Hp këshillin ekonomik social

Republika e Kosovës Republika Kosova-Republic of Kosovo Kuvendi - Skupština – Assembly

HULUMTIM PARLAMENTAR

Këshillin Ekonomik-Social

Shqip Srpski

Përgatitur për:

Komisionin për Shëndetësi, Punë dhe Mirëqenie Sociale

Qershor, 2015

Ky hulumtim parlamentar është mundësuar me përkrahjen e USAID-së për projektin e zbatuar nga Instituti Demokratik i Kosovës (KDI). Ky projekt ka për qëllim të asistojë Drejtorinë për Hulumtime, Arkivë dhe Bibliotekë me hulumtime nga institutet hulumtuese jashtë Kuvendit në fusha të caktuara dhe specifike.

Hulumtimi është bërë me kërkesë të Komisionit për Administratë Publike, Qeverisje Lokale dhe Media me datën 7 maj, 2015, dhe është ekskluzivisht për Kuvendin e Kosovës dhe Komisionin që i ka kërkuar. Po ashtu, këto hulumtime i përmbahen kritereve të objektivitetit, paanshmërisë dhe nuk synojnë të japin rekomandime por vetëm të dhëna faktike dhe praktika lokale, rajonale dhe ndërkombëtare për çështjet hulumtuese të kërkuar nga Komisioni Parlamentar.

Ky hulumtim është përgatitur nga Oda Ekonomike Amerikane në Kosovë. Përmbajtja e këtij hulumtimi nuk paraqet pikëpamjet apo qëndrimet e USAID-it apo KDI-së.

Ovo parlamentarno istraživanje omogućeno je podrškom USAID-a za projekat koji realizuje Kosovski demokratski institut (KDI). Ovaj projekat ima za cilj da pomogne Odeljenju za istraživanja, arhivu i biblioteku istraživanjima istraživačkih instituta van Skupštine u određenim i konkretnim oblastima.

Ovo istraživanje zahtevao je Odbor za javnu administraciju, lokalnu upravu i medije dana 07. maja 2015. i isključivo se sprovodi za potrebe Skupštine Kosova i datog odbora. Takođe, ova istraživanja poštuju kriterijume objektivnosti, nepristrasnosti i nemaju za cilj da pruže preporuke već samo faktičke podatke i lokalne, regionalne i međunarodne prakse za istraživačka pitanja koja zahteva skupštinski odbor.

Autor ovog istraživanja je Američka privredna komora na Kosovu. Sadržaj ovog istraživanja ne odražava gledišta ili stavove USAID-a ili KDI-a.

PËRMBAJTJA I.

Parathënie .............................................................................................................................. 5

II.

Baza Ligjore ........................................................................................................................... 6 Ligji për Këshillin Ekonomiko-Social ............................................................................................. 6 Rregullorja e Punës së Këshillit Ekonomiko-Social ...................................................................... 7

I.

Praktikat ndërkombëtare për Çështjet Kryesore ................................................................ 8 Kosovë ......................................................................................................................................... 8 Mali i Zi......................................................................................................................................... 8 Serbia........................................................................................................................................... 8 Sllovenia ...................................................................................................................................... 8 Holanda........................................................................................................................................ 8

III.

Alternativat për Çështjet Kryesore .................................................................................... 12

Përbërja e KES dhe Kriteret ....................................................................................................... 12 Buxheti dhe Raportimi ................................................................................................................ 12 Sekretariati ................................................................................................................................. 13 Vendimmarrja ............................................................................................................................. 14 Takimet publike .......................................................................................................................... 14 IV.

Bibliografia .......................................................................................................................... 16

SADRŽAJ I.

Predgovor ............................................................................................................................ 20

II.

Pravna osnova..................................................................................................................... 21 Zakon o Socijalno-ekonomskom savetu ..................................................................................... 21 Poslovnik o radu Socijalno-ekonomskog saveta ........................................................................ 21

III.

Međunarodne prakse o glavnim pitanjima ........................................................................ 23

Kosovo ....................................................................................................................................... 23 Crna Gora .................................................................................................................................. 23 Srbija .......................................................................................................................................... 23 Slovenija .................................................................................................................................... 23 Holandija .................................................................................................................................... 23 3|

IV.

Alternative u vezi sa glavnim pitanjima ............................................................................. 27

Sastav SES-a i kriterijumi ........................................................................................................... 27 Budžet i podnošenje izveštaja .................................................................................................... 27 Sekretarijat ................................................................................................................................. 28 Odlučivanje ................................................................................................................................ 28 Javni sastanci............................................................................................................................. 29 V.

Bibliografija ......................................................................................................................... 30

4|

I.

Parathënie

Në kohën e pasluftës, deri në vitin 2011 kur edhe është aprovuar dhe dekretuar Ligji për Këshillin Ekonomiko-Social, dialogu social në Kosovë ka ekzistuar dhe është zhvilluar në forma të ndryshme dhe në baza ad hoc, pranë Këshillit Trepartid i cili u pati themeluar në vitin 2004, pa ndonjë mënyrë të strukturuar të dialogimit dhe zhvillimit të qëndrimeve të përbashkëta të partnerëve socialë.

Me aprovimin e Ligjit për Këshillin Ekonomiko-Social në vitin 2011, është krijuar baza ligjore e nevojshme për themelimin e Këshillit Ekonomiko-Social (KES) në mes tre partnerëve social, kushtimisht punëdhënësve, punëmarrësve, dhe Qeverisë së Kosovës. Si organ nacional, ky Këshill është mekanizmi i vetëm zyrtar për zhvillimin e dialogut social në Republikën e Kosovës, në të cilin zhvillohen dokumente mbi marrëdhënien e punës, mirëqenien sociale, dhe çështjet e tjera që kanë të bëjnë me politikat ekonomike në Republikën e Kosovës.

Edhe pse Ligji bazik ofron një bazë të mirë ligjore për krijimin dhe funksionimin e Këshillit Ekonomiko-Social, në praktikë janë hasur shumë vështirësi dhe probleme në zbatimin e ligjit, dhe rrjedhimisht në vetë funksionimin e këtij Këshilli. Këto sfida janë të natyrave të ndryshme, duke filluar nga çështje më teknike, si mos-nxjerrja e akteve nënligjore, buxheti i pamjaftueshëm, mungesa e ministrave nëpër takimet e KES, përzgjedhja e anëtarëve, si të atyre të sektorit privat, i cili përfaqësohet nga 2 organizata, ashtu edhe të sindikatave, të cilat shpeshherë kanë deklaruar problemet e tyre me legjitimitetin e përfaqësimit të punëtorëve në KES si rezultat i mospërfaqësimit të 5 sindikatave, etj.

Në këtë drejtim, Sindikatat e Punëtorëve të Arsimit dhe të Punëtorëve të Shëndetësisë janë veçanërisht të zëshëm duke kontestuar pamundësinë e pjesëmarrjes së tyre dhe duke theksuar se nuk ndjehen të përfaqësuar përmes BSPK-së, dhe rrjedhimisht duke kontestuar kështu legjitimitetin e kësaj organizate. Përderisa nga intervistat me përfaqësuesit e Sindikatës së Bashkuar të Arsimit, Shkencës, dhe Teknologjisë, është kuptuar se ata kanë vërejtur një mospërputhje të Ligjit për Organizimin Sindikal dhe atij për Këshillin Ekonomiko-Social, ku në të parin thuhet se për të qenë Federatë ose Konfederatë Sindikale një organizatë duhet të ketë në anëtarësi të paktën 10% të punëtorëve në sektorin përkatës dhe 10% të punëtorëve në total, respektivisht; mirëpo Ligji për KES specifikon se vetëm konfederatat mund të jenë anëtare në KES, edhe pse të dyja nivelet kanë thuajse bazën e njëjtë të anëtarësisë në aspektin e numrave.

Në anën tjetër, Bashkimi i Sindikatave të Pavarura të Kosovës, nga pozita e anëtarit të KES është shprehur se ndër sfidat më të mëdha për funksionimin e Këshillit kanë qenë pavarësia buxhetore, veçanërisht mungesa e të hyrave të vetë-qëndrueshme si dhe mungesa e vizitave studimore për të parë zhvillimin e dialogut social në vende më të zhvilluara. Për sa i përket sekretariatit, nga pozita e kryesuesit të KES për vitin e kaluar dhe anëtarit të vazhdueshëm, BSPK është shprehur se ndër çështjet kryesore që e ka penguar punën e sekretariatit është edhe kompensimi shumë i vogël për stafin e angazhuar, e sidomos kjo kur konsiderohet diskrepanca në kompensim mes sekretariatit dhe ekspertëve të jashtëm të angazhuar nga KES. Një fakt tjetër shqetësues është edhe se shumica e iniciativave dhe rekomandimeve të Këshillit Ekonomiko-Social nuk janë marrë parasysh nga institucionet relevante. Sipas BSPK shkaktar 5|

kryesor në këtë aspekt është parë të jetë pjesëmarrja jo aktive e Ministrave në KES gjatë viteve të kaluara.

Në anën tjetër, edhe punëdhënësit duket të kenë disa probleme të tyre me punën e KES dhe përfaqësimin e tyre në të. Nga një anketë e zhvilluar me sektorin privat, është kuptuar se bizneset kanë shumë pak informacione mbi punën e KES, andaj edhe e kanë të vështirë të përcaktojnë se a është këshilli efektiv në zhvillimin e dialogut social dhe përmirësimin e ambientit afarist. Të anketuarit, janë deklaruar edhe se nuk ndihen shumë mirë të përfaqësuar në KES dhe si rezultat nuk besojnë se vendimet dhe marrëveshjet e ndërmarra nga KES nuk duhet të jenë obligative për të gjitha kompanitë. Kjo ndoshta edhe mund të shihet si rezultat i numrit të vogël të organizatave të punëdhënësve të cilat janë anëtare në KES. Rrjedhimisht, përfshirja e më shumë organizatave në Këshill dhe promovimi më i madh i tij, janë parë nga sektori privat, si dy nga mënyrat kryesore që do të ndihmonin në përmirësimin e punës.

Duke marrë parasysh rëndësinë që zhvillimi i mirëfilltë i dialogut social ka në zhvillimin e qëndrueshëm të një vendi, duke sjellë nën një çati punëdhënësit dhe punëmarrësit në njërën anë, dhe qeverinë në anën tjetër, rregullimi i kësaj çështjeje dhe strukturimi i dialogut, është i një rëndësie të veçantë. Kjo duke pasur parasysh gjithashtu edhe çështjet mjaft të ndjeshme të cilat i trajton një mekanizëm i këtillë, si pagën minimale, kontratën kolektive, të drejtat e punëtorëve, respektimin e legjislacionit të punës, etj. Pjesët vazhduese të këtij dokumenti do të analizojnë bazën ligjore, po ashtu duke prezantuar të gjeturat e një ankete të realizuar me biznese, si dhe paraqet praktikat e shteteve të rajonit dhe më gjerë mbi dialogun social, së bashku me alternativat të cilat mund të adoptohen në Kosovë.

II.

Baza Ligjore

Ligji për Këshillin Ekonomiko-Social Ligji Për Këshillin Ekonomiko-Social ka për qëllim që të përcaktojë organizimin, fushëveprimin, format e punës dhe funksionimin e përgjithshëm të Këshillit Ekonomik Social, duke përfshirë edhe kushtet dhe kriteret për përfaqësimin e partnerëve social në këtë organ trepalësh. Funksionet kryesore të Këshillit Ekonomik-Social janë këshillimi dhe udhëzimi i institucioneve të Republikës se Kosovës mbi politikat ekonomike, të punës dhe mirëqenies sociale, nënshkrimi i kontratave kolektive, nxitja e konsultimeve në mes të palëve dhe aktivitete të tjera.

KES përbëhet nga 5 përfaqësues të Organizatave të Punësuarve, 5 përfaqësues të Organizatave të Punëdhënësve, dhe 5 përfaqësues të Qeverisë së Kosovës. Ligji përcakton edhe kriteret për përfaqësimin e këtyre organizatave (kriteret mund t’i shihni në Aneksin e bashkangjitur). Për më tepër, KES ka edhe Sekretariatin e tij i cili është përgjegjës për kryerjen e punëve profesionale, administrative, teknike dhe operative.

Takimet e KES organizohen të paktën një herë në muaj dhe janë të hapura për publikun. Ky Ligj nuk parasheh që KES të raportojë për aktivitetet e tij. Të gjitha vendimet e KES miratohen me 2/3 e votave të anëtarëve të përhershëm të KES- it. Buxheti i KES përbëhet kryesisht nga mjetet 6|

financiare të buxhetit të Republikës së Kosovës, por edhe nga kontributet vullnetare të Organizatave të punëdhënësve dhe të punësuarve, dhe donacionet e ndryshme. Ky Ligj hyri ne fuqi në vitin 2011.

Rregullorja e Punës së Këshillit Ekonomiko-Social Rregullorja e Punës së Këshillit Ekonomiko-Social e cila është miratuar në dhjetor të vitit 2012, është dokument që rregullon çështje të ndryshme mbi punën e këtij trupi, gjegjësisht kompetencat, të drejtat, përgjegjësitë dhe procedurat e aplikueshme. Si detyra kryesore që dalin nga kjo rregullore janë (1) caktimi i pagës minimale në vend, (2) nënshkrimi i marrëveshjes së përgjithshme kolektive dhe (3) përpilimi i planit të punës dhe planit financiar të KES. Për më shumë, kjo rregullore qartëson më tej funksionet dhe përgjegjësitë e anëtarëve të KES, veçanërisht të kryesuesit, dhe jep sqarime mbi mënyrën e vendimmarrjes së KES.

7|

I.

Praktikat ndërkombëtare për Çështjet Kryesore Kosovë

Përbërja e KES – Neni 6

Mali i Zi

Serbia

Sllovenia

Holanda

- 5 përfaqësues të Organizatave të të Punësuarve

- 11 përfaqësues të Organizatave të të Punësuarve

- 6 përfaqësues të Organizatave të të Punësuarve

- 8 përfaqësues të Organizatave të të Punësuarve

- 11 përfaqësues të Organizatave të të Punësuarve

- 5 përfaqësues të Organizatave të Punëdhënësve

- 11 përfaqësues të Organizatave të Punëdhënësve

- 6 përfaqësues të Organizatave të Punëdhënësve

- 8 përfaqësues të Organizatave të Punëdhënësve

- 11 përfaqësues të Organizatave të Punëdhënësve

- 5 përfaqësues të Qeverisë së Kosovës

- 11 përfaqësues të Qeverisë

- 6 përfaqësues të Qeverisë (trupave ekzekutivë provincial)

- 8 përfaqësues të Qeverisë

- 11 përfaqësues të Mbretërisë (kryesisht ekspertë të çështjeve ekonomike)

Ka filluar me nga 5 anëtarë për secilin partner social.

- Këshillimi dhe udhëzimi i institucioneve të Kosovës në krijimin Funksionet e dhe realizimin e KES – Neni 8 politikave të punës - Nxitja e konsultimeve mes palëve dhe nënshkrimi i

- Zhvillimi dhe përmirësimi i negocimit kolektiv; ndikimi i politikës ekonomike dhe mjetet për implementimin e saj në zhvillimin social dhe qëndrueshmërinë e politikës së punësimit

KSE duhet të formohet me qëllim të themelimit dhe zhvillimit të dialogut social në çështje me rëndësi siç janë: - ushtrimi i lirive ekonomike, sociale dhe të drejtat e njeriut

Këshilli u krijua fillimisht Funksioni primar i KES për t'u marrë me është të këshillojë çështjet që lidhen me: Qeverinë Holandeze - marrëveshjen sociale dhe parlamentin në çështje sociale dhe dhe politikat e pagave ekonomike më qëllim - politikën sociale që të promovojë: -marrëdhëniet e punës - rritjen ekonomike të balancuar dhe zhvillimin - punësimin dhe temat 8|

marrëveshjeve kolektive - Aktivitete të tjera për zhvillimin dhe avancimin e politikave të punës dhe mirëqenies sociale.

- pagat dhe çmimet - konkurrenca dhe produktiviteti privatizimi dhe çështje tjera të rregullimit strukturor

- pozita materiale, sociale dhe ekonomike e punëtorëve dhe punëdhënësve - kushtet e jetesës dhe punës

- mbrojtja e hapësirës së punës dhe mjedisit

- zhvillimi i kulturës së negocimit

edukimi dhe trajnimi profesional

- inkurajimi i zgjidhjes paqësore të konflikteve kolektive industriale

e tjera të ndërlidhura me punësimin - marrëdhëniet industriale (sistemi i negociatave kolektive, etj) - çmimet dhe taksat - sistemin ekonomik dhe politikat ekonomike

- sigurinë juridike dhe fusha të tjera që janë të - shëndetësia, mbrojtja zhvillimi i demokracisë rëndësishme për sociale dhe siguria partnerët socialë.

- publikimi i revistave, - trendët demografikë broshurave dhe Përveç që merret me çështje tjera më rëndësi publikimeve tjera nga fushat që kërkojnë për implementimin dhe fushëveprimi i saj marrëveshje përmirësimin e trepalëshe, KES - Ministria e cila i politikave ekonomike pranon rekomandimet e gjithashtu mund të dhe sociale shqyrtojë çështje të ofruara nga Këshilli duhet, brenda një afati tjera të karakterit 30 ditor, të njoftojë nëse ekonomik dhe social. i pranon ato apo jo. Në rast se rekomandimet nuk pranohen, Këshilli mund t’i dërgojë ato në Qeveri.

e qëndrueshëm - nivelin e lartë të punësimit - shpërndarjen e drejtë të të ardhurave.

KES mbikëqyrë 17 borde, duke përfshirë borde qendrore industriale dhe ato të mallrave. Këtyre bordeve iu referohen si organizata statusore të tregtisë. KES ndonjëherë kërkohet që të ndihmojë në zbatimin e akteve të caktuara që janë me rëndësi për tregtinë dhe industrinë.

Bën edhe mbikëqyrjen e sjelljes gjatë bashkimit të kompanive Promovimin e vetërregullimit biznesor dhe të konsumatorit

9|

Kosovë

Sekretariati i KES – Neni 14

3 zyrtarë dhe secili përfaqëson njërin nga partnerët e dialogut social.

Vetëm zyrtari i MPMS punon me orar të plotë, ndërsa dy pjesëtarët tjerë vetëm në baza adhoc.

- Buxhetit i shtetit;

Burimet financiare për punën e KES-it – Neni 15

1

- kontributet vullnetare të Organizatave të punëdhënësve dhe të punësuarve; dhe - donacionet vendore dhe ndërkombëtare.

Mali i Zi

Serbia

Sllovenia

Holanda

Përbëhet nga një sekretar, i emëruar nga Qeveria e Malit të Zi. Mandati i sekretarit zgjat 4 vite.

Udhëhiqet nga sekretari, i emëruar nga Qeveria e Serbisë.

Mandati i sekretarit zgjat 4 vite.

KES nuk ka sekretariat në Slloveni, mirëpo puna e tij organizohet nga një shërbyes civil i zgjedhur nga KES dhe i paguar nga Qeveria.

Udhëhiqet nga Sekretari Gjeneral, dhe përbëhet nga rreth 120 punëtorë, të shpërndarë në tri drejtori dhe katër departamente.

- Sigurohet nga buxheti i shtetit, përbrenda buxhetit komunal1;

- Buxhetit i shtetit;

Buxhetit i shtetit;

Ministria e Punës dhe Mirëqenies Sociale2.

- Për Këshille Lokale buxheti i njësive të qeverisjes lokale (); - donacionet e ndryshme vendore dhe ndërkombëtare.

- Me ligj nuk parashihen donacionet apo kontributet vullnetare të partnerëve social drejtë mbarëvajtjes së punës së Këshillit.

2

Kostoja e punës së Këshillit arrin deri në 16 milionë euro për vit, shumë kjo e cila vjen e tëra nga kontributet e sektorit privat, përmes një takse të veçantë të mbledhur nga Odat Ekonomike.

10 |

Kosovë Marrja e vendimeve – Neni 17

- 2/3 e votave të anëtarëve të përhershëm të KES.

- Një herë në muaj.

Organizimi i takimeve të KES – Neni 18

Raportimi

3

Mali i Zi

- Thirren nga kryesuesi i KES-it.

- Takimet janë publike.

Ligji në Kosovë nuk parasheh që Këshilli të raportojë për aktivitetet e tij (përfshirë edhe ato financiare).

Serbia

Sllovenia

Holanda

Konsensus

- Konsensus3

- 2/3 të votave4

- Këshilli punon në sesione të rregullta, varësisht se si përcaktohet nga anëtarët e tij;

- Të paktën një herë në muaj,

- Takimet mbahen të paktën një herë në muaj, apo edhe më shpesh me kërkesë të anëtarëve;

- Takimet e Këshillit mbahen të premten e tretë të çdo muaji;

- Takimet janë publike;

- Takimet janë publike.

- Takimet nuk janë publike.

Këshilli i dorëzon Qeverisë një raport financiar një herë në vit.

I njëjti i dërgohet për informatë edhe partnerëve social.

Sekretariati e ka praktikë të përgatisë një raport të aktiviteteve, dhe ekzekutimin e buxhetit. I dërgohet palëve të interesit.

Ligji në Slloveni nuk parasheh që Këshilli të raportojë për aktivitetet e tij (përfshirë edhe ato financiare).

- Kryesuesi i Këshillit është përgjegjës për të thirrur takime;

- Takimet janë publike.

Çdo vit, para datës 1 prill, Këshilli do t’u raportojë ministrave të qeverisë mbi aktivitetet e tij dhe të komisioneve që funksionojnë brenda tij.

Parashihen edhe afatet kohore për negocim në rast se nuk arrihet në konsensus.

4

- Për çfarëdo vendime të tjera, kërkohet shumica absolute e votave;- Rekomandimet e Këshillit mund të mos jenë unanime.

Në raste të këtilla ndryshimet në pikëpamje ceken në dokumentet e dërguara në Qeveri.

11 |

III.

Alternativat për Çështjet Kryesore

Përbërja e KES dhe Kriteret Përbërja e Këshillit Ekonomiko-Social bazuar në pjesëmarrjen e 3 partnerëve social është praktikë e e ngjashme me të gjitha vendet që u morrën si bazë e krahasimit. Dialogu trepalësh mundëson pjesëmarrje gjithëpërfshirëse në aspekt të paraqitjes së qëndrimeve dhe pikëpamjeve të ndryshme. Megjithatë nga vendet e shqyrtuara, Kosova ka numrin më të vogël të anëtarëve në KES. Gjithashtu, numri i organizatave që përbëjnë KES është i vogël (2 organizata nga ana e punëdhënësve dhe 1 nga ana e punëtorëve). Gjithashtu, Kosova ka kriteret më të specifikuara dhe më të ngushta për pjesëmarrje në Këshill.

Alternativa 1: Në rastin e Sllovenisë është inkurajuar një gjithëpërfshirje më e madhe në kompozimin e partnerëve social që përbëjnë këshillin. Nga ana e punëdhënësve, anëtarët e Këshillit vijnë nga 5 organizata të ndryshme, përderisa punëtorët përfaqësohen nga 7 sindikata dhe konfederata të ndryshme. Në anën tjetër, këta partnerë social në Holandë përfaqësohen me nga 3 organizata të ndryshme që mbrojnë interesat e palëve të caktuara. Gjithashtu, një element tjetër tejet i rëndësishëm që duhet të ceket është se praktika e deritanishme që vetë anëtarët e KES të shqyrtojnë aplikimet për përfaqësim në KES është jo-demokratike. Gjatë përzgjedhjes së anëtarëve të KES, duhet të themelohet një komision i pavarur ndërministror që do të bëjë vlerësimin e aplikacioneve, dhe në asnjë mënyrë nuk duhet që organizatat të shqyrtojnë aplikacionet e veta.

Alternativa 2: Kriteret për përzgjedhje të përfaqësuesit të punëtorëve dhe punëdhënësve janë shumë më specifike dhe restriktive në Kosovë krahasuar me cilëndo nga shtetet e përmendura. Në anën e punëtorëve, vetëm konfederatave në nivel nacional u mundësohet të jenë të përfaqësuar në Këshill, falë kritereve të vendosura në ligj. Ngjashëm nga ana e punëdhënësve kriteret janë mjaft kufizuese por jo domosdo garantojnë përfaqësimin e sektorëve që gjenerojnë numrin më të madh të punëve në vend. Në rastin e Serbisë ligji është shumë më i përgjithshëm sa i përket kritereve të përfaqësimit, ku vetëm theksohet se përfaqësimi do të bëhet proporcionalisht me numrin e anëtarëve të organizatave, qofshin ato punëmarrëse apo punëdhënëse. Kjo do të mund t’i hapte rrugë edhe sindikatave që kontestojnë legjitimitetin e përfaqësimit të tyre në KES të jenë kandidatë potencial. Në Mal të Zi parashikohet të rregullohet puna e përfaqësimit përmes akteve nënligjore.

Buxheti dhe Raportimi Me përjashtim të rastit të Holandës, mënyra e financimit të punës së Këshillit Ekonomiko-Social në Kosovë është i ngjashëm me shtetet e tjera që janë marrë si bazë për krahasim. Megjithatë, nga intervistat është evidentuar që edhe pse në ligj parashihen të hyra nga tre burime të ndryshme, realisht financimi i KES është bërë vetëm nga Buxheti i Republikës së Kosovës, kryesisht për anëtarët përfaqësues në Këshillin Ekonomik Social, ndërsa komisionet profesionale nuk janë paguar për punën e tyre.

Alternativa 1: Shuma e dedikuar për punën e Këshillit Ekonomiko-Social nga Buxheti i Kosovës duhet të rritet dhe të parashihet kompensimi edhe i komisioneve profesionale. Duke qenë se ligji parasheh edhe donacionet nga organizatat e ndryshme, do të ishte shumë e vështirë të sigurohen donacione për kompensimin e anëtarëve. Sekretariati i Këshillit dhe të gjithë partnerët social duhet të angazhohen që të gjejnë donacione për të mbështetur punën e Këshillit në aspekt profesional, qoftë përmes publikimeve të ndryshme, materialeve promovuese, asistencës teknike etj.

Gjithashtu, në çështjen në vijim do të sqarohet nevoja për ngritjen e kapaciteteve të sekretariatit.

Alternativa 2: Siç parashihet në ligj, dhe duke ndjekur shembullin e Holandës, mund të kërkohet që edhe partnerët social të kontribuojnë financiarisht në mbulimin e kostove të Këshillit Ekonomik Social. Përderisa mund të ketë mungesë të fondeve nga ana e këtyre organizatave, edhe kontributet më simbolike do të nxitnin një shpenzim më efektiv të fondeve dhe përgjegjshmëri më të madhe.

Sekretariati Rregullorja e punës së Këshillit Ekonomik parasheh që sekretariati të përbëhet nga tre zyrtarë (1 nga secili partner) ku udhëheqjen do ta ketë Ministria e Punës dhe Mirëqenies Sociale. Megjithatë nga intervistat e zhvilluara është kuptuar se realisht puna kryhet vetëm nga një përfaqësues.

Gjithashtu, roli i sekretarisë është i limituar në aspekte administrative të thirrjes së takimeve, mbajtjes së procesverbaleve dhe të tjera, duke lënë kështu një boshllëk sa i përket aftësive të Këshillit për angazhim në aktivitete më substanciale që do t’i jepnin një vlerë të shtuar punës në përgjithësi.

Alternativa 1: Duke anashkaluar numrin e madh të punëtorëve që janë të angazhuar në sekretarinë e Këshillit Ekonomik Social në Holandë, e që për momentin për Kosovën është e parealizueshme, prap se prap duhet të merret ky model si shembull. Pa dyshim që numri i punëtorëve të sekretarisë duhet të rritet dhe për një gjë të tillë duhet të kontribuojnë të gjithë partnerët social. Sekretaria duhet të jetë në gjendje t’i ofroj këshillit edhe ndihmë profesionale, përpos ndihmës sekretariale. Në aspekt të kushteve fizike, një zyrë e veçantë do të duhej t’i ndahej Sekretarisë së KES në kuadër të Ministrisë së Punës dhe Mirëqenies Sociale. Si shembull më i largët, në Holandë kontributi profesional nga ana e sekretariatit funksionon përmes 3 drejtorive: Drejtoria për çështje dhe konsultime ekonomike, Drejtoria për çështje sociale, dhe Drejtoria për Administratë publike.

Alternativa 2: Një alternativë tjetër do të ishte caktimi i vetëm një sekretari të përhershëm të KES, ndërsa organizata që do të kryesonte KES për atë vit do të kishte për detyrë që të kryej rolin e sekretariatit përmes stafit të organizatës. Në këtë alternativë, do të duhej të ndaheshin mjete edhe për konsultime me ekspertë të fushave për konsultim mbi tematika të ndryshme që trajton këshilli.

Faqe 13

Vendimmarrja Çështja e vendimmarrjes në KES është padyshim temë për të cilën do të duhej një dokument i veçantë për t’a trajtuar, mirëpo këtu do të jepen disa vlerësime dhe alternativa në formë të përgjithshme. Rëndësia e trajtimit të kësaj pike padyshim rritet kur dihet se Këshilli ka në kompetencë disa tema që kanë implikime buxhetore qoftë në sektorin publik apo në atë privat, përmes negocimit të marrëveshjeve të ndryshme, caktimit të pagës minimale etj. Ligji për KES dhe Rregullorja e punës theksojnë se vendimet e Këshillit merren me 2/3 e votave të anëtarëve, dhe se rekomandimet e KES i përcjellen Ministrisë Relevante që pastaj ka për detyrë të përgjigjet në rekomandime brenda 30 ditësh. Megjithatë, fakti se vendimet mund të merren me 2/3 e votave nënkupton se vendimet e Këshillit mund të merren pa pëlqimin e një nga partnerëve social, meqenëse 2/3 e votave mund të sigurohen vetëm nga dy nga partnerët social.

Alternativa 1: Meqenëse KES ka në mandat të japë rekomandime, dhe jo të marrë vendime, alternativa e rastit të Serbisë apo Sllovenisë, ku është i detyrueshëm konsensusi, ia vlen të analizohet. Në rast të tillë¸ çfarëdo vendimi i KES do të kishte mbështetje gjithëpërfshirëse dhe rekomandimet do të ishin më lehtë të zbatueshme. Një element negativ i kësaj alternative është që për çështje të caktuara do të ishte shumë e vështirë arritja e konsensusit dhe KES do të kishte të pamundur të ofronte rekomandime në ato raste.

Alternativa 2: Një propozim tjetër që ka ardhur gjatë intervistave është që vendimmarrja me 2/3 e votave të jetë e vlefshme edhe më tej, por të shtohet një kusht që nga çdo partner social të ketë të paktën një përfaqësues që mbështet vendimin/rekomandimin (apo dy). Në këtë rast nëse do të kishte nga 5 vota të përfaqësuesve të dy partnerëve social, por kur asnjë përfaqësues nga partneri i tretë nuk e mbështet propozimin, edhe pse kushti prej 2/3 përmbushet me 10 vota (nga gjithsej 15), prapë se prapë propozimi nuk do të kalojë. Megjithatë nëse do të kishte një propozim që mbledh 10 vota nga të gjithë partnerët social (psh. 5+4+1), i njëjti propozim do të kalonte dhe do të bëhej rekomandim zyrtar i Këshillit. Në këtë mënyrë, rekomandimi do të kishte më shumë gjithëpërfshirje dhe nuk do të paraqitej nevoja për konsensus të plotë.

Takimet publike Një tjetër çështje që konsiderohet mjaft problematike, është njoftimi i mangët mbi punën e KES. Pyetësori me biznese që është i sqaruar si Aneksi A i këtij dokumenti tregon se sa pak janë të njoftuar vetë bizneset me rolin dhe funksionin e këtij këshilli. Edhe pse takimet e KES janë publike siç parashihet në ligj, është e pamundur të gjindet ndonjë njoftim publik ku të interesuarit njoftohen për takimin e këshillit, apo ku organizatat e shoqërisë civile janë ftuar të marrin pjesë në cilësinë e vëzhguesit. Njoftimet e vetme të KES janë komunikatat publike që publikohen ndonjëherë pas takimeve të Këshillit, që sërish nuk kanë detaje se si ka rrjedhur takimi në përpikëri.

Alternativa 1: Në mënyrë që publiku të mund të njoftohet mbi punën e Këshillit, mund të ndjeket shembulli i Holandës ku parashihet që e Premtja e fundit e secilit muaj të jetë ditë e takimit. Në këtë mënyrë do të bëhej një planifikim më i mirë dhe do të mund të adresohej edhe një shqetësim tjetër që ka dalë nga hulumtimi: pjesëmarrja jo e rregullt e disa anëtarëve të KES. Nëse ka një kalendar paraprak që publikohet në fillim të çdo viti se kur do të mbahet takimet e rregullta, do të Faqe 14

ishte më lehtë që të kërkohej përgjegjësi për mospjesëmarrjen e anëtarëve në takime, apo edhe për informimin e denjë të palëve të interesuara. Ligji do të mund të parashihte edhe mundësinë e shtyrjes së ndonjë takimi për shkak të ndonjë rrethane të re që nuk është paraparë.

Alternativa 2: Në mënyrë që të rritet transparenca e punës në Këshill dhe të jenë vërtetë takimet publike, Këshilli Ekonomiko-Social mund të krijojë një databazë të organizatave të shoqërisë civile që janë të interesuara të ndjekin punën e KES në cilësinë e vëzhguesve. Në rast të tillë, njoftimi për takime do t’u dërgohej edhe këtyre organizatave, dhe kjo do të ndikonte në mënyrë të drejtpërdrejt në një llogaridhënie më të madhe nga të gjithë partnerët social.

Faqe 15

IV.

Bibliografia

Andric, C. (2014). REPORT ON THE WORK OF THE SOCIAL AND ECONOMIC COUNCIL AND THE SECRETARIAT IN 2014. Retrieved from SOCIAL AND ECONOMIC COUNCIL OF THE REPUBLIC OF SERBIA: http://socijalnoekonomskisavet.rs/en/doc/activiry_report2014.pdf Antauer, I. (2008). Social Dialogue and Economic Social Councils Slovenian Case.

Retrieved from Economic and Social Council of Slovenia: http://unpan1.un.org/intradoc/groups/public/documents/un/unpan031357.pdf Begaj, M. (2015, Maj). U.D. Drejtoreshë e Departamentit Ligjor në Ministrinë e Punës dhe Mirëqenies Sociale të Republikës së Kosovës. (V. Hapçiu, & N. Krasniqi, Interviewers) Draijer, W. (2013). 2013 Annual Report of the Netherlands Social and Economic Council.

Hague.

Duli, F. (2015, Maj). Drejtoreshë Ekzekutive, Iniciativa Kosovare për Stabilitet. (V. Hapçiu, & N. Krasniqi, Interviewers) Economic and Social Council of the Republic of Slovenia. (2015). Retrieved from http://www.ess.si/ess/ess-eng.nsf Industrial Organisation Act. (2011). Retrieved from Social and Economic Council Netherlands: http://www.ser.nl/~/media/files/internet/talen/engels/2011/2011_industrialorg anisationact.ashx International Association of Economic and Social Councils. (2010). Information on Social Council of Montenegro.

Jasharaj, R. (2015, Qershor). Kryetar i Sindikatës së Bashkuar të Arsimit, Shkencës, dhe Teknologjisë. (V. Hapçiu, & N. Krasniqi, Interviewers) Law on Social Council. (n.d.). Retrieved from Ministry of Labour and Social Welfare of Montenegro: http://www.mrs.gov.me/en/library/zakoni?alphabet=lat Ligji për Këshillin Ekonomiko-Social. (2015). Retrieved from https://mpms.rksgov.net/Portals/0/Ligji/Primar/Ligji%20per%20Keshillin%20Ekonomiko%20Social. pdf Mihes, C. (2011). Challenges and Solutions for Economic and Social Councils in the Western Balkans and Moldova at a time of crisis. International Labour Organization.

Rules of Procedure of the Social and Economic Council of the Republic of Serbia. (2008).

Retrieved from Social and Economic Council of the Republic of Serbia: http://socijalnoekonomskisavet.rs/en/doc/rules_of_procedure.pdf Faqe 16

Sejdiu, A. (2015, Qershor). Nënkryetar i Bashkimit të Pavarur të Sindikatave të Kosovës.

(V. Hapçiu, & N. Krasniqi, Interviewers) The Social and Economic Council of the Netherlands (SER). (2014). Information Brochure on the Social and Economic Council of the Netherlands (SER). Retrieved from http://www.ser.nl/en/~/media/files/internet/talen/engels/brochure/informatieb rochure-en.ashx Wijffels, H. (2001). Social Dialogue in the Netherlands - Dutch Social and Economic Policy in International Perspective. Hague: Social and Economic Council of the Netherlands.

Faqe 17

Republika e Kosovës Republika Kosova-Republic of Kosovo Kuvendi - Skupština – Assembly

PARLAMENTARNO ISTRAŽIVANJE

Socijalno-ekonomski savet

Shqip Srpski

Pripremljeno za:

Odbor za zdravlje, rad i socijalnu zaštitu

jun, 2015.

I.

Predgovor

U posleratnom periodu, pa sve do 2011. godine kada je usvojen i proglašen Zakon o socijalnoekonomskom savetu, socijalni dijalog na Kosovu je postojao i razvijao se u različitim oblicima i na ad hoc osnovi u sklopu Tripartitnog saveta, koji je bio osnovan 2004. godine, bez neke posebno strukturirane forme dijaloga i razvoja zajedničkih stavova socijalnih partnera.

Usvajanjem Zakona o socijalno-ekonomskom savetu 2011. godine, stvorena je potrebna pravna osnova za osnivanje Socijalno-ekonomskog saveta (SES) između tri socijalna partnera uslovno govoreći, poslodavaca, zaposlenih i Vlade Kosova. Kao nacionalni organ, ovaj Savet predstavlja jedini službeni mehanizam za ostvarivanje socijalnog dijaloga u Republici Kosovo, koji izrađuje dokumenta o radnom odnosu, socijalnoj zaštiti i drugim pitanjima u vezi sa ekonomskim politikama u Republici Kosovo.

Iako osnovni zakon pruža dobru zakonsku osnovu za stvaranje i funkcionisanje Socijalnoekonomskog saveta u praksi se naišlo na puno poteškoća i problema u primeni zakona i posledično u samom funkcionisanju ovog Saveta. Ovi izazovi različite su prirode, počevši od tehničkih pitanja, kao što je ne-donošenje podzakonskih akata, nedovoljan budžet, odsustvo ministara na sastancima sa SES-om, izbor članova, kako iz privatnog sektora koga zastupaju 2 organizacije, tako i iz sindikata, koji su često ukazivali na njihove probleme sa legitimnošću zastupanja radnika u SES-u kao rezultat nezastupljenosti 5 sindikata itd.

U tom smeru, sindikati prosvetnih i zdravstvenih radnika posebno su glasni, u konstatovanju činjenice da im se nije pružila mogućnost da učestvuju i da se ne osećaju zastupljenim preko BSPK-a osporavajući posledično legitimnost ove organizacije. Sa druge strane, iz razgovora sa predstavnicima Ujedinjenog sindikata za obrazovanje, nauku i tehnologiju, shvaćeno je da su primetili nepoklapanje između Zakona o sindikalnoj organizaciji i Zakona o Socijalno-ekonomskom savetu, pošto prvi propisuje da organizacija treba da ima u svom članstvu barem 10% zaposlenih u odnosnom sektoru i 10% zaposlenih ukupno, kako bi bila deo sindikalnog saveza ili konfederacije; međutim, Zakon o SES-u propisuje da samo konfederacije mogu biti članovi SES-a, iako skoro oba nivoa imaju skoro istu bazu članstva u brojčanom smislu.

Sa druge strane, Savez nezavisnih sindikata Kosova je sa stanovišta člana SES-a istakao da jedan od najvećih izazova za funkcionisanje Saveta jeste budžetska nezavisnost, posebno odsustvo samoodrživih prihoda kao i odsustvo studijskih poseta kako bi se video iz prve ruke socijalni dijalog u najrazvijenijim zemljama. Što se tiče sekretarijata, iz pozicije predsedavajućeg SES-a za prošlu godinu i stalnog člana, BSPK je istakao da jedno od glavnih pitanja koje je sprečilo rad sekretarijata jeste i mala naknada koju prima angažovano osoblje, posebno kada se uzme u obzir nepodudaranje u naknadama sekretarijata i spoljnih stručnjaka koje SES angažuje.

Još jedna činjenica koja zabrinjava jeste da relevantne institucije ne uzimaju u obzir većinu inicijativa i preporuka Socijalno-ekonomskog saveta. Prema BSPK-u glavni krivac u tom pogledu bilo je neaktivno učešće ministara u SES-u proteklih godina.

Sa druge strane, i poslodavci po svemu sudeći imaju par problema sa radom SES-a i njihovom zastupljenošću u njemu. Iz ankete koju smo realizovali sa privatnim sektorom, shvatili smo da privredni subjekti imaju vrlo malo informacija o radu SES-a, te im je teško da odrede da li je savet

delotvoran u ostvarivanju socijalnog dijaloga i poboljšavanju poslovnog okruženja. Ispitanici su izjavili da se još uvek ne osećaju dobro zastupljenim u SES-u i posledično ne veruju da odluke i sporazumi SES-a ne treba da budu obavezujući za sve kompanije. Ovo je možda posledica malog broja organizacija poslodavaca u članstvu SES-a. Posledično, uključivanje većeg broja organizacija u Savet i njegovo veće promovisanje, od strane privatnog sektora su sagledani kao dva glavna načina koja bi potpomogla da se poboljša rad.

Imajući u vidu značaj istinskog socijalnog dijaloga na održiv razvoj zemlje, dovodeći pod isti krov poslodavce i zaposlene sa jedne strane, i vladu sa druge strane, uređivanje ovog pitanja i struktura dijaloga od posebne su važnosti. Ova konstatacija temelji se i na veoma osetljivim pitanjima koja obrađuje ovakav mehanizam, kao što su minimalna plata, kolektivni ugovor, prava radnika, poštovanje radnog zakonodavstva itd. U nastavku ovog dokumenta sprovešćemo analizu pravne osnove, takođe ćemo predstaviti nalaze ankete koja je realizovana sa preduzećima i predstavićemo prakse država u regionu i šire o socijalnom dijalogu, zajedno sa alternativama koje se mogu prilagoditi na Kosovu.

II.

Pravna osnova

Zakon o Socijalno-ekonomskom savetu Zakon o Socijalno-ekonomskom savetu ima za cilj da uredi organizaciju, delokrug, oblike rada i opšte funkcionisanje Socijalno-ekonomskog saveta, uključujući i uslove i kriterijume za zastupanje socijalnih partnera u ovom tripartitnom organu. Glavne funkcije Socijalno-ekonomskog saveta su savetovanje i usmeravanje institucijama Republike Kosovo, o ekonomski, radnim i socijalnim politikama, potpisivanje kolektivnih ugovora, podsticanje konsultacija između stranaka i druge aktivnosti.

SES je sastavljen od 5 predstavnika sindikalnih organizacija, 5 predstavnika organizacija poslodavaca i 5 predstavnika Vlade Kosova. Zakon propisuje i kriterijume za zastupanje ovih organizacija (kriterijume možete naći u priloženom Aneksu). Štaviše, SES ima i svoj Sekretarijat koji je odgovoran za obavljanje stručnih, administrativnih, tehničkih i operativnih poslova.

Sastanci SES-a organizuju se barem jednom mesečno i otvoreni su za javnost. Ovaj Zakon ne predviđa da SES izveštava o svojim aktivnostima. Sve odluke SES-a usvajaju se 2/3 većinom glasova prisutnih članova SES-a. Budžet SES-a sastavljen je uglavnom od finansijskih sredstava iz budžeta Republike Kosovo, ali i iz dobrovoljnih doprinosa sindikalnih i organizacija poslodavaca i iz različitih donacija. Ovaj Zakon stupa na snagu 2011.

Poslovnik o radu Socijalno-ekonomskog saveta Poslovnik o radu Socijalno-ekonomskog saveta koji je usvojen decembra 2012, dokumenat je koji uređuje različita pitanja o radu ovog tela, odnosno ovlašćenja, prava, odgovornosti i važeće postupke. Glavne dužnosti koje proizilaze iz ove uredbe obuhvataju (1) određivanje minimalne Strana 21 |

plate u zemlji, (2) potpisivanje opštih kolektivnih sporazuma i (3) sastavljanje plana rada i finansijskog plana SES-a. Štaviše, ova uredba dalje pojašnjava funkcije i odgovornosti članova SES-a, posebno predsedavajućeg i daje objašnjenja o načinu odlučivanja u SES-u.

Strana 22 |

III.

Međunarodne prakse o glavnim pitanjima

Sastav SES-a – član 6

Funkcije SES – član 8

Kosovo

Crna Gora

Srbija

Slovenija

Holandija

- 5 predstavnika sindikalnih organizacija

- 11 predstavnika sindikalnih organizacija

- 6 predstavnika sindikalnih organizacija

- 8 predstavnika sindikalnih organizacija

- 11 predstavnika sindikalnih organizacija

- 5 predstavnika organizacija poslodavaca

- 11 predstavnika organizacija poslodavaca

- 6 predstavnika organizacija poslodavaca

- 8 predstavnika organizacija poslodavaca

- 11 predstavnika organizacija poslodavaca

- 5 predstavnika Vlade Kosova

- 11 predstavnika Vlade

- 6 predstavnika Vlade - 8 predstavnika Vlade (izvršnih pokrajinskih tela) Počeo je sa po 5 članova svakog socijalnog partnera.

- 11 predstavnika Kraljevine (uglavnom stručnjaci za ekonomska pitanja)

- Savetovanje i usmeravanje kosovskih institucija u izradi i realizaciji radnih politika

- Razvoj i poboljšanje kolektivnog pregovaranja; uticaj ekonomske politike i sredstva za njenu primenu u socijalnom razvoju i održivost politike zapošljavanja

SES se obrazuje sa ciljem da zasnuje i razvije socijalni dijalog u pitanjima od značaja, kao što su:

Primarna funkcija SES je da savetuje holandsku vladu i parlament u vezi sa socijalnim i ekonomskim pitanjima sa ciljem da promoviše:

- Podsticanje konsultacija između stranaka i potpisivanje kolektivnih sporazuma - Druge aktivnosti za

- plate i cene - konkurencija i

Savet je prvobitno obrazovan kako bi se pozabavio pitanjima u vezi sa: - socijalnim sporazumom i platnim politikama

- ostvarivanje ekonomskih, socijalnih sloboda i ljudskih prava - socijalnom politikom - materijalni, socijalni i -radnim odnosima ekonomski položaj - zapošljavanjem i Strana 23 |

- uravnotežen privredni rast i održiv razvoj - visok nivo

izradu i unapređenje radnih politika i socijalnog blagostanja.

produktivnost Privatizacija i druga pitanja koja zahtevaju strukturno uređivanje - zaštita radne i životne sredine Obrazovanje i stručno usavršavanje - zdravlje, socijalna zaštita i bezbednost - demografski trendovi Druga pitanja od značaja za primenu i poboljšanje ekonomskih i socijalnih politika

zaposlenih i poslodavaca

drugim temama u vezi sa zapošljavanjem

- uslovi za život i rad

- industrijski odnosi (sistem kolektivnih pregovora itd)

- razvoj kulture pregovora - podsticanje mirnog rešavanja kolektivnih industrijskih sukoba

- cene i takse

- razvoj demokratije

- pravna sigurnost i druge oblasti od značaja za socijalne partnere.

- objavljivanje časopisa, brošura i drugih publikacija iz njenog delokruga - Ministarstvo koje prima preporuke Saveta, u roku od 30 dana, treba da pruži objašnjenje da li ih prihvata ili ne. U slučaju da se preporuka ne prihvati, Savet je može dostaviti Vladi.

Strana 24 |

- ekonomski sistem i ekonomske politike

Sem što se bavi oblastima koje iziskuju tripartitne sporazume, SES takođe može razmatrati druga pitanja ekonomskog i socijalnog karaktera.

zapošljavanja - pravična raspodela prihoda.

SES nadgleda 17 odbora, uključujući centralne industrijske i robne odbore. Ovi odbori nose naziv statusne trgovačke organizacije. Od SES-a se ponekada traži da pomogne u primeni određenih akata od značaja za trgovinu i industriju.

Vrši i nadzor ponašanja tokom spajanja kompanija Promovisanje samouređivanja privrednih subjekata i potrošača

Kosovo

Sekretarijat SES – član 14

Finansijski izvori za rad SES-a – član 15

5

Crna Gora

Srbija

Slovenija

Holandija

Sastavljen od sekretara, koga imenuje Vlada Crne Gore. Mandat Samo službenik MRSZ- sekretara traje 4 godine. a radi na puno radno vreme, a dvoje samo na ad-hoc osnovi.

Na čelu sa sekretarom, koga imenuje Vlada Srbije. Mandat sekretara traje 4 godine.

SES nema sekretarijat u Sloveniji, međutim njegov rad organizuje javni službenik po izboru SES-a a koga plaća Vlada.

Na čelu sa generalnim sekretarom i čine ga oko 120 zaposlenih, podeljenih u tri direkcije i četiri odeljenja.

- Državni budžet;

- Državni budžet ;

Državni budžet ;

Ministarstvo rada i socijalne zaštite6.

3 službenika i svaki predstavlja po jednog partnera socijalnog dijaloga.

- dobrovoljni doprinosi organizacija poslodavaca i sindikata; i - domaćih i međunarodnih donacija.

- Obezbeđuju se iz državnog budžeta, u sklopu opštinskog budžeta5;

- Za lokalne savetebudžet jedinica lokalne uprave (); - različite domaće i međunarodne donacije.

- Zakon ne predviđa donacije ili dobrovoljne doprinose socijalnih partnera za odvijanje rada Saveta.

6

Cena koštanja rada Saveta dostiže 16 miliona evra godišnje, što je iznos koji u celosti dolazi od doprinosa privatnog sektora, posebnom takom koju naplaćuju privredne komore.

Strana 25 |

Kosovo Odlučivanje – član 17

- Saziva ih

Organizovanje predsedavajući SES-a. sastanaka SES - Sastanci su javni.

– član 18

7

Srbija

- 2/3 glasova stalnih članova SES-a.

- Jednom mesečno.

Izveštavanje

Crna Gora

Zakon na Kosovu ne propisuje da Savet podnosi izveštaj o svojim aktivnostima (uključujući i finansijskim).

Slovenija

Holandija

Konsenzus

- Konsenzus 7

- 2/3 glasova8

- Savet radi na redovnim sesijama u zavisnosti od načina na koji to odrede njegovi članovi;

- Barem jednom mesečno,

- Sastanci se održavaju barem jednom mesečno ili češće na zahtev članova;

- Sastanci Saveta održavaju se trećeg petka svakog meseca;

- Sastanci su javni;

- Sastanci su javni .

Savet podnosi Vladi finansijski izveštaj jednom godišnje. Isti se podnosi za informaciju socijalnim partnerima.

Sekretarijat ima praksu da pripremi izveštaj o aktivnostima i da izvrši budžet. Šalje se interesnim stranama.

- Predsedavajući Saveta odgovoran je da sazove sastanke;

- Sastanci su javni .

- Sastanci nisu javni .

Zakon u Sloveniji ne propisuje da Savet izveštava o svojim aktivnostima (uključujući i finansijske).

Svake godine, pre 1. aprila, Savet podnosi izveštaj ministrima u vladi o svojim aktivnostima i odborima unutar iste.

Predviđaju se i vremenski rokovi za pregovore u slučaju da se ne postigne konsezus.

8-

Za bilo koju drugu odluku, potrebna je apsolutna većina glasova;- Preporuke Saveta ne moraju da budu jednoglasne. U takvim slučajevima, promene u gledištima navode se u dokumentima poslatim Vladi.

Strana 26 |

IV.

Alternative u vezi sa glavnim pitanjima

Sastav SES-a i kriterijumi Sastav Socijalno-ekonomskog saveta zasnovan na učešću 3 socijalna partnera praksa je koja je slična u svim zemljama koje su uzete za uporedbu. Tripartitni dijalog omogućuje sveobuhvatno učešće iz perspektive predstavljanja različitih stavova i gledišta. Nezavisno od toga od razmotrenih zemalja, Kosovo ima najmanji broj članova u sastavu SES-a. Takođe, broj organizacija koje sačinjavaju SES je mali (2 organizacije poslodavaca i 1 sindikalna organizacija). Takođe, Kosovo ima specifičnije i tesnije kriterijume za učešće u Savetu.

Alternativa 1: U slučaju Slovenije podsticana je veća sveobuhvatnost u utvrđivanju sastava socijalnih partnera koji sačinjavaju savet. Na strani poslodavaca, članovi Saveta dolaze iz 5 različitih organizacija, dok zaposlene zastupa 7 sindikata i različitih konfederacija. Sa druge strane, ovi socijalni partneri u Holandiji zastupljeni su sa po 3 različite organizacije koje štite interese određenih stranaka. Takođe, još jedan element od velike važnosti a koji treba istaći je dosadašnja nedemokratska praksa da sami članovi SES-a razmatraju prijave za zastupanje u SES-u. Tokom odabira članova SES-a, treba obrazovati nezavisnu među-ministarsku komisiju koja će izvršiti ocenu prijava, a ni na koji način organizacije ne trebaju da razmatraju svoje prijave.

Alternativa 2: Kriterijumi za izbor predstavnika zaposlenih i poslodavaca veoma su konkretni i restriktivni na Kosovu u poređenju sa bilo kojom od pomenutih država. Na strani radnika, samo se konfederacijama na nacionalnom nivou omogućuje da budu zastupljene u Savetu, zahvaljujući kriterijumima propisanim zakonom. Slično i na strani poslodavaca, kriterijumi su prilično ograničavajući ali i ne garantuju neminovno zastupljenost sektora koji proizvode najveći broj radnika u zemlji. U slučaju Srbije, zakon je veoma uopšten kada govorimo o kriterijumima zastupljenosti, koji samo predviđaju da je zastupljenost srazmerna broju članova u organizaciji, bez obzira da li se radi o organizaciji zaposlenih ili poslodavaca. Ovo bi moglo da prokrči put i sindikatima koji osporavaju legitimnost njihove zastupljenosti u SES-u da budu potencijalni kandidati. Predviđa se da se u Crnoj Gori pitanje zastupanja uredi podzakonskim aktima.

Budžet i podnošenje izveštaja Izuzev slučaja Holandije, način finansiranja rada Socijalno-ekonomskog saveta na Kosovu sličan je sa drugim državama koje su uzete kao osnova za uporedbu. Nezavisno od toga, iz intervjua smo evidentirali da iako zakon propisuje prihode iz tri različita izvora, realno je finansiranje SES-a vršeno samo iz budžeta Republike Kosovo, uglavnom za članove-predstavnike u Socijalnoekonomskom savetu, dok stručne komisije nisu plaćane za njihov rad.

Alternativa 1: Iznos izdvojen za rad Socijalno-ekonomskog saveta iz kosovskog budžeta treba da se poveća i da se predvidi nadoknada i za stručne komisije. Imajući u vidu da zakon propisuje i donacije različitih organizacija, bilo bi veoma teško obezbediti donacije za isplatu naknada članovima. Sekretarijat Saveta i svi socijalni partneri treba da se založe na pronalasku donacija

kojima bi podržali rad Saveta u profesionalnom smislu, bilo različitim publikacijama, promotivnim materijalima, tehničkom pomoći itd. Takođe, pitanje koje sledi u nastavku objasniće potrebu za podizanjem kapaciteta sekretarijata.

Alternativa 2: Kao što je propisano zakonom i prateći primer Holandije, može se zahtevati da i socijalni partneri doprinesu finansijsku u pokrivanju troškova Socijalno-ekonomskog saveta. Sve dok postoji nedostatak finansijskih sredstva u ovim organizacijama, i najsimboličniji doprinosi podstaćiće delotvornu potrošnju finansijskih sredstava i veću odgovornost.

Sekretarijat Poslovnik o radu Ekonomskog saveta propisuje da sekretarijat bude sastavljen od tri zvaničnika (1 iz reda svakog partnera) sa time da rukovodeću ulogu ima Ministarstvo rada i socijalne zaštite.

Nezavisno od toga, iz sprovedenih intervjua je zaključeno da realno posao obavlja samo sa jednim predstavnikom. Takođe, uloga sekretarijata ograničena je na administrativne aspekte sazivanja sastanaka, vođenja zapisnika i drugo, ostavljajući na ovaj način prazninu kada govorimo o sposobnostima Saveta da se založi na suštinskim aktivnostima koje će obavljenom poslu zasigurno dati dodatnu vrednost.

Alternativa 1: Ako zaobiđemo veliki broj radnika koji su angažovani u sekretarijatu Socijalnoekonomskog saveta u Holandiji, što je u ovom trenutku neostvarivo za Kosovo, ponovo ovaj model treba da se uzme za primer. Bez sumnje broj radnika u sekretarijatu treba da se poveća i u tome treba da doprinesu svi socijalni partneri. Sekretarijat treba da bude u stanju da pruži savetu i stručnu pomoć, posebno putem sekretarske pomoći. U smislu fizičkih uslova, Sekretarijat SES-a treba da dobije posebnu kancelariju u sklopu Ministarstva rada i socijalne zaštite. Kao najdalji primer, u Holandiji profesionalni doprinos sekretarijata funkcioniše preko 3 direkcije: Direkcija za ekonomska pitanja i konsultacije, Direkcija za socijalna pitanja i Direkcija za javnu upravu.

Alternativa 2: Još jedna alternativa bila bi imenovanje samo jednog stalnog sekretara SES, dok bi organizacija koja bi predsedavala SES-om te godine bila dužna da obavlja ulogu sekretarijata preko osoblja organizacije. Što se tiče ove alternative, trebalo bi izdvojiti sredstva i za konsultacije sa stručnjacima iz različitih oblasti o različitim temama koje pretresa savet.

Odlučivanje Pitanje odlučivanja u SES-u nesumnjivo je tema koja bi zahtevala izradu posebnog dokumenta, međutim ovde ćemo dati par opštih procena i alternativa. Značaj bavljenja ovim pitanjem nesumnjivo se povećava kada se zna da Savet u svojoj nadležnosti ima par tema koje imaju budžetske implikacije, bilo u javnom ili u privatnom sektoru, pregovorima o različitim sporazumima, određivanju minimalne plate itd. Zakon o SES i Poslovnik o radu ističu da Savet donosi svoje odluke na osnovu 2/3 glasova članova i da se preporuke SES-a prosleđuju relevantnom ministarstvu koje je nakon toga dužno da odgovori na preporuke u roku od 30 dana. Nezavisno od strana 28

toga, činjenica da se odluke mogu donositi 2/3 većinom glasova podrazumeva da se odluke Saveta mogu doneti bez saglasnosti jednog od socijalnih partnera, pošto 2/3 glasova mogu obezbediti već samo dva socijalna partnera.

Alternativa 1: Pošto je u mandatu SES-a da pruža preporuke a ne da donosi odluke, vredi razmotriti alternativu slučaja Srbije ili Slovenije, gde je konsenzus neminovan. U ovom slučaju, odluka SES-a imala bi sveobuhvatnu podršku a preporuke bi bile laške primenjive. Ono što je negativan elemenat ove alternative jeste da će za određena pitanja biti veoma teško postići konsenzus i SES nikako ne bi bio u mogućnosti da pruži svoje preporuke u ovim slučajevima.

Alternativa 2: Još jedan predlog koji je istaknut tokom intervjua jeste da važi dalje odlučivanje sa 2/3 glasova, ali da se doda uslov da svaki socijalni partner treba da ima najmanje jednog predstavnika koji podržava odluku/preporuku (ili dva). U ovom slučaju, ukoliko imamo 5 glasova predstavnika oba socijalna partnera, međutim nijedan predstavnik trećeg partnera ne podržava predlog, onda iako se uslov od 2/3 ispunjava sa 10 glasova (od ukupno 15), predlog ponovo ne prolazi. Nasuprot tome, ukoliko jedan predlog dobije po 10 poena od svakog socijalnog partnera (npr. 5+4+1), isti predlog prolazi i postaće zvanična preporuka Saveta. Shodno tome, preporuke bi bile sveobuhvatnije i ne bi se javila potreba za potpunim konsenzusom.

Javni sastanci Još jedno pitanje koje se smatra prilično problematičnim, je nedostatak obaveštenja o radu SES. Upitnik sa preduzećima koji sledi u Aneksu A ovog dokumenta pokazuje koliko malo su obaveštena sama preduzeća u vezi sa ulogom i funkcijom ovog saveta. Iako su sastanci SES-a javni kao što je propisano zakonom, nemoguće je pronaći neko obaveštenje za javnost u kome se zainteresovani obaveštavaju o održavanju sastanku saveta ili gde su organizacije građanskog društva pozvane da učestvuju u svojstvu posmatrača. Jedina obaveštenja SES-a su saopštenja za javnost koja se objavljuju ponekada nakon sastanaka Saveta, koja ponovo ne navode detalje o tačnom toku sastanka.

Alternativa 1: Kako bi se javnost obavestila o radu Saveta, može se poći primerom Holandije koja predviđa da se sastanak održava svakog poslednjeg petka u mesecu. Na ovaj način bolje će se isplanirati i može se rešiti još jedna zabrinutost koja je proizašla iz istraživanja: neredovno učešće nekolicine članova SES-a. Kada bi postojao prethodni kalendar o održavanju redovnih sastanaka koji bi se objavljivao na početku svake godine, bilo bi lakše pozvati na odgovornost članove koji ne učestvuju na sastancima ili dostojno informisati zainteresovane stranke. Zakon bi mogao da predvidi i mogućnost odlaganja nekog sastanka zbog neke nove okolnosti koja nije bila predviđena.

Alternativa 2: Kako bi se povećala transparentnost u radu Saveta i kako bi se održali istinski javni sastanci, Socijalno-ekonomski savet može obrazovati bazu podataka organizacija građanskog društva zainteresovanih da proprate rad SES-a u svojstvu posmatrača. U takvim slučajevima, obaveštenja o održavanju sastanaka poslala bi se ovim organizacijama a ovo bi uticalo direktno na veću odgovornost svih socijalnih partnera.

strana 29

V.

Bibliografija

Andric, C. (2014). REPORT ON THE WORK OF THE SOCIAL AND ECONOMIC COUNCIL AND THE SECRETARIAT IN 2014. Preuzeto od SOCIJALNO-EKONOMSKOG SAVETA REPUBLIKE SRBIJE: http://socijalnoekonomskisavet.rs/en/doc/activiry_report2014.pdf Antauer, I. (2008). Social Dialogue and Economic Social Councils Slovenian Case.

Preuzeto od Ekonomskog i socijalnog saveta Slovenije: http://unpan1.un.org/intradoc/groups/public/documents/un/unpan031357.pdf Begaj, M. (2015, Maj). v.d. direktorka Pravne službe Ministarstva rada i socijalne zaštite Republike Kosovo. (V. Hapçiu, & N. Krasniqi, anketeri) Draijer, W. (2013). 2013 Annual Report of the Netherlands Social and Economic Council.

Hague.

Duli, F. (2015, Maj). izvršna direktorka, Kosovska inicijativa za stabilnost. (V. Hapçiu, & N. Krasniqi, anketeri) Ekonomsko-socijalni savet Republike Slovenije. (2015). Preuzeto sa http://www.ess.si/ess/ess-eng.nsf Zakon o industrijskoj organizaciji. (2011). Preuzeto od Ekonomsko-socijalnog saveta Holandija: http://www.ser.nl/~/media/files/internet/talen/engels/2011/2011_industrialorg anisationact.ashx Međunarodno udruženje ekonomsko-socijalnih saveta. (2010). Informacije o Socijalnom savetu Crne Gore.

Jasharaj, R. (2015, jun). predsednik Ujedinjenog sindikata obrazovanja, nauke i tehnologije. (V. Hapçiu, & N. Krasniqi, anketeri) Zakon o Socijalnom savetu. (n.d.). Preuzeto od Ministarstva rada i socijalne zaštite Crne Gore: http://www.mrs.gov.me/en/library/zakoni?alphabet=lat Zakon o Ekonomsko-socijalnom savetu. (2015). Preuzet sa https://mpms.rksgov.net/Portals/0/Ligji/Primar/Ligji%20per%20Keshillin%20Ekonomiko%20Social. pdf Mihes, C. (2011). Challenges and Solutions for Economic and Social Councils in the Western Balkans and Moldova at a time of crisis. Međunarodna organizacija rada.

Poslovnik Socijalno-ekonomskog saveta Republike Srbije. (2008). Preuzeto od Socijalnoekonomskog saveta Republike Srbije: http://socijalnoekonomskisavet.rs/en/doc/rules_of_procedure.pdf

strana 30

Sejdiu, A. (2015, jun). potpredsednik Nezavisnog savezasindikata Kosova. (V. Hapçiu, & N. Krasniqi, anketeri) Socijalno-ekonomski savet Holandije (SER). (2014). Informativna broťura o Socijalnoekonomskom savetu Holandije (SER). Preuzeto sa http://www.ser.nl/en/~/media/files/internet/talen/engels/brochure/informatieb rochure-en.ashx Wijffels, H. (2001). Social Dialogue in the Netherlands - Dutch Social and Economic Policy in International Perspective. Hague: Social and Economic Council of the Netherlands.

strana 31

Kufizim i përgjegjësisë

Publikimi i këtij raporti është bërë i mundur me përkrahjen e Agjencisë së Shteteve të Bashkuara për Zhvillim Ndërkombëtar (USAID). Opinionet dhe të gjetura e shprehura në këtë raport janë përgjegjësi e autorit dhe jo domosdoshmërisht paraqesin qëndrimet e USAID.

Ograničenje od odgovornosti

Izrada ovog izveštaja omogućena je velikodušnom podrškom američkog naroda preko Agencije Sjedinjenih Država za međunarodni razvoj (USAID). Sadržaj ove publikacije odgovornost je Kosovskog demokratskog instituta i ne odražava nužno gledišta USAID-a i Vlade Sjedinjenih Država.

Implementuar nga: Realizuje:

PÍrkrahur nga: Omogućio: