Amnesty in Actie 3, 2009

AMNESTY INTERNATIONAL VLAANDEREN VZW / JAARGANG 36 NR 3 / SEPTEMBER 2009 / VERSCHIJNT DRIEMAANDELIJKS / ISSN 0771-7687 / P2A9062

3

DEZE EDITIE

VOORWOORD

2

Agenda

2

Goed Nieuws

3

INTERVIEW

4

OPROEP

6

FOTOREPORTAGE

7

CAMPAGNE

8

Absolute krijtlijnen moeten er zijn

Geef je oude gsm een zinvol nieuw leven

Global Day of Action voor Iran

Bedrijven met een giftig kantje

KOM IN ACTIE

10

SCHRIJFACTIE

12

IN BEWEGING

14

ACHTER DE SCHERMEN

15

COLOFON

15

Vlaamse jongeren in de bres voor Afrika

Spaar-ze-vrij

Amnesty International is een democratie. Belangrijke strategische beslissingen ­worden pas genomen na een uitgebreid proces van consultatie en consensus bouwen. En de uiteindelijke beslissingsmacht ligt bij een tweejaarlijkse Algemene Vergade­ring. Drie weken geleden, in augustus, kwamen enkele honderden vertegen­ woordigers van alle Amnesty geledingen samen in Turkije om de neuzen in dezelfde richting te draaien. Het was een belangrijke vergadering, waar we ons al maanden op voorbereidden en waarvoor we tientallen achtergronddocumenten analyseerden en de voor­gestelde resoluties woord voor woord bediscussieerd hadden.

Een nieuw Internationaal Strategisch Plan voor de komende zes jaar is het resultaat.

Een plan waarmee 2,2 miljoen Amnesty activisten zich engageren om nog efficiënter en nog zichtbaarder te werken voor en met mensen die in armoede leven, mensen die bescherming behoeven omdat ze hun land hebben verlaten, mensen die het slachtof­ fer worden van geweld, en mensen wiens identiteit en autonomie bedreigd zijn.

Het is een plan vol ambitieuze doelstellingen geworden. Voor de 50ste verjaardag van Amnesty International in 2011 willen we het aantal activisten doen groeien tot 5 miljoen!

Zoals altijd was de Algemene Vergadering ook een groot feest. Na een hele dag ­debatteren over tussentijdse doelstellingen en begroting, komt er ’s avonds steevast een feestje van. Dan danst de voorzitter van Amnesty Mongolië salsa met de onder­ directeur van Amnesty Zweden. Amnesty Israël drinkt een glas met de Arabische delegatie. En de Franstalige en Vlaamse deelnemers verbroederen met Turkse ­appelthee. Zo zijn mijn Amnesty batterijen alvast terug opgeladen voor een nieuw werkjaar!

Eva Brems, voorzitter

Actie tegen olievervuiling in de Niger-delta, Berne, Zwitserland © Adrian Moser

Agenda 16 oktober I Schrijf-ze-VRIJdag Vrijdag 16 oktober is het opnieuw Schrijf-ze-VRIJdag in Vlaanderen.

Amnesty en duizenden jongeren in meer dan 600 scholen vragen dit jaar aandacht voor de bewoners van sloppen­wijken. Meer op pagina 10.

17 oktober I Dag tegen Armoede Op 17 oktober, Werelddag van Verzet tegen Extreme Armoede, klinkt over de hele wereld één stem tegen armoede.

Adverteren in Amnesty in Actie en 30.000 geëngageerde mensen bereiken?

Dat kan. Meer informatie kan je opvragen bij Nina Berghmans via telefoon op 03 271 16 16 of mail naar NinaB@aivl.be.

Ook Amnesty International wil armoede de wereld uit helpen en voert actie.

10 december Ishtar voor Amnesty

31 oktober - 11 november Boekenbeurs

Op 10 december maakt Ishtar, het muzikaal collectief rond Soetkin Baptist en Michel Vangheluwe, een ganse avond muziek ten voor­ dele van Amnesty International.

Afspraak in het cultureel centrum van Sint-Niklaas. Bestel nu je tickets op www.ccsint-niklaas.be.

Van 31 oktober tot 11 november vind je Amnesty International terug op de Antwerpse Boekenbeurs. In Antwerp Expo kan je kennismaken met de meest uiteenlopende boekengenres. Bezoek ook de Amnesty stand en koop een kaars of wenskaart.

Meer over deze en andere activiteiten op www.amnesty.be/kalender 2 / SEPTEMBER 2009 /

GOED NIEUWS

Economische problemen maken mensen kwetsbaarder en misbruiken erger. Erger nog, ze leiden de aandacht af van mensenrechtenschendingen. Gelukkig laten onze donateurs zich door de economische malaise niet verblinden en blijven ze zich ­inzetten voor de mensenrechten. Uit onderzoek is gebleken dat ruim 70% van de mensen die aan goede doelen schenken, zegt in economisch moeilijkere tijden net zoveel of zelfs meer tijd en geld te besteden aan NGO’s. Daarom, hartelijk dank dat u in deze tijden van crisis denkt aan de mensen die uw steun het hardste nodig heb­ ben. En hartelijk dank voor uw blijvende vertrouwen in Amnesty International.

© L aurent HINI

Bedankt donateurs

Togo is doodstrafvrij Op 23 juni schafte Togo de doodstraf af. Het land wordt zo het vijftiende lid van de Afrikaanse Unie dat de doodstraf voor alle misdrijven verbiedt. “Dit land heeft ervoor gekozen om een gezond rechtssysteem uit te bouwen dat het risico op fouten beperkt en de rechten van het individu garandeert,” verklaarde minister van Justitie Kokou Tozoun.

© AS J

Homoseksualiteit niet langer strafbaar Het Indiase hooggerechtshof in New Delhi besloot onlangs homoseksualiteit uit de strafwet te halen. Het vonnis maakt een Britse koloniale wet uit de 19e eeuw ongedaan. Door de wet werd ondermeer het werk van aids-preventie organisaties in India in de kiem gesmoord. Amnesty International roept alle landen waar homo­ seksualiteit strafbaar is, op om India’s voorbeeld te volgen en de wetten te herzien.

Nieuw proces moord Politkovskaya Eind juni bepaalde het Russische hooggerechtshof dat de verdachten van de moord op journaliste Anna Politkovskaja opnieuw moeten worden berecht. Ze waren begin dit jaar nog vrijgesproken.

Anna Politkovskaya werd op 7 oktober 2006 vermoord. Ze schreef kritisch over het beleid van de toenmalige president Vladimir Poetin en de Russische wreedheden in Tsjetsjenië. Amnesty International blijft zich inzetten voor een grondig onderzoek naar de moord totdat alle schuldigen, ook de opdrachtgevers, zijn berecht.

Vrouw van Guantánamo-gevangene weer vrij Op 18 juli werd Usra al-Hussein vrijgelaten in Syrië. Ze zat sinds 31 juli 2008 vast zonder aanklacht of proces. Haar familie wist niet waarom of waar ze werd vast­ gehouden. De man van Usra al-Hussein, Jehad Diab, zit al sinds 2002 opgesloten op Guantánamo Bay. Usra werd mogelijk opgepakt omdat ze meer wou weten over de omstandigheden van zijn opsluiting.

Meer goed nieuws op www.amnesty.be/ goednieuws / SEPTEMBER 2009 / 3

interview RUBRIEK

Absolute krijtlijnen moeten er zijn Rudi Vranckx over de waarheid als eerste

slachtoffer in elke oorlog Rudi Vranckx heeft het Irakese drama van heel dichtbij gevolgd. Hij deed dat niet alleen als oorlogsjournalist, maar ook als mens. Tientallen mensen met wie hij in contact kwam en vaak een nauwe

Rouwende vrouwen in Basra, Irak 2003

band onderhield, zijn nu dood, gevlucht of ondergedoken.

Daarover gaat zijn laatste boek ‘Stemmen uit de oorlog’ dat hij zelf omschrijft als een ‘emotioneel anti-oorlogsboek’.

Net als Amnesty-activisten weet hij als geen ander dat het recht zich zelden aan één kant bevindt in conflictsituaties.

Maar wat is zijn leidraad om, na het aanschouwen van zoveel oorlogsleed, objectiviteit hoog in het vaandel te dragen?

Frederic D iependaele Welke plaats hebben mensenrechten in jouw werk als oorlogsverslaggever?

Ik doe dit werk al 20 jaar en ik mag zeggen dat mensenrechten een belang­ rijke plaats innemen. Het is een eerlijke invalshoek en het helpt me om een cor­ rect beeld te schetsen van de situaties waar ik mee geconfronteerd wordt.

Vaak is de bewegingsvrijheid van een oorlogsverslaggever heel klein. Er komt soms een moment waarbij de vraag zich stelt: heeft dit nog zin? Voor velen rest dan niets anders dan vanuit hun hotel­ kamer hun werk te doen. Maar is dit nut­ tig? Mijn standpunt is dat, ook al is er maar één kleine mogelijkheid om verslag uit brengen, men dit ook moet doen.

Een journalist moet hier heel eerlijk in zijn en durven zeggen dat hij of zij niet meer kan doen dan dat.

Kortom, bescheiden zijn en durven toe­ geven dat kennis beperkt is en dat men, gezien de plaats en omstandigheden, alleen maar dát te weten kan komen.

Omgaan met bronnen en een kritische ingesteldheid is zo waardevol om met het wereldnieuws om te gaan. Het onderwijs

4 / SEPTEMBER 2009 /

kan hier een belangrijke rol in spelen en misschien gebeurt dat nu te weinig.

Men moet leren kijken en luisteren naar wat niet getoond en niet gezegd wordt.

Wat krijg je te zien en wat niet, en waarom? Ik vind dat zeer belangrijk.

Vindt u dat journalisten een belangrijke rol spelen in het beschermen en respecteren van mensenrechten? Is het hun taak om mensenrechten aan een breed publiek uit te leggen?

Absoluut, een journalist moet dat doen!

Ik probeer bij schokkende gebeurtenis­ sen afgrijzen over te brengen. Maar ik moet wel opletten om niet te emotioneel over te komen want dan bevind ik me op glad ijs.

Sommige journalisten verwarren objectiviteit en neutraliteit met passiviteit of waardevrijheid wanneer sprake is van mensenrechtenschendingen. Hoe ver kan een journalist gaan?

Ik kan het niet genoeg benadrukken maar de essentie van journalistiek is aanklagen en analyseren. Het is zeker niet de taak om een oplossing aan te reiken. Ik ben er van overtuigd dat als je gelooft in een welbepaalde oplossing,

interview RUBRIEK

Rudi Vranck x

dit een nuchtere analyse in de weg staat.

Ondanks een dreiging en risico moet men steeds objectief blijven. Schrijven over menselijke aspecten is nog altijd het belangrijkste, maar dat moet zonder opgeheven vingertje gebeuren.

Men moet opletten om geen deel uit te maken van ‘de zaak’. Dat is misschien wel het grootste risico van een oorlogs­ journalist: dat meeleven leidt tot vergoei­ lijken. Ik kan verschillende partijen in een conflict begrijpen, maar wanneer ze onrecht doen, dan hebben ze ongelijk.

Meeleven mag niet leiden tot vergoeilijken Naast jouw TV-werk, schreef je ook al enkele boeken waaronder het recente ‘Stemmen uit de oorlog’. Van waar die behoefte om jouw persoonlijke ­ervaringen neer te pennen?

Televisie heeft sowieso een grote impact.

Maar met het schrijven van boeken wil ik vooral alles in mijn hoofd ordenen, zowel voor de buitenwereld als voor mezelf.

Ik zie het eigenlijk als een persoonlijke weergave om de waanzin te plaatsen en de grens tussen goed en kwaad te duiden.

Een veel gehoorde kritiek op mensenrechtenorganisaties is dat het onmogelijk is om een verklaring te maken waar ieder land, cultuur en bevolkingsgroep het volledig mee eens is.

Ik denk dat dit een terechte opmerking is, maar die absolute krijtlijnen moeten er zijn. Dit vormt mijn denken en manier van handelen als journalist. Een absolute

moraal is moeilijk, maar relativeren is ook niet goed. Relativeren is nog gevaar­ lijker dan onmacht.

Ik beschouw de verlichtingsidee van uni­ versele mensenrechten, met het oorlogs­ recht en het internationaal humanitair recht als de belangrijkste instrumenten, als de basis van mijn werk. Dat is mijn enige houvast. Ik stel me altijd de vraag: waar worden fouten gemaakt, waar wordt afgeweken van oorlogsrecht? Ik tracht daar steeds consistent in te zijn.

En wat met sociale, economische en culturele rechten?

Als ik daar te veel aandacht aan zou geven dan wordt mijn werk moeilijker.

Het is louter een methodische kwestie voor me. Het wordt dan complexer om alles in een moreel kader te plaatsen.

Het gevaar van relativisme dreigt dan de kop op te steken. Ik kan de Taliban, Hamas, Hezbollah of zelfs de Rode Khmer wel begrijpen, maar daarom nog niet goed praten! Relativeren mag een oordeel niet kleuren want elke waanzin, elke beul vindt wel ergens een verklaring om zijn of haar daden goed te praten.

Dit gaat terug op wat mijn normenkader is. Ik geloof dat sociale, economische, culturele en religieuze rechten wereld­ wijd kunnen verschillen, maar de ver­ lichtingsidee van de mensenrechten blijf ik in mijn journalistieke werk steeds als norm hanteren. Net het internationaal humanitair recht, dat het respecteren van universele mensenrechten nastreeft, wordt het minst gerespecteerd.

Militaire woordvoerders geven vaak een vooraf geregisseerde versie van de feiten aan de pers. Een typisch fenomeen, waarvan de oorlog in Gaza een goede illustratie was. Maar hoe ga je daar mee om?

Ik laat de slachtoffers aan het woord en probeer een gevoelige snaar te raken.

Maar zoals altijd zorg ik er voor dat de televisiekijker met feiten wordt gecon­ fronteerd en zich ten minste vragen stelt.

Verslag uitbrengen op basis van voorge­ kauwde kost noem ik non-journalistiek.

Ik wil vanuit een conflictgebied zoveel mogelijk stemmen laten horen. Hoe meer kanten men van een oorlog laat zien, hoe beter. Helaas krijg ik steeds meer de indruk dat er zoiets bestaat als journalistieke rechten op een oorlog.

Het ligt er soms vingerdik op dat som­ mige media het absolute recht op het verslaan van een conflict claimen. Dan heb ik het gevoel dat men mij als onaf­ hankelijke journalist liever kwijt dan rijk is, dat men mijn aanwezigheid of manier van werken niet duldt. Ik heb al eens de opmerking gekregen dat ik beter niet zou rekenen op hulp van een Palestijnse jour­ nalist/contactpersoon omdat dit ‘objec­ tieve’ verslaggeving in de weg zou staan.

Gezagsgetrouwe media is een niet te onderschatten probleem. Niet alleen in de VS, waar de media zeer patriottisch is, ook in Nederland is het interessant om zien hoe men de aanwezigheid in Afghanistan verslaat.

Wat de Belgische pers betreft: het is altijd makkelijk om kritisch te zijn voor andere landen die in een oorlog betrok­ ken zijn. Nu het Belgisch leger ook een, zij het onduidelijke, rol heeft in Afghanistan, wordt het boeiend om na te gaan hoe de Belgische pers hierop zal reageren.

In ‘Stemmen uit de oorlog’ vertelt Rudi Vranckx de verhalen en gevolgen van de Irakoorlog door de ogen van de mensen die hij daar heeft leren kennen, verschenen bij uitgeverij Meulenhoff/Manteau

/ SEPTEMBER 2009 / 5

OPROEP

Heb je ergens in een kast of schuif een gsm liggen die je niet meer gebruikt? Laat hem dan niet verroesten of erger nog, gooi hem niet in de vuilnisbak. Dit is niet alleen erg schadelijk voor het milieu, je mist ook de kans om er de wereldwijde strijd voor mensenrechten mee te steunen.

Geef je oude gsm een zinvol nieuw leven S teven Moens Vanaf september kan je Amnesty International steunen door je oude gsm te recycleren. Ben je pas de trotse eige­ naar geworden van een nieuwe, blitse gsm of ligt er bij je thuis nog een oud toestel te verkommeren? Verstuur het gratis naar Recell, de recyclagepartner van Amnesty International, en steun zo op een makkelijke manier de mensen­ rechten.

Per ingezameld toestel ontvangt Amnesty een vergoeding van Recell.

Op die manier zorg je voor extra inkom­ sten waarmee Amnesty haar actie- en campagnewerk verder kan uitbouwen.

Je helpt mee de mensenrechten wereld­ wijd beschermen en je doet iets goeds voor het milieu. De ingezamelde gsm’s worden immers op een verantwoorde manier gerecycleerd of elders her­ gebruikt.

6 / SEPTEMBER 2009 /

Hoe ga je te werk?

Een gsm versturen naar Recell kan erg snel en vooral, gratis. Surf naar www.amnesty.be/steunons. Download er de voorgefrankeerd etiket met adres­ gegevens en druk ze af. Kleef dit op een gewone, grote enveloppe. Steek je gsm er in, bezorg het pakketje aan De Post en klaar. Je hebt er nu moeiteloos en gratis voor gezorgd dat je oude gsm geen kwaad doet aan het milieu en wat meer is, Amnesty International gesteund!

Meer informatie over hoe gsm’s gratis te verzenden vind je op onze website.

Je stuit er bovendien ook op tips en hulpmiddeltjes om ook bij vrienden of kennissen gsm’s te verzamelen.

Surf naar www.amnesty.be/steunons.

Wist je dat… … er wereldwijd al 7,2 miljard gsm’s zijn? Drie miljard daarvan is niet meer in gebruik. Die ­toestellen zijn weggegooid, gerecycleerd of ­liggen ergens in een schuif of kast. … meer dan acht op tien Belgen minstens één gsm bezit? Deze wordt gemiddeld na 18 maanden ingeruild voor een nieuwe. … van de afgedankte gsm’s 75% (eventueel mits enkele kleine ingre­ pen) nog perfect bruikbaar is? … gsm’s kostbare stoffen bevatten zoals goud, zilver, koper … die door een verantwoorde recyclage opnieuw gebruikt kunnen worden?

FOTOREPORTAGE RUBRIEK

Global Day of Action voor Iran Verenigd Koninkrijk

Nieuw-Zeeland Zaterdag 25 juli namen duizenden activisten wereldwijd deel aan de actiedag United for Iran. In meer dan 50 l­anden protesteerden mensen tegen het repressieve beleid dat de Iraanse autoriteiten hebben gevoerd tijdens de demonstraties na de verkiezingen in juni. Ook Amnesty activisten in bijvoorbeeld België, Turkije, het Verenigd Koninkrijk of Nieuw-Zeeland eisten meer respect voor mensenrechten in Iran. Meer foto’s op www.united4iran.org.

België

Turkije

/ SEPTEMBER 2009 / 7

CAMPAGNE RUBRIEK

Bedrijven met een giftig kantje Niger-delta en Bhopal in de kijker

© K adir van Lohuizen / NOOR

Wanneer een groot bedrijf besluit ergens een vestiging te openen, is dat goed nieuws voor de lokale bevolking. Bedrijven zorgen voor jobs en doen de welvaart toenemen. Voor mensen die in armoede leven, bieden ze een reële kans om hun levenskwaliteit te verbeteren.

Maar wat als de impact van de bedrijfsactiviteiten verre van positief blijkt te zijn?

Wat als het bedrijf mens en milieu vergiftigt? De schade veroorzaakt door bedrijven in de Niger-delta en Bhopal toont aan dat bedrijven verant­ woordelijk moeten worden gesteld voor schendingen van mensenrechten.

8 / SEPTEMBER 2009 /

E va B er g hmans De Niger-delta is een uitgestrekt gebied in Nigeria waar zo’n 31 miljoen ­mensen wonen. Het gebied is rijk aan olie.

Die wordt sinds enkele tientallen jaren gewonnen door de Nigeriaanse staat en multinationals, voornamelijk het bedrijf Royal Dutch Shell.

Olievervuiling in de Niger-delta Hoewel de olie-industrie enorme winsten oplevert, leeft de bevolking van de Nigerdelta in extreme armoede. Ze is voor haar overleven afhankelijk van traditio­ nele middelen van bestaan, zoals visserij en landbouw. En daar zit het probleem: het water en de grond zijn verontreinigd door olielekken, afvallozing, gasverbran­ ding en andere praktijken van de olieindustrie. De mensen moeten drinken van en koken met vuil water; ze eten vis die besmet is door olie en andere giftige stoffen, als ze al vis kunnen vinden. Ook de landbouwgronden zijn vaak vervuild.

Bovendien is het gebied al jaren getrof­ fen door een gewapend conflict. Conflict binnen en tussen gemeenschappen en, steeds vaker, tussen georganiseerde

gewapende groeperingen aan de ene kant en de oliemaatschappijen en de overheid aan de andere.

In termen van mensenrechten betekent dit dat de rechten op gezondheid, op een behoorlijke levensstandaard, op water en voedsel geschonden zijn. Daarenboven wordt het recht op informatie van de bevolking niet gerespecteerd. Studies over de milieu-impact van de olie-indus­ trie worden niet openbaar gemaakt.

De lokale gemeenschappen kunnen daardoor geen sterke zaak maken tegen bedrijven zoals Shell. Ze blijven lijden onder armoede en gewapend conflict.

Milieuramp in Bhopal: 25 jaar later Het gebeurde op 2 december 1984, net voor middernacht. Een enorme gifwolk ontsnapte uit de bestrijdingsmiddelen­ fabriek van Union Carbide in de Indiase stad Bhopal. Veertig ton toxische chemi­ caliën kwamen vrij in de lucht. Ongeveer een half miljoen mensen werd blootge­ steld aan de gifwolk. De bedrijfsleiding wachtte meerdere uren vooraleer alarm

CAMPAGNE

‘Je moet vier uur peddelen naar een plek waar je vis kan vangen … sommige vis stinkt naar ruwe olie.’

Visser in Bodo, Niger-delta

Drink water aangevoerd door trucks in Bhopal, India

© M aude Dorr

te slaan en zelfs dan gaf ze niet alle informatie over de chemicaliën vrij.

Na enkele dagen waren er al 7.000 tot 10.000 mensen gestorven, meestal aan longaandoeningen. Gedurende de daarop volgende 20 jaar stierven minstens 15.000 anderen aan ziektes veroorzaakt door de giframp. Men schat dat in totaal meer dan 100.000 mensen getroffen werden door chronische, ernstige en gro­ tendeels onbehandelbare aandoeningen.

De milieuramp in Bhopal zorgde in heel de wereld voor een schokgolf van veront­ waardiging en deed fundamentele vragen rijzen over de verantwoordelijkheid van bedrijven voor de schadelijke gevolgen van hun activiteiten. Het debat leidde echter niet tot bevredigende oplossingen voor de bevolking van Bhopal. Slechts een klein gedeelte van de slachtoffers kreeg een schadevergoeding. De site van Bhopal werd nooit behoorlijk gesaneerd.

Intussen is de fabriek overgenomen door Dow Chemical Company. Dow weigert publiekelijk iedere verantwoordelijkheid

International bedrijven ertoe op om zichzelf te reguleren. Zo vragen we van Shell dat het studies laat verrichten naar de impact van de olie-industrie op het leefmilieu en op de bevolking van de Niger-delta, dat het die studies openbaar maakt, de bevolking informeert en de aangebrachte schade opruimt. We hopen dat Shell de uitdaging zal aangaan en zelf de nodige stappen zal zetten om dit alles te verwezenlijken.

Amnesty International spreekt traditio­ neel staten aan op hun verantwoordelijk­ heid voor mensenrechten. Dat is logisch: het zijn immers de staten die de verdra­ gen over ­mensenrechten hebben onder­ schreven. Ze hebben er zich toe verbon­ den om mensenrechten te respecteren.

Wanneer bedrijven op hun grondgebied het recht op een gezond leefmilieu, op een behoorlijke levensstandaard of op water schenden, moeten staten hun burgers beschermen tegen die bedrijven.

Ze moeten dus actief optreden voor hun eigen bevolking en leefomgeving.

Vrijwillige engagementen zijn echter niet genoeg. Vaak zijn ze te vrijblijvend en kunnen ze moeilijk gecontroleerd, laat staan afgedwongen worden. Daarom streeft Amnesty in haar campagne Demand Dignity naar bindende ­normen voor het bedrijfsleven. Die normen moeten er komen op nationaal, regio­ naal en globaal niveau. Op Nigeria en India rust de taak om in hun eigen land respectievelijk oliegiganten als Shell en Dow Chemical Company effectief aan te ­spreken op hun verantwoordelijkheid.

Op regionaal niveau denken we aan afdwingbare normen van de Europese Unie. Op globaal niveau is er heel wat potentieel voor vooruitgang bij de Verenigde Naties. Dit geheel van normen moet ervoor zorgen dat slacht­offers hun rechten kunnen doen gelden.

Dit wil niet zeggen dat bedrijven vrijuit gaan. Integendeel, bedrijven moeten de verantwoordelijkheid nemen voor hun handelen of voor hun nalatigheid, als daardoor mensenrechten geschon­ den worden. Daarom roept Amnesty

De komende maanden en jaren zullen we actievoeren rond bedrijven zoals Shell en Dow Chemical Company. We zullen de verschillende overheden eveneens bevra­ gen. Wil je mee actievoeren? Surf naar www.amnesty.be/demanddignity.

voor de giframp en voor de pollutie van Bhopal. 25 jaar na de ramp is er nog steeds geen recht geschied.

Bedrijven en mensenrechten

/ SEPTEMBER 2009 / 9

KOM IN ACTIE

Vlaamse jongeren in de bres voor Afrika Sloppenwijken in Kenia Naar goede jaarlijkse gewoonte kruipen op 16 oktober meer dan 100.000 Vlaamse jongeren in de pen tijdens de Schrijf-ze-VRIJdag. Ze schrijven brieven, leren over mensenrechten, doen acties op school en kunnen genieten van de theatervoorstelling ‘4Real, the choice is yours’. Dit jaar vestigen we de aandacht op de sloppenwijken in de Keniaanse hoofdstad Nairobi.

Twee miljoen mensen leeft er in krotten in de meest onmenselijke omstandigheden. Ze kunnen bovendien niet eens de zeker zijn dat ze de volgende dag nog een dak boven hun hoofd zullen hebben.

10 / SEPTEMBER 2009 /

KOM RUBRIEK IN ACTIE

E va B er g hmans en D anielle H ennaert In de sloppenwijken van Nairobi is het een kwestie van overleven. Mensen wonen er opeengepakt op een kleine oppervlakte: 2 miljoen mensen, de helft van heel Nairobi, woont in sloppenwijken die slechts 5 percent van het grond­ gebied uitmaken.

De ‘woningen’ zijn krotten, zelden groter dan één kamer. Wie geluk heeft, deelt een toilet met de buren. Anderen gebruiken plastic zakjes die ze op straat gooien. Er zijn geen waterleidingen.

Het water loopt door open geulen in de straatjes. Komt het in aanraking met rioolwater, dan zorgt het voor besmette­ lijke ziekten.

Niet alleen zijn de hygiënische omstan­ digheden erbarmelijk, ook zijn er veel te weinig voorzieningen zoals scholen, klinieken en openbaar vervoer. Er zijn geen degelijke wegen, zodat het haast onmogelijk wordt om branden te blussen of om snel politie te sturen.

hun sociaal netwerk, hun kostwinning en hun waardigheid.

Plannen voor de toekomst Na de sloppenwijken jarenlang links te hebben laten liggen, wil de Keniaanse overheid ze nu eindelijk aanpakken in een meerjarenproject, gericht op verbe­ tering van de wijken. Dat is een mooi initiatief, maar de eerste stappen in het project zijn niet veelbelovend. De over­ heid consulteert de burgers niet. Noch gaat ze in op hun onmiddellijke noden, die niet opgelost worden door het project op lange termijn.

Amnesty vindt dat de rechten op behoor­ lijke huisvesting, water, gezondheidszorg, onderwijs en veiligheid van de bewoners van sloppenwijken respect verdienen.

Vandaar onze Schrijf-ze-Vrijdag. Ook jij kan meewerken. Op pagina 13 vind je de schrijfactie, gericht aan de Keniaanse president.

Theater op Schrijf-ze-VRIJdag Gedwongen uitzetting Meestal huren de bewoners van een private eigenaar. Toch kunnen ze geen rechten doen gelden op hun woonst.

Ze staan machteloos wanneer ze plots en onder dwang uit hun huis gezet wor­ den. Dit gebeurt vaak: de krotten moeten plaats ruimen voor bouwprojecten van de overheid of van private personen.

Dan moeten de bewoners opkrassen.

Ze verliezen het dak boven hun hoofd,

Tijdens de Schrijf-ze-VRIJdag lanceert Amnesty ook de theatermonoloog ‘4Real, the choice is yours’. Deze productie van vzw Alles loopt op rolletjes is een werve­ lende monoloog waarin mensenrechten centraal staan. Door de voorstelling krij­ gen jongeren meer voeling met het werk rond mensenrechten. Voor veel van hen blijven mensenrechten en de schendin­ gen ervan immers een ver-weg-van-mijnbed show.

In ‘4Real, the choice is yours’ komen vier uiteenlopende personages aan het woord, elk met een eigen kijk op mensenrechten en het belang ervan. Als toeschouwer word je via een lach en een traan, hoop en verontwaardiging geconfronteerd met het beeld van wie, wat en waarom Amnesty is. Je wordt ook met jezelf geconfronteerd: hoe sta jij tegenover mensenrechten en hoever zou je het laten komen vooraleer je ingrijpt?

Het toneelstuk zet ongetwijfeld aan tot een discussie over het belang van mensenrechten die na de voorstelling kan, nee zelfs, moet gevoerd worden.

Op de Schrijf-ze-VRIJdag 16 oktober zal Amnesty een creatieve wedstrijd lanceren. We moedigen scholen aan om hun tofste actie vast te leggen op beeld, hetzij op foto of met een kort filmpje. De Amnesty jury zal ­vervolgens voor beide categorieën (film en foto) een winnaar uitkiezen.

De leerlingen van de winnende school kunnen in de loop van het schooljaar genieten van een gratis voorstelling van ‘4Real, the choice is yours’. Later op het jaar zal de voor­ stelling ook aan de Amnesty groepen worden aangeboden.

Meer over de Schrijf-ze-VRIJdag op www.amnesty.be/schrijfzevrijdag

/ SEPTEMBER 2009 / 11

IN BEWEGING SCHRIJFACTIE

Kenia: armoede in de sloppenwijken In de Keniaanse hoofdstad Nairobi wonen meer dan 2 miljoen mensen in sloppen­ wijken. Ze leven er in erbarmelijke omstandigheden. Ze hebben onvoldoende toegang tot water, klinieken en scholen. Ze zijn steeds bang onder dwang uit hun huis gezet te worden, omdat ze plaats moeten ruimen voor infrastructuurprojecten zoals het Nairobi River Basin Programme.

De overheid heeft plannen om de sloppenwijken te verbeteren, maar doet tot nu toe veel te weinig om de onmiddellijke noden van de bewoners te lenigen en houdt geen rekening met hun bezorgdheden bij het opstellen van de plannen.

Schrijf vóór 30 november een brief aan de Keniaanse president en vraag hem ervoor te zorgen dat rechten van de inwoners van de sloppenwijken in Nairobi gerespecteerd worden.

Stuur een brief naar:

Voorbeeldbrief

The Hon. Mwai Kibaki

[ Plaats, … September/October/November 2009 ]

President of Kenya State House PO Box 30510-00100 Nairobi Kenia F: +254 20 313600/210150/ 310948 E: pps@statehousekenya.go.ke Post: € 1,05 + ‘a prior’-etiket

en een kopie naar: Z.E. de heer Kembi-Gitura Winston Churchilllaan 208 1180 Brussel F: 02 340 10 50 E: info@kenyabrussels.com Post: € 0,59

Dear President Mwai Kibaki, I am writing to express my deep concern for the two million slum dwellers in Nairobi. These people live in squalor and under the constant threat of forced evictions.

I call on you to: - Immediately stop all forced evictions and to adopt guidelines for essential evictions that comply with international human rights law.

- Ensure genuine consultation with the affected communities about the planned mass evictions related to the Nairobi River Basin Programme and proposed infrastructure projects to identify all feasible alternatives to evic­ tion and to develop a comprehensive relocation and compensation plan.

- Ensure that implementation of the slum upgrading programme complies with Kenya’s obligations in relation to the right to adequate housing, including to consult adequately affected communities and to ensure the affordability and accessibility of housing for all.

- Ensure that the slum upgrading programme and policies address immedi­ ate needs in relation to security of tenure and access to essential services.

Yours sincerely, [ naam, adres en handtekening ]

Eventuele antwoorden graag aan Amnesty International bezorgen.

Meer schrijfacties op www.amnesty.be/schrijfacties

12 / SEPTEMBER 2009 /

SCHRIJFACTIE

CHINA: STILTE NA VERWOES­ TENDE AARDBEVING Op 12 mei 2008 vond in Sichuan, China, een verwoestende aardbeving plaats.

De ravage was ontzettend en de menselijke tol enorm. Het viel op dat de schade het grootst was aan de talrijke schoolgebouwen, waar op het moment van de beving alle kinderen aanwezig waren.

Pogingen van ouders van de overleden kinderen om informatie te verkrijgen over de ­constructie van de gebouwen, leidden telkens tot niets. Meer nog, alles wordt in het werk gesteld om het stilzwijgen te handhaven. Zo werden de advocaten en activis­ ten He Hongchun, Huang Qi en Tan Zouren gearresteerd omdat ze de ouders in hun geweldloze roep om antwoorden hielpen.

Schrijf vóór 30 november een brief aan de Eerste Minister en naar de gouverneur van Sichuan en roep hen op tot verklaringen over te gaan waar elke ouder recht op heeft.

Voorbeeldbrief [ Plaats, … September/0ctober/November 2009 ] Your Excellency, Please allow me to bring to your attention Amnesty International’s report “Justice denied: Harassment of Sichuan earthquake survivors and activists”.

While I send my condolences to all the victims of the earthquake, I am deeply concerned over the harassment of parents who demanded investiga­ tion over construction quality of school buildings and accountability for the death of their children.

Parents seeking investigations into alleged shoddy construction of schools and their relatives reportedly have been placed under arbitrary or unlawful detention. They were locked up by the authorities in “black jails” without any legal process.

Amnesty’s report details how the local authorities have intercepted people as they were attempting to petition to higher authorities and placed them under surveillance. In addition to parents and survivors, the authorities have also intimidated lawyers and activists assisting them. Some are facing trials which do not meet international fair trial standards on questionable charges.

I urge you to take immediate action to allow parents, survivors, lawyers and activists unhindered access to independent and impartial tribunals and to stop any harassment and arbitrary detention.

Yours sincerely,

Stuur een brief naar: Prime Minister WEN Jiabao Guojia Zongli The State Council General Office 2 Fuyoujie Xichengqu Beijingshi 100017 Volksrepubliek China Post: € 1,05 + ‘a prior’ etiket

en een kopie naar: Gouverneur van Sichuan JIANG Jufeng Shengzhang Sichuansheng Renmin Zhengfu 30 Duyuanjie Jinjiangqu Chengdushi 610016 Sichuansheng Volksrepubliek China Post: € 1,05 + ‘a prior’ etiket

[ naam, adres en handtekening ]

Eventuele antwoorden graag aan Amnesty bezorgen. / SEPTEMBER 2009 / 13

IN BEWEGING RUBRIEK

In je agenda: Bewegingsdag Op zaterdag 10 oktober kan je deelnemen aan Amnesty’s Bewegingsdag in het Mechelse Speelgoedmuseum. Iedereen die actief is voor Amnesty, van groepslid tot individuele activist, is welkom op deze motivatie- en informatiedag. Eén van de gast­ sprekers dit jaar is David Atwood van Texas Coalition to Abolish the Death Penalty.

Meer informatie vind je op www.amnesty.be/kalender.

60 jaar mensenrechten gevierd met kunst De Amnesty groep en Academie van Temse sloegen afgelopen schooljaar de handen in elkaar om 60 jaar mensenrechten én 20 jaar kinderrechten passend te vieren.

Elke academieklas, zowel kinderen als volwassenen, werkte tijdens het jaar op een creatieve en doorleefde manier het thema uit. Resultaat: een verbluffend aantal mooie en aangrijpende werken die tijdens de expositieweekends in juni op heel wat belang­stelling konden rekenen. Voor herha­ ling vatbaar!

Amnesty kleurt roze(r)

Wervers motivatiedag

Op 16 mei stapte Amnesty International samen met partner Werkgroep Inter­ nationale Solidariteit Holebi’s (WISH) op in de jaarlijkse Belgian Lesbian and Gay Pride in Brussel. De Pride is een comingout evenement voor vele duizenden holebi’s en hetero’s in België. Het thema dit jaar was “Change Your Mind” met als doel aandacht te vragen voor de vele vooroordelen die nog steeds leven tegen­ over holebi’s en transgenders. Daarnaast werd de wereldwijde strijd tegen de homofobie op de agenda gezet.

Eind juni, het secretariaat in Antwerpen wordt overspoeld door een ­enthousiaste groep nieuwe wervers. Tijdens hun training kunnen ze met al hun vragen terecht bij directeur Karen Moeskops en Han Verleyen, coördinator strategie.

Op die manier zorgen onze Amnesty ambassadeurs op straat ervoor dat ze goed ingelicht en vol vuur deze zomer op zoek kunnen gaan naar steun voor de strijd voor de mensenrechten.

Ook werver worden?

Surf naar www.ajobforabetterworld.be. © K ris Gielen

Latijns-Amerika in Antwerpen Op 6 mei debatteerden de Amnesty Studenten Antwerpen, USOS en Catapa over de thema’s mensenrechten, mijnbouw en milieu in Bolivië. Zoals het studenten past, werd de avond feestend afgesloten met een optreden van de Latijns-Amerikaanse band Sindicato Sonico. Sfeer verzekerd!

14 / SEPTEMBER 2009 /

Kom zelf in beweging op www.amnesty.be/ doemee

ACHTER DE SCHERMEN

COLOFON RUBRIEK

Spaar-ze-vrij Sponsor Amnesty door duurzaam te sparen

Wist je dat je met je spaargeld Amnesty kan helpen in haar strijd voor de mensenrechten?

Dat je mee de wereld kan veranderen door te sparen bij Triodos, een bank die investeert waar het nodig is? Een bank die je geld laat groeien zoals andere banken, maar met het grote verschil dat zij je spaargeld belegt in duurzame projecten.

H ilde Goyens Zodra je een spaarrekening opent bij Triodos Bank, ontvangt Amnesty International 5 euro van Triodos.

Bovendien stort de bank jaarlijks een bonus aan Amnesty in functie van het bedrag dat je hebt gespaard. Hoe meer spaarders meer sparen met Amnesty als partner, hoe groter de bonus die Triodos betaalt.

Je spaargeld doet op die manier iets voor de mensenrechten. Meer nog: Triodos financiert met je spaargeld enkel pro­ jecten en bedrijven die een meerwaarde bieden op sociaal, cultureel en ecolo­ gisch vlak. Dit gaat van kredietverlening aan duurzame energie-projecten, zoals zonne- en windenergie, over investeren in levenskwaliteit tot sociale huisvesting.

Zij hanteert hiervoor een aantal duidelijk omschreven criteria. Wil je meer weten over deze projecten of criteria? Dan kan je terecht op www.triodos.be.

Meer doen? Sta je rente af Naargelang het bedrag dat je spaart, krijg je jaarlijks een rente van je bank.

Naast de bijdrage die Triodos betaalt voor elke rekening met Amnesty als partner, kan je er ook voor kiezen afstand te doen van je rente of een deel ervan.

Op die manier draag je nog meer bij tot de nodige fondsen om de mensenrechten wereldwijd te ondersteunen.

Open nu een spaarrekening Een spaarrekening openen bij Triodosbank kan op twee manieren: via de webpagina www.amnesty.be/triodos of via de website www.triodos.be. Geef op deze laatste website steeds aan dat je Amnesty als partner kiest en duidt bij partner­organisatie (stap 4) ‘Amnesty International Vlaanderen vzw’ aan.

Meer weten?

Contacteer Fons Van der Borght of Hilde Goyens op het secretariaat van Amnesty op het nummer 03 271 16 16 of via www.amnesty.be/triodos. Je kan ook meer informatie vinden bij Triodos bank zelf. Via e-mail: info@triodos.be of via www.triodos.be.

Amnesty in Actie is een interne uitgave van de Vlaamse afdeling van Amnesty International.

Redactie Nina Berghmans (hoofdredactie) E: AmnestyinActie@aivl.be W: www.amnesty.be/amnestyinactie Verantwoordelijke uitgever Karen Moeskops / Kerkstraat 156 / 2060 Antwerpen Werkten mee Erica Baeck, Eva Berghmans, Eva Brems, Myriam Caals, Frederic Diependaele, Hilde Goyens, Danielle Hennaert, Steven Moens, Stijn Thermote Vormgeving Wendy Guns, Gramma, Antwerpen Druk Dessain Printing, Mechelen Oplage 27.000 Verschijningsdata 2009 02/03, 01/06, 01/09, 01/12 ISSN 0771-7687 De folie rond deze Amnesty in Actie is volledig biologisch afbreekbaar. Gooi hem in de compostbak of GFT-zak.

Amnesty International is een wereldwijde onafhankelijke en onpartijdige organisatie die de naleving van alle mensenrechten nastreeft door onderzoek en actie. Onze activisten worden gedreven door verontwaardiging over ernstige mensenrechtenschendingen en door hoop op een wereld waarin alle mensenrechten werkelijkheid zijn voor alle mensen.

Raad van Bestuur Georges Blauwet, Eva Brems, André De Messemaeker, Lieven De Wolf, Filip Reyniers, Bernard Sintobin, Mieke Van Haegendoren, Alain Versluys Amnesty International Vlaanderen vzw Kerkstraat 156 / B-2060 Antwerpen T 03 271 16 16 / F 03 235 78 12 E Amnesty@aivl.be / W www.amnesty.be Giften zijn welkom op rekeningnummer 000-0000082-82. Vanaf 30 euro op jaarbasis ontvang je een fiscaal attest. Meer over hoe je Amnesty International kan steunen lees je op

www.amnesty.be/steunons Amnesty International Vlaanderen vzw onderschrijft de ethische code van de Vereniging voor Ethiek in de Fondsenwerving www.vef-aerf.be Tijdschrift opzeggen Wil je Amnesty in Actie niet langer ontvangen?

Mail je gegevens naar AmnestyinActie@aivl.be

/ SEPTEMBER 2009 / 15