Ύψωμαν

‘‘Υψωμαν’’

Αλέξανδρος Παρχαρίδης Ιωάννης Σανίδης

H φωνή, οι δεξιοτεχνίες αλλά και οι ειδικές δεξιότητες δε μας ανήκουν. Στα πλαίσια της αδιαμφισβήτητης δικαιοσύνης Του, αποτελούν μέρος ενός προγράμματος που για κάποιο λόγο Αυτός μας όρισε. Αυτό το δώρο λοιπόν, το προσφέρουμε κι εμείς ως αντίδωρο, “Ύψωμαν” όπως έλεγαν οι Έλληνες του Πόντου σε όλους εσάς τους αδερφούς μας. Αλέξανδρος Παρχαρίδης

Έκουαμε εμπροστά του γερονταδίων τα τραωδίας. Πατρίδας τραωδίας. Άμον παρχαρί’ νερόν. Άμον τον ουρανόν όντες σύρ’ κ’ αιχτρά. Και τερείς, και όθεν μερέαν κλώσκεσαι, άλλο θαμαστόν έρται σε εν’! Να παλαλούται άθρωπον! Αΐκα τραωδίας… Κ’ επεκεί, όσον ντ’ επήεν, εκάτσεν κά το βούδ ’. Εκείνο το γλυκύν η καλατσή, εδέβεν πλαν, εχάθεν. Ζατί, π’ έξεραν να καλατσεύ’νε, με τον κύρη μ’ π’ έσανε σα χρόνια, οι μαύροι εγλύσκουσαν απέσ’ σα χωράφα, σα Γερμανίας και σου ζου τα κώλια αποπίσ’! Νε χασιέτ’ και νε τερμάν’. Ντο μουχαπέτα θ’ εποίν’νανε…; Εποίν’ναν, αμά εκείνο το πρωτιζ’νόν εχάθεν. Άλλ’ υστερ’νά εσκάλωσαν και κατ’ αγνά κεμεντζέδες έπαιζαν, κάτ’ αγνόν η καλατσή, να έκουεν ατα ο πάππο μ’ θ’ έλεεν: «Αούτα πα π’ εξέγκεν σο μεϊτάν, ντ’ ένουνιζεν;» Άμα, έλεεν ο γέρον: «Ας σο καφούλ’ ντο ’κ’ εμεύ’ς εβγαίν’ ο λαγόν!». Σαλτεύκεται παστάν! Εγώ ’κ’ έμευα καμμίαν, ατώρα θα είναι αθρώπ’, τωριζ’νοί, σ’ εμέν καικά χάταλα, και θα εβγάλ’νε τραωδίας, Ρωμαίικα. Και να πεγνεύκουμ’ ατά μαναχόν, γιοκ! Ν’ ακού’ ατά και παλαλούμαι! Ιστέ… Αλέξη, σο γιάνι σ’ αΐκ’ αθρώπ’ ιεύ’νε! Παιδία, ακούω τα τραωδίας ντ’ εξέγκετεν και εκλώστα επ’ εκεί αδά. Πως εγροικάτεν κι ευτάτ’ ατο, εσείν εξέρετεν. Εγώ έναν τέκ’ θα λέω. Ελέπω τα δουλείας εσουν και ’κι κόφτω τ’ ομούτ!!! Οι παλαιοί εμουν την ευκήν ντο θ’ εδούν’ναν, τον Θεόν πάντα θα έγγευαν. Αρ’ νέισα, εγώ πα ας λέω, ατό το ύψωμαν ντ’ εδώκετε μας κ’ ενέεσαμε, ο Θεός να πλεθύν’ ατο και να χορτάζ’ όλιον ο κόσμος!!! Ιωάννης Τερζίδης

Ερώταναν κι ερήμαναν

Μουσική: Παραδοσιακό, Στίχοι: Αλέξανδρος Παρχαρίδης

Ερώταναν κι ερήμαναν Ο κόσμον για τ’ εσέναν Και ντο να έλεγα ’τ’ς ’κ’ έξερα Τ’ ομμάτια μ’ γομωμένα Όντες τερώ τ’ ομματόπα σ’ Να έξερες ντ’ ελέπω Μ’ αφήντς με ρίζα μ’ ν’ αρχινώ ’Κι θα ’γροικώ να στέκω

Ερώταναν κι ερήμαναν: ρωτούσαν με επιμονή (περίφραση) Γομωμένα: γεμάτα ’κι θα ‘γροικώ να στέκω: δεν θα καταλάβω πού πρέπει να σταματήσω, δε θα μπορώ να σταματήσω (περίφραση)

Εγάπη σ΄ ετελέθεν

Μουσική: Αλέξανδρος Παρχαρίδης, Στίχοι: Ελένη Σιαμίδου Με ντου εσ’κώθες κι έφυες Ας σίναν εφοέθες; Λάχ’ το κρυφόν το θέλεμαν Τη καρδίας-ισ’ εγρέθες Άμον καρβόν’ ντο καίεται Εγάπη σ’ ετελέθεν Γιαβάσ’ - γιαβάσια τ’ άψιμον Εβζήεν κι εχωνεύτεν Όθεν καικά τσατεύω σε Μουστρώντς κι αγριοτερείς με Πέει με ντ’ εσέγκες με το νου σ’ Κι εφτάς πως ’κ’ εγνωρίεις με Απόκρυφα θα έρχουμαι Και κάθουμαι σο γιάνι σ’ Να ’λέπω ντ’ άγνα φτιλακίζ’ Και συντρομάζ’ τ’ απάν’-ισ’

Με ντου…: με το ότι… Ας σίναν: (ερωτ. αντων.) από ποιόν..; Λάχ’: ίσως να… Εγρέθες: (ρ. αγρείμαι) φοβήθηκες, αγριεύτηκες Εχωνεύτεν: «χώνεψε» η φωτιά, έγινε στάχτη Τσατεύω: (τουρκ.) συναντώ Μουστρώντς: (ρ. μουστρώνω) συνοφρυώνεσαι Αγριοτερείς: (άγριος + τερώ) αγριοκοιτάζεις Εσέγκες: (αόρ. του ρ. βάλλω, εισφέρω) έβαλες γιάν’, το: (τουρκ.) το πλάι ντ’ άγνα..;: τι λογής; πώς; Φτιλακίζ’: σπαρταρά, πάλλεται έντονα Τ’ απάν’ -ισ’: η ύπαρξή σου, το είναι σου (μτφ)

Δίγω σε τον Παράδεισο μ΄ (Για τον Τρίτσο)

Μουσική - Στίχοι: Αλέξανδρος Παρχαρίδης

Δίγω σε τον Παράδεισο μ’, Εσύ Κόλασην δώμα Χάρτσον με εσύ μαύρον κατράμ’ Κι εγώ χιονάτ’κον χρώμα Κούντα με αφκά σον κρεμόν Και τα κανάτια μ’ έπαρ’ Πότ’σον με δηλητήριον Κι εσύ πία το νέκταρ Και την καρδία μ’ πα να σκίεις ’Κι θα κακολογώ σε Τα λόγια μ’ τ’ υστερ’νά θα έν’ Πάντα θα αγαπώ σε

Δώμα: (ρ. δίγω, αρχ. δίδωμι) δώσε Χάρτσον: (ρ. χαρίζω) χάρισε κατράμ’, το: (αράβ.) πίσσα Χιονάτ’κον: που έχει το χρώμα του χιονιού Κούντα: (ρ. κουντώ) σπρώξε Κανάτια, τα: (τουρκ.) φτερά

Έπαρ΄ το μαχαίρ΄ σα χέρια σ΄ Μουσική - Στίχοι: Μάκης Πετρίδης

Έπαρ’ το μαχαίρ’ σα χέρια σ’ Σκίσον την καρδία μ’ Τέρεν τ’ όνεμα σ’ γραμμένον Με το αίμα μ’ έν’ Έλα έλα το πουλόπο μ’ Άλλο ’κ’ επορώ Και το άγωμα σ’ ’κι σύρω Καίουμαι πονώ Άπεσ’ σ’ άκλερα τα χέρια μ’ Να έρχεσαι κονεύ’ς Κι απ’ ατού ’πέσ’ άλλο μίαν Πουλί μ’ να μη φευ’ς Κάθουμαι σα μεσοστράτια Κι αναμένω σε Βάι, εδείσωσαν τ’ ομμάτια μ’ Και ’κι φαίνεσαι

Άγωμαν, το: (αρχ. άγω) η αναχώρηση Άκλερος: (α-στερ. + κλήρος) φτωχός, δυστυχής (μτφ) να κονεύ’ς: (τουρκ. κονεύω) να κουρνιάσεις μεσοστράτια, τα: (το μεσοστράτ’) η μέση του δρόμου εδείσωσαν: (ρ. δεισώνω) έγιναν ομιχλώδη, «σκοτείνιασαν»

Όλια τσ΄ εγάπ΄ς τα έμορφα

Μουσική: Αλέξανδρος Παρχαρίδης, Στίχοι: Σάββας Τσενεκίδης

Τίλεον έν’ το φίλεμα σ’ Θέλω να εγνωρίζω Σεπέπ’ να είν’ τα χειλόπα σ’ Σην εγάπ’ να βολίζω Ολίγον να ενόιζες Το πόσον αγαπώ σε Ερχάλ θ’ επαίρ’νες την στράταν Τρυγόνα μ’ ν’ απαντώ σε Όλια τσ’ εγάπ’ς τα έμορφα Σην ψή σ’ θ’ αποκουμπίζω Κι ας σα δύο τ’ ομματόπα μ’ Εσέναν ’κι χωρίζω Σ’ εγκαλιόπο μ’ θα ευρήκ’ς ατό Εείνο ντο εθέλ’νες Εγάπη μ’ έν’ αλλέτερον Απ’ ατό ντο εξέρ’νες

Τίλεον..;: (ερωτ. αντων.) τι λογής; σεπέπ’, το: (τούρκ.) αιτία, αφορμή Βολίζω: βυθίζομαι, κατακλύζομαι Ενόιζες: (ρ. νοΐζω) αντιλαμβανόσουν Ερχάλ: (τουρκ.) κατά πάσα πιθανότητα Αποκουμπίζω: στηρίζομαι, ακουμπώ Χωρίζω: ξεχωρίζω Αλλέτερον: (αόρ. αντων.) αλλιώτικο, διαφορετικό

Ποίσον την καρδία μ΄

Μουσική: Αλέξανδρος Παρχαρίδης, Στίχοι: Σάββας Τσενεκίδης Έλα ψύκα μ’ με τ’ εμέναν Τ’ εύκαιρον τ’ εγκαλιόπο σ’ τσίζω Για τ’ ομματόπα σ’ τα δύο Κάθαν βράδον όνερα χτίζω Ποίσον την καρδία μ’ πουλί μ’ ποίσον Το κορδύλ’ τσ’ εγάπ’ς έλα λύσον Με το φίλεμα σ’ το νάμαν Τση καρδίας τα τερτόπα φεύ’νε, Φοούμαι εμάς ζελεύ’νε Και για την εγάπ’ εμουν λέγ’νε Για το πόσον αγαπώ σε Σον κόσμον τιδέν ’κι θα λέω Εσέν πάντα θ’ αραεύω Θ’ αναμένω σε και θα κλαίω

Ψύκα, η: ψυχούλα εύκαιρον: (επίθ.) άδειο, κενό τσίζω: (ρ. τσίζω και τσούζω) συμπονώ, λυπάμαι κορδύλ’, το: (αρχ. κορδύλη) κόμπος, θηλιά φίλεμαν νάμαν: «γλυκό» φιλί (νάμαν: ο γλυκός οίνος της Θείας Λειτουργίας) αραεύω: ψάχνω, αναζητώ

Άκ΄σον την διαρμενεία μ΄

Μουσική: Αλέξανδρος Παρχαρίδης, Στίχοι: Κωνσταντίνος Καρακασίδης

Ανάθεμα τ’ εφκιάροπο σ’ Ντο κόφτ’ και το νεφές-ισ’ Π’ ελέπ’ σε η χώρα ’κι νοΐζ’ Πως κρύφτς ατά όλια απέσ’-ισ’ Άκ’σον την διαρμενεία μ’ Τοπλάεψον τέρτια, καημούς Και δος ατά φωτίαν Όλια εθαρείς φουρκίζ’νε σε Και πως τελείται η ζήση σ’ Μακρά τρέεις ας σα βάρσανα σ’ Κι ατά τρέχ’ν’ απ’ οπίσ’-ισ’ Ακούς παλαλωτά να κρούει Τη καρδίας-ισ’ ο χτύπον Κι όλιον τον βράδον πολεμάς Και ’κι κοιμάσαι ύπνον

Χάσον τα πάθια σ’ μη νουνίεις ’κ’ έχ’νε τελεμονήν Πάντα ο ήλιον θα εβγαίν’ Ας σην ανατολήν

Εφκιάροπον, το: (αραβ.) μικρή λύπη, μελαγχολία Νεφέσ’, το: (αραβ.) αναπνοή Χώρα, η: πάντες οι μη οικείοι Διαρμενεία, η: (ρ. διαρμενεύω) συμβουλή, νουθεσία Τοπλάεψον: (ρ. τοπλαεύω, τουρκ.) μάζεψε Εθαρείς: (ρ. θαρώ, θαρρώ, αρχ. θεωρώ) νομίζεις Φουρκίζ’νε: (ρ. φουρκίζω) πνίγουν Παλαλωτά: (παλαλός, αρχ. απολωλώς) ανόητα, τρελά

Του νου μ΄ η συντροφία

Μουσική: Παραδοσιακό, Στίχοι: Αλέξανδρος Παρχαρίδης

Έχπασες το καρδόπο μου Με τα δύο τα χέρια σ’ Εγάπη σ’ έτον άψιμον Κι εγέντονε αέρας Έφυες και εγόμωσες Το καρδόπο μ’ καρφία Θα είσαι ούσνα θα εβγαίν’ η ψή μ’ Του νου μ’ η συντροφία Κι αν αποθάνω μ’ εθαρείς Εγάπη μ’ θα τελείται Σεβντάς καϊτέν όντες θ’ ακούς Αρ’ εκειαπέσ’ θα κείται

Έχπασες: (ρ. αχπάνω) απέσπασες, ξερίζωσες Άψιμον, το: (ρ. άφτω) φωτιά, έξαψη καϊτέ, η: (τουρκ.) μουσικός σκοπός, μελωδία εκειαπέσ’: εκεί μέσα Κείται: (αρχ.) βρίσκεται

Το βέλος

Μουσική: Κωνσταντίνος Καρακασίδης Στίχοι: Παραδοσιακό - Κωνσταντίνος Καρακασίδης (ρεφρέν)

Σαΐ τας σύρ’νε τ’ ομμάτια σ’ Πουλί μ’ μαλαματένια Έρχουν’ καρφούνταν σην καρδία μ’ Κι εβγαίν’νε ματωμένα Το καρδόπο μ’ ετρύπεσεν Το βέλος τη σεβντάς Σ’ έναν σολούχ’ γιαβρόπο μου Γέλος την κλαίη εφτάς Ο λογισμός σ’ περήφανον Ο νους σ’ καταραμένον Κι η καλατσή σ’ μαευτικόν Τ’ αναθεματισμένον Αλλάζ’ και δί’ και παίρ’ η χρά σ’ Αρ’ όντες καλατσεύ’ς με Τ’ ομμάτια σ’ ‘ίνταν μαγικά Με τ’ εείνα μαεύ’ς με

Σολούχ’, το: (τουρκ.) αναπνοή Κλαίη, η: κλάμα Καλατσή, η: ομιλία, λόγος Δί’ και παίρ’ η χρά σ’: αλλάζει η χροιά του προσώπου σου (περίφραση)

Το άγωμαν κι η έλα σ΄

Μουσική - Στίχοι: Αλέξανδρος Παρχαρίδης

Το άγωμα σ’ ’κι σύρκεται Σην έλα σ’ σασιρεύω Το φέψιμο σ’ νεριάσκουμαι Την έλα σ’ αβλαεύω Το άγωμα σ’ θα παίρ’ την ψη μ’ H έλα σ’ θ’ ανασταίν’ με Αν έν’ να φεύ’ς αούτο η γης Ας σκίεται και παίρ’ με H έλα σ’ έν’ γλυκύν κρασίν Την ψη μ’ που γαλενίζει Το άγωμα σ’ φαρμακερόν Την καρδία μ’ κατασκίζει

Έλα, η: (από το ρ. έρχομαι) ερχομός σύρκεται: (ρ. σύρω = έλκω, τραβώ) αντέχεται σασιρεύω: (τουρκ., και σασουρεύω) σαστίζω φέψιμον, το: (ρ. φεύω) η φυγή νεριάσκουμαι: αποστρέφομαι, σιχαίνομαι αβλαεύω: (τουρκ.) κυνηγώ, επιδιώκω

Κάποτε έρ΄ται ατσάμωτος

Μουσική: Παραδοσιακό, Στίχοι: Αλέξανδρος Παρχαρίδης

Κάποτε έρ’ται ατσάμωτος Κάποτε χτενιγμέντσα Μίαν λες έν’ κριματιστέρ’ Μίαν τραελεμέντσα Εσύ μ’ αΐκον τερπιέν’ Π’ εδώκε σε ο κύρη σ’ Μεσανυχτί’ πώς έραζες Έξ΄ ας σο παραθύρι σ’ Ντό να ’φτάγω τον ανοιχτήν Και όλτς τσοι προφητάδες Σην ψη μ’ εξέρω ντο θ’ ανοίεις Λογιών λογιών γεράδες Άμον ντο κρούεις εσύ σο νου μ’ ’Ίνουμαι κι όλιον κλαίω Άκ’σον πουλί μ’ πώς τραγωδώ Και ντό λογόπα λέω

Ατσάμωτος: (α-στερ.+τσάμιας) χωρίς πλεξούδες στα μαλλιά της κριματιστέρ’, το: άνθρωπος άδικα αξιολύπητος τραελεμέντσα: (ρ. τραελέυω) χαϊδεμένη τερπιέν’, το: νουθεσίες, διδάγματα έραζες: (ρ. αράζω) πηδούσες, πεταγόσουν ανοιχτής, ο: αυτός που μπορεί να προβλέγει τη μοίρα γεράδες, τα: (τουρκ.) πληγές κρούεις σο νού μ’: έρχεσαι στο μυαλό μου (περίφραση), ’ίνουμαι και...: μου έρχεται να (περίφραση)

Αν αποθάνω

Μουσική - Στίχοι: Αλέξανδρος Παρχαρίδης

Κάπως μαθάντς επέθανα Εσύ τσιτσάκ’ τη ψής-ιμ’ Τέρ’ και παρακάλ’ τον Θεόν Αφ’ς κι έλα απ’ οπίσ’-ιμ’ Αν αποθάνω κι υστερ’νά Και λύουμαι και βζήνω Χώρια αν έμ’νες σην νηγήν Εκέσ’ εσέν ’κ’ αφήνω Σην πόρταν του Παραδεισί’ Θα κουβαλώ σε άνθια Πελκί και ανασπάλομεν Ντ’ έσυράμε τα πάθια Και θα καλωσορίζω σε Με λόγια τση σεβντάς-ι Και την εγάπ’ ντο έκρυφτα Αντσάκς θα εγροικάς-ι

τσιτσάκ’, το: (τουρκ.) λουλούδι άφ’ς: (προστ. του ρ. αφήνω) άφησε Λύγουμαι: λιώνω πελκί: μήπως έσυράμε: υπομείναμε αντσάκς: μόλις, επιτέλους

Τραγούδι: Αλέξανδρος Παρχαρίδης Λαούτο: Νίκος Σιδηρόπουλος Κλαρίνο-ζουρνάς: Μιχάλης Σιώπης Νταούλι: Γιάννης Πολυχρονίδης

Λύρα: Ιωάννης Σανίδης Ούτι: Μίλτος Σπυριδόπουλος Κρουστά: Γιώργος Τσαϊρίδης Κοντραμπάσο: Γιάννης Καρακαλπακίδης

Προφορά των συμβατικών στοιχείων ξ όπως το γαλλικό kch. σ όπως το γαλλικό ch χ όπως το γαλλικό ch. ψ όπως το γαλλικό pch. Με το (υφέν) υπογραμμίζονται οι συνιζήσεις ια, εια, ιo ύστερα από σύμφωνο εκτός από τα σύμφωνα γ, κ, λ, ν και χ και προφέρονται πολύ μαλακά χωρίς ν’ ακούγεται ο ήχος του γ όπως γίνεται στην κοινή ελληνική. Επίσης υπογραμμίζονται τα φωνήεντα ή δίφθογγοι δύο λέξεων όταν συνεκφέρονται.

Γραφιστική επιμέλεια: Στέλιος Κυριζάκης (Stilkir) Εξώφυλλο: Δημήτρης Διαμαντόγιαννης (JimDia Graphics) Φωτογραφίες: Ιωάννα Τσάκα Φιλολογική επιμέλεια: Αναστασία Μαχαιρίδου Hχοληψία-Μίξη ήχου: Γιώργος Μπακάλης (Eastside Recording Studio) Mastering: Απόστολος Σιώπης (Siopis Masters) Παραγωγή-Επιμέλεια παραγωγής: Κωνσταντίνος Καρακασίδης

alexisparharidis

Ευχαριστούμε θερμά για την στήριξή σας!

copyright Αλέξανδρος Παρχαρίδης © 2019