪.‬وهو أمر سلبي جدا‬ ‫على نفسيته‪ ،‬كما تقول المجلة األلمانية‪.‬‬ ‫ويبقى عدم أخذ شخصية الطفل بعين‬ ‫االعتبار‪ ،‬أمرا يلوم فيه الكثيرون آباءهم‪،‬‬ ‫ويرون أن من المفروض على الوالدين‬ ‫التعامل مع أطفالهم كشخصيات مستقلة‬ ‫بذاتها وعدم تجاهلها‪.‬‬

‫الطرد ال يصلح سلوك الطالب العدواني‬ ‫أكدت دراسة ميدانية تناولت السلوك‬ ‫ال��ع��دوان��ي للطالب ودور المؤسسة‬ ‫ال��ت��رب��وي��ة واألس�����رة وال��م��ج��ت��م��ع في‬ ‫مواجهته ضرورة تعميق روح التواصل‬ ‫واالح��ت��رام المتبادل وحسن التعامل‬ ‫بين المعلمين وطالبهم‪ ،‬وتحديث النظم‬ ‫واللوائح ذات العالقة بسلوك الطالب‬ ‫وإش���راك مجالس اآلب���اء والمعلمين‬ ‫وال��م��ج��ال��س ال��ط�لاب��ي��ة ف��ي مناقشتها‬ ‫وإبداء الرأي‪.‬السلوك العدواني أنه أي‬ ‫سلوك يعبر عنه بأي رد فعل يهدف‬ ‫إل��ى إيقاع األذى أو األل��م ب��ال��ذات أو‬ ‫باآلخرين‪ ،‬واكدت دراسة عالمية إلى‬ ‫وجود ثالثة أن��واع من السلوك وهي‬ ‫العدوان الجسدي أواللفظي أوالرمزي‪،‬‬ ‫منوهة بأن العدوان قد يكون متعمدا أو‬ ‫غير متعمد وقد يحدث بطريقة مباشرة‬ ‫أو غير مباشرة‪ ،‬وخلصت الدراسة إلى‬ ‫جملة من التوصيات للهيئة التدريسية‪،‬‬ ‫بإشراك الطالب العدواني في أعمال‬ ‫مدرسية تمتص طاقته وتشعره بأهميته‬ ‫وإمكاناته وعدم إهماله‪ ،‬أو لومه أمام‬ ‫زمالئه وإهانته‪ ،‬وشددت على ضرورة‬ ‫االب��ت��ع��اد ع��ن أس��ل��وب ال��م��ق��ارن��ة بين‬

‫الطالب أو اللجوء إلى أسلوب الطرد‬ ‫في الفصل أثناء الحصة‪ ،‬وض��رورة‬ ‫تفهم ظروف كل طالب بحكمة وصبر‬ ‫مع االستعانة بدور المرشد التربوي‬ ‫والباحث االجتماعي‪ ،‬ودعت الدراسة‬ ‫المعلمين والمعلمات إلى فهم خصائص‬ ‫وسمات واحتياجات كل مرحلة عمرية‬ ‫وزيادة وعيهم بأهداف مهنتهم‪ ،‬إضافة‬ ‫إلى مناقشة الئحة النظام المدرسي مع‬ ‫طلبتهم بداية كل عام دراسي‪.‬‬ ‫ال���م���ص���در‪ :‬ال��ع��ل��م ال���ي���وم���ن م��وق��ع‬ ‫البيان‪،‬االنترنت‬

‫الوراثة عامل مؤثر في‬ ‫النجاح الدراسي‬ ‫كشف علماء بريطانيون أن االختالف‬ ‫في نجاحات األطفال في المدرسة‬ ‫يتوقف على الوراثة‪ .‬وقال روبيرت‬ ‫ب��ل��وم��ي��ن م��ن «ك��ي��ن��غ��س ك��ول��ي��دج»‬ ‫في لندن‪ ،‬إنه حاول أن يفهم لماذا‬ ‫يحصل الطلبة على درجات مختلفة‬ ‫ف��ي االم��ت��ح��ان��ات‪ ،‬م��ش��ي��را إل���ى أن‬ ‫الناس يعتقدون أن المدرسة تتحمل‬ ‫مسؤولية ذل��ك‪ .‬ولكن إذا كان هذا‬ ‫صحيحا‪ ،‬فإن من الالزم أن يحصل‬ ‫ك��ل الطلبة ع��ل��ى درج����ات مماثلة‪.‬‬ ‫وب��ادر بلومين وزم�لاؤه إلى تحليل‬ ‫درج���ات أكثر م��ن ‪ 5.5‬آالف ت��وأم‬ ‫بعمر ‪ 16‬سنة‪ ،‬اج��ت��ازوا امتحانات‬ ‫ال��ل��غ��ة اإلن��ج��ل��ي��زي��ة وال��ري��اض��ي��ات‬ ‫والعلوم الطبيعية‪ .‬وكانت ظروف‬ ‫حياة ودراسة كل التوائم متشابهة‪.‬‬ ‫ووج��د العلماء أن أسباب ‪ %55‬من‬ ‫االختالفات بين نجاحات الطلبة في‬ ‫المدرسة تعود إل��ى ال��وراث��ة‪ ،‬بينما‬ ‫تعود أسباب ‪ %36‬منها إلى ظروف‬ ‫المعيشة‪ ،‬بما فيها الوضع في المنزل‬ ‫والمدرسة‪ .‬يضاف إلى ذلك ما كشفه‬ ‫العلماء من وجود اختالفات صغيرة‬ ‫بين الجنسيين‪.‬فقد أثرت الوراثة في‬ ‫تقدم األوالد أكثر من الفتيات‪ ،‬الالتي‬ ‫يتعلق تقدمهن ب��ظ��روف المعيشة‬ ‫أكثر‪.‬ويرى العلماء أن النجاح في‬ ‫ال��دراس��ة ق��د يكون مرتبطا ب��آالف‬ ‫المورثات‪.‬وأشار بلومين وزم�لاؤه‬ ‫إل���ى أن ال���وراث���ة ل��ي��س��ت ال��ع��ام��ل‬ ‫الوحيد المؤثر في تقدم الطلبة‪ ،‬لكن‬ ‫االختالفات الوراثية تالحظ أكثر‪ ،‬ألن‬ ‫المدرسة تقدم المعارف ذاتها لكل‬ ‫طلبتها‪ ،‬األمر الذي يدل على ضرورة‬ ‫استخدام النهج ال��ف��ردي في مجال‬ ‫التعليم‪.‬‬

‫العدد (‪ )6‬نيسان سنة (‪)51( )2014‬‬

‫حقيبة مدرسية بدون مشاكل صحية‬ ‫م��ع ب��دء ال��ع��ام ال��دراس��ى الجديد يبدأ‬ ‫األه��ال��ى ف��ى ش���راء حقائب المدرسة‪،‬‬ ‫وترصد بعض الدراسات أن ‪ %80‬من‬ ‫الطلبة يشتكون من حقيبة المدرسة‪ ،‬التى‬ ‫تسبب لهم مشاكل‪ ،‬فكيف يمكن إعداد‬ ‫شنطة مدرسية بال متاعب صحية؟‬ ‫بوضح الدكتور مجدى ب��دران عضو‬ ‫الجمعية المصرية للحساسية والمناعة‬ ‫واس��ت��ش��ارى األط���ف���ال وزم��ي��ل معهد‬ ‫الطفولة جامعة عين شمس‪ ،‬أن الدراسات‬ ‫الحديثة تشير إلى أن أكثر من نصف‬ ‫الطلبة يحملون حقائب تتعدى أكثر من‬ ‫‪ %15‬من أوزانهم‪ ،‬وبعض الطلبة يحملون‬ ‫خمسة كشاكيل من الحجم الكبير للمادة‬ ‫الواحدة (‪ 100‬صفحة أو مضاعفاتها)‪،‬‬ ‫فإذا درس الطالب فى اليوم الواحد ستة‬ ‫حصص دراسية مثال فمن المتوقع حمله‬ ‫‪ 30‬كشكول! إضافة للكتب والطعام‪.‬‬

‫وأش���ار ب���دران إل��ى أن الطفل يحمل‬ ‫الحقيبة لمدة ساعة على األق��ل يوميا‬ ‫م��م��ا يسبب م��خ��اط��ر صحية ع��دي��دة‪،‬‬ ‫منها اإلرهاق الجسدى عن طريق آالم‬ ‫العضالت والمفاصل والشعور الدائم‬ ‫فيما بعد بالتعب‪ ،‬وكلما زاد وزن الحقيبة‪،‬‬ ‫زاد التعب‪ ،‬فضال عن مشاكل بالضلوع‬ ‫وعضالت العنق وأعلى الظهر وأسفل‬

‫الظهر والكتفين والساقين والقدمين‬ ‫عن طريق تقلص‪ ،‬ت��ورم أو تشوه‪ ،‬أو‬ ‫اعوجاج العمود الفقرى وميل العمود‬ ‫الفقرى ألحد الجانبين وتقوس العمود‬ ‫الفقرى‪ ،‬واكتساب وضع انحناء الظهر‬ ‫الذى يالزم الطفل طيلة حياته‪ ،‬ويشوه‬ ‫جمال األطفال خاصة البنات‪.‬‬ ‫وعند تجاوز وزن الحقيبة ‪ %10‬من وزن‬

‫دول فقيره لكن غنيه بأفكارها‬ ‫اع��ت��دن��ا دائ���م���ا م��ش��اه��دة اب��ت��ك��ارات‬ ‫واختراعات من الدول المتقدمة لدرجة‬ ‫أن البعض يظن أن االبتكار واالختراع‬ ‫بات حكرا على دول معينة‪ ،‬لكننا من‬ ‫خ�لال ه��ذا الموضوع سنرى أن تلك‬ ‫ال���ص���ورة ليست دق��ي��ق��ة ألن اإلب���داع‬ ‫واالبتكار موجودان حيثما وجد العقل‬ ‫البشري الذي يسعى إليه‪ ،‬بغض النظر‬ ‫عن الوضع االقتصادي أو االجتماعي‬ ‫ال��ذي يحيط ب��ه كما سنرى ف��ي هذه‬ ‫المجموعة‬

‫جهاز الربو‬ ‫غالبا ما يعجز الصغار المصابون بالربو عن التنسيق بين التنفس ونفخات‬ ‫الرذاذ التي يطلقها البخاخ “الفاصل”‪ .‬ويعمل بخاخ “ريسبيرا” الفاصل‪ ،‬الذي‬ ‫يتخذ شكل ورقة مطوية‪ ،‬على محاصرة جرعات الدواء حول الفم ليتسنى‬ ‫استنشاقها‪ .‬وتكلف األجهزة الفاصلة العادية ‪ 20‬دوالرا أو أكثر‪ ،‬وهو سعر‬ ‫باهظ في الدول النامية‪ ،‬حيث نسب اإلصابة في ارتفاع مستمر‪ .‬أما جهاز‬ ‫“ريسبيرا” فال يكلف سوى دوالرا واحدا تقريبا‪.‬‬ ‫طور المنتج‪ :‬إيريك غرين‪ ،‬سانتياغو أوشيخو‪ ،‬باري وول‬ ‫الموقع اإللكتروني‪respiradesign.org:‬‬ ‫بلد إطالق المنتج‪ :‬المكسيك‪.‬‬

‫(‪)52‬‬

‫العدد (‪ )6‬نيسان سنة (‪)2014‬‬

‫سويسرا والنرويج وآيسلندا تتصدر في‬ ‫اإلنفاق على المؤسسات التعليمية‬

‫المدرس الهندي‬ ‫في التاسعة صباحا من كل يوم‪ ،‬يقوم المدرس الهندي البالغ‬ ‫من العمر ‪ 40‬عاما عبد المالك بالسباحة من قريتة الصغيرة‬ ‫إلي بلدية ماالبورام والتي تتواجد بها المدرسة االبتدائية‬ ‫التي يدرس بها مرتديا اطار سيارات حول خصرة حامال‬ ‫مالبسة وطعامة في يد واحدة خوفا من البلل‪ ،‬يقوم عبد‬ ‫المالك ولمدة ‪ 20‬عاما بالسباحة صباحا لتأدية وظيفته‪،‬‬ ‫وفي تقرير اعدتة قناة ‪ BBC‬عندما سأل المحاور احد‬ ‫التالميذ في المدرسة الهندية ماذا يريد ان يكون عندما‬ ‫يكبر‪ ،‬اجابة وبكل ثقة «اريد ان اكون مثل المدرس مالك»!‬

‫مجلتي‬ ‫مجلتي حبيبة‬ ‫هدية مفيدة‬ ‫فيها شعر و قصة‬ ‫و اخبار جديدة‬ ‫@@@‬ ‫مكانها في قلبي‬ ‫واحة العلم والفن‬ ‫نتعلم منها‬ ‫كيف نحب الوطن‬ ‫@@@‬

‫عەلی حەمەرەشید بەرزنجی‬

‫نشرت منظمة التعاون والتنمية االوروبية تقريرها السنوي الموسوم‬ ‫«نظرة على التعليم ‪ ،»2007‬في الدول االعضاء االصلية فيها والدول‬ ‫االخرى المتمتعة بعضوية المشاركة‪ .‬وذكر التقرير ان ‪ 26‬في المائة‬ ‫من االشخاص البالغين‪ ،‬الذين هم اآلن من خريجي الجامعات‪ ،‬و‪ 60‬في‬ ‫المائة او اكثر من الذين انهوا دراستهم الثانوية‪ ،‬يوجدون في ‪ 22‬دولة‬ ‫من اصل ‪ 29‬دولة‪ ،‬وفي الدول المشاركة مثل استونيا واسرائيل وروسيا‬ ‫االتحادية وسلوفينيا‪ .‬وتعتبر البرازيل وتشيلي من الدول المشاركة ايضا‪.‬‬ ‫ووفقا للتقرير فان اسرائيل خصصت اعلى نسبة لالنفاق على التعليم‬ ‫من الناتج المحلي االجمالي‪ ،‬بلغت ‪ 8.3‬في المائة‪ ،‬وفق احصاءات ‪،2004‬‬ ‫تبعتها ايسلندا (‪ 8‬في المائة) ثم الواليات المتحدة (‪ 7.4‬في المائة) وكوريا‬ ‫والدنمارك (‪ 7.2‬في المائة لكل منهما) واحتلت روسيا واليونان آخر‬ ‫القائمة‪ .‬وتصدرت الواليات المتحدة وسويسرا والنرويج قائمة الدول‬ ‫الـ‪ 35‬التي شملها التقرير‪ ،‬من حيث االنفاق على التعليم‪ .‬واورد التقرير‬ ‫جدوال خاصا باالنفاق السنوي على المؤسسات التعليمية‪ ،‬بجميع خدماتها‪،‬‬ ‫لكل طالب في مختلف مراحل تعليمه للدول المدروسة‪ ،‬ومخططات بيانية‬ ‫حول معدل االنفاق‪ ،‬اظهرت ان الواليات المتحدة وسويسرا والنرويج‬ ‫وايسلندا وال��دن��م��ارك والنمسا والسويد وايطاليا وبلجيكا‪ ،‬حسب‬ ‫التسلسل‪ ،‬ظلت في مجموعة المراتب العشر االولى في االنفاق السنوي‬ ‫على مؤسسات التعليم في كل المراحل االبتدائية والثانوية والجامعية‪.‬‬ ‫وانضمت اليها اللوكسمبورغ‪ ،‬لتحتل الموقع االول في هذه المجموعة‬ ‫في االنفاق للمرحلتين االبتدائية والثانوية‪ ،‬اال انها لم تظهر في المرحلة‬ ‫الجامعية‪ ،‬التي دخلتها اليابان في الموقع العاشر‪.‬وشكلت هولندا وبريطانيا‬ ‫واستراليا وفنلندا وايرلندا واسرائيل ونيوزيلندا وفرنسا‪ ،‬ثم اسبانيا على‬ ‫الترتيب‪ ،‬مجموعة الدول العشر الثانية‪ ،‬حيث تصدرتها اليابان في االنفاق‬ ‫للمرحلتين االب��ت��دائ��ي��ة وال��ث��ان��وي��ة‪،‬‬ ‫والتحقت بآخرها المانيا في االنفاق‬ ‫على المرحلة الجامعية‪ .‬وشملت‬ ‫مجموعة الدول العشر االخيرة المانيا‬ ‫والبرتغال واليونان وكوريا وهنغاريا‬ ‫وب��ول��ن��دا واس��ت��ون��ي��ا وج��م��ه��وري��ة‬ ‫ال��ت��ش��ي��ك وت��ش��ي��ل��ي وج��م��ه��وري��ة‬ ‫السلوفاك‪ ،‬وانضمت المكسيك الى‬ ‫آخرها في االنفاق الجامعي‪ .‬واخيرا‬ ‫احتلت المكسيك والبرازيل وتركيا‬ ‫وسلوفينيا وروسيا االتحادية آخر الدول في هذا المجال‪.‬‬ ‫المصدر‪ aawsat.com. :‬لندن‪:‬اسامة نعمان‬

‫إلى‪ /‬السيد أ‪ .‬د‪« .‬رضا سيد احمد» عميد كلية االداب في‬ ‫جامع المنصورة‬ ‫السيدة أ‪ .‬د‪ « .‬مها عبداللطيف عبدالمجيد» وكيل عميد‬ ‫الكلية لشؤون الدراسات العليا‬ ‫م‪ /‬شكر وتقدير‬

‫تحية طيبة‪...‬‬ ‫أتحاد معلمي كوردستان – العراق تتقدم بالشكر والتقدير مقابل‬ ‫دعمكم الوفير والرعاية الكريمة للطالب الوافدين من كورستان‬ ‫إلى بلدكم العزيز في قطاع الدراسات العليا ومن خاللكم لكافة‬ ‫العاملين متمنين لكم دوام الصحة والعطاء لما فيه خيرالجميع‪.‬‬ ‫أتحاد معلمي كوردستان‪ -‬العراق‬ ‫مكتب السكرتارية‬

‫إلى‪ /‬السيدة « نسرين عمر»المشرف العام للمكتبة‬ ‫السيدة» سحر العراقى» مديرة االدارة‬ ‫م‪ /‬شكر وتقدير‬

‫تحية طيبة‪...‬‬ ‫أتحاد معلمي كوردستان – العراق تتقدم بالشكر والتقدير مقابل‬ ‫دعمكم الوفير والرعاية الكريمة للطالب الوافدين من كوردستان‬ ‫إلى بلدكم العزيز في قطاع الدراسات العليا ومن خاللكم لكافة‬ ‫العاملين متمنين لك دوام الصحة والعطاء لما فيه خيرالجميع‪.‬‬

‫ ‬

‫أتحاد معلمي كوردستان‪ -‬العراق‬ ‫مكتب السكرتارية‬ ‫‪2014/4/2‬‬ ‫العدد (‪ )6‬نيسان سنة (‪)2014‬‬

‫(‪)53‬‬

Government is imposing performance based evaluation. This is our main problem. Our union is new. We have less experience. We want to share information on this type of problems. 80% of teachers are women and there are gender policies in place.”

Mr. Nicolas – “There is a need to build new strategy. The approach should be local need based – from bottom to up”.

Mr. Jerome – “The leadership of ETTU is very weak. There are no activities in the building. Support from Gotland branch of Lararforbundet might help.”

In addition to the above discussions in the meeting, the coordinators made presentation on the area of work undertaken by them. Presentations made by Mr. Jerome, Mr. Sagar, Mr. Rey and Ms. Pathma are attached.

The Meeting came to an end after identifying the following priority areas for DC work in the Asia Pacific Region 1.Cross-Cutting Programme a.EI Campaign - Unite for quality education campaign 2.Exploring New Programmes a.Cambodia – CITA – Capacity building b.Mongolia – FMESU – Capacity building c.East Timor – ETTU – Organising d.Nepal – NNTA, NTA, ISTU – Advocacy e.Pakistan – COT, APGSTA, PTOC – Revival and activation f.Bangladesh – BTF – Revival and activation g.COPE – Capacity building and trade union rights h.Iraq – KTU – Capacity building i.India - AIFTO capacity building (RTE Act) j.Develop capacity of National organisations on LEGs and CSEF countries k.Build capacity of the unions to protest – performance based evaluation 3.Continuing Existing Programmes a.India – AIPTF – Capacity building contd. b.Philippines - Capacity building c.Indonesia - Consortium programme d.Central Asian States Consortium programme e.Cambodia – NEAD Recruitment and gender f.COPE Women’s Network g.National Women’s Networks Sri Lanka, Philippines India h.JTF programme – Pacific and follow up i.Child Labour Regional and Tajikistan 4.Reviving Programmes a.Gender Equality SAARC – ASEAN Women’s Networks b.Mainstreaming Women’s Networks and linking the sub-regional women’s networks c.Promotion of Girls’ education d.Trade union and human rights 5.Exploring areas on a.Research b.Sharing information and improved communication c.Exploring higher education sector unions d.Make contacts in countries where there are no members e.Promote south to south cooperation

Number (6) april year (2014(

)54(

Ms. Jhing – “We should not waste money. The Yolanda is one of the cases in which we need help. We are not doing so well to equate the money for our unions. There are more countries and we are partaking money from more needy. We need to improve our sustainability.”

Ms. Angela – “Thanks to UEN and other development partners. DC has mainly helped women to come to leadership from about 30% to 60%. We need your cooperation.”

Mr. Henrik – “We should take things seriously. However, we work to make it possible in long term rather than have a quick fix. We need to focus on some areas where we can make some difference. It is comforting to say that the things we do are small but important.”

Mr. Nicolas – “ As long as we have clear policies we should not go back to project oriented work.”

Mr. Akaike – “I am happy to hear Nicolas’s and Shashi’s presentation. In JTU we take 15 million yen per year, of which 20% is spent on EI – PGRI and Rengo activities. The remaining 60% is spent by the NGOs working on child labour and refugee etc. We asked our members on national conference about work – members told us that their motivation for union work increased after knowing what we do. We are aiming for peace, human rights, environment and coexisting in the society.”

Mr. Okamoto – “We are not in the relationship of giving and receiving. We are equal. Education in fact is the forward looking investment. I reaffirm the importance of sharing in the DC meeting. What we need to look is at the type of action necessary. Action and finances should be brought in as well.”

Ms. Shashi – “Thanks UEN for showing intentions to support women’s network. We will take actions in the regional office. Our plan was to ensure participation of all related to the DC work. We do not want to see project in isolation from the union activities. Picking up from recommendations of regional committee we will seek help from the DC partners and EI. We also want to focus on the real issues and priorities.

Evidence-based research is important – we do not have the capacity to carry out researches. How to build capacity? We are trying to bridge the gap between unions in developed and developing countries. We are doing our best to integrate – guidelines based on priority issues – conference, committee and congress.”

Mr. Pandit – “The EFAIDS programme helped in the RTE achievement. Women’s Network helped to increase women’s role. AIFTO has been working without any assistance on gender, and adolescent education. In Safe Kids foundation, we are working on safety. In Delhi, we are working with AIPTF. We have trained teachers on road safety. AIFTO was suspended for flimsy reasons and Susan, Eswaran and Shashi helped us to re-enter DC activities.”

Mr. Rampal Singh – “Thanks to the DC partners, because of their help we are reaching as a strong organisation in the country. Our dues used to be 2 - 50 rupees. It is now 50 – 200 rupees per annum. Our membership has increased from 1 million to 2.3 million. There is 33% reservation for women in our constitution. We still need help in RTE implementation and fighting privatization and PPP.” Mr. Henrik – “Pandit ji’s remark on sensitizing men leaders on gender issues and action on RTE, please let us know what can be done”.

Ms. Jhing – “There is a need to enhance organising and recruitment and come up with policies on teachers’ migration.”

Mr. Agni – “In Fiji, it is a challenge to educate people about democracy. We need to get down to school and promote democracy and would be glad to get assistance from DC partners.”

Mr. Peni – “The JTF programme for the south pacific has been very beneficial. We need the programme once again.”

Ms. Hilda – “We need assistance in attaining the aims and objectives of the women’s network programmes.”

Ms. Laija – “We must look at binding together all sub-regional women’s networks.”

Mr. Kurbanov – “We need programmes to help young generation of leaders be aware of Trade Union Rights. Many children do not go to schools and work. Programmes on Child Labour would be useful.”

Mr. Ramanathan – “We should look at the possibilities of increasing south-south cooperation. PGRI and MAE had such cooperation.

Mr. Wahid – “In Iraq teachers are untrained. They do not know about trade union. It is hard to increase membership of the organisation and the budget for education is low. Presently the KTU has 90,000 members.

Ms. Ms. Yuchuen Lin – “Taiwan students face harsh pressure. Expectations on teachers are high.

)55(

Number (6) april year (2014(

EDUCATION INTERNATIONAL ASIA PACIFIC REGION Development Cooperation Meeting 4 - 5 March 2014, New Delhi India

Brief Report The EIAP Regional Committee Chairperson Mr. Yasunaga Okamoto welcomed participants to the DC meeting. The chair highlighted the importance of development cooperation and said that it helps organisations learn from each other and assist each other. The cooperation builds solidarity among teachers.

He urged to involve in all global issues including the MDGs, promoting decent work, ILO/UNESCO recommendation and Conventions 8798/. He expressed his confidence that the EI DC work unites teachers to build a just society.\ The International Secretary of the Union of Norway UEN, Ms. Unstaad expressed the resolve of the UEN not to give up the fight for gender equality and public education and compromise the right of every individual to education. She said there is a need to build strong unions to influence changes in the Asia Pacific region.

After a round of introductions, the EI Senior Coordinator for Solidarity Mr. Nicolas Richards thanked all participants for attending the meeting and laid down the basics of the Education International Development Cooperation Policy highlighting the principles of Partnership, Need-based and contextspecific, Accountable and transparent, Long-term and Strategic and adjustability. The EI DC Policy is attached as annex A. The EIAP Regional Chief Coordinator, Ms. Shashi Bala Singh made a summary presentation on the situation of development of the member organisations in the region and the EI development cooperation activities the member organisations are involved in. The presentation is attached as annex B. Following the presentations the participants of the meeting made following comments.

Ms. Angela – “Congrats to Shashi and team for the work done in the region. We appeal to extend help to support them”.

Ms. Unstad – “Women networks are important and we are happy to help with the equality issues. We will also follow the priorities given by the regional committee. If the regional committee prioritises the networks we will follow on it.”

Mr. Henrik – “We recognize hard work of the EI regional office and partners. We are happy to note that there are DC works for EFA and trade union rights. EI policy document is being more and more used and it is good. We want to specify our purpose and what we want to achieve. We have a common agenda. We see the importance of having common goals and how it is helpful for us to learn from what is being done.

It is important we have an overall look at the needs for development of union and focus not only in one activity. We need to be able to find ways to be strong and defend the right to quality education for all.

Ms. Astrid – “We are here because we are united and we want to remain united in solidarity.”

Mr. Ramanathan – “The regional committee must have been informed about all DC activities as well.

We must ensure that all member organisations whether in or not in the DC programme should be made to understand that it is for all organisations as it is for development of trade unions. You did a very good job Shashi. Contribution need not be only money. Organisations without money but with other expertise could contribute. When there is problem within union or among unions affiliate unions always feel that the EIAP regional office has biases. Use independent person on resolving problems and we will be able to make unions work together. EI research has helped a lot. That amount of work should also be done within the region. Coordinators should become developers.”

Ms. Laija – “This is about how teacher organisations work – this is about sharing. How can we develop member organisations and for organisations members are key. Recruiting members and having members sufficiently pay to sustain the organisation. We have been destroyed by the NGO approach. We are happy to talk about holistic approach and know that we are working to get all children to schools and how trade unions can be strong rather than achieving singular goals.”

Number (6) april year (2014( )56(