STICHTING GENOOTSCHAP
AMSTERDAM MUSEUM JAARVERSLAG 2015
-1-
VOORWOORD Samen kijken naar collecties, je erdoor laten verbazen, inspireren
Stap voor stap breiden we uit. In 2015 is de Tafel Stadsgezichten
of prikkelen én met elkaar kennis uitwisselen en delen: dát
opgericht en voor het eerst bijeen gekomen. Amsterdamse
is de dynamiek die tot stand komt in de (kunst)schouwen
stadsgezichten, met de nadruk op geschilderde werken, maken
die het Genootschap samen met het Amsterdam Museum
een belangrijk deel uit van de collectie van het Amsterdam
organiseert. Wat begon als een experiment is vijf jaar later,
Museum. De jarenlange wens om ook op dit deelterrein een
in 2015, uitgegroeid tot een zeer enthousiaste samenwerking
schouwtafel op te richten is in 2015 dan ook in vervulling gegaan.
tussen het museum en vele particuliere verzamelaars. Tijdens de schouwen worden (kunst)voorwerpen uit de museumcollectie
Een aantal veranderingen hebben tevens plaatsgevonden in 2015.
bekeken, bestudeerd, en vergeleken met voorwerpen uit
Als voorzitter van de Tafel Kostuums heeft Jacoba de Jonge
privéverzamelingen. Het vijfjarig bestaan van deze activiteiten
zich jarenlang met veel passie ingespannen voor de schouwen –
werd in 2015 gevierd met een feestelijke, gezamenlijke “schouw”
en ook daar buiten. Het Genootschap en het museum zijn haar
in de Hermitage Amsterdam, waarbij alle schouwtafels aanwezig
hiervoor zeer dankbaar. Dirk-Jan List heeft in 2015 het stokje
waren.
van haar overgenomen en met veel enthousiasme gaat hij zijn voorzitterschap tegemoet.
Sinds 1960 bestaat het Genootschap als steunstichting van het - toen nog - Amsterdams Historisch Museum, inmiddels
Ook Sigrid Hemels, die vanuit de Raad van Toezicht van
Amsterdam Museum. De stichting is indertijd in het leven
het Amsterdam Museum plaatsnam in het bestuur van het
geroepen zodat een deel van de in 1960 geveilde collectie
Genootschap, heeft in 2015 haar betrokkenheid bij onze stichting
Dreesmann kon worden verworven voor de stad Amsterdam.
voltooid. Wij danken Sigrid voor haar betrokkenheid bij het
Behalve de rol van eigenaar en bruikleengever van die collectie,
Genootschap en verwelkomen James Kennedy, die in 2016 is
steunde het Genootschap al vele projecten, met name publicaties,
aangetreden als bestuurslid.
van het museum. In 2010 zijn de schouwtafels aan de activiteiten toegevoegd. Met inmiddels zeven schouwtafels die alle twee maal
Veel dank gaat ook uit naar Denise de Boer, die aan de wieg
per jaar bijeen komen, is de Stichting buitengewoon actief.
heeft gestaan van het Genootschap en ervoor zorgde dat de
-2-
schouwtafels nu zijn wat ze zijn. Zij heeft zich als teamleider van de afdeling fondsenwerving en sponsoring enorm ingespannen voor de activiteiten en de organisatie van het Genootschap. Het Genootschap heet haar opvolger, Lara Schwarz, hartelijk welkom bij de kunstschouwen. 2015 was ook het jaar waarin directeur Paul Spies zijn afscheid van het Amsterdam Museum aankondigde. Ook Paul was van bijzondere waarde voor het Genootschap. Vol energie heeft hij de schouwtafels in het leven geroepen en zijn persoonlijke betrokkenheid bij de schouwen is door het Genootschap buitengewoon gewaardeerd. Zijn opvolger, Judikje Kiers, zal in 2016 nader kennismaken met het Genootschap, en wij kijken uit naar die samenwerking. Al met al een bewogen jaar met veel activiteiten, feestvreugde en wisselingen van de wacht. Voor u ligt het jaarverslag van 2015, met daarin – zoals inmiddels gebruikelijk – aandacht voor alle schouwen van het afgelopen jaar. Ook wordt teruggeblikt op de lustrumviering. Met volle energie zijn wij het jaar 2016 ingegaan, waarin er weer bijzondere schouwbijeenkomsten worden georganiseerd.
11 april 2016, Rutger Schimmelpenninck Voorzitter Genootschap -3-
INHOUD Over het Genootschap
5
Lustrumviering 7
-4-
Overzicht schouwen 2015
11
Tafel Numismatiek
13
Tafel Prenten & Tekeningen
17
Tafel Zilver
19
Tafel Moderne & Hedendaagse Kunst
21
Tafel Kostuums
23
Tafel Porselein
26
Tafel Stadsgezichten
28
Resultaten Genootschap Amsterdam Museum 2015
29
Hoe kunt u ons helpen?
31
OVER HET GENOOTSCHAP De Stichting Genootschap Amsterdam Museum (statutair luidt
Het Genootschap is een Algemeen Nut Beogende Instelling en
de naam nog Stichting Genootschap Amsterdams Historisch
tracht dit doel te bereiken door het uitvoeren van onderstaande
Museum, kortweg ‘het Genootschap’) is een steunstichting van het
werkzaamheden (artikel 3):
Amsterdam Museum die het bevorderen van de belangen van dit
1. het beheren van de reeds verworven verzameling en het
museum in de meest uitgebreide zin des woords ten doel heeft.
verwerven van nieuwe zaken betrekking hebbende op de
Behalve het beheren en in bruikleen geven van objecten uit de
geschiedenis van de stad Amsterdam;
collectie van het Genootschap, zet deze stichting zich in voor het
2. het verstrekken van bruiklenen uit de collectie;
ontwikkelen en bevorderen van een kennis- en netwerkorganisatie
3. het ten behoeve van de Stichting Amsterdam Museum
van particuliere verzamelaars die actief zijn op de diverse
(hierna te noemen: Stichting AM) ontwikkelen en bevorderen
verzamelgebieden van het Amsterdam Museum.
van kennis- en netwerkorganisaties van verzamelaars, die actief zijn op het werkterrein en de onderwerpen van het
Om deze kennis- en netwerkorganisatie van collectioneurs te
Museum;
ontwikkelen en te onderhouden, heeft het Genootschap sinds
4. het bevorderen van een goede relatie tussen het Museum en
2010 een programma van “schouwen” opgezet. Deze zijn ingericht
de verschillende voor haar belangrijke publieksgroepen;
volgens het tafelprincipe. Het Genootschap kent verschillende
5. het ondersteunen van de acquisitieactiviteiten van de
“schouwtafels” die ieder een prominent collectieonderdeel van het
Stichting Amsterdam Museum Fonds;
Amsterdam Museum centraal hebben staan.
6. het bevorderen van alle andere belangen van het Museum in de ruimste zin des woords.
Op de lange termijn leidt het Genootschap tot een waardevol kennis- en relatienetwerk voor het Amsterdam Museum ter bevordering van betrokkenheid van verzamelaars bij onderzoek, tentoonstellingsideeën, inventarisatie en onderhoud van de collectie van het Amsterdam Museum en van mogelijkheden voor bruiklenen, schenkingen of nalatenschappen.
-5-
Activiteiten Het activiteitenprogramma van het Genootschap is opgezet
en de betrokken conservator bepalen ook de onderwerpen voor
volgens het tafelprincipe, waarbij de verschillende tafels zich
een bijeenkomst. Zowel de conservatoren als de deelnemers
concentreren op prominente collectieonderdelen van het
verzorgen lezingen bij iedere schouw.
Amsterdam Museum. Tijdens deze ‘schouwtafels’ wisselen museumconservatoren en particuliere verzamelaars kennis uit over
Tijdens deze kunstschouwen worden kunstobjecten uit de
verschillende verzamelgebieden:
collectie van de stad Amsterdam en/of van de verzamelaars beschouwd. De schouwen worden georganiseerd op verschillende
•
TAFEL NUMISMATIEK (sinds 2010)
locaties. Het Collectiecentrum van het Amsterdam Museum vormt
•
TAFEL PRENTEN & TEKENINGEN (sinds 2011)
de thuisbasis voor de schouwen. Hier wordt immers de collectie
•
TAFEL ZILVER (sinds 2011)
van het museum bewaard. Andere locaties zijn het Amsterdam
•
TAFEL INTERIEURS (2011 t/m 2014)
Museum en Museum Willet-Holthuysen en zo nu en dan vindt een
•
TAFEL MODERNE & HEDENDAAGSE KUNST (sinds 2011)
excursie buiten de museummuren plaats.
•
TAFEL KOSTUUMS (sinds 2012)
•
TAFEL PORSELEIN (sinds 2013)
Bestuur
•
TAFEL STADSGEZICHTEN (sinds 2015)
Het bestuur van het Genootschap bestaat uit: •
Mr. R.J. graaf Schimmelpenninck (voorzitter)
Het aantal tafels is in principe niet beperkt en is mede afhankelijk
•
Mr. Chr.P. van Eeghen (secretaris/penningmeester)
van de vraag en de toegevoegde waarde voor het museum. Iedere
•
Drs. E.J. Gerritsen
tafel heeft een tafelvoorzitter (tafelheer of -dame) en een vaste
•
Mr. F.A.J. van Hall
conservator van het Amsterdam Museum, die samen bepalen wie
•
Prof. dr. S.J.C. Hemels (tot en met 2015)
wordt uitgenodigd om deel te nemen aan een tafelbijeenkomst.
•
Prof. dr. J.C. Kennedy (sinds 2016)
Naast een aantal vaste deelnemers kunnen voor specifieke onderwerpen geïnteresseerden incidenteel worden uitgenodigd.
De bestuursleden ontvangen als zodanig geen bezoldiging,
Aan een tafelbijeenkomst nemen doorgaans ongeveer 10
middellijk noch onmiddellijk, anders dan een vergoeding voor
personen deel, zowel verzamelaars als kenners. De tafelvoorzitter
gemaakte onkosten.
-6-
LUSTRUMVIERING GENOOTSCHAP In 2010 nam het Genootschap het initiatief tot het organiseren van
schutterijen. De lustrumviering was tevens het eerste moment
schouwtafels met collectioneurs die actief zijn op het werkterrein
waarop alle deelnemers van de verschillende schouwtafels met
van het Amsterdam Museum. Wat begon als experiment is vijf jaar
elkaar konden kennismaken tijdens een informele receptie.
later, in 2015, uitgegroeid tot een zeer enthousiaste samenwerking tussen het museum en vele particuliere verzamelaars. Om dit te
Schuttersstukken uit de Gouden Eeuw
vieren werd in mei 2015 een bijzondere bijeenkomst georganiseerd
De stad Amsterdam is eigenaar van een grote collectie
in de grote zaal van de tentoonstelling Hollanders van de Gouden
geschilderde groepsportretten: schuttersstukken, regentenstukken
Eeuw (samengesteld door het Amsterdam Museum) in de
en gildestukken. Het zijn bij elkaar zo’n 140 schilderijen, waarvan
Hermitage Amsterdam. Alle schouwtafels werden uitgenodigd
de oudste uit het begin van de 16de eeuw dateert en de jongste
voor een gezamenlijke ‘schouw’ met als overkoepelend thema: de
uit het 1835. Vele mannen en soms ook vrouwen zijn samen
Amsterdamse schuttersstukken.
geportretteerd tijdens maaltijden, vergaderingen, opmarsen of gewoon in rijen naast elkaar.
Na een introductie op de groepsportretten door conservator Norbert Middelkoop, kwamen de tafelvoorzitters aan het woord.
Deze groepsportretten zijn geschilderd voor de wanden van de
Omringd door de reusachtige groepsportretten gaven zij mini-
gebouwen waarin sociale instellingen, schutterijen of gilden waren
colleges over het eigen verzamelgebied in relatie tot de
gevestigd. Zo zijn de schuttersstukken geschilderd voor de drie
-7-
doelengebouwen van de schutterijen: de Handboog- en
Hollanders van de Gouden Eeuw en hun zilver
Voetboogdoelen op het Singel en de Kloveniersdoelen in
Barend van Benthem, voorzitter van de Tafel Zilver, ging in op de
de Nieuwe Doelenstraat. Toen deze doelengebouwen na het
zilveren voorwerpen die op de groepsportretten zijn afgebeeld.
midden van de 17de eeuw hun functie hadden verloren, werden
Hoewel weinig tafelgerei op de schilderijen te zien is – men at nog
de schilderijen overgebracht naar het Stadhuis op de Dam en
veelal uit de hand – is op het schilderij van de overlieden van de
later naar het Prinsenhof. Enkele schilderijen, waaronder de
Handboogdoelen, geschilderd door Bartholomeus van der Helst
Nachtwacht, verhuisden in 1885 naar het nieuwe Rijksmuseum
in 1653, volgens hem een ware zilverschouw afgebeeld. De heer
waar ze als langdurig bruikleen van de Stad Amsterdam zijn
Van Benthem wees het publiek op de afgebeelde zilveren bekers
gebleven. Een ander deel hing vanaf 1975 in de Schuttersgalerij
en bokalen. Zowel de afgebeelde schuttersketen als de staf en
van het Amsterdam Museum. Het merendeel van deze
de drinkhoorn zijn bewaard gebleven en terechtgekomen in de
groepsportretten kwam echter in het depot terecht en was voor
collectie van het Amsterdam Museum.
het publiek niet te zien. Pracht en ongemak: kleding van de schutters Sinds november 2014 zijn in de Hermitage Amsterdam dertig
Voorzitter van de Tafel Kostuums, Jacoba de Jonge, vertelde
van deze reusachtige groepsportretten uit de 17de eeuw uit
onder meer over de kragen, broeken, kousen en schoenen
de collecties van het Amsterdam Museum en het Rijksmuseum
van de schutters. Met kleding werd de rang binnen de groep
tentoongesteld. Ze tonen regenten, schutters en kooplieden
weergegeven. Ook ging zij in op de ongemakken die bij nadere
van allerlei rangen, standen en religies, gebroederlijk naast
bestudering achter de pracht en praal schuilgaan. Want hoewel
elkaar. Samen illustreren zij het verhaal van het voor Nederland
de kleding er niet ongemakkelijk uitziet, moet het de schutters
zo typerende collectieve burgerschap. Zij houden ons als het
veel moeite hebben gekost om zich aan te kleden. De stoffen
ware een spiegel voor. Want de onderlinge verhoudingen
waren vaak zwaar en stijf, er werden veel lagen over elkaar heen
van toen liggen aan de basis van de hedendaagse normen
gedragen en om alles op de plaats te houden waren ingewikkelde
en omgangsvormen. Deze door het Amsterdam Museum
constructies nodig.
samengestelde tentoonstelling is voor meerdere jaren in de Hermitage te zien.
-8-
Schutters aan tafel
aandenken aan de in 1648 gesloten Vrede van Münster penningen
Vanuit de Tafel Porselein sprak voorzitter Jan Daan van Dam over
door Lutma gemaakt en zijn er meerdere penningen waarop
de tafelcultuur die op de in 1632 door Pickenoy geschilderde
Rembrandts Nachtwacht staat afgebeeld.
schuttersmaaltijd is weergegeven. De tafel is gedekt met tinnen borden en schotels. Porselein was in Europa nog niet uitgevonden
Schutters en regenten in relatie tot prenten en tekeningen
en het Chinese porselein vond men in zo’n mannengezelschap
Als voorzitter van de Tafel Prenten & Tekeningen ging Chris
mogelijk te breekbaar. Het ‘Hollants porceleyn’, ook wel
van Eeghen in op werken op papier die met de Amsterdamse
tinglazuuraardewerk genoemd, ontbreekt eveneens. Dit aardewerk
schutterij gerelateerd zijn. In het boek Wapenhandelinghe uit 1607
werd in de jaren twintig in Delft ontwikkeld maar was in 1632 nog
werd met prenten geïllustreerd hoe men met wapens om moest
niet zo gangbaar dat het overal in Nederland op de tafel van de
gaan. Ook een recente aanwinst van het Amsterdam Museum
welgestelde burgerij stond.
kwam aan bod; een schets voor een regentenstuk, toegeschreven aan Cornelis van de Voort van omstreeks 1616.
Hedendaagse interpretaties van schuttersstukken Donna Wolf gaf vanuit haar rol als voorzitter van de Tafel
Collectieboekje ‘Samen Kijken’
Moderne & Hedendaagse Kunst een voordracht over hedendaagse
Ter gelegenheid van het lustrum is de reeks collectieboekjes van
interpretaties van het groepsportret. In haar lezing kwamen
het Amsterdam Museum uitgebreid met de titel ‘Samen Kijken.
moderne schuttersstukken van David Veldhoen uit 1980 en van
Vijf jaar kunstschouwen’. De publicatie biedt een kijkje achter de
Henk Schiffmacher en Aldert Mantje uit 2001 aan bod. Tevens
schermen van de schouwtafels. Samen met de conservatoren
vergeleek Donna Wolf het burgerschap uit het verleden met het
schreven de tafelvoorzitters over de schutterijen en het eigen
hedendaagse, en pleitte voor het actieve burgerschap waarbij
verzamelgebied. Ook gingen zij in op hun favoriete voorwerp
men een steentje bijdraagt aan culturele instellingen.
uit de museumcollectie. Het boekje werd aan de aanwezigen uitgereikt en is tevens te koop in de museumwinkel van het
Met penningen gedenken
Amsterdam Museum.
Martin Bloemendal gaf een voordracht vanuit de Tafel Numismatiek. Op de schuttersstukken zijn geen munten of penningen afgebeeld. Wel zijn er in de collectie van het Amsterdam Museum penningen aanwezig die aan de schutterij of aan de Vrede van Munster zijn gerelateerd. Zo werden er als
-9-
- 10 -
OVERZICHT SCHOUWEN 2015
aantal schouwen 11
NUMISMATIEK
9
PRENTEN & TEKENINGEN
9
ZILVER
4
INTERIEURS
5
MODERNE & HEDENDAAGSE KUNST
10
KOSTUUMS
5
PORSELEIN STADSGEZICHTEN
2010
2011
2012
2013
- 11 -
2014
2015
1
- 12 -
TAFEL NUMISMATIEK Tafelheer: Rutger Schimmelpenninck | Conservator: Judith van Gent
- 13 -
TAFEL NUMISMATIEK
Bij aanvang van de eerste numismatische schouw van 2015 werd
De Nederlandsche Bank (Nationale Numismatische Collectie).
het collectieboekje over de familiepenningen uit de collectie
In het najaar gaf een van de tafeldeelnemers een voordracht over
van het Amsterdam Museum gepresenteerd, waaraan vele
de penningen uit de museumcollectie die betrekking hebben op
tafeldeelnemers hebben meegewerkt. Tijdens de schouw werden
het bank- en geldwezen. Een interessante selectie penningen uit
voorbereidingen getroffen voor het lustrum en het collectieboekje
de museumcollectie kwam daarbij ter tafel. Het tweede onderwerp
Samen Kijken. Vijf jaar kunstschouwen. Drie deelnemers deden
van de schouw was de muntenverzameling van de 19de-
studie naar de penningen in de museumcollectie die gerelateerd
eeuwse verzamelaar Lopez Suasso, die in de collectie van het
zijn aan de Vrede van Münster, de schutterijen en Rembrandt.
Amsterdam Museum wordt bewaard. In een voordracht van een
Hun bevindingen werden aan de schouwtafel gepresenteerd en
tafeldeelnemer werden de Utrechtse munten uit die deelcollectie
vormden de basis voor de voordracht tijdens de lustrumviering.
nader beschouwd. Deze studie heeft veel aanvullingen in de
Tevens onderwerp van de schouw waren de honderd munten
collectiedatabase opgeleverd en zal tevens resulteren in een
en penningen die van 1965 tot 2015 in langdurig bruikleen zijn
collectieboekje over de hoogtepunten uit deze muntencollectie.
geweest aan het Koninklijk Penningenkabinet, het Geldmuseum en
#
1
2
Datum
Onderwerpen
Aantal aanwezigen
29/09/2010
• Presentatie van conservator Bert Vreeken over de wijze waarop de numismatische collectie van het Amsterdam Museum bijeen is gekomen • Presentatie over de vergelijking van het verzamelen van penningen met het verzamelen van ‘gewoon zilver’ • Presentatie over Amsterdamse Gildepenningen
6
30/03/2011
• Presentatie van Bert Vreeken over de historische introductie en context Amsterdamse noodmunten 1578-1673 • Presentatie over de Amsterdamse noodmunt 1578 • Presentatie over de Amsterdamse noodmunt 1672-1673 • Presentatie over noodmunten 1578 en 1672 uit Oost-Nederland • Presentatie over de ontsluiting van de numismatische collectie in de fysieke presentatie en online door Gusta Reichwein (hoofd collecties) en Judith van Gent (collectiebeheer)
9
- 14 -
TAFEL NUMISMATIEK
#
3
4
5
6
7
Datum
12/10/2011
20/03/2012
10/10/2012
20/03/2013
02/10/2013
Onderwerpen
Aantal aanwezigen
• • • •
Presentatie over Amsterdamse muntgewichtdozen Preview publicatie Amsterdamse chirurgijnspenningen Onderzoekskwartier: presenteren van laatste numismatische onderzoeksbevindingen Bespreking over de ontsluiting van de numismatische collectie
8
• • • •
Rondleiding in het Collectiecentrum door Gusta Reichwein Presentatie over munten & penningen van handelscompagnieën vanuit Amsterdam Presentatie over munten als herdenkingspenningen Presentatie over Lutma’s penningkunst (n.a.v. tentoonstelling Hulde in het Teylers Museum)
12
• • • • •
Rondleiding in Museum Willet-Holthuysen door Bert Vreeken Presentatie over Oranje insignes, Amsterdam gerelateerd Presentatie over rekenpenningen Presentatie over Amsterdamse wijnkoperspenningen Presentatie van Judith van Gent over de registratie van de penningen- en muntencollectie van het Amsterdam Museum
13
• Presentatie van restaurator Paul Born over de verzameling geldkisten in de tentoonstelling De Gouden Eeuw • Presentatie over de penningen van de Amsterdamse fabrikant De Heus • Presentatie over de geschiedenis van de Amsterdamse munthandel • Bespreking voortgang van de inventarisatie van huwelijkspenningen en het APN-project • Presentatie van tafelheer Rutger Schimmelpenninck over Amsterdamse brandspuitpenningen • Presentatie over de muntslag van het Koninkrijk Holland 1806-1810 • Bespreking van de voortgang van de inventarisatie van huwelijkspenningen en het APN-project
- 15 -
8
7
TAFEL NUMISMATIEK
#
Datum
Onderwerpen
Aantal aanwezigen
26/03/2014
• Presentatie over familiepenningen in de collectie van het Amsterdam Museum • Presentatie over de provinciale muntslag uit de collectie van Jhr Lopez Suasso (collectie Amsterdam Museum)
11
15/10/2014
• Presentatie van het collectieboekje over de huwelijkspenningen uit de collectie van het Amsterdam Museum • Presentatie over de Vrede van Münster penningen • Presentatie over schutterij-gerelateerde penningen • Presentatie over Rembrandtpenningen
12
10
05/02/2015
• Presentatie van het collectieboekje over de huwelijkspenningen uit de collectie van het Amsterdam Museum • Presentatie over de Vrede van Münster penningen • Presentatie over schutterij-gerelateerde penningen • Presentatie over Rembrandtpenningen
10
11
03/09/2015
• Presentatie over het geld- en bankwezen • Presentatie over Utrechtse munten uit de collectie Lopez Suasso
12
8
9
- 16 -
TAFEL PRENTEN & TEKENINGEN Tafelheer: Chris van Eeghen | Conservator: Tom van der Molen
In de voorjaarsschouw van de Tafel Prenten & Tekeningen stonden tekeningen centraal die als voorstudie zijn gemaakt voor een ander werk. De verzameling tekeningen van vóór 1800 in de collectie van het Amsterdam Museum, en in het bijzonder de deelcollectie van de 19de-eeuwse verzamelaar Carel Joseph Fodor, kent een groot aantal werken dat getuigt van deze dienende functie van het tekenen. Onder deze verzameling bevinden zich veel ontwerpen voor schilderijen, prenten en kunstnijverheid. Tijdens de schouw is onder leiding van conservator Tom van der Molen een aantal treffende voorbeelden van deze tekeningen bekeken, waar mogelijk vergezeld van hun eindproducten.
- 17 -
TAFEL PRENTEN & TEKENINGEN
De tweede schouw van het jaar was gewijd aan de invloed die
en naar Gerard de Lairesse ontving, die zich in de collectie van
Gerard de Lairesse (1640-1711) heeft gehad op het werk van
het Amsterdam Museum bevindt. Tevens werd een groot aantal
Jacob Ernst Marcus (1774-1826). In 1797 behaalde Marcus de
prenten en interessante biografische voorwerpen van Marcus
‘Tweede prijs van de Academie der Teekenkunst.’ Een eervolle
getoond, die in 1936 door een erfgenaam van de kunstenaar
erkenning waarvoor hij een album met 164 etsen en gravures door
werd geschonken.
#
Datum
Onderwerpen
1
02/02/2011
• Schouw van Nederlandse tekeningen uit de verzameling van Carel Joseph Fodor (1801-1860) onder leiding van conservator Norbert Middelkoop
7
2
07/12/2011
• Presentatie van Norbert Middelkoop over de hoogtepunten van de prentencollectie van het Amsterdam Museum
9
3
13/04/2012
• Bezoek aan de privécollectie van een van de tafeldeelnemers • Presentatie over historische tekenmaterialen en technieken
10
4
05/11/2012
• Rondleiding in het Collectiecentrum • Presentatie van David de Haan over zijn onderzoek naar de prentencollectie van Fodor, gevolgd door een schouw van een selectie uit deze verzameling
12
5
16/04/2013
• Presentatie van David de Haan over de tekeningencollectie van Fodor • Schouw van een selectie uit de tekeningencollectie Fodor van het Amsterdam Museum
8
6
22/10/2013
• Ontvangst bij de tafelheer en schouw van een selectie prenten en tekeningen uit zijn particuliere collectie
7
7
07/10/2014
• Presentatie van conservator Tom van der Molen over tekeningen en aquarellen uit de collectie van Fodor
10
8
02/06/2015
• Presentatie van conservator Tom van der Molen over tekeningen als voorstudie uit de collectie van het Amsterdam Museum
14
9
17/11/2015
• Presentatie van conservator Tom van der Molen over het De Lairesse-album en de invloed ervan op het werk van Jacob Ernst Marcus
14
- 18 -
Aantal aanwezigen
TAFEL ZILVER Tafelheer: Barend van Benthem | Conservatoren: Annemarie den Dekker en Thijs Boers
In 2015 organiseerde de Tafel Zilver een bijzondere bijeenkomst
heden en verleden van deze locatie. Mevrouw Van den Bergh-
buiten de deur. De Tafel Zilver was uitgenodigd om een exclusief
Hoogterp, gepromoveerd op het Utrechtse zilver, sprak over
bezoek te brengen aan het St. Eloyen Gasthuis te Utrecht. Dit
de Utrechtse goud- en zilversmeden en hun banden met het
is het huis van het eeuwenoude St. Eloyen Smedengilde, waar
smedengilde. Vervolgens kwamen meegebrachte zilveren
Utrechtse zilversmeden vroeger deel van uitmaakten. Huismeester
voorwerpen van de tafeldeelnemers ter tafel.
jhr. drs. J.A. Rรถell, heette de Tafel welkom en vertelde over het
- 19 -
TAFEL ZILVER
#
Datum
Onderwerpen
Aantal aanwezigen
23/03/2011
• Presentatie van conservator Bert Vreeken over de zilvercollectie van het Amsterdam Museum • Presentatie van tafelheer Barend van Benthem over een aantal bijzondere zilveren voorwerpen die in de 19e-eeuw gemaakt zijn voor verlichting
9
2
19/10/2011
• Presentatie van Bert Vreeken over ‘Twee wasportretjes van Amsterdamse zilversmeden uit de late 18de eeuw vertellen hun verhaal’ • Presentaties door een aantal tafeldeelnemers over het meegebrachte zilver
11
3
22/02/2012
• Rondleiding in het Collectiecentrum door Gusta Reichwein (hoofd collecties) • Schouw van zilveren voorwerpen uit de museumcollectie
11
1
4
26/09/2012
• • • •
Rondleiding in Museum Willet-Holthuysen door Bert Vreeken Schouw van zilveren voorwerpen uit de collectie van het Amsterdam Museum Schouw van de door deelnemers meegebrachte voorwerpen Presentatie van Barend van Benthem over heraldiek en de datering van zilveren voor werpen in de collecties van kasteel Twickel in Delden en kasteel Middachten in De Steeg
8
13/03/2013
• Presentatie van restaurator Paul Born en een tafeldeelnemer over miniatuurzilver in de collectie van het Amsterdam Museum • Schouw van de door deelnemers meegebrachte voorwerpen
14
6
16/10/2013
• Presentatie van Barend van Benthem over bijzondere veilingen • Presentatie van Bert Vreeken over de veiling W.J.R. Dreesmann en de voorwerpen die het Amsterdam Museum daarvan in de collectie heeft • Schouw van de door deelnemers meegebrachte voorwerpen
18
7
• Presentatie van Bert Vreeken over een selectie van zilveren voorwerpen uit 09/04/2014 de museumcollectie rond het thema “roken, snuiven en ruiken” • Schouw van de door deelnemers meegebrachte voorwerpen
8
24/09/2014
• Presentatie van conservator Tom van der Molen over tekeningen als voorstudie uit de collectie van het Amsterdam Museum
13
25/11/2015
• Bezoek aan het St. Eloyen Gasthuis te Utrecht, met een rondleiding door huismeester dhr. Röell en een presentatie van mevrouw Van den Bergh-Hoogterp • Schouw van de door deelnemers meegebrachte voorwerpen
12
5
9
- 20 -
13
TAFEL MODERNE & HEDENDAAGSE KUNST Tafeldame: Donna Wolf | Conservator: Annemarie de Wildt
- 21 -
TAFEL MODERNE & HEDENDAAGSE KUNST
“Een collectie is ook maar een mens.” Deze titel is ontleend aan
De deelnemers van de Tafel kregen een bijzonder inkijkje in de
het boek van Edy de Wilde over de opbouw van de collectie
verzameling die gekenmerkt wordt door figuratieve kunst. Er werd
van het Van Abbemuseum. Het boek laat zien hoe keuzes
gediscussieerd over het ontstaan van verzamelingen en hoe de
van verschillende directeuren van een museum bepalend zijn
hand en het oog van de verzamelaar zichtbaar zijn in collecties.
voor het gezicht van een collectie. Bij een privé-verzamelaar
Deze schouw was de tweede in een reeks schouwen waarin de
ligt dat anders; hier wordt de collectie een afspiegeling van
verzamelaars van de Tafel Moderne & Hedendaagse Kunst elkaar
de verzamelaar. Dit was het onderwerp van de schouw die op
kennis laten maken met hun eigen verzameling.
uitnodiging bij een van de tafeldeelnemers plaatsvond.
#
Datum
Onderwerpen
Aantal aanwezigen
1
09/12/2011
• Presentatie van de foto’s uit de serie museumzichten • Presentatie en discussie over de invloed van museale context op de perceptie van de toeschouwer
2
23/01/2014
• Bezichtiging tentoonstelling Déiska Collectie in The Times • Presentatie door kunstenaar Inti Hernandez
10
3
27/05/2014
• Bezichtiging tentoonstelling in The Times • Presentatie door kunstenaar Ran Zhang
7
4
18/11/2014
• Ontvangst bij tafeldame Donna Wolf met een rondleiding door de privécollectie • Presentaties van de deelnemers over de eigen verzamelingen
10
5
10/12/2015
• Ontvangst bij een van de tafeldeelnemers met een rondleiding door de privécollectie
9
- 22 -
10
TAFEL KOSTUUMS Tafeldame: Jacoba de Jonge | Conservatoren: Annemarie den Dekker, Leonie Sterenborg en Judith van Amelsvoort
- 23 -
TAFEL KOSTUUMS Tafeldame: Jacoba de Jonge | Conservatoren: Annemarie den Dekker, Leonie Sterenborg en Judith van Amelsvoort
Als voorbereiding op de lustrumviering vond de voorjaarsschouw
voorzitter van de Tafel Kostuums. Ook nam de Tafel Kostuums
van de Tafel Kostuums plaats in de tentoonstelling Hollanders
in 2015 afscheid van juniorconservator Leonie Sterenborg – nu
van de Gouden Eeuw in de Hermitage. Conservator Tom van der
conservator bij het Tassenmuseum – en maakten zij kennis met
Molen, betrokken bij de samenstelling van de tentoonstelling, gaf
haar opvolger Judith van Amelsvoort.
een rondleiding over de getoonde groepsportretten, waarna met de tafeldeelnemers uitvoerig werd gesproken over de afgebeelde
De najaarsschouw stond in het teken van de mode en het silhouet
kleding en accessoires. Omdat er maar zeer weinig kleding
uit de jaren ’70 van de 19de eeuw. Onderkleding bepaalde het
uit de 17de eeuw bewaard is gebleven, zijn de schilderijen een
silhouet van wijde rokken en smalle tailles. Rond 1870 kwam de
belangrijke bron van informatie.
voor die tijd zo typerende eerste tournure in zwang. Dirk-Jan List gaf een inleiding op het onderwerp en toonde enkele stukken uit
Tijdens de tweede schouw van het jaar vond de wisseling van
de eigen collectie, gevolgd door de schouw van voorwerpen uit
tafelvoorzitter plaats. Na jarenlange betrokkenheid van Jacoba
de collectie van het Amsterdam Museum.
de Jonge, heeft Dirk-Jan List het stokje overgenomen als
#
Datum
Onderwerpen
Aantal aanwezigen
• Presentatie van tafeldame Jacoba de Jonge over de vergankelijkheid van textiel, gevolgd 1
18/01/2012
door het schouwen van voorwerpen uit de persoonlijke collectie van Jacoba de Jonge • Presentatie van juniorconservator Leonie Sterenborg over de textielcollectie van het Amsterdam Museum, gevolgd door het schouwen van voorwerpen uit de collectie van het Amsterdam Museum
2
21/06/2012
• Presentatie over 17de en 18de-eeuwse babykleding • Schouw van de door tafeldeelnemers meegebrachte voorwerpen en een selectie van vroege kinderkleding uit de collectie van het Amsterdam Museum
3
11/10/2012
• Schouw van de door tafeldeelnemers meegebrachte voorwerpen en een selectie van Empire japonnen uit de collectie van het Amsterdam Museum • Presentatie van twee meegebrachte modeprenten
- 24 -
6
10
9
TAFEL KOSTUUMS
#
4
5
6
7
7b
8
9
Datum
Onderwerpen
Aantal aanwezigen
14/02/2013
• Bezoek aan het depot van Museum Rotterdam • Presentatie van conservator Sjouk Hoitsma over Empirekleding en -borduursels (1795-1815) • Schouw van de door tafeldeelnemers meegebrachte voorwerpen en een selectie van kostuums uit de collectie van Museum Rotterdam
8
14/06/2013
• Presentatie over tamboereertechnieken • Schouw van de door tafeldeelnemers meegebrachte voorwerpen en een selectie van kostuums uit de collectie van het Amsterdam Museum
7
01/11/2013
• Presentatie over de poffer en andere hoofddeksels met bloemdecoraties • Schouw van de door tafeldeelnemers meegebrachte voorwerpen en een selectie van accessoires uit de collectie van het Amsterdam Museum
9
20/3/2014
• Presentatie over mode uit de jaren ’30 van de 20ste eeuw • Schouw van de door tafeldeelnemers meegebrachte voorwerpen en een selectie van kostuums uit de collectie van het Amsterdam Museum
8
21/08/2014
• Bezoek aan het depot van Museum Rotterdam • Presentatie van conservator Sjouk Hoitsma en schouw van mode uit de jaren ’30 in de collectie van Museum Rotterdam • Schouw van de door tafeldeelnemers meegebrachte voorwerpen
6
26/03/2015
• Bezoek aan de tentoonstelling Hollanders van de Gouden Eeuw in de Hermitage Amsterdam, rondleiding door conservator Tom van der Molen • Bespreking van de afgebeelde kostuums op de groepsportretten ter voorbereiding op de lustrumviering van het Genootschap
6
17/09/2015
• Afscheid van Jacoba de Jonge als tafeldame en introductie van de nieuwe tafelheer Dirk-Jan List • Introductie juniorconservator Judith van Amelsvoort, als opvolger van Leonie Sterenborg • Presentatie van Dirk-Jan List over de eerste tournure • Schouw van de door tafeldeelnemers meegebrachte voorwerpen en een selectie uit de collectie van het Amsterdam Museum
8
- 25 -
TAFEL PORSELEIN Tafelheer: Jan Daan van Dam | Conservatoren: Thijs Boers en Annemarie den Dekker
- 26 -
TAFEL PORSELEIN
In het voorjaar werd de Tafel Porselein uitgenodigd voor een
Tijdens de porseleinschouw in het najaar stonden achttiende-
bezoek aan de privécollectie van een van de tafeldeelnemers.
eeuwse porseleinen figuren centraal. Het merendeel van deze
Deze bijzondere bijeenkomst bood een mooie gelegenheid om
beeldjes is afkomstig uit de collectie van Abraham Willet, de
met elkaar te praten over het ontstaan van particuliere collecties
19de-eeuwse verzamelaar, wiens verzameling merendeels te zien
in verhouding tot museale verzamelingen. Onder leiding van de
is in Museum Willet-Holthuysen (in beheer van het Amsterdam
gastheer en de tafelvoorzitter werden bijzondere voorwerpen
Museum). De beeldjes, die overwegend uit Duitsland afkomstig
getoond.
zijn, werden uitvoerig bestudeerd en vraagstukken over het maakproces leidden tot interessante discussies over authenticiteit en datering.
# 1
Datum 30/10/2013
Onderwerpen • Presentatie van conservator Bert Vreeken over de porseleincollectie van het Amsterdam Museum • Schouw van een selectie van porselein uit de collectie Amsterdam Museum
Aantal aanwezigen 8
• Rondleiding in het Collectiecentrum door conservator Annemarie den Dekker 2
21/05/2014
• Presentatie van tafelheer Jan Daan van Dam over theeserviezen in de collectie van het Amsterdam Museum
9
3
01/09/2014
• Bezoek aan de tentoonstelling Dining with the Tsars in de Hermitage Amsterdam
9
4
12/05/2015
• Bezoek aan de privécollectie van een van de tafeldeelnemers
7
05/11/2015
• Presentatie over figuratieve porseleinen beeldjes • Schouw van een selectie porseleinen voorwerpen uit de collectie van het Amsterdam Museum
6
5
- 27 -
TAFEL STADSGEZICHTEN Tafelheer: Boudewijn Bakker | Conservator: Norbert Middelkoop
In het voorjaar van 2015 vond de eerste schouw van de Tafel Amsterdamse geschilderde Stadsgezichten (kortweg Stadsgezichten) plaats. Conservator en initiatiefnemer van deze schouwtafel Norbert Middelkoop gaf samen met conservator Tom van der Molen een inleidende presentatie over de stadsgezichten uit de collectie van het Amsterdam Museum. Deze bijeenkomst was de aftrap voor een reeks schouwen over een belangrijk deelgebied uit de museumcollectie dat tevens een van de speerpunten is binnen het acquisitiebeleid van het Amsterdam Museum.
#
Datum
1
09/04/2015
Onderwerpen • Rondleiding in het Collectiecentrum door conservator Norbert Middelkoop • Schouw van een selectie Amsterdamse stadsgezichten uit de museumcollectie
- 28 -
Aantal aanwezigen 7
RESULTATEN GENOOTSCHAP 2015 Het Genootschap heeft de afgelopen jaren een sterke band
het Amsterdam Museum, te weten een penning uit 1978 ter
opgebouwd tussen particuliere verzamelaars en het Amsterdam
gelegenheid van 400 jaar Waalse Kerk en twee penningen ter
Museum. Het belang voor beide partijen is groot; particuliere
gelegenheid van het eeuwfeest van Jacques Schulman BV aan
verzamelaars en musea helpen elkaar bij het vergroten van hun
de Keizersgracht. De numismatische collectie is daarnaast verrijkt
kennis en netwerk. De schouwtafels van het Genootschap dragen
met een laat-zeventiende-eeuwse en een achttiende-eeuwse
daar dan ook met goed gevolg aan bij. Maar de samenwerking
toegangspenning van de Hortus Medicus.
tussen particuliere collectioneurs en het Amsterdam Museum gaat verder dan interessante en leerzame schouwen waarbij kennis
Het Genootschap heeft in 2015 tevens een schenking in ontvangst
wordt uitgewisseld. Deze hechte band uit zich ook in toenemende
mogen nemen van maar liefst 30 aquarellen die toegeschreven
mate in andere vormen, zoals schenkingen en betrokkenheid bij
zijn aan Anthony van den Bos, omstreeks 1800. Vanwege de
publicaties, inventarisatie- en onderzoeksprojecten.
topografische voorstellingen – gezichten in en om Amsterdam, langs de Amstel en daarbuiten – sluiten de aquarellen zeer goed
Deelnemers van de schouwen krijgen een goed inzicht in de
aan op de collectie van het Amsterdam Museum, waar de collectie
veelzijdige collectie van het Amsterdam Museum en zien daardoor
van het Genootschap zich in langdurig bruikleen bevindt. Dankzij
ook waar deze collectie nog hiaten vertoond. Zo werden er in
de – vermoedelijk originele – portefeuille waarin de aquarellen
2015 door deelnemers van verschillende schouwtafels diverse
bewaard zijn, verkeren de kleurrijke werken in een uitstekende
schenkingen gedaan op het gebied van de textielcollectie.
conditie.
Ook schonk een van de tafeldeelnemers een unieke en zeer
Een andere wijze waarop verzamelaars betrokken zijn bij het
bijzondere penning aan het Genootschap: een brandspuitpenning
Amsterdam Museum is door het beschikbaar stellen van hun
uit wijk 58 uit 1770. Het is een uniek exemplaar en de grootst
deskundigheid tijdens onderzoek naar deelcollecties van het
bekende zilveren brandspuitpenning met daarop de namen van de
museum. Dankzij het ruimhartig delen van hun kennis, is het voor
commandanten van de schutterij en de brandmeesters uit die wijk.
het Amsterdam Museum mogelijk om uitvoerig onderzoek naar
De lustrumviering in de Hermitage vormde aanleiding voor
de collectie te blijven uitvoeren, hierover te publiceren en deze
een verzamelaar om een drietal penningen over te dragen aan
kennis in tentoonstellingen en online toegankelijk te maken voor
- 29 -
publiek. Een voorbeeld hiervan is de systematische ontsluiting van de textielcollectie, die mede dankzij kennis van de verzamelaars mogelijk wordt gemaakt en tevens door een verzamelaar financieel wordt ondersteund. Ook op numismatisch gebied wordt al jaren actief gewerkt aan het onderzoek naar familiepenningen in de museumcollectie. Dit onderzoek resulteerde in 2015 in een kleine publicatie over familiepenningen in de reeks toegankelijke collectieboekjes waarmee het Amsterdam Museum sinds 2013 regelmatig over de collectie publiceert.
- 30 -
HOE KUNT U ONS HELPEN? Musea hebben veel te danken aan particuliere kunstcollecties. De
Tevens hecht het Amsterdam Museum veel waarde aan het beter
Amsterdamse stadscollectie van bijna 90.000 objecten bestaat
toegankelijk maken van de collectie, door deze stelselmatig
voor een aanzienlijk gedeelte uit schenkingen en nalatenschappen
te ontsluiten, onderzoeken, beschrijven en fotograferen. Deze
van particulieren. Amsterdammers als Adriaan van der Hoop, Carl
gegevens worden vervolgens gratis online beschikbaar gesteld
Joseph Fodor, de familie Van Eeghen en het echtpaar Abraham en
via de online collectiedatabase. Ook hierbij kunnen wij hulp van
Louisa Willet-Holthuysen zijn hiervan slechts enkele voorbeelden.
verzamelaars en kenners goed gebruiken. Het is ook mogelijk om financieel bij te dragen met het doel juniorconservatoren
Maar ook vandaag de dag zijn particuliere collectioneurs van grote
de kans te geven om werkervaring op te doen en zich verder te
betekenis voor het Amsterdam Museum. Jaarlijks schenken zij die
ontwikkelen.
Amsterdam een warm hart toedragen voorwerpen waarmee de collectie van de stad Amsterdam kan worden verrijkt en worden
Zowel het Amsterdam Museum als het Genootschap hebben een
aankopen mogelijk gemaakt door financiĂŤle ondersteuning. Ook
culturele ANBI-status.
u kunt ons hiermee helpen. Hiermee helpt u niet alleen de stad
Wilt u meer weten over het schenken van (kunst-)voorwerpen
Amsterdam met het bewaren van het cultureel erfgoed van de
aan het Amsterdam Museum of aan het Genootschap, de
stad, maar staat u tevens in een lange traditie van particuliere
fiscale voordelen van een donatie of over de mogelijkheid een
begunstigers van de museale stadscollectie.
juniorconservator in staat te stellen om onderzoeksprojecten uit te voeren, dan kunt u contact opnemen met Rixt Wieringa. Ook voor andere vragen over het Genootschap staat zij u graag te woord.
Rixt Wieringa E genootschap@amsterdammuseum.nl T
+31 20 5231 721
Stichting Genootschap Amsterdam Museum Postbus 3302 1001 AC Amsterdam amsterdammuseum.nl
- 31 -
- 32 -
Tekst: Rixt Wieringa | Fotografie: Caro Bonink, Monique Vermeulen en Rixt Wieringa
- 33 -