Esmeé de Boer MV18
EsmeĂŠ de Boer MV18 In opdracht van Roc Friese Poort Typografie boekje 6 april 2020
1
In dit boekje kunt u lezen welke begrippen er worden toegepast in de Typografie. Alle begrippen worden uitgelegd en ondersteund door Illustraties. Het doel is dat de lezer meer kennis heeft van letters, Lettertypen, kleuren, meet eenheden, logo’s, en bestand indelingen.
2
Inhoudsopgave
3
Accenten
7
Aflopend
8
Aspect ratio: beeldverhouding
8
Ampersand
8
Basislijn & verschuiving van basislijn
9
Bit diepte
10
Corps
15
Font
15
Dots per inch
15
GradiĂŤnt
16
Huisstijl
16
Hoofdkleur & steunkleur
17
Oblique
17
Regular
17
Klein kapitaal
18
Kolom
18
Korps
18
Lettertype
18
PMS
25
Pantone basis kleuren
25
Logo
26
Schreef & schreefloos
31
Spatiëring
31
Steunkleur
33
EPS
33
AI
33
PNG
33
JPEG
34
JPG
34
34
4
5
6
B FgHij O PqrS vWxyZ Accenten Een reeks diakritische tekens en symbolen die aangeven dat de klank van een letter verandert tijdens de uitspraak ervan. Accenten komen relatief weinig voor de Nederlandse taal, maar zijn heel gebruikelijk in talen als Spaans, Frans, Duits en Slavische talen
7
È – Grave Een accent boven een klinker van rechtsonder naar links boven dat een klemtoon of een speciale uitspraak aangeeft. Van het Latijnse gravis, wat ‘zwaar’ betekent. É – aigu Een accent boven een klinker van linksonder naar rechtsboven dat aangeeft dat deze lang moet worden uitgesproken, een hogere klank krijgt of dat de klemtoon erop ligt. Afkomstig van het Latijnse actus, wat ‘scherp’ betekent. Ê – circonflex Een circonflex of circumflex, gevormd als een puntig hoedje, bevindt zich boven een klinker om aan te geven dat deze een lange klank heeft. Van het Latijnse circumflex, wat ‘ombuigen’ betekent. Ë –umlaut Twee punten boven een klinker die aangeven dat de klank verandert
door de klinkerklank te combineren met die van de letter die erop volgt. Karakteristiek voor de Germaanse talen. Van het Duitse um, wat ‘rond’ of ‘verandering’ betekend, en laut, wat ‘klank’ betekent.
Aflopend Aflopend wil zeggen dat foto’s, illustraties en/of achtergrondkleuren doorlopen tot aan de rand van de pagina. Zij lopen dus door buiten het bedrukte deel van de pagina, gebruik makend van de paginamarge.
Aspect ratio: beeldverhouding Aspect ratio is de verhouding tussen de hoogte en de breedte van een foto, llustratie of een beeldscherm. Het aspect ratio wordt meestal aangeduid door een
vereenvoudigde aanduiding van de breedte en hoogte, bijvoorbeeld 4:3 of 16:9. Hierbij wordt de breedte als eerste genoemd. Soms wordt het aspect ratio genoemd als één getal door de breedte te delen door de hoogte
Ampersand Een ligatuur van het Latijnse woord et, wat ‘en’ betekent. De naam ampersand is een samentrekking van de Latijnse zin en per se en die te vertalen is als ‘het symbool en de term voor en’ het vroegste gebruik van het ampersandsymbool vond plaats in de eerste eeuw en is nu te vinden in tal van talen die het Latijnse alfabet gebruiken.
& &
8
Basislijn & verschuiving van basislijn Een denkbeeldige lijn waarop alle boven- en de meeste onderkastletters zijn geplaatst. De basislijn vormt een betrouwbaar kader om alle tekst en beeld op te plaatsen. Het verschuiven van de basislijn wordt gebruikt om de positie van de sub- en superscript te bepalen, zodat ze goed staan ten opzichte van de ‘bodytekst’.
Typografie Binnenwerk inhoud van een boek. Het deel dat niet tot de omslag wordt gerekend Intro het begin van een verhaal of artikel. Inleiding/ opening.
9
Kopregels Een regel boven de tekst waarin de hoofdstuktitel wordt vermeld Quote Engels voor citaat, het herhalen van een stuk tekst voor meer begrip
t s u r T YOUR
CRAZY
x - hoogte Basislijn
Tussenkoppen Kleine kopjes in een artikel, daarmee word een hulpmiddel voor de lezer gebruikt om de lezer door de tekst te navigeren.
Woordafbreking Het punt waarop een woord aan het eind van de regels word afgebroken in een doorlopende tekst en waar een afbreek-teken wordt ingevoegd.
Regelafstand Regelafstand is de afstand tussen de basis-lijnen van 2 regels tekst
Bijschrift Tekstblok onder een plaatje met informatie of uitleg over de afbeelding.
Als je in (bijvoorbeeld) Photoshop een nieuw document aanmaakt kun je naast een kleur profiel van RGB of CMYK ook een bit diepte kiezen. De keuzes zijn dan 8-bit, 16-bit of 32bit. Maar wat is dat dan precies? Bit diepte verwijst naar de kleur informatie die is opgeslagen in een afbeelding. Hoe hoger de bit diepte van een afbeelding, hoe meer kleuren deze kan opslaan.
Bitdiepte
Pink ice cream on blue background
10
11
12
Broodtekst De broodtekst is dat deel van een (kranten- of tijdschrift-)artikel, hoofdstuk of boek dat wordt gevormd door aaneengesloten proza.
Uitvulling Tekst die zowel links als rechts is uitgelijnd (regels zijn even lang)
Bold Ook wel: vetgedrukt of dik gedrukt
cyan, magenta, yellow, and key of Europaschaal inclusief zwart. De afkorting van het kleurenmodel CMYK staat voor Cyan, Magenta, Yellow and Key Color. Het is een systeem om kleuren vast te leggen in een code. Kleuren worden in het CMYK-systeem ontleend in aandelen cyaan (lichtblauw/turkoois), magenta (felroze/fuchsia), geel en zwart (key plate).
Cursief Speciaal ontworpen schuine letters bij een font die er heel anders uit kunnen zien dan de romein. Lijning De positie van de tekst ten opzichte van een kolom of pagina.
CMYK
Links/ rechts geordend Tekst die links van een kolom is uitgelijnd. of tekst die rechts van een kolom is uitgelijnd Gecentreerd Tekst die niet links en niet rechts is uitgelijnd: symmetrisch, met een even grote marge aan weerszijden van de regel.
13
CMYK Cyaan
Magenta
Yellow
14
Corps Corps en lettergrootte zijn beide termen uit de typografie die slaan op de hoogte van de letters van een tekst. Het corps wordt uitgedrukt in punten of in pixels. Deze maat verwijst naar de afstand tussen de bovenkant van stok letters tot de onderkant van staartletters. corps
Dots per inch DPI of punten per inch: DPI (dots per inch) is het aantal puntjes per inch waaruit een grafisch beeld is opgebouwd.
Typografie
stok x-hoogte staart
Font lettersoort, dat wil zeggen een grootte, dikte en breedte van een letter. Century Gothic Pro 12 pt is een font. Font Century Gothic Pro Aa 12 pt
15
Aa 14 pt
Aa 18 pt
Hoe meer punten per inch, hoe scherper het beeld. Deze eenheid voor resolutie wordt vooral gebruikt om de scherpte van drukwerk aan te geven. Een gebruikelijke resolutie voor drukwerk is 300 DPI.
GradiĂŤnt Een vulkleur die steeds intenser wordt van wit via allerlei gradaties tot een volle kleur, of van de ene kleur naar de andere.
#ea5338
#f4ada8
#f7d5d4
#25346c
#2b68b1
#93c7ed
Huisstijl corporate identity De huisstijl van een organisatie of merk wordt ook wel de corporate identity of brand identity genoemd. De huisstijl omvat alle uitingen van een bedrijf, zoals de bedrijfsnaam of merknaam, logo, slogans, tone of voice van taalgebruik en de vormgeving van de website, drukwerk, bedrijfskleding, reclamespotjes, slides bij presentaties enz.
16
Hoofdkleur & steunkleur Hoofdkleur De hoofdkleur die wordt gebruikt om de aandacht van de kijker te trekken
#ea5338
Steunkleur Een visueel zwakkere kleur die contrasteert met de hoofdkleur of deze complimenteert.
#25346c
Accent Een kleur die wordt gebruikt voor een aantrekkelijk visueel detail. # f7d5d4
Oblique Obliques zijn schuin geplaatste varianten van romeinen en zien er hetzelfde uit.
Regular oorspronkelijke ontworpen lettertype, de ‘gewone’
17
Klein kapitaal
Korps
Hoofdletters die zijn ontworpen in lettergrootte, gemeten van de een kleiner formaat dan gewone bovenkant van de stok tot de onderkant hoofdletters. Ze worden doorgaans van de staart en het korpswit. De gebruikt voor afkortingen, zodat ze korpsgrootte wordt uitgedrukt in punten. niet zoveel opvallen in een tekst. Omdat ze speciaal zijn ontworpen, corpsvierkant hebben ze een aantal voordelen ten opzichte van met de computer corps gemaakte ‘nep’-kapitalen die veel programma’s bieden. Door de klein kapitalen ontstaan er meer Lettertype Letterbreedte typografische controle over een ontwerp. de reeks visuele attributen (ontwerp of stijl) van een specifieke groep letters: Klein kapitaal voorbeeld helvetica is een lettertype GROOT KAPITAAL VOORBEELD Helvetica regular Helvetica Light Kolom Helvetica light oblique Helvetica regular oblique Een deel of veld in de lay-out van Helvetica bold een pagina waarin een tekst is Helvetica bold oblique
Typografie
geplaatst
18
19
20
21
Punt
Proefdruk
De meet eenheid van het uiteinde van de stok tot het uiteinde van de staart van elke letter. Deze afmeting is ontleend aan verschuifbare drukletters en was oorspronkelijk het formaat van het loden blokje waar de letter deel van uitmaakte. Omdat de punten van een letter verwijzen naar de hoogte van het letter blokje en niet naar de letter zelf, zullen verschillende letters met hetzelfde aantal punten andere formaten hebben en niet noodzakelijkerwijs doorlopen tot de boven-of onderkant van het zetsel. Dit heeft invloed op de manier waarop het zetsel wordt gemaakt.
Drukproef, proof of first impression Een proefdruk is een in lage oplage gedrukte versie van het gewenste drukwerk. Met behulp van deze proef kan worden gecontroleerd of een digitaal ontwerp er ook fysiek afgedrukt naar wens uit ziet. Hierdoor kan het eindproduct worden gecontroleerd op eventuele foutjes en onvolkomenheden zonder dat bij dergelijke fouten een volledige oplage vernietigd hoeft te worden.
Pixels per inch Ook wel ppi, pixel density, pixeldichtheid of pixels per centimeter (ppcm) De scherpte van een digitaal beeld wordt uitgedrukt in het aantal pixels per inch (PPI). Soms wordt het ook vermeld als aantal pixels per centimeter (PPCM). Het aantal pixels wordt bepaald door de grootte van een individuele pixel en hun onderlinge afstand.
22
Letter anatomie De termen die worden gebruikt om de verschillende onderdelen van een letter te beschrijven.
Dwarsbalk Een horizontale lijn die twee lijnen met elkaar verbindt.
Vlees Het wit rondom de letter
Pons De lege ruimte binnen een boog.
KAPITAAL HOOFDLETTERS
x - hoogte De hoogte van een onderkast-x in een letterbeeld
Onderkast Kleine letters Boog Een ronde lijn om een pons Oor Het kleine streepje aan de rechterkant van een g
G g
23
Basis lijn De basis-lijn is de denkbeeldige lijn waarop de letters in een regel rusten Staart lijn Staartletters hebben een hoogte van de basislijn tot de staart-lijn. Stok lijn Stok letters hebben een hoogte van de basis-lijn tot de stok-lijn.
24
PMS Pantone Color Matching System: PMS is een kleurenmodel waarvan de afkorting staat voor Pantone Color Matching System. In tegenstelling tot andere kleurensystemen als RGB en CMYK zijn PMS-kleuren en hun notatie niet gebaseerd op een vermenging van basiskleuren. PMS beoogt de standaardisering van kleuren, zodat deze kleuren door verschillende fabrikanten, ongeacht de gebruikte technieken en materialen, kunnen worden gereproduceerd.
25
Pantone basis kleuren
Geel
Geel 012
Geel 012
Rubine rood
Warm rood
Rhodamine Rood Rood 032
Paars
Violet
Blauw 072
Reflex Blauw
Groen
Zwart
Transparant Wit
Process Blauw
Logo beeldmerk Een logo is een beeldmerk van een organisatie of merk dat wordt ingezet voor de herkenbaarheid van het merk in communicatie-uitingen. Een logo kan een zuiver grafisch symbool zijn, of bestaan uit tekst die op een onderscheidende manier is opgemaakt, of een combinatie hiervan. Een logo is een belangrijk onderdeel van de huisstijl van een bedrijf, merk of instelling.
Beeldmerk
Woordmerk
Woordmerk Een woordmerk is het tekstuele deel van een logo of beeldmerk. De tekst van het woordmerk bestaat vrijwel altijd uit de merknaam of bedrijfsnaam. Ook bijvoorbeeld een slogan is mogelijk.
26
27
28
29
RGB
Rugmarge of rugwit
Rood (R), Groen (G) en Blauw (B) zijn de additieve primaire kleuren die wit licht produceren als ze worden samengevoegd. Het oog bevat receptoren die reageren op deze additieve kleuren, zodat de beelden worden gevormd die we zien. Bij vierkleurendruk worden de additieve kleuren gereproduceerd met behulp van de subtractieve primaire kleuren CMYK. Als je dicht bij een oud televisiescherm zit kun je de RGB kleuren goed zien.
Het deel van de pagina aan de kant van de binding. Dit stuk wordt vaak ingekort tijdens het binden, waardoor alles dat op deze uiterste rand is gedrukt onzichtbaar kan worden. Informatie kan verloren gaan of moeilijk te zien zijn. Het woord ‘marge’ wordt ook gebruikt voor de ruimte tussen twee naast elkaar gelegen tekstkolommen.
RGB
CMYK
A
30
Schreef & schreefloos Een klein streepje aan het einde van een verticale of horizontale lijn van een letter die het lezen vereenvoudigt, doordat het streepje het oog over een regel tekst leidt. Schreef wordt ook gebruikt voor lettertypes die een decoratieve ronde, puntige, vierkante of vette schreef afwerking hebben. Een schreefloos font heeft dergelijke decoratieve afwerking, streepjes niet en heeft doorgaans weinig variatie in de letter afwerking, een grote x-hoogte en geen nadruk op de afgeronde vormen.
Aa Bb Cc Microsoft Sans Serif
31
SpatiĂŤring Het aanbrengen van een ruimte tussen leestekens, zodat een evenwichtig en harmonieus geheel ontstaan in een tekst. Sommige fonts vereisen meer spatiĂŤring dan andere, vanwege hun letter kenmerken. De overdreven schreven van de Clarendon bijvoorbeeld. Aan- Af spatiĂŤren Aanpassingen aan de ruimte tussen twee letters (wordt vooral bij kapitalen gebruikt). Optische aanpassingen De letter spatiĂŤring op het oog, dus niet mechanisch, aanpassen.
Stramien Een grafische constructie die wordt gebruikt om de plaatsing van verschillende elementen binnen een ontwerp of pagina te plaatsen. Een stramien heeft gelijksoortige functie als een steiger constructie bij bouwwerk en dient als hulp bij het plaatsen van tekst, grafieken, tabellen, folio’s, ondertitels, kolommen enzovoort. Kopwit Het wit boven aan de pagina, hier wordt vaak geen tekst in geplaatst maar kunnen wel afbeeldingen in staan.
Rugwit Het wit in de rug (de binnenkant van een spread) Staartwit De wit aan de onderkant van de pagina. Snijwit De wit marge tussen twee naast elkaar geplaatste pagina’s tussen de zetspiegel en de rug bevindt. Kopwit
Snijwit
Snijwit
Zetspiegel
Snijwit Het wit aan de buitenkant van de pagina.
Rugwit
Staartwit
32
Steunkleur Steun kleuren zijn extra kleuren die in drukwerk worden gebruikt, naast wit en zwart. Het begrip steunkleur stamt nog uit de tijd dat bij drukwerk met drukplaten werd gemaakt en voor elke extra kleur een extra plaat gebruikt moest worden. Tegenwoordig is full colour drukwerk geen probleem. Bijvoorbeeld binnen het CMYK-kleurensysteem zijn bijna alle kleuren te mengen.
EPS Encapsulated PostScript Encapsulated PostScript (EPS) is een bestandsindeling voor het opslaan van afbeeldingen. Bestanden in dit formaat hebben de extensie .eps.
33
AI Ook wel: Adobe Illustrator Artwork Adobe Illustrator Artwork (AI) is een bestandsindeling voor het opslaan van afbeeldingen. Bestanden in dit formaat hebben de extensie .ai. AI-bestanden kunnen grafische informatie in EPS-formaat of PDF-formaat bevatten.
PNG Portable Network Graphics is een bestandsindeling voor het opslaan van afbeeldingen. Bestanden in dit formaat hebben de extensie .png.
JPEG
Joint Photographic Experts Group of JPG Joint Photographic Experts Group (JPEG) is een bestandsindeling voor het opslaan van afbeeldingen. Bestanden in dit formaat hebben de extensie .jpg of .jpeg. In het JPG-formaat worden de kleur waarden van de diverse pixels in een foto of andere afbeelding omgezet naar bytes en bits. Hierbij kunnen verschillende compressietechnieken worden toegepast, die het mogelijk maken om gedetailleerde afbeeldingen om te zetten naar relatief kleine bestanden.
Portable Document Format Portable Document Format (PDF) is een bestandsindeling voor het opslaan van documenten en afbeeldingen. Bestanden in dit formaat hebben de extensie .pdf. Het grote pluspunt van dit bestandsformaat ten op zichtte van anderen is dat de inhoud van documenten wordt beschreven op een manier die de gebruiker niet afhankelijk maakt van bepaalde software, hardware of besturingssystemen. Een PDF-bestand bevat alle tekst, lettertypes en afbeeldingen die noodzakelijk zijn om het weer te geven.
34
Zetspiegel Het bedrukte deel van een pagina (paginaformaat minus marges).
Bladspiegel De totale indeling van de tekst op een pagina.
Lay-out Het plaatsen van beelden en tekst die samen de inhoud van een ontwerp vormen. Kolommen: verticaal tekstblok
Bladspiegel
Bladspiegel
Zetspiegel
35
36