KCZB Vocaal Magazine

6

10

Dirigeren begint met zingen Over samenwerken en teamgevoel binnen het koor

17

Koorwerken uitgelicht Minder bekende werken in de KCZB-bibliotheek

Falsetkoor in Delft David Hurley begint met uniek koor

Nr. 3 september/oktober 2021

Dirigeren begint met zingen

VOCAAL

3

INHOUD

6

10 Uitgelicht!

Een nieuwe rubriek in Vocaal Magazine. Onze KCZB-bibliothecaris selecteert vier keer per jaar een

Luthine Postuma over dirigeren en zingen De redactie van Vocaal sprak met Luthine Postuma,

aantal werken dat door leden van de Muziek Advies Commissie besproken wordt. Hiermee willen we pareltjes uit de KCZB-bibliotheek bij u onder de aandacht brengen.

al 25 jaar dirigent van Kavóca uit Kampen. Eerst zingen en dan dirigeren is voor Luthine een belangrijk uitgangspunt. Het vinden van een rode draad is daarnaast een extra artistieke uitdaging. In dit interview heeft ze ook een paar praktische tips voor dirigenten.

20

17 Falsetkoor David Hurley is in Delft begonnen met een uniek falsetkoor, mannen die allemaal countertenor zingen.

Easy warming up na COVID

“Ik wil er vooral voor zorgen dat het leuk is. Het is

Sheila Conolly maakte speciaal voor Vocaal Magazine

voor de meeste mannen ongewoon om in falset te

een aantal oefeningen voor zangers die na een lange

zingen.” Volgens David is er in Europa geen vergelijk-

rustperiode weer beginnen met zingen.

baar ensemble.

Repertoire

Herman Schimmel, voorzitter KCZB

We gaan weer zingen. Het zal misschien in het begin nog niet zo zijn als vroeger maar we hopen dat we toch in het najaar weer terug kunnen naar normaal. De redactie van Vocaal merkt ook dat alles weer even op gang moet komen. Niet alle koren hebben al plannen gemaakt voor het nieuwe seizoen en dat merken we ook in de berichtgeving.

In deze Vocaal geven wij u een paar suggesties mee om weer te gaan zingen. In de eerste plaats willen we helpen om weer in conditie te komen.

Sheila Conolly maakte niet alleen een paar aansprekende oefeningen om conditie op te doen maar ze stelde ook een boekje samen met oefeningen om zangers te helpen.

Michel Hogenes dook in de bibliotheek van de KCZB, de grootste koorbibliotheek van Nederland. In de nieuwe rubriek “Uitgelicht” geeft hij tips voor nieuw repertoire uit deze bibliotheek.

Daarnaast bespreekt hij een paar mooie kooruitgaven van Oxford University Press.

In deze Vocaal vertelt ook David Hurley dat hij niet kan wachten om weer aan de slag te gaan met zijn Falsetkoor. Dat koor is uniek in de wereld en de zangers popelen weer om aan de slag te gaan. In dit nummer vertelt dirigent Elisabeth Blom waarom ze blij wordt van treurige muziek omdat die muziek haar troost gaf in de afgelopen periode.

Intussen blijven wij bij de KCZB actief om voor u de laatste ontwikkelingen in de koorwereld te blijven volgen, of het nu gaat over repertoirekeuze, over veranderende regelgeving of het besturen van uw koor. De kennis daarover hebben we in huis en daarmee kunnen we helpen. Zo wordt er achter de schermen ook weer gewerkt om uitgestelde festivals, in Ameland en Kampen, opnieuw op de kaart te zetten. Misschien doet u dan mee met het door ons aangeboden repertoire. Welkom!

VOCAAL

5

OVER DE KCZB

Jubilea

Nog een jubileum

Dit najaar vieren de volgende koren hun jubileum. Namens bestuur,

Op 1 juli vierde onze bibliothecaris Jeroen de Ridder zijn

medewerkers en vrijwilligers van harte gefeliciteerd!

12,5 jarig dienstverband bij de KCZB. Voor veel bestuurders van koren en voor dirigenten is Jeroen een vraagbaak als het gaat

25 jaar

over repertoire voor koren. Jeroen is zelf kerkmusicus, organist en

Interkerkelijk koor Song of Joy – Kudelstaart

dirigent in het Westland en heeft in de loop der jaren een enorme

Katwijks Mannenkoor Eben-Haezer – Katwijk aan Zee

kennis opgebouwd over koormuziek. Hij voelt zich als een vis in

Nova Musica – Kapelle

het water in de grootste bibliotheek van koormuziek in Nederland.

Gospelgroep Romans Twelve – Katwijk

Zo adviseert hij graag dirigenten over de aanwezige muziek.

Woerdens Gospelkoor Miracles – Woerden

Zo nodig kan hij de weg wijzen naar muziekuitgevers in

Interkerkelijk Gemengd Koor Una in Via – Andijk

Nederland en het buitenland. Vlak voor de vakantiesluiting op

Meisjeskoor De Veluwsche Sanghertjes – Ermelo

het servicebureau werd Jeroen door voorzitter Herman Schimmel

Gospelkoor Elyon – Barneveld

in de bloemetjes gezet.

50 jaar Interkerkelijk Koor Testify – Leek Christelijk Zoutkamper Mannenkoor – Zoutkamp Chr. Gemengd Bethelkoor – Weert Christelijk Gemengd Koor Groote Lindt – Zwijndrecht Domcantorij – Utrecht Interkerkelijk Koor Sjaloom – Terneuzen 75 jaar Chr. Gemengde Zangvereniging Door Eendracht Sterk – Kamperzeedijk 125 jaar COV Excelsior – Leiderdorp

Jeroen de Ridder en Herman Schimmel

Nieuwe leden We verwelkomen de volgende nieuwe koren bij de KCZB: Kinderkoor ZEP – Rijnsburg Stichting Lux Vocaal Ensemble – Lelystad

WBTR De Wet Bestuur en Toezicht Rechtspersonen is op 1 juli 2021 van kracht geworden. Alle leden van de KCZB hebben daarover informatie gehad. Wilt u die nog eens rustig nalezen dan vindt u een uitgebreid stappenplan op de website van de KCZB (www.kczb.nl).

VOCAAL VOCAAL

6

“ Het begint natuurlijk met zingen. Dat is de bron van waaruit ik werk.”

Luthine Postuma in haar werkkamer

VOCAAL

COVERSTORY

7

Tekst: Herman Schimmel. Foto’s: Richard Tennekes, Herman Schimmel

De passie voor zingen is van jongs af aan ontstaan. Bij de geluiden om haar heen zong ze al, of het nu de stofzuiger was, of het geluid van stromend water. Geluiden in huis vormden voor haar een heerlijke begeleiding om bij te zingen. “En meerdere familieleden zongen in een goed oratoriumkoor. Ook ik begon in een kinderkoor, maar wilde graag oratorium zingen.” Aan het woord is Luthine Postuma uit Kampen die samen met haar Kamper Vocaal Ensemble ‘Kavóca’ het 25-jarig jubileum viert.

Luthine Postuma over 25 jaar Kavóca

Dirigeren begint met zingen “Vanaf mijn tiende ging ik met mijn moeder naar klassieke concerten”, vertelt Luthine, “en wilde ik zelf ook graag solo zingen. Thuis luisterde ik veel naar langspeelplaten, waarmee ik me terugtrok in mijn kamer. Ik bestudeerde zelf naast alle koorpartijen ook de sopraanaria’s. Een studiebeurs was er destijds nog niet, dus werkte ik eerst om te kunnen studeren. Door te auditeren op het conservatorium ben ik in het vak gerold.”

Als ik haar vraag naar het dirigeren, reageert Luthine heel stellig: “Het begint natuurlijk met zingen. Dat is de bron van waaruit ik werk. Ik heb heel lang als solist gewerkt, bereikte daarin een aardig niveau en werkte in Nederland en daarbuiten. Vanuit mijn contacten met allerlei koren, werd je door dirigenten, die veelal ook organist of pianist waren, in allerlei keurslijven van tempi geperst en dat had je dan maar netjes te doen. Bijvoorbeeld bij een zoveelste uitvoering van de ‘Krönungsmesse’ van Mozart die ik mocht uitvoeren, dacht ik: ‘deze tempi en inleving moeten toch anders kunnen’.

Koorscholing Tijdens haar studie solozang volgde Luthine het bijvak koordirectie en verdiepte zij zich meer in slagtechniek. “Je zong als solozanger verplicht in het conservatoriumkoor voor koordirigenten. Destijds vond ik dat al best handig.” Na mijn conservatoriumstudie heb

ik workshops gevolgd bij tal van specialisten in Nederland en Engeland, tot op vandaag life long learning. ”In de jaren negentig werd ik via mijn solozingen uitgenodigd bij koren om koorscholing te geven. Dat kwam toen heel erg op. Ik reed overal naar toe en verving ook dirigenten bij ziekte. In die tijd werd ik vanuit de KCZB ook gevraagd als jurylid voor koorfestivals, samen met Jan Pasveer. Voor de koren die daar zongen schreef ik feedback, dus niet alleen cijfers. Die samenwerking is helaas opeens opgehouden toen er een wisseling binnen de KCZB-organisatie kwam.”

Privé zangpraktijk Langzaam bouwde Luthine haar eigen zangpraktijk op, gaf les aan de muziekschool in Dronten en Harderwijk en verzorgde daarnaast ook lezingen bij concerten die werden uitgevoerd. Naast haar eigen uitvoeringspraktijk ontstond vanuit haar privé lespraktijk een eigen vocaal ensemble. “In Harderwijk bood men mij de mogelijkheid een soortgelijk vocaal ensemble op te richten, maar in de muziekschool konden we alleen repeteren wanneer er een lokaal vrij was en niet wanneer alle zangers beschikbaar waren. Dat werkte niet. Na enkele jaren ben ik daar gestopt. In mijn eigen praktijk kon ik dat werkzamer organiseren en selecteren.”

Eerst zingen en dan dirigeren. Voor Luthine is dat een voorwaarde. “Door workshops en >

VOCAAL

8

COVERSTORY

vervolg

mijn manier van werken ben ik in contact gekomen met Engelse dirigenten en mocht ik in 2010 en 2012 intern stage lopen bij het St. John’s College Choir in Engeland. Ze boden mij een kans die ik in Nederland niet had. Zo heb ik langszij gelaveerd. Ik onderhoud goede muzikale contacten in Engeland en Hongarije en ik wil zoveel mogelijk zelfstandig blijven. Mijn zelf opgerichte vocaal ensemble is mijn leerlingengroep. Een bewuste keuze. Ik ben wel door andere koren gevraagd, maar daar wil ik mijn eigen opgebouwde ensemble en zangschool niet voor opgeven.

Ik werk wel samen met anderen, bijvoorbeeld met muziekschool Quintus in Kampen en met tal van professionele

Kavóca Young4 en Kavóca Girlzz in samenwerking met zzp-docententeam, een gecombineerde zangpraktijk.

Kavóca tijdens het online advents ‘quarantaine concert’ in 2020.

Kavóca repeteert in de Nieuwe Kerk in Kampen

instrumentalisten, maar ik wil mijn eigen koers kunnen blijven varen.

poëzie, beeldende kunst, historie of natuur thematisch met elkaar worden verbonden, desgewenst omlijst met live ensemble zang. De voorbereiding hiervan is heel bewerkelijk, maar geeft mij een extra artistieke uitdaging. Ik bewandel liever geen platgetreden paden en probeer te zoeken naar diverse invalshoeken, zowel zangtechnisch als qua repertoire en door meerdere muzikale stijlperiodes heen.”

Tijdens haar conservatoriumopleiding ontstond er een netwerk van goede zangers die door bevriende dirigenten werd gevraagd om solistisch op te treden. Zo kwam zij ook in aanraking met operette. “Ik hield enorm van muziek en theater en alles daar omheen. Ik heb ruim elf jaar operettehoofdrollen gezongen, naast solistische medewerking aan concerten van diverse koren. Op den duur werden het vele reizen en de lange repetitieschema’s lastig te combineren met een jong gezin. Vanaf dat moment richtte ik mij op de uitvoeringspraktijk vanuit mijn privé-zanglespraktijk, van waaruit in 1996 Kavóca en de Stichting Bevordering Nederlandse Zangkunst zijn ontstaan. In 2017 werd ons de culturele ANBI-status verleend.”

Niet alleen Luthine viert dat 25-jarig jubileum, maar ook nog dertien andere jubilarissen. Ze noemt die trouwe zangers ‘haar werkkapitaal’. “Hun welzijn in het gekozen repertoire is essentieel. Momenteel is de jongste zanger 8 en de oudste 74. Zo lang iemand blijft studeren en zangles houdt, er alles aan doet om ook conditioneel in orde te blijven en de stemconditie goed houdt, dan kunnen, zeker mannen, nog een tijd doorzingen. Ik kijk nooit alleen naar leeftijd. Onze grootste groep zangers is tussen de 40 en 50 jaar.” Naast het kamerkoor is er een Kidsgroep,

Rode draad Het onderscheidende van Kavóca ten opzichte van andere kamerkoren zit volgens Luthine vooral in optreden in verschillende bezettingen en thematische repertoirekeuze.

“Natuurlijk zijn er meer kamerkoren die diverse muziekstijlen programmeren. Wij voeren zelden een volledig oratoriumwerk uit, want dat doen oratoriumkoren al. Ik bedenk vooral programma’s met een thematische rode draad. Op aanvraag stel ik programma’s samen waarin muziek, tekst,

Als recent repertoirevoorbeeld noemt Luthine het werk van de jonge Engelse componist Rand Matheson, geboren in 2003. “Hij schreef een nieuwe vocale bewerking van de overbekende Finlandia Hymne ‘Be still my soul’. Deze componist is voor ons koor een passende uitdaging. Deze jonge componist heeft een natuurlijk gevoel voor muzikale flow in iedere zangpartij; ook mooie melodielijnen voor tussenstemmen, niet alleen ter opvulling van de harmonie.

Naast onze voorliefde voor Bach (zie onze koorreis ‘In de voetsporen van Bach’ naar Dresden en Leipzig) en Händel zingen we ook Russische, Nederlandse en Engelse kerkmuziek. Bij voorkeur van Chillcot, Whitacre en Rutter en arrangementen voor koor en orkest van Paul Leddington Wright.”

Internationale samenwerking Luthine werkte 25 jaar aan allerlei programma’s en jaarlijkse adventsconcerten met daarin een onderliggende thematische ‘rode draad’. “Ik vind het fijn om dat in

VOCAAL

9

elkaar te puzzelen. Ik zoek dan naar uitdagingen voor het hele zangersteam, verrassingen voor het publiek alsook vernieuwende werken. Vocale afwisseling werkt goed voor onze zangersgroep én voor toehoorders. In 2009 gaven we voor het eerst een dubbelconcert met St. John’s College Choir uit Cambridge. In dat programma ontbrak een thematische rode draad. Hoewel ik euforisch was dat ze er waren, miste ik dat wel. Toen St. John’s voor de tweede keer voor een dubbelconcert wilde komen, hielden we vooraf overleg over een gezamenlijk thema. Dat vond ik zelf meer voldoening geven. Je kunt allemaal muzikale highlights brengen, maar een programma moet van A tot Z in bewe-

ging zijn, zodat je je publiek meeneemt op een muzikale reis door je programma heen.”

Spielfreude Wat het zingen en het werken met haar vocaal ensemble voor Luthine betekent, werd nog duidelijker in de afgelopen periode waarin er niet meer gezongen mocht worden.

Ze vergelijkt zingen met topsport en met het teamgevoel dat je ook ziet bij sporters. “Je moet als zanger willen samenwerken, luisteren en op elkaar afstemmen. Je kan nóg zulke goede zangers rekruteren, maar wanneer ieder zijn of haar eigen ego voorop houdt of bijvoorbeeld zegt ‘ik zing het van blad, ik kan alles zo zingen’, dan werkt het niet. Dat geeft geen Spielfreude; met elkaar homogene klank en lijnen realiseren en samen overbrengen wat de componist en tekstdichter bedoelden. Daarmee raak je mensen.”

Luthine repeteert met haar ensemble veelvuldig in de koorschool van Kampen Boys Choir, als ook in de Nieuwe kerk.

Ze werkt graag met jonge zangers. Is dat een kweekvijver voor Kavóca? “Op zich wel, maar dat weet je nooit zeker.

Je kunt ze helemaal opgeleid hebben en dan gaan ze rond hun vijftiende toch wat anders doen. Het is bewerkelijk om met jeugd te werken: wanneer zijn ze beschikbaar? Je moet je flexibel opstellen, maar ik krijg er wel energie van.

In verschillende projecten kun je de jeugd integreren. De jonge zangers zingen graag pop-musical, hoewel ze klas-

siek ook zijn gaan waarderen. Zo verleent Kavóca Young4 medewerking binnen ons adventsconcert voor kamerkoor en orkest.”

Jubileum Het 25-jarig jubileum werd in 2020 gevierd met een online livestream adventsconcert. Dat vond plaats in een industriële hal die voor dat doel was omgebouwd met een passend decor.

“Ja, dat is uiteindelijk prachtig gelukt. We hebben daarin professionele samenwerking met verschillende disciplines gezocht en gevonden. Het concert werd gestreamd en kon ook nog een tijd daarna bekeken worden. We hebben daar privé voor gespaard en gelukkig ook sponsoren aan ons kunnen binden.” Luthine is naast de dirigent, zangpedagoog en zangeres ook de manager van Kavóca. Dit laatste doet ze samen met haar ‘rechterhand’ Els Bosch, met wie zij ook koorreizen in eigen beheer organiseerde, zoals Venetië, Dresden, Leipzig, Hongarije, Coventry, Cambridge.

Vanwege de COVID-restricties viert Kavóca haar jubileum in fases in 2020-2021 en hopelijk op 27 november 2021 wél met publiek in de Buitenkerk in Kampen.

Luthine merkt wel dat de zangers in de achterliggende periode tijd hebben gehad om na te denken over hun tijdsbesteding. Haar uitdaging is om de zangersgroep aan zich te blijven binden. “De zangers zijn tot nu toe erg trouw geweest, maar nu heeft er zo’n tijdsgat tussen gezeten, dan kunnen mensen hun bakens gaan verzetten. Daar heb je geen vat op. Bij de jeugd weet je dat die op enig moment gaan uitvliegen door elders te gaan studeren. Voor volwassenen zijn in deze tijd wekelijkse verplichtingen aan een koor een uitdaging. Digitaal studeren wil niet iedereen.

Zeker gedurende moeilijke levensfases én toen ik ernstig ziek was is muziek mijn life line gebleken.

Op mijn vraag of Luthine nog een advies heeft voor jonge dirigenten. “Wanneer je overweegt een dirigentenopleiding te gaan volgen, moet je ervoor zorgen dat je je ergens goed schoolt, aan een instituut van waaruit je een netwerk kunt opbouwen en waar je het vak ‘programmeren’ en zanglessen aangeboden krijgt. Bedenk goed wat je drijfveren zijn.

Als dirigent moet je meerdere kwaliteiten hebben. Niet alleen verstand van muziek en dirigeren, maar ook van zingen, voorzingen en zangtechnisch dingen kunnen uitleggen. Hoe steekt een werk in elkaar, waar levert het welke problemen op voor je zangers. En tegenwoordig zijn er zoveel uitvoeringen online beschikbaar, daar kun je met je eigen ensemble studietempo niet tegenop. Je kunt muziek en tekst nooit zo snel laten beklijven als het online wordt ‘voorgeschoteld’. Van een wedloop met wie of wat moet je weg kunnen blijven. Volg je eigen pad. Voor zangers en voor dirigenten gaat een studietijdpad niet altijd gelijk op. Ik volg de mogelijkheden van de zangersgroep naast werken vanuit mijn muzikale intuïtie.” <

VOCAAL

110 0

Tekst: Michel Hogenes

De KCZB heeft een zeer uitgebreide muziekbibliotheek waarin circa 2000 werken van buitenlandse uitgeverijen zijn opgenomen. Door de jaren heen is de bibliotheek uitgebreid met titels uit de Toonkunst- en KBZON-bibliotheek.

Alle koren in Nederland kunnen van de KCZB-bibliotheek gebruik maken. Koren die zijn aangesloten bij de KCZB ontvangen echter 50% korting op de huurprijs. Koren die zijn aangesloten bij de VTN en KBZON kunnen ook materialen huren. Zij betalen een tarief dat is afgeleid van de reguliere huurprijs.

Sommige van de in de bibliotheek opgenomen werken worden veelvuldig door koren aangevraagd om te zingen. Er zijn echter ook werken die relatief weinig worden geleend, maar zeer de moeite waard zijn om gezongen te worden. De KCZB-bibliothecaris selecteert vier keer per jaar een aantal werken dat door leden van de Muziek Advies Commissie besproken wordt. Hiermee willen we pareltjes uit de KCZB-bibliotheek bij u onder de aandacht brengen.

Born a King A Christmas Cantata William Lloyd Webber SATB Uitg.: Kevin Mayhew, 1993 KCZB-Bibliotheeknummer: G 1395 Born a King is een kerstcantate geschreven door de bekende Engelse

London College of Music en het Royal College of Music.

A Christmas Fantasy for Chorus and Brass Band Gordon Langford

In 1993, elf jaar na het overlijden van William Lloyd Webber werd Born

Vocal score (SATB + klavieruittreksel)

a King, een 10-delig werk met een romantisch en melodieus karakter,

Uitg.: Chandos Music Limited, 1976

uitgegeven. De cantate heeft partijen voor bariton solo, koor en orgel,

KCZB-Bibliotheeknummer: G 2466

componist William Lloyd Webber (1914-1982), vader van musicalcomponist Andrew Lloyd Webber en docent aan instellingen als het

plus drie bekende hymnes voor de gemeente. De teksten zijn ontleend aan bijbelse teksten en bronnen als Wesley, Luther en Heber. De uitvoe-

Een ander werk waar veel koren veel plezier aan zullen beleven is

ring van het complete werk duurt ongeveer 20-25 minuten. Dit maakt

A Christmas Fantasy van Gordon Langford. Een fantasie [fantasy] wil

Born a King geschikt voor gebruik in een dienst of als onderdeel van

zeggen: een compositie met een vrije vorm met vaak een programma-

een langer kerstconcert. Het is geen ingewikkelde muziek en daardoor

tische inhoud. In dit geval Kerst. Langfords A Christmas Fantasy is in

goed zingbaar voor de meeste SATB-koren.

verschillende bezettingen uit te voeren: koor (SATB) met orkest, met piano of orgel en combinaties daarvan. A Christmas Fantasy bevat

Deel I

zeven bekende Christmas Carols: Ding Dong Merrily On High; It Came

Blessed is he that cometh

Upon A Midnight Clear; In Dulci Jubilo; O Jesu Parvule; Unto Us A Child Is

Come, thou long expected Jesus

Born; Angels from the Realms of Glory; en The First Nowell.

Hark the glad sound A Christmas Fantasy is iets lastiger zing- en speelbaar dan William Deel 2 II

Lloyd Webber’s Born a King, maar is nog steeds zeer goed uitvoerbaar

Of the Father’s love begotten

voor de meeste koren. De orkestpartijen zijn eveneens bij de KCZB

My heart for very joy doth leap

verkrijgbaar.

Once in royal David’s city Op YouTube zijn verschillende opnamen van A Christmas Fantasy te Deel 3 III

vinden. Kijk en luister bijvoorbeeld naar: https://youtu.be/z_nlqu1grnU

O come, let us worship home

(koor & blaasorkest) of naar: https://youtu.be/SgeN-GowOO4

Behold, there came wise men

(koor & piano, orgel en slagwerk).

Brightest and best of the sons of the morning

Een opname van Huddersfield Choral Society is te beluisteren op Spotify:

As with gladness men of old

https://open.spotify.com/track/7eOHcr9aBbVrHtWImEbM5C.

VOCAAL VOCAAL

11

Christmas Day Choral Fantasy on Old Carols Gustav Holst SATB + orkest of orgel Uitg. Novello, 1910 KCZB-Bibliotheeknummer: G 1226 In 1910, ongeveer vijf of zes jaar voor de compositie van zijn meesterwerk The Planets schreef Gustav Holst het koorwerk Christmas Holiday, een koorfantasie van oude kerstliederen. Het werk werd oorspronkelijk gecomponeerd voor SATB met delen voor groot orkest. Holst arrangeerde drie “oude” carols voor koor (SATB) met orkest of orgel, namelijk: ‘Good Christian Men, Rejoice’, ‘God Rest ye Merry, Gentlemen’ en ‘Come, ye lofty, come, ye lowly’ (een oude Bretonse melodie). In

A Celebration of Christmas A Collection of Six Carols Arranged for Mixed Voices (SATB) Karl Jenkins

deze fantasie zijn tevens elementen verwerkt van ‘The First Nowell’ en Good Christian Men, Rejoice and Come, ye lofty, come, ye lowly.

Choral arrangement by Nicholas Hare

Het geheel duurt ongeveer zeven minuten.

Uitg.: Boosey & Hawkes, 1998 KCZB-Bibliotheeknummer: G 1585

Good Christian Men, Rejoice zou zijn oorsprong hebben in Duitsland.

Het was oorspronkelijk een oud Latijns lied of kerstlied genaamd In

A Celebration of Christmas (1998) is een verzameling van zes kerst-

Dulci Jubilo. De Engelssprekende wereld leerde deze melodie kennen

liederen in eigentijdse arrangementen van de Britse componist van

door de herontdekking van de late 16e-eeuwse Piae Cantiones in de

onder meer ‘Adiemus’ en ‘The Armed Man’, Karl Jenkins. De kerst-

19e eeuw. De woorden werden vertaald door de geleerde John Mason

liederen variëren van middeleeuwse melodieën tot traditionele kerst-

Neale. De componist van de melodie, die lijkt terug te gaan tot het

liederen en nieuwe composities.

begin van de 14e eeuw, is onbekend. Christmas Day begint met een rustig, aanhoudend Es-majeurakkoord voordat de mezzosopraan solis-

In dulci jubilo (traditioneel)

tisch en a capella met de eerste strofe van het kerstlied begint, gevolgd

Silent Night (Frans Gruber)

door een kort tussenspel van orkest of orgel, waarna tevens het koor

Lullay (Karl Jenkins)

als geheel inzet. De orkestpartijen van Christmas Day zijn beschikbaar

Go, tell it on the mountain (traditioneel)

bij de KCZB-bibliotheek.

Sleep, Child of Winter (Karl Jenkins) Son of Maria (traditioneel)

Op YouTube zijn onder meer de volgende opnamen van Christmas Day te vinden: https://youtu.be/O9etGcUq6_8, https://youtu.be/

De liederen zijn alle zes afzonderlijk, maar ook als cyclus, uit te voeren.

IcuHZI3O0cc

Go, tell it on the mountain wordt bij voorkeur a capella uitgevoerd.

Alle muziek is van pianobegeleiding voorzien. Overigens zijn de orkestpartijen van A Celebration of Christmas bij de KCZB-bibliotheek verkrijgbaar.

Ook van dit werk zijn verschillende opnamen op YouTube te vinden.

Onder meer: In dulci jubilo - https://youtu.be/3xpwKH_wDuY Silent Night - https://youtu.be/DVPPm2OSWoo Lullay - https://youtu.be/YaVd4HHApto (ander arrangement) Go, tell it on the mountain - https://youtu.be/E7joJPasmMo Sleep, Child of Winter - https://youtu.be/8IjiBVf0_Wg Son of Maria - https://youtu.be/9fmMXieZXG4

VOCAAL

12

VOCAAL

REPERTOIRE

13

Tekst: Michel Hogenes

Ieder jaar verschijnt er weer enorm veel nieuwe muziek voor koren. Er verschijnt zo veel muziek dat het onmogelijk is bij te houden wat uitgeverijen aan de man willen brengen. Onlangs verscheen bij Oxford University Press (OUP) een nieuwe kooruitgave. Het is altijd interessant te kijken wat Oxford University Press nieuw uitbrengt omdat zij componisten als John Rutter in hun portefeuille hebben en bovendien een hoge kwaliteitsstandaard hanteren. Een andere grote naam die Oxford University Press in haar portfolio heeft is Bob Chilcott.

Bob Chilcott

Songs my Heart has Taught Me Bob Chilcott is zanger, componist en dirigent. Hij is opgeleid aan King’s College, Cambridge en was 12 jaar lid van de beroemde King’s Singers. Als dirigent leidde Chilcott onder meer het koor van The Royal College of Music in Londen en sinds 2002 is hij vaste gastdirigent van de BBC Singers. Als componist schreef Chilcott muziek in zeer uiteenlopende stijlen. Bekende werken van hem zijn onder meer: Can you hear me?, A Little Jazz Mass, Requiem en de Johannes Passion.

De American Choral Directors Association, de ACDA, heeft Chilcott gevraagd een compositie te schrijven voor haar National Conference 2021’ Het thema van deze conferentie was ‘Diversiteit in Muziek’. Deze compositieopdracht resulteerde in Songs my Heart has Taught Me. Het werk zou uitgevoerd worden door een speciaal voor deze conferentie geformeerd koor: the Diversity Choir. In verband met COVID-19 is de première van het werk echter door achttien zangers van de BBC Singers uitgevoerd. De opname van Songs my Heart has Taught Me werd aan het eind van de ‘National Conference 2021’ uitgezonden.

Chilcott vroeg de zeer jonge schrijver Delphine Chalmers (geboren in 1998) de tekst te schrijven voor Songs my Heart has Taught Me, een cyclus van vier songs voor SATB en piano.

De titels van de vier delen zijn: Unison, Harmony, Rhythm en Resolution. Het eerste deel, Unison, is een hymne om te verenigen. Het klinkt vastberaden en positief en eindigt met de regel ‘The song of the future and the song of our souls are in unison’. Deel twee, Harmony, heeft een meer vloeiend karakter en is geschreven in een muziektheaterachtige stijl. Het raakt aan het gegeven dat mensen de behoefte hebben geaccepteerd te worden. Dit vergelijkbaar met een noot in een akkoord: een akkoord dat een noot omarmt, of zoals Delphine Chalmers schrijft: In the song of shared acceptance lies an inner harmony.

sen aanspoort om de dag te plukken. Ten slotte wordt in Resolution de melodie door de zangers over een eenvoudige, terugkerende akkoordstructuur gesponnen. Het poëtische refrein wordt beïnvloed door de woorden van de 14e-eeuwse vrouwelijke mysticus Julian of Norwich: All shall be well, and all shall be well and all manner of thing shall be well. Songs my Heart has Taught Me eindigt rustig en tonaal, maar lost uiteraard niet volledig op. Dat is het verhaal van het leven.

Songs my Heart has Taught Me is een werk dat goed zingbaar is voor veel koren. Het werk heeft een beperkte omvang in zowel duur (circa 11 minuten) als toonhoogte. Het is een werk vol passie dat zangers en publiek met elkaar zal verbinden en waar veel mensen plezier aan zullen beleven.

Songs my Heart has Taught Me Bob Chilcott

Deel drie, Rhythm, heeft een puntig karakter. Het heeft een beat die als het ware vertelt over het ritme van het leven.

Over de polsslag die de levenden met elkaar delen en men-

Oxfort University Press, 2021 ISBN 978-0-19354387-4 SATB en piano

VOCAAL

INTERVIEW

15

Tekst: René de Cocq

Het mag dan nog wel coronatijd zijn, maar Elisabeth Blom heeft het toch razend druk. Ze is dirigent en sopraan; dat laatste bij gerenommeerde ensembles als Cappella Amsterdam, het Nederlands Kamerkoor en Amsterdam Baroque Orchestra & Choir, af en toe bij andere koren en als sopraansolist. Als dirigent geeft ze leiding aan het ensemble Lux, Cappella Breda en Kamerkoor Lelystad. En ze combineert zingen en dirigeren bij Hollands Collectief, een onlangs opgericht vocaal kwartet. Tussen dat alles door maakt ze even tijd voor het beantwoorden van wat vragen van Vocaal Magazine.

Schoonheid maken op het hoogste niveau Waarom zing je? Wanneer ben je begonnen, waardoor geïnspireerd, wat voor muziek?

“Ik ben opgegroeid in een muzikaal gezin, waar het overigens niet ging om goede muzikale prestaties. We hadden een soort huisorkestje waar alle denkbare instrumenten bij elkaar kwamen. Klassieke stukken werden niet gespeeld, daarvoor moest je echt oefenen, dus dat viel af. Het repertoire bestond uit christelijke liederen en iedereen improviseerde er lustig op los.”

“Mijn moeder was de drijvende kracht met haar goede stem, begeleidend op piano en orgel. Toen mijn broer ging zingen bij het Holland Boys Choir kwam ik voor het eerst in aanraking met klassieke koormuziek. Ik ontdekte ook de lp’s in onze kast, bijvoorbeeld van Rachmaninov, die mijn moeder vroeger had aangeschaft maar niemand verder nog draaide. Via de koptelefoon luisterde ik dit af en toe, schitterend.” >

Foto Sjaak Verboom

Sopraan Elisabeth Blom is ook een gedreven dirigent

VOCAAL

16

INTERVIEW

vervolg

muziek, zoals de prachtige requiems van bijvoorbeeld Brahms en Duruflé. Dergelijke muziek geeft uitdrukking aan verdriet en biedt troost. Het raakt mijn ziel, emoties, kwetsbaarheid en verlangens. Om dan toch nog maar iets te noemen: de Hohe Messe van Bach en O sacrum convivium van Olivier Messiaen.”

Elisabeth Blom (foto Sjaak Verboom)

“Op een dag vroeg iemand mij om dirigent te worden van het plaatselijke kinderkoor, inmiddels woonde ik in Katwijk. Ik was eigenlijk onbekwaam, speelde dwarsfluit en had een paar zanglessen gevolgd. Toch wilde ik het wel eens proberen en vanaf het eerste moment dat ik voor die groep stond wist ik: dit is het helemaal...”

“Opeens was ik zeer ambitieus, iets dat ik niet had meegekregen van huis uit. Alleen het allermooiste en allerbeste was nog goed genoeg, ik voel(de) een innerlijke drang om schoonheid te maken op het hoogste niveau. Dat was en is mijn grote drive om muziek te maken. Het kinderkoor kreeg de naam Ruach (adem, geest) en twaalf jaar later werden we winnaar op het Nederlands Koorfestival en daarmee in 2012 Koor van het jaar.”

“Intussen studeerde ik koordirectie aan het Conservatorium en zong ik bij Studium Chorale Maastricht. Het was fantastisch dat ik deze praktijkervaring meteen had tijdens mijn opleiding. Het zingen en dirigeren is altijd hand in hand gegaan. Het voelt voor mij als één geheel, alleen heb je verschillende rollen als dirigent of als zanger.”

“Mijn favoriete muziek is dat ik eigenlijk geen favorieten heb. Ik hou ervan om zeer breed en verschillend repertoire uit te voeren van uiteenlopende stijlperiodes: van renaissance tot hedendaags. Ik word intens blij van treurige

Spontaan Wat is het idee achter ensemble Lux, waarmee je ook bent aangesloten bij de KCZB? “Lux is een professioneel vocaal ensemble in de regio’s Flevoland en Overijssel. Het is een spontaan initiatief, ontstaan in coronatijd, 2020. Vanwege de beperking door de coronamaatregelen ontstond een des te sterkere drang om die muzikale passie toch te uiten. Amateurkoren mochten niet repeteren, maar professionals wel. Via diverse connecties konden we een goede groep samenstellen.

We hebben in juli onze eerste concerten gegeven in Kampen en Almere, dat was fantastisch en smaakt naar meer.” ”Toen we ons beroep niet konden uitvoeren door de maatregelen werd des te duidelijker wat de functie van muziek is. Daaruit vloeide de naam Lux voort: wij brengen licht, verlichting en lichtvoetigheid. Je onderdompelen in de serene klanken van bijvoorbeeld Arvo Pärt en Francis Poulenc, maar anderzijds ook de lichtvoetigheid van bijvoorbeeld jazzmuziek of close harmony. De meeste zangers van Lux hebben nog geen of weinig ervaring in het ensemble-zingen, daarin ligt een schone taak voor mij. Een aantal van hen zijn zangdocent, anderen zijn net afgestudeerd aan het conservatorium of studeren binnenkort af.”

“Het koor bestaat bij de huidige productie uit veertien vrouwen. Maar de bezetting zal voor andere producties weer anders kunnen zijn, bijvoorbeeld een kleinere groep van acht zangers, en bezettingen met SATB liggen ook in het verschiet. Een theatrale voorstelling, een samenwerking met andere musici en kunstenaars, het is allemaal denkbaar. Het is een creatief proces dat de vrije loop moet krijgen, daaruit ontstaan de mooiste dingen.” <

Ensemble Lux (foto Diederik Rooker)

Op 3 december is Lux te horen in de Oosterkerk te Hoorn met muziek van Arvo Pärt, Francis Poulenc, Hans Leenders, Daan Manneke, Zoltan Kodály en Jukka Linkola; aanvang 20 uur. Meer info: www.luxvocaalensemble.nl Op 4 december is daar ook Hollands Collectief te horen van 16 tot 17 uur.

Meer info: www.hollandscollectief.com

VOCAAL

17

Tekst: Herman Schimmel Foto’s: Petra Weijers

David Hurley, meer dan 25 jaar countertenor in het beroemde ensemble The King’s Singers nam samen met Koorschool Delft het initiatief om een zogenaamd falsetkoor op te richten.

Ergens in zijn volle agenda kreeg ik gelegenheid om hem via een wankele Zoom-verbinding naar zijn motivatie te vragen waarom hij dit in Nederland wil doen.

Voormalig King’s Singer zoekt vooral plezier met deelnemers

David Hurley richt falsetkoor op Ik vraag hem hoe hij nu uitgerekend in Nederland terecht komt om een falsetkoor op te richten. “Het begon eigenlijk op kleine schaal”, vertel David. “Ik werd uitgenodigd door Petra Weijers van Koorschool Delft om een workshop te geven voor verschillende groepen voor een aantal individuele zangers. Er was toen een zanger die graag zijn falsetstem wilde ontdekken. Ik heb toen een les gegeven over het zingen als countertenor en het gevolg daarvan was dat, waarschijnlijk bij een borrel of tijdens het eten, het idee kwam om meer mensen bij elkaar te brengen en een workshop specifiek hierover te geven. Dat sloeg aan en toen ben ik begonnen om repertoire uit te zoeken voor driestemmig koor en zo is eigen het Falsetkoor geboren”. David had het plan om iedere drie maanden over te komen naar Delft om op een zaterdagmorgen met het koor te repeteren.

“We zijn begonnen met driestemmige arrangementen.

Ik wilde namelijk voorzichtig zijn met het bereik van

David Hurley aan het werk bij de eerste repetitie van het Falsetkoor

de stemmen om niet te hoog te gaan. Als je vierstemmig begint met alleen mannen dan ligt het bereik al gauw verder uit elkaar. Er is een mooie traditie in volksmuziek met driestemmige harmonieën, bijvoorbeeld in Tirol in Oostenrijk, voor drie gelijke stemmen en dat werkte in het begin heel goed. Het kan heel eenvoudig zijn maar voor het doel om deze manier van zingen te leren is het ongelooflijk effectief. Daarnaast deden we wat spirituals, werken van Orlando di Lasso en soortgelijke werken. Voor het eerste begin werkte dat heel goed. Vooral als je ongeveer vijftien mannen in een groep hebt dan heb je voldoende zangers per stem. Als je met minder zangers begint dan is dat lastig voor de mensen.”

Is iedere man in staat om als countertenor te zingen?

David: “Sommige mannen vinden het makkelijker om hun falset te bereiken dan anderen. Er is een aantal interessante technieken om dat te doen. Natuurlijk zijn er mensen die >

VOCAAL

18

vervolg

David Hurley aan het werk bij de eerste repetitie van het Falsetkoor

vooraf zeggen ‘dat kan ik niet’. Maar voor de meesten is die falsetstem te vinden als je ontspannen bent en de juiste techniek gebruikt. Er is bijvoorbeeld een techniek om twee stukken papier over te oren te doen en af te dekken met je vingers en dan gewoon geluid te maken zodat je jezelf niet kunt horen. Een andere techniek die ik gebruik is om je schoenveters te strikken en los te maken tijdens het zingen.

Op dat moment vergeet je hoe hoog je aan het zingen bent en dan ontspan je meer. Het is dus mogelijk ja.”

Het koor bestaat uit geïnteresseerde amateurs. Het zijn mannen die tenor of bas zingen in hun eigen koor. “Ze doen dit eigenlijk meer als zaterdags tijdverdrijf”, vult David aan. Na een korte opstart periode is het koor vanwege de COVID-pandemie gestopt. “Het is erg jammer dat we nu nog niet weten hoe het er in het najaar uitziet. We hopen in oktober weer te kunnen starten en daarna weer in december. Hopelijk zijn we dan in het voorjaar van 2022 weer terug bij normaal en kunnen we ook dingen voor de lange termijn gaan plannen.

Wat is je eigen ambitie met dit koor? “Ik wil er vooral voor zorgen dat het leuk is. Het is voor de meeste mannen ongewoon om in falset te zingen. Je haalt ze nu een beetje uit hun eigen comfortzone. Dat is positief en dat wil ik graag benadrukken. Dit koor is een beetje ongewoon en dat vind ik leuk. We willen geen koor worden dat wereldtournees maakt. Ik hoop dat deelnemers hun talent gaan ontdekken en ontwikkelen. Dat is iets dat mij erg motiveert. Ik vind het heel leuk zo lang als de deelnemers het ook leuk vinden.”

Niet alleen in Nederland is een falsetkoor nieuw maar ook in het Verenigd Koninkrijk heeft David geen enkele ervaring met een falsetkoor. “We hebben wel koren waarin countertenoren zingen maar we hebben geen koren met alleen countertenoren. Er is in heel West-Europa niet iets vergelijkbaars op dit moment. Het is uniek.” < Informatie: koorschooldelft.nl

VOCAAL

20

COLUMN Sheila Conolly

“EASY WARMING UP NA COVID” ....

We mogen weer samen komen om te zingen!

Maar … dat is LANG geleden! Hoe kunnen we upstart problemen vermijden?

Ik heb voor jullie een “Easy Warm Up Na COVID” geschreven.

Alle sopranen en tenoren mogen de bovenste partij zingen. Alten, baritons en bassen zingen de onderste partij.

Eerst twee tips: Voor koorleden: Wees geduldig tijdens de eerste repetities, geen hoge verwachtingen. Vooral begrijp en geduld hebben voor jullie bestuur en dirigenten. (Ze doen ook maar hun best!)

Voor de dirigenten : Ga er vanuit dat iedereen na COVID veel minder adem heeft en meer moeite heeft met hoge tonen in het begin.

Langer dan een half uur staan zal ook moeilijk zijn!

Veel lachen samen !

Dat is de BESTE zangoefening - zeker na een wereldcrisis.

Maar het maakt ook daadwerkelijk de ribbenkast los! En we blijven ook stilstaan voor onze koorleden die er niet meer zijn door de crisis, die worden niet vergeten.

Sheila Conolly is zangpedagoog. Meer informatie: www.sheilahettysongs.com

VOCAAL

COLUMN DE DIRIGENT

21

Tekst: Herman Schimmel

Vallen en opstaan Myra van der Jagt

Als ik dit schrijf is het zomervakantie. Ik kijk terug op weer een bizar seizoen. Vorige zomervakantie was ik nog vol goede moed. De cijfers waren laag en voor de vakantie waren er al weer wat activiteiten begonnen. Het ergste hebben we gehad, dacht ik nog. Maar, oh, wat kwamen we bedrogen uit. In het najaar stegen de besmettingen enorm, er viel weer het een na het ander uit en in december, de maand waarin de kerstmuziek bij alle koren de donkere wintertijd zo mooi verlicht, zaten we in een heuse lockdown. En wederom werd het stil. Heel lang stil…

Gebeurde er dan helemaal niks? Nou, in december startte ik bij een nieuw koor.

Online! De mogelijkheden om iets te doen, zonder elkaar te ontmoeten, werden uitgebreid onderzocht. Zoom, Jamulus, Bandlab.

Uitgeverij ChorusOnline bood de mogelijkheid om met telefoonopnames, door zangers gemaakt, een koormix te maken.

Haalt dit het bij live samen zingen? Nee, verre van dat. Niets is mooier dan je af te stemmen op je medezangers, samen ademen, samen zijn. Is het beter dan niks? Absoluut! Er was gezamenlijke activiteit. En ik leerde mijn nieuwe koor snel kennen; bij Zoom staan namen in het scherm, elk nadeel heb z’n voordeel…

Nu is het weer zomer en lijkt het of we weer de goede kant op gaan. Dus ik maak voorzichtig plannen. Maar met in het achterhoofd dat het ook zo weer anders kan lopen. Het eerste geplande optreden in augustus is alweer afgelast.

Het zou zijn tijdens een oecumenische dienst in een festivalweek in een openluchttheater.

Maar ja, festivals mogen niet.

Ik hoop dat we voor volgend seizoen vooral blijven kijken naar wat wél kan. Nu de coronacrisis zo lang duurt moeten we leren leven met dit virus. Uitbannen lijkt immers vooralsnog onmogelijk…

Mooier kan ik het niet maken Dirk Zwart ruim 40 jaar kerkmusicus Onder deze titel bracht componist, dirigent en uitgever Dirk Zwart een boek en cd uit ter gelegenheid van zijn 40-jarig jubileum als kerkmusicus. Met de ondertitel van het boek Stokpaarden van een kerkmusicus wil Zwart duidelijk maken wat hem de afgelopen jaren heeft beziggehouden.

In het boek staan interviews die eerder verschenen in andere uitgaven. Zo lezen

we een interview met Kees van Eersel dat in 2010 in Eredienstvaardig verscheen.

Voor hetzelfde blad interviewde hij Barend Schuurman die in 2019 overleed.

En daarnaast gaat hij in gesprek met Thom Jansen, toen nog organist van de Dominicuskerk in Amsterdam.

Dirk Zwart laat in deze verzameling van artikelen ook zien dat hij kritiek niet

schuwt. Zo bevat dit boek een uitgebreide briefwisseling tussen hem en Marco den Toom. De discussie tussen beide heren werd in 2010 geplaatst in het Reformatorisch Dagblad. Voor mensen die niet geabonneerd zijn op deze krant, geeft deze opnieuw gepubliceerde serie een mooie inkijk in wat Zwart beweegt als kerkmusicus.

Zwart liet het ook niet na om zich zeer kritisch uit te laten over de samenstelling

van het nieuwe liedboek dat in 2013 verscheen. Hij noemde het nieuwe liedboek destijds ‘een mes in de rug van de kerkmusicus’. Om zijn standpunt over de samenstelling van dat nieuwe liedboek nog eens extra onder de aandacht te brengen, liet hij zich interviewen door ene A.E. Gortel, een zelfverzonnen ‘freelancejournalist’.

Naast de bundeling van artikelen bevat het boek een selectie van vijfentwintig liederen uit de ongeveer honderd melodieën die hij schreef op teksten van onder meer Martin de Geus, Ria Borkent en Sytze de Vries. En als toegift zijn al die liederen ook nog eens op cd gezet en bij het boek gevoegd.

Zo vormen boek en cd een fraai document voor iedereen die geïnteresseerd is in

kerkmuziek en daarnaast wat meer wil weten over de mens Dirk Zwart.

Het boek (incl. cd) kost € 19,95 excl. portokosten, en is te bestellen via de KCZB)

22

RUBRIEK : ZINGENDE KINDEREN

Kinderen hebben de toekomst

Matthijs studeert met zijn vader

VOCAAL

23

Tekst en foto’s: Rintje te Wies

Kinderen zijn voor de toekomstige culturele wereld van onschatbare waarde.

Reden genoeg om henzelf aan het woord te laten over hun grote hobby. In drie afleveringen maakt u kennis met drie zingende jongens van zowel het Kampen Boys Choir als het Roder Jongenskoor. Een drieluik ter inspiratie en wellicht ook ‘ter vermaeck’.

In deze tweede aflevering is het de beurt aan Matthijs. Hij deed op 1 december 2020 zijn officiële toelatingstest met o.a. het anthem Lord, let me know mine end van Maurice Greene. Sindsdien mag hij de witte superplie dragen over zijn rode toga en is hij volwaardig lid van het Roder Jongenskoor. We laten hem graag aan het woord …

Wie is er op het idee gekomen om jou aan te melden bij het Roder Jongenskoor?

Papa en mama hadden al wel eens gevraagd of ik niet bij het Roder Jongenskoor wilde. Ik vond het niet zo’n goed idee. Een jaar later kwam er een oproep via school om proeflessen te volgen. Een andere jongen in de klas zou ook gaan en toen dacht ik: ‘Dan ga ik ook’. De andere jongen is nooit komen opdagen.

Je hebt een paar maanden geleden je test

Wie helpt jou thuis het meest? Hoe gaat dat in

gehaald; hoe was dat?

z’n werk?

Toen ik er middenin zat vond ik het heel spannend. En toen ik het had gehaald vond ik het heel leuk.

Soms papa en soms mama. Met papa oefen ik met de piano met mama met de muziekopnames die meneer Te Wies stuurt.

Wat was je eerste indruk op de kennismakings-

Welke muziek zing je het liefst? Is er ook

lessen?

muziek bij waar je een hekel aan hebt?

Spreek je buiten de lessen en repetities om ook

Ik vond het heel erg leuk, vooral de ruimtehelm die ik moest opzetten.

Ik zing het liefst de muziek van het Roder Jongenskoor. Er is niet echt muziek waar ik een hekel aan heb.

wel af met jongens van het koor?

Matthijs tijdens de uitvoering van de Matthäus Passion

Je volgt sinds kort ook sololessen. Hoe vind je dat?

Eigenlijk niet zoveel, we hebben wel veel lol als we onderweg naar een concert zijn en als we even tijd hebben om te chillen.

Heel erg leuk. Solo zingen is het allerleukst.

Is er iets op het koor waar je naar uitkijkt?

Had je het Roder Jongenskoor al eens gehoord?

Ik was een keer naar een kerstconcert geweest (toen vroegen mijn ouders of ik dat ook niet wilde).

Mijn eerste solo optreden!

Heb je nog andere hobby’s?

Ja, hockeyen, voetballen en gamen.

Hoe vinden je klasgenootjes het dat je zingt bij het RJK?

Die vinden het wel leuk. De muziekleraar op school vindt dit het allerleukst. Die vertelt aan iedereen dat er een jongen op school is die heel mooi kan zingen.

Wat zou je nog graag willen meemaken met of op het koor?

Met het koor naar Engeland!!

Naschrift: Op vrijdagavond 9 juli zong Matthijs zijn eerste solo: het Pie Jesu uit het Requiem Fragment ‘Lord, let me know mine end’

van Gabriel Fauré tijdens het concert van het Roder Jongenskoor ter afsluiting van het seizoen 20/21.

VOCAAL

REPERTOIRE

25

Tekst: Michel Hogenes

Ingeklemd tussen de middeleeuwen en de barok wordt de periode van ongeveer 1400 tot 1600 in de muziekgeschiedenis de renaissance genoemd. De 15e eeuw wordt aangeduid als vroege renaissance waarin de Vlaamse polyfonie met componisten als Johannes Ockeghem, Jacob Obrecht en Josquin des Prez een belangrijke rol speelde. Het begin van de 16e eeuw wordt de hoogrenaissance genoemd. De Vlaamse polyfonie bleef zich in deze tijd verder ontwikkelen en vond z’n weg naar andere landen in Europa, zoals naar Italië met onder meer Giovanni Pierluigi da Palestrina, naar Spanje met o.a. Tomás Luis de Victoria en naar Engeland waar William Byrd grote bekendheid verwierf. De periode na 1530 wordt de late renaissance genoemd. In deze periode ontstond in Italië een indrukwekkende meerkorige traditie.

Mark Keane

The Oxford Book Of Upper-Voice Polyphony A collection of sixteenth-century motets in two to six parts Met zijn twee, toen nog drieënnegentig stellingen tellende, brieven aan de aartsbisschoppen van Maagdenburg/Mainz en Brandenburg leidde Maarten Luther in 1517 de reformatie in. Het was aanvankelijk niet Luthers intentie om een beweging in gang te zetten die uiteindelijk tot protestantse kerken zouden leiden die geheel van Rome los zouden komen te staan. Zelfs toen de breuk onoverkomelijk was geworden bleef de Lutherse kerk veel van de traditionele katholieke liturgie voorleven, waaronder het gebruik van Latijn tijdens de dienst. Ook veel katholieke muziek bleef behouden, zoals het gregoriaans en de polyfonie. Soms met de oorspronkelijke Latijnse tekst. Soms met Duitse vertalingen.

Engelse vertaling opgenomen die echter niet bedoeld is om te zingen. Het repertoire in deze bundel is niet gebonden aan één periode van het kerkelijk jaar. Zeer interessant is de gedetailleerd informatie die achter in het boek over alle motetten is opgenomen. Deze betreft historische achtergronden en broninformatie.

Dr. Mark Keane, de samensteller van deze uitgave, is een Ierse koordirigent, docent en organist. Keane studeerde aan de Royal Irish Academy of Music/Trinity College Dublin en is als organist en ‘Director of Music’ verbonden aan Tuam Cathedral, County Galway, en hoofd muziek aan het Galway Community College.

Mark Keane stelde voor Oxford University Press een bundel van 43 16e-eeuwse motetten samen die uit bovenstaande traditie voortkomen. De zetting van deze motetten is uiteenlopend van 2- tot 6-stemming, voor a capella ‘upper voices’ oftewel vrouwen- of jongenskoren. De bundel bevat ook twee dubbelkorige werken. The Oxford Book of Upper-Voice Polyphony is een verzameling zorgvuldig samengestelde en bewerkte composities uit de renaissance. Zowel wetenschappelijk als praktisch is dit boek een onschatbare aanvulling op de bibliotheek van elk koor dat dit genre wil verkennen in een liturgische en/of concertzetting.

The Oxford Book of Upper-Voice Polyphony bevat zowel bekende als minder bekende werken, alsmede werken die voor het eerst in moderne notatie zijn gepubliceerd. Alle bewerkingen zijn gebaseerd op originele bronnen. Bij een groot aantal motetten is een pianoreductie opgenomen die tijdens repetities gebruikt kan worden. De teksten van de motetten zijn alle in het Latijn. Bij alle teksten is een

The Oxford Book Of Upper-Voice Volyphony A collection of sixteenth-century motets in two to six parts Mark Keane Oxford University Press 2021 ISBN 978-0-19-353485-8 Vrouwenkoor, 2 tot 6 stemmig

VOCAAL

26

SOLISTENRUBRIEK

VOCALISTEN

MERIAM DE KORTE, alt/mezzo. www.meriamdekorte.

ARIE DE KORTE, ervaren organist, pianist en dirigent

com / upcoming. 06-47617343; meriamdekorte@

voor begeleiding tijdens kerkdiensten, concerten,

Sopranen

icloud.com

etc., tel.: 06-53946684; e-mail: arie@ariedekorte.nl

LAUREN ARMISHAW, sopraan. Den Haag, laureaat

NATHALIE MEES, alt/mezzo-sopraan. Bankastraat 67,

LINEKE LEVER, uitvoerend musicus piano voor

Vocalisten Presentatie 2009, specialist in barok/

2585 EH Den Haag; tel.: 070-3222656/06-11061264;

kooruitvoeringen, ensembles, opnames etc.

klassiek/20ste eeuw; tel.: 06-42065436;

e-mail: nathaliemari@12move.nl;

Ook mogelijkheden met pianoduo. Informatie:

www.laurenarmishaw.com

www.nathaliemees.nl

tel.: 06-41391515; e-mail: linekelever@gmail.com;

MARLEEN VAN DIJK, sopraan. Oratorium, lied, opera,

MAAIKE MOLENAAR, alt/mezzo-sopraan. Utrecht;

www.linekelever.nl

concertzangeres. Smidstraat 74, 2231 EN Rijnsburg;

tel.: 06-30927727; e-mail: maaikemolenaar@online.nl

TROMPETDUO ARJAN EN EDITH POST, 0525-662042;

tel. 071-4027932/06-20417256; e-mail:

LYSBETH RIEMERSMA, contralto. Oratorium, opera,

www.promusic.nl; info@promusic.nl

marleenvandijk@xs4all.nl

lied, Wyldsang 15, 9244 HJ Beetsterzwaag; tel.:

ROEL PRAAS, pianist/begeleider van koren, instru-

MARLEEN EVERINK, sopraan. Enschede; tel.:

0512-382070; e-mail: lysbethriemersma@me.com

mentalisten en zangers. Tevens solo-repertoire.

06-28832907; e-mail: marleeneverink@hotmail.com;

MARTINE STRAESSER, alt/mezzo. Oudshoornseweg

Wanne 9, 7641 HE Wierden; tel.: 0546-576638;

www.marleeneverink.com

114b, 2401 LC Alphen aan den Rijn; tel.: 0172-

www.praas-piano.nl

GONNIE VAN HEUGTEN, sopraan. Utrecht; tel.:

769057/06-22237481; e-mail: straesser@zonnet.nl

ORKESTEN

06-44676699; e-mail: gonnievanheugten@gmail. com; www.gonnievanheugten.com

Tenoren

TITIA VAN HEYST, lyrische sopraan. Veelzijdig

REIN KOLPA, Hyacintenlaan 1, 1215 BA Hilversum;

ACCADEMIA AMSTERDAM, begeleidingen op maat,

repertoire in oratorium en kamermuziek. Informatie/

tel.: 035-7725731/06-22711778;

corona-proof en zonder risico’s. Zie advertentie

boekingen: 06-25010423; www.titiavanheyst.nl

e-mail: rein@reinkolpa.nl

in dit blad. Voor info en offerte: 06-24254791;

IRIS DE KOOMEN, sopraan. Molenstraat 7,

LEON VAN LIERE, tenor. tel.: 06-24711875; e-mail:

begeleidingen@accademia-amsterdam.nl

6701 DM Wageningen; tel.: 0317-621007; e-mail:

info@leonvanliere.nl of Pollock Artists Management:

ARS MUSICA ORKEST, professioneel, flexibel, jong

irisdekoomen@upcmail.nl

tel.: 020-6255599; e-mail: pollock@chello.nl

én ervaren! Orkestbegeleidingen van hoge kwaliteit;

MARJAN KUIPER, sopraan. Liseiland 26, 2285 JT

ARCO MANDEMAKER, tenor. Herenweg 3, 2211CA

vanuit liefde, passie en overtuiging. Boekingen

Rijswijk; tel.: 070-3947003; e-mail:

Noordwijkerhout; tel.: 0252-347493/06-20563361:

via info@stichtingarsmusica.nl

kuiper.mh@gmail.com; www.marjankuiper.nl

e-mail: a.mandemaker@kpnplanet.nl;

AtotZ: NATIONAAL SYMFONISCH KAMERORKEST,

BAUWIEN VAN DER MEER, sopraan. Utrecht;

www.arcomandemaker.nl

professioneel, enthousiast, flexibel, alles in eigen

tel.: 06-25531227; e-mail: bauwienvandermeer@

AART MATEBOER, tenor, oratorium. Noordtzijstraat

beheer en betaalbaar. Offertes op maat, incl. afdracht

gmail.com; www.bauwienvandermeer.nl

34, 8266 DG Kampen; tel.: 038-3326603/

sociale- en fiscale premies. tel.: 06-28120878;

TANJA OBALSKI, sopraan. Barok, klassiek,

06-13575448; e-mail: mateboeraart@gmail.com

e-mail: info@naska.nl; www.naska.nl

historische uitvoeringspraktijk, tel.: 06-24525496;

BAROKORKEST FLORILEGIUM MUSICUM, professio-

e-mail: info@tanjaobalski.nl; www.tanjaobalski.nl

Bassen

nele koorbegeleiding op historische instrumenten

CLAUDIA PATACCA, sopraan. Timiaanlaan 7, 7573

JAN ALOFS, baszanger voor oratorium, liederen,

voor heel Nederland. Tevens losse verhuur kistorgel

BZ Oldenzaal; tel.: 06-53737747; e-mail: claudia@

opera. Eindstraat 25, 6099 BE Beegden; tel.:

(Klop 8-4-2-3). Informatie: tel.: 06-19834162, Paul

patacca.nl; www.patacca.nl; www.giravoce.nl

0475-573435

van der Linden; e-mail: info@florilegiummusicum.nl;

LUTHINE POSTUMA, sopraan. H. Steenbeekhof 25,

PETER ARINK, bas/bariton. Opera, concert.

www.florilegiummusicum.nl

8264 BZ Kampen; tel.: 038-3326029; e-mail:

De Stegge 9, 7137 ND Lievelde; tel.: 06-25091235;

CAPPELLA MARIA BARBARA, sinds 2000 hét barok-

luthine@kavoca.com

e-mail: p.arink@operaballet.nl

orkest voor koorbegeleiding & verhuur van kistorgel

TINEKE ROSEBOOM, sopraan. Breed repertoire in

COERT VAN DEN BERG, bas-bariton. Rozengaarde 41,

en klavecimbel. Informatie: tel.: 06-26358608;

oratorium, koorwerken en kamermuziek. tel.: 06-

3831 CC Leusden; 06-13621658;

e-mail: henkvanzonneveld@ziggo.nl;

17903456; e-mail: info@tinekeroseboom.com; opna-

info@coertvandenberg.nl; www.coertvandenberg.nl;

www.henkvanzonneveld.nl

mes in beeld en geluid: www.tinekeroseboom.com

Contact rechtstreeks of via www.10vocaal.nl

DORDRECHTS KAMERORKEST, jarenlange professio-

CAROLINE STAM, sopraan. Prins Hendrikstraat 67,

NOËL CASTELEYN, bas/bariton. Overwaard 21,

nele ervaring in koorbegeleiding, met flexibele

1501 AN Zaandam; tel.: 075-6700456/06-28069626;

4205 PA Gorinchem; tel.: 06-83810302; e-mail:

bezetting. Informatie: www.dordtskamerorkest.nl

www.carolinestam.nl

zang@noelcasteleyn.nl; www.noelcasteleyn.nl

FLAIR, allround, professioneel orkest met jonge

PETRA STOUTE, sopraan Amersfoort;

BAS KUIJLENBURG, bas/bariton. Hoefblad 13,

musici en flexilbele bezetting, dat bijzonder

tel.: 06-21232112; e-mail: petrastoute@gmail.com;

4102 JP Culemborg; tel.: 0345-522090; e-mail:

repertoire als uitdaging ziet. Offerte incl.

www.petrastoute.com/www.clarussolistenkwartet.nl

info@baskuijlenburg.nl; www.baskuijlenburg.nl

loonadministratie; www.demuzenval.nl/flair

CLARA DE VRIES, sopraan. Oreganoweg 39,

MATTHIJS MESDAG, bariton. Hendrik Marsmanlaan

HET PROMENADE ORKEST, professioneel, toegewijd:

8042 NT Zwolle; tel.: 038-4549164/06-51117848;

11, 2624 TJ Delft; tel.: 06-19616464; e-mail:

voor al uw koorbegeleidingen in alle mogelijke

e-mail: claradevries@gmail.com

info@matthijsmesdag.nl; www.matthijsmesdag.nl

bezettingen. Inlichtingen: Rolf van Kreveld, tel.:

SABINE WÜTHRICH, sopraan. Passeerdersstraat 67,

LARS TERRAY, bariton. tel.: 06-53619509;

075-6703054; e-mail: info@hetpromenadeorkest.nl

1016 XB Amsterdam; tel.: 020-6251361/

e-mail: bas.groep3@gmail.com

L’ORCHESTRA PARTICOLARE, Arjan Post, 0525-662042; www.promusic.nl; info@promusic.nl

06-24551349; e-mail: sabinewuethrich@hotmail. com; www.sabinewuthrich.com

INSTRUMENTALISTEN

Alten

HEIN HOF, uitvoerend musicus orgel, clavecimbel

NBO! Informatie: Evert Jan Schuur, 06-29552335;

MARJOLEIN AARTSEN, alt. Oratorium/opera, o.a. Bach,

in Amersfoort. Kistorgel- en clavecimbelverhuur.

e-mail: info@nederlandsbegeleidingsorkest.nl;

Händel. J.J. Cremerstraat 10 II, 1054 TD Amsterdam;

tel.: 033-4630673/06-33720462;

www.nederlandsbegeleidingsorkest.nl

tel.: 06-15505297; e-mail: m.aartsen3@upcmail.nl

e-mail: heinhof@ziggo.nl

STRIJKLICHT, Professioneel, flexibel en betaalbaar.

EMMA BROWN, (UK, 1985), alt/mezzo-sopraan.

ANDRÉ DE JAGER, organist, orgelleraar, componist/

Orkest, groot en klein ensemble (415 - 430 - 440

Concertzangeres, oratorium, lied, opera, tel.:

arrangeur voor muziek op maat. tel.: 078-6411336/

hertz). Door heel Nederland. Frank Rutgers,

06-34217659; e-mail: ejebrown@gmail.com;

06-22489601; e-mail: info@andredejager.nl;

tel.: 06-53610228; e-mail: rutgersfrank@gmail.com

www.ejebrown.com

www.andredejager.nl

NEDERLANDS BEGELEIDINGSORKEST, al 25 jaar professioneel en bevlogen. Uw koor verdient het

VOCAAL

27

DIVERSEN

KAVÓCA (Kamper Vocaal ensemble) Luthine Postuma en ensemble verlenen op aanvraag medewerking

ANNETT ANDRIESEN, mezzo-sopraan, IVC directeur,

aan concerten óf verzorgen concert-lezingen.

adviseur opera, coaching/carrière adviezen. tel.:

Inlichtingen: tel.: 038-3326029

06-20570385; e-mail: andriesen@edwinrutten.nl

KOOR- EN ORKESTDIRECTIE, les in dirigeertechniek,

GORCUM BOYS CHOIR, De choristers van het

repetitietechniek, literatuurkennis. Voor meer

GBC werken graag mee aan uw uitvoering van de

informatie: Wim van Herk, tel.: 06-15417106 of

Matthäus Passion. Daarnaast ook zelfstandige

www.wimvanherk.nl

optredens met het gehele koor. Inlichtingen:

IMPRESARIAAT KOX VOCAAL ‘DESKUNDIG EN

06-42904168 of dirigent@gorcumboyschoir.nl

BETROUWBAAR’ Padangstraat 3, 3742 CX Baarn;

KISTORGEL te huur van Cappella Gabrieli, uniek

tel.: 035-5426280; e-mail: info@koxvocaal.nl;

kloporgeltje uit 2007, 1x renaissance 8-voet (1610)

www.koxvocaal.nl

en 1x barok 8-voet. Het klavier kan chromatisch

POLLOCK ARTISTS MANAGEMENT, Impresariaat,

een grote secunde omhoog en een reine kwart naar

Valkenburgerstraat 30e, 1011 LZ Amsterdam;

beneden verschoven worden. Geen busje nodig voor

tel.: 020-6255599; e-mail: pollock@chello.nl;

transport. Huurprijs in overleg. tel.: 06-14487661

www.pollock.nl

50 jaar zingen Tijdens de uitgestelde ledenvergadering van Cantate Domino uit Zoeterwoude konden de leden van het koor een Harry Lichtendonk, Cor Resseler (KCZB) en Ineke Coenders klein feestje vieren.

Maar liefst twee koorleden, Ineke Coenders en Harry Lichtendonk, werden gehuldigd omdat ze 50 jaar lid van Cantate Domino zijn. Uit handen van Cor Resseler van de KCZB ontvingen zij een bronzen beeldje, bloemen en een certificaat. Ineke is al lid vanaf 1970 en is altijd zeer actief geweest voor het koor. Niet alleen was ze bestuurslid, maar samen met haar man heeft ze ook een muziekbibliotheek voor Cantate Domino opgezet. Harry is lid vanaf 1971, was ook een aantal jaren bestuurslid en speelt een grote rol op de achtergrond als steun en toeverlaat voor diverse penningmeesters en als bewaker van de website.

Cantate Domino is alweer volop aan het repeteren (maandagavond in Ons Huis in Zoeterwoude om 20.00 uur), waarbij geoefend wordt voor een advents-/kerstconcert op zondagmiddag 28 november 2021 in de Dorpskerk van Zoeterwoude.

Meer informatie: cantatedomonizoeterwoude.nl

‘ Blij om je horen’ Componist, zanger en dirigent Jetse Bremer maakt, in opdracht van de KBZON, een lied om koren te ondersteunen en inspireren, en om te vieren dat we eindelijk weer samen kunnen zingen!

Van het lied zijn vijf verschillende arrangementen gemaakt: voor jeugdkoor, vrouwenkoor, mannenkoor, gemengd koor met één mannenstem en gemengd koor (SATB), allemaal met pianobegeleiding. KBZON stelt de partituren en bijbehorende oefenfiles gratis ter beschikking aan alle koren in Nederland. Meer informatie en downloadlinks zijn te vinden op: www.kbzon.nl

COLOFON

Vocaal Magazine van de KCZB Redactie Herman Schimmel, hoofdredacteur Met medewerking van René de Cocq, Sheila Conolly, Michel Hogenes, Rintje te Wies Fotografie/illustraties Ellen Koelewijn, Diederik Rooker, Herman Schimmel, Richard Tennekes, Sjaak Verboom, Rintje te Wies, Petra Weijers Kopij en persberichten Uiterlijk de 1e van de maand voorafgaand aan de maand van verschijning dienen kopij en persberichten in het bezit van de redactie te zijn (vocaal@kczb.nl) Advertenties Tarieven voor advertenties (incl. 21% BTW): Achterpagina (kleur) € 943,80 Binnenwerk zwart/wit: 1 pag. € 677,60; 1/2 pag € 338,80; 1⁄4 pag. € 169,40; 1⁄8 pag. € 108,30.

Toeslag kleur: 25%.

Kortingen voor voor KCZB leden: voor een 1/8 pagina is 40% en voor een 1/4 pagina 20%.

Kortingen worden toegepast bij: 4 plaatsingen binnen 1 jaar: 15% Solistenrubriek Tarieven voor een solistenadvertentie (incl. 21% BTW) Eerste drie regels € 45,40; per regel extra € 34,50 Abonnementen Tarieven voor een abonnement (incl. 21% BTW) Particulier € 15,00 per jaar.

Collectief € 12,50 per jaar (alleen voor KCZB-leden) Wijziging in aantal abonnementen alleen per 1 januari.

Adres Vocaal KCZB - Koningin Wilhelminalaan 2 2252 GN Voorschoten (071) 560 55 55 vocaal@kczb.nl www.kczb.nl Overname artikelen Voor overname van artikelen uit Vocaal is toestemming nodig van de KCZB: bestuur@kczb.nl Bij publicatie dienen de bron, de datum en de auteur vermeld te worden.

Vormgeving en drukwerk Vormgeving: Beyond Illusions, Herman Dijenborgh Drukwerk: Graphité, Theo Basten Oplage 5100 exemplaren - ISSN 0166-6193 Nr. 03 | september-oktober 2021