Türkiye’de
İş ve Yatırım İklimi Araştırması
2014 - 2015
© 2015, Amerikan Şirketler Derneği “Tüm hakları saklıdır. Bu eserin tamamı ya da bir bölümü, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nun 52. maddesine uygun olarak eser sahibinin önceden izni alınmaksızın hiçbir şekil ve yöntemle işlenemez, çoğaltılamaz, çoğaltılmış nüshaları yayılamaz, satılmaz, kiralanmaz, ödünç verilemez, temsil edilemez, umuma arz edilemez, hiçbir teknik, sayısal ve/veya elektronik yöntemle iletmek suretiyle kullanılamaz.”
Türkiye’de İş ve Yatırım İklimi Araştırması
2014 - 2015
Sponsorlarımız
1
Genel Direktör’ün Mesajı 2004 yılında kurulduğundan bu yana Amerikan Şirketler Derneği, Türkiye’deki iş ve yatırım ortamının güçlendirilmesi ve Türkiye ve ABD arasındaki ikili ticaretin, yatırımın ve ilişkilerin geliştirilmesi misyonuyla Türkiye’de faaliyet gösteren Amerikan iş dünyasının sesi olarak faaliyetlerini sürdürüyor. Geçtiğimiz 8 yıl boyunca karşılaştırmalı olarak yürüttüğümüz ve Amerikan şirketleri yöneticilerinin görüşlerinin paylaşıldığı “Türkiye’de İş ve Yatırım İklimi” araştırmasının 2014-2015 sonuçlarını paylaşmaktan memnuniyet duyuyoruz. Araştırmamız, hem Türkiye ve bölgesine daha çok yatırımın çekilmesini sağlamak amacıyla önemli bir iletişim aracı hem de AmCham Türkiye/ ABFT üyesi olan ve olmayan Amerikan şirketlerinin Türkiye’deki iş ortamı hakkındaki görüşlerini paylaşabildikleri önemli bir platform görevi üstleniyor. Araştırma kapsamında yöneticilere, genel yatırım iklimi, makroekonomik durum, altyapı, vergi sistemi, eğitim sistemi ve iş gücü piyasası gibi konularda bugüne ve geleceğe dair görüşlerini sorarak Türkiye’deki iş iklimini karşılaştırmalı olarak analiz etmeyi amaçladık. Araştırma çalışmamız ve araştırma raporlarımız her yıl yayımlanmakta ve araştırma sonuçları iki ülkedeki en üst düzeyde paydaşlarla paylaşılmaktadır. Araştırma çalışmamıza katılan Amerikan şirketlerindeki yöneticilere ve desteklerinden ötürü sponsorlarımıza teşekkürlerimizi sunarız.
Elif Demircan AmCham Türkiye/ABFT Genel Direktör
2
AmCham Türkiye/ABFT Hakkında Amerikan Şirketler Derneği (AmCham Türkiye/ABFT), Türkiye’de faaliyet gösteren ABD şirketlerinden oluşan bir ticaret birliği ve sivil toplum kuruluşudur. Türkiye’de toplamda 50 milyar doların üstünde yatırımları olan ve 60.000’den fazla istihdam yaratan 125’i aşkın Amerikan şirketini temsil eden AmCham Türkiye/ABFT, Türkiye’deki iş ve yatırım ortamının güçlendirilmesini ve Türkiye ve ABD arasındaki ikili ticaretin, yatırımların ve ilişkilerin geliştirilmesini hedeflemektedir. AmCham Türkiye/ABFT, Türkiye’de gerçekleştirilen reformlar da dahil olmak üzere, Türkiye’deki kurumlar ile Amerikan iş dünyasının diyalog ve işbirliği içinde çalışarak mevcut ilişkilerini geliştirmesini desteklemektedir. AmCham Türkiye/ABFT, Türkiye ve ABD’deki kamu ve özel sektör arasında güvenilir, saygın ve etkili bir iş ortağı ve köprü olmaya çaba göstermektedir. A.B.D. Ticaret Odası’nın bir iştiraki olarak üyelerini temsil etmek ve ikili ekonomik ve ticari ilişkileri geliştirmek bakımından güçlü bir pozisyonda bulunmaktadır. AmCham Türkiye/ABFT, kuruluşundan bu yana geçen on bir yıl süresince pek çok etkinliğe imza atmış, ABD ve Türkiye’den sayısız yetkiliyi konuk etmiş, ikili ilişkileri geliştirmek ve bir üst seviyeye çıkarmak amacıyla üyeleri adına araştırmalar gerçekleştirmiştir. Aynı şekilde, üye görüş ve önceliklerini temsilen çalışmalar ortaya koymaktadır. Bu çalışma 2007 yılından bu yana her yıl Amerikan Şirketler Derneği’ne üye olan ve olmayan Amerikan şirketleri üst düzey yöneticilerinin Türkiye’deki iş ve yatırım ortamı ile ilgili görüşlerini almaya yönelik olarak gerçekleştirilmiştir. 2014 yılı araştırma çalışması Nielsen tarafından yürütülmüştür. Bu doküman, AmCham Türkiye/ABFT 2012, 2013 ve 2014 “Türkiye’de İş ve Yatırım İklimi Araştırması” sonuçlarını özetlemektedir.
Nielsen Hakkında Nielsen (NYSE: NLSN), ölçümleme ve bilgide global bir lider olarak, tüketici ve pazar araştırmalarında, televizyon ve farklı mecraların ölçümlenmesinde, online araştırma ve mobil ölçüm alanlarında öncü bir firmadır. Nielsen dünyada 100 ülkede, müşterilerine tüketicilerin ne izlediği ve satın aldığı konusunda kapsamlı bir anlayış bütünlüğü sunmaktadır. Merkez ofisi New York, ABD’de bulunmaktadır. (www.nielsen.com)
3
İÇİNDEKİLER
4
SAYFA
1.
Genel Bulgular
5
2.
Yöntem ve Amaçlar
6
3.
Türkiye’de İş ve Yatırım İklimi Araştırması 2014 - 2015
7
3.1.
Genel İş Ortamı
7
3.2.
Makroekonomik Koşullar
9
3.3.
Altyapı
10
3.4.
Vergilendirme Sistemi
11
3.5.
Eğitim ve İşgücü
12
3.6.
Yatırım Trendleri Üzerine Gelecek Beklentileri
14
4.
AmCham Türkiye/ABFT Yönetim Kurulu
16
5.
AmCham Türkiye/ABFT Üyeleri
18
1. GENEL BULGULAR AmCham Türkiye/ABFT Türkiye’de İş ve Yatırım İklimi Araştırması 2014-2015 bulgularının özeti şu şekildedir: • Katılımcı şirketlerin Türkiye’de faaliyetlerini sürdürme potansiyeli ve yatırım yapma eğilimi yüksektir. • Katılımcıların %60’a yakını İstanbul’un bölgesel finans merkezi olma potansiyeline katıldıklarını ve %65’i bunun gerçekleşmesi halinde şirketlerinin yatırım yapma eğilimlerinin olumlu yönde etkileneceğini belirtmiştir. • Katılımcıların Türkiye’deki genel iş ortamı ve pazar avantajlarına ilişkin olumlu görüşleri 2012 yılından bu yana korunmuş ve bu alanlarda önemli bir değişiklik yaşanmamıştır. r
r
r
En güçlü yönler olarak, pazar potansiyelinin büyüklüğü ile birlikte Türkiye’nin şirketlerin bölgesel operasyonları için önemli bir merkez olması ve dolayısıyla şirketlerin ana merkezleri için öncelikli bir pazar olması belirtilmiştir. Karşılaştırmalı yıllık skorlar incelendiğinde, katılımcıların istikrarlı bir biçimde Türkiye’deki iş ve yatırım ortamının benzer gelişen pazarlar ile kıyaslandığında daha cazip olduğunu ifade ettikleri görülmektedir. Katılımcılar, yatırım teşvik oranları ile kredi maliyetleri ve büyüme sermayesine erişim olanaklarını iyileştirilmesi gereken alanlar arasında göstermektedir.
• Genel olarak değerlendirildiğinde, Türkiye’deki makroekonomik koşullardan memnuniyet seviyesi orta derecededir. r
Türkiye’deki mevcut faiz ortamı, döviz kurları ve enflasyon oranları iyileştirilmesi gereken alanlar arasında belirtilmiştir.
• Altyapı kalitesine ilişkin karşılaştırmalı veriler, 2012 yılından itibaren bu alandaki görüşlerin istikrarlı olarak olumlu yönde ilerlediğini göstermektedir. r
r
r
Türkiye’nin en güçlü yönleri olarak, havaalanı, karayolları ve otoban altyapısı ve aynı zamanda internet hızı ve kalitesi ortaya çıkmaktadır. Katılımcıların yarısından fazlası, Türkiye’deki elektrik güç altyapısı ve demiryolları ağı gelişmişlik düzeyinin şirket ihtiyaçları ve operasyonları açısından yeterli seviyede olduğunu belirtmiştir. Katılımcıların %55’i uzun vadeli altyapı geliştirme planının başarıyla gerçekleştirileceğine olan inancını belirtirken, iyileştirilmesi gereken bileşen olarak liman altyapısını belirtmiştir.
• Genel olarak değerlendirildiğinde Türkiye’deki vergilendirme sistemi ile ilgili görüşler orta derecede bir skor yakalamıştır. r
r
Kişisel ve kurumsal vergilerin miktarı, hesaplama ve ödeme süreci birincil öncelikli iyileştirilmesi gerekli alanlar olarak belirtilmiştir. İyileştirilmesi gereken alanlar arasında listelenmesine rağmen, karşılaştırmalı olarak incelendiğinde, katılımcılar, vergi kanunlarının tüm işletmelere artan bir şekilde eşit oranda uygulandığı görüşüne sahiptir.
• Eğitim ve işgücü alanına ilişkin karşılaştırmalı veriler, bu alandaki olumlu görüşlerin 2012 yılından bu yana istikrarlı olarak olumlu yönde ilerlemekte olduğunu göstermektedir. r
r
Türkiye iş piyasasının güçlü yönleri olarak işgücü verimlilik seviyesi, işletmelerin ihtiyaçları doğrultusunda vasıflı beyaz yakalı ve ofis elemanlarının kolaylıkla bulunması ve çalışanların yeterli hizmet anlayışına ve iletişim yeteneğine sahip olması belirtilmiştir. Katılımcıların %52’si lise eğitim düzeyinin işletmelerin ihtiyaçlarını karşılamada yeterli olmadığını belirtmiş, %53’ü ise mavi yakalı personel sayısının yeterli düzeyde olmadığını belirterek bu alanı iyileştirilmesi gereken bir diğer alan olarak belirtmiştir. 5
5
2. YÖNTEM VE AMAÇLAR AmCham Türkiye/ABFT İş ve Yatırım İklimi Araştırması’nın temel amacı, Amerikan şirketleri yöneticilerinin Türkiye’deki iş ve yatırım ortamına ilişkin 6 alandaki güncel görüşlerini bir araya getirmektir: Genel İş Ortamı, Makroekonomi, Altyapı, Vergilendirme Sistemi, Eğitim ve İşgücü ve Yatırım Trendleri üzerine Gelecek Beklentileri. Araştırma, iki ana bölümden oluşmaktadır: Türkiye’deki iş ve yatırım ortamına ilişkin soruların yer aldığı Anket ve yıllar bazında karşılaştırmalı olarak anket sonuçlarının analiz edilerek sunulduğu Rapor. Nielsen tarafından hazırlanan soru formu AmCham tarafından onaylandıktan sonra çevrimiçi anket platformuna aktarılmış ve katılımcılar ankete bu platform üzerinden davet edilmiştir. Kasım 2014 - Ocak 2015 tarihleri arasında yürütülen anket çalışması, Şubat ayı itibariyle sona ermiş ve sonuçların analiz aşamasına geçilmiştir. AmCham Türkiye/ABFT üyesi olan ve olmayan 90 Amerikan şirketi ile gerçekleştirilen anket çalışması kapsamında, katılımcılara Türkiye’deki iş ve yatırım ortamına ilişkin geçen yıla dair görüşleri (2014) ve bu yıla dair tahmin ve beklentileri (2015) sorulmuştur. Soru formu “tamamen katılıyorum” dan “hiç katılmıyorum” a doğru dört adımda derecelendirilmiştir. Bu rapordaki skorlar ağırlıklı ortalamaların 100’lük bir bareme çevrilmesi ile oluşturulmuştur. Bu skorun 100’e yaklaşması belirtilen ifadeye katılımı, 100’den uzaklaşması ise reddi belirtmektedir. Pembe barlar, her bölümün ortalamasını belirtmektedir ve bölümü oluşturan soruların eşit ağırlıklı oldukları varsayımıyla hesaplanmıştır. Katılım Oranı ve Katılımcı Profili AmCham Türkiye/ABFT İş ve Yatırım İklimi anket çalışmasına, AmCham üyesi olan ve olmayan 90 şirket katılım göstermiştir. Anket, Türkiye’de faaliyet gösteren Amerikan şirketleri üst düzey CEO/Genel Müdür ve iş ve yatırım ortamına ilişkin doğrudan deneyim ve bilgi birikimine sahip olan Direktör seviyesi kişilerin katılımına açılmıştır.
Katılımcı Şirket Profilleri
6
3. TÜRKİYE’DE İŞ VE YATIRIM İKLİMİ ARAŞTIRMASI 2014 - 2015 3.1. Genel İş Ortamı Şekil 1. İş Ortamı Bileşenleri %75 %70 %62 %62 %52 %54 %59 %46 %41 %31
Yukarıdaki grafik iş ortamı ile ilgili sorulara verilen olumlu yanıtları göstermektedir. Genel bölüm ortalaması ile kıyaslandığında, çoğu iş ortamı bileşeninin ortalamadan yüksek bir skor elde ettiği gözlemlenmektedir. Buna göre, Türkiye’deki iş ortamının en güçlü öğeleri aşağıdaki gibidir: • Türkiye’nin sahip olduğu pazar potansiyeli (%75) ve şirketlerin bölgesel operasyonlarını kolaylıkla gerçekleştirebilecekleri bir merkez olması özelliği (%70) en yüksek skorları almıştır. Genel İş Ortamı bölümündeki en yüksek puanı, Türkiye’nin pazar potansiyeli almıştır. • Katılımcıların %62’si, şirketlerinin ana merkezi için Türkiye’yi öncelikli bir pazar olarak gördüklerini belirtmiştir. • Türkiye’nin uluslararası yükümlülüklerine olan bağlılık düzeyi (%62) ve kayıt dışı ekonomide yaşanan düşüşler (%59), regülasyonlar alanında belirtilen olumlu faktörler olarak yansımıştır. • Katılımcıların %50’sinden fazlası Türkiye’deki ekonomik ortamın işlerini geliştirmekte yardımcı olduğunu ve mevcut iş ve yatırım ortamının, benzer gelişen pazarlar ile kıyaslandığında Türkiye’yi daha cazip bir merkez olarak konumlandırdığını belirtmişlerdir. Diğer yandan, aşağıda belirtilen hususlar bölüm ortalamasının altında yer alarak iyileştirilmesi gereken alanlar olarak ortaya çıkmaktadır: • Katılımcıların %59’u doğrudan yabancı yatırımları çekme ve kalıcılığını sağlama konularında yatırım teşviklerinin artırılması gerektiğini ve %54’ü ise kredi maliyetlerinin ve büyüme sermayesine erişim konularında kolaylaştırmaların gerekli olduğunu belirtmişlerdir. • Kamu-özel sektör işbirliğindeki skor göz önüne alındığında, yapısaldan ziyade kurumsal kaynaklı zorlukların giderilmesinin önemli olduğu görülmektedir. 7
3. TÜRKİYE’DE İŞ VE YATIRIM İKLİMİ ARAŞTIRMASI 2014 - 2015 Şekil 2. İş Ortamı Bileşenleri Karşılaştırmalı Sonuçlar
%52
%58
%64
%75
%77
%62
%68
%70
%67
%46 %41
%59 %46
%54
%58 %43
%60
%62
%70
%59 %31
%81
%54 %67
%62 %42
%40
Yukarıdaki grafik, Amerikan şirketleri yönetici görüşlerinin son üç yılda ne yönde değiştiğini skorlar üzerinden göstermektedir. Buna göre; • Ülkenin pazar avantajlarına ilişkin son üç yılda önemli bir görüş değişikliği bulunmamaktadır. • En güçlü yönler olarak, pazar potansiyeli ile birlikte Türkiye’nin şirketlerin bölgesel operasyonları için önemli bir merkez olması ve şirketlerin ana merkezleri için öncelikli bir pazar olması belirtilmiştir. • 2012, 2013 ve 2014 yılları karşılaştırmalı skorları, katılımcıların yarısından fazlasının Türkiye’deki ekonomik ortamın işlerini geliştirebilmeleri için olumlu olduğunu belirttiklerini ve bu özellik sayesinde Türkiye’deki iş ve yatırım ortamının benzer gelişen pazarlar ile kıyaslandığında daha cazip olduğu görüşünü paylaştıklarını göstermektedir. • Katılımcılar, Türkiye’nin uluslararası yükümlülüklerine olan bağlılık düzeyinin artmasının ve kayıt dışı ekonomideki düşüşlerin şirketlerin yatırım kararlarını olumlu yönde etkilediğini belirtmişlerdir.
8
3. TÜRKİYE’DE İŞ VE YATIRIM İKLİMİ ARAŞTIRMASI 2014 - 2015 3.2. Makroekonomik Koşullar Şekil 3. Makroekonomik Koşullar ile İlgili Görüşlerin Bileşenleri %53 %45 %45 %43 %33 %49
Yukarıdaki grafik, katılımcıların Türkiye’deki makroekonomik koşullar ile ilgili görüşlerini yansıtmaktadır. Genel bölüm ortalaması dikkate alındığında, makroekonomik koşullardan memnuniyet derecesinin orta düzeyde bir skor yakaladığı görülmektedir. • Katılımcıların yarısından fazlası Türkiye’deki mevcut makroekonomik koşullardan memnun olduğunu belirtirken, yarıya yakını ise Türkiye’nin 2023’te dünyanın en gelişmiş 10 ekonomisinden biri olacak potansiyele sahip olduğunu belirtmişlerdir. • Türkiye’nin gelecek sene makroekonomik olarak dengede olacağına ve enflasyonun kontrol altında olduğuna dair inançlar, %45’lik bir skor yakalamıştır. • İyileştirilmesi gereken alanlar olarak döviz kurları ve faiz ortamı belirtilmiş, ayrıca enflasyonun kontrol altına alınması gerekliliği öne çıkmıştır. Şekil 4. Makroekonomik Ortam Bileşenleri Karşılaştırmalı Sonuçlar %53
%55
%45
%50
%59
%43
%53
%57
%33
%45
%49
%38
%56
%50
%58
%51
Yukarıdaki grafik, Türkiye’deki makroekonomik ortam ile ilgili görüşlerde gerçekleşen değişimi yıllar bazında göstermektedir. Makroekonomik koşullardan memnuniyet oranı geçen yılın sonuçları ile karşılaştırıldığında %2’lik küçük bir düşüş göstermekte iken, makroekonomik istikrarın yaratılabileceğine dair güvenin 2013 sonuçları ile karşılaştırıldığında %5’lik bir düşüş yaşadığı görülmektedir. 2012 yılından bu yana bu alanda iyileştirilmesi gereken konular olarak Türkiye’deki faiz ortamı, enflasyon seviyesi ve döviz kurları belirtilmektedir. 9
3. TÜRKİYE’DE İŞ VE YATIRIM İKLİMİ ARAŞTIRMASI 2014 - 2015 3.3. Altyapı Şekil 5. Altyapı ile İlgili Görüşlerin Bileşenleri %55 %63 %46 %59 %62 %67 %41
Yukarıdaki grafik, Türkiye’deki altyapı kalitesi hakkındaki görüşlerin bileşenlerini göstermektedir. Bileşenlere katılım oranları incelendiğinde, Türkiye’nin güçlü yönleri havaalanı, karayolları ve otoban altyapısı ve aynı zamanda internet hızı ve kalitesi olarak ortaya çıkmaktadır. Katılımcıların yarısından fazlası, Türkiye’deki elektrik güç altyapısı ve demiryolları ağı gelişmişlik düzeyinin şirket ihtiyaçları ve operasyonları açısından yeterli seviyede olduğunu belirtmiştir. Katılımcıların %55’i uzun vadeli altyapı geliştirme planının başarıyla gerçekleştirileceğine olan inancını belirtirken, bu bölümdeki iyileştirilmesi gereken alan olarak liman altyapısını belirtmiştir. Şekil 6. Karşılaştırmalı olarak Altyapı ile İlgili Görüşler %59 %55
%60 %50
%63 %46 %62
%65 %63 %50
%67 %41
%61
%60
%63 %64
%66 %63
Yukarıdaki grafik, Türkiye’deki altyapı kalitesi üzerine karşılaştırmalı görüşleri yansıtmaktadır. Genel olarak değerlendirildiğinde, liman altyapısı hariç, 2012 yılından bu yana altyapı bileşenleri üzerine görüşlerin istikrarlı bir biçimde olumlu yönde ilerlediği görülmektedir. Aynı zamanda, uzun vadeli altyapı geliştirme planının başarılı bir şekilde gerçekleştirileceğine olan inanç 2013 yılına kıyasla %5’lik bir artış yaşamıştır. Altyapı kalitesi üzerine görüşlerde en büyük ve olumlu yükselişler, havaalanı, demiryolları, karayolları ve otoban altyapısı alanlarında gerçekleşmiştir. Karayolları ve otoban altyapısı, bahsi geçen bileşenler arasında en büyük sıçramayı yakalamış ve geçen yıla kıyasla %12’lik bir artış göstermiştir. 10
3. TÜRKİYE’DE İŞ VE YATIRIM İKLİMİ ARAŞTIRMASI 2014 - 2015 3.4. Vergilendirme Sistemi Şekil 7. Vergilendirme Sistemi ile İlgili Görüşlerin Bileşenleri %44 %61 %61 %77 %57 %63
Yukarıdaki grafiğe göre, kişisel ve kurumsal vergilerin miktarı ve özellikle kişisel vergilerin hesaplama ve ödeme süreci öncelikli iyileştirilmesi gereken alanlar olarak belirtilmiştir. Vergi oranlarındaki öngörülebilirlik seviyesi ve vergi kanunlarının tüm işletmelere eşit uygulanabilmesi de iyileştirilmesi gerekli alanlar arasında gösterilmiştir. Şekil 8. Karşılaştırmalı olarak Vergilendirme Sistemi ile İlgili Görüşler %44
%61
%61
%36
%44
%61
%68
%77
%57
%63
%57
%79
%66
%67
%76
%55
%65
Yukarıdaki grafik, Türkiye’deki vergilendirme sistemi üzerine görüş değişikliklerini yansıtmaktadır. İyileştirilmesi gereken alanlar arasında listelenmesine rağmen, karşılaştırmalı olarak incelendiğinde katılımcılar vergi kanunlarının tüm işletmelere artan bir şekilde eşit oranda uygulandığı görüşüne sahiptir. 2013 yılında bu görüşe katılım oranı %36’lık bir seviyede iken, bu rakam 2014 yılında %44’e ulaşmıştır. 2013 yılı sonuçlarıyla karşılaştırıldığında, katılımcılar kişisel gelir ve kurum vergilerinin hesaplama ve ödeme süreçlerinin kolaylaştığını belirtmişlerdir. Bu alanlarda sırasıyla %7 ve %9’luk artışlar gözlemlenmektedir. Kurum vergileri ve kişisel gelir vergi oranlarında ayrıca iyileşmeler gözlemlenmektedir. Bu alanlarda sırasıyla %2 ve %4’lük olumlu görüş artışları yaşanmıştır. 11
3. TÜRKİYE’DE İŞ VE YATIRIM İKLİMİ ARAŞTIRMASI 2014 - 2015 3.5. Eğitim ve İşgücü Şekil 9. Eğitim ve İşgücü ile İlgili Görüşlerin Bileşenleri %53 %59 %53 %54 %62 %58 %60 %56 %47 %57 %48
Türkiye iş piyasasının en güçlü yönleri olarak işgücü verimlilik seviyesi, işletmelerin ihtiyaçları doğrultusunda vasıflı beyaz yakalı ve ofis elemanlarının kolaylıkla bulunabilmesi ve çalışanların yeterli hizmet anlayışına ve iletişim yeteneğine sahip olması belirtilmiştir. Katılımcılar, üniversite düzeyi eğitim seviyesinin işletmelerin ihtiyaçlarını yeterli düzeyde karşıladığını belirtmiş ve bu bileşen genel bölüm ortalaması olan %56’nın üzerinde bir skor yakalamıştır. Girişimcilik yeteneğine sahip yeterli sayıda çalışanın varlığı, işgücünün İngilizce yeterlilik seviyesi ve çalışanların son teknolojik gelişmeleri ve araştırmaları destekleyebilme bileşenleri, ortalama bir skor yakalamıştır. Katılımcıların %52’si lise eğitim düzeyinin işletmelerin ihtiyaçlarını karşılamada yeterli olmadığını belirtmiş, %53’ü ise mavi yakalı personel sayısının yeterli düzeyde olmadığını belirterek bu alanı iyileştirilmesi gereken bir diğer alan olarak belirtmiştir.
12
3. TÜRKİYE’DE İŞ VE YATIRIM İKLİMİ ARAŞTIRMASI 2014 - 2015 Şekil 10. Karşılaştırmalı olarak Eğitim ve İşgücü Üzerine Görüşler %58
%61
%59
%53
%53
%41
%57
%53
%54
%62
%50
%62
%67
%60
%54
%61
%56
%57
%64
%47
%51
%57
%48
%60
%46
%33
%58
%42
Yukarıdaki grafik eğitim sistemi ve işgücü ile ilgili son üç yıl içerisinde gerçekleşen görüş değişikliklerini göstermektedir. Genel olarak değerlendirildiğinde, bileşenlerin tamamı geçmiş yıllara kıyasla olumlu yönde değişiklikler yaşamıştır. En büyük ve olumlu değişiklikler, üniversite ve lise düzeyi eğitim seviyelerinin işletmelerin ihtiyaçlarını karşılamada yeterliliği üzerine olmuştur. Bu alanlarda sırasıyla %11 ve %15’lik artışlar yaşanmıştır. 2013 yılı sonuçlarıyla karşılaştırıldığında, Türkiye’deki işgücü kalitesi üzerine değerlendirmelerde olumlu sıçrayışlar yaşanmıştır. Buna göre, çalışanların yeterli hizmet anlayışı ve iletişim yeteneğine sahip oluşu görüşüne katılım oranı %6’lık bir artış, İngilizce yeterliliği üzerine %12’lik bir artış ve işgücünün son teknolojik gelişmeleri ve araştırmaları destekleyebilme kapasitesi konusunda ise %4’lük bir artış yaşanmıştır. Kalifiye beyaz yakalı personelin kolay bulunuşu üzerine görüşlerde %6’lık bir artış yaşanmasına rağmen, kalifiye ofis elemanlarının kolayca bulunuşuna dair gözlemler geçen yıla kıyasla bir değişim göstermemiştir.
13
3. TÜRKİYE’DE İŞ VE YATIRIM İKLİMİ ARAŞTIRMASI 2014 - 2015 3.6. Yatırım Trendleri Üzerine Gelecek Beklentileri Şekil 11. Yatırım Eğilimleri Bileşenleri
%79
%64
%57
%65
%58
Yukarıdaki grafiğe göre, katılımcıların %79’u gelecek yıllarda Türkiye’de kalmayı planladıklarını ve %64’ü Türkiye’ye daha çok yatırım yapma eğiliminde olduğunu belirtmişlerdir. Katılımcıların yaklaşık %60’ı İstanbul’un bölgesel bir finans merkezi olabilme potansiyelini belirtmiş ve %65’i bunun gerçekleşmesi halinde, Türkiye’ye yönelik yatırım kararlarının olumlu yönde etkileneceğini belirtmiştir. Şekil 12. Karşılaştırmalı Olarak Yatırım Eğilimleri üzerine Görüşler
%64
%71
%79
%57
%65
%58
%70
%81
%56
%80
%65
%60
%66
Yukarıdaki grafik katılımcıların yatırım trendleri üzerine gelecek beklentilerini karşılaştırmalı olarak yansıtmaktadır. Karşılaştırmalar, katılımcıların Türkiye’de faaliyetlerini sürdürme ve yatırımlarını derinleştirmeleri ve genişletmeleri açısından olumlu görüşlerini koruduklarını göstermektedir. 14
3. TÜRKİYE’DE İŞ VE YATIRIM İKLİMİ ARAŞTIRMASI 2014 - 2015 Şekil 13. Gelecek Beklentiler üzerine Görüşler
%48
%41
%38
%26
Yukarıdaki grafik, katılımcıların yatırım trendleri üzerine gelecek beklentilerini göstermektedir. Buna göre, katılımcıların %41’i 2015’te Türkiye’de yabancı yatırımcılar açısından daha cazip bir genel ortam yaratılacağına, %48’i ise daha istikrarlı bir makroekonomik ortamın muhafaza edilebileceğine dair görüşlerini belirtmiştir.
Şekil 14. Karşılaştırmalı olarak Gelecek Beklentileri üzerine Görüşler
%48
%58
%41
%52
%38
%26
%58
%45
%34
%56
%46
%32
Yukarıdaki grafik, yıllar bazında katılımcıların gelecek beklentilerine ilişkin görüş değişikliklerini yansıtmaktadır. Genel olarak değerlendirildiğinde, tüm bileşenlerde ortalama %9’luk düşüşlerin yaşandığı gözlemlenmektedir. 2015’te Türkiye’de yabancı yatırımlar için daha cazip bir genel ortam yaratılabileceğine ve daha istikrarlı bir makroekonomik ortamın muhafaza edilebileceğine olan güven, ortalama skorlar yakalamıştır. 15
AmCham Türkiye/ABFT Yönetim Kurulu
Serra Akçaoğlu Amerikan Şirketler Derneği Yönetim Kurulu Başkanı
Citibank Türkiye Genel Müdürü ve Yönetim Kurulu Üyesi
16
Tankut Turnaoğlu Procter & Gamble Yönetim Kurulu Başkanı Türkiye ve Kafkasya
Canan Özsoy GE Türkiye Yönetim Kurulu Başkanı Genel Müdür
Tamer Özmen Microsoft Türkiye Genel Müdürü
İhsan Necipoğlu Dow Türkiye ve Orta Asya Cumhuriyetleri Genel Müdürü
Mine Öztürk Baxter Türkiye Genel Müdürü
Neil Pryor PepsiCo Genel Müdür
Daniel R. Matthews Baker & McKenzie Yönetici Ortağı
Haluk Yalçın PwC Türkiye Başkanı
Dilek Mutuş Wells Fargo İdari Başkan Yardımcısı TRAMS Bölge Müdürü
AmCham Türkiye/ABFT Yönetim Kurulu
Bernard J. Dunn Boeing Türkiye, Orta Doğu ve Kuzey Afrika Başkanı
Andrei Holban 3M Türkiye Genel Müdürü
Çiğdem Ertem Intel Türkiye, Orta Doğu ve Afrika Bölge Başkanı
Hüseyin Gürer Deloitte Türkiye CEO
Christophe Merkel Nike Türkiye Genel Müdürü
Asgar Rangoonwala Janssen Türkiye Genel Müdürü
Nilgün Langenberg Korn Ferry Genel Müdürü
Ufku Akaltan UPS Türkiye Genel Müdürü
Roberto Pedretti Nielsen Türkiye Genel Müdürü
Gökhan Toğrul Hay Group Türkiye Genel Müdürü
17
AmCham Türkiye/ABFT Üyeleri OTOMOTİV/ULAŞTIRMA Ford Goodyear Hertz ENDÜSTRİYEL ÜRETİM 3M Amec Foster Wheeler Bimaş Axalta Coating Systems Boeing International Borusan Makina Crown Bevcan DuPont ESBAŞ General Electric Honeywell Lockheed Martin McCormick Kütaş Miyamoto International Sikorsky FİGES The Dow Chemical Company
ENERJİ Aladdin Middle East BP MÜHENDİSLİK / İNŞAAT / GAYRİMENKUL City’s Property Development Corp. Cushman & Wakefield Jones Lang LaSalle Kolin Opalit Stearns International Tishman Speyer Turner International
SAĞLIK Amgen Baxter International Beckman Coulter Bristol Myers Squibb Boston Scientific Celgene Forever Living Herbalife BANKACILIK/FİNANSAL HİZMETLER / SİGORTA Janssen Johnson & Johnson AIG Lilly Bank of America Merrill Lynch Medtronic Citibank Pfizer Dubai Starr Sigorta Sandoz JPMorgan Chase SC Johnson Liberty Sigorta Smith & Nephew Marsh MetLife EV ÜRÜNLERİ / EŞYA Wells Fargo Bank Ulusal Faktoring BMS-Herman Miller Steelcase BİLGİ TEKNOLOJİLERİ / E-TİCARET Apple KONAKLAMA / EĞLENCE / YİYECEK & İÇECEK Brightstar Conrad Cisco Systems Grand Hyatt İstanbul eBay Hilton Worldwide HP Hilton Istanbul Bomonti Hotel IBM İstanbul Marriott Hotel Şişli Intel Yum! Brands Microsoft PayPal SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI Qualcomm Genç Başarı Eğitim Vakfı Telcotank Bir Dilek Tut Derneği Xerox PROFESYONEL / HUKUK / DANIŞMANLIK TÜKETİM MALLARI & HİZMETLERİ HİZMETLERİ Amway Baker & McKenzie Cargill BTS & Partners Coca Cola Chadbourne & Parke Estee Lauder Curtis Mallet-Prevost Colt & Mosle LLP Kimberly Clark Deloitte. Mondelez International EY Nike Hay Group PepsiCo Herrick, Feinstein LLP Philip Morris / Sabancı Kinstellar Procter&Gamble Korn & Ferry KPMG DAĞITIM HİZMETLERİ / LOJİSTİK Locke Lord Edwards Moroğlu Arseven Brink’s Nielsen CEVA Lojistik Pera International CHEP PwC UPS Serap Zuvin Hukuk Bürosu Spencer Stuart EĞİTİM TBWA İstanbul ELS Educational Services ETS Global İstanbul Bilgi Üniversitesi Laureate Wall Street English 18