دســت و پــای گل‌پــری الی قنــداق شــخ و ترینــگ بســته بــود و برآغــوش مــادرش ق ـرار داشــت .بــا چشــانی کــه هنــوز شــش روز زندگــی را دیــده بــود ،چهــار طــرف را ورانــداز می‌کــرد .بــا دنیــا و مردمانــش بیگانــه بــود .یکــی از خانــم هایــی کــه پهلــوی مــادر گل‌پــری نشســته بــود و پــرک پنــج ســاله روی زانویــش ق ـرار داشــت ،گفــت: شــب شــش گل‌پــری جانــه بــه فــال نیــک می‌گیریــم و بــه بچه‌گکــم ســمیع جــان نامــزدش می‌ســازیم .مــادر گل‌پــری گفــت :تــو چــی میگــی؟ هنــوز دخــرم شــش روزه اس. مــادر ســمیع خندیــد :وی خــوارک ،پــدر ســمیع و گل‌پــری
گپــه فیصلــه کــدن؟ مادرگل‌پــری گفــت :مــه ده ای کار خــوش نیســتم امــا کار و فیصلــه مــرد اس کــی میتانــه ده مقابلــش ایســتاده شــوه؟ مــادر ســمیع بــه طــرف مــادر گل‌پــری دیــد :بچــه مــه چــی شــده کــه دخرتتــه منیتــی؟ مادرگل‌پــری گفــت :مســأل ٔه بچــ ٔه تــو نیــس امــا طفــل هــا ره ده خــوردی بــه نــام یکــی دیگــه کــدن کار خــوب نیــس میشــه صبــا روز کالن شــون و قبــول نکنــن .خــو چــه بگویــم دیگــه؟ تــو از خاطــر راضــی اســتی کــه تــوره هــم د طفلــی شــوی داده بودنــد .آثــار پریشــانی بــر چهــره‌ٔ مــادر ســمیع هویــدا گشــت و گفــت :خــدا طالــع مــره بســوزانه خــدا ســگه مثــل مــه زندگــی نتــه .ایـن بــود کــه قنــد و دســتامل گل‌پــری را آوردنــد و گل‌پــری شــش روزه و ســمیع پنــج ســاله را بــا هــم نامــزد ســاختند .مادرگل‌پــری بــا حیــرت و نگرانــی بــه ســوی قنــد دســتامل دخــر شــش
روزه‌اش می‌دیــد؛ اشــک هایــش جــاری شــد؛ امــا در مقابــل فیصل ـ ٔه مردهــا چــه می‌توانســت بگویــد؟ هیــچ! خاموشــی و بــاز هــم خاموشــی. دوازده بهــار زندگــی گل‌پــری گذشــت .چنــان رسیــع کــه عمــر می‌گــذرد .او هنــوز کــودک بــود و بــا کــودکان همســن و ســالش روی حویلــی ،بــازی چشــم‌پتکان می‌کــرد .مــادرش رسش را از کلکیــن بیــرون کــرد :گل‌پــری! بیــا داخــل .گل‌پــری صــدا زد :چــی شــده مــادر؟ بیــا کــه کاالی طویتــه انــدازه بگیــرم .گل‌پــری دویــده داخــل خانــه شــد و بــا هیجــان پرســید :کاالی طــوی چیــس مــادر؟ مــادرش پیراهــن ســفید دراز را نشــان داد .گل‌پــری بــا خوشــحالی گفــت :وای! ...چقــه مقبــول اس .مــادرش لبــاس را انــدازه گرفــت .پیراهــن از قــد گل‌پــری دراز بــود لــذا زیــر دامنــش را قیچــی کــرده برابــر قــد دخــرش
ســاخت. گل‌پــری بــا خوشــحالی دوبــاره نــزد همســن ســاالنش رفــت و بــه بــازی پرداخــت .فریــده ،یکــی از دخرتانــی کــه دو ســال کالنــر از گل‌پــری بــود و در یــک مکتــب بــا هــم درس می‌خواندنــد ،پرســید: مــادرت چــی می‌گفــت گل‌پــری؟ گل پــری بــا خوشــحالی گفــت :مــادرم بــر مــه کاالی طــوی خریــده .فریــده گفــت: تــو میفامــی کــه کاالی طــوی چیس؟هــا میفامــم پی ـران ســفید اس. هــا پی ـران ســفید اس امــا وقتــی پوشــیدی دیگــه منیتانــی بــازی و ســاعرتی کنــی ،مجبــور میشــی مثــل زن‌هــای کالن باشــی فامیــدی؟ گل‌پــری در حیــرت فــرو رفــت .منی‌دانســت آینــد ٔه تیــره و تــاری در انتظــارش اســت .بــا ایــن ازدواج قــرار بــود
متــام دنیــای کودکان ـه‌اش را بــه خــاک ســیاه دفــن کنــد و صفحه‌هــای کودک ـی‌اش را از کتــاب زندگــی ،شــتابان ورق بزنــد و متامــش کنــد. روز عروســی ف ـرا رســید .گل‌پــری را لبــاس ســفید و زر و زیــور پوشــانیده ،آمــاده کردنــد .باآنکــه چهره‌اش بــا آرایش غلیــظ ،شــبیه زنــان بــه نظر می‌رســید ،امــا قلبــش هنوزهم کــودک بــود .چشــانش بــر زمیــن میخکــوب شــده بــود. بــه فکــر ســخنان فریــده افتــاد کــه گفتــه بــود «:وقتــی ای پیرانــه بپوشــی دیگــه بــازی و ســاعتیری منیتانــی ».قطــره هــای اشــک از دو گوشـ ٔه چشــانش پاییــن آمــد .گلویــش را بغــض گرفــت .دنیــا برایــش ناخوشــایند گشــت .ناگهــان دروازه بــاز شــد .یــک زن همـراه بــا دو مــرد داخــل محفــل شــدند .زن از دور صــدا زد: مــا از وزارت امــور زنــان آمدیــم .خــر شــدیم که دخــر تانه
بــدون اکــال ســن قانونــی عروســی می‌کنیــن .گل‌پــری در حالیکــه چشــانش پــر از اشــک بــود ،رسش را بــه عجلــه بــاال کــرد .فریــده را گوش ـ ٔه خانــه دیــد کــه بــا لبخنــد بــه ســویش چشــمک می‌زنــد .گل‌پــری بــه ســوی فریــده لبخنــد زد و فهمیــد کــه کار او اســت .مــادر گل‌پــری گفت: فیصلــه و تصمیــم مردهاســت ،راضــی باشــیم نباشــیم بایــد قبــول کنیــم چــی میتانیــم شــا بگوییــن؟ مناینــد ٔه وزارت در جــواب گفــت :بلــی ،اونــا دســتگیر شــدن و شــا زنــان هــم بخاطــری کــه در برابــر خشــونت صــدای تانــه بلنــد منی‌کنیــن و از ازدواج پیــش از وقــت دخــر تــان بــه وزارت خــر ندادیــن مقــر هســتین.
اوووو رفتار تانه صدقه شوم .کوک های زری واری کجا بخیر؟ استاد ریاضی بسیار قند اس. خوب درس میته .تا اخر سال مشکل ریاضی ما حل میشه.
اونه ببین باز رزیل پیدا شد خاکه ریاضی خاد خاندیم.
شیما! مه خو شاید از دست ای بچه های رزیل دیگه کورس نیایم. هر روز آزار و اذیت می‌کنن .برادرم خبر شوه مره می کشه بیازو از اول با کورس رفتنم مخالف بود.
منتظر مه نمی‌باشین دخترای مقبول؟
نی هوش کنی! بیابی میشه بیازو نام دخترا بد است.
نترس مه امروز حقشه میتم
نی تو بان مه امروز گپه یک طرفه می‌کنم
بی‌شرف تو فامیل و آبرو نداری؟ نمی‌شرمی یک دختره با شانه می‌زنی؟ کم بود خواهرم به زمین بیفته. آمر صاحب ای دختر مره با سیلی زد.
آفرنیش خوب کد .جزای تو از ای بدتر است.
ما خو از دست ای بیشرفهای ولگرد به بینی رسیدیم .آمر صاحب! آخر گناه ما چیست؟ ما کورس میریم درس میخانیم اما همی که از خانه بیرون میشیم آزار و اذیت ما می‌کنن پرزه میگن و با شانه می‌زنن .مگر ما انسان نیستیم و حق بیرون شدن از خانه ره نداریم؟
حال نشانش میتم که آزار و اذیت یعنی چی.
زملــی در حالیکــه از رس و رویــش عــرق جــاری بــود ،داخــل خانــه شــد و بــا وارخطایــی نفســک زنــان گفت: بابه! بابه! بیادرم... گلرحــان ـ پــدر زملــی ـ گوشــ ٔه اتــاق نشســته بــود و تســبیح می‌انداخــت .بــا دیــدن زملــی وارخطــا شــد و از جایــش نیم‌خیــز شــده گفــت :چ ـرا از رس و رویــت غــم می‌بــاره؟ بیــادرت کجــاس؟ زملــی نفــس ســوخته گفــت :بیــادرم بیــادرم ...گلرحــان بــا صــدای بلنــد گفــت :چ ـرا زبانــت کاللــت می‌کنــه چــی گــپ شــده منصــور کجــاس؟ شــا خــو بــه ا َو دادن زمین‌هــا رفتــه بودیــن بــاز کــدام گُلــه بــه ا َو دادیــن؟ زملــی عــرق هایــش را بــا پــس دســتش پــاک کــرد وبــا فریــاد گفــت :بیــادرم کتــی بیــل د فــرق بچـ ٔه بهــادر خــان زد و جــای بجایــش کــرد .بــا شــنیدن ایــن حــرف ،زمیــن از زیــر پــای گلرحــان رفــت و آســان بــر رسش چپــه شــد .بــا وارخطایــی از
جایــش بلنــد شــد و بــا آواز بلنــد گفــت :ده قــار غضــب خــدا شــوین هــر کاری کدیــن چیــزی نگفتــم یــک آدم کشــی تــان پــس مانــده بــود .منصــور کجــاس؟ رفتــه خان ـ ٔه کاکا جبــارم .چ ـرا بچــه بهــادر ره کشــت؟ .زملــی در حالیکــه زبانــش بنــد می‌شــد ،گفــت :رفتیــم کــه ا َو ره ده جــوی هــای مــا رد کنیــم امــا دیدیــم کــه بچــه بهــادر خــان بــی نوبتــی کــده بــود .پیــش از مــا آمــده ا َو ره طــرف زمیــن هــای خــود رد کــده .بیــادرم بــا او دســت و یخــن شــد .ده امــی زد و کــن ،کتــی بیــل ده فرقــش زد .گلرحــان بــا غضــب گفــت :بــاز تــو بــت برنجــی واری ســیل دیــدی؟ زملــی گفــت :بخــدا فکــر منیکــدم کــه منصــور آدم بکشــه .گلرحــان بــا خشــم گفــت :بــد نکــو! تــو از او کــده کالن هســتی منی‌مانــدی جنــگ و دعــوا کنــه .حــال چــی ســنگه ده فرقــم بزنــم؟ جــواب بهــادر خــان ره چــی بتــم؟ تــا انتقــام نگیــره آرام منی‌گیــره .هلــه بــرو ریــش ســفیدهای قریــه ره جمــع کــو و خانــه بهــادر خــان روان کــو کــه جلوشــه بگیــره وگرنــه حــال خــاد رســید. وقتــی بهــادر خــان نعــش خون‌آلــود پــرش را دیــد و از دعوایــش بــا بچــه گلرحــان خــر شــد ،چهــره‌اش از غضب دود کــرد و بــا آواز بلند گفــت :نامــردا بچـ ٔه جــوان مــه کشــن ،نامـرادش کــدن .بــا خشــم و غضــب صــدا زد :نــادر! حامــد ! تفنگایتانــه بگیریــن کــه بریــم .خــون
بیادرتانــه ده زمیــن منی‌مانیــم .چوچــه مــرغ شــانه زنــده منانیــم .در ایــن اثنــا ،ریــش ســفیدان قریــه آمدنــد و مانــع بهــادر خــان شــدند و وعــده دادنــد کــه در جرگ ـ ٔه فــردا از گلرحــان و پــرش حســاب می‌پرســند .فــردای آن روز کالنهــای قریــه ،هم ـراه بــا گلرحــان در مســجد قریــه جمــع شــدند .همینکــه بهادرخــان داخــل مســجد شــد بــه طــرف گلرحــان دویــده گفــت :بچــه جوامنــه کشــتین زنــده منی‌مانم‌تــان .رس گلرحــان پاییــن بــود و چیــزی منی‌گفــت .ریــش ســفیدان از شــانه هــای بهــادر خــان محکــم گرفتنــد و بــر جایــش نشــاندند .بهــادر خــان بــا غضــب گفــت :تــا انتقــام خــون بچــه مــه نگیــرم آرام منیشــینم .گلرحــان گفــت :بچــ ٔه تــو هــم کاری کــده کــه خــون منصــور ره بــه جــوش آورده .بهــادر از جایــش بلنــد شــد تــا بــه جــان گلرحــان حملــه کنــد امــا ریــش ســفیدان نگذاشــتند. کالن قریــه گفــت :شــا هــردو آرام باشــید و اختیــار جرگــه ره بــه مــا واگــذار کنیــد .ســپس ســه چهــار نفــر از ریــش ســفیدان هم ـراه بــا کالن قریــه و معلــم شــفیق ،از جرگــه بیــرون رفتنــد و بیــن هــم مشــوره کردنــد .کالن قریــه گفــت :بیــادرا ایتــو مســأله‌ها در قریــه زیــاد اس و راه حلــش هــم بــد دادن دخــر اس .گلرحــان یــک دخــر داره بایــد دخــر خــوده بــه بچــه دوم بهــادر خــان بــه بــد بتــه .در
میــان آنهــا معلــم شــفیق مخالفــت کــرد :شــا چی میگیــن بیــادرا؟ او بچــه قتــل کــده بانیــن حکومــت و قانــون جزایشــه بتــه .رضور نیــس دخــر بی‌گنــاه ره بــه بــد بتیــن .کالن قریــه گفــت :معلــم صاحــب! از ســالها ای موضــوع بــد دادن بیــن قری ـ ٔه مــا رواج داره بــان کــه مســأله بــی رس و صــدا خــاص شــوه .معلــم شــفیق گفــت :از خــدا برتســین ای رواج بیهــوده ره از قریــه گــم کنیــن .گناهــکار بخشــیده میشــه و بی‌گنــاه جـزا میبینــه ای چــی قســم فیصلــه اس مــه همنظــر نیســتم .ریــش ســفیدان بــه حــرف هــای معلــم شــفیق گــوش ندادند، معلــم شــفیق گفــت :مــه میــرم .منیخایــم رشیــک جــرم شــا باشــم. ریــش ســفیدان دوبــاره داخــل جرگــه شــدند .کالن قریــه گفــت :مــا فیصلــه کدیــم کــه در بــدل خون‌بهــای بچــه بهــادر خــان ،گلرحــان دخــر خــوده بــه بچــه بهادرخــان بــه بــد بتــه .بهادرخــان گفــت :مــه قبــول نــدارم ده بــدل خــون بچیــم بچیشــه می‌کشــم .کالن قریــه گفــت :ببیــن بهــادر خــان! خــون بــا خــون ششــته منیشــه بــاز ای قتــل عمــدی نبــود .ریــش ســفیدان ارصار کردنــد تــا بهــادر خــان را از قتــل منصــور منــرف ســاختند .امــا بهــادر خــان گفــت :دو دخــر بایــد بــه بــد داده شــود امــا گلرحــان گفــت یــک دخــر دارد. بهــادر گفــت :پــس بیســت لــک بــا یــک دخــر .امــا ریــش ســفیدان
بهــادر خــان را راضــی ســاختند تــا ده لــک و یــک دخــر را در بــدل خون‌بهــای پــرش قبــول کنــد .پــس از ختــم جرگــه ،گلرحــان بــه خانــه آمــد و بــه مــادر منصــور از بــد دادن دخــر شــان فیــروزه خــر داد .ولــی فیــروزه از موضــوع بــد دادنــش خــر نداشــت .فــردای آن روز وقتــی بهــادر خــان بــا یــک تعــداد قــوم خویشــش و گــروه جرگـ ٔه ریــش ســفیدان بخاطــر نــکاح فیــروزه آمدنــد ،فیــروزه از موضــوع بــد دادن خــر شــد .گریــه کنــان نــزد مــادرش رفتــه گفــت :مــادر!!! مــره بــه کــدام گنــاه بــه بــد میتیــن؟ گنــاه ره بیــادرم کــده جزایشــه مــه ببینــم؟ ای راه خــدا اس؟ مــادرش گریــه کنــان گفــت :مــه چــی کنــم دخــرم! تــو بگــو چــی کنــم؟ بیادرتــه می‌کشــن .فیــروزه از جایــش بلنــد شــد و گفــت :پــروای بیــادر مــه دارن از مــره نــی .از بــد دادن کــده خــوب اس خــوده بکشــم .چهــار طــرف خانــه را دیــد .زهــر مــوش پیــدا کــرد َخــپ و ُچــپ داخــل اتــاق رفــت و زهــر خــورد .در حویلــی مردهــا جمــع شــده بودنــد و منتظــر مــای مســجد بودنــد تــا بیایــد و خطب ـ ٔه نــکاح را بخوانــد .در ایــن اثنــا پولیــس هم ـراه بــا مناینــد ٔه وزارت زنــان داخــل حویلــی گلرحــان شــدند .پولیــس گفــت :معلــوم میشــه ده ای قریــه خودتــان حکومــت ســاختین .بچـ ٔه تــان قتــل کــده .بــدون ای کــه بــه حکومــت احــوال بتیــن خودتــان
فیصلــه کدیــن .قاتلــه بخشــیدین و دخــره بــه بــد میتیــن .گلرحــان گفــت :پولیــس ره کــی خــر کــده .کالن قریــه زیــر زبــان گفــت :آه! معلــم شــفیق ...آخــر کارتــه کــدی .پولیــس ،منصــور را بــه جــرم قتــل، گلرحــان و بهــادر خــان را بــه جــرم خشــونت علیــه زن ،دســتگیر کــرد .زملــی نفــس ســوخته داخــل خانــه شــد و گفــت :مــادر! ...بابیــم و منصــوره پولیــس دســتگیر کــد .فیــروزه ره بــه بــد منیتیــم .امــا فیــروزه بــر آغــوش مــادرش کرخــت افتــاده بــود لبانــش کبــود مـی‌زد و چشــانش بســته بــود .مــادرش گریه‌کنــان گفــت :فیــروزه زار خــورده .زملــی بــا وارخطایــی نزدیــک رفــت نبــض فیــروزه را دیــد و بــا عاملــی از غــم و انــدوه بــه طــرف مــادرش دیــده گفــت :فیــروزه دیگــه زن نیســت.
بــاران بــه شــدت می‌باریــد .رعــد و بــرق ،پی‌هــم دل آســان را بــا خنجــر آتشــین پــاره می‌کــرد و فریــادش را بــه گــوش رشیفــه می‌رســاند کــه زیــر بــاران ِشــت و ِپــت شــده بــود .پاچه‌هــای تنبــانِ آب گلِ‌آلــود ،کثیــف شــده بــود.او در ســفیدش بــا چِ یتکــه هــای ِ حالیکــه بــا یــک دســت بــر چشــانش ســپر ســاخته بــود ،بــا دســت دیگــر شــینگ دامــن خالخالـی‌اش را بلنــد گرفتــه بــود و بــه رسعــت می‌دویــد تــا اینکــه بــه درواز ٔه چوبــی رســید .زنجیــر آن را بــه صــدا در آورد .چنــد لحظــه بعــد پــرک خوردســال ،دروازه را بــاز کــرد. رشیفــه گفــت: ـ پدرت خانه اس؟ پرسک گفت: ـ ها خانه اس.
رشیفــه داخــل حویلــی شــد و دویــده بــه خانــه رفــت .در دهلیــز بــا ســیامگل روبرو شــد: َتــش» زده آمــدی خیــرت ـ وی خــوارک چطــو ده ای بــاران «اَل ْ خــو اس؟ رشیفــه بــا چــادرش رس و رویــش را پــاک کــرد .لباس‌هایــش تــر شــده بــود در حالیکــه نفــس مــی‌زد گفــت: ـ سالم ینگه! بیادر مه کار دارم. سیامگل گفت: ـ والیکم به سالم بگیر ای چادره ببوش که تَر وپَر استی. رشیفــه چــادر را گرفتــه بــر رسش کــرد و داخــل اتــاق شــد .خان‌آغــا، َدم کلکیــن نشســته بــود و چــای می‌نوشــید .رشیفــه ســام کــرد. خان‌آغــا بــا دیــدن رشیفــه گیــاس چــای را بــر زمیــن گذاشــته گفــت: ـ والیکم سالم! ده ای باران اینجه چطو آمدی؟ رشیفــه بــا چهــر ٔه پریشــان ،لبــان تــرک بســته و لبــاس کهنــه، مأیوســانه کنــار بــرادرش نشســت و بــا صــدای گرفتــه گفــت: ـ بیادر! از روزی که شویم ُمرد روزگار به رسم چپه شد. خان‌آغا گفت: ـ باز چی گپ شده؟
اشک های رشیفه از کنج چشامنش پایین آمد: ـ کرای ـ ٔه خانــه ره داده نتانســتم .صاحــب خانــه جــواب مــا داد. مــه کتــی چهارتــا اوالدم کجــا بــرم؟ خان‌آغــا ابروهایــش را درهــم کشــیده گفــت: ـ دولت معاش تقاعدی شویته خو میته. ـ هــا میتــه امــا او ســاالنه یــک پیسـ ٔه ناچیــز میتــه هــر چــی کــوری و کبوتــی کــدم ،ده امــی کرای ـ ٔه خانــه و خــرچ و بــرچ اوالدا رفــت. دیگــه چیــزی بــرم منانــده. ـ او بچه نازدان ٔه ته بگو کار کنه. ـ تــو خــو میفامــی کــه همــو کالنــش دوازه ســاله اس ده کجــا کار کنــه؟ خان‌آغا باغضب گفت: ـ مه چی کده میتانم؟ ـ اگــه امــو دو بســوه زمینــی کــه از بابیــم بــرم مانــده بتــی یــک اتاقــک گلِــی پرتــم یــک رسپنــاه میشــه بــر اوالدهایــم .خان‌آغــا بــا خشــم از جایــش نیم‌خیــز شــده گفــت: ـ تو دعوای حق داری؟ چشمت ده میراث مانده؟ ـ بیــادر! او حقــم اس کــه از زمیــن هــای بابیــم بــرم رســیده .مــه
حــق تــوره منــی گیــرم. ـ حق تو چی می‌کنه شوی کدی رفتی. رشیفــه گریــه کنــان از جایــش بلنــد شــد و رفــت .ســیامگل داخــل اتــاق شــد: ـ خوارت چی می‌گفت نی که میراث گرفنت آمده؟ ـ هــا ای زن ایــا دادنــی مــا نیــس .صبــا قــوم و خویشــه جمــع می‌کنــم بیــادر اند‌رهــا ره هــم میخایــم کــه چــی میگــن .اگــه رشیفــه حــق گرفــت ،رویشــه ســیاه کــده از خانــه می‌کشــم .دیگــه ای طرفــا دور نخــوره. فــردای آن روز کاکای خان‌آغــا هم ـراه بــا ب ـرادر اندرهایــش و چنــد تــا قــوم و خویــش دیگــر بــه خانـ ٔه خان‌آغــا جمــع شــدند .رشیفــه را هــم خواســته بودنــد .خان‌آغــا رو بــه ســوی کاکایــش کــرده گفــت: ـ کاکا! تــا حــال ده ای قریــه هیــچ زن حــق خــوده نگرفتــه .زنــه بــه حــق چــی؟ گل‌محمــد ،کاکای خان‌آغــا گفــت: ـ بچیــم! تــو و رشیفــه از یــک پــدر و مــادر اســتین او هــم اوالد همــو پــدر بــود چ ـرا حــق نداشــته باشــه؟ ـ کاکا! ای رواج ما نیس .کاکا گل‌محمد گفت: ـ رواج مــا کــه نیــس بایــد رواج بســازیم تــا زن‌هــا هــم حــق
بگیــرن. رشیفه گریه کنان گفت: ـ بخــدا اگــه مجبــور منی‌بــودم دانــم پــور منی‌شــد حــق بخایــم از خاطــر اوالدهایــم مجبــور شــدم .بچیــم مریــض اس د حــال مــرگ اس .گل‌محمــد گفــت: ـ چـرا حقتــه نخایــی دخــرم؟ ای حــق قانونــی تــو اس و ده قــرآن هــم گفتــه شــده بــه زن‌هــا حــق بتیــن .خــان آغــا گفــت: ـ وقتی حق خوده بگیره دیگه روی خوده ده رویم نزنه. غالم‌حیدر برادر اندر خان‌آغا گفت: ـ اگــه رشیفــه حــق بگیــره کُل خــوارا پشــت حــق خــود میایــن و حــق و حــق بــازی میشــه .دو بـرادر انــدر دیگــر خان‌آغــا ،بــا تــکان دادن رس شــان حرف‌هــای غــام حیــدر را تأییــد می‌کردنــد .خان‌آغــا پافشــاری کــرده گفــت: ـ مه حق دادن واال نیستم اگه حق بگیری دیگه خوارم نیستی. رشیفــه بــا نــا امیــدی از میــان جمــع برخاســت و رفــت .یــک هفتــه بعــد کاکا‌گل محمــد ،خان‌آغــا را در مســجد دیــده گفــت: ـ چی کدی حق خوارته ندادی؟ خان‌آغا گفت: ـ نی کاکا ،حق چی کار چی.
در همین‌گفتگــو بودنــد کــه مــای مســجد پرســید :چــی گــپ اس بیــادرا ؟ گل‌محمــد گفــت: ـ مــا صاحــب! بیــادر زادیــم حــق میـراث خــوار خــوده منیتــه .او زن بیچــاره ده فقــر اس .بچیــش مریــض اس .مــای مســجد گفــت: ـ میـراث حــق رشعــی هــر زن اس و قانــون هــم بــه زنــان حــق داده هرکــس نتــه زندانــی میشــه ای گپــه میفامــی؟ خان‌آغــا حیــران شــده گفــت: ـ نی منی‌فامیدم. در ایــن اثنــا بچ ـ ٔه دوازده ســال ٔه خان‌آغــا داخــل مســجد شــد و بــا وارخطایــی گفــت: ـ بابــه بابــه! میگــن بچـ ٔه عمــه رشیفــه از مریضــی ُمــرد .چشــان خان‌آغــا از حدقــه بیــرون برآمــده گفــت: ـ چی وقت؟ ـ بچــه همســای ٔه شــان گفــت دو روز پیــش مــرده .خان‌آغــا دســتش را بــر پیشــانی‌اش برد: ـ وای خــدا! مــه چــی کــدم؟ خــوارم هرچــی گفــت بچیــم میمــره مــه گپشــه گــوش نکــدم .مــای مســجد گفــت: ـ پیشــانی ســودی نــداره مــا انســانها آنقــدر غــرق حــرس و آز میشــیم کــه درد دگـرا ره دیــده منیتانیــم .اشــک هــای خان‌آغــا جــاری شــد و بــا عجلــه بــه خانــه رفــت .تصمیــم گرفــت حــق خواهــر خــود را بدهــد .مقــداری پــول گرفــت تــا برایــش بــرد .دویــده بــه طــرف خانـ ٔه رشیفــه رفــت و دروازه‌اش را تــک تــک زد .یــک مــرد قــد بلنــد دروازه را بــاز کــرد: ـ خیرت اس کی ره کار دارین؟ خان‌آغا گفت: ـ اینجــه خانــه خــوارم اس همــو کــه دو روز پیــش بچیــش فــوت کــد .آن مــرد گفــت: ـ هــا اونــا خــو دیــروز از اینجــه کــوچ کــدن .خان‌آغــا بــه لکنــت افتــاده گفــت: ـ ک .ک .کجا رفنت؟ مرد قد بلند گفت: ـ منی‌فامم.
نويســنده :مطواع کبري تصحیــح :مطواع کبري نقاىش :مژده ديزاين :اســفندیار حسامى ترياژ600 :