AMNESTY INTERNATIONAL VLAANDEREN VZW / JAARGANG 40 NR 1 / maart 2013 / VERSCHIJNT DRIEMAANDELIJKS / ISSN 0771-7687 / P2A9062
1
COVER: Actie voor een sterk Wapenhandelsverdrag in Berne, Zwitserland
voorwoord
2
agenda
Leerstoel
Een grote dame uit één van Afrika’s kleinste landen
3
Beste Amnesty-supporter,
3
Schrijfwedstrijd
5
HET MOOISTE TESTAMENT
ARABISCHE LENTE
Als muren konden spreken
68
Solange is een grote dame uit één van Afrika’s kleinste landen. Op 12 maart neemt ze verdiend de Amnesty Leerstoel aan de UGent in ontvangst.
INHOUD
ACHTER DE SCHERMEN
8
Nieuwe technologie beschermt mensenrechtenactivisten
BEWEGING
ALGEMENE VERGADERING
Als Solange Habonimana hier woonde, zou ze misschien onze eerste vrouwelijke minister met roots in een ex-kolonie zijn. Maar als je het haar vraagt, heeft ze wel belangrijker dingen te doen. Solange Habonimama woont en werkt in Burundi, een land dat zijn wonden likt na een meedogenloze burgeroorlog en waar de armoede nog altijd toeneemt. Solange werkt aan een sterker Burundees middenveld en strijdt voor meer rechten voor vrouwen. Uitdagingen die duidelijk een pak groter zijn dan die van een minister in België. Vrienden en medestrijders worden aangevallen en zelfs vermoord. Toch steekt Solange haar nek uit en voert actie om deze wandaden aan te klagen. Ze werd zelf ook al slachtoffer van bedreigingen en pesterijen.
9
Kan je er niet bijzijn op 12 maart, dan wil ik je extra hartelijk uitnodigen op onze Algemene Vergadering op zaterdag 20 april. Extra hartelijk, omdat we de Algemene Vergadering dit jaar in een nieuw kleedje steken. Meer hierover lees je op pagina 9. Erg graag tot binnenkort dus op een van onze activiteiten! Karine Vandenberghe, voorzitter
IN DETAIL
10
Uitblinken in vaagheid
12
Agenda 12 maart 2013 I Amnesty Leerstoel Op 12 maart reikt de Universiteit Gent de Amnesty
IN BEWEGING
Leerstoel uit aan Solange Habonimana, activiste voor een veiliger en democratischer Burundi. Na de uitreiking geeft mevr. Habonimana de lezing “Challenges for Human Right Defenders in Burundi” in de Vooruit in Gent. Meer op pagina 3.
SCHRIJFACTIE
8 april 2013 I Roma-dag
13
Op 8 april viert de internationale gemeenschap Roma-dag. Overal ter wereld worden bloemen in rivieren geworpen als teken van de verbondenheid van Roma over de grenzen heen. Amnesty International kaart tijdens deze dag de discriminatie aan waarmee de grootste etnische minderheid
PRIKBORD
/ Amnesty in actie / MAART 2013 / 2
15
in Europa nog steeds kampt. Meer over deze en andere activiteiten op www.amnesty.be/kalender
Een grote dame uit één van Afrika’s kleinste landen
Amnesty Leerstoel voor Solange Habonimana S ophie Tournier - Nina Ber ghmans
Sedert 2007 schenkt de Universiteit Gent elk jaar de Amnesty International Leerstoel aan iemand die een belangrijke rol speelt in de verdediging van de mensenrechten. Dit jaar gaat de eer naar de Burundese mensenrechtenactiviste Solange Habonimana.
Mevrouw Habonimana zelf past perfect in dit rijtje. Ze mag dan geen hoge functie bekleden of internationale bekendheid genieten, ze is wel een mensenrechtenactivist pur sang. Iemand die zich met volle overgave inzet voor idealen als rechtvaardigheid, vrijheid en gelijkheid, onverschrokken en wars van elke tegenstand. Habonimana’s rol in de verdediging van mensenrechten in Burundi is aanzienlijk. Ze ijvert op verschillende
niveaus voor een veiliger en democratischer land. Als woordvoerster van vrouwenorganisaties strijdt ze tegen geweld op vrouwen en tracht ze hun economische en sociale situatie te verbeteren. Ze is bovendien experte in vrouwenrechten en gender. Solange Habonimana is niet alleen actief op het vlak van vrouwenrechten. Ze werkt ook voor het Burundese Forum pour le Renforcement de la Société Civile (Forum voor de Versterking van de Civiele maatschappij). FORSC is de spreekbuis van het middenveld in Burundi en vertegenwoordigt meer dan 146 organisaties. De koepel wil de krachten van al haar leden bundelen en op een gestructureerde manier strijden voor een vreedzaam, rechtvaardig, politiek stabiel en economisch welvarend Burundi. Zo is het FORSC de drijvende kracht achter de campagne “Justice pour Ernest Manirumva”, opgestart kort na de moord op de bekende mensenrechtenactivist in 2009.
Belgische steun voor Burundi Federaal volksvertegenwoordiger en professor mensenrechten Eva Brems volgt het werk van Solange Habonimana van nabij en helpt haar waar ze kan. Eva Brems is immers een van de Belgische volksvertegenwoordigers die sinds 2010 via een peterschapprogramma steun bieden aan Burundese mensenrechten activisten in gevaar. De Kamerleden en Senatoren worden op hun beurt rechtstreeks geïnformeerd over de problemen van die activisten. Dat die problemen vaak aanzienlijk zijn en om creatieve
oplossingen vragen, vertelde Solange Habonimana ons onlangs zelf. Het werk van een mensenrechtenactiviste zoals u is niet eenvoudig. Hoe gaat u met de uitdagingen om? Als vrouwelijke activiste werken in een post-conflict situatie zoals in Burundi is een enorme uitdaging. Soms bots ik op culturele belemmeringen, pesterijen en bedreigingen. Als mensenrechtenverdediger ga ik de confrontatie aan, dus ik moet veiligheidsmaatregelen nemen. Ik tracht ook andere vrouwelijke activisten aan te sporen zich zo goed mogelijk te beschermen en hun werk te promoten. Op die manier wil ik de solidariteit en de zichtbaarheid van het mensenrechtenwerk in Burundi vergroten. Ik probeer zelf ook een uitgebreid netwerk van contacten te hebben. Niet alleen lokale en regionale contacten, maar ook internationale. Zo klinkt mijn stem in Burundi zelf des te luider.
LEERSTOEL
Solange Habonimana heeft enkele illustere Leerstoel-voorgangers. Vorig jaar ging de Leerstoel immers naar professor Hammarberg, commissaris voor de mensenrechten in de Raad van Europa, die in zijn functie streng waakte over de naleving van de mensenrechten door de verschillende landen van Europa. Ook zuster Jeanne Devos mocht de Amnesty Leerstoel al in ontvangst nemen omwille van haar grenzeloze strijd tegen misbruik van huispersoneel in India.
Solange Habonimana
Een vrouwelijke activiste zijn in Burundi is een enorme uitdaging Door mijn werk is het niet altijd eenvoudig mijn plekje in de maatschappij te vinden. Neem nu mijn huishouden thuis. Ik heb een huishoudhulp, niet vanzelfsprekend voor een Burundese, maar het is nodig opdat ik mijn job in de midden veldorganisaties goed kan doen.
Een vrouwenorganisatie in Burundi
/ Amnesty in actie / MAART 2013 / 3
Op dinsdag 12 maart om 20u vindt de officiële uitreiking van de Leerstoel Amnesty International plaats. 11.11.11, de Koepel van de Vlaamse Noord-Zuidbeweging, is een partnerorganisatie van FORSC en organiseert mee deze Leerstoel. Solange Habonimana zal ook twee gastcolleges houden aan de UGent. Meer info op www.amnesty.be/leerstoel.
geweld te doorbreken, hierbij gestimuleerd door de acties van verschillende vrouwenorganisaties.
LEERSTOEL
Vrouwen op de vlucht voor geweld, Bujumbura , 2002
U bent woordvoerster van verschillende vrouwenrechtenorganisaties in Burundi. Met welke problemen worden vrouwen in uw land geconfronteerd? Hoe ziet u hun toekomst evolueren? Vrouwen in mijn land kennen vele problemen. Ze zijn vaak ongeletterd, leven in armoede, gaan gebukt onder huiselijk, economisch en seksueel geweld en zijn het grootste slachtoffer in conflictsitua ties. In Burundi krijgen ze ook voortdurend af te rekenen met discriminatie. Zo hebben vrouwen niet het recht om te erven, wat hen in een moeilijke economische situatie brengt. Ook op beleidsniveau horen we hun stem weinig, al is er daar wel sprake van verbetering. Nochtans is
de vrouw in Burundi dé basis van de economie: 90% van de Burundese bevolking leeft van de landbouw en het zijn hoofdzakelijk vrouwen die het land bewerken. Mijn hoop voor de toekomst van vrouwen in Burundi? Ik hoop dat ze steeds beter vertegenwoordigd zullen zijn op de verschillende beslissingsniveau’s, zeker in de hogere politieke kringen. Dat ze verhuizen van de achtertuin naar het voortoneel, zeg maar. En dat het grote verschil in onderwijsniveau tussen jongens en meisjes eindelijk verdwijnt. Die hoop is trouwens niet zo ijdel. De Burundese vrouwen beginnen geleidelijkaan het taboe over discriminatie en
Wat betekent Amnesty International voor u persoonlijk? Amnesty International is voor mij een krachtige internationale organisatie, volledig gewijd aan de verdediging en bescherming van mensenrechten. Het is dan ook een grote eer de Amnesty International Leerstoel te mogen ontvangen. Ik zie er een aanmoediging in en een erkenning van mijn werk en het werk van elke mensenrechtenactivist in Burundi. Ik ben er zeker van dat deze erkenning mijn werk positief zal beïnvloeden. De Leerstoel draagt mijn stem en mijn boodschap verder de wereld in en daarmee ook de stem van de andere Burundese activisten. Hopelijk zorgt hij ook voor meer respect voor wat we doen bij onze partners en de overheidsinstanties in Burundi zelf. Heeft u een boodschap voor de activisten van Amnesty in Vlaanderen? Enkel dankjewel. Dankjewel voor de aanmoediging en de erkenning vanuit Vlaanderen voor mensen zoals ik. Ik heb geleerd van jullie en zal nog leren van jullie. Ik hoop dat jullie ook wat kunnen leren van mij.
GOEDNIEUWS /
Eindelijk vrij: de Bahreinse lerares Jalia al-Salman Begin 2012 werd de Bahreinse Jalia al-Salman samen met haar collega Madi ‘Issa Madi Dheeb opgepakt. De beiden vrouwen hadden mede-leraren in het land opgeroepen te staken als steunbetuiging aan de anti-regeringsdemonstranten. Jalia al-Salman werd door een militaire rechtbank veroordeeld voor o.a. ‘het met geweld ondermijnen van de staat’. Maandenlang werd Jalia vastgehouden en gefolterd op een onbekende locatie. Ze kreeg nauwelijks eten en water. Ook werd ze acht dagen opgesloten in een vriezer en had ze geen toegang tot een toilet. Amnestyactivisten schreven onmiddellijk naar de koning van Bahrein en vroegen hem de beschuldigingen tegen haar in te trekken. In december vorig jaar gebeurde dit ook. Helaas zit Jalia’s collega Madi ‘Issa Madi Dheeb nog vast. Amnesty International blijft zich inzetten voor haar vrijlating.
/ MEER GOED NIEUWS OP WWW.AMNESTY.BE/GOEDNIEUWS /
/ Amnesty in actie / MAART 2013 / 4
Het Mooiste Testament Wat wil jij nalaten aan deze wereld? En aan welk goed doel wil je dat nalaten? Gevoelens? Bezittingen? Goede raad? Ervaringen? Dit zijn allemaal zaken waarover je kan nadenken. Om je daarbij te helpen organiseert Testament.be ‘Het Mooiste Testament’. Deze schrijfwedstrijd benadrukt de gevoelskant van het opmaken van het testament en doet de zakelijke kant ervan vervagen. Het laat mensen stilstaan bij wat een testament is en zou kunnen zijn. Een mooie tekst. Een samenvatting van al wat je wil doorgeven, materieel en immaterieel. Een vorm van troost. Een laatste oproep. Misschien een provocatie. Elk Nederlandstalig verhaal, essay of gedicht over het onderwerp ‘Het Mooiste Testament: Schenken aan een goed doel‘ dat maximaal 1.000 woorden telt, komt in aanmerking voor een prijs. De jury, voorgezeten door Paula Sémer, zal het mooiste en meest inspirerende werk belonen met de Delta lloyd Prijs: 2.500 euro voor proza en 2.500 euro voor poëzie. Zoals Testament.be zelf zo mooi zegt: “Wij geven dat vele geld uitsluitend weg om egoïstische redenen, want: geven maakt gelukkig!” En hoe mooi zou het zijn als een testament met het thema ‘mensenrechten’ wint?
Meer informatie en het wedstrijdreglement vind je op www.hetmooistetestament.be.
50.000 handtekeningen voor Italiaanse Roma Tijdens een Global Day of Action op 22 september 2012 voerden duizenden Amnesty-sympathisanten wereldwijd actie tegen de systematische discriminatie van Roma in Italië op het vlak van huisvesting. Samen verzamelden ze maar liefst 50.000 handtekeningen die aan de toenmalige Italiaanse Eerste Minister Mario Monti werden bezorgd. “Gedurende de laatste jaren werden duizenden Roma-families ontheemd zonder dat hen alternatieve huisvesting werd aangeboden”, zegt Carlotta Sami, directeur van Amnesty Italië. “In vele gevallen werden families overgebracht naar “geautoriseerde” kampen die omringd zijn door torenhoge hekken en camera’s. Deze kampen bevinden zich bovendien
Schrijfwedstrijd
Stuur jouw mooiste testament vóór 15 april naar info@hetmooistetestament.be. De winnaars worden bekend gemaakt in het najaar van 2013.
in gebieden ver verwijderd van basisvoorzieningen zoals scholen, winkels en dokterspraktijken.” “Amnesty International roept al enige tijd op om deze vormen van discriminatie in Italië te beëindigen en de integratie van Roma te ondersteunen. Aangezien bijna 50.000 mensen deze oproep ondersteunen kan de Italiaanse regering deze eis niet naast zich neerleggen,” concludeerde Carlotta Sami. Ook in België werden meer dan 3.000 handtekeningen verzameld. Dit is een geweldig succes! Enorm bedankt aan alle Amnesty-sympathisanten die hebben bijgedragen tot dit geweldige resultaat.
/ Amnesty in actie / MAART 2013 / 5
Als de muren konden spreken Graffiti vertelt het verhaal van de Egyptische revolutie
In de Egyptische hoofdstad Caïro werd de afgelopen maanden een straat omgetoverd tot een ware graffiti-galerij; een aandenken aan zij die
ARABISCHE LENTE
stierven tijdens de revolutie. Caïro’s grauwe, grijze stadsmuren van tijdens Moebarak’s dertig jaar durende regeerperiode zien er sinds kort heel anders uit. Opgefrist met felle kleuren doen ze dienst als canvas voor zij die zichzelf willen uitdrukken. De Mohamed Mahmoud-straat loopt van het Ministerie van Binnenlandse Zaken recht naar het Tahrirplein. Tijdens rellen met de Egyptische politie kwamen 51 mensen om in deze straat. Sindsdien is ze het middelpunt van Egypte’s graffiti-wereld. Een herdenking aan zij die daar stierven, maar ook een herinnering aan de problemen waar het land nog steeds mee kampt. De graffiti toont aan hoe weinig er in die twee jaar veranderd is. Slechts één enkele agent staat terecht voor het geweld in de Mohamed Mahmoud-straat. De families van de slachtoffers wachten nog steeds op gerechtigheid.
RECHTS: De Opperste Militaire Raad (SCAF) gebruikte geweld om de opstanden in de Mohamed Mahmoudstraat te onderdrukken in november 2011. 51 mensen kwamen hierbij om het leven.
ONDER: Vrouwen die opkomen tegen seksueel misbruik is een terugkomend thema in de straat.
“55 dagen zat ik in deze straat. De straat heeft een verhaal te vertellen.” Ammaar Mustapha Ali, graffiti-kunstenaar in Caïro
/ Amnesty in actie / MAART 2013 / 6
LINKS: een slachtoffer van de opstanden. ONDER: “Leve de martelaren” staat er in graffiti geschreven. “Veeg het uit en ik schrijf het opnieuw” is de uitdagende boodschap op de linkse spuitbus. “Als zij geen gerechtigheid krijgen, zullen wij net zoals hen sterven”, luidt de rechtse.
BOVEN: Een aandenken aan mensen die stierven tijdens Egypte’s revolutie: “Ik bid dat je gelukkig bent waar je nu bent”.
LINKS: Het leven gaat voort, een teken van hoop
“Ik krijg telkens twee uiteenlopende reacties: Of ze zijn bang van me, een meisje dat op een ladder staat te schilderen vinden ze vreemd. Of ze worden agressief en roepen me dingen toe als: “Een vrouw die op straat schildert? Wat voor kunst is dat?”
ARABISCHE LENTE
LINKS: “Vergeten doen we niet”: In december 2011 werden soldaten gefilmd die een vrouw afranselden op straat en haar kleren omhoog trokken om haar ondergoed te laten zien. Dit zorgde voor grote woede bij het publiek en werd een symbool voor de brutaliteit van het leger.
Artikel verschenen in Wire January-February 2013, Amnesty International Ltd. Vertaling: Shannah Jongstra
/ Amnesty in actie / MAART 2013 / 7
Stel, je geeft in een blog kritiek op de politie en de veiligheidsdiensten in je land. Je schrijft dat ze mensenrechtenactivisten aanvallen en oppakken. Kennissen van je werden meegenomen en kregen geen eerlijk proces. Sommigen werden zelfs gefolterd. Hun families hebben al weken niks van hen gehoord. De laatste tijd merk je dat de veiligheidsdiensten ook jou volgen. Je bent bang, ze kunnen je elk moment komen halen. En als dat gebeurt, wil je dat laten weten aan de buitenwereld. Snel en makkelijk, nu het nog kan.
ACHTER DE SCHERMEN
Nieuwe technologie beschermt mensen rechtenactivisten Het zonet beschreven scenario is jammer genoeg levensecht voor velen die opkomen voor mensenrechten. Amnesty International zoekt voortdurend naar manieren om dergelijke scenario’s te vermijden. Nieuwe digitale technologieën kunnen daarbij een welkom hulpmiddel zijn. Samen met IDEO, een bekend design- en innovatieconsulent, organiseerden we in 2012 een zogenaamde ‘hackathon’. Een hackaton brengt webdesigners en software-techniekers samen met experts om specifieke problemen op te lossen. Hun uitdaging: een technologie ontwikkelen om onrechtmatige arrestaties van mensenrechtenactivisten tegen te gaan. Van de 320 voorstellen werden negen winnende concepten gekozen. Momenteel is Amnesty volop bezig met de ontwikkeling van één van die concepten: een smartphone-applicatie voor activisten in gevaar. Dankzij de applicatie kan een activist dringende informatie naar familie, vrienden of andere belangrijke contactpersonen sturen en dit met één simpele druk op het telefoonscherm.
/ Amnesty in actie / MAART 2013 / 8
Met dezelfde applicatie zou je ook je GPS-locatie kunnen doorsturen naar je contacten of kan je hen vragen bepaalde documenten van je computer te wissen, of voorgeschreven berichten posten op Facebook of Twitter. “Dat is het mooie van open source software ontwikkeling”, zegt Tanya O’Carroll, verantwoordelijk voor het technologie- en mensenrechtenproject van Amnesty International. “Eens we de app ontwikkeld hebben, kunnen anderen ze overnemen en er nieuwe variaties op verzinnen. Zo kan het aan gepast worden naargelang de regio of het probleem in kwestie.” De trend om technologie en activisme creatief met elkaar te combineren is niet gloednieuw. Er zijn al tal van voorbeelden aan te halen. Zo heeft de Keniaanse organisatie Ushahidi, wat letterlijk ‘getuigenis’ betekent in het Swahili, ervoor gezorgd dat verhalen van ooggetuigen een veel groter publiek bereiken. Ushahidi ontwikkelde een dienst die live-verslagen koppelt aan een Google Maps-locatie met behulp van een sms of het internet. Dit alles zorgt enerzijds voor een grotere bewustwording van problemen bij het grote publiek, maar vertelt anderzijds de activisten waar ze zich op moeten concentreren én waar ze voor op moeten letten. Ushahidi werd
zo ook al gebruikt in Mexico, Burundi en Kirgizië om verkiezingsfraude tegen te gaan. In Bangladesh rapporteert de software Bijoya over vrouwenmishandeling. Eyesonsyria.org is dan weer een website van Amnesty USA die mensenrechtenschendingen in Syrië aan het licht brengt. En de ‘LRA Crisis Tracker’ in Congo “verklikte” al verschillende misdrijven gepleegd door het Congolese Lord’s Resistance Army sinds 2009. Uiteraard creëren digitale netwerken niet alleen mogelijkheden, er zijn ook risico’s aan verbonden. Zo kan de informatie die op een netwerk gepost wordt vaak, maar niet altijd geverifieerd worden. Ook dataveiligheid en anonimiteit is van cruciaal belang. “Mensen die al gevaar lopen, mogen natuurlijk niet nóg meer in gevaar gebracht worden door technologie die ook gebruikt kan worden om hen te identificeren of te traceren”, zegt Sherif Elsayed-Ali van Amnesty. “We zijn dan ook hypergevoelig voor deze zaken.” Enkel indien de anonimiteit gewaarborgd wordt, kan je werkelijk van een geslaagde toepassing spreken en kan nieuwe technologie werkelijk levens redden. Artikel verschenen in Wire September-October 2013, Amnesty International Ltd. Vertaling: Shannah Jongstra
Uitnodiging
Algemene Vergadering
WAAR EN WANNEER Zaterdag 20 april 2013, van 12 uur tot 19 uur in Kasteel Walburg te Sint-Niklaas, vlot bereikbaar met het openbaar vervoer en de wagen.
PLANNING VAN DE DAG Je bent welkom vanaf 12 uur, maar je kan ook later aansluiten, wanneer je maar wenst. Dit staat er alvast op de planning: een wervelende voorstelling 2012 met filmpjes en foto’s, lunch met de huidige en de kandidaat-bestuurders om hen beter te leren kennen en aan de tand te voelen, evaluatie van 2012 en toelichting van de plannen voor 2013. In werkgroepen krijg je de kans om ideeën uit te wisselen en vragen te stellen over thema’s zoals activismebeleid en de rol van Amnesty binnen Europa. Afsluiten doen we met een kort debat en een actie-moment. Ga je daarna nog mee op café?
BEWEGING
WAAROM ZEKER KOMEN? Amnesty International is een ledenbeweging. Onze leden beslissen tijdens de Algemene Vergadering mee over het beleid. Wat moet Amnesty zeker doen en waar moet ze aandacht aan besteden? Zit het voorstel voor begroting juist? De AV is hét moment om na te denken en ervaringen uit te wisselen samen met andere activisten, leden, bestuurders en professionele medewerkers. Tijdens de AV is er tijd voor info en overleg voor iedereen die betrokken wil zijn. En de leden stemmen.
Inschrijven kan op www.aivl.be/algemenevergadering. Hier vind je ook een blog over verschillende thema’s die op de AV behandeld worden.
ART FOR ACTION De End FGM Campagne geeft een stem aan de 500.000 vrouwen en meisjes die met vrouwelijke genitale verminking leven in Europa. Vier internationale kunstenaars, waaronder Walter Van Beirendonck (foto), schaarden zich achter de campagne en maakten een werk met gesigneerde rozenblaadjes. Elk rozenblad is een krachtige oproep aan de EU om deze wrede praktijk te beëindigen. Meer op www.endfgm.eu
/ Amnesty in actie / MAART 2013 / 9
Uitblinken in vaagheid Beleidsnota Buitenlandse Zaken bekeken vanuit mensenrechtenoptiek Jan Pollet
Begin dit jaar legde vice-Eersteminister en minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders zijn beleidsnota voor 2013 voor aan het Parlement. Een uitgelezen moment om te kijken wat de minister dit jaar aan mensen rechtenwerk plant. En waarover hij zwijgt. Europa
IN DETAIL
Beginnen bij het weinig verrassende begin: hét belangrijkste voor de Belgische minister voor Buitenlandse Zaken is de Europese Unie. De economische crisis, de toekomst van de EU, een meerjarig begrotingskader en de uitbreiding van de Unie krijgen ruime aandacht in de beleidsnota. Dat het Belgische beleid verknocht is aan de EU, wisten we al langer. Daar is – vanuit mensenrechtenoptiek – niets op tegen, het biedt zelfs belangrijke kansen. Dubbel jammer dus dat de minister het verzuimt om ook plannen te formuleren over de mensenrechtenproblemen in de EU. Respect voor mensenrechten in de EU afdwingen, steunt voor een deel op gedegen beleidswerk. Regels afspreken met andere lidstaten, uitvoeren en controleren is niet de taak van minister Reynders. Grote Europese beleidsvraagstukken zoals een aanpak van de discriminatie, het terugdringen van geweld tegen vrouwen of van het asiel- en migratievraagstuk vallen grotendeels in het takenpakket van andere ministers. De minister is echter – ook binnen de EU – de verantwoordelijke voor de broodnodige politieke en diplomatieke signalen als het fout loopt. Wat veel te weinig gebeurt, is dat er openlijk kritiek wordt gegeven als er ernstige mensenrechtenschendingen zijn in een EU-lidstaat. Welk regeringslid spreekt voor ons als een staat beslist om bootvluchtelingen manu militari terug te drijven? Wie schreeuwt namens België moord en brand als EU-lidstaten weigeren de Europese medeplichtigheid te onderzoeken bij de door de VS geleide programma’s van rendition, illegale detentie en foltering in de strijd tegen terreur? Aanhangers van Amnesty International weten het nochtans al zeer lang: onrecht luidkeels aanklagen is de eerste stap naar een oplossing.
De Afrikaanse Grote Merenregio Zoals steeds wordt een belangrijk hoofdstuk gewijd aan de situatie in de Afrikaanse Grote Merenregio. Het hoofdstuk toont het belang aan dat België hecht aan Burundi, de Democratische Republiek Congo (DRC) en Rwanda. Amnesty juicht die aandacht toe en ondersteunt met graagte de pogin-
/ Amnesty in actie / MAART 2013 / 10
gen van België om de mensenrechtenproblemen in de regio ook op de internationale agenda te houden. Veel details over de Belgische strategie voor de regio staan er niet in de nota. Het is eerder een samenvatting van eerdere activiteiten en een engagement om in de regio actief te blijven met een aantal aandachtspunten. Er wordt verwezen naar de nood om de rechtstaat in de DRC te “herstellen” en om aandacht te blijven hebben voor de slachtoffers van seksueel geweld. Opvallend hierbij is dat er, in tegenstelling tot vorige jaren, niet verwezen wordt naar de strijd tegen schier volkomen straffeloosheid in de regio. Ook wat betreft mensenrechten is de rode draad doorheen het beleid vaak zoek. Zeker en vast werkpunten voor de minister.
Midden-Oosten en Noord-Afrika Syrië is een prioriteit voor minister Reynders. Dat blijkt niet enkel uit de beleidsnota maar ook uit de vele verklaringen die de minister sinds zijn aantreden heeft afgelegd over het land. In de plannen wordt verwezen naar diplomatieke inspanningen om het conflict te beëindigen en naar een humanitair initiatief dat België met andere landen op poten wil zetten. Amnesty International zal blijven druk zetten op de minister om vooral de mensenrechtenschendingen langs beide zijden in het conflict aan te kaarten en te zorgen voor opvang van Syrische vluchtelingen.
Wie schreeuwt namens België moord en brand? Ook het Israëlisch-Palestijnse conflict krijgt relatief uitgebreid aandacht, maar zonder aandacht voor de mensenrechtenschendingen aan beide zijden, noch voor straffeloosheid. De andere landen van de regio worden niet in het bijzonder behandeld. Hopelijk betekent dit niet dat de Belgische aandacht voor de omwentelingen in de regio zou verslappen. Zeker de ondersteuning van het maatschappelijk middenveld moet een hoofdzaak blijven voor de Belgische regering.
Mensenrechten als transversale prioriteit De minister benoemde in het parlement de verdediging van de mensenrechten als een transversale prioriteit voor het buiten lands beleid. Wat dat juist wil zeggen is minder duidelijk. Mensenrechten zouden nadrukkelijk behandeld worden “bij alle ontmoetingen die de minister belegt”. Hij gaf verder aan prioritaire aandacht te geven aan de strijd tegen de doodstraf en tegen discriminatie. De minister bleef vaag over hoe hij op die gebieden daadwerkelijk vooruitgang zal boeken. Als de strijd tegen de doodstraf
© UNHCR/F. Noy
Minister Reynders ont vangt 18.000 handtekeningen voor een sterk wapenhandelsverdrag, 29 juni 2012.
Welk regeringslid spreek t voor ons als een staat beslist om boot vluchtelingen manu militari terug te drijven?
een prioriteit is, dan moet hij toch een plan hebben over hoe hij dat gaat aanpakken, en wat zijn specifieke doelstellingen zijn? Hetzelfde geldt voor de strijd tegen discriminatie, waar er zelfs onduidelijkheid is over wat de minister bedoelt: in de nota wordt expliciet verwezen naar discriminatie op grond van geaardheid. In de debatten breidde de minister het uit tot ‘minderheden’. Amnesty International is vragende partij om mee te werken aan de concretisering van de plannen.
rijk geacht. Er wordt bijvoorbeeld gesproken over de bijzondere initiatieven richting de Verenigde Staten, Japan, India, Rusland en de Golfregio.
Non-proliferatie en het VN-Wapenhandelsverdrag
De grote afwezigen Zoals eerder vermeld, heeft de minister het niet over straffeloosheid. Amnesty zal er blijven voor ijveren dat België voortrekker blijft rond internationale gerechtigheid. België heeft immers een belangrijke reputatie opgebouwd op dit gebied en die mag niet teloor gaan. Wat zeker niet ontbreekt, is aandacht voor economie en handel. Economische diplomatie en promotie worden zeer belang-
Conclusie Beleidsnota’s zijn vaak vaag. Wat de plannen voor het mensenrechtenwerk betreft, is dat ook het geval voor deze tekst van minister van Buitenlandse Zaken Reynders. Dat is enerzijds jammer: we leren weinig over wat de minister wenst te verwezenlijken en zullen hem dus moeilijk kunnen afrekenen op concrete beloftes. Daartegenover staat dat er ook weinig zaken zijn die op voorhand worden uitgesloten. Dat wil zeggen dat bij de concretisering van de plannen misschien meer ruimte is voor sturing vanuit het maatschappelijk middenveld. Amnesty International zal van die mogelijkheid zeker gebruik proberen maken.
IN DETAIL
De vice-Eersteminister noemt het VN-Wapenhandelsverdrag in zijn beleidsnota. “België zal zich hiervoor blijven inzetten,” stelt de minister. Dat is goed maar onvoldoende. In maart wordt verder onderhandeld over dat verdrag en de minister moet dringend een tandje bijsteken. Een goed verdrag dat erin slaagt om onverantwoorde wapenhandel aan banden te leggen, zal namelijk positieve gevolgen hebben voor miljoenen directe en indirecte slachtoffers.
Amnesty wil zeker niet beweren dat deze inspanningen onterecht of onbelangrijk zijn maar we betreuren ten zeerste dat de minister niet even gerichte initiatieven voorziet rond – om bij dezelfde landen te blijven – de sluiting van Guantanamo (VS), het afschaffen van de doodstraf (o.m. in Japan), de behandeling van huispersoneel (India en Golfregio), antihomowetgeving en vrijheid van meningsuiting (Rusland en de Golfregio) en foltering (de Golfregio en Rusland).
Je kan de beleidsnota van Didier Reynders (en ook de nota’s van andere regeringsleden) lezen op bit.ly/XFzy9U
GOEDNIEUWS /
Kartam Joga vrijgelaten!
Kartam Joga uit India is op 7 januari 2013 vrijgesproken van alle aanklachten en de volgende dag vrijgelaten. Sinds 14 september 2010 zat hij vast op verdenking van samenwerking met Maoïstische strijders. Joga was echter een politiek activist die opkwam voor de rechten van de Adivasi’s, een lokale inheemse gemeenschap. Amnesty International beschouwde hem dan ook als gewetens gevangene, die enkel gevangen zat wegens de kritiek die hij uitte tegen de autoriteiten in de deelstaat Chhattisgarh. Onmiddellijk na zijn vrijlating had Amnesty International contact met Joga. Hij bedankte de organisatie en anderen die zich voor hem hebben ingezet. Hij noemde daarbij in het bijzonder de vele groeten die hij had ontvangen en die voor hem van doorslaggevend belang waren om te kunnen blijven hopen op zijn vrijlating.
/ MEER GOED NIEUWS OP WWW.AMNESTY.BE/GOEDNIEUWS /
/ Amnesty in actie / MAART 2013 / 11
Drie scholen in de bres voor mensenrechten De Amnesty-groep van As organiseerde een hele lesweek rond Amnesty International in de drie scholen van As en Niel. Na een vertoning van de film Milk namen de leerlingen van het zesde leerjaar deel aan een schrijfactie en kregen ze les over Amnesty en mensenrechten. Net als enkele bakkers in de gemeente, hadden de zesdejaars eurocentjes verzameld. Dit alles bracht maar liefst 400 euro op voor de strijd tegen mensenrechtenschendingen!
Bai Kamara Jr trakteert Amnesty-activisten In januari werden Amnesty-activisten verwend met een gratis concert van Bai Kamara Jr. in cultureel centrum De Muze in Zolder. Bai Kamara bracht zijn jeugd door in Sierra Leone waar hij al op jonge leeftijd geconfronteerd werd met de realiteit van de Afrikaanse politiek. Dit thema was dan ook prominent aanwezig in de nummers die hij speelde, net als het belang van mensenrechten en vrije meningsuiting. Tijdens het sfeervolle concert bedankte Bai meermaals al wie actief is voor mensenrechten en Amnesty in het bijzonder. Een dankjewel die we graag retourneren, Bai!
In Beweging
Gespreksavond Syrische activisten in Brussel
Studentenkern Antwerpen weer uit de startblokken
Vluchtelingenwerk organiseerde samen met Amnesty International, Broederlijk Delen, Pax Christi en De Morgen op 22 januari een avond rond Syrische activisten. Voor een afgeladen volle zaal deelden Cilina Nasser, Amnesty-onderzoekster, Diana Moukalled, Libanese oorlogsjournaliste en Yahia Hakome, Syrisch activist en vluchteling in België hun kijk op het conflict. Ze analyseerden daarbij ook de gevolgen van de toenemende vluchtelingenstromen en de situatie van Syrische vluchtelingen in België. Het werd een erg boeiende en vaak confronterende avond. © Vluchtelingenwerk Vlaanderen
11 jaar Guantanamo, belofte maakt schuld Vrijdag 11 januari 2013 was het exact 11 jaar geleden dat de eerste gevangenen naar het Amerikaanse detentiecentrum op Guantánamo Bay overgebracht werden. In 2009 beloofde president Obama nochtans de gevangenis te sluiten. Het is hoog tijd dat Obama die belofte nakomt. Amnestywervers trokken daarom een gans weekend de straat op om opnieuw steun te vragen voor onze strijd tegen de mistoestanden in de oorlog tegen terreur. Ondanks de stevige vrieskou mochten ze merken dat tal van voorbijgangers die strijd nog steeds een erg warm hart toedragen.
/ Amnesty in actie / MAART 2013 / 12
Toen de leden van de Antwerpse studentenkern vorig schooljaar afstudeerden dreigde de jongerengroep te verdwijnen. Maar dankzij de inzet van een gloednieuwe coördinator en een ondersteunend projectgroepje van de Karel De Grote Hogeschool, is de jongerenkern terug ‘alive and kicking’. Op internationale Mensenrechtendag nodigden de jonge Amnesty-supporters hun medestudenten uit om zich met dichtgesnoerde mond naast Malala Yusufzai te laten fotograferen. Met de fotopetitie betuigden ze steun aan het Pakistaanse meisje dat in november 2012 slachtoffer werd van een brutale aanslag. Het enthousiasme van de studenten wierp zijn vruchten af: in één namiddag verzamelden ze meer dan 500 handtekeningen.
Egypte: stop geweld tegen vrouwen In maart 2011 werden 18 vrouwelijke demonstranten opgepakt op het Tahrir plein in Egypte. In de gevangenis werden ze geslagen, vernederd en gedwongen een ‘maagdelijkheidstest’ te ondergaan.
Voorbeeldbrief (Plaats, datum) Dear Minister,
Na de val van Moebarak leek de mensenrechtensituatie in Egypte even hoopvol: de overgangsregering beloofde de mensenrechten te beschermen en sprak zich sterk uit tegen seksueel geweld. Al snel bleek dat demonstranten ook onder de overgangsregering niet veilig zijn. Militairen zetten vrouwen onder druk om niet naar demonstraties te gaan. Gingen ze toch, dan waren ze regelmatig slachtoffer van foltering, mishandeling en vernedering.
I urge you: -- to publicly condemn torture and ill-treatment, including sexual and genderbased violence; -- to make clear that such abuses will not be tolerated in any case; -- to ensure that police and other state agencies adhere to international standards and a total prohibition on the use of sexual and gender-based violence; -- to ensure that all allegations of sexual and gender-based violence are investigated promptly, thoroughly and impartially; -- to bring officials responsible for such abuses to justice while victims are to receive full reparations. Thank you in advance for your attention in this matter.
Schrijfactie
Geen enkele soldaat of agent is tot nu toe gestraft voor deze daden. Veel vrouwen durven niet naar buiten te komen met hun verhaal uit angst voor represailles of de reactie van hun familie. Vrouwen die toch gerechtigheid zoeken, vinden nauwelijks gehoor.
Please allow me to ask your attention for the continuing impunity for sexual and gender-based violence against women in Egypt. Since the start of the ’25 January Revolution’, women have been singled out and subjected to gender-specific abuses, including sexual violence. While the army has apologized for the abuses against women, little action has been taken to hold perpetrators to account.
Yours sincerely, Schrijf voor 1 juni naar de Egyptische minister van Binnenlandse Zaken en vraag hem het geweld tegen vrouwen onmiddellijk te stoppen.
(naam, adres, handtekening)
Stuur een brief naar
EN EEN KOPIE NAAR
His Excellency Ahmad Gamal El-Din Minister of Interior 25 El Sheikh Rihan Street Cairo EGYPTE E: center@iscmi.gov.eg
Ambassade van Egypte t.a.v. Ambassadeur Fatma Elzahraa Ibrahim Etman Uruguaylaan 19 1000 Brussel F: +32 2 675 58 88 E: eg.sec.be@hotmail.com
Eventuele antwoorden graag aan Amnesty International bezorgen. Meer schrijfacties op www.amnesty.be/schrijfacties
© Amnest y International / Andrea Bodekull
/ Amnesty in actie / MAART 2013 / 13
Turkije: eremoord blijft ongestraft 15 juli 2008 wandelde Ahmet Yildiz naar buiten om een ijsje te kopen. Enkele tellen later hoorde zijn partner, Ibrahim Can, geweerschoten. Hij rende naar beneden om te kijken wat er aan de hand was en zag dat Ahmet dodelijk getroffen neerlag op de grond.
Voorbeeldbrief (Plaats, datum ) Dear Minister,
Schrijfactie
Het heeft er alle schijn van dat Ahmet het slachtoffer werd van eremoord. Zoals bij andere eremoorden, is de familie Ahmet’s lichaam nooit komen ophalen voor de begrafenis. Pas drie maanden na het incident werd een arrestatiebevel uitgevaardigd voor de enige verdachte, Ahmet’s vader. Nu, vier jaar later, is die nog steeds niet verhoord door de politie. De dood van Ahmet Yildiz toont eens te meer aan dat de Turkse overheid het geweld tegen holebi’s en transgenders niet afdoende aanpakt. Ibrahim Can vertelde Amnesty International dat Ahmet in de maanden voor zijn dood al verschillende dreigementen had gekregen van zijn familie, inclusief van zijn vader. Hij gaf dit ook aan bij de politie, maar die onderzocht Ahmet’s klachten niet eens. Stuur voor 31 mei 2013 een oproep naar de Turkse minister van Justitie en vraag hem de moord op Ahmet Yildiz te onderzoeken en de schuldigen te berechten. Benadruk bovendien dat er dringend maatregelen moeten genomen worden om homo- en transfoob geweld tegen te gaan.
I am writing to you regarding the case of Ahmet Yıldız who was shot dead on 15 July 2008 outside his home in Üsküdar. Four years on, the only suspect in the case is still at large. I am calling on you to ensure that all those responsible for the death of Ahmet Yildiz are apprehended and brought to justice in a fair trial without further delays. A full, thorough, impartial investigation is to be made into the decision not to further investigate the criminal complaint by Ahmet Yıldız in October 2007, just months before his murder. Such an investigation is important if mistakes are not to be repeated and lessons are to be learnt. Finally, I most urgently ask that you take immediate steps to prevent and combat homophobic and transphobic hate crimes. I look forward to hearing from you. Yours sincerely, (naam, adres, handtekening)
Stuur een brief naar
EN EEN KOPIE NAAR
Minister of Justice Mr Sadullah Ergin Ministry of Justice adalet Bakanlığı 06659 Ankara TURKIJE F: +90 3124177113 E: sadullahergin@adalet.gov.tr
Ambassade van Turkije Z.E. Dhr. Raad Oya Yazar Turan Kunstlaan 36-38 1040 Etterbeek E: embassy.brussels@mfa.gov.tr
Eventuele antwoorden graag aan Amnesty International bezorgen. Meer schrijfacties op www.amnesty.be/schrijfacties
/ Amnesty in actie / MAART 2013 / 14
BELGIQUE FRANCOPHONE
Rue Berckmans 9 / 1060 Bruxelles ADVERTENTIE Sluit aan bij AMNESTY INTERNATIONAL NEDERLAND
Keizersgracht 177 / NL-1016 BR Amsterdam ADVERTENTIE Support AMNESTY INTERNATIONAL 1 Easton Street / UK – London WC1X 8D ADVERTENTIE Steun AMNESTY INTERNATIONAL VLAANDEREN
Kerkstraat 156 / 2060 Antwerpen
Fiscale attesten 2012 Steunde je Amnesty in 2012 met een gift van 40 euro* of meer, dan willen we je daarvoor nog eens hartelijk bedanken. Je krijgt midden maart een fiscaal attest. Ontvang je het attest niet of niet correct, neem contact op via telefoon 03 271 16 16 of e-mail naar Databeheer@aivl.be. Met het attest kan je 45% van je gift terug krijgen via belastingvermindering (dit percentage is vanaf nu voor iedereen gelijk door een verandering in de wet). Zeker de moeite waard dus, een extra gift hoeft je niet perse geld te kosten! * Lidgeld niet inbegrepen.
Gratis Gids ‘Goed Geven’ We denken liever niet aan de dag dat we er niet meer zullen zijn. Toch is het zinvol om dat wel te doen. Door een testament komt uw geld terecht bij wie je belangrijk vindt. Zo kan je de mensenrechten blijven verdedigen, ook als je er niet meer bent. Om je wegwijs te maken in de wetgeving rond schenken en nalaten aan een goed doel heeft Testament. be de gids ‘Goed Geven’ uitgebracht. Je kan deze gratis bij ons opvragen. Stuur een e-mail naar Evi Savelkouls via EviS@aivl.be
Amnesty in Actie is een interne uitgave van de Vlaamse afdeling van Amnesty International.
Druk Dessain Printing, Mechelen
Alle tekst en foto’s © Amnesty International, tenzij anders vermeld
Oplage 25.000
HOOFDRedactie Nina Berghmans E: AmnestyinActie@aivl.be W: www.amnesty.be/amnestyinactie
ISSN 0771-7687
Verantwoordelijke uitgever Karen Moeskops / Kerkstraat 156 / 2060 Antwerpen
Amnesty International is een wereldwijde onafhankelijke en onpartijdige organisatie die de naleving van alle mensenrechten nastreeft door onderzoek en actie. Onze activisten worden gedreven door verontwaardiging over ernstige mensenrechtenschendingen en door hoop op een wereld waarin alle mensenrechten werkelijkheid zijn voor alle mensen.
Werkten mee Erica Baeck, Jeroen Janssens, Shannah Jongstra, Jan Pollet, Evi Savelkouls, Sophie Tournier, Karine Vandenberghe, Nick Vanden Broucke, Ruth Van Roosmaelen Vormgeving Gramma, Antwerpen
De folie rond deze Amnesty in Actie is volledig biologisch afbreekbaar. Gooi hem op de composthoop.
Raad van Bestuur Lieven De Wolf, Dominic Duthoit, Ilona Plichart, Ellen Renson, Luc Toelen, Karine Vandenberghe, Rik Vereecken, Alain Versluys
PRIKBORD & COLOFON
COLOFON
ADVERTENTIE Adhérez à AMNESTY INTERNATIONAL
Amnesty International Vlaanderen vzw Kerkstraat 156 / B-2060 Antwerpen T: 03 271 16 16 / F: 03 235 78 12 E: Amnesty@aivl.be / W: www.amnesty.be Giften zijn welkom op rekeningnummer BE25 0000 0000 8282.Vanaf 40 euro op jaarbasis ontvang je een fiscaal attest. Meer over hoe je Amnesty International kan steunen lees je op www.amnesty.be/steunons Amnesty International Vlaanderen vzw onderschrijft de ethische code van de Vereniging voor Ethiek in de Fondsenwerving www.vef-aerf.be Tijdschrift opzeggen Wil je Amnesty in Actie niet langer ontvangen? Mail je gegevens naar AmnestyinActie@aivl.be
/ Amnesty in actie / MAART 2013 / 15
12 miljard
Meer dan mensen zijn op de vlucht voor een gewapend conflict.
26 miljoen
Elke dag worden mensen gedood door gewapend geweld.
1.500
van alle wapens in de wereld worden geleverd door slechts zes landen.
74 procent
kogels geproduceerd, genoeg om iedereen in de wereld twee keer te doden.
Elk jaar worden er
In juli 2012 blokkeerden 3 landen een sterk Wapenhandelsverdrag dat honderduizenden levens kan redden. grijpen ze in maart 2013 wel de historische kans? Volg de campagne op www.aivl.be/wapenhandelsverdrag.