Programación Linguas Clásicas

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

DEPARTAMENTO DE LINGUAS CLÁSICAS

PROGRAMACIÓN DIDÁCTICA

Curso 2018-19

1 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Simplex in docendo, patiens laboris, adsiduus potius quam immodicus Quintilianus, Institutio Oratoria

2 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

3 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Index 1. Contextualización _______________________________________________________________________ 5 2. Metodoloxía ________________________________________________________________________ 8 3. Atención á diversidade ___________________________________________________________________ 15 4. Procedementos xerais de avaliación ________________________________________________________ 16 5. ESO: CuCa 3º/Latín 4º ___________________________________________________________________ 18 6. BAC: Latín I e II/Grego I e II _____________________________________________________________ 78 7. Indicadores de logro para avaliar o proceso de ensino-aprendizaxe e a práctica docente ___________________________________________185 8. Mecanismos de revisión, avaliación e modificación da programación didáctica en relación cos resultados académicos e procesos de mellora _________________________________________________187 9. Plan Lector _____________________________________________________________________________189 10. Plan TIC’s _____________________________________________________________________________191 11. Conclusión _____________________________________________________________________________ 192 Anexos ____________________________________________________________________________________193-201

4 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

1. Contextualización 1.1. Marco legal -

Orden ECD/65/2015 de 21 de Enero por la que se describen las relaciones entre las competencias, los contenidos y los criterios de evaluación de la educación primaria, educación secundaria obligatoria y bachillerato.

Decreto 86/2015 do 25 de xuño polo que se establece o currículo da ESO e do BAC na Comunidade Autónoma de Galicia.

Capítulo V, Artigo 13 da RESOLUCIÓN do 27 de xullo de 2015 da Dirección Xeral de Educación, Formación Profesional e Innovación Educativa, pola que se ditan instrucións no curso academico 2015/16 para a implantación do currículo da educación secundaria obrigatoria e do bacharelato nos centros docentes da Comunidade Autónoma de Galicia

1.2. O Departamento de Linguas Clásicas O Departamento de Linguas Clásicas do I.E.S. Salvaterra de Miño ten asignadas 15 horas de docencia distribuidas do seguinte xeito: Cultura Clásica 3º E.S.O: 2 horas semanais // 2 grupos Latín 4º de E.S.O: 3 horas semanais // 1 grupo Latín I Bacharelato: 4 horas semanais // 1 grupo Latín II Bacharelato: 4 horas semanais // 1 grupo Grego I Bacharelato: 0 horas semanais // 0 grupos Grego II Bacharelato: 0 horas semanais // 0 grupos

5 / 199

IES Salvaterra de Miño

Xefa departamento

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Materia que imparte Cultura clásica

Ana Bolíbar Chinchilla

Curso/s / grupos 3º ESO A+B 3º ESO C+PMAR

Alumnado (83) 19 14 29

Latín ESO (materia troncal de opción)

4º ESO A+B

Latín I (materia xeral)

1º BAC A+B

11

Latín II (materia xeral) Grego I (materia de opción) Grego II (materia de opción)

2º BAC A+B

10

1.3. O centro Situación e instalacións O IES Salvaterra de Miño atópase na parroquia de Salvaterra (cabeceira do concello), concretamente no polígono industrial da vila rodeado de empresas adicadas a diferentes actividades. Leva en pé dende o curso 1998/99 e, aínda que se trata dun centro relativamente novo e aparente, conta xa con graves problemas arquitectónicos debidos a erros na súa construción deficitaria en calidade e investimento. Consta de dous edificios paralelos cunha boa dotación dos espazos requiridos para un centro educativo, aínda que sen salón de actos.

O I.E.S. Salvaterra de Miño conta cunha biblioteca suficientemente dotada e activa e co material informático preciso para desenvolver esta programación.

Entorno socio-económico O concello de Salvaterra de Miño está situado ao sul da provincia de Pontevedra, onde o río Miño é fronteira natural con Portugal. Pertence á comarca do Condado do Tea e ten unha extensión de 62 km , 17 parroquias, e máis de 9000 habitantes. Trátase dunha zona ideal para as plantacións vitivinícolas e hortícolas ao que tamén contribúen os seus cinco ríos: Uma, Tea, Caselas, Mendo e Miño.

A vila experimentou, poucos anos atrás, unha fase expansiva directamente relacionada co proxecto da PLISAN, actualmente paralizado. Trátase dunha área rural cun hábitat disperso e con predominio de actividades económicas primarias. As condicións económicas das familias están no segmento medio-baixo.

2

6 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

A reconversión da antiga vila de Salvaterra en territorio industrial e reserva inmobiliaria de Vigo, a cidade portuaria e cabeza da área metropolitana, conforma un alumnado variopinto en canto a súa extracción socio-económica e tamén en canto á súa formación cultural: alumnos de clara orixe rural, ou de vila rural e antiga, mesturados con alumnos que ven cambiada a súa residencia da cidade á vila. Ás veces un certo desarraigo propio destas zonas periurbanas que asisten ao cambio profundo da súa cultura tradicional.

Nos últimos anos vimos observando as consecuencias devastadoras da crise económica nesta comarca do Condado: a depresión económica inflúe de xeito notable na situación de moitas familias que ven moi alterado o seu equilibrio vital, feito que ten graves consecuencias no noso alumnado de ESO, en forma de patoloxías psicosomáticas, problemas de disciplina e baixo rendemento académico. Por outra banda, a falta de oportunidades no concello, para o alumnado de BAC, provoca tamén neste nivel problemas de desinterese que non deberían aparecer nun ensino post-obrigatorio, pero que aparecen por escolleren cursar BAC como a opcion máis asequible.

Este Departamento é absolutamente consciente desta situación e procura en todo momento tela en conta e aproveitala nun senso sempre positivo.

7 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

2. Metodoloxía (común ás materias que se contemplan nesta programación) Procurará rexerse polos criterios de flexibilidade e adaptación á diversidade do alumnado, e tratará de afastar da aula a ansiedade que con frecuencia xera no segundo curso de bacharelato a proba externa. Evitarase o apuro inxustificado por parte da profesora e a anguria no alumnado, actitudes ambas as dúas que dificultan moito a aprendizaxe.

O proceso educativo entenderase como acto de comunicación polo que a claridade na mensaxe será primordial. Non se esquecerá que o alumno ha de ser o protagonista da súa propia aprendizaxe e o docente o seu facilitador, por iso esta programación considerará complemento indispensable o traballo fóra da aula: do alumno coas actividades chamadas de desenvolvemento, reforzo / ampliación, e da profesora coa súa corrección.

O enfoque metodolóxico deberá favorecer a capacidade de autoaprendizaxe, de traballar en equipo (utilizarase a Aprendizaxe Cooperativa como métodoloxía e organización do traballo na aula) e a capacidade de aplicar os métodos apropiados de investigación para seguir aprendendo ao longo da vida. Neste aspecto este departamento considera fundamental o desenvolvemento das competencias clave polo que procurarase en todos os niveis e materias traballar unidades didácticas integradas que atendan a adquisición de coñecementos á vez que de competencias.

Proporase unha secuencia de traballo axeitada e graduada por medio dunha metodoloxía activa, preferentemente de tipo inductivo-contextual, na que as normas se convirtan en posesión permanente e en automatismo lingüístico. Perseguirase o fomento dos principais tipos de pensamento no alumnado: sobre todo o lóxico, sistémico, práctico, analítico e reflexivo, pero tamén o pensamento crítico e o deliberativo.

Este departamento considera que a metodoloxía que rixe o ensino e aprendizaxe das linguas modernas é tamén a liña a seguir para o latín e o grego.

Así pois os principios vertebradores da metodoloxía desta programación son os seguintes: • Carácter integral da materia que imparte: lingua e cultura están absolutamente imbricadas.

• Gradación na selección dos contidos: do máis sinxelo ao máis complexo, do concreto ao abstracto (Simplex in docendo) • Motivación: en todo momento tratar de provocar a motivación intrínseca. Isto contribuirá a aproveitar a bagaxe coa que o alumnado chegue aos distintos cursos (se cursaron Cultura Clásica, as súas lecturas, as súas afeccións, etc ).

• Avaliación formativa: aprender dos erros, a perfección non existe e por iso os erros serán indicativos e formativos.

8 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

• Transversalidade: a través da cal se manifestarán no estudio do latín e grego os valores fundamentais que a educación intenta inculcar no alumnado e, ademáis, todos os elementos transversais indicados no Artigo nº 4 das Disposicións Xerais do Decreto 86/2015 do 25 de xuño polo que se establece o currículo de ESO e BAC na Comunidade Autónoma de Galicia.

• En todas as materias traballarase a comprensión de lectura e o uso da información (en diferentes soportes e procedentes de distintas fontes), a expresión escrita e a capacidade de se expresar correctamente en público.

• Interdisciplinariedade: aproveitar en todo momento o estudio paralelo de Grego e Latín, e doutras materias como as linguas, a filosofía e as ciencias sociais, para facer comparación lingüística e cultural. Promoveranse a creación de centros de interese e tarefas interdisciplinares • Utilización das T.I.C.: nesta altura parece xa fora de lugar manifestar que esta programación declárase aberta ó seu uso tanto para apoio das explicacións (ordenador con canón de video, pizarra electrónica, etc.) como para realizar actividades co alumnado na rede (procura de información, exercicios de reforzo, ampliación ou autoavaliación, etc.). En definitiva para informarse, aprender, comunicarse e para utilizar con sentido crítico, como recurso formativo, materiais de procedencia diversa.

Atención especial require neste apdo da programación a utilización por este departamento da aula virtual do centro que despegou xa fai anos e que, progresiva e gradualmente, pretende ir abarcando máis presenza na didáctica das linguas clásicas neste centro. No seguinte enlace pódense visitar os cursos creados polo departamento de clásicas: (http://www.edu.xunta.es/centros/iessalvaterramino/aulavirtual/course/view.php?id=83).

O uso da aula virtual sentou as bases dun modo de traballar que se revela moi afín ás necesidades didácticas do alumnado que está a chegar ás nosas aulas. Alumnado educado prácticamente de cheo na era dixital e que demanda (tácitamente) unha formación basada na visualidade e na interacción.

• Elementos transversais: dada a natureza e características propias das materias que se imparten no Departamento de Linguas Clásicas traballaranse sobre todo, no día a día de cada materia, e por razóns obvias, a comprensión lectora e a expresión oral e escrita. Por empeño da xefa deste Departamento, e como xa se indicou supra, tamén se traballarán intensamente as tecnoloxías da información e a comunicación e a comunicación audiovisual, posto que todas as materias teñen, a lo menos, un 50% da súa docencia nunha aula de informática para traballar na aula virtual do centro e elaborar materiais dixitais, ademáis de proxectar para este curso, en Latín 4º ESO, a elaboración dun portafolio dixital por parte de cada alumno e alumna. O estudio da antigüidade clásica para captar o seu exemplo aínda vixente leva tamén a traballar a educación cívica e constitucional. O emprendemento será o tema transversal menos traballado neste Departamento, como así o indica o escaso número de estándares de aprendizaxe que contribúen a adquisición da competencia en sentido da iniciativa e espíritu emprendedor, non obstante pódese traballar en todas aquelas actividades que conleven unha escolla e elaboración de materiais, individualmente ou de xeito cooperativo.

9 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

2.1. Organización do traballo na aula O enfoque irá dirixido a que o alumnado desenvolva e afiance as súas propias técnicas de traballo mediante diversas estratexias. Crearanse contextos de aprendizaxe e avaliación que comprometan o alumnado e que o leven a planificar e avaliar as súas realizacións, identificando os avances e as dificultades, de cara a autorregular o seu propio e singular proceso de aprender a aprender.

Evitarase unha distribución do traballo ríxida ou compartimentada buscando a flexibilidade e a orientación ao alumnado sobre a organización que ha de rexer o seu traballo dentro e fora da aula.

Os textos converteranse no punto de partida para traballar simultaneamente os aspectos morfosintácticos das linguas latina e grega, o seu léxico e a súa relación co galego e co castelán, así como os aspectos culturais relacionados cos textos.

As explicacións morfo-sintácticas procurarán empezarse, na medida do posible, partindo de textos ou frases escollidas que exemplifiquen a teoría, alternando a aprendizaxe inductiva e deductiva e excitando a curiosidade do alumnado. Estes disporán sempre de textos para traballar individualmente.

Ao principio farase tamén tradución guiada, para ir creando automatismos na súa práctica e para reconducir a tendencia do alumno a enfrontarse co texto latino ou grego palabra tras palabra, concedendo toda a importancia ao significado e deixando a sintaxe de lado. Trátase de fomentar a reflexión lingüística.

As explicacións adicadas a cultura e literatura partirán sempre dun esquema do tema tratado, aportado pola profesora, para logo promover a participación do alumnado en pequenos traballos de investigación, coa orientación precisa para que poida acadar a capacidade de realizar un proxecto de investigación escolar de forma autónoma.

Para estudar o léxico procurarase partir dos textos e do ámbito socio-político e cultural dos autores.

2.2. Actividades • De introducción: corresponden á profesora e son as necesarias para comezar as unidades. Trátase das explicacións gramaticais, culturais ou de comentario de texto e de probas sinxelas, a miúdo orais, para descubrir se os alumnos contan cos coñecementos previos necesarios.

• De desenvolvemento: serán as que poñan en contacto ao alumnado cos novos contidos. Consistirán en exercicios e comentarios gramaticais de textos en latín ou grego, didacticamente seleccionados, nos comentarios literarios e comparativos de textos traducidos dos autores de cada xénero e en exercicios de léxico.

• De consolidación: estaranse a realizar durante todo o curso posto que a aprendizaxe dunha lingua require da consolidación continua dos coñecementos,

10 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

pola contra é imposible avanzar. Para estas actividades é imprescindible o traballo complementario do alumno e profesora fóra da aula, daquel para conseguir o dominio da tradución e desta para levar ao día as correccións. Serán de gran axuda pola aportación de actividades lingüísticas e culturais amplias e graduadas en dificultade as seguintes páxinas web ademáis da propia aula virtual do centro: http://w3.cnice.mec.es/eos/MaterialesEducativos/mem2001/scripta/scripta.htm http://recursos.cnice.mec.es/latingriego/Palladium/comun/eshome.php • De reforzo: xurdirán cada vez que aparezan carencias ou deficiencias no alumnado, para o que se conta con exercicios de reserva clasificados segundo os aspectos a reforzar. Trátase dun esforzo supletorio tanto para o alumno/a como para a profesora.

Para os alumnos que formulen problemas na asimilación dos diversos contidos, prepararanse exercicios de dificultade graduada para os temas lingüísticos e léxicos, para os temas culturais pediráselles a realización de breves lecturas e esquemas destas, sempre acompañadas da axuda da profesora.

• De ampliación: para os alumnos máis eficientes sempre haberá posibilidade de ampliar contidos. Eles mesmos se organizarán optando por máis textos para traducir ou comentar, redacción de traballos de ampliación de temas culturais (como mitoloxía, historia de Roma, presenza feminina na literatura ..., etc) ou lectura de novela histórica de calidade e traballos alusivos, para o cal proporcionaráselles bibliografía e unha lista de posibles lecturas (v. anexos).

Nos contidos procedementais de cada unidade didáctica, faise alusión a todos estes tipos de actividades porque son o vehículo para levar a cabo ditos contidos.

2.3. Materiais e recursos didácticos • Este departamento fixa en todos os niveis un libro de texto que sirva como guía e referencia ao alumnado, agás na materia de Grego II e CuCa 3º ESO. O criterio prioritario para a elección dos libros de texto é a claridade e rigor na exposición e unha oferta de actividades ampla, variada e de calidade, dado que simplifica moito a encomenda de traballos e exercicios. Os textos escollidos para este curso 2018-19 coinciden en utilizar a metodoloxía chamada da inducción contextualizada: mediante unha gran variedade de contextos ou situacións, nos que as palabras e estructuras que se van aprender teñen sentido, e mediante unha moi coidada graduación, se consegue a deducción, sen ambigüidade, do significado e función das novas palabras e formas gramaticais, a partir do propio contexto, de ilustracións ou de pequenas notas a marxe, cando son necesarias. Trátase dun método puramentemente inductivo que busca a comprensión inmediata e asegura a asimilación e a consolidación mediante a reaparición constante, en

11 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

novos contextos, de palabras e formas xa introducidas e comprendidas, estimulando no alumnado a capacidade de funcionar por si mesmo (o cal lle aporta confianza), a concentración, e a agudización das facultades de observación e de razoamento e que ten, en definitiva, como derradeiro obxectivo o avance gradual hacia a lectura da literatura latina ou grega na súa lingua orixinal con verdadeira comprensión e valoración. Os textos que o Departamento de Clásicas utilizará este ano son os seguintes:

Materia Cultura Clásica 3º E.S.O Latín 4º E.S.O. Latín 1º Bac Latín 2º Bac Grego 1º Bac Grego 2º Bac

Texto Material na aula virtual do centro Lingua Latina per se illustrata (Método Orberg) Lingua Latina per se illustrata (Método Orberg) Lingua Latina per se illustrata (Método Orberg) Grego 1, Editex Grego 1/Material na aula virtual do centro

• Os alumnos dispoñen no departamento de dicionarios de latín e grego, ademais de comúns de galego, castelán, galego-latín e etimolóxico. O uso continuado dos diccionarios de latín e grego, así como, se fose necesario, dalgún libro de texto se organizará mediante previo depósito de 5 euros.

• O Departamento de Clásicas e a biblioteca do centro vaise reunindo, a disposición do alumnado, unha bibliografía básica e outra de ampliación relacionadas nos anexos.

• Dende o principio de curso, e na medida do posible, todo o material complementario relacionado con calqueira das materias desta programación estará nos distintos cursos creados na aula virtual a disposición de todo o alumnado.

• Este departamento está a procura de conquerir completa a biblioteca de textos latinos e gregos, orixinais e traduccións, dos autores que figuran nas unidades didácticas, o cal é cada vez máis doado no caso das linguas orixinais gracias ás aportacións dixitais ( p. ex. a Bibliotheca Augustana

12 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

http://www.fh-augsburg.de/~harsch/a_chron.html) e, no caso das traduccións, o departamento xa reuníu os textos fundamentais na colección de clásicos da editorial Gredos.

• Entregarase unha lista de sitios na rede para o estudio do latín e o grego (v. anexos). Trátase de sitios web de utilidade contrastada e supón só unha das múltiples aproximacións que se poden facer ao mundo dixital. Nelas hai suficientes enlaces como para que cada quen escolla os recursos do seu interese. Procúrase a súa constante actualización. Así mesmo o uso da aula virtual facilita enormemente os enlaces directos cos sitios didácticamente máis interesantes.

• Nas clases deste Departamento autorízase o uso do teléfono móbil para o uso das apps sobre mundo clásico, y concretamente para os diccionarios grego-castelán (proxecto da Universidade de Salamanca) e latín-galego (iniciativa da USC): §

http://www.dicciogriego.es/ (Autores: Jesús Ureña, Ángel L. Gallego, Fco Cortés)

§

latingal (App para Android e IOS en GooglePlay // Autores: José Carracedo Fraga e Raúl Gómez Pato)

• Cóntase cun fondo de películas de asunto clásico á procura de amplialo (v. anexos).

• O proxecto Kairos do M.E.C. tamén será utilizado por este departamento porque se considera de gran utilidade en todas as áreas e niveis: http://iris.cnice.mec.es/kairos/mediateca/cinemateca/cinemateca.html • Dispoñemos de ordenadores e canóns en todas as aulas nas que se impartirán as materias desta programación. Ademáis este Departamento imparte o 75% das horas de docencia na aula de informática onde o alumnado traballa directamente no ordenador.

13 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

2.4. Actividades complementarias e extraescolares • Como actividade complementaria proporase, sempre que sexa posible, en colaboración co Departamento de Lingua Galega ou de Lingua Castelá, aproveitar a invitación ao centro dalgúnha escritora contemporánea para que comente un texto clásico achegándoo á actualidade e mostrando así a súa vixencia.

• Ofrecerase a actividade extraescolar consistente na asistencia ao Festival de Teatro Grecolatino en Ourense, que serve de complemento didáctico moi adecuado para estudiar o teatro clásico.

• Odisea: Concurso de Cultura Clásica en liña, actividade anual promovida pola SEEC Galicia (Sociedade Española de Estudios Clásicos, delegación galega). Navegar pola rede coma antigos heroes, buscando as respostas axeitadas para chegaren sans e salvos e tamén máis sabios. Gozar da satisfacción das respostas encontradas co seu esforzo, chegar sós a Ítaca e culminar a súa viaxe sen consultar o oráculo máis que o estrictamente necesario. Esta actividade entendese como voluntaria, e ofertarase o alumnado matriculado nas materias que imparte este departamento, tendo o propio alumnado a última palabra sobre a súa participación.

2.5. Actividades de recuperación O non moi amplo número de alumnos do Departamento de Clásicas posibilita facilitar ó máximo a execución de probas e actividades de recuperación. Os alumnos/as saberán dende o primeiro día de curso que o departamento está disposto a ofrecer as ocasións de recuperación necesarias sempre e cando ditos alumnos teñan cumprido coas súas obrigas de esforzo e traballo (individual e na aula). O seguimento de cada alumno pola profesora indicará o tipo de actividade de recuperación necesaria posto que, con moita frecuencia, o grao de consecución dos estándares é moi distinto segundo as destrezas propias de cada alumna/o.

14 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

3. Atención á diversidade Esta programación contempla a diversidade na súa oferta de exercicios de reforzo, para o alumnado con necesidades educativas, e de ampliación para o máis eficiente, ambos os dous tipos xa descritos supra no apartado 2.2.

A diversidade do grupo respectarase en todo momento tratando de personalizar ao máximo a aprendizaxe. Para iso intentarase axustar a axuda pedagóxica a cada alumno baseándonos en: • Como xa indicamos supra, esta programación considera que a Aprendizaxe Cooperativa é unha potente arma metodolóxica para a inclusión educativa: Aprender a cooperar, cooperar para aprender, convírtese nun obxectivo a conquerir neste departamento, que xa vai polo terceiro curso que o pon en práctica participando activamente na formación que o centro leva a cabo nesta metodoloxía. No seguinte enlace da web do centro pódense ver os resultados: https://www.edu.xunta.gal/centros/iessalvaterramino/aulavirtual2/course/view.php?id=305 • Realizarase un seguimento diario do alumnado sempre que eles mostren o debido interese.

• A oferta das actividades de reforzo/ampliación adaptarase ás necesidades específicas de cada alumno/a, que, con autonomía, as irán organizando.

• Non se comparará ao alumno co grupo.

• No caso de alumnos extranxeiros e con dificultades lingüísticas, cremos que o latín e o grego lles axudan a superalas. Non obstante, actuaremos sempre ó unísono cos departamentos de galego e castelá.

En todo momento, este departamento estará aberto á realización de adaptacións curriculares, se así se requerira. Para iso seguiremos unhas pautas de traballo: determinación de que é o que o alumno non consegue facer, determinación dos contidos a traballar e a metodoloxía a utilizar e comprobación mediante a avaliación continua de cáles van sendo os obxectivos conqueridos. O non moi numeroso alumnado deste departamento facilita de por si a atención á diversidade.

15 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

4. Procedementos xerais de avaliación Esta programación persegue unha avaliación de carácter procesual e continuo e considera básico e fundamental que o alumnado coñeza dende o primeiro momento as condicións do devandito proceso.

4.1. Avaliación ordinaria O proceso avaliador partirá dunha avaliación inicial que oriente ao docente respecto aos coñecementos e o nivel competencial cos que o alumnado accede aos cursos que este departamento imparte. Consistirá nunha proba que, por escrito, indagará no ámbito lingüístico e cultural e, de forma oral, no competencial e no actitudinal para coñecer as expectativas ante as materias. Como xa se sinalou, a metodoloxía desta programación contempla adaptarse aos resultados da devandita prospección, sobre todo en canto a marcar o logro mínimo de consecución dos estándares de aprendizaxe avaliables.

A partir de aquí e ata final de curso realizarase avaliación continua do alumnado, contidos e profesora. Para iso, rexistraranse na ficha persoal de cada alumno/a o resultado das distintas actividades, o grao de participación e de traballo, o dominio das competencias, a asistencia a clase e a actitude cara á materia. Paralelamente, rexistraranse no diario de aula: a marcha xeral das diferentes unidades, a efectividade das explicacións e a transmisión, por parte da profesora, de interese na materia e de respecto por cada un dos alumnos/as. O feito de que os grupos de alumnado deste departamento sexan reducidos favorece a posta en común case diaria das opinións individuais, de alumnos e profesora, sobre a aplicación da programación e a efectividade da súa metodoloxía.

Ao final de cada trimestre realizarase a avaliación sumativa. A frecuencia das probas escritas consensuarase co alumnado partindo dun mínimo de dúas por trimestre.

Ao final de curso realizarase a avaliación final, cuxa nota será sempre igual ou superior á da 3ª avaliación, nunca inferior.

Fomentarase a autoavaliación aproveitando os exercicios que con tal finalidade presenta a paxina web, xa citada, de recursos educativos do MEC. No traballo cooperativo fomentarase e aprenderase tamén a coavaliación inter pares.

16 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

4.3. Avaliación extraordinaria Levarase a cabo nas datas indicadas ao respecto e consistirá nunha proba escrita na que o alumnado deberá demostrar o grao mínimo de consecución dos estándares de aprendizaxe avaliables, para o que a proba dividirase en tantos bloques como ten cada unha das materias deste departamento.

4.4. Organización das actividades de seguimento, recuperación e avaliación das materias pendentes Nunha reunión ao principio de curso co alumnado afectado, explícase o seguinte: - Cultura Clásica 3º/4º ESO: no caso de existir alumnado con esta materia pendente (probabilidade escasa xa que se trata dunha materia específica de opción) e dependendo dos motivos polos que ista situación chegárase a dar, diseñaríase un plan de traballo/s axeitado/s para recuperala. A xefa de departamento indicaría ao alumnado a temática de ditos traballos, segundo os estándares deficitarios, así como os prazos de entrega.

- No resto das materias deste Departamento, ao tratarse de materias nas que é preciso acreditar coñecementos previos, o alumnado recuperará a materia I ao aprobar as dúas primeiras avaliacións da materia II.

4.5. Organización dos procedementos que lle permitan ao alumnado acreditar os coñecementos previos O alumnado recuperará a materia I ao aprobar as dúas primeiras avaliacións da materia II.

17 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

5. ESO: Cultura Clásica (3º curso) // Latín (4º curso) 5.1. OBXECTIVOS DA EDUCACIÓN SECUNDARIA OBRIGATORIA. Segundo o Decreto 86/2015 no seu Artigo 10 do Cap. I a educación secundaria obrigatoria contribuirá a desenvolver nos alumnos e nas alumnas as capacidades que lles permitan: a) Asumir responsablemente os seus deberes, coñecer e exercer os seus dereitos no respecto ás demais persoas, practicar a tolerancia, a cooperación e a solidariedade entre as persoas e os grupos, exercitarse no diálogo, afianzando os dereitos humanos e a igualdade de trato e de oportunidades entre mulleres e homes, como valores comúns dunha sociedade plural, e prepararse para o exercicio da cidadanía democrática. b) Desenvolver e consolidar hábitos de disciplina, estudo e traballo individual e en equipo, como condición necesaria para unha realización eficaz das tarefas da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal. c) Valorar e respectar a diferenza de sexos e a igualdade de dereitos e oportunidades entre eles. Rexeitar a discriminación das persoas por razón de sexo ou por calquera outra condición ou circunstancia persoal ou social. Rexeitar os estereotipos que supoñan discriminación entre homes e mulleres, así como calquera manifestación de violencia contra a muller. d) Fortalecer as súas capacidades afectivas en todos os ámbitos da personalidade e nas súas relacións coas demais persoas, así como rexeitar a violencia, os prexuízos de calquera tipo e os comportamentos sexistas, e resolver pacificamente os conflitos. e) Desenvolver destrezas básicas na utilización das fontes de información, para adquirir novos coñecementos con sentido crítico. Adquirir unha preparación básica no campo das tecnoloxías, especialmente as da información e a comunicación. f) Concibir o coñecemento científico como un saber integrado, que se estrutura en materias, así como coñecer e aplicar os métodos para identificar os problemas en diversos campos do coñecemento e da experiencia. g) Desenvolver o espírito emprendedor e a confianza en si mesmo, a participación, o sentido crítico, a iniciativa persoal e a capacidade para aprender a aprender, planificar, tomar decisións e asumir responsabilidades. h) Comprender e expresar con corrección, oralmente e por escrito, na lingua galega e na lingua castelá, textos e mensaxes complexas, e iniciarse no coñecemento, na lectura e no estudo da literatura.

Nota: (a partir de aquí aludirase a eles polas letras que os identifican)

18 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

5. 2. PROGRAMACIÓN DE CULTURA CLÁSICA 3º ESO. “A materia de Cultura Clásica ten como obxectivo primordial achegar o alumnado ao estudo das civilizacións grega e latina nos ámbitos literario, artístico, filosófico, científico, sociopolítico e lingüístico, de xeito que poida tomar conciencia da influencia, o mantemento e a presenza destes aspectos na cultura occidental, e comprender a súa identidade cultural, así como as manifestacións que a definen.

A través de Cultura Clásica preténdese iniciar o alumnado nun exercicio de reflexión e a análise sobre as bases en que descansan realidades moi importantes da nosa cultura, confrontándoas co que coñecemos como legado clásico: un patrimonio común que debe ser considerado irrenunciable para os cidadáns e as cidadás de Europa.

De acordo con esta formulación, o currículo básico da materia articúlase en bloques temáticos pertencentes a dous ámbitos diferentes: o ámbito lingüístico e o non lingüístico.

O ámbito lingüístico oriéntase fundamentalmente a analizar a relación de parentesco entre as linguas clásicas e un bo número das que se falan na actualidade. Para iso, pártese do concepto de familia lingüística, centrando a atención na familia das linguas indoeuropeas, á que pertencen o grego e o latín e da que se deriva unha boa parte das linguas modernas. O estudo da orixe e a evolución da familia lingüística indoeuropea acompáñase coa descrición do marco histórico e xeográfico onde ten lugar a devandita evolución. En relación con este aspecto, inclúese un percorrido a través da orixe e a evolución da escritura e a súa diversidade de sistemas e alfabetos. Préstase especial atención ao importantísimo papel que o latín e o grego xogaron na configuración das linguas modernas, en especial na composición culta e na formación do léxico. O obxectivo último da materia de Cultura Clásica, neste ámbito será permitir ao alumnado afondar na comprensión da propia lingua e no uso desta esma como elemento esencial para a comunicación e a adquisición de coñecementos.

No ámbito non lingüístico englóbase o resto dos bloques propostos: xeografía, historia, mitoloxía, relixión, arte, sociedade e vida cotiá, e literatura.

Todos eles irán enfocados a iniciar o alumnado no coñecemento dos aspectos máis característicos da cultura grecorromana, de xeito que a través do seu estudo sexa quen de analizar e comprender os trazos comúns e os que son diversos, valorar a herdanza clásica e respectar o patrimonio cultural da humanidade. Para sentar as bases deste estudo pártese da necesidade de coñecer o marco xeográfico e histórico en que se desenvolveron as civilizacións grega e romana ao longo do tempo, orixe da civilización occidental. O estudo das relixións grega e romana presta atención ás manifestacións máis significativas da relixiosidade oficial, os cultos públicos e privados, as manifestacións deportivas relacionadas, as festividades relixiosas e os valores culturais asociados a ela. Dentro deste apartado sitúase o capítulo da mitoloxía, no que se aborda a construción do imaxinario colectivo europeo, grazas ás narracións míticas e lendarias, o mundo dos deuses e dos heroes, e o seu mantemento na cultura contemporánea.

Especial atención merecen as manifestacións artísticas que nos legaron as civilizacións grega e romana, que serviron e serven de modelo a moitas das producións actuais. Entre elas cómpre salientar, por unha banda, as relativas ás artes plásticas, concretamente á arquitectura, á escultura e ás artes decorativas, e, pola outra, á literatura, cuxa configuración en xéneros determina toda a nosa tradición literaria, grazas ao acervo de temas, tópicos e recursos estilísticos empregados polos seus autores e polas súas autoras.

19 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Dedícase un apartado á sociedade e á vida cotiá, dentro do cal se tratan aspectos como a organización política e social do mundo grecorromano, as clases sociais, a vida pública e privada, e os valores cívicos que se transmitiron á cultura occidental.

En todos os bloques de contidos vai implícito o estudo inescusable do mantemento do legado clásico na actualidade, co que se pretende analizar todos os elementos desta herdanza clásica que continúan a ser referentes na nosa cultura. Debido ao carácter de optatividade da materia de Cultura Clásica, é necesario ter en conta a flexibilidade na adecuación dos contidos ás características dos centros docentes e ao alumnado que escolla esta opción, de xeito que o seu currículo debe ter a apertura propia das materias específicas.

A materia de Cultura Clásica pode significar para o alumnado de educación secundaria unha excelente vía de achegamento á posta en valor do noso patrimonio cultural, que se aloxa nos restos arqueolóxicos, nos museos e mesmo no contorno cotián, así como nas manifestacións máis inmateriais da cultura grecorromana, como o pensamento, as crenzas, a mitoloxía, a estética e a ética.”

(Decreto 86/2015, Anexo II Bloque de materias específicas)

20 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

5. 2. 1. Curriculum Cultura Clásica 3º ESO (Decreto 86/2015, Anexo II Bloque de materias específicas) Cultura Clásica. 3º de ESO Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. Xeografía § f § o

§ f § o

§ B1.1. Marco xeográfico das civilizacións grega e § B1.1. Localizar nun mapa fitos xeográficos e § CCB1.1.1. Sinala sobre un mapa o marco § CMCCT

romana.

enclaves concretos relevantes para o coñecemento das civilizacións grega e romana.

xeográfico en que se sitúan en distintos períodos § CD as civilizacións grega e romana, delimitando o seu § CAA ámbito de influencia, establecendo conexións con outras culturas próximas e situando con precisión puntos xeográficos, cidades ou restos arqueolóxicos coñecidos pola súa relevancia histórica.

§ B1.1. Marco xeográfico das civilizacións grega e § B1.2. Describir os marcos xeográficos en que se § CCB1.2.1.

romana.

desenvolven as civilizacións grega e romana ao longo da súa historia.

Enumera aspectos do marco § CSC xeográfico que poden ser considerados § CD determinantes no desenvolvemento das § CAA civilizacións grega e latina, e achega exemplos para ilustrar e xustificar as súas formulacións.

Bloque 2. Historia § e

§ B2.1. Marco histórico da civilización grega: das § B2.1. Identificar, describir e explicar o marco § CCB2.1.1. Sabe enmarcar determinados feitos § CAA

§ ñ

civilizacións minoica e micénica ao mundo helenístico. § B2.2. Marco histórico da civilización romana: Monarquía, República e Imperio.

§ f

§ B2.1. Marco histórico da civilización grega: das § B2.2. Coñecer as principais características de § CCB2.2.1. Distingue con precisión as etapas da § CSIEE

§ e

civilizacións minoica e micénica ao mundo helenístico. § B2.2. Marco histórico da civilización romana: Monarquía, República e Imperio.

§ g § ñ

histórico en que se desenvolven as civilizacións grega e romana.

cada período da historia de Grecia e Roma, e saber situar nun eixe cronolóxico feitos históricos.

históricos nas civilizacións grega e romana e no § CMCCT período histórico correspondente, póndoos en § CD contexto e relacionándoos con outras § CSC circunstancias contemporáneas.

historia de Grecia e Roma, nomeando e situando § CMCCT no tempo os principais fitos asociados a cada § CD unha delas. § CSC § CCB2.2.2. Explica o proceso de transición que se § CMCCT

produce entre as etapas da historia de Grecia e § CAA Roma, describindo as circunstancias que § CSC interveñen no paso de unhas a outras.

21 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas § CCB2.2.3. Elabora eixes cronolóxicos en que se § CD

representen fitos históricos salientables, § CMCCT consultando ou non fontes de información. § CSC § CCB2.2.4. Sitúa dentro dun eixe cronolóxico o § CMCCT

marco histórico en que se desenvolven as § CD civilizacións grega e romana, sinalando períodos § CSC e identificando en cada un as conexións máis importantes que presentan con outras civilizacións. § ñ

§ B2.1. Marco histórico da civilización grega: das § B2.3. Coñecer as características fundamentais da § CCB2.3.1. Explica a romanización de Hispania e § CCEC

§ o

civilizacións minoica e micénica ao mundo helenístico. § B2.2. Marco histórico da civilización romana: Monarquía, República e Imperio.

romanización de Hispania e Gallaecia.

Gallaecia, describindo as delimitando as súas fases.

§ CCB2.3.2.

súas

causas

e § CAA § CSC § CCL

Enumera, explica e ilustra con exemplos os aspectos fundamentais que caracterizan o proceso da romanización de Hispania e Gallaecia, sinalando a súa influencia na historia posterior do noso país.

§ CSC § CAA § CCEC § CCL

Bloque 3. Mitoloxía § b

§ B3.1. O panteón grego e romano.

§ B3.1. Coñecer os principais deuses da mitoloxía § CCB3.1.1. Pode nomear coa súa denominación § CD

grecolatina.

§ e § a § b § ñ

§ B3.2. Mitos grecolatinos. Os heroes.

grega e latina os principais deuses e heroes da § CCEC mitoloxía grecolatina, sinalando os trazos que os § CCL caracterizan, os seus atributos e o seu ámbito de influencia, explicando a súa xenealoxía e establecendo as relacións entre os diferentes deuses.

§ B3.2. Coñecer os mitos e os heroes grecolatinos, § CCB3.2.1. Identifica dentro do imaxinario mítico § CCEC

e establecer semellanzas e diferenzas entre os mitos e os heroes antigos e os actuais.

deuses, semideuses e heroes, e explica os § CD principais aspectos que os diferencian. § CCL § CCB3.2.2. Sinala semellanzas e diferenzas entre § CAA

os mitos da antigüidade clásica e os pertencentes § CSC a outras culturas, comparando o seu tratamento § CCEC na literatura ou na tradición relixiosa. § CD

22 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas § CCB3.2.3. Recoñece e ilustra con exemplos o § CCEC

mantemento do mítico e da figura do heroe na § CMCCT nosa cultura, analizando a influencia da tradición § CD clásica neste fenómeno e sinalando as principais semellanzas e diferenzas que se observan entre § CSC ambos os tratamentos, asociándoas a outros trazos culturais propios de cada época. § CCB3.2.4. Recoñece referencias mitolóxicas nas § CCEC

artes plásticas, sempre que sexan claras e § CD sinxelas, describindo, a través do uso que se fai destas, os aspectos básicos que en cada caso se asocian á tradición grecolatina. § l

§ B3.3. Relixión grega.

§ b

§ B3.3. Coñecer e comparar as características da § CCB3.3.1. Enumera e explica as principais § CSC

relixiosidade e da relixión grega coas actuais.

§ ñ

§ B3.4. Relixión romana: culto público e privado.

características da relixión grega, póndoas en § CMCCT relación con outros aspectos básicos da cultura § CCEC helénica e establecendo comparacións con manifestacións relixiosas propias doutras culturas.

§ B3.4. Explicar os fundamentos da relixiosidade § CCB3.4.1. Distingue a relixión oficial de Roma dos § CSC

romana e distinguir a relixión oficial das manifestacións do culto privado.

cultos privados, e explica os trazos que lles son § CMCCT propios. § CCEC

Bloque 4. Arte § l

§ B4.1. Fundamentos da arte clásica.

§ B4.1. Coñecer as características fundamentais da § CCB4.1.1. Recoñece os trazos básicos da arte § CD

arte clásica e relacionar manifestacións artísticas actuais cos seus modelos clásicos.

§ b

clásica nas manifestacións artísticas antigas e § CCEC actuais. § CCB4.1.2. Realiza eixes cronolóxicos e sitúa § CMCCT

neles aspectos relacionados coa arte grecolatina, § CD asociándoos a outras manifestacións culturais ou § CCEC a fitos históricos. § l

§ B4.2. Arquitectura en Grecia e Roma: tipos de § B4.2.

edificios e ordes arquitectónicas.

§ l

Identificar as características máis § CCB4.2.1. Recoñece as características esenciais § CCEC salientables da arquitectura grecorromana en das arquitecturas grega e romana, identificando § CMCCT relación cos edificios máis singulares. en imaxes a orde arquitectónica á que pertencen § CD distintos monumentos, para razoar a súa resposta.

§ B4.3. Escultura en Grecia e Roma: etapas, estilos § B4.3. Coñecer as manifestacións escultóricas da § CCB4.3.1.

e temáticas.

arte grega e romana ao longo da Antigüidade e

Recoñece esculturas gregas e § CCEC romanas en imaxes, encádraas nun período

23 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

identificar a súa temática.

§ l § ñ

§ e

histórico e identifica nelas motivos mitolóxicos, § CMCCT históricos ou culturais. § CD

§ B4.4. Enxeñería romana: obras públicas e § B4.4. Coñecer as creacións urbanísticas romanas, § CCB4.4.1.

urbanismo. Vías romanas.

§ B4.5. Herdanza clásica no patrimonio artístico.

así como a súa rede viaria.

§ CSC § CMCCT § CD § CCEC

§ B4.5. Coñecer e saber localizar os principais § CCB4.5.1. Localiza nun mapa os principais § CAA

monumentos clásicos do patrimonio español e europeo.

§ ñ

Describe as características, os principais elementos e a función das grandes obras públicas romanas, explicando e ilustrando con exemplos a súa importancia para o desenvolvemento do Imperio e a súa influencia en modelos urbanísticos posteriores.

monumentos clásicos do patrimonio español e § CD europeo, identificando a partir de elementos § CCEC concretos o seu estilo e súa cronoloxía § CMCCT aproximada.

Bloque 5. Sociedade e vida cotiá § a

§ B5.1. Organización política en Grecia e en Roma.

§ B5.1. Coñecer as características das principais § CCB5.1.1. Nomea os principais sistemas políticos § CSC

formas de organización política presentes no mundo clásico, e establecer semellanzas e diferenzas entre elas. § g § h

da antigüidade clásica e describe, dentro de cada § CCL un, a forma de distribución e o exercicio do poder, as institucións, o papel que estas desempeñan e os mecanismos de participación política.

§ B5.2. Sociedade en Grecia e Roma: clases § B5.2. Coñecer as características e a evolución § CCB5.2.1.

sociais.

das clases sociais en Grecia e Roma.

§ ñ

Describe a organización das § CSIEE sociedades grega e romana, explicando as § CSC características das clases sociais e os papeis § CCL asignados a cada unha, relacionando estes aspectos cos valores cívicos da época e comparándoos cos actuais.

§ CCB5.2.2. Describe as principais características e § CCL

a evolución dos grupos que compoñen as § CSC sociedades grega e romana. § CCL § c § ñ

§ B5.3. A familia en Grecia e Roma.

§ B5.3. Coñecer a composición da familia e os § CCB5.3.1. Identifica e explica os papeis que § CSC

papeis asignados aos seus membros.

desempeña dentro da familia cada un dos seus § CCL membros, identificando e explicando a través deles estereotipos culturais e comparándoos cos actuais.

24 / 199

IES Salvaterra de Miño § m

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

§ B5.4. Vida cotiá en Grecia e Roma: vivenda, § B5.4. Coñecer os trazos máis salientables da vida § CCB5.4.1. Identifica e describe os tipos de § CD

hixiene, alimentación, vestimenta e traballo.

cotiá en Grecia e Roma.

vivenda, o modo de alimentación, os hábitos de § CAA hixiene e a vestimenta en Grecia e Roma. § CSC § CMCCT § CCL § CCB5.4.2. Identifica e describe formas de traballo § CAA

e relaciónaas cos coñecementos científicos e § CMCCT técnicos da época, e explica a súa influencia no § CSC progreso da cultura occidental. § CCL § d

§ B5.5. Espectáculos públicos en Grecia e Roma.

§ B5.5. Identificar as principais formas de lecer da § CCB5.5.1. Describe as principais formas de lecer § CSIEE

antigüidade.

§ ñ

das sociedades grega e romana, analizando a súa § CAA finalidade, os grupos aos que van dirixidas e a § CSC súa función no desenvolvemento da identidade § CCL social.

§ B5.5. Os espectáculos públicos en Grecia e § B5.6. Relacionar e establecer semellanzas e § CCB5.6.1. Explica a orixe e a natureza dos Xogos § CD

Roma.

diferenzas entre as manifestacións deportivas da Grecia Clásica e as actuais.

Olímpicos, comparándoos e destacando a súa § CAA importancia con respecto a outras festividades § CSC deste tipo existentes na época, e comenta o seu mantemento no mundo moderno, establecendo § CCL semellanzas e diferenzas entre os valores culturais aos que se asocian en cada caso.

Bloque 6. Lingua e literatura § e

§ B6.1. Historia da escritura. Signos e materiais.

§ B6.1. Coñecer a existencia de diversos tipos de § CCB6.1.1.

escritura, distinguilos e comprender as súas funcións. § e

§ B6.2. Orixe do alfabeto. O alfabeto grego e o § B6.2. Coñecer a orixe do alfabeto e distinguir os § CCB6.2.1. Nomea e describe os trazos principais § CAA

alfabeto romano.

§ f

Recoñece tipos de escritura, § CD clasifícaos consonte súa natureza e a súa función, § CCEC e describe os trazos que os distinguen. § CCL

tipos de alfabetos usados na actualidade.

dos alfabetos máis utilizados no mundo § CCEC occidental, diferenciándoos doutros tipos de § CCL escrituras, e explica a súa orixe.

§ B6.2. Orixe do alfabeto. O alfabeto grego e o § B6.3. Recoñecer a presenza de elementos dos § CCB6.3.1. Explica a influencia dos alfabetos § CD

alfabeto romano.

alfabetos grego e latino nos alfabetos actuais.

grego e latino na formación dos alfabetos actuais, § CMCCT e sinala nestes últimos a presenza de § CCEC determinados elementos tomados dos primeiros. § CCL

25 / 199

IES Salvaterra de Miño § f § ñ

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

§ B6.3. As linguas do mundo. O indoeuropeo e as § B6.4. Coñecer a orixe común das linguas § CCB6.4.1. Enumera e localiza nun mapa as § CMCCT

súas familias lingüísticas.

indoeuropeas.

§ o

principais ramas da familia das linguas § CD indoeuropeas, sinalando os idiomas modernos § CSC que se derivan de cada unha e os aspectos lingüísticos que evidencian o seu parentesco. § CCB6.4.2.Describe

a evolución das linguas § CCL romances a partir do latín como un proceso § CCEC histórico, explicando e ilustrando con exemplos os elementos que evidencian do xeito máis visible a súa orixe común e o parentesco existente entre elas.

§ l

§ B6.4. As linguas romances.

§ B6.5. Identificar as linguas europeas romances e § CCB6.5.1. Identifica as linguas que se falan en § CSC

§ o

non romances, e localizalas nun mapa.

Europa e en España, diferenciando pola súa orixe § CD as romances e as non romances, e delimita nun § CCL mapa as zonas onde se utilizan. § CCA

§ h

§ B6.5. Composición e derivación culta de orixe § B6.6. Identificar a orixe grecolatina do léxico das § CCB6.6.1. Recoñece e explica o significado § CCL

§ ñ

§ ñ

grega e latina.

linguas de España e doutras linguas modernas.

§ o

dalgúns dos helenismos e latinismos máis § CCA frecuentes utilizados no léxico das linguas faladas en España e doutras linguas modernas, e explica o seu significado a partir do termo de orixe. § CCB6.6.2. Explica o significado de palabras a § CCL

partir da súa descomposición e da análise § CCA etimolóxica das súas partes. § e § ñ

§ B6.6. Latinismos, palabras patrimoniais, cultismos § B6.7. Distinguir e identificar latinismos, cultismos, § CCB6.7.1. Identifica e diferencia con seguridade § CCA

e semicultismos.

semicultismos e termos patrimoniais.

§ o

cultismos, semicultismos e termos patrimoniais, § CCL en relación co termo de orixe sen, necesidade de consultar dicionarios nin outras fontes de información. § CCB6.7.2. Coñece o significado das principais § CD

locucións latinas de uso actual. § f § l § ñ § o

§ CCL

§ B6.7. Principais regras de evolución fonética do § B6.8. Facer evolucións desde o latín ao galego e § CCB6.8.1. Explica os procesos de evolución § CCL

latín ao galego e ao castelán.

ao castelán, tendo en conta os fenómenos fonéticos.

dalgúns termos desde o étimo latino ata os seus § CCA respectivos derivados nas linguas romances, describindo algúns dos fenómenos fonéticos producidos e ilustrándoos con outros exemplos.

26 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas § CCB6.8.2. Realiza evolucións do latín ao galego e § CCA

ao castelán aplicando as regras fonéticas de § CCL evolución. § f

§ B6.8. Léxico grecolatino na linguaxe científica e § B6.9.

Coñecer e utilizar con propiedade § CCB6.9.1. Explica a partir da súa etimoloxía § CCL terminoloxía científico-técnica de orixe termos de orixe grecolatina propios da linguaxe § CCA grecolatina. científico-técnica e sabe usalos con propiedade.

técnica. § h § ñ

§ B6.9. Presenza das linguas clásicas nas linguas § B6.10. Constatar o influxo das linguas clásicas en § CCB6.10.1. Demostra o influxo do latín e o grego § CCL

modernas.

linguas non derivadas delas.

§ o

§ l

§ B6.10. Xéneros literarios grecolatinos: autores e § B6.11. Coñecer as principais características dos § CCB6.11.1. Describe as características esenciais § CCEC

obras principais.

§ l

sobre as linguas modernas servíndose de § CCA exemplos para ilustrar o mantemento nestas de elementos léxicos morfolóxicos e sintácticos herdados das primeiras.

xéneros literarios grecolatinos e a súa influencia na literatura posterior.

dos xéneros literarios grecolatinos e recoñece a § CCL súa influencia na literatura posterior. § CCA

§ B6.10. Xéneros literarios grecolatinos: autores e § B6.12. Coñecer os fitos esenciais das literaturas § CCB6.12.1.

obras principais.

grega e latina como base literaria da cultura europea e occidental.

Nomea aos autores máis § CCEC representativos da literatura grecolatina, § CCL encádraos no seu período histórico e cita as súas obras máis coñecidas.

Bloque 7. Pervivencia na actualidade § l § n

§ B.7.1. Civilización grecolatina nas artes e na § B7.1. Recoñecer a presenza da civilización § CCB7.1.1. Sinala e describe algúns aspectos § CCL

organización social e política actual.

clásica nas artes e na organización social e política.

§ ñ

§ l § n

§ B7.2.

Mitoloxía e temas lexendarios manifestacións artísticas actuais.

§ ñ § l § ñ

§ b

básicos da cultura e a civilización grecolatina que § CAA perviviron ata a actualidade, demostrando a súa vixencia nunha e noutra época mediante exemplos.

nas § B7.2. Coñecer a pervivencia da mitoloxía e os § CCB7.2.1. Demostra a pervivencia da mitoloxía e § CAA temas lexendarios nas manifestacións artísticas os temas lexendarios mediante exemplos de § CCEC actuais. manifestacións artísticas contemporáneas nas que están presentes estes motivos.

§ B7.3. Historia de Grecia e Roma e a súa presenza § B7.3. Identificar os aspectos máis importantes da § CCB7.3.1. Enumera e explica algúns exemplos § CCL

no noso país.

§ B7.4.

Traballos

historia de Grecia e Roma e a súa presenza no noso país e recoñecer as pegadas da cultura romana en diversos aspectos da civilización actual. de

investigación

sobre

concretos nos que se pon de manifesto a § CSC influencia que o mundo clásico tivo na historia e as tradicións do noso país.

a § B7.4. Realizar traballos de investigación sobre a § B7.4.1. Utiliza as tecnoloxías da información e a § CD

27 / 199

IES Salvaterra de Miño § e

Programación 2018-19

civilización clásica na nosa cultura.

Departamento Clásicas

pervivencia da civilización clásica na contorna, utilizando as tecnoloxías da información e a comunicación.

comunicación para recabar información e realizar § CAA traballos de investigación acerca da pervivencia da civilización clásica na nosa cultura.

28 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

5. 2. 2. Cultura Clásica 3º ESO: Perfil de área e temporalización dos estándares de aprendizaxe Estándar de aprendizaxe (50)

Temporalización

CCB1.1.1. Sinala sobre un mapa o marco xeográfico en que se sitúan en distintos períodos as civilizacións grega e romana, delimitando o seu ámbito de influencia, establecendo conexións con outras culturas próximas e situando con precisión puntos xeográficos, cidades ou restos arqueolóxicos coñecidos pola súa relevancia histórica.

CCB1.2.1. Enumera aspectos do marco xeográfico que poden ser considerados determinantes no desenvolvemento das civilizacións grega e latina, e achega exemplos para ilustrar e xustificar as súas formulacións.

CCB2.1.1. Sabe enmarcar determinados feitos históricos nas civilizacións grega e romana e no período histórico correspondente, póndoos en contexto e relacionándoos con outras circunstancias contemporáneas.

CCB2.2.1. Distingue con precisión as etapas da historia de Grecia e Roma, nomeando e situando no tempo os principais fitos asociados a cada unha delas.

1ª aval

CCB2.2.2. Explica o proceso de transición que se produce entre as etapas da historia de Grecia e Roma, describindo as circunstancias que interveñen no paso de unhas a outras.

CCB2.2.3. Elabora eixes cronolóxicos en que se representen fitos históricos salientables, consultando ou non fontes de información.

CCB2.2.4. Sitúa dentro dun eixe cronolóxico o marco histórico en que se desenvolven as civilizacións grega e romana, sinalando períodos e identificando en cada un as conexións máis importantes que presentan con outras civilizacións.

CCB2.3.1. Explica a romanización de Hispania e Gallaecia, describindo as súas causas e delimitando as súas fases.

CCB2.3.2. Enumera, explica e ilustra con exemplos os aspectos fundamentais que caracterizan o proceso da romanización de Hispania e Gallaecia, sinalando a súa influencia na historia posterior do noso país.

CCB3.1.1. Pode nomear coa súa denominación grega e latina os principais deuses e heroes da mitoloxía grecolatina, sinalando os trazos que os caracterizan, os seus atributos e o seu ámbito de influencia, explicando a súa xenealoxía e establecendo as relacións entre os diferentes deuses.

CCB3.2.1. Identifica dentro do imaxinario mítico deuses, semideuses e heroes, e explica os principais aspectos que os diferencian.

CCB3.2.2. Sinala semellanzas e diferenzas entre os mitos da antigüidade clásica e os pertencentes a outras culturas, comparando o seu tratamento na literatura ou na tradición relixiosa.

CCB3.2.3. Recoñece e ilustra con exemplos o mantemento do mítico e da figura do heroe na nosa cultura, analizando a influencia da tradición clásica neste fenómeno e sinalando as principais semellanzas e diferenzas que se observan entre ambos os tratamentos, asociándoas a outros trazos culturais propios de cada época.

CCB3.2.4. Recoñece referencias mitolóxicas nas artes plásticas, sempre que sexan claras e sinxelas, describindo, a través do uso que se fai destas, os aspectos básicos que en cada caso se asocian á tradición grecolatina.

CCB3.3.1. Enumera e explica as principais características da relixión grega, póndoas en relación con outros aspectos básicos da cultura helénica e establecendo comparacións con manifestacións relixiosas propias doutras culturas.

CCB3.4.1. Distingue a relixión oficial de Roma dos cultos privados, e explica os trazos que lles son propios.

CCB4.1.1. Recoñece os trazos básicos da arte clásica nas manifestacións artísticas antigas e actuais.

CCB4.1.2. Realiza eixes cronolóxicos e sitúa neles aspectos relacionados coa arte grecolatina, asociándoos a outras manifestacións culturais ou a fitos históricos.

CCB4.2.1. Recoñece as características esenciais das arquitecturas grega e romana, identificando en imaxes a orde arquitectónica á que pertencen distintos monumentos, para razoar a súa resposta.

CCB4.3.1. Recoñece esculturas gregas e romanas en imaxes, encádraas nun período histórico e identifica nelas motivos mitolóxicos, históricos ou culturais.

CCB4.4.1. Describe as características, os principais elementos e a función das grandes obras públicas romanas, explicando e ilustrando con exemplos a súa importancia para o desenvolvemento do Imperio e a súa influencia en modelos urbanísticos posteriores.

CCB4.5.1. Localiza nun mapa os principais monumentos clásicos do patrimonio español e europeo, identificando a partir de elementos concretos o seu estilo e súa cronoloxía

1ª aval 1ª, 2ª e 3º aval 1ª, 2ª e 3º aval 1ª aval 1ª, 2ª e 3º aval 1ª, 2ª e 3º aval 1ª aval 1ª aval 3ª aval 3ª aval 2ª e 3º aval 2ª e 3º aval 3ª aval 3ª aval 3ª aval 3ª aval 3ª aval 3ª aval 3ª aval 3ª aval 3ª aval 29 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

aproximada.

CCB5.1.1. Nomea os principais sistemas políticos da antigüidade clásica e describe, dentro de cada un, a forma de distribución e o exercicio do poder, as institucións, o papel que estas desempeñan e os mecanismos de participación política.

CCB5.2.1. Describe a organización das sociedades grega e romana, explicando as características das clases sociais e os papeis asignados a cada unha, relacionando estes aspectos cos valores cívicos da época e comparándoos cos actuais.

CCB5.2.2. Describe as principais características e a evolución dos grupos que compoñen as sociedades grega e romana.

CCB5.3.1. Identifica e explica os papeis que desempeña dentro da familia cada un dos seus membros, identificando e explicando a través deles estereotipos culturais e comparándoos cos actuais.

CCB5.4.1. Identifica e describe os tipos de vivenda, o modo de alimentación, os hábitos de hixiene e a vestimenta en Grecia e Roma.

CCB5.4.2. Identifica e describe formas de traballo e relaciónaas cos coñecementos científicos e técnicos da época, e explica a súa influencia no progreso da cultura occidental.

CCB5.5.1. Describe as principais formas de lecer das sociedades grega e romana, analizando a súa finalidade, os grupos aos que van dirixidas e a súa función no desenvolvemento da identidade social.

CCB5.6.1. Explica a orixe e a natureza dos Xogos Olímpicos, comparándoos e destacando a súa importancia con respecto a outras festividades deste tipo existentes na época, e comenta o seu mantemento no mundo moderno, establecendo semellanzas e diferenzas entre os valores culturais aos que se asocian en cada caso.

CCB6.1.1. Recoñece tipos de escritura, clasifícaos consonte súa natureza e a súa función, e describe os trazos que os distinguen.

CCB6.2.1. Nomea e describe os trazos principais dos alfabetos máis utilizados no mundo occidental, diferenciándoos doutros tipos de escrituras, e explica a súa orixe.

CCB6.3.1. Explica a influencia dos alfabetos grego e latino na formación dos alfabetos actuais, e sinala nestes últimos a presenza de determinados elementos tomados dos primeiros.

CCB6.4.1. Enumera e localiza nun mapa as principais ramas da familia das linguas indoeuropeas, sinalando os idiomas modernos que se derivan de cada unha e os aspectos lingüísticos que evidencian o seu parentesco.

CCB6.4.2. Describe a evolución das linguas romances a partir do latín como un proceso histórico, explicando e ilustrando con exemplos os elementos que evidencian do xeito máis visible a súa orixe común e o parentesco existente entre elas.

CCB6.5.1. Identifica as linguas que se falan en Europa e en España, diferenciando pola súa orixe as romances e as non romances, e delimita nun mapa as zonas onde se utilizan.

CCB6.6.1. Recoñece e explica o significado dalgúns dos helenismos e latinismos máis frecuentes utilizados no léxico das linguas faladas en España e doutras linguas modernas, e explica o seu significado a partir do termo de orixe.

CCB6.6.2. Explica o significado de palabras a partir da súa descomposición e da análise etimolóxica das súas partes.

CCB6.7.1. Identifica e diferencia con seguridade cultismos, semicultismos e termos patrimoniais, en relación co termo de orixe sen, necesidade de consultar dicionarios nin outras fontes de información.

CCB6.7.2. Coñece o significado das principais locucións latinas de uso actual.

CCB6.8.1. Explica os procesos de evolución dalgúns termos desde o étimo latino ata os seus respectivos derivados nas linguas romances, describindo algúns dos fenómenos fonéticos producidos e ilustrándoos con outros exemplos.

CCB6.8.2. Realiza evolucións do latín ao galego e ao castelán aplicando as regras fonéticas de evolución.

CCB6.9.1. Explica a partir da súa etimoloxía termos de orixe grecolatina propios da linguaxe científico-técnica e sabe usalos con propiedade.

CCB6.10.1. Demostra o influxo do latín e o grego sobre as linguas modernas servíndose de exemplos para ilustrar o mantemento nestas de elementos léxicos morfolóxicos e sintácticos herdados das primeiras.

CCB6.11.1. Describe as características esenciais dos xéneros literarios grecolatinos e recoñece a súa influencia na literatura posterior.

CCB6.12.1. Nomea aos autores máis representativos da literatura grecolatina, encádraos no seu período histórico e cita as súas obras máis coñecidas.

CCB7.1.1. Sinala e describe algúns aspectos básicos da cultura e a civilización grecolatina que perviviron ata a actualidade, demostrando a súa vixencia nunha e noutra época mediante exemplos.

2º aval 2º aval 2º aval 2º aval 2º aval 2º aval 2º aval 2º aval 1º aval 1º aval 3ª aval 3ª aval 3ª aval 3ª aval 3ª aval 3ª aval 3ª aval 3ª aval 3ª aval 3ª aval 3ª aval 3ª aval 2ª aval 2ª aval 2ª e 3ª aval

30 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

CCB7.2.1. Demostra a pervivencia da mitoloxía e os temas lexendarios mediante exemplos de manifestacións artísticas contemporáneas nas que están presentes estes motivos.

CCB7.3.1. Enumera e explica algúns exemplos concretos nos que se pon de manifesto a influencia que o mundo clásico tivo na historia e as tradicións do noso país.

B7.4.1. Utiliza as tecnoloxías da información e a comunicación para recabar información e realizar traballos de investigación acerca da pervivencia da civilización clásica na nosa cultura.

3ª aval 3ª aval 1º, 2ª e 3ª aval

31 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

5. 2. 3. Cultura Clásica 3º ESO: Grao mínimo de consecución No curso Cultura Clásica 3º ESO da aula virtual do centro pódese consultar a táboa na que figuran á vez os estándares de aprendizaxe temporalizados, o seu grao de consecución e os instrumentos de cualificación.

5. 2. 4. Cultura Clásica 3º ESO: Procedementos e instrumentos de avaliación Procedementos: • Exames escritos • Intervencións na aula • Pequenos traballos temáticos de investigación. Para estes traballos utilizarase a plataforma Agueiro na que o alumnado poñerá, de xeito dixital, os seus traballos a disposición do curso-grupo antes de expoñelos oralmente na aula.

Instrumentos: • Observación directa • Rúbricas • Táboas de valoración 5. 2. 5. Cultura Clásica 3º ESO: Criterios de cualificación A nota desglosarase do seguinte xeito: Ø Para a nota da materia: - Os exames escritos, intervencións na aula e realización de actividades contribuirán ao 50% da nota.

- A realización de pequenos traballos de investigación contribuirá ao 50%.

32 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Ø Para a nota das competencias: - Nesta materia todos os estándares de aprendizaxe teñen o mesmo valor dentro de cada competencia. A nota virá dada polos valores indicados nas táboas que confirman o perfil competencial da materia para, posteriormente, ser completadas coa súa ponderación en relación co resto das materias que curse o alumnado. .

33 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

5. 2. 6. Cultura Clásica 3º ESO: Perfil competencial “A comunicación lingüística é a competencia clave con máis presenza no bloque lingüístico, xa que permite descubrir as raíces grecorromanas do vocabulario das linguas que utiliza. Non obstante, no bloque non lingüístico os propios contidos da materia fomentan, tamén, a expresión a través da comunicación textual, oral, audiovisual e dixital.

A presenza das novas tecnoloxías da información e da comunicación no mundo actual debe aproveitarse como unha vantaxe para o labor cotián na aula, traballando, deste xeito, a competencia dixital. A procura de información guiada polo profesorado facilita o desenvolvemento do espírito crítico e o achegamento persoal ao coñecemento. Nesta liña, tamén hai que salientar a importancia do traballo da competencia en aprender a aprender, xa que o alumnado está iniciándose na selección, na avaliación, na comprensión e na produción de información cada vez máis complexa. A perseveranza, os hábitos de estudo, a autonomía e o traballo en equipo son capacidades que se poden afianzar neste capítulo.

A descuberta da historia do mundo grego e do romano a través dos seus fitos máis salientables no ámbito da política, a sociedade e a vida cotiá axudarán a potenciar as competencias sociais e cívicas, así como a competencia en sentido da iniciativa e espírito emprendedor, por medio da planificación de proxectos en equipo, reforzando os conceptos dos valores democráticos, a participación cidadá e a toma de decisións responsables.

Unha visión global da xeografía e historia de Grecia e Roma impulsará o alumnado a comprender os procesos de cambio desde o mundo antigo ata a actualidade, traballando, tamén, a competencia matemática e as competencias básicas en ciencia e tecnoloxía, que capacitan para a análise de fenómenos complexos, o razoamento lóxico e o rigor científico.

A aproximación ás manifestacións artísticas e literarias do mundo clásico permite o desenvolvemento da competencia en conciencia e expresión culturais, xa que un dos obxectivos principais da materia é a constatación do mantemento das súas pegadas na actualidade.”

(Decreto 86/2015, Anexo II Bloque de materias específicas)

34 / 199

IES Salvaterra de Miño

CuCa 3º ESO

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Competencia en Comunicación Lingüística (CCL) Estándares de aprendizaxe que contribúen a súa adquisición (25)

Ponderación relativa: 50% Ponderación dos estándares:

CCB2.3.1. Explica a romanización de Hispania e Gallaecia, describindo as súas causas e delimitando as súas fases.

CCB2.3.2. Enumera, explica e ilustra con exemplos os aspectos fundamentais que caracterizan o proceso da romanización de Hispania e Gallaecia, sinalando a súa influencia na historia posterior do noso país.

CCB3.1.1. Pode nomear coa súa denominación grega e latina os principais deuses e heroes da mitoloxía grecolatina, sinalando os trazos que os caracterizan, os seus atributos e o seu ámbito de influencia, explicando a súa xenealoxía e establecendo as relacións entre os diferentes deuses.

CCB3.2.1. Identifica dentro do imaxinario mítico deuses, semideuses e heroes, e explica os principais aspectos que os diferencian.

CCB5.1.1. Nomea os principais sistemas políticos da antigüidade clásica e describe, dentro de cada un, a forma de distribución e o exercicio do poder, as institucións, o papel que estas desempeñan e os mecanismos de participación política.

CCB5.2.1. Describe a organización das sociedades grega e romana, explicando as características das clases sociais e os papeis asignados a cada unha, relacionando estes aspectos cos valores cívicos da época e comparándoos cos actuais.

CCB5.2.2. Describe as principais características e a evolución dos grupos que compoñen as sociedades grega e romana.

CCB5.3.1. Identifica e explica os papeis que desempeña dentro da familia cada un dos seus membros, identificando e explicando a través deles estereotipos culturais e comparándoos cos actuais.

CCB5.4.1. Identifica e describe os tipos de vivenda, o modo de alimentación, os hábitos de hixiene e a vestimenta en Grecia e Roma.

CCB5.4.2. Identifica e describe formas de traballo e relaciónaas cos coñecementos científicos e técnicos da época, e explica a súa influencia no progreso da cultura occidental.

CCB5.5.1. Describe as principais formas de lecer das sociedades grega e romana, analizando a súa finalidade, os grupos aos que van dirixidas e a súa función no desenvolvemento da identidade social.

CCB5.6.1. Explica a orixe e a natureza dos Xogos Olímpicos, comparándoos e destacando a súa importancia con respecto a outras festividades deste tipo existentes na época, e comenta o seu mantemento no mundo moderno, establecendo semellanzas e diferenzas entre os valores culturais aos que se asocian en cada caso.

CCB6.1.1. Recoñece tipos de escritura, clasifícaos consonte súa natureza e a súa función, e describe os trazos que os distinguen.

CCB6.2.1. Nomea e describe os trazos principais dos alfabetos máis utilizados no mundo occidental, diferenciándoos doutros tipos de escrituras, e explica a súa orixe.

CCB6.3.1. Explica a influencia dos alfabetos grego e latino na formación dos alfabetos actuais, e sinala nestes últimos a presenza de determinados elementos tomados dos primeiros.

CCB6.4.2.Describe a evolución das linguas romances a partir do latín como un proceso histórico, explicando e ilustrando con exemplos os elementos que evidencian do xeito máis visible a súa orixe común e o parentesco

0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4

35 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

existente entre elas.

CCB6.5.1. Identifica as linguas que se falan en Europa e en España, diferenciando pola súa orixe as romances e as non romances, e delimita nun mapa as zonas onde se utilizan.

CCB6.6.1. Recoñece e explica o significado dalgúns dos helenismos e latinismos máis frecuentes utilizados no léxico das linguas faladas en España e doutras linguas modernas, e explica o seu significado a partir do termo de orixe.

CCB6.6.2. Explica o significado de palabras a partir da súa descomposición e da análise etimolóxica das súas partes.

CCB6.7.1. Identifica e diferencia con seguridade cultismos, semicultismos e termos patrimoniais, en relación co termo de orixe sen, necesidade de consultar dicionarios nin outras fontes de información.

CCB6.7.2. Coñece o significado das principais locucións latinas de uso actual.

CCB6.8.1. Explica os procesos de evolución dalgúns termos desde o étimo latino ata os seus respectivos derivados nas linguas romances, describindo algúns dos fenómenos fonéticos producidos e ilustrándoos con outros exemplos.

CCB6.8.2. Realiza evolucións do latín ao galego e ao castelán aplicando as regras fonéticas de evolución.

CCB6.9.1. Explica a partir da súa etimoloxía termos de orixe grecolatina propios da linguaxe científico-técnica e sabe usalos con propiedade.

CCB6.10.1. Demostra o influxo do latín e o grego sobre as linguas modernas servíndose de exemplos para ilustrar o mantemento nestas de elementos léxicos morfolóxicos e sintácticos herdados das primeiras.

0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4

36 / 199

IES Salvaterra de Miño

CuCa 3º ESO

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCCT) Estándares de aprendizaxe que contribúen a súa adquisición (18)

Ponderación relativa: 36% Ponderación dos estándares:

CCB1.1.1. Sinala sobre un mapa o marco xeográfico en que se sitúan en distintos períodos as civilizacións grega e romana, delimitando o seu ámbito de influencia, establecendo conexións con outras culturas próximas e situando con precisión puntos xeográficos, cidades ou restos arqueolóxicos coñecidos pola súa relevancia histórica.

CCB2.1.1. Sabe enmarcar determinados feitos históricos nas civilizacións grega e romana e no período histórico correspondente, póndoos en contexto e relacionándoos con outras circunstancias contemporáneas.

CCB2.2.1. Distingue con precisión as etapas da historia de Grecia e Roma, nomeando e situando no tempo os principais fitos asociados a cada unha delas.

CCB2.2.2. Explica o proceso de transición que se produce entre as etapas da historia de Grecia e Roma, describindo as circunstancias que interveñen no paso de unhas a outras.

CCB2.2.3. Elabora eixes cronolóxicos en que se representen fitos históricos salientables, consultando ou non fontes de información.

CCB2.2.4. Sitúa dentro dun eixe cronolóxico o marco histórico en que se desenvolven as civilizacións grega e romana, sinalando períodos e identificando en cada un as conexións máis importantes que presentan con outras civilizacións.

CCB3.2.3. Recoñece e ilustra con exemplos o mantemento do mítico e da figura do heroe na nosa cultura, analizando a influencia da tradición clásica neste fenómeno e sinalando as principais semellanzas e diferenzas que se observan entre ambos os tratamentos, asociándoas a outros trazos culturais propios de cada época.

CCB3.3.1. Enumera e explica as principais características da relixión grega, póndoas en relación con outros aspectos básicos da cultura helénica e establecendo comparacións con manifestacións relixiosas propias doutras culturas.

CCB3.4.1. Distingue a relixión oficial de Roma dos cultos privados, e explica os trazos que lles son propios.

0, 5

CCB4.1.2. Realiza eixes cronolóxicos e sitúa neles aspectos relacionados coa arte grecolatina, asociándoos a outras manifestacións culturais ou a fitos históricos.

CCB4.2.1. Recoñece as características esenciais das arquitecturas grega e romana, identificando en imaxes a orde arquitectónica á que pertencen distintos monumentos, para razoar a súa resposta.

CCB4.3.1. Recoñece esculturas gregas e romanas en imaxes, encádraas nun período histórico e identifica nelas motivos mitolóxicos, históricos ou culturais.

CCB4.4.1. Describe as características, os principais elementos e a función das grandes obras públicas romanas, explicando e ilustrando con exemplos a súa importancia para o desenvolvemento do Imperio e a súa influencia en modelos urbanísticos posteriores.

CCB4.5.1. Localiza nun mapa os principais monumentos clásicos do patrimonio español e europeo, identificando a partir de elementos concretos o seu estilo e súa cronoloxía aproximada.

CCB5.4.1. Identifica e describe os tipos de vivenda, o modo de alimentación, os hábitos de hixiene e a vestimenta en Grecia e Roma.

CCB5.4.2. Identifica e describe formas de traballo e relaciónaas cos coñecementos científicos e técnicos da época, e explica a súa influencia no progreso da cultura occidental.

0, 5 0, 5 0, 5 0, 5 0, 5 0, 5 0, 5 0, 5 0, 5 0, 5 0, 5 0, 5 0, 5 0, 5 0, 5 37 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

CCB6.3.1. Explica a influencia dos alfabetos grego e latino na formación dos alfabetos actuais, e sinala nestes últimos a presenza de determinados elementos tomados dos primeiros.

CCB6.4.1. Enumera e localiza nun mapa as principais ramas da familia das linguas indoeuropeas, sinalando os idiomas modernos que se derivan de cada unha e os aspectos lingüísticos que evidencian o seu parentesco.

0, 5 0, 5

38 / 199

IES Salvaterra de Miño

CuCa 3º ESO

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Competencia Dixital (CD) Estándares de aprendizaxe que contribúen a súa adquisición (24)

Ponderación relativa: 48% Ponderación dos estándares:

CCB1.1.1. Sinala sobre un mapa o marco xeográfico en que se sitúan en distintos períodos as civilizacións grega e romana, delimitando o seu ámbito de influencia, establecendo conexións con outras culturas próximas e situando con precisión puntos xeográficos, cidades ou restos arqueolóxicos coñecidos pola súa relevancia histórica.

CCB1.2.1. Enumera aspectos do marco xeográfico que poden ser considerados determinantes no desenvolvemento das civilizacións grega e latina, e achega exemplos para ilustrar e xustificar as súas formulacións.

CCB2.1.1. Sabe enmarcar determinados feitos históricos nas civilizacións grega e romana e no período histórico correspondente, póndoos en contexto e relacionándoos con outras circunstancias contemporáneas.

CCB2.2.1. Distingue con precisión as etapas da historia de Grecia e Roma, nomeando e situando no tempo os principais fitos asociados a cada unha delas.

CCB2.2.3. Elabora eixes cronolóxicos en que se representen fitos históricos salientables, consultando ou non fontes de información.

CCB2.2.4. Sitúa dentro dun eixe cronolóxico o marco histórico en que se desenvolven as civilizacións grega e romana, sinalando períodos e identificando en cada un as conexións máis importantes que presentan con outras civilizacións.

CCB3.1.1. Pode nomear coa súa denominación grega e latina os principais deuses e heroes da mitoloxía grecolatina, sinalando os trazos que os caracterizan, os seus atributos e o seu ámbito de influencia, explicando a súa xenealoxía e establecendo as relacións entre os diferentes deuses.

CCB3.2.1. Identifica dentro do imaxinario mítico deuses, semideuses e heroes, e explica os principais aspectos que os diferencian.

CCB3.2.2. Sinala semellanzas e diferenzas entre os mitos da antigüidade clásica e os pertencentes a outras culturas, comparando o seu tratamento na literatura ou na tradición relixiosa.

CCB3.2.3. Recoñece e ilustra con exemplos o mantemento do mítico e da figura do heroe na nosa cultura, analizando a influencia da tradición clásica neste fenómeno e sinalando as principais semellanzas e diferenzas que se observan entre ambos os tratamentos, asociándoas a outros trazos culturais propios de cada época.

CCB3.2.4. Recoñece referencias mitolóxicas nas artes plásticas, sempre que sexan claras e sinxelas, describindo, a través do uso que se fai destas, os aspectos básicos que en cada caso se asocian á tradición grecolatina.

CCB4.1.1. Recoñece os trazos básicos da arte clásica nas manifestacións artísticas antigas e actuais.

0, 4

CCB4.1.2. Realiza eixes cronolóxicos e sitúa neles aspectos relacionados coa arte grecolatina, asociándoos a outras manifestacións culturais ou a fitos históricos.

CCB4.2.1. Recoñece as características esenciais das arquitecturas grega e romana, identificando en imaxes a orde arquitectónica á que pertencen distintos monumentos, para razoar a súa resposta.

CCB4.3.1. Recoñece esculturas gregas e romanas en imaxes, encádraas nun período histórico e identifica nelas motivos mitolóxicos, históricos ou culturais.

CCB4.4.1. Describe as características, os principais elementos e a función das grandes obras públicas romanas, explicando e ilustrando con exemplos a súa importancia para o desenvolvemento do Imperio e a súa influencia en modelos urbanísticos posteriores.

CCB4.5.1. Localiza nun mapa os principais monumentos clásicos do patrimonio español e europeo, identificando

0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 39 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

a partir de elementos concretos o seu estilo e súa cronoloxía aproximada.

CCB5.4.1. Identifica e describe os tipos de vivenda, o modo de alimentación, os hábitos de hixiene e a vestimenta en Grecia e Roma.

CCB5.6.1. Explica a orixe e a natureza dos Xogos Olímpicos, comparándoos e destacando a súa importancia con respecto a outras festividades deste tipo existentes na época, e comenta o seu mantemento no mundo moderno, establecendo semellanzas e diferenzas entre os valores culturais aos que se asocian en cada caso.

CCB6.1.1. Recoñece tipos de escritura, clasifícaos consonte súa natureza e a súa función, e describe os trazos que os distinguen.

CCB6.3.1. Explica a influencia dos alfabetos grego e latino na formación dos alfabetos actuais, e sinala nestes últimos a presenza de determinados elementos tomados dos primeiros.

CCB6.4.1. Enumera e localiza nun mapa as principais ramas da familia das linguas indoeuropeas, sinalando os idiomas modernos que se derivan de cada unha e os aspectos lingüísticos que evidencian o seu parentesco.

CCB6.5.1. Identifica as linguas que se falan en Europa e en España, diferenciando pola súa orixe as romances e as non romances, e delimita nun mapa as zonas onde se utilizan.

CCB6.7.2. Coñece o significado das principais locucións latinas de uso actual.

0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4

40 / 199

IES Salvaterra de Miño

CuCa 3º ESO

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Competencia Aprender a aprender (CAA) Estándares de aprendizaxe que contribúen a súa adquisición (25)

CCB1.1.1. Sinala sobre un mapa o marco xeográfico en que se sitúan en distintos períodos as civilizacións grega e romana, delimitando o seu ámbito de influencia, establecendo conexións con outras culturas próximas e situando con precisión puntos xeográficos, cidades ou restos arqueolóxicos coñecidos pola súa relevancia histórica.

CCB1.2.1. Enumera aspectos do marco xeográfico que poden ser considerados determinantes no desenvolvemento das civilizacións grega e latina, e achega exemplos para ilustrar e xustificar as súas formulacións.

CCB2.1.1. Sabe enmarcar determinados feitos históricos nas civilizacións grega e romana e no período histórico correspondente, póndoos en contexto e relacionándoos con outras circunstancias contemporáneas.

CCB2.2.2. Explica o proceso de transición que se produce entre as etapas da historia de Grecia e Roma, describindo as circunstancias que interveñen no paso de unhas a outras.

CCB2.3.1. Explica a romanización de Hispania e Gallaecia, describindo as súas causas e delimitando as súas fases.

CCB2.3.2. Enumera, explica e ilustra con exemplos os aspectos fundamentais que caracterizan o proceso da romanización de Hispania e Gallaecia, sinalando a súa influencia na historia posterior do noso país.

CCB3.2.2. Sinala semellanzas e diferenzas entre os mitos da antigüidade clásica e os pertencentes a outras culturas, comparando o seu tratamento na literatura ou na tradición relixiosa.

CCB4.5.1. Localiza nun mapa os principais monumentos clásicos do patrimonio español e europeo, identificando a partir de elementos concretos o seu estilo e súa cronoloxía aproximada.

CCB5.4.1. Identifica e describe os tipos de vivenda, o modo de alimentación, os hábitos de hixiene e a vestimenta en Grecia e Roma.

CCB5.4.2. Identifica e describe formas de traballo e relaciónaas cos coñecementos científicos e técnicos da época, e explica a súa influencia no progreso da cultura occidental.

CCB5.5.1. Describe as principais formas de lecer das sociedades grega e romana, analizando a súa finalidade, os grupos aos que van dirixidas e a súa función no desenvolvemento da identidade social.

CCB5.6.1. Explica a orixe e a natureza dos Xogos Olímpicos, comparándoos e destacando a súa importancia con respecto a outras festividades deste tipo existentes na época, e comenta o seu mantemento no mundo moderno, establecendo semellanzas e diferenzas entre os valores culturais aos que se asocian en cada caso.

CCB6.2.1. Nomea e describe os trazos principais dos alfabetos máis utilizados no mundo occidental, diferenciándoos doutros tipos de escrituras, e explica a súa orixe.

CCB6.5.1. Identifica as linguas que se falan en Europa e en España, diferenciando pola súa orixe as romances e as non romances, e delimita nun mapa as zonas onde se utilizan.

CCB6.6.1. Recoñece e explica o significado dalgúns dos helenismos e latinismos máis frecuentes utilizados no léxico das linguas faladas en España e doutras linguas modernas, e explica o seu significado a partir do termo de orixe.

CCB6.6.2. Explica o significado de palabras a partir da súa descomposición e da análise etimolóxica das súas partes.

CCB6.7.1. Identifica e diferencia con seguridade cultismos, semicultismos e termos patrimoniais, en relación co

Ponderación relativa: 50% Ponderación dos estándares:

0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 41 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

termo de orixe sen, necesidade de consultar dicionarios nin outras fontes de información.

CCB6.8.1. Explica os procesos de evolución dalgúns termos desde o étimo latino ata os seus respectivos derivados nas linguas romances, describindo algúns dos fenómenos fonéticos producidos e ilustrándoos con outros exemplos.

CCB6.8.2. Realiza evolucións do latín ao galego e ao castelán aplicando as regras fonéticas de evolución.

CCB6.9.1. Explica a partir da súa etimoloxía termos de orixe grecolatina propios da linguaxe científico-técnica e sabe usalos con propiedade.

CCB6.10.1. Demostra o influxo do latín e o grego sobre as linguas modernas servíndose de exemplos para ilustrar o mantemento nestas de elementos léxicos morfolóxicos e sintácticos herdados das primeiras.

CCB6.11.1. Describe as características esenciais dos xéneros literarios grecolatinos e recoñece a súa influencia na literatura posterior.

CCB7.1.1. Sinala e describe algúns aspectos básicos da cultura e a civilización grecolatina que perviviron ata a actualidade, demostrando a súa vixencia nunha e noutra época mediante exemplos.

CCB7.2.1. Demostra a pervivencia da mitoloxía e os temas lexendarios mediante exemplos de manifestacións artísticas contemporáneas nas que están presentes estes motivos.

B7.4.1. Utiliza as tecnoloxías da información e a comunicación para recabar información e realizar traballos de investigación acerca da pervivencia da civilización clásica na nosa cultura.

0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4

42 / 199

IES Salvaterra de Miño

CuCa 3º ESO

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Competencias Sociais e Cívicas (CSC) Estándares de aprendizaxe que contribúen a súa adquisición (25)

Ponderación relativa: 50% Ponderación dos estándares:

CCB1.2.1. Enumera aspectos do marco xeográfico que poden ser considerados determinantes no desenvolvemento das civilizacións grega e latina, e achega exemplos para ilustrar e xustificar as súas formulacións.

CCB2.1.1. Sabe enmarcar determinados feitos históricos nas civilizacións grega e romana e no período histórico correspondente, póndoos en contexto e relacionándoos con outras circunstancias contemporáneas.

CCB2.2.1. Distingue con precisión as etapas da historia de Grecia e Roma, nomeando e situando no tempo os principais fitos asociados a cada unha delas.

CCB2.2.2. Explica o proceso de transición que se produce entre as etapas da historia de Grecia e Roma, describindo as circunstancias que interveñen no paso de unhas a outras.

CCB2.2.3. Elabora eixes cronolóxicos en que se representen fitos históricos salientables, consultando ou non fontes de información.

CCB2.2.4. Sitúa dentro dun eixe cronolóxico o marco histórico en que se desenvolven as civilizacións grega e romana, sinalando períodos e identificando en cada un as conexións máis importantes que presentan con outras civilizacións.

CCB2.3.1. Explica a romanización de Hispania e Gallaecia, describindo as súas causas e delimitando as súas fases.

CCB2.3.2. Enumera, explica e ilustra con exemplos os aspectos fundamentais que caracterizan o proceso da romanización de Hispania e Gallaecia, sinalando a súa influencia na historia posterior do noso país.

CCB3.2.2. Sinala semellanzas e diferenzas entre os mitos da antigüidade clásica e os pertencentes a outras culturas, comparando o seu tratamento na literatura ou na tradición relixiosa.

CCB3.2.3. Recoñece e ilustra con exemplos o mantemento do mítico e da figura do heroe na nosa cultura, analizando a influencia da tradición clásica neste fenómeno e sinalando as principais semellanzas e diferenzas que se observan entre ambos os tratamentos, asociándoas a outros trazos culturais propios de cada época.

CCB3.3.1. Enumera e explica as principais características da relixión grega, póndoas en relación con outros aspectos básicos da cultura helénica e establecendo comparacións con manifestacións relixiosas propias doutras culturas.

CCB3.4.1. Distingue a relixión oficial de Roma dos cultos privados, e explica os trazos que lles son propios.

0, 4

CCB5.1.1. Nomea os principais sistemas políticos da antigüidade clásica e describe, dentro de cada un, a forma de distribución e o exercicio do poder, as institucións, o papel que estas desempeñan e os mecanismos de participación política.

CCB5.2.1. Describe a organización das sociedades grega e romana, explicando as características das clases sociais e os papeis asignados a cada unha, relacionando estes aspectos cos valores cívicos da época e comparándoos cos actuais.

CCB5.2.2. Describe as principais características e a evolución dos grupos que compoñen as sociedades grega e romana.

CCB5.3.1. Identifica e explica os papeis que desempeña dentro da familia cada un dos seus membros, identificando e explicando a través deles estereotipos culturais e comparándoos cos actuais.

CCB5.4.1. Identifica e describe os tipos de vivenda, o modo de alimentación, os hábitos de hixiene e a vestimenta

0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0,4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 43 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

en Grecia e Roma.

CCB5.4.2. Identifica e describe formas de traballo e relaciónaas cos coñecementos científicos e técnicos da época, e explica a súa influencia no progreso da cultura occidental.

CCB5.5.1. Describe as principais formas de lecer das sociedades grega e romana, analizando a súa finalidade, os grupos aos que van dirixidas e a súa función no desenvolvemento da identidade social.

CCB5.6.1. Explica a orixe e a natureza dos Xogos Olímpicos, comparándoos e destacando a súa importancia con respecto a outras festividades deste tipo existentes na época, e comenta o seu mantemento no mundo moderno, establecendo semellanzas e diferenzas entre os valores culturais aos que se asocian en cada caso.

CCB6.4.1. Enumera e localiza nun mapa as principais ramas da familia das linguas indoeuropeas, sinalando os idiomas modernos que se derivan de cada unha e os aspectos lingüísticos que evidencian o seu parentesco.

CCB6.5.1. Identifica as linguas que se falan en Europa e en España, diferenciando pola súa orixe as romances e as non romances, e delimita nun mapa as zonas onde se utilizan.

CCB1.2.1. Enumera aspectos do marco xeográfico que poden ser considerados determinantes no desenvolvemento das civilizacións grega e latina, e achega exemplos para ilustrar e xustificar as súas formulacións.

CCB2.1.1. Sabe enmarcar determinados feitos históricos nas civilizacións grega e romana e no período histórico correspondente, póndoos en contexto e relacionándoos con outras circunstancias contemporáneas.

CCB2.2.1. Distingue con precisión as etapas da historia de Grecia e Roma, nomeando e situando no tempo os principais fitos asociados a cada unha delas.

0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4

44 / 199

IES Salvaterra de Miño

CuCa 3º ESO

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Competencia en sentido da iniciativa e espíritu emprendedor (CSIEE) Estándares de aprendizaxe que contribúen a súa adquisición (3)

Ponderación relativa: 6% Ponderación dos estándares:

CCB2.2.1. Distingue con precisión as etapas da historia de Grecia e Roma, nomeando e situando no tempo os principais fitos asociados a cada unha delas.

CCB5.2.1. Describe a organización das sociedades grega e romana, explicando as características das clases sociais e os papeis asignados a cada unha, relacionando estes aspectos cos valores cívicos da época e comparándoos cos actuais.

CCB5.5.1. Describe as principais formas de lecer das sociedades grega e romana, analizando a súa finalidade, os grupos aos que van dirixidas e a súa función no desenvolvemento da identidade social.

3, 3 3, 3 3, 3

45 / 199

IES Salvaterra de Miño

CuCa 3º ESO

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Competencia en Conciencia e expresións culturais (CCEC) Estándares de aprendizaxe que contribúen a súa adquisición (25)

Ponderación relativa: 50% Ponderación dos estándares:

CCB2.3.1. Explica a romanización de Hispania e Gallaecia, describindo as súas causas e delimitando as súas fases.

CCB2.3.2. Enumera, explica e ilustra con exemplos os aspectos fundamentais que caracterizan o proceso da romanización de Hispania e Gallaecia, sinalando a súa influencia na historia posterior do noso país.

CCB3.1.1. Pode nomear coa súa denominación grega e latina os principais deuses e heroes da mitoloxía grecolatina, sinalando os trazos que os caracterizan, os seus atributos e o seu ámbito de influencia, explicando a súa xenealoxía e establecendo as relacións entre os diferentes deuses.

CCB3.2.1. Identifica dentro do imaxinario mítico deuses, semideuses e heroes, e explica os principais aspectos que os diferencian.

CCB3.2.2. Sinala semellanzas e diferenzas entre os mitos da antigüidade clásica e os pertencentes a outras culturas, comparando o seu tratamento na literatura ou na tradición relixiosa.

CCB3.2.3. Recoñece e ilustra con exemplos o mantemento do mítico e da figura do heroe na nosa cultura, analizando a influencia da tradición clásica neste fenómeno e sinalando as principais semellanzas e diferenzas que se observan entre ambos os tratamentos, asociándoas a outros trazos culturais propios de cada época.

CCB3.2.4. Recoñece referencias mitolóxicas nas artes plásticas, sempre que sexan claras e sinxelas, describindo, a través do uso que se fai destas, os aspectos básicos que en cada caso se asocian á tradición grecolatina.

CCB3.3.1. Enumera e explica as principais características da relixión grega, póndoas en relación con outros aspectos básicos da cultura helénica e establecendo comparacións con manifestacións relixiosas propias doutras culturas.

CCB3.4.1. Distingue a relixión oficial de Roma dos cultos privados, e explica os trazos que lles son propios.

0, 4

CCB4.1.1. Recoñece os trazos básicos da arte clásica nas manifestacións artísticas antigas e actuais.

CCB4.1.2. Realiza eixes cronolóxicos e sitúa neles aspectos relacionados coa arte grecolatina, asociándoos a outras manifestacións culturais ou a fitos históricos.

CCB4.2.1. Recoñece as características esenciais das arquitecturas grega e romana, identificando en imaxes a orde arquitectónica á que pertencen distintos monumentos, para razoar a súa resposta.

CCB4.3.1. Recoñece esculturas gregas e romanas en imaxes, encádraas nun período histórico e identifica nelas motivos mitolóxicos, históricos ou culturais.

CCB4.4.1. Describe as características, os principais elementos e a función das grandes obras públicas romanas, explicando e ilustrando con exemplos a súa importancia para o desenvolvemento do Imperio e a súa influencia en modelos urbanísticos posteriores.

CCB4.5.1. Localiza nun mapa os principais monumentos clásicos do patrimonio español e europeo, identificando a partir de elementos concretos o seu estilo e súa cronoloxía aproximada.

CCB6.1.1. Recoñece tipos de escritura, clasifícaos consonte súa natureza e a súa función, e describe os trazos que os distinguen.

CCB6.2.1. Nomea e describe os trazos principais dos alfabetos máis utilizados no mundo occidental, diferenciándoos doutros tipos de escrituras, e explica a súa orixe.

0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4

46 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

CCB6.3.1. Explica a influencia dos alfabetos grego e latino na formación dos alfabetos actuais, e sinala nestes últimos a presenza de determinados elementos tomados dos primeiros.

CCB6.4.2.Describe a evolución das linguas romances a partir do latín como un proceso histórico, explicando e ilustrando con exemplos os elementos que evidencian do xeito máis visible a súa orixe común e o parentesco existente entre elas.

CCB6.11.1. Describe as características esenciais dos xéneros literarios grecolatinos e recoñece a súa influencia na literatura posterior.

CCB6.12.1. Nomea aos autores máis representativos da literatura grecolatina, encádraos no seu período histórico e cita as súas obras máis coñecidas.

CCB7.2.1. Demostra a pervivencia da mitoloxía e os temas lexendarios mediante exemplos de manifestacións artísticas contemporáneas nas que están presentes estes motivos.

CCB2.3.1. Explica a romanización de Hispania e Gallaecia, describindo as súas causas e delimitando as súas fases.

CCB2.3.2. Enumera, explica e ilustra con exemplos os aspectos fundamentais que caracterizan o proceso da romanización de Hispania e Gallaecia, sinalando a súa influencia na historia posterior do noso país.

CCB3.1.1. Pode nomear coa súa denominación grega e latina os principais deuses e heroes da mitoloxía grecolatina, sinalando os trazos que os caracterizan, os seus atributos e o seu ámbito de influencia, explicando a súa xenealoxía e establecendo as relacións entre os diferentes deuses.

0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4 0, 4

47 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

5. 3. PROGRAMACIÓN DE LATÍN 4º ESO.

“O papel heurístico das linguas constitúe un reto para o sistema educativo, pois son instrumento de comunicación e de interacción social, de conservación e transmisión de coñecemento, de participación cidadá na vida social, de investigación, creación, experimentación e descuberta. E as linguas achégannos ao xeito de vida e ás formas de pensamento doutros pobos e dos seus patrimonios culturais.

A lingua apréndese non para falar, ler ou escribir sobre a lingua, senón para falar, ler e escribir sobre emocións, afectos e aventuras, sobre o mundo, como medio das relacións interpersoais e recoñecemento da alteridade, motor do noso pensamento e das nosas reflexións, e porta de acceso ao coñecemento. Neste marco, a formación lingüística no contexto escolar é un instrumento para a equidade, xa que debe facilitar os medios necesarios para comunicar no ámbito educativo e na vida profesional e social, nomeadamente en contextos formais e educativos, ademais de sensibilizar cara a usos creativos e lúdicos das linguas, e achegar ao patrimonio literario e cultural que estas propician.

O Consello de Europa, a través de sucesivos proxectos, está comprometido nunha política lingüística dirixida a protexer e desenvolver a herdanza lingüística e a diversidade cultural de Europa como fonte de enriquecemento mutuo, así como a facilitar a mobilidade persoal dos seus cidadáns e das súas cidadás, e o intercambio de ideas. O Marco Común Europeo de Referencia para as Linguas (MCER), publicado en 2001, é un documento de particular transcendencia, non só como ferramenta práctica para propiciar a reflexión sobre o ensino das linguas e a transparencia de cursos, programas e titulacións entre os estados e dentro deles, senón tamén polo recoñecemento da competencia plurilingüe e intercultural, que transcende o concepto de multilingüismo, no seu día piar dos enfoques das políticas lingüísticas máis abertas ao recoñecemento da diversidade. Hoxe, o MCER constitúe unha referencia para proxectos e documentos clave do Consello de Europa, como a "Guía para a elaboración e posta en marcha de currículos para unha educación plurilingüe e intercultural" (2010), na que se desenvolve a noción de plurilingüismo como eixe dun enfoque centrado na rede de relacións entre distintas linguas e culturas. Nesta mesma liña, enmárcanse o informe do Foro Intergobernamental Europeo "O dereito dos estudantes á calidade e á equidade en educación. O papel das competencias lingüísticas e interculturais", mantido en Xenebra en novembro 2010, e a Conferencia intergobernamental "Calidade e inclusión en educación: o papel único das linguas", mantida en Estrasburgo en setembro de 2013. En ambos os foros europeos, recoñécese a importancia da competencia lingüística e da circulación de competencias entre as linguas para lograr un maior dominio da linguaxe, clave para a inclusión social e o éxito escolar.

A educación plurilingüe e intercultural considera, con carácter xeral, a aprendizaxe de todas as linguas e culturas e, de maneira específica, os enfoques plurais transversais e integradores no seu ensino e na súa aprendizaxe. A súa finalidade é retirar barreiras artificiais entre as linguas, encerradas tradicionalmente nos sistemas escolares en compartimentos estancos, e promover o uso integral do repertorio lingüístico, discursivo, estratéxico e intercultural que posúe o alumnado e que vai adquirindo ao longo das súas diversas experiencias lingüísticas dentro e fóra do ámbito educativo. Xa que logo, o/a aprendiz plurilingüe realizará transferencias de coñecementos e experiencias lingüísticas adquiridos nunha lingua para abordar tarefas de comunicación, creación e aprendizaxe noutra lingua diferente. Esta capacidade de transferencia non só permite descubrir as regularidades dunha lingua total ou parcialmente descoñecida e relacionalas, desde o punto de vista teórico, coas regularidades observadas noutras linguas que coñece, ou 48 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

identificar termos emparentados en todas as linguas, senón que, ademais, promove a tolerancia perante palabras descoñecidas, nomeadamente importante nos contextos de comprensión que necesitan a fluidez, como son a lectura extensiva e a comprensión de textos orais sen posibilidade de verificación do entendido. A competencia plurilingüe facilitará, daquela, a inferencia de significados e o desenvolvemento de competencias heurísticas eficaces para identificar os elementos esenciais e secundarios nun texto descoñecido.

Pola súa banda, mediante o diálogo intercultural póñense en xogo dispositivos de relación social esenciais, como son o recoñecemento do outro como lexítimo, o reforzamento da identidade propia no recoñecemento da identidade das demais persoas, a aceptación da diversidade persoal, social e cultural, e o respecto dos dereitos fundamentais.

No contexto escolar, a aprendizaxe das linguas está dirixida ao logro de obxectivos similares, aínda que con diferentes niveis de dominio. Por iso, un estudo integrado de todas as linguas posibilita, por unha banda, que os contidos, os procesos e as estratexias que se traballan nunha lingua sexan igualmente utilizados nas actividades lingüísticas de comprensión e produción nas demais e, por outra, que se poida focalizar, no proceso de ensino e aprendizaxe, nos elementos diferenciadores e en todos aqueles aspectos que teñen incidencia directa na capacidade de comunicarse adecuadamente. Así, o coñecemento morfolóxico ou léxico dunha lingua pode axudar á comprensión noutra lingua; as estratexias de comprensión de lectura desenvolvidas nunha lingua poden ser transferidas para a lectura noutros idiomas; o coñecemento da estrutura dos textos descritivos permitirá producilos en calquera lingua; e o coñecemento das normas que ordenan as relacións entre xeracións, sexos, clases e grupos sociais nunha lingua, informa e sensibiliza sobre a necesidade de coñecer e respectar as normas que rexen a dimensión social do uso da lingua noutra comunidade lingüística.

Por outra banda, o tratamento integrado das linguas debe considerar o punto de partida diferente de cada unha delas. Xa que logo, non se pode esquecer a situación de minorización da lingua galega, que cómpre atender e dinamizar adecuadamente. Con esa finalidade, é preciso favorecer o uso e a aprendizaxe desta lingua de xeito que se impulse a súa normalización e se venzan as dificultades da súa menor presenza e repercusión social, motivadas en moitos casos por prexuízos que é necesario desmontar e superar. O alumnado galego debe rematar a súa escolarización co nivel de usuario competente nas dúas linguas oficiais, galego e castelán, o que implica a utilización adecuada e eficaz das dúas linguas nun amplo repertorio de situacións comunicativas, propias de diferentes ámbitos, cun grao crecente de formalidade e complexidade.

Finalmente, a situación de sociedade multilingüe e plural na que vivimos solicita un enfoque metodolóxico de carácter plurilingüe que potencie o desenvolvemento comunicativo do alumnado nas linguas que adquira ao longo da súa vida, con independencia da diferenza de fins e niveis de dominio con que as utilice, e que os faga conscientes da riqueza que supón ser unha persoa plurilingüe para o desenvolvemento cognitivo e social, e o éxito escolar. Isto implica un tratamento integrado das linguas que o alumnado está a aprender nas aulas. No caso das áreas de Lingua Castelá e Literatura e de Lingua Galega e Literatura, os currículos presentan contidos similares en gran medida, e unha distribución igualmente similar en cada un dos cursos que conforman a educación secundaria obrigatoria e o bacharelato. Evidentemente, cada lingua ten as súas características propias, que requiren un tratamento e un traballo específicos, pero hai determinados aspectos do currículo que, pola afinidade ou similitude que presentan en ambas as áreas, precisan ben seren abordados de maneira parella, ben seren presentados só nunha lingua pero traballados e practicados en cada unha delas, e utilizar a mesma terminoloxía nas dúas linguas para non dificultar innecesariamente o proceso de aprendizaxe do alumnado. Por tanto, o profesorado implicado no proceso de ensino e aprendizaxe de Lingua Castelá e Literatura e de Lingua Galega e Literatura, en cada curso de ambas as etapas, deberá organizar o seu labor nun currículo integrado, que transcenda as linguas nas que un/unha aprendiz sexa capaz de comunicarse. Isto supón recoñecer a existencia

49 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

dunha competencia global para a comunicación lingüística e implica non só evitar a repetición de contidos nos aspectos comúns á aprendizaxe de calquera lingua, como son as estratexias de lectura ou o proceso de escritura, a tipoloxía textual ou a definición de termos lingüísticos; senón tamén, e especialmente, priorizar a realización de actividades comunicativas de produción e comprensión de textos orais e escritos, pois destas depende o desenvolvemento da competencia xeral en comunicación lingüística.

Ademais, nos centros docentes teñen presenza linguas estranxeiras que tamén se abordan na aula desde un enfoque comunicativo e intercultural, pois o coñecemento dos valores e as crenzas compartidas por grupos sociais doutros países resulta esencial para a comunicación nesta sociedade globalizada.

Así, para o tratamento integrado de linguas é preciso que, igual que acontece non caso das dúas linguas cooficiais, haxa unha coordinación entre o profesorado destas e o de linguas estranxeiras, para evitar a repetición de contidos na liña das que se mencionaron para as linguas ambientais, e para unificar a terminoloxía. Non se pode esquecer que o achegamento do alumnado á lingua estranxeira se produce, na maior parte dos casos, partindo das linguas próximas, a materna e ambientais.

Igualmente presentes nas aulas están as linguas clásicas, o latín e o grego, cuxo estudo a nivel fonético, morfosintáctico e léxico proporciona unha sólida base para o perfeccionamento no manexo doutras linguas. Desempeñan, pois, un papel relevante como soporte lingüístico da maioría das linguas e para a comprensión do léxico culto que forma gran parte da terminoloxía científica e técnica actual nas linguas que o alumnado coñece ou estuda; sen esquecer o enriquecemento cultural que lle proporciona o coñecemento dos aspectos que se inclúen na civilización clásica, berce da Europa actual, como son, entre outros, a mitoloxía, a relixión ou as súas creacións literarias e artísticas, que tanta influencia tiveron en épocas posteriores e seguen a ter hoxe en día. Xa que logo, é esencial a incorporación das linguas clásicas ao currículo integrado das linguas, para reforzar a reflexión lingüística do noso alumnado e fortalecer o seu acceso á cultura literaria.

Resulta obvio que, para a posta en práctica destes currículos integrados e o logro dos obxectivos plurilingües e interculturais que se perseguen, o profesorado é un elemento determinante, xa que deberá potenciar unha metodoloxía adecuada para levar a cabo enfoques comunicativos e proxectos plurais e transversais, promover a reflexión metacomunicativa e metalingüística e o contraste entre linguas, ou asegurar accións coordinadas entre os departamentos lingüísticos para decidir, entre outros, desde que lingua abordar o estudo dos xéneros discursivos ou as estratexias e os procesos cognitivos que están na base das actividades lingüísticas. Todo isto coa finalidade de construír en cada centro docente a coherencia pedagóxica no ensino das linguas.

As materias cuxos currículos se desenvolven ao abeiro desta introdución, as linguas, teñen como obxectivo o desenvolvemento da competencia comunicativa do alumnado, entendida en todas as súas vertentes: pragmática, lingüística, sociolingüística e literaria. Así, achegan as ferramentas e os coñecementos necesarios para desenvolverse satisfactoria e eficazmente en calquera situación de comunicación da vida privada, social e profesional.

Eses coñecementos, que articulan os procesos de comprensión e expresión oral por unha banda, e de comprensión e expresión escrita por outra, constitúen instrumentos esenciais para a aprendizaxe no ámbito educativo e, posteriormente, ao longo da vida.

A reflexión literaria, presente nun bloque de contidos nas linguas ambientais, o galego e o castelán, e nas linguas clásicas, a través da lectura, mediante a comprensión e interpretación de textos significativos favorece o coñecemento das posibilidades expresivas da lingua, desenvolve a capacidade crítica e creativa dos/das estudantes, dálles acceso á memoria, á creatividade, á imaxinación, á descuberta das outras persoas, ao coñecemento doutras épocas e

50 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

culturas, e enfróntaos/as a situacións, sentimentos e emocións nunca experimentados, que enriquecen a súa visión do mundo e favorecen o coñecemento deles/as mesmos/as.

En definitiva, estas materias lingüísticas perseguen o obxectivo último de contribuír á formación de cidadáns e cidadás cunha competencia comunicativa que lles permita interactuar satisfactoriamente en todos os ámbitos que forman e van formar parte da súa vida. Isto esixe unha reflexión sobre os mecanismos de usos orais e escritos da súa propia lingua, e das outras linguas que estudan e coñecen, e a capacidade de interpretar e valorar o mundo, de formar as súas opinións, propias, claras e fundamentadas, e de gozar, a través da lectura crítica de obras literarias.

A materia de Latín na etapa da ESO ten como principal finalidade introducir o alumnado no coñecemento dos aspectos esenciais da lingua e da cultura latinas, facendo fincapé ao mesmo tempo no papel que estas desempeñan en tanto que orixe e fundamento das linguas romances e da cultura occidental, o que coñecemos como herdanza clásica.

Esta mesma perspectiva está tamén presente no currículo básico para bacharelato, malia perseguirse nesta etapa un estudo máis en profundidade da lingua, xa que, ben pola súa estrutura interna de funcionamento, ben polo seu caudal léxico, está moi presente nas linguas utilizadas e estudadas polos alumnos e as alumnas.

O estudo do latín como lingua flexiva proporciona mediante a comparación unha sólida base científica para o estudo e o perfeccionamento progresivo no manexo doutras linguas.

O idioma latino, logo de adquiridos uns mínimos coñecementos sobre os seus mecanismos morfosintácticos e o seu léxico, permite entender as linguas romances como resultado dunha evolución e atopar paralelismos entre elas que axuden no seu estudo.

O estudo da orixe e a evolución do latín ás linguas romances proporciónalle ao alumnado os instrumentos necesarios para comprender e analizar os procesos de cambios fonéticos, morfosintácticos e semánticos que deron lugar aos procedementos que rexen hoxe as súas linguas, e axuda a incrementar de xeito notable o seu léxico. A reflexión sobre o léxico coñecido, a adquisición de novas palabras e a comprensión das estruturas da lingua latina interveñen de xeito notable no uso máis eficaz da lingua propia como instrumento de aprendizaxe, comunicación e interpretación da realidade. É recomendable comezar o estudo do latín de cuarto de ESO cun método natural, no que as regras morfosintácticas se deduzan da práctica da lectura e da tradución, deixando para os cursos de primeiro e segundo de bacharelato un estudo máis pormenorizado.

O estudo da herdanza clásica, obxecto desta materia, non só está presente na lingua latina, pois abordará tamén os diferentes aspectos que se inclúen no que coñecemos como civilización latina, berce da Europa actual. Ademais da descrición do seu marco xeográfico e do estudo dos principais fitos históricos, haberá lugar tamén para unha análise das súas estruturas sociopolíticas, da súa vida cotiá, e manifestacións culturais como os espectáculos públicos ou as súas creacións literarias e artísticas, a enxeñaría e o urbanismo, a mitoloxía e a relixión.

Partindo desta perspectiva, o estudo da materia organízase en bloques que, con lixeiros matices, se repiten en todos os cursos.

Os devanditos bloques refírense tanto a cuestións lingüísticas como a temas culturais, tendo en conta que ambos os dous aspectos constitúen dúas facetas inseparables e complementarias para o estudo da civilización romana, sen as que non é posible apreciar a importancia do legado latino na súa verdadeira dimensión.

51 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

O primeiro destes bloques estuda o latín como orixe das linguas romances e ten un trato lixeiramente diferente para os cursos de cuarto de ESO e primeiro de bacharelato, e o curso de segundo de bacharelato. Os contidos dos dous primeiros cursos comezan coa análise das linguas do mundo, para seguir co estudo do indoeuropeo e as súas familias lingüísticas, a orixe, a evolución e as etapas do latín e as linguas romances. A continuación, e xa para os tres cursos, preténdese analizar o papel que desempeñou a lingua latina na formación do galego, do castelán e das demais linguas romances que se falan na actualidade en Europa e noutros países do mundo, mediante o estudo do mantemento de elementos lingüísticos latinos nesas linguas e a análise dos procesos de evolución fonética, morfosintáctica e semántica.

O seguinte bloque, deseñado só para latín de cuarto de ESO e primeiro de bacharelato, aborda os elementos básicos da lingua latina, comezando por percorrer os sistemas de escritura coñecidos, para analizar despois a orixe e a evolución do abecedario latino e a súa pronuncia.

Os dous bloques seguintes, comúns aos tres cursos, tratan aspectos netamente lingüísticos, centrándose desta vez na morfoloxía e na sintaxe, os outros dous niveis de descrición e explicación do sistema, ademais da fonética e a semántica, dúas realidades inseparables que conforman e integran o aspecto gramatical. Preténdese iniciar o alumnado no concepto de flexión, estudando a estrutura interna das palabras e os elementos formais destas que serven para definir a relación que manteñen con outras dentro da oración. A sintaxe tamén se ocupa de estudar as estruturas oracionais latinas e os elementos que definen as súas construcións máis características, introducindo progresivamente niveis de maior complexidade, co propósito fundamental da comprensión e a interpretación dos textos.

Nos cursos de cuarto de ESO e primeiro de bacharelato dedicouse un bloque ao estudo da civilización latina, co fin de identificar non só os feitos máis importantes da súa historia, senón tamén os aspectos propios da súa organización política, social e militar, e da súa identidade cultural, sen esquecer o estudo da vida cotiá, a relixión e a mitoloxía, cuxa influencia resulta decisiva para a configuración do imaxinario occidental. Preténdese tamén iniciar o alumnado no coñecemento dalgunhas das manifestacións artísticas máis significativas da antigüidade romana, entre as que destacan por unha banda as relativas ás artes plásticas e, máis concretamente, a escultura e a arquitectura, e pola outra, as literarias.

O estudo máis en profundidade destas últimas resérvase para o curso de segundo de bacharelato, que conta cun bloque específico para a literatura latina, no que un mellor coñecemento da lingua lle permitirá ao alumnado entrar en contacto directo con algúns fragmentos das obras orixinais, afondando deste xeito na comprensión dos textos literarios clásicos latinos para comprender as claves da sociedade en que viron a luz e valorar a influencia que os autores latinos tiveron ao longo dos séculos.

Se, como dixemos, a lingua e a cultura constitúen dúas realidades inseparables e complementarias para afondar no coñecemento da civilización latina, non existe mellor instrumento para o estudo de ambas que os propios textos, aos que está dedicado outro dos bloques de contidos previstos en todos os cursos. Preténdese deste xeito facer fincapé na necesidade de estudar desde o primeiro momento a lingua no seu contexto real, como mecanismo de expresión intelectual e estética no que se exemplifican os contidos lingüísticos estudados. Para lograr este obxectivo, ademais do labor de tradución, deberase tratar o latín como unha lingua viva coa que traballar tamén a comunicación oral e escrita.

Por último, nos tres cursos dedícase un bloque ao estudo do léxico, entendendo que este resulta imprescindible para avanzar no coñecemento de calquera lingua. Dentro deste ámbito préstase especial atención á etimoloxía, non só porque esta serve para pór de manifesto o mantemento das raíces latinas nas linguas modernas, senón ademais porque axuda o alumnado a adquirir unha mellor comprensión da súa propia lingua, axudándolle a

52 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

precisar o significado de termos coñecidos ou a descubrir o de outros que non utilizara anteriormente, e incorporándoos ao seu vocabulario habitual.

Así, dedícase un especial interese á composición e á derivación culta, onde se analizan prefixos, lexemas e sufixos de orixe grega e latina.

Abondando nesta última idea, abórdase o estudo das locucións e as expresións latinas de uso actual, non só para coñecer o seu significado, senón tamén para saber empregalas nun contexto adecuado.”

(Decreto 86/2015, Anexo I Bloque de materias troncais)

53 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

5. 3. 1. Curriculum Latín 4º ESO (Decreto 86/2015, Anexo I Bloque de materias troncais) Latín. 4º de ESO Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. O latín, orixe das linguas romances § f

§ B1.1. Marco xeográfico da lingua.

§ B1.1. Coñecer e localizar en mapas o marco § LAB1.1.1. Sinala sobre un mapa o marco xeográfico § CMCCT

xeográfico da lingua latina.

§ ñ § o

§ e § ñ

§ ñ

lingüísticas.

maioría das linguas faladas en Europa actualmente.

§ ñ

lingüísticas.

lingüísticas e localizalas nun mapa.

§ ñ § o

§ CD § CSC

linguas indoeuropeas e as súas familias, delimitando § CAA nun mapa a zona de orixe e as zonas de expansión. § CMCCT Identifica as linguas que se falan § CSC actualmente en Europa, diferenciando pola súa orixe § CAA entre indoeuropeas e non indoeuropeas, clasifica as § CD primeiras en familias lingüísticas e delimita nun mapa as zonas onde se utilizan.

§ B1.3. Linguas de España: linguas romances e non § B1.4. Coñecer as orixes das linguas faladas en § LAB1.4.1. Identifica as linguas que se falan en § CSC

romances.

España, clasificalas e localizalas nun mapa.

§ o

§ f

§ CAA

§ B1.2. O indoeuropeo. Linguas indoeuropeas e familias § B1.3. Agrupar as linguas indoeuropeas en familias § LAB.1.3.1.

§ o

§ l

§ CCEC

§ B1.2. O indoeuropeo. Linguas indoeuropeas e familias § B1.2. Identificar o indoeuropeo como a lingua nai da § LAB.1.2.1. Define o indoeuropeo e recoñece as § CD

§ o § l

no que se sitúa en distintos períodos a civilización romana, delimitando o seu ámbito de influencia e situando con precisión puntos xeográficos, cidades ou restos arqueolóxicos coñecidos pola súa relevancia histórica.

§ B1.4.

Palabras semicultismos.

patrimoniais,

cultismos

España, diferenciando pola súa orixe as romances e § CAA as non romances, e delimita nun mapa as zonas onde § CD se utilizan.

e § B1.5. Distinguir e identificar palabras patrimoniais, § LAB.1.5.1. Identifica e diferencia palabras § CCL cultismos e semicultismos. patrimoniais, cultismos e semicultismos, en relación § CAA co termo de orixe.

54 / 199

IES Salvaterra de Miño § b § ñ § o

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

§ B1.5.

Nocións básicas de evolución fonética, § B1.6. Coñecer e aplicar as regras fundamentais da § LAB.1.6.1. Realiza evolucións de termos latinos ao § CCL morfolóxica e semántica do latín ao galego e ao evolución fonética do latín ao galego e ao castelán, galego e ao castelán aplicando as regras fonéticas de § CAA castelán. partindo dos étimos latinos. evolución.

Bloque 2. Sistema da lingua latina: elementos básicos

§ e

§ B2.1. Orixes da escritura. Sistemas de escritura.

§ B2.1. Coñecer diferentes sistemas de escritura e § LAB2.1.1. Recoñece diferentes tipos de escritura e § CD

distinguilos do alfabeto. § e

§ B2.2. Orixes do alfabeto latino.

§ B2.3. Pronuncia do latín.

§ CCEC

§ B2.2. Coñecer a orixe do alfabeto nas linguas § LAB2.2.1. Explica a orixe do alfabeto de diferentes § CAA

modernas e identificar os tipos de alfabeto empregados hoxe en día en Europa.

§ h

clasifícaos consonte a súa natureza e a súa función.

linguas partindo do abecedario latino, sinala as § CD principais adaptacións que se producen en cada unha delas, recoñece os tipos de alfabetos usados actualmente en Europa e relaciona cada un coas linguas que os empregan.

§ B2.3. Coñecer e aplicar con corrección as normas § LAB2.3.1. Le en voz alta textos latinos de certa § CCL

básicas de pronuncia en latín.

extensión coa pronuncia correcta.

Bloque 3. Morfoloxía § b

§ B3.1. Formantes das palabras.

§ B3.1. Identificar e distinguir os formantes das § LAB3.1.1. Descompón palabras nos seus formantes, § CMCCT

palabras.

§ e

§ B3.2. Tipos de palabras: variables e invariables.

§ B3.2. Distinguir e clasificar tipos de palabras.

sinalando e diferenciando lexemas e morfemas, e § CCL servíndose destes para identificar desinencias e explicar o concepto de flexión e paradigma. § LAB3.2.1. Distingue palabras variables e invariables, § CAA

explica os trazos que permiten identificalas e define § CCL criterios para clasificalas. § e

§ B3.3. Concepto de declinación e conxugación.

§ b § e

§ B3.3. Comprender o concepto de declinación e § LAB3.3.1. Define o concepto de declinación e § CAA

conxugación.

§ b

conxugación.

§ CCL

§ B3.4. Flexión nominal e pronominal: substantivos, § B3.4. Coñecer as declinacións, encadrar as palabras § LAB3.4.1.

adxectivos e pronomes.

dentro da súa categoría e declinación, enuncialas e declinalas correctamente.

Enuncia correctamente substantivos, § CD adxectivos e pronomes en latín, distíngueos a partir § CCL do seu enunciado e clasifícaos segundo a súa categoría e a súa declinación.

§ LAB3.4.2.

Declina palabras e sintagmas en § CCL concordancia, aplicando correctamente para cada § CAA palabra o paradigma de flexión correspondente.

55 / 199

IES Salvaterra de Miño § b

§ B3.5. Flexión verbal.

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

§ B3.5. Coñecer as conxugacións, encadrar os verbos § LAB3.5.1. Identifica as conxugacións verbais latinas e § CAA

dentro da súa conxugación, enuncialos e conxugalos correctamente.

§ e

clasifica os verbos segundo a súa conxugación a § CCL partir do seu enunciado. § LAB3.5.2. Coñece e identifica as formas que § CCL

compoñen o enunciado dos verbos de paradigmas § CAA regulares e recoñece a partir destas os modelos de conxugación. § e

§ B3.5. Flexión verbal.

§ B3.6. Recoñecer as formas dos tempos verbais § LAB3.6.1. Identifica correctamente as principais § CAA

formados a partir do tema de presente e perfecto, tanto en voz activa como en voz pasiva, así como as formas non persoais do verbo: infinitivo de presente activo e participio de perfecto.

§ b § h § ñ § o

formas derivadas de cada tema verbal latino: en voz § CCL activa o modo indicativo, tanto do tema de presente como do tema de perfecto; en pasiva, o presente, o pretérito imperfecto, o futuro imperfecto e o pretérito perfecto de indicativo. § LAB3.6.2. Cambia de voz as formas dos tempos § CD

verbais do presente, pretérito imperfecto, futuro § CCL imperfecto e pretérito perfecto de indicativo. § LAB3.6.3. Identifica formas non persoais do verbo, § CAA

como o infinitivo de presente activo e o participio de § CCL perfecto. § LAB3.6.4. Traduce correctamente ao galego e ao § CCL

castelán diferentes formas verbais latinas.

Bloque 4. Sintaxe § f

§ B4.1. Elementos da oración.

§ B4.1. Coñecer e analizar as funcións das palabras na § LAB4.1.1. Analiza morfolóxica e sintacticamente § CMCCT

oración.

§ h

§ B4.2. Casos latinos.

frases e textos adaptados, identificando correctamente as categorías gramaticais presentes nas palabras con flexión e explicando as funcións na oración.

§ B4.2. Coñecer os nomes dos casos latinos e § LAB4.2.1. Enumera correctamente os nomes dos § CAA

identificar as súas principais funcións na oración, e saber traducir os casos á lingua materna adecuadamente.

casos que existen na flexión nominal e pronominal § CCL latina, e explica as principais funcións que realizan dentro da oración. § LAB4.2.2. Traduce correctamente á súa lingua os § CCL

casos latinos presentes nos textos e redacta en lingua latina pequenas frases, onde practica o seu uso.

56 / 199

IES Salvaterra de Miño § e

Programación 2018-19

§ B4.3. Concordancia.

Departamento Clásicas

§ B4.3. Recoñecer as regras de concordancia na lingua § LAB4.3.1. Recoñece nos textos as regras e a § CCL

latina e a súa correspondencia no galego e no castelán. § b

§ B4.4.

Oración predicativas.

simple:

oracións

atributivas

§ e

§ B4.5. Oración composta: oracións coordinadas.

concordancia latina, e redacta en lingua latina pequenas frases, onde practica o seu uso.

e § B4.4. Recoñecer e clasificar os tipos de oración § LAB4.4.1. Compara e clasifica tipos de oracións § CMCCT simple. simples, e identifica as súas características. § CCA § CCL § B4.5. Distinguir as oracións simples das compostas.

§ LAB4.5.1. Compara e clasifica tipos de oracións § CAA

compostas, e diferénciaas das oracións simples.

§ CMCCT § CCL

§ h

§ B4.6. Construcións de infinitivo e de participio máis § B4.6. Identificar, distinguir e traducir correctamente as § LAB4.6.1. Recoñece, dentro de frases e textos § CCL

transparentes.

construcións de transparentes.

infinitivo

e

participio

máis

sinxelos, as construcións de infinitivo e participio máis transparentes, e analízaas e tradúceas correctamente.

Bloque 5. Roma: historia, cultura e civilización § a

§ B5.1. Períodos da historia de Roma.

§ B5.1. Coñecer os feitos históricos das etapas da § LAB5.1.1. Distingue as etapas da historia de Roma e § CSC

historia de Roma, encadralos no seu período correspondente e realizar eixes cronolóxicos.

§ f § e § ñ

explica os seus trazos esenciais e as circunstancias § CSIEE que interveñen no paso de unhas a outras. § CD § LAB5.1.2.

Sabe enmarcar determinados feitos § CAA históricos no período histórico correspondente. § CCEC § CSC

§ LAB5.1.3. Pode elaborar eixes cronolóxicos nos que § CD

se representan fitos históricos salientables, § CAA consultando diferentes fontes de información. § CMCCT § LAB5.1.4. Describe algúns dos principais fitos § CSC

históricos da civilización latina, e explica a grandes § CCEC liñas as circunstancias en que teñen lugar e as súas § CCL principais consecuencias. § a § ñ

§ B5.2. Organización política e social de Roma.

§ B5.2.

Coñecer os trazos fundamentais organización política e social de Roma.

da § LAB5.2.1. Describe os trazos esenciais que § CSIEE caracterizan as sucesivas formas de organización do § CSC sistema político romano. § CCL § LAB5.2.2. Describe a organización da sociedade § CSIEE

57 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas romana e explica as características das clases sociais § CSC e os papeis asignados a cada unha delas, en § CCEC comparación cos actuais. § CCL

§ c

§ B5.3. A familia romana.

§ B5.3. Coñecer a composición da familia e os papeis § LAB5.3.1.

asignados aos seus membros.

§ ñ

§ l

§ B5.4. Mitoloxía e relixión.

§ B5.4. Coñecer os principais deuses, semideuses e § LAB5.4.1. Identifica os principais deuses, semideuses § CCEC

heroes da mitoloxía grecolatina.

§ n

§ n

§ B5.4. Mitoloxía e relixión.

establecer semellanzas e diferenzas entre os mitos e os heroes antigos e os actuais.

cotiá:

e heroes da mitoloxía grecolatina, sinala os trazos que § CCL os caracterizan e establece relacións entre os deuses § CD máis importantes.

§ B5.5. Coñecer os deuses, mitos e heroes latinos, e § LAB5.5.1. Recoñece e ilustra con exemplos o § CAA

§ ñ

Vida indumentaria.

Identifica e explica os papeis que § CSC desempeña dentro da familia cada un dos seus § CCEC membros, e analiza a través deles os estereotipos § CCL culturais da época en comparación cos actuais.

§ m

§ B5.5.

vivenda,

alimentación

§ d

§ B5.6. Espectáculos públicos: teatro, circo e anfiteatro.

e § B5.6. Recoñecer os tipos de vivenda empregados en § LAB5.6.1. Distingue e describe o modo de vida en § CD Roma, as características principais da alimentación Roma no ámbito privado, analizando os tipos de § CCEC romana, os elementos da indumentaria e as normas vivenda, alimentación, vestimenta e coidado persoal e § CSC de hixiene persoal, peiteados e cosméticos. contrástaos cos da actualidade. § CCL § CSIEE § CCL § CAA § B5.7. Coñecer os espectáculos públicos realizados no § LAB5.7.1. Describe as características dos tipos de § CSC

teatro, no circo e no anfiteatro, e a súa relación co mundo actual.

§ e § ñ

mantemento do mítico e da figura do heroe na nosa § CCEC cultura, e sinala as semellanzas e as principais § CD diferenzas que se observan entre ambos os tratamentos.

espectáculos públicos celebrados no teatro, no circo e § CSIEE no anfiteatro, valora o seu mantemento no mundo § CCL actual e sitúa nun mapa os teatros, os circos e os § CMCCT anfiteatros conservados máis importantes. § CCEC

Bloque 6. Textos § h

§ B6.1. Análise morfolóxica e sintáctica.

§ B6.1. Aplicar coñecementos básicos de morfoloxía e § LAB6.1.1.

sintaxe para iniciarse na interpretación, na tradución e na retroversión de frases de dificultade progresiva e textos adaptados.

Utiliza adecuadamente a análise § CCL morfolóxica e sintáctica de frases de dificultade § CAA graduada e textos adaptados, para efectuar correctamente a súa tradución ou retroversión.

58 / 199

IES Salvaterra de Miño § d § o

§ h

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

§ B6.2. Comparación das estruturas latinas coas das § B6.2. Comparar as estruturas latinas coas das linguas § LAB6.2.1. Utiliza mecanismos de inferencia para § CCL

linguas propias.

§ B6.3. Iniciación ás técnicas de tradución.

propias.

comprender textos de forma global, relacionando § CAA estruturas latinas con outras equivalentes nas linguas que coñece.

§ B6.3. Utilizar correctamente os manuais de gramática § LAB6.3.1. Utiliza correctamente os manuais e o § CCL

e o dicionario, recoñecendo e analizando toda a información que proporcionan. § l § f

dicionario, analizando a información proporcionan, para traducir pequenos textos.

que § CAA

§ B6.4. Lectura comprensiva de textos latinos orixinais, § B6.4. Realizar a través dunha lectura comprensiva a § LAB6.4.1. Realiza comentarios sobre determinados § CCEC

adaptados ou traducidos.

análise e o comentario do contido e a estrutura de textos latinos traducidos.

aspectos culturais presentes nos textos § CCL seleccionados, aplicando para iso os coñecementos adquiridos previamente nesta ou noutras materias. § LAB6.4.2. Elabora mapas conceptuais e estruturais § CMCCT

dos textos propostos, localizando o tema principal e § CD distinguindo as súas partes. § CCL § b

§ B6.5. Produción de pequenos textos propios en lingua § B6.5. Redactar en lingua latina pequenos textos de § LAB6.5.1. Redacta frases sinxelas ou pequenos § CCL

latina. § g

produción propia.

textos en latín sobre un tema proposto.

§ B6.5. Produción de pequenos textos propios en lingua § B6.6. Realizar pequenos coloquios en latín con frases § LAB6.6.1. Mantén un sinxelo diálogo en latín sobre a § CCL

latina.

sinxelas e de dificultade progresiva.

base dun tema previamente acordado.

Bloque 7. Léxico § h § ñ

§ B7.1. Vocabulario básico latino: léxico transparente; § B7.1. Coñecer, identificar e traducir o léxico latino § LAB7.1.1. Deduce o significado de termos latinos non § CAA

palabras de maior frecuencia.

transparente e as palabras de maior frecuencia.

§ o

estudados, partindo do contexto ou de palabras da § CCL lingua propia. § LAB7.1.2.

Identifica e explica transparentes e de maior frecuencia.

§ b § ñ

§ ñ § o

palabras § CD § CAA

§ B7.2. Composición e derivación culta: lexemas, § B7.2. Distinguir e coñecer o significado dos principais § LAB7.2.1. Identifica e explica os principais prefixos e § CMCCT

prefixos e sufixos.

§ o § l

as

prefixos e sufixos que interveñen na composición e na derivación culta.

sufixos, analizando o seu mantemento na propia § CCL lingua.

§ B7.2. Composición e derivación culta: lexemas, § B7.3. Recoñecer os elementos léxicos latinos que § LAB7.3.1. Identifica a etimoloxía de palabras de léxico § CCL

prefixos e sufixos.

permanecen nas linguas do alumnado.

común da lingua propia e explica a partir desta o seu significado.

59 / 199

IES Salvaterra de Miño § e § b

Programación 2018-19

§ B7.3. Locucións latinas de uso actual.

Departamento Clásicas

§ B7.4. Coñecer o significado das principais locucións § LAB7.4.1. Coñece o significado das principais § CD

latinas de uso actual e saber empregalas nun contexto axeitado.

locucións latinas de uso actual e sabe empregalas no § CSC seu contexto axeitado, cando se expresa na súa § CCEC propia lingua. § CCL

60 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

5. 3. 2 Latín 4º ESO: Perfil de área

Latín 4º ESO Estándar de aprendizaxe (50) LAB1.1.1. Sinala sobre un mapa o marco xeográfico no que se sitúa en distintos períodos a civilización romana, delimitando o seu ámbito de influencia e situando con precisión puntos xeográficos, cidades ou restos arqueolóxicos coñecidos pola súa relevancia histórica.

LAB.1.2.1. Define o indoeuropeo e recoñece as linguas indoeuropeas e as súas familias, delimitando nun mapa a zona de orixe e as zonas de expansión.

LAB.1.3.1. Identifica as linguas que se falan actualmente en Europa, diferenciando pola súa orixe entre indoeuropeas e non indoeuropeas, clasifica as primeiras en familias lingüísticas e delimita nun mapa as zonas onde se utilizan.

LAB1.4.1. Identifica as linguas que se falan en España, diferenciando pola súa orixe as romances e as non romances, e delimita nun mapa as zonas onde se utilizan.

LAB.1.5.1. Identifica e diferencia palabras patrimoniais, cultismos e semicultismos, en relación co termo de orixe.

LAB.1.6.1. Realiza evolucións de termos latinos ao galego e ao castelán aplicando as regras fonéticas de evolución.

LAB2.1.1. Recoñece diferentes tipos de escritura e clasifícaos consonte a súa natureza e a súa función.

LAB2.2.1. Explica a orixe do alfabeto de diferentes linguas partindo do abecedario latino, sinala as principais adaptacións que se producen en cada unha delas, recoñece os tipos de alfabetos usados actualmente en Europa e relaciona cada un coas linguas que os empregan.

LAB2.3.1. Le en voz alta textos latinos de certa extensión coa pronuncia correcta.

LAB3.1.1. Descompón palabras nos seus formantes, sinalando e diferenciando lexemas e morfemas, e servíndose destes para identificar desinencias e explicar o concepto de flexión e paradigma.

Temporalización

Grao mínimo consecución

1ª, 2ª, 3ª aval

Idem estándar

Traballo cooperativo e rúbrica

1ª aval

Idem estándar

Traballo cooperativo e rúbrica

1ª aval

Idem estándar

Traballo cooperativo e rúbrica

1ª aval

Idem estándar

Traballo cooperativo e rúbrica

1ª, 2ª, 3ª aval

Idem estándar

Traballo cooperativo e rúbrica

1ª, 2ª, 3ª aval

Idem estándar

Traballo cooperativo e rúbrica

1ª aval 1ª aval

Os recoñece

Proba escrita e táboa de valoración

Explica a orixe do alfabeto latino e recoñece algún máis utilizado en Europa Idem estándar

Proba escrita e táboa de valoración

1ª, 2ª, 3ª aval 1ª, 2ª, 3ª aval

Idem estándar

de

Procedementos e instrumentos de avaliación

Observación na aula e rúbrica • •

• LAB3.2.1. Distingue palabras variables e invariables, explica os trazos que permiten identificalas e define criterios para clasificalas.

1ª, 2ª, 3ª aval

Idem estándar

• •

• LAB3.3.1. Define o concepto de declinación e conxugación.

1º aval

Idem estándar

proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica caderno individual e rúbrica proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica

•

caderno individual e rúbrica proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica

•

caderno individual

•

61 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

LAB3.4.1. Enuncia correctamente substantivos, adxectivos e pronomes en latín, distíngueos a partir do seu enunciado e clasifícaos segundo a súa categoría e a súa declinación.

1ª, 2ª, 3ª aval

Idem estándar

• •

• LAB3.4.2. Declina palabras e sintagmas en concordancia, aplicando correctamente para cada palabra o paradigma de flexión correspondente.

1ª, 2ª, 3ª aval

Idem estándar

• •

• LAB3.5.1. Identifica as conxugacións verbais latinas e clasifica os verbos segundo a súa conxugación a partir do seu enunciado.

2ª aval

Idem estándar

• •

• LAB3.5.2. Coñece e identifica as formas que compoñen o enunciado dos verbos de paradigmas regulares e recoñece a partir destas os modelos de conxugación.

2ª aval

Idem estándar

• •

• LAB3.6.1. Identifica correctamente as principais formas derivadas de cada tema verbal latino: en voz activa o modo indicativo, tanto do tema de presente como do tema de perfecto; en pasiva, o presente, o pretérito imperfecto, o futuro imperfecto e o pretérito perfecto de indicativo.

2ª, 3ª aval

Idem estándar

• •

• LAB3.6.2. Cambia de voz as formas dos tempos verbais do presente, pretérito imperfecto, futuro imperfecto e pretérito perfecto de indicativo.

3ª aval

Idem estándar

• •

• LAB3.6.3. Identifica formas non persoais do verbo, como o infinitivo de presente activo e o participio de perfecto.

3ª aval

Idem estándar

• •

• LAB3.6.4. Traduce correctamente ao galego e ao castelán diferentes formas verbais latinas.

2ª, 3ª aval

Idem estándar

• •

• LAB4.1.1. Analiza morfolóxica e sintacticamente frases e textos adaptados, identificando correctamente as categorías gramaticais presentes nas palabras con flexión e explicando as funcións na oración.

2ª, 3ª aval

Idem estándar

• •

• LAB4.2.1. Enumera correctamente os nomes dos casos que existen na flexión nominal e pronominal latina, e explica as principais funcións que realizan dentro da oración.

1ª aval

Idem estándar

•

proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica caderno individual proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica caderno individual proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica caderno individual proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica caderno individual proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica caderno individual proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica caderno individual proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica caderno individual proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica caderno individual proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica caderno individual proba escrita e valoración

táboa

de

62 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

LAB4.2.2. Traduce correctamente á súa lingua os casos latinos presentes nos textos e redacta en lingua latina pequenas frases, onde practica o seu uso.

1ª, 2ª aval

Idem estándar

•

observación na aula e rúbrica

•

caderno individual proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica

• •

• LAB4.3.1. Recoñece nos textos as regras e a concordancia latina, e redacta en lingua latina pequenas frases, onde practica o seu uso.

2ª, 3ª aval

Idem estándar

• •

caderno individual proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica

•

LAB4.4.1. Compara e clasifica tipos de oracións simples, e identifica as súas características.

1ª, 2ª, 3ª aval

Idem estándar

LAB4.5.1. Compara e clasifica tipos de oracións compostas, e diferénciaas das oracións simples.

1ª, 2ª, 3ª aval

Idem estándar

LAB4.6.1. Recoñece, dentro de frases e textos sinxelos, as construcións de infinitivo e participio máis transparentes, e analízaas e tradúceas correctamente.

3ª aval

Idem estándar

caderno individual proba escrita e táboa de valoración • observación na aula e rúbrica caderno individual • proba escrita e táboa de valoración • observación na aula e rúbrica •

• • •

• LAB5.1.1. Distingue as etapas da historia de Roma e explica os seus trazos esenciais e as circunstancias que interveñen no paso dunhas a outras.

1ª aval

LAB5.1.2. Sabe enmarcar determinados feitos históricos no período histórico correspondente.

1ª, 2ª, 3ª aval

Idem estándar

•

• Idem estándar

•

• LAB5.1.3. Pode elaborar eixes cronolóxicos nos que se representan fitos históricos salientables, consultando diferentes fontes de información.

1ª, 2ª, 3ª aval

LAB5.1.4. Describe algúns dos principais fitos históricos da civilización latina, e explica a grandes liñas as circunstancias en que teñen lugar e as súas principais consecuencias.

1ª, 2ª, 3ª aval

LAB5.2.1. Describe os trazos esenciais que caracterizan as sucesivas formas de organización do sistema político romano.

2ª aval

Idem estándar

•

• Idem estándar

•

• Idem estándar

•

•

caderno individual proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica caderno individual traballo cooperativo e rúbrica proba escrita e táboa de valoración traballo cooperativo e rúbrica proba escrita e táboa de valoración traballo cooperativo e rúbrica proba escrita e táboa de valoración traballo cooperativo e rúbrica proba escrita e táboa de valoración traballo cooperativo e rúbrica proba escrita valoración

e

táboa

de

63 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

LAB5.2.2. Describe a organización da sociedade romana e explica as características das clases sociais e os papeis asignados a cada unha delas, en comparación cos actuais.

3ª aval

LAB5.3.1. Identifica e explica os papeis que desempeña dentro da familia cada un dos seus membros, e analiza a través deles os estereotipos culturais da época en comparación cos actuais.

1ª aval

LAB5.4.1. Identifica os principais deuses, semideuses e heroes da mitoloxía grecolatina, sinala os trazos que os caracterizan e establece relacións entre os deuses máis importantes.

2º aval

LAB5.5.1. Recoñece e ilustra con exemplos o mantemento do mítico e da figura do heroe na nosa cultura, e sinala as semellanzas e as principais diferenzas que se observan entre ambos os tratamentos.

2º aval

LAB5.6.1. Distingue e describe o modo de vida en Roma no ámbito privado, analizando os tipos de vivenda, alimentación, vestimenta e coidado persoal e contrástaos cos da actualidade.

3ª aval

LAB5.7.1. Describe as características dos tipos de espectáculos públicos celebrados no teatro, no circo e no anfiteatro, valora o seu mantemento no mundo actual e sitúa nun mapa os teatros, os circos e os anfiteatros conservados máis importantes.

3ª aval

LAB6.1.1. Utiliza adecuadamente a análise morfolóxica e sintáctica de frases de dificultade graduada e textos adaptados, para efectuar correctamente a súa tradución ou retroversión.

2ª, 3ª aval

Idem estándar

Idem estándar

•

traballo cooperativo e rúbrica

•

proba escrita e táboa de valoración traballo cooperativo e rúbrica

•

• Idem estándar

•

• Idem estándar

•

• Idem estándar

•

• Idem estándar

•

• Idem estándar

• •

• LAB6.2.1. Utiliza mecanismos de inferencia para comprender textos de forma global, relacionando estruturas latinas con outras equivalentes nas linguas que coñece.

3ª aval

Idem estándar

• •

• LAB6.3.1. Utiliza correctamente os manuais e o dicionario, analizando a información que proporcionan, para traducir pequenos textos.

1ª, 2ª, 3ª aval

Idem estándar

• •

• LAB6.4.1. Realiza comentarios sobre determinados aspectos culturais presentes nos textos seleccionados, aplicando para iso os coñecementos adquiridos previamente nesta ou noutras materias.

3ª aval

Idem estándar

• •

• LAB6.4.2. Elabora mapas conceptuais e estruturais dos textos propostos, localizando o tema principal e distinguindo as súas partes.

2ª, 3ª aval

Localiza o tema principal e a estrutura do texto

• •

proba escrita e táboa de valoración traballo cooperativo e rúbrica proba escrita e táboa de valoración traballo cooperativo e rúbrica proba escrita e táboa de valoración traballo cooperativo e rúbrica proba escrita e táboa de valoración traballo cooperativo e rúbrica proba escrita e táboa de valoración proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica caderno individual proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica caderno individual proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica caderno individual proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica caderno individual proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica

64 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

• LAB6.5.1. Redacta frases sinxelas ou pequenos textos en latín sobre un tema proposto.

2ª, 3ª aval

Idem estándar

• •

• LAB6.6.1. Mantén un sinxelo diálogo en latín sobre a base dun tema previamente acordado.

2ª, 3ª aval

Idem estándar

• •

• LAB7.1.1. Deduce o significado de termos latinos non estudados, partindo do contexto ou de palabras da lingua propia.

1ª, 2ª, 3ª aval

Idem estándar

• •

• LAB7.1.2. Identifica e explica as palabras transparentes e de maior frecuencia.

1ª, 2ª, 3ª aval

Idem estándar

• •

• LAB7.2.1. Identifica e explica os principais prefixos e sufixos, analizando o seu mantemento na propia lingua.

1ª, 2ª, 3ª aval

Idem estándar

• •

• LAB7.3.1. Identifica a etimoloxía de palabras de léxico común da lingua propia e explica a partir desta o seu significado.

2ª, 3ª aval

Idem estándar

• •

• LAB7.4.1. Coñece o significado das principais locucións latinas de uso actual e sabe empregalas no seu contexto axeitado, cando se expresa na súa propia lingua.

1ª, 2ª, 3ª aval

Idem estándar

caderno individual proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica caderno individual proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica caderno individual proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica caderno individual proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica caderno individual proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica caderno individual proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica

•

caderno individual proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica

•

caderno individual e rúbrica

•

65 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

5. 3. 3 Latín 4º ESO: Perfil competencial “A comunicación lingüística é a competencia clave que máis presenza terá na materia de Latín, xa que o estudo da lingua latina, da súa orixe e evolución, do seu funcionamento interno, do seu léxico e dos seus textos redundará sen dúbida nun maior coñecemento e dominio das linguas propias.

Non obstante, deberase ter en conta tamén o tratamento das outras competencias.

O labor de tradución non só constitúe por si mesmo un importante exercicio intelectual, senón que ao mesmo tempo estimula a memoria, a lóxica de pensamento e os hábitos de disciplina no estudo, mellorando o razoamento e impulsando a competencia clave de aprender a aprender.

A competencia matemática e as competencias básicas en ciencia e tecnoloxía poden ser traballadas nos temas de cultura e civilización latinas, nomeadamente na educación en Roma, no urbanismo e na enxeñaría romana, e as vías de comunicación, en tanto que manifestacións da actividade humana.

A competencia dixital deberá estar presente en todo momento. A procura de información na rede, a súa selección crítica e a súa utilización, entendidas como un proceso guiado polo/pola profesor/a, deberá servirnos para programar traballos colaborativos e producir novos materiais para pór á disposición da comunidade educativa.

As competencias sociais e cívicas poden ser traballadas particularmente nos bloques referidos á civilización. A vida no mundo romano, na súa dimensión político-social ou relixiosa préstase sempre á valoración e á comparación co mundo actual, salientando semellanzas e diferenzas, e fomentando un xuízo crítico da realidade. Deste xeito, cobran nova forza conceptos como democracia, xustiza, igualdade, cidadanía e diversidade.

A competencia en conciencia e expresión cultural está moi presente, ademais de no estudo da literatura latina, nos contidos referidos ás artes plásticas en Roma, o urbanismo e a romanización de Hispania e da Gallaecia. Coñecer e valorar todas estas manifestacións culturais artísticas, diferenciando xéneros e estilos, recoñecendo canons estéticos ou tópicos literarios, lévanos a consideralas como parte do patrimonio dos pobos e a apreciar dun xeito especial aquelas que están dentro do noso contexto, ben sexa nas páxinas dun libro, ben nun museo ou nun depósito arqueolóxico.

A competencia que traballa o sentido da iniciativa e o espírito emprendedor estará presente sobre todo nos bloques de contidos non lingüísticos, para aproveitar a metodoloxía do traballo en grupo de xeito responsable e proactivo.”

(Decreto 86/2015, Anexo I Bloque de materias troncais)

66 / 199

IES Salvaterra de Miño

Latín 4º ESO

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Competencia en Comunicación Lingüística (CCL) Estándares de aprendizaxe que contribúen a súa adquisición (37)

Ponderación relativa: 74% Ponderación dos estándares:

LAB.1.5.1. Identifica e diferencia palabras patrimoniais, cultismos e semicultismos, en relación co termo de orixe.

0, 27 0, 27

LAB.1.6.1. Realiza evolucións de termos latinos ao galego e ao castelán aplicando as regras fonéticas de evolución.

LAB2.3.1. Le en voz alta textos latinos de certa extensión coa pronuncia correcta.

LAB3.1.1. Descompón palabras nos seus formantes, sinalando e diferenciando lexemas e morfemas, e servíndose destes para identificar desinencias e explicar o concepto de flexión e paradigma.

LAB3.2.1. Distingue palabras variables e invariables, explica os trazos que permiten identificalas e define criterios para clasificalas.

LAB3.3.1. Define o concepto de declinación e conxugación.

LAB3.4.1. Enuncia correctamente substantivos, adxectivos e pronomes en latín, distíngueos a partir do seu enunciado e clasifícaos segundo a súa categoría e a súa declinación.

LAB3.4.2. Declina palabras e sintagmas en concordancia, aplicando correctamente para cada palabra o paradigma de flexión correspondente.

LAB3.5.1. Identifica as conxugacións verbais latinas e clasifica os verbos segundo a súa conxugación a partir do seu enunciado.

LAB3.5.2. Coñece e identifica as formas que compoñen o enunciado dos verbos de paradigmas regulares e recoñece a partir destas os modelos de conxugación.

LAB3.6.1. Identifica correctamente as principais formas derivadas de cada tema verbal latino: en voz activa o modo indicativo, tanto do tema de presente como do tema de perfecto; en pasiva, o presente, o pretérito imperfecto, o futuro imperfecto e o pretérito perfecto de indicativo.

LAB3.6.2. Cambia de voz as formas dos tempos verbais do presente, pretérito imperfecto, futuro imperfecto e pretérito perfecto de indicativo.

LAB3.6.3. Identifica formas non persoais do verbo, como o infinitivo de presente activo e o participio de perfecto.

LAB3.6.4. Traduce correctamente ao galego e ao castelán diferentes formas verbais latinas.

LAB4.2.1. Enumera correctamente os nomes dos casos que existen na flexión nominal e pronominal latina, e explica as principais funcións que realizan dentro da oración.

LAB4.2.2. Traduce correctamente á súa lingua os casos latinos presentes nos textos e redacta en lingua latina pequenas frases, onde practica o seu uso.

LAB4.3.1. Recoñece nos textos as regras e a concordancia latina, e redacta en lingua latina pequenas frases, onde practica o seu uso.

LAB4.4.1. Compara e clasifica tipos de oracións simples, e identifica as súas características.

LAB4.5.1. Compara e clasifica tipos de oracións compostas, e diferénciaas das oracións simples.

0, 27 0, 27 0, 27 0, 27 0, 27 0, 27 0, 27 0, 27 0, 27 0, 27 0, 27 0, 27 0, 27 0, 27 0, 27 0, 27 0, 27 67 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

LAB4.6.1. Recoñece, dentro de frases e textos sinxelos, as construcións de infinitivo e participio máis transparentes, e analízaas e tradúceas correctamente.

LAB5.1.4. Describe algúns dos principais fitos históricos da civilización latina, e explica a grandes liñas as circunstancias en que teñen lugar e as súas principais consecuencias.

LAB5.2.1. Describe os trazos esenciais que caracterizan as sucesivas formas de organización do sistema político romano.

LAB5.2.2. Describe a organización da sociedade romana e explica as características das clases sociais e os papeis asignados a cada unha delas, en comparación cos actuais.

LAB5.3.1. Identifica e explica os papeis que desempeña dentro da familia cada un dos seus membros, e analiza a través deles os estereotipos culturais da época en comparación cos actuais.

LAB5.4.1. Identifica os principais deuses, semideuses e heroes da mitoloxía grecolatina, sinala os trazos que os caracterizan e establece relacións entre os deuses máis importantes.

LAB5.6.1. Distingue e describe o modo de vida en Roma no ámbito privado, analizando os tipos de vivenda, alimentación, vestimenta e coidado persoal e contrástaos cos da actualidade.

LAB5.7.1. Describe as características dos tipos de espectáculos públicos celebrados no teatro, no circo e no anfiteatro, valora o seu mantemento no mundo actual e sitúa nun mapa os teatros, os circos e os anfiteatros conservados máis importantes.

LAB6.2.1. Utiliza mecanismos de inferencia para comprender textos de forma global, relacionando estruturas latinas con outras equivalentes nas linguas que coñece.

LAB6.1.1. Utiliza adecuadamente a análise morfolóxica e sintáctica de frases de dificultade graduada e textos adaptados, para efectuar correctamente a súa tradución ou retroversión.

LAB6.3.1. Utiliza correctamente os manuais e o dicionario, analizando a información que proporcionan, para traducir pequenos textos.

LAB6.4.1. Realiza comentarios sobre determinados aspectos culturais presentes nos textos seleccionados, aplicando para iso os coñecementos adquiridos previamente nesta ou noutras materias.

LAB6.4.2. Elabora mapas conceptuais e estruturais dos textos propostos, localizando o tema principal e distinguindo as súas partes.

LAB6.5.1. Redacta frases sinxelas ou pequenos textos en latín sobre un tema proposto.

LAB6.6.1. Mantén un sinxelo diálogo en latín sobre a base dun tema previamente acordado.

LAB7.1.1. Deduce o significado de termos latinos non estudados, partindo do contexto ou de palabras da lingua propia.

LAB7.2.1. Identifica e explica os principais prefixos e sufixos, analizando o seu mantemento na propia lingua.

LAB7.3.1. Identifica a etimoloxía de palabras de léxico común da lingua propia e explica a partir desta o seu significado.

0, 27 0, 27 0, 27 0, 27 0, 27 0, 27 0, 27 0, 27 0, 27 0, 27 0, 27 0, 27 0, 27 0, 27 0, 27 0, 27 0, 27 0, 27

68 / 199

IES Salvaterra de Miño

Latín 4º ESO

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCCT) Estándares de aprendizaxe que contribúen a súa adquisición (10)

Ponderación relativa: 20% Ponderación dos estándares:

LAB1.1.1. Sinala sobre un mapa o marco xeográfico no que se sitúa en distintos períodos a civilización romana, delimitando o seu ámbito de influencia e situando con precisión puntos xeográficos, cidades ou restos arqueolóxicos coñecidos pola súa relevancia histórica.

LAB.1.2.1. Define o indoeuropeo e recoñece as linguas indoeuropeas e as súas familias, delimitando nun mapa a zona de orixe e as zonas de expansión.

LAB3.1.1. Descompón palabras nos seus formantes, sinalando e diferenciando lexemas e morfemas, e servíndose destes para identificar desinencias e explicar o concepto de flexión e paradigma.

LAB4.1.1. Analiza morfolóxica e sintacticamente frases e textos adaptados, identificando correctamente as categorías gramaticais presentes nas palabras con flexión e explicando as funcións na oración.

LAB4.4.1. Compara e clasifica tipos de oracións simples, e identifica as súas características.

1

LAB4.5.1. Compara e clasifica tipos de oracións compostas, e diferénciaas das oracións simples.

LAB5.1.3. Pode elaborar eixes cronolóxicos nos que se representan fitos históricos salientables, consultando diferentes fontes de información.

LAB5.7.1. Describe as características dos tipos de espectáculos públicos celebrados no teatro, no circo e no anfiteatro, valora o seu mantemento no mundo actual e sitúa nun mapa os teatros, os circos e os anfiteatros conservados máis importantes.

LAB6.4.2. Elabora mapas conceptuais e estruturais dos textos propostos, localizando o tema principal e distinguindo as súas partes.

LAB7.2.1. Identifica e explica os principais prefixos e sufixos, analizando o seu mantemento na propia lingua.

1 1 1 1 1 1 1 1 1

69 / 199

IES Salvaterra de Miño

Latín 4º ESO

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Competencia Dixital (CD) Estándares de aprendizaxe que contribúen a súa adquisición (24)

Ponderación relativa: 48% Ponderación dos estándares:

LAB1.1.1. Sinala sobre un mapa o marco xeográfico no que se sitúa en distintos períodos a civilización romana, delimitando o seu ámbito de influencia e situando con precisión puntos xeográficos, cidades ou restos arqueolóxicos coñecidos pola súa relevancia histórica.

LAB.1.2.1. Define o indoeuropeo e recoñece as linguas indoeuropeas e as súas familias, delimitando nun mapa a zona de orixe e as zonas de expansión.

LAB3.1.1. Descompón palabras nos seus formantes, sinalando e diferenciando lexemas e morfemas, e servíndose destes para identificar desinencias e explicar o concepto de flexión e paradigma.

LAB4.1.1. Analiza morfolóxica e sintacticamente frases e textos adaptados, identificando correctamente as categorías gramaticais presentes nas palabras con flexión e explicando as funcións na oración.

LAB4.4.1. Compara e clasifica tipos de oracións simples, e identifica as súas características.

0, 41

LAB4.5.1. Compara e clasifica tipos de oracións compostas, e diferénciaas das oracións simples.

LAB5.1.3. Pode elaborar eixes cronolóxicos nos que se representan fitos históricos salientables, consultando diferentes fontes de información.

LAB5.7.1. Describe as características dos tipos de espectáculos públicos celebrados no teatro, no circo e no anfiteatro, valora o seu mantemento no mundo actual e sitúa nun mapa os teatros, os circos e os anfiteatros conservados máis importantes.

LAB6.4.2. Elabora mapas conceptuais e estruturais dos textos propostos, localizando o tema principal e distinguindo as súas partes.

LAB7.2.1. Identifica e explica os principais prefixos e sufixos, analizando o seu mantemento na propia lingua.

LAB1.1.1. Sinala sobre un mapa o marco xeográfico no que se sitúa en distintos períodos a civilización romana, delimitando o seu ámbito de influencia e situando con precisión puntos xeográficos, cidades ou restos arqueolóxicos coñecidos pola súa relevancia histórica.

LAB.1.2.1. Define o indoeuropeo e recoñece as linguas indoeuropeas e as súas familias, delimitando nun mapa a zona de orixe e as zonas de expansión.

LAB3.1.1. Descompón palabras nos seus formantes, sinalando e diferenciando lexemas e morfemas, e servíndose destes para identificar desinencias e explicar o concepto de flexión e paradigma.

LAB4.1.1. Analiza morfolóxica e sintacticamente frases e textos adaptados, identificando correctamente as categorías gramaticais presentes nas palabras con flexión e explicando as funcións na oración.

LAB4.4.1. Compara e clasifica tipos de oracións simples, e identifica as súas características.

0, 41 0, 41 0, 41 0, 41 0, 41 0, 41 0, 41 0, 41 0, 41 0, 41 0, 41 0, 41 0, 41 0, 41

70 / 199

IES Salvaterra de Miño

Latín 4º ESO

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Competencia Aprender a aprender (CAA) Estándares de aprendizaxe que contribúen a súa adquisición (26)

LAB1.1.1. Sinala sobre un mapa o marco xeográfico no que se sitúa en distintos períodos a civilización romana, delimitando o seu ámbito de influencia e situando con precisión puntos xeográficos, cidades ou restos arqueolóxicos coñecidos pola súa relevancia histórica.

LAB.1.2.1. Define o indoeuropeo e recoñece as linguas indoeuropeas e as súas familias, delimitando nun mapa a zona de orixe e as zonas de expansión.

LAB.1.3.1. Identifica as linguas que se falan actualmente en Europa, diferenciando pola súa orixe entre indoeuropeas e non indoeuropeas, clasifica as primeiras en familias lingüísticas e delimita nun mapa as zonas onde se utilizan.

LAB1.4.1. Identifica as linguas que se falan en España, diferenciando pola súa orixe as romances e as non romances, e delimita nun mapa as zonas onde se utilizan.

LAB.1.5.1. Identifica e diferencia palabras patrimoniais, cultismos e semicultismos, en relación co termo de orixe.

LAB.1.6.1. Realiza evolucións de termos latinos ao galego e ao castelán aplicando as regras fonéticas de evolución.

LAB2.2.1. Explica a orixe do alfabeto de diferentes linguas partindo do abecedario latino, sinala as principais adaptacións que se producen en cada unha delas, recoñece os tipos de alfabetos usados actualmente en Europa e relaciona cada un coas linguas que os empregan.

LAB3.2.1. Distingue palabras variables e invariables, explica os trazos que permiten identificalas e define criterios para clasificalas.

LAB3.3.1. Define o concepto de declinación e conxugación.

LAB3.4.2. Declina palabras e sintagmas en concordancia, aplicando correctamente para cada palabra o paradigma de flexión correspondente.

LAB3.5.1. Identifica as conxugacións verbais latinas e clasifica os verbos segundo a súa conxugación a partir do seu enunciado.

LAB3.5.2. Coñece e identifica as formas que compoñen o enunciado dos verbos de paradigmas regulares e recoñece a partir destas os modelos de conxugación.

LAB3.6.1. Identifica correctamente as principais formas derivadas de cada tema verbal latino: en voz activa o modo indicativo, tanto do tema de presente como do tema de perfecto; en pasiva, o presente, o pretérito imperfecto, o futuro imperfecto e o pretérito perfecto de indicativo.

LAB3.6.3. Identifica formas non persoais do verbo, como o infinitivo de presente activo e o participio de perfecto.

LAB4.2.1. Enumera correctamente os nomes dos casos que existen na flexión nominal e pronominal latina, e explica as principais funcións que realizan dentro da oración.

LAB4.5.1. Compara e clasifica tipos de oracións compostas, e diferénciaas das oracións simples.

LAB4.4.1. Compara e clasifica tipos de oracións simples, e identifica as súas características.

Ponderación relativa: 52% Ponderación dos estándares:

0, 38 0, 38 0, 38 0, 38 0, 38 0, 38 0, 38 0, 38 0, 38 0, 38 0, 38 0, 38 0, 38 0, 38 0, 38 0, 38 0, 38 71 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

LAB5.1.2. Sabe enmarcar determinados feitos históricos no período histórico correspondente.

LAB5.1.3. Pode elaborar eixes cronolóxicos nos que se representan fitos históricos salientables, consultando diferentes fontes de información.

LAB5.5.1. Recoñece e ilustra con exemplos o mantemento do mítico e da figura do heroe na nosa cultura, e sinala as semellanzas e as principais diferenzas que se observan entre ambos os tratamentos.

LAB5.6.1. Distingue e describe o modo de vida en Roma no ámbito privado, analizando os tipos de vivenda, alimentación, vestimenta e coidado persoal e contrástaos cos da actualidade.

LAB6.1.1. Utiliza adecuadamente a análise morfolóxica e sintáctica de frases de dificultade graduada e textos adaptados, para efectuar correctamente a súa tradución ou retroversión.

LAB6.2.1. Utiliza mecanismos de inferencia para comprender textos de forma global, relacionando estruturas latinas con outras equivalentes nas linguas que coñece.

LAB6.3.1. Utiliza correctamente os manuais e o dicionario, analizando a información que proporcionan, para traducir pequenos textos.

LAB7.1.1. Deduce o significado de termos latinos non estudados, partindo do contexto ou de palabras da lingua propia.

0, 38 0, 38 0, 38 0, 38 0, 38 0, 38 0, 38 0, 38

72 / 199

IES Salvaterra de Miño

Latín 4º ESO

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Competencias Sociais e Cívicas (CSC) Estándares de aprendizaxe que contribúen a súa adquisición (12)

Ponderación relativa: 24% Ponderación dos estándares:

LAB1.1.1. Sinala sobre un mapa o marco xeográfico no que se sitúa en distintos períodos a civilización romana, delimitando o seu ámbito de influencia e situando con precisión puntos xeográficos, cidades ou restos arqueolóxicos coñecidos pola súa relevancia histórica.

LAB.1.3.1. Identifica as linguas que se falan actualmente en Europa, diferenciando pola súa orixe entre indoeuropeas e non indoeuropeas, clasifica as primeiras en familias lingüísticas e delimita nun mapa as zonas onde se utilizan.

LAB1.4.1. Identifica as linguas que se falan en España, diferenciando pola súa orixe as romances e as non romances, e delimita nun mapa as zonas onde se utilizan.

LAB5.1.1. Distingue as etapas da historia de Roma e explica os seus trazos esenciais e as circunstancias que interveñen no paso de unhas a outras.

LAB5.1.2. Sabe enmarcar determinados feitos históricos no período histórico correspondente.

0, 83

LAB5.1.4. Describe algúns dos principais fitos históricos da civilización latina, e explica a grandes liñas as circunstancias en que teñen lugar e as súas principais consecuencias.

LAB5.2.1. Describe os trazos esenciais que caracterizan as sucesivas formas de organización do sistema político romano.

LAB5.2.2. Describe a organización da sociedade romana e explica as características das clases sociais e os papeis asignados a cada unha delas, en comparación cos actuais.

LAB5.3.1. Identifica e explica os papeis que desempeña dentro da familia cada un dos seus membros, e analiza a través deles os estereotipos culturais da época en comparación cos actuais.

LAB5.6.1. Distingue e describe o modo de vida en Roma no ámbito privado, analizando os tipos de vivenda, alimentación, vestimenta e coidado persoal e contrástaos cos da actualidade.

LAB5.7.1. Describe as características dos tipos de espectáculos públicos celebrados no teatro, no circo e no anfiteatro, valora o seu mantemento no mundo actual e sitúa nun mapa os teatros, os circos e os anfiteatros conservados máis importantes.

LAB7.4.1. Coñece o significado das principais locucións latinas de uso actual e sabe empregalas no seu contexto axeitado, cando se expresa na súa propia lingua.

0, 83 0, 83 0, 83 0, 83 0, 83 0, 83 0, 83 0, 83 0, 83 0, 83 0, 83

73 / 199

IES Salvaterra de Miño

Latín 4º ESO

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Competencia en sentido da iniciativa e espíritu emprendedor (CSIEE) Estándares de aprendizaxe que contribúen a súa adquisición (5)

Ponderación relativa: 10% Ponderación dos estándares:

LAB5.1.1. Distingue as etapas da historia de Roma e explica os seus trazos esenciais e as circunstancias que interveñen no paso de unhas a outras.

LAB5.2.1. Describe os trazos esenciais que caracterizan as sucesivas formas de organización do sistema político romano.

LAB5.2.2. Describe a organización da sociedade romana e explica as características das clases sociais e os papeis asignados a cada unha delas, en comparación cos actuais.

LAB5.6.1. Distingue e describe o modo de vida en Roma no ámbito privado, analizando os tipos de vivenda, alimentación, vestimenta e coidado persoal e contrástaos cos da actualidade.

LAB5.7.1. Describe as características dos tipos de espectáculos públicos celebrados no teatro, no circo e no anfiteatro, valora o seu mantemento no mundo actual e sitúa nun mapa os teatros, os circos e os anfiteatros conservados máis importantes.

2 2 2 2 2

74 / 199

IES Salvaterra de Miño

Latín 4º ESO

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Competencia en Conciencia e expresións culturais (CCEC) Estándares de aprendizaxe que contribúen a súa adquisición (12)

LAB1.1.1. Sinala sobre un mapa o marco xeográfico no que se sitúa en distintos períodos a civilización romana, delimitando o seu ámbito de influencia e situando con precisión puntos xeográficos, cidades ou restos arqueolóxicos coñecidos pola súa relevancia histórica.

LAB2.1.1. Recoñece diferentes tipos de escritura e clasifícaos consonte a súa natureza e a súa función.

LAB5.1.2. Sabe enmarcar determinados feitos históricos no período histórico correspondente.

LAB5.1.4. Describe algúns dos principais fitos históricos da civilización latina, e explica a grandes liñas as circunstancias en que teñen lugar e as súas principais consecuencias.

LAB5.2.2. Describe a organización da sociedade romana e explica as características das clases sociais e os papeis asignados a cada unha delas, en comparación cos actuais.

LAB5.3.1. Identifica e explica os papeis que desempeña dentro da familia cada un dos seus membros, e analiza a través deles os estereotipos culturais da época en comparación cos actuais.

LAB5.4.1. Identifica os principais deuses, semideuses e heroes da mitoloxía grecolatina, sinala os trazos que os caracterizan e establece relacións entre os deuses máis importantes.

LAB5.5.1. Recoñece e ilustra con exemplos o mantemento do mítico e da figura do heroe na nosa cultura, e sinala as semellanzas e as principais diferenzas que se observan entre ambos os tratamentos.

LAB5.6.1. Distingue e describe o modo de vida en Roma no ámbito privado, analizando os tipos de vivenda, alimentación, vestimenta e coidado persoal e contrástaos cos da actualidade.

LAB5.7.1. Describe as características dos tipos de espectáculos públicos celebrados no teatro, no circo e no anfiteatro, valora o seu mantemento no mundo actual e sitúa nun mapa os teatros, os circos e os anfiteatros conservados máis importantes.

LAB6.4.1. Realiza comentarios sobre determinados aspectos culturais presentes nos textos seleccionados, aplicando para iso os coñecementos adquiridos previamente nesta ou noutras materias.

LAB7.4.1. Coñece o significado das principais locucións latinas de uso actual e sabe empregalas no seu contexto axeitado, cando se expresa na súa propia lingua.

Ponderación 24% Ponderación dos estándares:

0, 83 0, 83 0, 83 0, 83 0, 83 0, 83 0, 83 0, 83 0, 83 0, 83 0, 83 0, 83

75 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

5.3.4. Latín 4º de E.S.O.: criterios de cualificación Ø Para a nota da materia: • • •

proba/as obxectivas escritas (60%) caderno, participación na clase, cuestionarios aula virtual, traballo cooperativo e actividades de ampliación (40%) A nota final de cada trimestre obterase da media aritmética das probas do mesmo tipo e aplicaráselle a ponderación segundo a porcentaxe indicada.

Ø Para a nota das competencias: •

-

Nesta materia todos os estándares de aprendizaxe teñen o mesmo valor dentro de cada competencia. A nota virá dada polos valores indicados nas táboas que confirman o perfil competencial da materia para, posteriormente, ser completadas coa súa ponderación en relación co resto das materias que curse o alumnado.

Non haberá probas de recuperación das notas trimestrais propiamente ditas, debido a que, ao estar inmersos nun sistema de avaliación continua, onde a materia incluída nun trimestre non é eliminada no seguinte, no trimestre seguinte recuperarase o anterior, sempre tendo en conta a marcha xeral do alumnado.

A nota final do curso será igual ou maior que a nota do 3º trimestre, xa que nos atopamos nun sistema de avaliación continua.

Os criterios de corrección de exercicios e probas aparecerán especificados en cada unha delas.

5.3.5. Contribución da materia Latín 4º E.S.O. á mellora dos resultados obtidos na Proba de Avaliación Diagnóstica O Departamento de Linguas Clásicas tratará de contribuir, mediante esta materia xunto con Cultura Clásica que imparte na E.S.O., para acadar uns mellores resultados do alumnado que a curse sobre todo na competencia lingüística, polo feito de profundizar nas orixes das linguas vehiculares do noso alumnado, explicando as supostas irregularidades das mesmas na ortografía, a morfoloxía e a sintaxe. Mediante os exercicios de etimoloxía, declinación e análise morfo-sintáctico do latín, tamén se persegue un mellor uso e entedemento das linguas propias do alumnado.

76 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Este Departamento tamén considera que e estudio da CuCa e o latín na E.S.O. pode contribuir á mellora da competencia matemática cun número nada desdeñable de estándares de aprendizaxe que contribúen á súa adquisición (exercicios de análise estructural dunha lingua que polo seu carácter de flexiva concita un alto grao de rigor lóxico).

Nota Bene: a temporalización dos contidos, organizados por unidades didácticas, móstrase en cada un dos cursos que para cada materia existen na aula virtual deste centro, a disposición de todo o alumnado implicado

77 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

6. BAC: Latín I / Grego I (1º curso) // Latín II / Grego II (2º curso) 6.1. OBXECTIVOS DO BACHARELATO: Segundo o Decreto 86/2015 no seu Artigo 26 do Cap. I o bacharelato contribuirá a desenvolver nos alumnos e nas alumnas as capacidades que lles permitan: a) Exercer a cidadanía democrática, desde unha perspectiva global, e adquirir una conciencia cívica responsable, inspirada polos valores da Constitución española e do Estatuto de autonomía de Galicia, así como polos dereitos humanos, que fomente a corresponsabilidade na construción dunha sociedade xusta e equitativa e favoreza a sustentabilidade. b) Consolidar unha madureza persoal e social que lle permita actuar de forma responsable e autónoma e desenvolver o seu espírito crítico. Ser quen de prever e resolver pacíficamente os conflitos persoais, familiares e sociais. c) Fomentar a igualdade efectiva de dereitos e oportunidades entre homes e mulleres, analizar e valorar criticamente as desigualdades e discriminacións existentes e, en particular, a violencia contra a muller, e impulsar a igualdade real e a non discriminación das persoas por calquera condición ou circunstancia persoal ou social, con atención especial ás persoas con discapacidade. d) Afianzar os hábitos de lectura, estudo e disciplina, como condicións necesarias para o eficaz aproveitamento da aprendizaxe e como medio de desenvolvemento persoal. e) Dominar, tanto na súa expresión oral como na escrita, a lingua galega e a lingua castelá. f) Expresarse con fluidez e corrección nunha ou máis linguas estranxeiras. g) Utilizar con solvencia e responsabilidade as tecnoloxías da información e da comunicación. h) Coñecer e valorar criticamente as realidades do mundo contemporáneo, os seus antecedentes históricos e os principais factores da súa evolución.

Participar de xeito solidario no desenvolvemento e na mellora do seu contorno social. i) Acceder aos coñecementos científicos e tecnolóxicos fundamentais, e dominar as habilidades básicas propias da modalidade elixida.

78 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

l) Comprender os elementos e os procedementos fundamentais da investigación e dos métodos científicos. Coñecer e valorar de forma crítica a contribución da ciencia e da tecnoloxía ao cambio das condicións de vida, así como afianzar a sensibilidade e o respecto cara ao medio ambiente e a ordenación sustentable do territorio, con especial referencia ao territorio galego. m) Afianzar o espírito emprendedor con actitudes de creatividade, flexibilidade, iniciativa, traballo en equipo, confianza nun mesmo e sentido crítico. n) Desenvolver a sensibilidade artística e literaria, así como o criterio estético, como fontes de formación e enriquecemento cultural. ñ) Utilizar a educación física e o deporte para favorecer o desenvolvemento persoal e social, e impulsar condutas e hábitos saudables. o) Afianzar actitudes de respecto e prevención no ámbito da seguridade viaria. p) Valorar, respectar e afianzar o patrimonio material e inmaterial de Galicia, e contribuír á súa conservación e mellora no contexto dun mundo globalizado.

79 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

6.2. SOBRE O PAPEL DAS MATERIAS DE LATÍN E GREGO NO BACHARELATO E OS BLOQUES NOS QUE ESTAS SE DIVIDEN: “O papel heurístico das linguas constitúe un reto para o sistema educativo, pois son instrumento de comunicación e de interacción social, de conservación e transmisión de coñecemento, de participación cidadá na vida social, de investigación, creación, experimentación e descuberta. E as linguas achégannos ao xeito de vida e ás formas de pensamento doutros pobos e dos seus patrimonios culturais.

A lingua apréndese non para falar, ler ou escribir sobre a lingua, senón para falar, ler e escribir sobre emocións, afectos e aventuras, sobre o mundo, como medio das relacións interpersoais e recoñecemento da alteridade, motor do noso pensamento e das nosas reflexións, e porta de acceso ao coñecemento. Neste marco, a formación lingüística no contexto escolar é un instrumento para a equidade, xa que debe facilitar os medios necesarios para comunicar no ámbito educativo e na vida profesional e social, nomeadamente en contextos formais e educativos, ademais de sensibilizar cara a usos creativos e lúdicos das linguas, e achegar ao patrimonio literario e cultural que estas propician.

O Consello de Europa, a través de sucesivos proxectos, está comprometido nunha política lingüística dirixida a protexer e desenvolver a herdanza lingüística e a diversidade cultural de Europa como fonte de enriquecemento mutuo, así como a facilitar a mobilidade persoal dos seus cidadáns e das súas cidadás, e o intercambio de ideas. O Marco Común Europeo de Referencia para as Linguas (MCER), publicado en 2001, é un documento de particular transcendencia, non só como ferramenta práctica para propiciar a reflexión sobre o ensino das linguas e a transparencia de cursos, programas e titulacións entre os estados e dentro deles, senón tamén polo recoñecemento da competencia plurilingüe e intercultural, que transcende o concepto de multilingüismo, no seu día piar dos enfoques das políticas lingüísticas máis abertas ao recoñecemento da diversidade. Hoxe, o MCER constitúe unha referencia para proxectos e documentos clave do Consello de Europa, como a "Guía para a elaboración e posta en marcha de currículos para unha educación plurilingüe e intercultural" (2010), na que se desenvolve a noción de plurilingüismo como eixe dun enfoque centrado na rede de relacións entre distintas linguas e culturas. Nesta mesma liña, enmárcanse o informe do Foro Intergobernamental Europeo "O dereito dos estudantes á calidade e á equidade en educación. O papel das competencias lingüísticas e interculturais", mantido en Xenebra en novembro 2010, e a Conferencia intergobernamental "Calidade e inclusión en educación: o papel único das linguas", mantida en Estrasburgo en setembro de 2013. En ambos os foros europeos, recoñécese a importancia da competencia lingüística e da circulación de competencias entre as linguas para lograr un maior dominio da linguaxe, clave para a inclusión social e o éxito escolar.

A educación plurilingüe e intercultural considera, con carácter xeral, a aprendizaxe de todas as linguas e culturas e, de maneira específica, os enfoques plurais transversais e integradores no seu ensino e na súa aprendizaxe. A súa finalidade é retirar barreiras artificiais entre as linguas, encerradas tradicionalmente nos sistemas escolares en compartimentos estancos, e promover o uso integral do repertorio lingüístico, discursivo, estratéxico e intercultural que posúe o alumnado e que vai adquirindo ao longo das súas diversas experiencias lingüísticas dentro e fóra do ámbito educativo. Xa que logo, o/a aprendiz plurilingüe realizará transferencias de coñecementos e experiencias lingüísticas adquiridos nunha lingua para abordar tarefas de comunicación, creación e aprendizaxe noutra lingua diferente. Esta capacidade de transferencia non só permite descubrir as regularidades dunha lingua total ou parcialmente descoñecida e relacionalas, desde o punto de vista teórico, coas regularidades observadas noutras linguas que coñece, ou identificar termos emparentados en todas as linguas, senón que, ademais, promove a tolerancia perante palabras descoñecidas, nomeadamente importante nos contextos de comprensión que necesitan a fluidez, como son a lectura extensiva e a comprensión de textos orais sen posibilidade de 80 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

verificación do entendido. A competencia plurilingüe facilitará, daquela, a inferencia de significados e o desenvolvemento de competencias heurísticas eficaces para identificar os elementos esenciais e secundarios nun texto descoñecido.

Pola súa banda, mediante o diálogo intercultural póñense en xogo dispositivos de relación social esenciais, como son o recoñecemento do outro como lexítimo, o reforzamento da identidade propia no recoñecemento da identidade das demais persoas, a aceptación da diversidade persoal, social e cultural, e o respecto dos dereitos fundamentais.

No contexto escolar, a aprendizaxe das linguas está dirixida ao logro de obxectivos similares, aínda que con diferentes niveis de dominio. Por iso, un estudo integrado de todas as linguas posibilita, por unha banda, que os contidos, os procesos e as estratexias que se traballan nunha lingua sexan igualmente utilizados nas actividades lingüísticas de comprensión e produción nas demais e, por outra, que se poida focalizar, no proceso de ensino e aprendizaxe, nos elementos diferenciadores e en todos aqueles aspectos que teñen incidencia directa na capacidade de comunicarse adecuadamente. Así, o coñecemento morfolóxico ou léxico dunha lingua pode axudar á comprensión noutra lingua; as estratexias de comprensión de lectura desenvolvidas nunha lingua poden ser transferidas para a lectura noutros idiomas; o coñecemento da estrutura dos textos descritivos permitirá producilos en calquera lingua; e o coñecemento das normas que ordenan as relacións entre xeracións, sexos, clases e grupos sociais nunha lingua, informa e sensibiliza sobre a necesidade de coñecer e respectar as normas que rexen a dimensión social do uso da lingua noutra comunidade lingüística.

Por outra banda, o tratamento integrado das linguas debe considerar o punto de partida diferente de cada unha delas. Xa que logo, non se pode esquecer a situación de minorización da lingua galega, que cómpre atender e dinamizar adecuadamente. Con esa finalidade, é preciso favorecer o uso e a aprendizaxe desta lingua de xeito que se impulse a súa normalización e se venzan as dificultades da súa menor presenza e repercusión social, motivadas en moitos casos por prexuízos que é necesario desmontar e superar. O alumnado galego debe rematar a súa escolarización co nivel de usuario competente nas dúas linguas oficiais, galego e castelán, o que implica a utilización adecuada e eficaz das dúas linguas nun amplo repertorio de situacións comunicativas, propias de diferentes ámbitos, cun grao crecente de formalidade e complexidade.

Finalmente, a situación de sociedade multilingüe e plural na que vivimos solicita un enfoque metodolóxico de carácter plurilingüe que potencie o desenvolvemento comunicativo do alumnado nas linguas que adquira ao longo da súa vida, con independencia da diferenza de fins e niveis de dominio con que as utilice, e que os faga conscientes da riqueza que supón ser unha persoa plurilingüe para o desenvolvemento cognitivo e social, e o éxito escolar. Isto implica un tratamento integrado das linguas que o alumnado está a aprender nas aulas. No caso das áreas de Lingua Castelá e Literatura e de Lingua Galega e Literatura, os currículos presentan contidos similares en gran medida, e unha distribución igualmente similar en cada un dos cursos que conforman a educación secundaria obrigatoria e o bacharelato. Evidentemente, cada lingua ten as súas características propias, que requiren un tratamento e un traballo específicos, pero hai determinados aspectos do currículo que, pola afinidade ou similitude que presentan en ambas as áreas, precisan ben seren abordados de maneira parella, ben seren presentados só nunha lingua pero traballados e practicados en cada unha delas, e utilizar a mesma terminoloxía nas dúas linguas para non dificultar innecesariamente o proceso de aprendizaxe do alumnado. Por tanto, o profesorado implicado no proceso de ensino e aprendizaxe de Lingua Castelá e Literatura e de Lingua Galega e Literatura, en cada curso de ambas as etapas, deberá organizar o seu labor nun currículo integrado, que transcenda as linguas nas que un/unha aprendiz sexa capaz de comunicarse. Isto supón recoñecer a existencia dunha competencia global para a comunicación lingüística e implica non só evitar a repetición de contidos nos aspectos comúns á aprendizaxe de calquera lingua, como son as estratexias de lectura ou o proceso de escritura, a tipoloxía textual ou a definición de termos lingüísticos; senón tamén, e

81 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

especialmente, priorizar a realización de actividades comunicativas de produción e comprensión de textos orais e escritos, pois destas depende o desenvolvemento da competencia xeral en comunicación lingüística.

Ademais, nos centros docentes teñen presenza linguas estranxeiras que tamén se abordan na aula desde un enfoque comunicativo e intercultural, pois o coñecemento dos valores e as crenzas compartidas por grupos sociais doutros países resulta esencial para a comunicación nesta sociedade globalizada.

Así, para o tratamento integrado de linguas é preciso que, igual que acontece non caso das dúas linguas cooficiais, haxa unha coordinación entre o profesorado destas e o de linguas estranxeiras, para evitar a repetición de contidos na liña das que se mencionaron para as linguas ambientais, e para unificar a terminoloxía. Non se pode esquecer que o achegamento do alumnado á lingua estranxeira se produce, na maior parte dos casos, partindo das linguas próximas, a materna e ambientais.

Igualmente presentes nas aulas están as linguas clásicas, o latín e o grego, cuxo estudo a nivel fonético, morfosintáctico e léxico proporciona unha sólida base para o perfeccionamento no manexo doutras linguas. Desempeñan, pois, un papel relevante como soporte lingüístico da maioría das linguas e para a comprensión do léxico culto que forma gran parte da terminoloxía científica e técnica actual nas linguas que o alumnado coñece ou estuda; sen esquecer o enriquecemento cultural que lle proporciona o coñecemento dos aspectos que se inclúen na civilización clásica, berce da Europa actual, como son, entre outros, a mitoloxía, a relixión ou as súas creacións literarias e artísticas, que tanta influencia tiveron en épocas posteriores e seguen a ter hoxe en día. Xa que logo, é esencial a incorporación das linguas clásicas ao currículo integrado das linguas, para reforzar a reflexión lingüística do noso alumnado e fortalecer o seu acceso á cultura literaria.

Resulta obvio que, para a posta en práctica destes currículos integrados e o logro dos obxectivos plurilingües e interculturais que se perseguen, o profesorado é un elemento determinante, xa que deberá potenciar unha metodoloxía adecuada para levar a cabo enfoques comunicativos e proxectos plurais e transversais, promover a reflexión metacomunicativa e metalingüística e o contraste entre linguas, ou asegurar accións coordinadas entre os departamentos lingüísticos para decidir, entre outros, desde que lingua abordar o estudo dos xéneros discursivos ou as estratexias e os procesos cognitivos que están na base das actividades lingüísticas. Todo isto coa finalidade de construír en cada centro docente a coherencia pedagóxica no ensino das linguas.

As materias cuxos currículos se desenvolven ao abeiro desta introdución, as linguas, teñen como obxectivo o desenvolvemento da competencia comunicativa do alumnado, entendida en todas as súas vertentes: pragmática, lingüística, sociolingüística e literaria. Así, achegan as ferramentas e os coñecementos necesarios para desenvolverse satisfactoria e eficazmente en calquera situación de comunicación da vida privada, social e profesional.

Eses coñecementos, que articulan os procesos de comprensión e expresión oral por unha banda, e de comprensión e expresión escrita por outra, constitúen instrumentos esenciais para a aprendizaxe no ámbito educativo e, posteriormente, ao longo da vida.

A reflexión literaria, presente nun bloque de contidos nas linguas ambientais, o galego e o castelán, e nas linguas clásicas, a través da lectura, mediante a comprensión e interpretación de textos significativos favorece o coñecemento das posibilidades expresivas da lingua, desenvolve a capacidade crítica e creativa dos/das estudantes, dálles acceso á memoria, á creatividade, á imaxinación, á descuberta das outras persoas, ao coñecemento doutras épocas e culturas, e enfróntaos/as a situacións, sentimentos e emocións nunca experimentados, que enriquecen a súa visión do mundo e favorecen o coñecemento deles/as mesmos/as.

82 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

En definitiva, estas materias lingüísticas perseguen o obxectivo último de contribuír á formación de cidadáns e cidadás cunha competencia comunicativa que lles permita interactuar satisfactoriamente en todos os ámbitos que forman e van formar parte da súa vida. Isto esixe unha reflexión sobre os mecanismos de usos orais e escritos da súa propia lingua, e das outras linguas que estudan e coñecen, e a capacidade de interpretar e valorar o mundo, de formar as súas opinións, propias, claras e fundamentadas, e de gozar, a través da lectura crítica de obras literarias.

A materia de Latín na etapa da ESO ten como principal finalidade introducir o alumnado no coñecemento dos aspectos esenciais da lingua e da cultura latinas, facendo fincapé ao mesmo tempo no papel que estas desempeñan en tanto que orixe e fundamento das linguas romances e da cultura occidental, o que coñecemos como herdanza clásica.

Esta mesma perspectiva está tamén presente no currículo básico para bacharelato, malia perseguirse nesta etapa un estudo máis en profundidade da lingua, xa que, ben pola súa estrutura interna de funcionamento, ben polo seu caudal léxico, está moi presente nas linguas utilizadas e estudadas polos alumnos e as alumnas.

O estudo do latín como lingua flexiva proporciona mediante a comparación unha sólida base científica para o estudo e o perfeccionamento progresivo no manexo doutras linguas.

O idioma latino, logo de adquiridos uns mínimos coñecementos sobre os seus mecanismos morfosintácticos e o seu léxico, permite entender as linguas romances como resultado dunha evolución e atopar paralelismos entre elas que axuden no seu estudo.

O estudo da orixe e a evolución do latín ás linguas romances proporciónalle ao alumnado os instrumentos necesarios para comprender e analizar os procesos de cambios fonéticos, morfosintácticos e semánticos que deron lugar aos procedementos que rexen hoxe as súas linguas, e axuda a incrementar de xeito notable o seu léxico. A reflexión sobre o léxico coñecido, a adquisición de novas palabras e a comprensión das estruturas da lingua latina interveñen de xeito notable no uso máis eficaz da lingua propia como instrumento de aprendizaxe, comunicación e interpretación da realidade. É recomendable comezar o estudo do latín de cuarto de ESO cun método natural, no que as regras morfosintácticas se deduzan da práctica da lectura e da tradución, deixando para os cursos de primeiro e segundo de bacharelato un estudo máis pormenorizado.

O estudo da herdanza clásica, obxecto desta materia, non só está presente na lingua latina, pois abordará tamén os diferentes aspectos que se inclúen no que coñecemos como civilización latina, berce da Europa actual. Ademais da descrición do seu marco xeográfico e do estudo dos principais fitos históricos, haberá lugar tamén para unha análise das súas estruturas sociopolíticas, da súa vida cotiá, e manifestacións culturais como os espectáculos públicos ou as súas creacións literarias e artísticas, a enxeñaría e o urbanismo, a mitoloxía e a relixión.

Partindo desta perspectiva, o estudo da materia organízase en bloques que, con lixeiros matices, se repiten en todos os cursos.

Os devanditos bloques refírense tanto a cuestións lingüísticas como a temas culturais, tendo en conta que ambos os dous aspectos constitúen dúas facetas inseparables e complementarias para o estudo da civilización romana, sen as que non é posible apreciar a importancia do legado latino na súa verdadeira dimensión.

O primeiro destes bloques estuda o latín como orixe das linguas romances e ten un trato lixeiramente diferente para os cursos de cuarto de ESO e primeiro de bacharelato, e o curso de segundo de bacharelato. Os contidos dos dous primeiros cursos comezan coa análise das linguas do mundo, para seguir co estudo do indoeuropeo e as súas familias lingüísticas, a orixe, a evolución e as etapas do latín e as linguas romances. A continuación, e xa para

83 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

os tres cursos, preténdese analizar o papel que desempeñou a lingua latina na formación do galego, do castelán e das demais linguas romances que se falan na actualidade en Europa e noutros países do mundo, mediante o estudo do mantemento de elementos lingüísticos latinos nesas linguas e a análise dos procesos de evolución fonética, morfosintáctica e semántica.

O seguinte bloque, deseñado só para latín de cuarto de ESO e primeiro de bacharelato, aborda os elementos básicos da lingua latina, comezando por percorrer os sistemas de escritura coñecidos, para analizar despois a orixe e a evolución do abecedario latino e a súa pronuncia.

Os dous bloques seguintes, comúns aos tres cursos, tratan aspectos netamente lingüísticos, centrándose desta vez na morfoloxía e na sintaxe, os outros dous niveis de descrición e explicación do sistema, ademais da fonética e a semántica, dúas realidades inseparables que conforman e integran o aspecto gramatical. Preténdese iniciar o alumnado no concepto de flexión, estudando a estrutura interna das palabras e os elementos formais destas que serven para definir a relación que manteñen con outras dentro da oración. A sintaxe tamén se ocupa de estudar as estruturas oracionais latinas e os elementos que definen as súas construcións máis características, introducindo progresivamente niveis de maior complexidade, co propósito fundamental da comprensión e a interpretación dos textos.

Nos cursos de cuarto de ESO e primeiro de bacharelato dedicouse un bloque ao estudo da civilización latina, co fin de identificar non só os feitos máis importantes da súa historia, senón tamén os aspectos propios da súa organización política, social e militar, e da súa identidade cultural, sen esquecer o estudo da vida cotiá, a relixión e a mitoloxía, cuxa influencia resulta decisiva para a configuración do imaxinario occidental. Preténdese tamén iniciar o alumnado no coñecemento dalgunhas das manifestacións artísticas máis significativas da antigüidade romana, entre as que destacan por unha banda as relativas ás artes plásticas e, máis concretamente, a escultura e a arquitectura, e pola outra, as literarias.

O estudo máis en profundidade destas últimas resérvase para o curso de segundo de bacharelato, que conta cun bloque específico para a literatura latina, no que un mellor coñecemento da lingua lle permitirá ao alumnado entrar en contacto directo con algúns fragmentos das obras orixinais, afondando deste xeito na comprensión dos textos literarios clásicos latinos para comprender as claves da sociedade en que viron a luz e valorar a influencia que os autores latinos tiveron ao longo dos séculos.

Se, como dixemos, a lingua e a cultura constitúen dúas realidades inseparables e complementarias para afondar no coñecemento da civilización latina, non existe mellor instrumento para o estudo de ambas que os propios textos, aos que está dedicado outro dos bloques de contidos previstos en todos os cursos. Preténdese deste xeito facer fincapé na necesidade de estudar desde o primeiro momento a lingua no seu contexto real, como mecanismo de expresión intelectual e estética no que se exemplifican os contidos lingüísticos estudados. Para lograr este obxectivo, ademais do labor de tradución, deberase tratar o latín como unha lingua viva coa que traballar tamén a comunicación oral e escrita.

Por último, nos tres cursos dedícase un bloque ao estudo do léxico, entendendo que este resulta imprescindible para avanzar no coñecemento de calquera lingua. Dentro deste ámbito préstase especial atención á etimoloxía, non só porque esta serve para pór de manifesto o mantemento das raíces latinas nas linguas modernas, senón ademais porque axuda o alumnado a adquirir unha mellor comprensión da súa propia lingua, axudándolle a precisar o significado de termos coñecidos ou a descubrir o de outros que non utilizara anteriormente, e incorporándoos ao seu vocabulario habitual.

Así, dedícase un especial interese á composición e á derivación culta, onde se analizan prefixos, lexemas e sufixos de orixe grega e latina.

Abondando nesta última idea, abórdase o estudo das locucións e as expresións latinas de uso actual, non só para coñecer o seu significado, senón tamén para saber empregalas nun contexto adecuado.

84 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

A materia de Grego na etapa de bacharelato ten como primeira finalidade introducir o alumnado no coñecemento básico da lingua grega antiga nos seus aspectos morfolóxicos, sintácticos e léxicos, co obxecto de lle permitir acceder directamente a algúns dos textos orixinais máis importantes da tradición literaria helénica, a través dos cales chegou ata nós unha boa parte do denominado legado clásico. O estudo da lingua e a literatura grega serve, ademais, como instrumento idóneo para se iniciar nun coñecemento directo do pensamento e a cultura grega antiga, que constitúen a base da civilización occidental.

Por outra banda, a través do estudo das peculiaridades morfosintácticas do grego antigo é posible chegar a comprender máis profundamente conceptos lingüísticos que resultan esenciais para avanzar no coñecemento e o uso correcto, tanto da lingua propia como doutras lingua estudadas polo alumnado.

Partindo desta perspectiva, o estudo da materia organizouse en bloques que, con lixeiros matices, aparecen nos dous cursos. Estes bloques refírense tanto a cuestións lingüísticas como a temas culturais, tendo en conta que ambos os aspectos constitúen dúas facetas inseparables e complementarias para o estudo da civilización grega, sen as que non é posible apreciar na súa verdadeira dimensión a importancia do seu legado.

O primeiro destes bloques parte da relación entre o grego antigo e outras linguas da familia indoeuropea, para analizar o papel que estas últimas tiveron na orixe e na formación de moitas das linguas que se falan na actualidade. Para a explicación deste feito, que tradicionalmente foi presentado como un dos principais argumentos para xustificar a importancia do estudo das linguas clásicas, cómpre partir do marco xeográfico en que se desenvolve a civilización grega, marco que resulta determinante na configuración do carácter dialectal da súa lingua. Ademais, estudarase a influencia dos acontecementos históricos na evolución e no desenvolvemento das linguas literarias e na posterior converxencia dos dialectos ata chegar a constituírse a koiné e o actual idioma grego. O alumnado que estuda grego clásico aprende grego moderno con notable facilidade, nomeadamente se se estudou mediante un método natural de aprendizaxe; é dicir, a metodoloxía das linguas modernas aplicada ao estudo das linguas clásicas, que cada vez máis profesorado utiliza nas súas aulas.

Ao estudo dos aspectos netamente lingüísticos dedícanse tres bloques: o primeiro, previsto só para o primeiro curso, céntrase nalgúns elementos básicos da lingua e, moi especialmente, no procedemento de escritura, comezando por percorrer os sistemas coñecidos para analizar despois a orixe e a evolución do alfabeto grego e a súa pronuncia e transcrición ao abecedario latino; os outros dous niveis de descrición e explicación do sistema son a morfoloxía e a sintaxe, dúas realidades inseparables que conforman e integran xuntas o aspecto gramatical. Preténdese iniciar o alumnado no concepto de flexión, facendo especial fincapé na distinción entre o procedemento temático e o atemático, estudando a estrutura interna das palabras e os elementos formais destas que serven para definir a súa relación con outras dentro da oración. A sintaxe, á súa vez, ocúpase de estudar as estruturas oracionais gregas e os elementos que definen as súas construcións máis características, introducindo progresivamente niveis de maior complexidade. O fin último vai ser analizar e comprender os propios textos, aos que se dedica outro dos bloques de contidos previstos nos dous cursos, sempre de dificultade progresiva e adaptados aos contidos que o alumnado manexe en cada momento.

Pero como os textos non están carentes de contido, ou iso é o desexable, preténdese deste xeito facer fincapé na necesidade de estudar desde o primeiro momento a lingua no seu contexto real, como mecanismo de expresión intelectual e estética no que se exemplifican os contidos lingüísticos estudados. A lingua e a cultura constitúen dúas realidades inseparables e complementarias para afondar no coñecemento da civilización grega que, á fin e ao cabo, constitúe a cerna da nosa.

85 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Nos dous cursos dedicouse un bloque ao estudo desta civilización, co obxecto de identificar non só os fitos máis importantes da súa historia senón tamén os aspectos propios da súa organización política e social e da súa identidade cultural, visibles nos papeis familiares, nos traballos, nos avances científicos e técnicos, nas festas e os espectáculos e, sobre todo, nas manifestacións relixiosas. Dentro destas merece especial atención o estudo da mitoloxía, pois a súa influencia resulta decisiva para a configuración do imaxinario occidental. Preténdese tamén iniciar o alumnado no coñecemento dalgunhas das manifestacións artísticas máis significativas do mundo antigo, entre as que destacan, por unha banda, as relativas ás artes plásticas e máis concretamente a escultura e a arquitectura, e, pola outra, ás literarias. Procurouse neste bloque establecer sempre unha valoración desde o punto de vista do mundo contemporáneo, unha comparación coa situación actual que enriqueza a nosa identidade.

No derradeiro curso, o estudo da cultura grega oriéntase principalmente ao coñecemento das manifestacións literarias, aproveitando os coñecementos da lingua xa adquiridos para introducir o alumnado no estudo da orixe e a evolución dos xéneros, mediante a lectura de fragmentos das obras orixinais, utilizándoas como instrumento para comprender as claves esenciais da sociedade en que viron a luz.

Para rematar, dedícase un bloque ao estudo do léxico, entendendo que este resulta imprescindible para avanzar no coñecemento de calquera lingua.

Dentro deste ámbito préstase especial atención á etimoloxía, non só porque esta serve para pór de manifesto o mantemento das raíces grecolatinas nas linguas modernas senón, ademais, porque contribúe a que o alumnado adquira unha mellor comprensión da súa propia lingua, axudándolle a precisar o significado de termos coñecidos ou a descubrir outros que non utilizara anteriormente, e incorporándoos así, pouco a pouco, ao seu vocabulario.

Por último, cómpre lembrar que nesta nosa sociedade que vive por e para o utilitarismo e o inmediato será imprescindible facer unha reflexión sobre o valor do que é realmente importante para que o noso alumnado adopte unha visión crítica da sociedade que o rodea. Os coñecementos adquiridos nas aulas que nun principio poden parecer carentes de utilidade práctica resultan verdadeiramente importantes cando capacitan a persoa para adoptar criterios que lle permitan discernir entre o xusto e o inxusto, o relevante e o accesorio, entre o καλóν e o κακóν.

(Decreto 86/2015, Anexo I Bloque de materias troncais)

86 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

6. 3. PROGRAMACIÓN DE LATÍN I 6. 3. 1. Curriculum Latín I

Departamento Clásicas

1º BAC

1º BAC (Decreto 86/2015, Anexo I Bloque de materias troncais) Latín I. 1º de bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. O latín, orixe das linguas romances § I

§ B1.1. Marco xeográfico da lingua.

§ g

§ p

§ d § g § p § h

da maioría das linguas faladas en Europa hoxe en día.

as linguas indoeuropeas e as súas familias, e § CAA delimita nun mapa a zona de orixe e as zonas de expansión.

§ B1.2. O indoeuropeo. Linguas indoeuropeas e § B1.3. Agrupar as linguas indoeuropeas en § LA1B1.3.1. Identifica as linguas que se falan § CSC

familias lingüísticas.

§ n

xeográfico da lingua latina e a súa expansión, § CCEC delimitando os seus ámbitos de influencia e § CSC colocando con precisión puntos xeográficos, cidades ou restos arqueolóxicos coñecidos pola súa relevancia histórica.

§ B1.2. O indoeuropeo. Linguas indoeuropeas e § B1.2. Identificar o indoeuropeo como a lingua nai § LA1B1.2.1. Define o indoeuropeo e recoñece § CD

familias lingüísticas.

§ n

§ B1.1. Coñecer e localizar en mapas o marco § LA1B1.1.1. Localiza nun mapa o marco § CMCCT

xeográfico da lingua latina.

§ p

familias lingüísticas e localizalas nun mapa.

actualmente en Europa, diferenciando pola § CCEC súa orixe entre indoeuropeas e non indoeuropeas, clasifica as primeiras en familias lingüísticas e delimita nun mapa as zonas onde se utilizan.

§ B1.3. Linguas de España: linguas romances e non § B1.4. Coñecer as orixes das linguas faladas en § LA1B1.4.1. Identifica as linguas que se falan § CSC

romances.

España, clasificalas e localizalas nun mapa, e delimitar o marco xeográfico das linguas romances faladas no mundo, recoñecendo as súas características.

en España, diferenciando pola súa orixe § CCEC romances e non romances, localiza nun mapa as zonas onde se utilizan, delimita o marco xeográfico das linguas romances faladas no mundo e recoñece as súas características.

§ B1.4. Orixe, evolución e etapas do latín. Palabras § B1.5. Distinguir as principais etapas na evolución § LA1B1.5.1. Distingue e delimita as etapas do § CCL

patrimoniais, cultismos e semicultismos.

do latín e recoñecer e identificar palabras patrimoniais, cultismos e semicultismos.

latín, recoñece e distingue a partir do étimo § CAA latino cultismos, semicultismos e termos § CMCCT patrimoniais, e explica as evolucións que se producen nun caso e no outro.

87 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas Latín I. 1º de bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

§ LA1B1.5.2. Coñece exemplos de termos § CCL

latinos que deron orixe tanto a unha palabra patrimonial como a un cultismo, e sinala as diferenzas de uso e significado entre ambos. § LA1B1.5.3. Demostra a presenza do latín no § CMCCT

século XXI en campos como a ciencia, a § CD cultura, a publicidade, os medios de § CCEC comunicación, internet e as redes sociais. § d § p § n

§ B1.5. Nocións básicas de evolución fonética, § B1.6. Coñecer e aplicar as regras fundamentais § LA1B1.6.1. Realiza evolucións de termos § CCL

morfolóxica e semántica do latín ao galego e ao castelán.

da evolución fonética, e recoñecer os procesos de evolución semántica do latín ao galego e ao castelán partindo dos étimos latinos.

latinos ao galego e ao castelán, aplicando as § CAA regras fonéticas de evolución, e recoñece palabras da súa lingua que sufriron procesos de evolución semántica.

Bloque 2. Sistema de lingua latina: elementos básicos § g

§ B2.1. Orixes da escritura. Sistemas de escritura.

§ B2.1.

Recoñecer sistemas de escritura e § LAT1B2.1.1. Recoñece tipos de escritura e § CD distinguilos do alfabeto. clasifícaos consonte a súa natureza e a súa § CCEC función, e describe os trazos que distinguen uns dos outros.

§ g

§ B2.2. Orixe e evolución do alfabeto latino.

§ B2.2. Distinguir as fases da evolución do alfabeto § LAT1B2.2.1. Explica a orixe do alfabeto latino, § CAA

latino, desde a súa orixe ata o alfabeto da época clásica. § g

§ B2.2. Orixe e evolución do alfabeto latino.

§ B2.3. Coñecer a orixe do alfabeto nas linguas § LAT1B2.3.1. Explica a orixe do alfabeto de § CSC

modernas.

§ e

§ B2.3. Pronuncia do latín: tipos.

e a evolución e a adaptación dos signos do § CMCCT alfabeto grego. diferentes linguas partindo do alfabeto latino, § CCL así como a súa evolución, sinala as § CCEC adaptacións que se producen en cada unha e recoñece os tipos de alfabeto usados actualmente en Europa, en relación coas linguas que os empregan.

§ B2.4. Coñecer e aplicar con corrección as § LAT1B2.4.1. Le con pronuncia e acentuación § CCL

normas básicas da pronuncia en latín e distinguir os seus tipos.

correctas textos latinos, identificando e reproducindo exemplos de diferentes tipos de pronuncia.

88 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas Latín I. 1º de bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 3. Morfoloxía § d

§ B3.1. Formantes das palabras.

§ B3.1.

Coñecer, identificar e distinguir os § LA1B3.1.1. Descompón palabras nos seus § CMCCT formantes das palabras. formantes, sinalando e diferenciando lexemas § CCL e morfemas, e servíndose destes para identificar desinencias e explicar o concepto de flexión e paradigma.

§ g

§ B3.2. Tipos de palabras: variables e invariables.

§ B3.2. Distinguir os tipos de palabras a partir do § LA1B3.2.1. Distingue palabras variables e § CAA

seu enunciado. § i

§ B3.3. Concepto de declinación e conxugación.

§ g § d

§ B3.3. Comprender o concepto de declinación e § LA1B3.3.1.

conxugación.

§ l

invariables, explica os trazos que permiten § CCL identificalas e define criterios para clasificalas.

Declina e/ou conxuga § CAA correctamente palabras propostas segundo a § CCL súa categoría, explicando e ilustrando con § CD exemplos as características que diferencian os conceptos de declinación e conxugación

§ B3.4. Flexión nominal e pronominal: substantivos, § B3.4. Coñecer as declinacións, encadrar as § LA1B3.4.1. Enuncia e declina correctamente § CCL

adxectivos e pronomes.

palabras dentro da súa categoría e declinación, enuncialas e declinalas correctamente.

substantivos, adxectivos e pronomes en latín, distinguíndoos a partir do seu enunciado e clasificándoos segundo a súa categoría e a súa declinación. § LA1B3.4.2. Declina palabras e sintagmas en § CCL

concordancia, aplicando correctamente para cada palabra o paradigma de flexión correspondente. § d § g

§ B3.5. Flexión verbal.

§ B3.5. Coñecer as conxugacións, encadrar os § LA1B3.5.1. Clasifica verbos segundo a súa § CAA

verbos dentro da súa conxugación, enuncialos e conxugalos correctamente.

conxugación partindo do seu enunciado e § CCL describe os trazos polos que se recoñecen os modelos de flexión verbal. § LA1B3.5.2. Coñece e identifica as formas que § CCL

compoñen o enunciado dos verbos de paradigmas regulares e recoñece a partir destas os modelos de conxugación.

89 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas Latín I. 1º de bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

§ LA1B3.5.3. Conxuga os tempos verbais máis § CCL

frecuentes en voz activa e pasiva, aplicando correctamente os paradigmas correspondentes. § l

§ B3.5. Flexión verbal.

§ g

§ B3.6. Analizar o funcionamento dos temas § LA1B3.6.1. Explica o uso dos temas verbais § CAA

verbais latinos de presente e de perfecto, e latinos, identificando correctamente as formas § CCL recoñecer as formas dos tempos verbais derivadas de cada un. formados a partir deles, tanto en voz activa como § LA1B3.6.2. Cambia de voz as formas verbais § CD en voz pasiva. identificando e manexando con seguridade os § CCL formantes que expresan este accidente verbal.

§ d

§ B3.5. Flexión verbal.

§ B3.7. Diferenciar formas persoais e non persoais § LA1B3.7.1. Distingue formas persoais e non § CAA

do verbo, e recoñecer as categorías gramaticais presentes en cada unha. § e

§ B3.5. Flexión verbal.

§ B3.8. Traducir ao galego e ao castelán as formas § LA1B3.8.1. Traduce correctamente ao galego § CCL

verbais latinas, e comparar os sistemas verbais.

§ d

persoais dos verbos, explica os trazos que § CCL permiten identificalas e define criterios para clasificalas.

§ p

e ao castelán formas verbais latinas, e § CAA compara os tempos e os modos verbais presentes no latín cos do galego e os do castelán.

Bloque 4. Sintaxe § i

§ B4.1. Elementos da oración.

§ B4.1. Coñecer e analizar as funcións das § LA1B4.1.1.

palabras na oración.

§ e

§ B4.2. Casos latinos.

Analiza morfoloxicamente e § CMCCT sintacticamente frases e textos de dificultade § CCL graduada, identificando correctamente as categorías gramaticais presentes nas palabras con flexión e explicando as funcións que realizan na oración.

§ B4.2. Coñecer os nomes dos casos latinos, § LA1B4.2.1.

identificar as principais funcións que realizan na oración e saber traducir os casos á lingua materna adecuadamente.

Enumera correctamente os § CAA nomes dos casos que existen na flexión § CCL nominal e pronominal latina, explica as súas funcións dentro da oración e ilustra con exemplos a forma axeitada de traducilos.

90 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas Latín I. 1º de bacharelato

Obxectivos § g

Contidos

Criterios de avaliación

§ B4.3. Concordancia.

Competencias clave

§ B4.3. Recoñecer as regras de concordancia na § LA1B4.3.1. Recoñece nos textos as regras e § CCL

lingua latina e a súa correspondencia no galego e no castelán. § d

§ B4.4.

§ g

§ B4.5.

§ e

§ B4.6. Construcións de infinitivo e de participio.

a concordancia latina, e redacta en lingua latina pequenas frases, onde practica o seu uso.

Oración simple: oracións atributivas e § B4.4. Recoñecer e clasificar os tipos de oración § LA1B4.4.1. Compara e clasifica tipos de § CMCCT predicativas. simple. oracións simples, e identifica e explica en § CCL cada caso as súas características.

Oración subordinación.

composta:

coordinación

e § B4.5. Distinguir as oracións simples das § LA1B4.5.1. Distingue as oracións simples das § CAA compostas e, dentro destas últimas, as compostas e, dentro destas últimas, as § CCL coordinadas das subordinadas. coordinadas das subordinadas, os seus tipos e os nexos que as caracterizan, e sinala exemplos que expliquen en cada caso as súas características. § B4.6. Coñecer as funcións das formas non § LA1B4.6.1. Identifica as funcións que realizan § CAA

persoais nas oracións: infinitivo e participio.

§ e

Estándares de aprendizaxe

§ B4.6. Construcións de infinitivo e de participio.

as formas non persoais (infinitivo e participio) § CCL dentro da oración e compara exemplos do seu uso.

§ B4.7.

Identificar, distinguir e traducir § LA1B4.7.1. Recoñece, analiza e traduce § CCL correctamente as construcións de infinitivo e correctamente as construcións de infinitivo e participio máis frecuentes. participio máis frecuentes, en relación con construcións análogas noutras linguas que coñece.

Bloque 5. Roma: historia, cultura, arte e civilización § a § i § l § g § p

§ B5.1. Períodos da historia de Roma.

§ B5.1. Coñecer os feitos históricos das etapas da § LA1B5.1.1. Describe o marco histórico en que § CCEC

historia de Roma, encadralos no seu período correspondente e realizar eixes cronolóxicos.

xorde e se desenvolve a civilización romana, § CCL sinala períodos dentro del e identifica en cada § CSC un as conexións máis importantes que presentan con outras civilizacións § LA1B5.1.2. Distingue as etapas da historia de § CSC

Roma, explicando os seus trazos esenciais e § CSIEE as circunstancias que interveñen no paso de § CCEC unhas a outras.

91 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas Latín I. 1º de bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

§ LA1B5.1.3. Sabe enmarcar determinados § CAA

feitos históricos na civilización e no período § CSC histórico correspondente, ponos en contexto e relaciónaos con outras circunstancias contemporáneas. § LA1B5.1.4. Pode elaborar eixes cronolóxicos § CD

nos que se representan fitos históricos § CMCCT salientables, consultando diferentes fontes de información § LA1B5.1.5.

Describe os principais fitos § CSC históricos e os aspectos máis significativos da § CSIEE civilización latina, e analiza a súa influencia § CCL no devir histórico posterior.

§ h

§ B5.2. Romanización de Hispania e da Gallaecia.

§ B5.2. Coñecer os feitos históricos principais da § LA1B5.2.1.

romanización de Hispania e da Gallaecia, e realizar eixes cronolóxicos.

§ a § p

Explica a romanización de § CMCCT Hispania e da Gallaecia, describe as súas § CCL causas e delimita as súas fases. § CSC § CCEE

§ LA1B5.2.2. Enumera, explica e ilustra con § CSC

exemplos os aspectos fundamentais que § CD caracterizan o proceso da romanización de § CCL Hispania e da Gallaecia, e sinala a súa influencia na historia posterior. § n

§ B5.2. Romanización de Hispania e da Gallaecia.

§ a § c

§ B5.3. Recoñecer as pegadas da romanización § LA1B5.3.1. Identifica e sinala nun mapa os § CAA

nos principais museos.

§ p

§ B5.3. Organización política e social de Roma.

depósitos

arqueolóxicos

e

restos arqueolóxicos máis salientables da romanización de Hispania e da Gallaecia, e descobre e relaciona as pezas arqueolóxicas romanas dos museos cos coñecementos adquiridos.

§ CMCCT § CD § CCEC § CD

§ B5.4. Coñecer a organización política e social de § LA1B5.4.1.

Roma e recoñecer o seu mantemento actual.

Describe os elementos que § CSIEE caracterizan as sucesivas formas de § CSC organización do sistema político romano.

92 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas Latín I. 1º de bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

§ LA1B5.4.2. Describe a organización e a § CSIEE

evolución da sociedade romana, explicando § CD as características das clases sociais e os § CSC papeis asignados a cada unha, relacionando estes aspectos cos valores cívicos existentes § CCL na época e comparándoos cos actuais. § n

§ B5.4. Mitoloxía e relixión. Ritos funerarios.

§ B5.5. Coñecer os principais deuses, semideuses § LA1B5.5.1. Identifica os principais deuses, § CCEC

e heroes da mitoloxía grecolatina.

semideuses e heroes da mitoloxía § CD grecolatina, sinalando os trazos que os caracterizan, os seus atributos e o ámbito de influencia, explica a súa xenealoxía e establece relacións entre os deuses. § LA1B5.5.2. Identifica deuses, semideuses e § CCEC

heroes dentro do imaxinario mítico, e explica § CD os principais aspectos que diferencian uns § CCL dos outros. § n

§ B5.4. Mitoloxía e relixión. Ritos funerarios.

§ B5.6. Coñecer os deuses, os mitos, os heroes e § LA1B5.6.1. Recoñece e ilustra con exemplos § CCEC

as lendas latinas principais, e establecer semellanzas e diferenzas entre os mitos e os heroes antigos e os actuais.

§ h § p

o mantemento do mítico e da figura do heroe § CCL na nosa cultura, analizando a influencia da § CSC tradición clásica neste fenómeno, sinalando as semellanzas e as principais diferenzas § CSIEE entre ambos tratamentos, e asociándoas a outros trazos culturais propios de cada época. § LA1B5.6.2. Sinala semellanzas e diferenzas § CAA

entre os mitos e as lendas da antigüidade § CCEC clásica e os pertencentes a outras culturas, § CCL comparando o seu tratamento na literatura ou na tradición relixiosa, e valorando a súa influenza na arte e na literatura posterior a través de exemplos. § n

§ B5.4. Mitoloxía e relixión. Ritos funerarios.

§ B5.7. Coñecer e comparar coas actuais as § LA1B5.7.1. Distingue a relixión oficial de § CSC

características da relixiosidade e da relixión latinas, os cultos privados e os ritos funerarios.

Roma dos cultos privados, explicando os § CMCCT trazos que lles son propios, e describe as § CCL principais características dos ritos funerarios

93 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas Latín I. 1º de bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

romanos, distinguindo as semellanzas e as § CCEC diferenzas que presentan cos de hoxe en día. § n

§ B5.5. Arte romana.

§ B5.8. Coñecer as características fundamentais § LA1B5.8.1.

da arte romana e describir algunhas das súas manifestacións máis importantes.

§ i

§ B5.6. Obras públicas e urbanismo.

§ B5.9. Identificar os trazos máis destacados das § LA1B5.9.1. Describe as características, os § CD

edificacións públicas e do urbanismo romano, e sinalar a súa presenza dentro do patrimonio histórico de España e Europa.

§ d § p

Describe as principais § CCEC manifestacións escultóricas e pictóricas da § CD arte romana, identificando a partir de elementos concretos o seu estilo e a súa cronoloxía aproximada. principais elementos e a función das grandes § CSC obras públicas romanas, explicando e § CMCCTC ilustrando con exemplos a súa importancia para o desenvolvemento do Imperio e a súa influencia en modelos urbanísticos posteriores.

§ LA1B5.9.2. Localiza nun mapa os principais § CMCCT

exemplos de edificacións públicas romanas § CD que forman parte do patrimonio español e § CAA europeo, identificando a partir de elementos concretos o seu estilo e a cronoloxía aproximada. § a

§ B5.7. O exército.

§ B5.10. Describir a estrutura e o funcionamento § LA1B5.10.1. Enumera os elementos que § CSC

do exército romano, e distinguir as etapas na súa evolución.

compoñen a estrutura do exército romano e § CMCCT explica o seu funcionamento, atendendo á súa evolución ao longo dos períodos históricos

Bloque 6. Textos § e

§ B6.1. Análise fonética, morfolóxica, sintáctica e § B6.1. Coñecer e aplicar os coñecementos § LA1B6.1.1. Utiliza adecuadamente a análise § CCL

semántica.

§ d

fonolóxicos, morfolóxicos, sintácticos e léxicos da lingua latina para a interpretación, a tradución e a retroversión de textos de dificultade progresiva.

fonética, morfolóxica, sintáctica e semántica § CAA de textos de dificultade graduada, para efectuar correctamente a súa tradución ou retroversión.

§ B6.2. Comparación das estruturas latinas coas das § B6.2. Comparar as estruturas latinas coas das § LA1B6.2.1. Utiliza mecanismos de inferencia § CAA

94 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas Latín I. 1º de bacharelato

Obxectivos § p

§ d

Contidos linguas propias.

§ B6.3. Iniciación ás técnicas de tradución.

§ i

Criterios de avaliación linguas propias.

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

para comprender textos de xeito global, § CCL relacionando estruturas latinas con outras equivalentes nas linguas que coñece.

§ B6.3.

Utilizar correctamente manuais e § LA1B6.3.1. Utiliza correctamente o dicionario, § CAA dicionarios, recoñecendo e analizando toda a analizando e valorando correctamente a § CCL información que proporcionan. información gramatical incluída nos seus manuais e nas súas entradas, e localiza o significado de palabras que entrañen dificultade, identificando entre varias acepcións o sentido máis axeitado para a tradución do texto.

§ d

§ B6.4. Lectura comprensiva e comentario de textos § B6.4.

§ e

latinos orixinais, adaptados ou traducidos. § B6.5. Lectura comparada e comentario de textos en lingua latina e lingua propia.

Realizar a través dunha lectura § LA1B6.4.1. Realiza comentarios sobre os § CSC comprensiva a análise e o comentario do contido principais trazos dos textos seleccionados e § CCEC e da estrutura de textos latinos orixinais, sobre os aspectos culturais presentes neles, § CAA adaptados ou traducidos. aplicando para iso os coñecementos adquiridos previamente nesta ou noutras materias. § LA1B6.4.2. Elabora mapas conceptuais e § CMCCT

estruturais dos textos propostos, localizando § CCL o tema principal e distinguindo as súas partes. § i

§ B6.6. Produción de pequenos textos en lingua latina. § B6.5. Redactar en lingua latina pequenos textos § LA1B6.5.1.

de produción propia. § i

Redacta frases sinxelas ou § CCL pequenos textos en latín sobre un tema proposto.

§ B6.6. Produción de pequenos textos en lingua latina. § B6.6. Realizar pequenos coloquios en latín con § LA1B6.6.1. Mantén un sinxelo diálogo en latín § CCL

frases sinxelas e de dificultade progresiva.

sobre a base dun tema previamente acordado.

Bloque 7. Léxico § e

§ B7.1. Vocabulario básico latino: léxico transparente; § B7.1. Coñecer, identificar e traducir o léxico § LA1B7.1.1. Deduce o significado de termos § CAA

palabras de maior frecuencia.

latino transparente e as palabras de maior frecuencia.

latinos non estudados partindo do contexto ou § CCL de palabras da lingua propia ou doutras que coñece.

95 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas Latín I. 1º de bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

§ LA1B7.1.2. Identifica e explica as palabras § CD

transparentes e de maior frecuencia. § d § p § d

§ B7.2. Composición e derivación culta. Lexemas, § B7.2. Distinguir e coñecer o significado dos § LA1B7.2.1. Identifica e explica os principais § CMCCT

prefixos e sufixos. § B7.3. Mantemento de elementos lingüísticos latinos.

principais prefixos e sufixos que interveñen na composición e na derivación culta.

§ B7.3. Mantemento de elementos lingüísticos latinos.

o

seu § CCL

Deduce o significado das § CAA palabras das linguas de España a partir dos § CCL étimos latinos.

§ B7.4. Identificar e explicar os elementos léxicos § LA1B7.4.1. Identifica a etimoloxía de palabras § CCL

latinos que permanecen nas linguas dos/das estudantes.

§ p

prefixos e sufixos, analizando mantemento na propia lingua.

§ B7.3. Establecer mediante mecanismos de § LAT1B7.3.1.

inferencia as relacións existentes entre determinados étimos latinos e os derivados en linguas romances.

§ p

§ e

§ CCL

de léxico común da lingua propia e explica a partir desta o seu significado. § LA1B7.4.2. Relaciona palabras da mesma § CAA

familia etimolóxica ou semántica.

§ CD § CCL

§ g § e

§ B7.4. Locucións latinas de uso actual.

§ B7.5. Coñecer o significado das principais § LA1B7.5.1.

locucións latinas de uso actual e saber empregalas nun contexto axeitado.

Coñece o significado das § CCL principais locucións latinas de uso actual e § CCL sabe empregalas no seu contexto adecuado cando se expresa na súa propia lingua.

96 / 199

IES Salvaterra de Miño

6. 3. 2. Latín I

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

1º BAC : Perfil de área

Latín 1º BAC Estándar de aprendizaxe (53)

Temporalización

Grao mínimo de consecución

LA1B1.1.1. Localiza nun mapa o marco xeográfico da lingua latina e a súa expansión, delimitando os seus ámbitos de influencia e colocando con precisión puntos xeográficos, cidades ou restos arqueolóxicos coñecidos pola súa relevancia histórica.

1ª, 2ª, 3ª aval

Idem estándar

LA1B1.2.1. Define o indoeuropeo e recoñece as linguas indoeuropeas e as súas familias, e delimita nun mapa a zona de orixe e as zonas de expansión.

1ª aval

Idem estándar

Procedementos avaliación

1ª aval

LA1B1.4.1. Identifica as linguas que se falan en España, diferenciando pola súa orixe romances e non romances, localiza nun mapa as zonas onde se utilizan, delimita o marco xeográfico das linguas romances faladas no mundo e recoñece as súas características.

1ª aval

LA1B1.5.1. Distingue e delimita as etapas do latín, recoñece e distingue a partir do étimo latino cultismos, semicultismos e termos patrimoniais, e explica as evolucións que se producen nun caso e no outro.

1ª, 2ª, 3ª aval

Idem estándar

• •

caderno individual e rúbrica

•

•

•

• • Idem estándar

•

• •

LA1B1.5.2. Coñece exemplos de termos latinos que deron orixe tanto a unha palabra patrimonial como a un cultismo, e sinala as diferenzas de uso e significado entre ambos.

1ª, 2ª, 3ª aval

Idem estándar

LA1B1.5.3. Demostra a presenza do latín no século XXI en campos como a ciencia, a cultura, a publicidade, os medios de comunicación, internet e as redes sociais.

2ª, 3ª aval

Idem estándar

LA1B1.6.1. Realiza evolucións de termos latinos ao galego e ao castelán, aplicando as regras fonéticas de evolución, e recoñece palabras da súa lingua que sufriron procesos de evolución semántica.

2ª, 3ª aval

Idem estándar

LAT1B2.1.1. Recoñece tipos de escritura e clasifícaos consonte a súa natureza e a súa función, e describe os trazos que distinguen uns dos outros.

1ª aval

Recoñece a escritura xeroglífica e alfabética e sabe definilas.

de

proba escrita (en calqueira soporte) e táboa de valoración

• • Idem estándar

instrumentos

•

• • LA1B1.3.1. Identifica as linguas que se falan actualmente en Europa, diferenciando pola súa orixe entre indoeuropeas e non indoeuropeas, clasifica as primeiras en familias lingüísticas e delimita nun mapa as zonas onde se utilizan.

e

•

• •

• • •

•

traballo cooperativo e rúbrica proba escrita (en calqueira soporte) e táboa de valoración caderno individual e rúbrica traballo cooperativo e rúbrica proba escrita (en calqueira soporte) e táboa de valoración caderno individual e rúbrica traballo cooperativo e rúbrica proba escrita (en calqueira soporte) e táboa de valoración caderno individual e rúbrica traballo cooperativo e rúbrica proba escrita (en calqueira soporte) e táboa de valoración caderno individual e rúbrica traballo cooperativo e rúbrica proba escrita e táboa de valoración caderno individual e rúbrica observación na aula e rúbrica caderno individual e rúbrica proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica

•

caderno individual e rúbrica observación na aula e rúbrica

•

caderno individual e rúbrica

97 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

LAT1B2.2.1. Explica a orixe do alfabeto latino, e a evolución e a adaptación dos signos do alfabeto grego.

1ª aval

Explica a orixe do alfabeto latino

LAT1B2.3.1. Explica a orixe do alfabeto de diferentes linguas partindo do alfabeto latino, así como a súa evolución, sinala as adaptacións que se producen en cada unha e recoñece os tipos de alfabeto usados actualmente en Europa, en relación coas linguas que os empregan.

LAT1B2.4.1. Le con pronuncia e acentuación correctas textos latinos, identificando e reproducindo exemplos de diferentes tipos de pronuncia.

1ª aval

Explica a orixe dalgún distinto do latino

2º aval

LA1B3.1.1. Descompón palabras nos seus formantes, sinalando e diferenciando lexemas e morfemas, e servíndose destes para identificar desinencias e explicar o concepto de flexión e paradigma.

LA1B3.2.1. Distingue palabras variables e invariables, explica os trazos que permiten identificalas e define criterios para clasificalas.

• •

proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica

• •

caderno individual e rúbrica observación na aula e rúbrica

•

caderno individual e rúbrica

Idem estándar

• •

proba oral e táboa de valoración observación na aula e rúbrica

1ª aval

Idem estándar

• •

proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica

• 1ª, 2ª, 3ª aval

Idem estándar

caderno individual e rúbrica proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica

LA1B3.3.1. Declina e/ou conxuga correctamente palabras propostas segundo a súa categoría, explicando e ilustrando con exemplos as características que diferencian os conceptos de declinación e conxugación

1ª, 2ª aval

Idem estándar

LA1B3.4.1. Enuncia e declina correctamente substantivos, adxectivos e pronomes en latín, distinguíndoos a partir do seu enunciado e clasificándoos segundo a súa categoría e a súa declinación.

1ª, 2ª, 3ª aval

Idem estándar

LA1B3.4.2. Declina palabras e sintagmas en concordancia, aplicando correctamente para cada palabra o paradigma de flexión correspondente.

2ª, 3ª aval

Idem estándar

LA1B3.5.1. Clasifica verbos segundo a súa conxugación partindo do seu enunciado e describe os trazos polos que se recoñecen os modelos de flexión verbal.

2ª, 3ª aval

Idem estándar

LA1B3.5.2. Coñece e identifica as formas que compoñen o enunciado dos verbos de paradigmas regulares e recoñece a partir destas os modelos de conxugación.

2ª, 3ª aval

Idem estándar

LA1B3.5.3. Conxuga os tempos verbais máis frecuentes en voz activa e pasiva, aplicando correctamente os paradigmas correspondentes.

2ª, 3ª aval

Idem estándar

LA1B3.6.1. Explica o uso dos temas verbais latinos, identificando correctamente as formas derivadas de cada un.

2ª, 3ª aval

Idem estándar

alfabeto

• •

• • •

• • •

• • •

• • •

• • •

• • •

•

caderno individual e rúbrica proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica caderno individual e rúbrica proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica caderno individual e rúbrica proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica caderno individual e rúbrica proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica caderno individual e rúbrica proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica caderno individual e rúbrica proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica

• •

caderno individual e rúbrica proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica

•

caderno individual e rúbrica

98 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

LA1B3.6.2. Cambia de voz as formas verbais identificando e manexando con seguridade os formantes que expresan este accidente verbal.

2ª, 3ª aval

Idem estándar

LA1B3.7.1. Distingue formas persoais e non persoais dos verbos, explica os trazos que permiten identificalas e define criterios para clasificalas.

3ª aval

Idem estándar

LA1B3.8.1. Traduce correctamente ao galego e ao castelán formas verbais latinas, e compara os tempos e os modos verbais presentes no latín cos do galego e os do castelán.

1ª, 2ª, 3ª aval

Idem estándar

LA1B4.1.1. Analiza morfoloxicamente e sintacticamente frases e textos de dificultade graduada, identificando correctamente as categorías gramaticais presentes nas palabras con flexión e explicando as funcións que realizan na oración.

1ª, 2ª, 3ª aval

Idem estándar

LA1B4.2.1. Enumera correctamente os nomes dos casos que existen na flexión nominal e pronominal latina, explica as súas funcións dentro da oración e ilustra con exemplos a forma axeitada de traducilos.

1ª aval

Idem estándar

LA1B4.3.1. Recoñece nos textos as regras e a concordancia latina, e redacta en lingua latina pequenas frases, onde practica o seu uso.

1ª, 2ª, 3ª aval

Idem estándar

LA1B4.4.1. Compara e clasifica tipos de oracións simples, e identifica e explica en cada caso as súas características.

1ª, 2ª, 3ª aval

Idem estándar

LA1B4.5.1. Distingue as oracións simples das compostas e, dentro destas últimas, as coordinadas das subordinadas, os seus tipos e os nexos que as caracterizan, e sinala exemplos que expliquen en cada caso as súas características.

3ª aval

Idem estándar

LA1B4.6.1. Identifica as funcións que realizan as formas non persoais (infinitivo e participio) dentro da oración e compara exemplos do seu uso.

3ª aval

Idem estándar

LA1B4.7.1. Recoñece, analiza e traduce correctamente as construcións de infinitivo e participio máis frecuentes, en relación con construcións análogas noutras linguas que coñece.

3ª aval

Idem estándar

LA1B5.1.1. Describe o marco histórico en que xorde e se desenvolve a civilización romana, sinala períodos dentro del e identifica en cada un as conexións máis importantes que presentan con outras civilizacións LA1B5.1.2. Distingue as etapas da historia de Roma, explicando os seus trazos esenciais e as circunstancias que interveñen no paso de unhas a outras.

1ª aval

Idem estándar

1ª aval

Idem estándar

LA1B5.1.3. Sabe enmarcar determinados feitos históricos na civilización e no período histórico correspondente, ponos en contexto e relaciónaos con outras circunstancias

1ª, 2ª, 3ª aval

Idem estándar

• •

proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica

•

caderno individual e rúbrica proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica

• •

• • •

• • •

• • •

• • •

• • •

• • •

• • •

• • •

•

caderno individual e rúbrica proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica caderno individual e rúbrica proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica caderno individual e rúbrica proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica caderno individual e rúbrica proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica caderno individual e rúbrica proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica caderno individual e rúbrica proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica caderno individual e rúbrica proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica caderno individual e rúbrica proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica

•

caderno individual e rúbrica proba escrita e táboa de valoración

•

traballo coperativo

•

proba escrita e táboa de valoración

•

traballo coperativo proba escrita e táboa de valoración

•

99 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

contemporáneas.

•

LA1B5.1.4. Pode elaborar eixes cronolóxicos nos que se representan fitos históricos salientables, consultando diferentes fontes de información

1ª, 2ª, 3ª aval

Idem estándar

LA1B5.1.5. Describe os principais fitos históricos e os aspectos máis significativos da civilización latina, e analiza a súa influencia no devir histórico posterior.

1ª aval

Idem estándar

LA1B5.2.1. Explica a romanización de Hispania e da Gallaecia, describe as súas causas e delimita as súas fases.

2ª aval

Idem estándar

LA1B5.2.2. Enumera, explica e ilustra con exemplos os aspectos fundamentais que caracterizan o proceso da romanización de Hispania e da Gallaecia, e sinala a súa influencia na historia posterior.

LA1B5.3.1. Identifica e sinala nun mapa os restos arqueolóxicos máis salientables da romanización de Hispania e da Gallaecia, e descobre e relaciona as pezas arqueolóxicas romanas dos museos cos coñecementos adquiridos.

LA1B5.4.1. Describe os elementos que caracterizan as sucesivas formas de organización do sistema político romano.

2ª aval

Idem estándar

•

• •

• •

•

2ª aval 2ª aval

Idem estándar

Idem estándar

LA1B5.4.2. Describe a organización e a evolución da sociedade romana, explicando as características das clases sociais e os papeis asignados a cada unha, relacionando estes aspectos cos valores cívicos existentes na época e comparándoos cos actuais.

LA1B5.5.1. Identifica os principais deuses, semideuses e heroes da mitoloxía grecolatina, sinalando os trazos que os caracterizan, os seus atributos e o ámbito de influencia, explica a súa xenealoxía e establece relacións entre os deuses.

LA1B5.5.2. Identifica deuses, semideuses e heroes dentro do imaxinario mítico, e explica os principais aspectos que diferencian uns dos outros.

2ª aval

1ª, 2ª, 3ª aval

Idem estándar

LA1B5.6.1. Recoñece e ilustra con exemplos o mantemento do mítico e da figura do heroe na nosa cultura, analizando a influencia da tradición clásica neste fenómeno, sinalando as semellanzas e as principais diferenzas entre ambos tratamentos, e asociándoas a outros trazos culturais propios de cada época.

LA1B5.6.2. Sinala semellanzas e diferenzas entre os mitos e as lendas da antigüidade clásica e os pertencentes a outras culturas, comparando o seu tratamento na literatura ou na tradición relixiosa, e valorando a súa influenza na arte e na literatura posterior a través de exemplos.

LA1B5.7.1. Distingue a relixión oficial de Roma dos cultos privados, explicando os trazos que lles son propios, e describe as principais características dos ritos funerarios romanos, distinguindo as semellanzas e as diferenzas que presentan cos de hoxe en día.

LA1B5.8.1. Describe as principais manifestacións escultóricas e pictóricas da arte romana, identificando a partir de elementos concretos o seu estilo e a súa cronoloxía aproximada.

LA1B5.9.1. Describe as características, os principais elementos e a función das grandes obras públicas romanas, explicando e ilustrando con exemplos a súa importancia para o desenvolvemento do Imperio e a súa influencia en modelos urbanísticos posteriores.

1ª, 2ª, 3ª aval

Idem estándar

1ª, 2ª, 3ª aval

1ª, 2ª, 3ª aval 1ª Aval 3ª aval 3ª aval

Idem estándar

Idem estándar

Idem estándar

Idem estándar

Idem estándar

Idem estándar

traballo coperativo proba escrita e táboa de valoración traballo coperativo proba escrita e táboa de valoración traballo coperativo proba escrita e táboa de valoración

•

traballo coperativo proba escrita e táboa de valoración

•

traballo coperativo

•

proba escrita e táboa de valoración

•

traballo coperativo

•

proba escrita e táboa de valoración

• •

traballo coperativo proba escrita e táboa de valoración

•

traballo coperativo

•

proba escrita e táboa de valoración

•

traballo coperativo

•

proba escrita e táboa de valoración

• •

traballo coperativo proba escrita e táboa de valoración

•

traballo coperativo

•

proba escrita e táboa de valoración

•

traballo coperativo

•

proba escrita e táboa de valoración

•

traballo coperativo

•

proba escrita e táboa de valoración

•

traballo coperativo

•

proba escrita e táboa de valoración

•

traballo coperativo

100 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

LA1B5.9.2. Localiza nun mapa os principais exemplos de edificacións públicas romanas que forman parte do patrimonio español e europeo, identificando a partir de elementos concretos o seu estilo e a cronoloxía aproximada.

LA1B5.10.1. Enumera os elementos que compoñen a estrutura do exército romano e explica o seu funcionamento, atendendo á súa evolución ao longo dos períodos históricos

3ª aval

LA1B6.1.1. Utiliza adecuadamente a análise fonética, morfolóxica, sintáctica e semántica de textos de dificultade graduada, para efectuar correctamente a súa tradución ou retroversión.

1ª, 2ª, 3ª aval

Idem estándar

LA1B6.2.1. Utiliza mecanismos de inferencia para comprender textos de xeito global, relacionando estruturas latinas con outras equivalentes nas linguas que coñece.

2ª, 3ª aval

Idem estándar

LA1B6.3.1. Utiliza correctamente o dicionario, analizando e valorando correctamente a información gramatical incluída nos seus manuais e nas súas entradas, e localiza o significado de palabras que entrañen dificultade, identificando entre varias acepcións o sentido máis axeitado para a tradución do texto.

LA1B6.4.1. Realiza comentarios sobre os principais trazos dos textos seleccionados e sobre os aspectos culturais presentes neles, aplicando para iso os coñecementos adquiridos previamente nesta ou noutras materias.

2ª, 3ª aval

Idem estándar

3ª aval

Idem estándar

LA1B6.4.2. Elabora mapas conceptuais e estruturais dos textos propostos, localizando o tema principal e distinguindo as súas partes.

3ª aval

Idem estándar

LA1B6.5.1. Redacta frases sinxelas ou pequenos textos en latín sobre un tema proposto.

2ª, 3ª aval

Idem estándar

3ª aval

Idem estándar

Idem estándar

•

proba escrita e táboa de valoración

•

traballo coperativo

•

proba escrita e táboa de valoración

•

traballo coperativo proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica

• •

• • •

• • •

traballo cooperativo proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica

•

traballo cooperativo

• •

proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica

•

caderno individual e rúbrica proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica

• •

• • •

• • LA1B6.6.1. Mantén un sinxelo diálogo en latín sobre a base dun tema previamente acordado.

3ª aval

Idem estándar

• •

• • LA1B7.1.1. Deduce o significado de termos latinos non estudados partindo do contexto ou de palabras da lingua propia ou doutras que coñece.

2ª, 3ª aval

Idem estándar

LA1B7.1.2. Identifica e explica as palabras transparentes e de maior frecuencia.

2ª, 3ª aval

Idem estándar

LA1B7.2.1. Identifica e explica os principais prefixos e sufixos, analizando o seu mantemento na propia lingua.

2ª, 3ª aval

Idem estándar

2ª, 3ª aval

Idem estándar

•

• •

• LAT1B7.3.1. Deduce o significado das palabras das linguas de España a partir dos étimos latinos.

caderno individual e rúbrica proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica

•

• • •

caderno individual e rúbrica proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica caderno individual e rúbrica traballo cooperativo proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica caderno individual e rúbrica traballo cooperativo proba escrita e táboa de valoración caderno individual e rúbrica proba escrita e táboa de valoración caderno individual e rúbrica proba escrita e táboa de valoración caderno individual e rúbrica proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica

101 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

• LA1B7.4.1. Identifica a etimoloxía de palabras de léxico común da lingua propia e explica a partir desta o seu significado.

2ª, 3ª aval

Idem estándar

LA1B7.4.2. Relaciona palabras da mesma familia etimolóxica ou semántica.

2ª, 3ª aval

Idem estándar

LA1B7.5.1. Coñece o significado das principais locucións latinas de uso actual e sabe empregalas no seu contexto adecuado cando se expresa na súa propia lingua.

2ª, 3ª aval

Coñece o significado dunha lista dada de locucións latinas de uso actual e sabe empregalas no seu contexto adecuado cando se expresa na súa propia lingua.

• •

• • •

•

caderno individual e rúbrica proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica caderno individual e rúbrica proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica

• •

caderno individual e rúbrica proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica

•

caderno individual e rúbrica

102 / 199

IES Salvaterra de Miño

6. 3. 3. Latín I

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

1º BAC : Perfil competencial

“A comunicación lingüística é a competencia clave que máis presenza terá na materia de Latín, xa que o estudo da lingua latina, da súa orixe e evolución, do seu funcionamento interno, do seu léxico e dos seus textos redundará sen dúbida nun maior coñecemento e dominio das linguas propias.

Non obstante, deberase ter en conta tamén o tratamento das outras competencias.

O labor de tradución non só constitúe por si mesmo un importante exercicio intelectual, senón que ao mesmo tempo estimula a memoria, a lóxica de pensamento e os hábitos de disciplina no estudo, mellorando o razoamento e impulsando a competencia clave de aprender a aprender.

A competencia matemática e as competencias básicas en ciencia e tecnoloxía poden ser traballadas nos temas de cultura e civilización latinas, nomeadamente na educación en Roma, no urbanismo e na enxeñaría romana, e as vías de comunicación, en tanto que manifestacións da actividade humana.

A competencia dixital deberá estar presente en todo momento. A procura de información na rede, a súa selección crítica e a súa utilización, entendidas como un proceso guiado polo/pola profesor/a, deberá servirnos para programar traballos colaborativos e producir novos materiais para pór á disposición da comunidade educativa.

As competencias sociais e cívicas poden ser traballadas particularmente nos bloques referidos á civilización. A vida no mundo romano, na súa dimensión político-social ou relixiosa préstase sempre á valoración e á comparación co mundo actual, salientando semellanzas e diferenzas, e fomentando un xuízo crítico da realidade. Deste xeito, cobran nova forza conceptos como democracia, xustiza, igualdade, cidadanía e diversidade.

A competencia en conciencia e expresión cultural está moi presente, ademais de no estudo da literatura latina, nos contidos referidos ás artes plásticas en Roma, o urbanismo e a romanización de Hispania e da Gallaecia. Coñecer e valorar todas estas manifestacións culturais artísticas, diferenciando xéneros e estilos, recoñecendo canons estéticos ou tópicos literarios, lévanos a consideralas como parte do patrimonio dos pobos e a apreciar dun xeito especial aquelas que están dentro do noso contexto, ben sexa nas páxinas dun libro, ben nun museo ou nun depósito arqueolóxico.

A competencia que traballa o sentido da iniciativa e o espírito emprendedor estará presente sobre todo nos bloques de contidos non lingüísticos, para aproveitar a metodoloxía do traballo en grupo de xeito responsable e proactivo.”

(Decreto 86/2015, Anexo I Bloque de materias troncais)

103 / 199

IES Salvaterra de Miño

Latín I

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Competencia en Comunicación Lingüística (CCL) Estándares de aprendizaxe que contribúen a súa adquisición (42)

Ponderación*

LA1B1.5.1. Distingue e delimita as etapas do latín, recoñece e distingue a partir do étimo latino cultismos, semicultismos e termos patrimoniais, e explica as evolucións que se producen nun caso e no outro.

LA1B1.5.2. Coñece exemplos de termos latinos que deron orixe tanto a unha palabra patrimonial como a un cultismo, e sinala as diferenzas de uso e significado entre ambos.

LA1B1.6.1. Realiza evolucións de termos latinos ao galego e ao castelán, aplicando as regras fonéticas de evolución, e recoñece palabras da súa lingua que sufriron procesos de evolución semántica.

LAT1B2.3.1. Explica a orixe do alfabeto de diferentes linguas partindo do alfabeto latino, así como a súa evolución, sinala as adaptacións que se producen en cada unha e recoñece os tipos de alfabeto usados actualmente en Europa, en relación coas linguas que os empregan.

LAT1B2.4.1. Le con pronuncia e acentuación correctas textos latinos, identificando e reproducindo exemplos de diferentes tipos de pronuncia.

LA1B3.1.1. Descompón palabras nos seus formantes, sinalando e diferenciando lexemas e morfemas, e servíndose destes para identificar desinencias e explicar o concepto de flexión e paradigma.

LA1B3.2.1. Distingue palabras variables e invariables, explica os trazos que permiten identificalas e define criterios para clasificalas.

LA1B3.4.1. Enuncia e declina correctamente substantivos, adxectivos e pronomes en latín, distinguíndoos a partir do seu enunciado e clasificándoos segundo a súa categoría e a súa declinación.

LA1B3.4.2. Declina palabras e sintagmas en concordancia, aplicando correctamente para cada palabra o paradigma de flexión correspondente.

LA1B3.5.1. Clasifica verbos segundo a súa conxugación partindo do seu enunciado e describe os trazos polos que se recoñecen os modelos de flexión verbal.

LA1B3.5.2. Coñece e identifica as formas que compoñen o enunciado dos verbos de paradigmas regulares e recoñece a partir destas os modelos de conxugación.

LA1B3.5.3. Conxuga os tempos verbais máis frecuentes en voz activa e pasiva, aplicando correctamente os paradigmas correspondentes.

LA1B3.6.1. Explica o uso dos temas verbais latinos, identificando correctamente as formas derivadas de cada un.

LA1B3.6.2. Cambia de voz as formas verbais identificando e manexando con seguridade os formantes que expresan este accidente verbal.

LA1B3.7.1. Distingue formas persoais e non persoais dos verbos, explica os trazos que permiten identificalas e define criterios para clasificalas.

LA1B3.8.1. Traduce correctamente ao galego e ao castelán formas verbais latinas, e compara os tempos e os modos verbais presentes no latín cos do galego e os do castelán.

LA1B4.1.1. Analiza morfoloxicamente e sintacticamente frases e textos de dificultade graduada, identificando correctamente as categorías gramaticais presentes nas palabras con flexión e explicando as funcións que realizan na oración.

LA1B4.2.1. Enumera correctamente os nomes dos casos que existen na flexión nominal e pronominal latina, explica as súas funcións dentro da oración e ilustra con exemplos a forma axeitada de traducilos.

104 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

LA1B4.3.1. Recoñece nos textos as regras e a concordancia latina, e redacta en lingua latina pequenas frases, onde practica o seu uso.

LA1B4.4.1. Compara e clasifica tipos de oracións simples, e identifica e explica en cada caso as súas características.

LA1B4.5.1. Distingue as oracións simples das compostas e, dentro destas últimas, as coordinadas das subordinadas, os seus tipos e os nexos que as caracterizan, e sinala exemplos que expliquen en cada caso as súas características.

LA1B4.6.1. Identifica as funcións que realizan as formas non persoais (infinitivo e participio) dentro da oración e compara exemplos do seu uso.

LA1B4.7.1. Recoñece, analiza e traduce correctamente as construcións de infinitivo e participio máis frecuentes, en relación con construcións análogas noutras linguas que coñece.

LA1B5.1.1. Describe o marco histórico en que xorde e se desenvolve a civilización romana, sinala períodos dentro del e identifica en cada un as conexións máis importantes que presentan con outras civilizacións LA1B5.1.5. Describe os principais fitos históricos e os aspectos máis significativos da civilización latina, e analiza a súa influencia no devir histórico posterior.

LA1B5.2.2. Enumera, explica e ilustra con exemplos os aspectos fundamentais que caracterizan o proceso da romanización de Hispania e da Gallaecia, e sinala a súa influencia na historia posterior.

LA1B5.4.2. Describe a organización e a evolución da sociedade romana, explicando as características das clases sociais e os papeis asignados a cada unha, relacionando estes aspectos cos valores cívicos existentes na época e comparándoos cos actuais.

LA1B5.6.1. Recoñece e ilustra con exemplos o mantemento do mítico e da figura do heroe na nosa cultura, analizando a influencia da tradición clásica neste fenómeno, sinalando as semellanzas e as principais diferenzas entre ambos tratamentos, e asociándoas a outros trazos culturais propios de cada época.

LA1B5.6.2. Sinala semellanzas e diferenzas entre os mitos e as lendas da antigüidade clásica e os pertencentes a outras culturas, comparando o seu tratamento na literatura ou na tradición relixiosa, e valorando a súa influenza na arte e na literatura posterior a través de exemplos.

LA1B5.7.1. Distingue a relixión oficial de Roma dos cultos privados, explicando os trazos que lles son propios, e describe as principais características dos ritos funerarios romanos, distinguindo as semellanzas e as diferenzas que presentan cos de hoxe en día.

LA1B6.1.1. Utiliza adecuadamente a análise fonética, morfolóxica, sintáctica e semántica de textos de dificultade graduada, para efectuar correctamente a súa tradución ou retroversión.

LA1B6.2.1. Utiliza mecanismos de inferencia para comprender textos de xeito global, relacionando estruturas latinas con outras equivalentes nas linguas que coñece.

LA1B6.3.1. Utiliza correctamente o dicionario, analizando e valorando correctamente a información gramatical incluída nos seus manuais e nas súas entradas, e localiza o significado de palabras que entrañen dificultade, identificando entre varias acepcións o sentido máis axeitado para a tradución do texto.

LA1B6.4.2. Elabora mapas conceptuais e estruturais dos textos propostos, localizando o tema principal e distinguindo as súas partes.

LA1B6.5.1. Redacta frases sinxelas ou pequenos textos en latín sobre un tema proposto.

LA1B6.6.1. Mantén un sinxelo diálogo en latín sobre a base dun tema previamente acordado.

LA1B7.1.1. Deduce o significado de termos latinos non estudados partindo do contexto ou de palabras da lingua propia ou doutras que coñece.

LA1B7.1.2. Identifica e explica as palabras transparentes e de maior frecuencia.

105 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

LA1B7.2.1. Identifica e explica os principais prefixos e sufixos, analizando o seu mantemento na propia lingua.

LAT1B7.3.1. Deduce o significado das palabras das linguas de España a partir dos étimos latinos.

LA1B7.4.1. Identifica a etimoloxía de palabras de léxico común da lingua propia e explica a partir desta o seu significado.

LA1B7.4.2. Relaciona palabras da mesma familia etimolóxica ou semántica.

106 / 199

IES Salvaterra de Miño

Latín I

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCCT) Estándares de aprendizaxe que contribúen a súa adquisición (16)

Ponderación*

LA1B1.1.1. Localiza nun mapa o marco xeográfico da lingua latina e a súa expansión, delimitando os seus ámbitos de influencia e colocando con precisión puntos xeográficos, cidades ou restos arqueolóxicos coñecidos pola súa relevancia histórica.

LA1B1.5.1. Distingue e delimita as etapas do latín, recoñece e distingue a partir do étimo latino cultismos, semicultismos e termos patrimoniais, e explica as evolucións que se producen nun caso e no outro.

LA1B1.5.3. Demostra a presenza do latín no século XXI en campos como a ciencia, a cultura, a publicidade, os medios de comunicación, internet e as redes sociais.

LAT1B2.2.1. Explica a orixe do alfabeto latino, e a evolución e a adaptación dos signos do alfabeto grego.

LA1B3.1.1. Descompón palabras nos seus formantes, sinalando e diferenciando lexemas e morfemas, e servíndose destes para identificar desinencias e explicar o concepto de flexión e paradigma.

LA1B4.1.1. Analiza morfoloxicamente e sintacticamente frases e textos de dificultade graduada, identificando correctamente as categorías gramaticais presentes nas palabras con flexión e explicando as funcións que realizan na oración.

LA1B4.4.1. Compara e clasifica tipos de oracións simples, e identifica e explica en cada caso as súas características.

LA1B5.1.4. Pode elaborar eixes cronolóxicos nos que se representan fitos históricos salientables, consultando diferentes fontes de información LA1B5.2.1. Explica a romanización de Hispania e da Gallaecia, describe as súas causas e delimita as súas fases.

LA1B5.3.1. Identifica e sinala nun mapa os restos arqueolóxicos máis salientables da romanización de Hispania e da Gallaecia, e descobre e relaciona as pezas arqueolóxicas romanas dos museos cos coñecementos adquiridos.

LA1B5.7.1. Distingue a relixión oficial de Roma dos cultos privados, explicando os trazos que lles son propios, e describe as principais características dos ritos funerarios romanos, distinguindo as semellanzas e as diferenzas que presentan cos de hoxe en día.

LA1B5.9.1. Describe as características, os principais elementos e a función das grandes obras públicas romanas, explicando e ilustrando con exemplos a súa importancia para o desenvolvemento do Imperio e a súa influencia en modelos urbanísticos posteriores.

LA1B5.9.2. Localiza nun mapa os principais exemplos de edificacións públicas romanas que forman parte do patrimonio español e europeo, identificando a partir de elementos concretos o seu estilo e a cronoloxía aproximada.

LA1B5.10.1. Enumera os elementos que compoñen a estrutura do exército romano e explica o seu funcionamento, atendendo á súa evolución ao longo dos períodos históricos LA1B6.4.2. Elabora mapas conceptuais e estruturais dos textos propostos, localizando o tema principal e distinguindo as súas partes.

LA1B7.2.1. Identifica e explica os principais prefixos e sufixos, analizando o seu mantemento na propia lingua.

107 / 199

IES Salvaterra de Miño

Latín I

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Competencia Dixital (CD) Estándares de aprendizaxe que contribúen a súa adquisición (15)

Ponderación*

LA1B1.2.1. Define o indoeuropeo e recoñece as linguas indoeuropeas e as súas familias, e delimita nun mapa a zona de orixe e as zonas de expansión.

LA1B1.5.3. Demostra a presenza do latín no século XXI en campos como a ciencia, a cultura, a publicidade, os medios de comunicación, internet e as redes sociais.

LAT1B2.1.1. Recoñece tipos de escritura e clasifícaos consonte a súa natureza e a súa función, e describe os trazos que distinguen uns dos outros.

LA1B3.3.1. Declina e/ou conxuga correctamente palabras propostas segundo a súa categoría, explicando e ilustrando con exemplos as características que diferencian os conceptos de declinación e conxugación LA1B3.6.2. Cambia de voz as formas verbais identificando e manexando con seguridade os formantes que expresan este accidente verbal.

LA1B5.1.4. Pode elaborar eixes cronolóxicos nos que se representan fitos históricos salientables, consultando diferentes fontes de información LA1B5.2.2. Enumera, explica e ilustra con exemplos os aspectos fundamentais que caracterizan o proceso da romanización de Hispania e da Gallaecia, e sinala a súa influencia na historia posterior.

LA1B5.3.1. Identifica e sinala nun mapa os restos arqueolóxicos máis salientables da romanización de Hispania e da Gallaecia, e descobre e relaciona as pezas arqueolóxicas romanas dos museos cos coñecementos adquiridos.

LA1B5.4.2. Describe a organización e a evolución da sociedade romana, explicando as características das clases sociais e os papeis asignados a cada unha, relacionando estes aspectos cos valores cívicos existentes na época e comparándoos cos actuais.

LA1B5.5.1. Identifica os principais deuses, semideuses e heroes da mitoloxía grecolatina, sinalando os trazos que os caracterizan, os seus atributos e o ámbito de influencia, explica a súa xenealoxía e establece relacións entre os deuses.

LA1B5.5.2. Identifica deuses, semideuses e heroes dentro do imaxinario mítico, e explica os principais aspectos que diferencian uns dos outros.

LA1B5.8.1. Describe as principais manifestacións escultóricas e pictóricas da arte romana, identificando a partir de elementos concretos o seu estilo e a súa cronoloxía aproximada.

LA1B5.9.1. Describe as características, os principais elementos e a función das grandes obras públicas romanas, explicando e ilustrando con exemplos a súa importancia para o desenvolvemento do Imperio e a súa influencia en modelos urbanísticos posteriores.

LA1B5.9.2. Localiza nun mapa os principais exemplos de edificacións públicas romanas que forman parte do patrimonio español e europeo, identificando a partir de elementos concretos o seu estilo e a cronoloxía aproximada.

LA1B7.1.2. Identifica e explica as palabras transparentes e de maior frecuencia.

108 / 199

IES Salvaterra de Miño

Latín I

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Competencia Aprender a aprender (CAA) Estándares de aprendizaxe que contribúen a súa adquisición (24)

Ponderación*

LA1B3.2.1. Distingue palabras variables e invariables, explica os trazos que permiten identificalas e define criterios para clasificalas.

LA1B3.3.1. Declina e/ou conxuga correctamente palabras propostas segundo a súa categoría, explicando e ilustrando con exemplos as características que diferencian os conceptos de declinación e conxugación LA1B3.5.1. Clasifica verbos segundo a súa conxugación partindo do seu enunciado e describe os trazos polos que se recoñecen os modelos de flexión verbal.

LA1B3.6.1. Explica o uso dos temas verbais latinos, identificando correctamente as formas derivadas de cada un.

LA1B3.7.1. Distingue formas persoais e non persoais dos verbos, explica os trazos que permiten identificalas e define criterios para clasificalas.

LA1B3.8.1. Traduce correctamente ao galego e ao castelán formas verbais latinas, e compara os tempos e os modos verbais presentes no latín cos do galego e os do castelán.

LA1B4.2.1. Enumera correctamente os nomes dos casos que existen na flexión nominal e pronominal latina, explica as súas funcións dentro da oración e ilustra con exemplos a forma axeitada de traducilos.

LA1B1.2.1. Define o indoeuropeo e recoñece as linguas indoeuropeas e as súas familias, e delimita nun mapa a zona de orixe e as zonas de expansión.

LA1B1.5.1. Distingue e delimita as etapas do latín, recoñece e distingue a partir do étimo latino cultismos, semicultismos e termos patrimoniais, e explica as evolucións que se producen nun caso e no outro.

LA1B1.6.1. Realiza evolucións de termos latinos ao galego e ao castelán, aplicando as regras fonéticas de evolución, e recoñece palabras da súa lingua que sufriron procesos de evolución semántica.

LAT1B2.2.1. Explica a orixe do alfabeto latino, e a evolución e a adaptación dos signos do alfabeto grego.

LA1B4.5.1. Distingue as oracións simples das compostas e, dentro destas últimas, as coordinadas das subordinadas, os seus tipos e os nexos que as caracterizan, e sinala exemplos que expliquen en cada caso as súas características.

LA1B4.6.1. Identifica as funcións que realizan as formas non persoais (infinitivo e participio) dentro da oración e compara exemplos do seu uso.

LA1B5.1.3. Sabe enmarcar determinados feitos históricos na civilización e no período histórico correspondente, ponos en contexto e relaciónaos con outras circunstancias contemporáneas.

LA1B5.3.1. Identifica e sinala nun mapa os restos arqueolóxicos máis salientables da romanización de Hispania e da Gallaecia, e descobre e relaciona as pezas arqueolóxicas romanas dos museos cos coñecementos adquiridos.

LA1B5.6.2. Sinala semellanzas e diferenzas entre os mitos e as lendas da antigüidade clásica e os pertencentes a outras culturas, comparando o seu tratamento na literatura ou na tradición relixiosa, e valorando a súa influenza na arte e na literatura posterior a través de exemplos.

LA1B5.9.2. Localiza nun mapa os principais exemplos de edificacións públicas romanas que forman parte do patrimonio español e europeo, identificando a partir de elementos concretos o seu estilo e a cronoloxía aproximada.

LA1B6.1.1. Utiliza adecuadamente a análise fonética, morfolóxica, sintáctica e semántica de textos de dificultade graduada, para efectuar correctamente a súa tradución ou retroversión.

109 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

LA1B6.2.1. Utiliza mecanismos de inferencia para comprender textos de xeito global, relacionando estruturas latinas con outras equivalentes nas linguas que coñece.

LA1B6.3.1. Utiliza correctamente o dicionario, analizando e valorando correctamente a información gramatical incluída nos seus manuais e nas súas entradas, e localiza o significado de palabras que entrañen dificultade, identificando entre varias acepcións o sentido máis axeitado para a tradución do texto.

LA1B6.4.1. Realiza comentarios sobre os principais trazos dos textos seleccionados e sobre os aspectos culturais presentes neles, aplicando para iso os coñecementos adquiridos previamente nesta ou noutras materias.

LA1B7.1.1. Deduce o significado de termos latinos non estudados partindo do contexto ou de palabras da lingua propia ou doutras que coñece.

LAT1B7.3.1. Deduce o significado das palabras das linguas de España a partir dos étimos latinos.

LA1B7.4.2. Relaciona palabras da mesma familia etimolóxica ou semántica.

110 / 199

IES Salvaterra de Miño

Latín I

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Competencias Sociais e Cívicas (CSC) Estándares de aprendizaxe que contribúen a súa adquisición (15)

Ponderación*

LA1B1.1.1. Localiza nun mapa o marco xeográfico da lingua latina e a súa expansión, delimitando os seus ámbitos de influencia e colocando con precisión puntos xeográficos, cidades ou restos arqueolóxicos coñecidos pola súa relevancia histórica.

LA1B1.3.1. Identifica as linguas que se falan actualmente en Europa, diferenciando pola súa orixe entre indoeuropeas e non indoeuropeas, clasifica as primeiras en familias lingüísticas e delimita nun mapa as zonas onde se utilizan.

LA1B1.4.1. Identifica as linguas que se falan en España, diferenciando pola súa orixe romances e non romances, localiza nun mapa as zonas onde se utilizan, delimita o marco xeográfico das linguas romances faladas no mundo e recoñece as súas características.

LA1B5.1.1. Describe o marco histórico en que xorde e se desenvolve a civilización romana, sinala períodos dentro del e identifica en cada un as conexións máis importantes que presentan con outras civilizacións LA1B5.1.2. Distingue as etapas da historia de Roma, explicando os seus trazos esenciais e as circunstancias que interveñen no paso de unhas a outras.

LA1B5.1.3. Sabe enmarcar determinados feitos históricos na civilización e no período histórico correspondente, ponos en contexto e relaciónaos con outras circunstancias contemporáneas.

LA1B5.1.5. Describe os principais fitos históricos e os aspectos máis significativos da civilización latina, e analiza a súa influencia no devir histórico posterior.

LA1B5.2.1. Explica a romanización de Hispania e da Gallaecia, describe as súas causas e delimita as súas fases.

LA1B5.2.2. Enumera, explica e ilustra con exemplos os aspectos fundamentais que caracterizan o proceso da romanización de Hispania e da Gallaecia, e sinala a súa influencia na historia posterior.

LA1B5.4.1. Describe os elementos que caracterizan as sucesivas formas de organización do sistema político romano.

LA1B5.4.2. Describe a organización e a evolución da sociedade romana, explicando as características das clases sociais e os papeis asignados a cada unha, relacionando estes aspectos cos valores cívicos existentes na época e comparándoos cos actuais.

LA1B5.6.1. Recoñece e ilustra con exemplos o mantemento do mítico e da figura do heroe na nosa cultura, analizando a influencia da tradición clásica neste fenómeno, sinalando as semellanzas e as principais diferenzas entre ambos tratamentos, e asociándoas a outros trazos culturais propios de cada época.

LA1B5.9.1. Describe as características, os principais elementos e a función das grandes obras públicas romanas, explicando e ilustrando con exemplos a súa importancia para o desenvolvemento do Imperio e a súa influencia en modelos urbanísticos posteriores.

LA1B5.10.1. Enumera os elementos que compoñen a estrutura do exército romano e explica o seu funcionamento, atendendo á súa evolución ao longo dos períodos históricos LA1B6.4.1. Realiza comentarios sobre os principais trazos dos textos seleccionados e sobre os aspectos culturais presentes neles, aplicando para iso os coñecementos adquiridos previamente nesta ou noutras materias.

111 / 199

IES Salvaterra de Miño

Latín I

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Competencia en sentido da iniciativa e espíritu emprendedor (CSIEE) Estándares de aprendizaxe que contribúen a súa adquisición (5)

Ponderación*

LA1B5.1.2. Distingue as etapas da historia de Roma, explicando os seus trazos esenciais e as circunstancias que interveñen no paso de unhas a outras.

LA1B5.1.5. Describe os principais fitos históricos e os aspectos máis significativos da civilización latina, e analiza a súa influencia no devir histórico posterior.

LA1B5.4.1. Describe os elementos que caracterizan as sucesivas formas de organización do sistema político romano.

LA1B5.4.2. Describe a organización e a evolución da sociedade romana, explicando as características das clases sociais e os papeis asignados a cada unha, relacionando estes aspectos cos valores cívicos existentes na época e comparándoos cos actuais.

LA1B5.6.1. Recoñece e ilustra con exemplos o mantemento do mítico e da figura do heroe na nosa cultura, analizando a influencia da tradición clásica neste fenómeno, sinalando as semellanzas e as principais diferenzas entre ambos tratamentos, e asociándoas a outros trazos culturais propios de cada época.

112 / 199

IES Salvaterra de Miño

Latín I

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Competencia en Conciencia e expresións culturais (CCEC) Estándares de aprendizaxe que contribúen a súa adquisición (17)

Ponderación*

LA1B1.1.1. Localiza nun mapa o marco xeográfico da lingua latina e a súa expansión, delimitando os seus ámbitos de influencia e colocando con precisión puntos xeográficos, cidades ou restos arqueolóxicos coñecidos pola súa relevancia histórica.

LA1B1.3.1. Identifica as linguas que se falan actualmente en Europa, diferenciando pola súa orixe entre indoeuropeas e non indoeuropeas, clasifica as primeiras en familias lingüísticas e delimita nun mapa as zonas onde se utilizan.

LA1B1.4.1. Identifica as linguas que se falan en España, diferenciando pola súa orixe romances e non romances, localiza nun mapa as zonas onde se utilizan, delimita o marco xeográfico das linguas romances faladas no mundo e recoñece as súas características.

LA1B1.5.3. Demostra a presenza do latín no século XXI en campos como a ciencia, a cultura, a publicidade, os medios de comunicación, internet e as redes sociais.

LAT1B2.1.1. Recoñece tipos de escritura e clasifícaos consonte a súa natureza e a súa función, e describe os trazos que distinguen uns dos outros.

LAT1B2.3.1. Explica a orixe do alfabeto de diferentes linguas partindo do alfabeto latino, así como a súa evolución, sinala as adaptacións que se producen en cada unha e recoñece os tipos de alfabeto usados actualmente en Europa, en relación coas linguas que os empregan.

LA1B5.1.1. Describe o marco histórico en que xorde e se desenvolve a civilización romana, sinala períodos dentro del e identifica en cada un as conexións máis importantes que presentan con outras civilizacións LA1B5.1.2. Distingue as etapas da historia de Roma, explicando os seus trazos esenciais e as circunstancias que interveñen no paso de unhas a outras.

LA1B5.2.1. Explica a romanización de Hispania e da Gallaecia, describe as súas causas e delimita as súas fases.

LA1B5.3.1. Identifica e sinala nun mapa os restos arqueolóxicos máis salientables da romanización de Hispania e da Gallaecia, e descobre e relaciona as pezas arqueolóxicas romanas dos museos cos coñecementos adquiridos.

LA1B5.5.1. Identifica os principais deuses, semideuses e heroes da mitoloxía grecolatina, sinalando os trazos que os caracterizan, os seus atributos e o ámbito de influencia, explica a súa xenealoxía e establece relacións entre os deuses.

LA1B5.5.2. Identifica deuses, semideuses e heroes dentro do imaxinario mítico, e explica os principais aspectos que diferencian uns dos outros.

LA1B5.6.1. Recoñece e ilustra con exemplos o mantemento do mítico e da figura do heroe na nosa cultura, analizando a influencia da tradición clásica neste fenómeno, sinalando as semellanzas e as principais diferenzas entre ambos tratamentos, e asociándoas a outros trazos culturais propios de cada época.

LA1B5.6.2. Sinala semellanzas e diferenzas entre os mitos e as lendas da antigüidade clásica e os pertencentes a outras culturas, comparando o seu tratamento na literatura ou na tradición relixiosa, e valorando a súa influenza na arte e na literatura posterior a través de exemplos.

LA1B5.7.1. Distingue a relixión oficial de Roma dos cultos privados, explicando os trazos que lles son propios, e describe as principais características dos ritos funerarios romanos, distinguindo as semellanzas e as diferenzas que presentan cos de hoxe en día.

LA1B5.8.1. Describe as principais manifestacións escultóricas e pictóricas da arte romana, identificando a partir de elementos concretos o seu estilo e a súa cronoloxía aproximada.

113 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

LA1B6.4.1. Realiza comentarios sobre os principais trazos dos textos seleccionados e sobre os aspectos culturais presentes neles, aplicando para iso os coñecementos adquiridos previamente nesta ou noutras materias.

* A ponderación referirase cando se instaure a avaliación por competencias no bacharelato.

114 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

6.3.4. Latín I: criterios de cualificación -

Os instrumentos e procedementos de avaliación xa foron indicados supra pero resta sinalar cáles son as porcentaxes que conforman a nota: • proba/as obxectivas escritas (70%), • participación na clase, cuestionarios, traballo cooperativo e actividades de ampliación (30%)

-

Non haberá probas de recuperación das notas trimestrais propiamente ditas, debido a que, ao estar inmersos nun sistema de avaliación continua, onde a materia incluída nun trimestre non é eliminada no seguinte, no trimestre seguinte recuperarase o anterior, sempre tendo en conta a marcha xeral do alumnado.

-

A nota final de cada trimestre obterase da media aritmética das probas do mesmo tipo e aplicaráselle a ponderación segundo a porcentaxe indicada.

-

A nota final do curso será igual ou maior que a nota do 3º trimestre, xa que nos atopamos nun sistema de avaliación continua.

Os criterios de corrección de exercicios e probas aparecerán especificados en cada unha delas, así como tamén entregaranse rúbricas para avaliar o traballo cooperativo e a participación na clase.

115 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

6. 4. PROGRAMACIÓN DE LATÍN II 6. 4. 1. Curriculum Latín II

Departamento Clásicas

2º BAC

2º BAC (Decreto 86/2015, Anexo I Bloque de materias troncais Latín II. 2º de bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. O latín, orixe das linguas romances § d § p

§ d § g

§ B1.1. Mantemento de elementos lingüísticos latinos § B1.1.

nas linguas modernas: palabras patrimoniais, cultismos e semicultismos.

Distinguir e identificar palabras § LA2B1.1.1. Recoñece e distingue a partir do § CCL patrimoniais, cultismos e semicultismos. étimo latino termos patrimoniais, § CAA semicultismos e cultismos, e explica as § CCEC evolucións que se producen nun e noutro caso.

§ B1.2. Evolución fonética, morfolóxica e semántica do § B1.2. Coñecer e aplicar as regras da evolución § LA2B1.2.1. Realiza evolucións de termos § CCL

latín ao galego e ao castelán.

§ p

fonética e recoñecer os procesos de evolución semántica do latín ao galego e ao castelán, partindo dos étimos latinos.

latinos ao galego e ao castelán, aplicando as § CMCCT regras fonéticas de evolución, e recoñece § CCL palabras da súa lingua que sufriron procesos de evolución semántica, valorando a relación § CCEC co significado orixinal do étimo latino. § LA2B1.2.2. Explica o proceso de evolución de § CD

termos latinos ás linguas romances, sinalando § CCL cambios fonéticos comúns a distintas linguas § CAA dunha mesma familia, e ilustralo con exemplos.

Bloque 2. Morfoloxía § i

§ B2.1. Morfoloxía nominal e pronominal: formas § B2.1. Coñecer as categorías gramaticais.

menos usuais e irregulares. § d

§ LA2B2.1.1. Nomea e describe as categorías, § CAA

e sinala os trazos que as distinguen.

§ CCL

§ B2.1. Morfoloxía nominal e pronominal: formas § B2.2.

menos usuais e irregulares.

Coñecer, identificar e distinguir os § LA2B2.2.1. Identifica e distingue en palabras § CMCCT formantes das palabras. propostas os seus formantes, diferenciando § CCL lexemas e morfemas, e procurando exemplos noutros termos nos que estean presentes.

116 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas Latín II. 2º de bacharelato

Obxectivos § d

Contidos

§ d

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

§ B2.1. Morfoloxía nominal e pronominal: formas § B2.3. Realizar a análise morfolóxica das palabras § LA2B2.3.1.

menos usuais e irregulares.

§ l

Criterios de avaliación dun texto latino e enuncialas.

Analiza morfoloxicamente § CMCCT palabras presentes nun texto latino, identifica § CCL correctamente os seus formantes e sinala o seu enunciado.

§ B2.1. Morfoloxía nominal e pronominal: formas § B2.4. Identificar, declinar e traducir todas as § LA2B2.4.1.

menos usuais e irregulares.

formas nominais e pronominais.

Identifica con seguridade e § CD axudándose do dicionario calquera tipo de § CCL formas nominais e pronominais, declínaas e § CAA sinala o seu equivalente en galego e en castelán.

§ LA2B2.4.2. Aplica os seus coñecementos da § CCL

morfoloxía nominal e pronominal latina para § CAA realizar traducións e retroversións, axudándose do dicionario. § l § d

§ B2.2. Morfoloxía verbal: verbos irregulares e § B2.5. Identificar, conxugar, traducir e efectuar a § LA2B2.5.1.

defectivos. Formas nominais do verbo: xerundio, xerundivo e supino. Conxugación perifrástica.

retroversión de todas as formas verbais.

Identifica con seguridade e § CD axudándose co dicionario calquera tipo de § CAA formas verbais, conxúgaas e sinala o seu § CCL equivalente en galego e en castelán

§ LA2B2.5.2. Aplica os seus coñecementos da § CCL

morfoloxía verbal latina para realizar § CAA traducións e retroversións, axudándose do § CD dicionario.

Bloque 3. Sintaxe § e

§ B3.1. Estudo pormenorizado da sintaxe nominal e § B3.1. Coñecer e aplicar os coñecementos da § LA2B3.1.1. Utiliza axeitadamente a análise da § CCL

pronominal. § e

§ B3.2. Tipos de oracións e construcións sintácticas.

sintaxe nominal e pronominal para a tradución de textos latinos.

§ B3.2. Recoñecer e clasificar as oracións e as § LA2B3.2.1. Recoñece, distingue e clasifica os § CCL

construcións sintácticas latinas.

§ e

§ B3.2. Tipos de oracións e construcións sintácticas.

sintaxe nominal e pronominal dun texto para § CAA efectuar correctamente a súa tradución. tipos de oracións e as construcións § CAA sintácticas latinas, e relaciónaas con construcións análogas existentes noutras linguas que coñeza.

§ B3.3. Relacionar e aplicar coñecementos sobre § LA2B3.3.1. Identifica na análise de frases e § CCL

117 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas Latín II. 2º de bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

§ p

Estándares de aprendizaxe

elementos e construcións sintácticas interpretación e tradución de textos latinos.

Oración subordinación.

composta:

coordinación

en

Competencias clave

textos de dificultade graduada elementos § CAA sintácticos propios da lingua latina, e relaciónaos para traducilos cos seus equivalentes en galego e en castelán.

§ d

§ B3.3.

e § B3.4. Definir, comprender e recoñecer os § LA2B3.4.1. Define e comprende os conceptos § CAA diferentes tipos de oracións compostas de oración composta, coordinación e § CCL coordinadas e subordinadas. subordinación, sinala exemplos nos textos e recoñece os tipos de oracións compostas, tanto coordinadas como subordinadas, así como os nexos que as caracterizan.

§ e

§ B3.4. Construcións de infinitivo, participio, xerundio, § B3.5. Coñecer as funcións das formas non § LA2B3.5.1. Identifica formas non persoais do § CCL

xerundivo e supino.

persoais do verbo: infinitivo, participio, xerundio, xerundivo e supino.

verbo en frases e textos, tradúceas § CAA correctamente e explica as súas funcións.

Bloque 4. Literatura latina § h

§ B4.1. Transmisión literaria e xéneros literarios § B4.1. Enumerar os principais factores da § LA2B4.1.1.

latinos: épica, historiografía, lírica, oratoria, comedia e fábula. § n

§ g

Nomea os aspectos máis § CCEC salientables referentes á transmisión dos § CMCCT textos clásicos ao longo do tempo. § CCEC

§ B4.1. Transmisión literaria e xéneros literarios § B4.2. Coñecer as características dos xéneros § LA2B4.2.1.

latinos: épica, historiografía, lírica, oratoria, comedia e fábula. § i

transmisión da literatura latina ao longo dos períodos históricos, e describir os soportes da escritura na Antigüidade e a súa evolución. literarios latinos, os seus autores, as obras máis representativas e as súas influencias na literatura posterior.

Describe as características § CAA esenciais dos xéneros literarios latinos, e § CCL identifica e sinala a súa presenza en textos § CCEC propostos.

§ B4.1. Transmisión literaria e xéneros literarios § B4.3. Coñecer os fitos esenciais da literatura § LA2B4.3.1. Realiza eixes cronolóxicos e sitúa § CMCCT

latinos: épica, historiografía, lírica, oratoria, comedia e fábula.

latina como base literaria da literatura e da cultura europea e occidental.

neles autores, obras e outros aspectos § CCEC relacionados coa literatura latina. § LA2B4.3.2. Nomea autores representativos § CD

da literatura latina, encádraos no seu contexto § CCL cultural, e cita e explica as súas obras máis coñecidas. § d

§ B4.1. Transmisión literaria e xéneros literarios § B4.4. Analizar, interpretar e situar no tempo § LA2B4.4.1. Realiza comentarios de textos § CCL

latinos: épica, historiografía, lírica, oratoria, comedia

textos

mediante

lectura

comprensiva,

latinos e sitúaos no tempo, explicando a súa § CSC

118 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas Latín II. 2º de bacharelato

Obxectivos

Contidos e fábula.

§ n § h § p

Criterios de avaliación distinguindo xénero, época, características e estrutura, se a extensión da pasaxe o permite.

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

estrutura, se a extensión da pasaxe o § CCEC permite, e as súas características esenciais, e identifica o xénero ao que pertencen.

§ B4.1. Transmisión literaria e xéneros literarios § B4.5. Establecer relacións e paralelismos entre a § LA2B4.5.1. Analiza o diferente uso que se fixo § CSC

latinos: épica, historiografía, lírica, oratoria, comedia e fábula.

literatura clásica e a posterior.

dos textos latinos, explorando o mantemento § CD dos xéneros e os temas da literatura latina § CCL mediante exemplos da literatura contemporánea. § LA2B4.5.2. Recoñece a través de motivos, § CSC

temas ou personaxes a influencia da tradición § CD grecolatina en textos de autores/as § CCL contemporáneos/as, e sérvese deles para comprender e explicar o mantemento dos xéneros e dos temas procedentes da cultura grecolatina, describindo os seus aspectos esenciais e os tratamentos que reciben.

Bloque 5. Textos § e

§ B5.1. Tradución e interpretación de textos latinos.

§ B5.1. Realizar a tradución e interpretación de § LA2B5.1.1. Utiliza adecuadamente a análise § CCL

textos latinos orixinais. § d

§ B5.1. Tradución e interpretación de textos latinos.

§ B5.2. Utilizar o dicionario, analizar e valorar § LA2B5.2.1.

correctamente a información gramatical que proporciona e procurar o termo máis acaído na lingua propia para a tradución do texto.

§ b

morfolóxica e sintáctica de textos latinos para § CAA efectuar correctamente a súa tradución.

Utiliza con seguridade e § CD autonomía o dicionario, analizando e § CAA valorando correctamente a información § CCL gramatical que proporciona, e identifica en cada caso o termo máis acaído na lingua propia, en función do contexto e do estilo empregado polo autor, para unha correcta tradución do texto.

§ B5.2. Comentario e análise histórica, lingüística e § B5.3.

literaria de textos latinos orixinais.

Realizar comentarios lingüísticos, § LA2B5.3.1. Aplica os coñecementos § CAA históricos e literarios de textos de autores latinos. adquiridos para realizar comentarios § CSC lingüísticos, históricos e literarios de textos. § CCEC § CCL

119 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas Latín II. 2º de bacharelato

Obxectivos § a

Contidos

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

§ B5.3. Coñecemento do contexto social, cultural e § B5.4. Coñecer o contexto social, cultural e § LA2B5.4.1.

histórico dos textos traducidos.

§ h

Criterios de avaliación

Identifica o contexto social, § CSC cultural e histórico dos textos propostos § CCEC partindo de referencias tomadas dos propios § CCL textos e asociándoas con coñecementos adquiridos previamente.

histórico dos textos traducidos.

§ B5.4. Identificación das características formais dos § B5.5. Identificar as características formais dos § LA2B5.5.1. Recoñece e explica a partir de § CCL

textos.

textos.

elementos formais o xénero e o propósito do § CCEC texto.

Bloque 6. Léxico

§ e § p

§ d § g

§ B6.1. Ampliación de vocabulario básico latino: léxico § B6.1. Coñecer, identificar e traducir termos § LA2B6.1.1. Identifica e explica termos do § CCL

literario, científico e filosófico.

latinos pertencentes ao especializado: léxico literario, filosófico.

vocabulario científico e

léxico literario, científico e filosófico, e § CMCCT tradúceos correctamente ao galego e ao § CD castelán.

§ B6.2. Etimoloxía e orixe das palabras da propia § B6.2. Recoñecer os elementos léxicos latinos § LA2B6.2.1. Deduce o significado de palabras § CAA

lingua.

§ p

que permanecen estudantes.

nas

linguas

dos/das

e expresións latinas non estudadas a partir do § CCL contexto, ou de palabras ou expresións da § CD súa lingua ou doutras linguas que coñeza. § LA2B6.2.2. Identifica a etimoloxía e coñece o § CD

significado de palabras de léxico común e § CCL especializado do galego e do castelán. § h

§ B6.3. Locucións e expresións latinas incorporadas á § B6.3. Coñecer o significado das principais § LA2B6.3.1. Comprende, explica e emprega § CMCCT

lingua coloquial e á literaria.

§ d § p

locucións latinas de uso actual e saber empregalas nun contexto axeitado.

na lingua propia e no contexto axeitado locucións e expresións latinas que se mantiveron na linguaxe literaria, xurídica, filosófica, técnica, relixiosa, médica e científica.

§ CSC § CD § CCEC § CCL

§ B6.4. Composición e derivación culta: lexemas, § B6.4. Recoñecer a presenza de latinismos e § LA2B6.4.1. Recoñece e explica o significado § CCL

prefixos e sufixos de orixe latina e grega.

helenismos na linguaxe científica e na fala culta, e deducir o seu significado a partir dos correspondentes termos latinos e gregos.

dos helenismos e dos latinismos máis § CCEC frecuentes utilizados no léxico das linguas faladas en España, e explica o seu significado a partir do termo de orixe.

120 / 199

IES Salvaterra de Miño

6. 4. 2. Latín II

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

2º BAC : Perfil de área

Latín II (2º BAC) Estándar de aprendizaxe (32)

Temporalización

Grao mínimo de consecución

LA2B1.1.1. Recoñece e distingue a partir do étimo latino termos patrimoniais, semicultismos e cultismos, e explica as evolucións que se producen nun e noutro caso.

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar

LA2B1.2.1. Realiza evolucións de termos latinos ao galego e ao castelán, aplicando as regras fonéticas de evolución, e recoñece palabras da súa lingua que sufriron procesos de evolución semántica, valorando a relación co significado orixinal do étimo latino.

LA2B1.2.2. Explica o proceso de evolución de termos latinos ás linguas romances, sinalando cambios fonéticos comúns a distintas linguas dunha mesma familia, e ilustralo con exemplos.

LA2B2.1.1. Nomea e describe as categorías, e sinala os trazos que as distinguen.

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar

LA2B2.2.1. Identifica e distingue en palabras propostas os seus formantes, diferenciando lexemas e morfemas, e procurando exemplos noutros termos nos que estean presentes.

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar

LA2B2.3.1. Analiza morfoloxicamente palabras presentes nun texto latino, identifica correctamente os seus formantes e sinala o seu enunciado.

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar

LA2B2.4.1. Identifica con seguridade e axudándose do dicionario calquera tipo de formas nominais e pronominais, declínaas e sinala o seu equivalente en galego e en castelán.

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar

LA2B2.4.2. Aplica os seus coñecementos da morfoloxía nominal e pronominal latina para realizar traducións e retroversións, axudándose do dicionario.

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar

LA2B2.5.1. Identifica con seguridade e axudándose co dicionario calquera tipo de formas verbais, conxúgaas e sinala o seu equivalente en galego e en castelán

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar

LA2B2.5.2. Aplica os seus coñecementos da morfoloxía verbal latina para realizar traducións e retroversións, axudándose do dicionario.

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar

Procedementos e instrumentos de avaliación •

proba escrita (en calqueira soporte) e táboa de valoración

• •

caderno individual e rúbrica proba escrita e táboa de valoración

•

caderno individual e rúbrica

•

proba escrita e táboa de valoración

•

caderno individual e rúbrica

• •

proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica

•

caderno individual e rúbrica proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica

• •

• • •

• • •

• • •

• • •

•

caderno individual e rúbrica proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica caderno individual e rúbrica proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica caderno individual e rúbrica proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica caderno individual e rúbrica proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica

• •

caderno individual e rúbrica proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica

•

caderno individual e rúbrica

121 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

LA2B3.1.1. Utiliza axeitadamente a análise da sintaxe nominal e pronominal dun texto para efectuar correctamente a súa tradución.

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar

LA2B3.2.1. Recoñece, distingue e clasifica os tipos de oracións e as construcións sintácticas latinas, e relaciónaas con construcións análogas existentes noutras linguas que coñeza.

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar

LA2B3.3.1. Identifica na análise de frases e textos de dificultade graduada elementos sintácticos propios da lingua latina, e relaciónaos para traducilos cos seus equivalentes en galego e en castelán.

1ª, 2ª e 3ª aval

LA2B3.4.1. Define e comprende os conceptos de oración composta, coordinación e subordinación, sinala exemplos nos textos e recoñece os tipos de oracións compostas, tanto coordinadas como subordinadas, así como os nexos que as caracterizan.

1ª, 2ª e 3ª aval

LA2B3.5.1. Identifica formas non persoais do verbo en frases e textos, tradúceas correctamente e explica as súas funcións.

2ª e 3ª aval

• •

proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica

•

caderno individual e rúbrica proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica

• •

• • Idem estándar

• •

• • Idem estándar

• •

• • Idem estándar

caderno individual e rúbrica traballo cooperativo e rúbrica proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica caderno individual e rúbrica traballo cooperativo e rúbrica proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica caderno individual e rúbrica

• •

traballo cooperativo e rúbrica proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rúbrica

•

caderno individual e rúbrica

LA2B4.1.1. Nomea os aspectos máis salientables referentes á transmisión dos textos clásicos ao longo do tempo.

2ª e 3ª aval

Idem estándar

• •

proba escrita e táboa de valoración traballo cooperativo e rúbrica

LA2B4.2.1. Describe as características esenciais dos xéneros literarios latinos, e identifica e sinala a súa presenza en textos propostos.

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar

• •

proba escrita e táboa de valoración traballo cooperativo e rúbrica

LA2B4.3.1. Realiza eixes cronolóxicos e sitúa neles autores, obras e outros aspectos relacionados coa literatura latina.

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar

• •

proba escrita e táboa de valoración traballo cooperativo e rúbrica

LA2B4.3.2. Nomea autores representativos da literatura latina, encádraos no seu contexto cultural, e cita e explica as súas obras máis coñecidas.

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar

• •

proba escrita e táboa de valoración traballo cooperativo e rúbrica

LA2B4.4.1. Realiza comentarios de textos latinos e sitúaos no tempo, explicando a súa estrutura, se a extensión da pasaxe o permite, e as súas características esenciais, e identifica o xénero ao que pertencen.

3ª aval

Idem estándar

• •

proba escrita e táboa de valoración traballo cooperativo e rúbrica

LA2B4.5.1. Analiza o diferente uso que se fixo dos textos latinos, explorando o mantemento dos xéneros e os temas da literatura latina mediante exemplos da

3ª aval

Idem estándar

• •

proba escrita e táboa de valoración traballo cooperativo e rúbrica

122 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

literatura contemporánea.

LA2B4.5.2. Recoñece a través de motivos, temas ou personaxes a influencia da tradición grecolatina en textos de autores/as contemporáneos/as, e sérvese deles para comprender e explicar o mantemento dos xéneros e dos temas procedentes da cultura grecolatina, describindo os seus aspectos esenciais e os tratamentos que reciben.

LA2B5.1.1. Utiliza adecuadamente a análise morfolóxica e sintáctica de textos latinos para efectuar correctamente a súa tradución.

3ª aval

Idem estándar

• •

proba escrita e táboa de valoración traballo cooperativo e rúbrica

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar

• • •

proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rubrica traballo cooperativo e rúbrica

LA2B5.2.1. Utiliza con seguridade e autonomía o dicionario, analizando e valorando correctamente a información gramatical que proporciona, e identifica en cada caso o termo máis acaído na lingua propia, en función do contexto e do estilo empregado polo autor, para unha correcta tradución do texto.

3ª aval

Idem estándar

• • •

proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rubrica traballo cooperativo e rúbrica

LA2B5.3.1. Aplica os coñecementos adquiridos para realizar comentarios lingüísticos, históricos e literarios de textos.

3ª aval

Idem estándar

• • •

proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rubrica traballo cooperativo e rúbrica

LA2B5.4.1. Identifica o contexto social, cultural e histórico dos textos propostos partindo de referencias tomadas dos propios textos e asociándoas con coñecementos adquiridos previamente.

3ª aval

Idem estándar

• • •

proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rubrica traballo cooperativo e rúbrica

LA2B5.5.1. Recoñece e explica a partir de elementos formais o xénero e o propósito do texto.

3ª aval

Recoñece o xénero do texto

• • •

proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rubrica traballo cooperativo e rúbrica

LA2B6.1.1. Identifica e explica termos do léxico literario, científico e filosófico, e tradúceos correctamente ao galego e ao castelán.

3ª aval

Idem estándar

• • •

proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rubrica caderno individual e rúbrica para co- e autoavaliación

LA2B6.2.1. Deduce o significado de palabras e expresións latinas non estudadas a partir do contexto, ou de palabras ou expresións da súa lingua ou doutras linguas que coñeza.

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar

• • •

proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rubrica caderno individual e rúbrica para co- e autoavaliación

LA2B6.2.2. Identifica a etimoloxía e coñece o significado de palabras de léxico común e especializado do galego e do castelán.

1ª, 2ª e 3ª aval

Identifica a etimoloxía e coñece o significado de palabras de léxico común e especializado do galego e

• •

proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rubrica

123 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

LA2B6.3.1. Comprende, explica e emprega na lingua propia e no contexto axeitado locucións e expresións latinas que se mantiveron na linguaxe literaria, xurídica, filosófica, técnica, relixiosa, médica e científica.

1ª, 2ª e 3ª aval

LA2B6.4.1. Recoñece e explica o significado dos helenismos e dos latinismos máis frecuentes utilizados no léxico das linguas faladas en España, e explica o seu significado a partir do termo de orixe.

1ª, 2ª e 3ª aval

do castelán dunha listaxe dada

•

caderno individual e rúbrica para co- e autoavaliación

Comprende, explica e emprega na lingua propia e no contexto axeitado locucións e expresións latinas dunha listaxe dada que se mantiveron na linguaxe literaria, xurídica, filosófica, técnica, relixiosa, médica e científica.

Idem estándar

• • •

proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rubrica caderno individual e rúbrica para co- e autoavaliación

• • •

proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rubrica caderno individual e rúbrica para co- e autoavaliación

124 / 199

IES Salvaterra de Miño

6. 4. 3. Latín II

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

2º BAC : Perfil competencial

“A comunicación lingüística é a competencia clave que máis presenza terá na materia de Latín, xa que o estudo da lingua latina, da súa orixe e evolución, do seu funcionamento interno, do seu léxico e dos seus textos redundará sen dúbida nun maior coñecemento e dominio das linguas propias.

Non obstante, deberase ter en conta tamén o tratamento das outras competencias.

O labor de tradución non só constitúe por si mesmo un importante exercicio intelectual, senón que ao mesmo tempo estimula a memoria, a lóxica de pensamento e os hábitos de disciplina no estudo, mellorando o razoamento e impulsando a competencia clave de aprender a aprender.

A competencia matemática e as competencias básicas en ciencia e tecnoloxía poden ser traballadas nos temas de cultura e civilización latinas, nomeadamente na educación en Roma, no urbanismo e na enxeñaría romana, e as vías de comunicación, en tanto que manifestacións da actividade humana.

A competencia dixital deberá estar presente en todo momento. A procura de información na rede, a súa selección crítica e a súa utilización, entendidas como un proceso guiado polo/pola profesor/a, deberá servirnos para programar traballos colaborativos e producir novos materiais para pór á disposición da comunidade educativa.

As competencias sociais e cívicas poden ser traballadas particularmente nos bloques referidos á civilización. A vida no mundo romano, na súa dimensión político-social ou relixiosa préstase sempre á valoración e á comparación co mundo actual, salientando semellanzas e diferenzas, e fomentando un xuízo crítico da realidade. Deste xeito, cobran nova forza conceptos como democracia, xustiza, igualdade, cidadanía e diversidade.

A competencia en conciencia e expresión cultural está moi presente, ademais de no estudo da literatura latina, nos contidos referidos ás artes plásticas en Roma, o urbanismo e a romanización de Hispania e da Gallaecia. Coñecer e valorar todas estas manifestacións culturais artísticas, diferenciando xéneros e estilos, recoñecendo canons estéticos ou tópicos literarios, lévanos a consideralas como parte do patrimonio dos pobos e a apreciar dun xeito especial aquelas que están dentro do noso contexto, ben sexa nas páxinas dun libro, ben nun museo ou nun depósito arqueolóxico.

A competencia que traballa o sentido da iniciativa e o espírito emprendedor estará presente sobre todo nos bloques de contidos non lingüísticos, para aproveitar a metodoloxía do traballo en grupo de xeito responsable e proactivo.

(Decreto 86/2015, Anexo I Bloque de materias troncais)

125 / 199

IES Salvaterra de Miño

Latín II

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Competencia en Comunicación Lingüística (CCL) Estándares de aprendizaxe que contribúen a súa adquisición (30)

Ponderación*

LA2B1.1.1. Recoñece e distingue a partir do étimo latino termos patrimoniais, semicultismos e cultismos, e explica as evolucións que se producen nun e noutro caso.

LA2B1.2.1. Realiza evolucións de termos latinos ao galego e ao castelán, aplicando as regras fonéticas de evolución, e recoñece palabras da súa lingua que sufriron procesos de evolución semántica, valorando a relación co significado orixinal do étimo latino.

LA2B1.2.2. Explica o proceso de evolución de termos latinos ás linguas romances, sinalando cambios fonéticos comúns a distintas linguas dunha mesma familia, e ilustralo con exemplos.

LA2B2.1.1. Nomea e describe as categorías, e sinala os trazos que as distinguen.

LA2B2.2.1. Identifica e distingue en palabras propostas os seus formantes, diferenciando lexemas e morfemas, e procurando exemplos noutros termos nos que estean presentes.

LA2B2.3.1. Analiza morfoloxicamente palabras presentes nun texto latino, identifica correctamente os seus formantes e sinala o seu enunciado.

LA2B2.4.1. Identifica con seguridade e axudándose do dicionario calquera tipo de formas nominais e pronominais, declínaas e sinala o seu equivalente en galego e en castelán.

LA2B2.4.2. Aplica os seus coñecementos da morfoloxía nominal e pronominal latina para realizar traducións e retroversións, axudándose do dicionario.

LA2B2.5.1. Identifica con seguridade e axudándose co dicionario calquera tipo de formas verbais, conxúgaas e sinala o seu equivalente en galego e en castelán LA2B2.5.2. Aplica os seus coñecementos da morfoloxía verbal latina para realizar traducións e retroversións, axudándose do dicionario.

LA2B3.1.1. Utiliza axeitadamente a análise da sintaxe nominal e pronominal dun texto para efectuar correctamente a súa tradución.

LA2B3.2.1. Recoñece, distingue e clasifica os tipos de oracións e as construcións sintácticas latinas, e relaciónaas con construcións análogas existentes noutras linguas que coñeza.

LA2B3.3.1. Identifica na análise de frases e textos de dificultade graduada elementos sintácticos propios da lingua latina, e relaciónaos para traducilos cos seus equivalentes en galego e en castelán.

LA2B3.4.1. Define e comprende os conceptos de oración composta, coordinación e subordinación, sinala exemplos nos textos e recoñece os tipos de oracións compostas, tanto coordinadas como subordinadas, así como os nexos que as caracterizan.

LA2B3.5.1. Identifica formas non persoais do verbo en frases e textos, tradúceas correctamente e explica as súas funcións.

LA2B4.2.1. Describe as características esenciais dos xéneros literarios latinos, e identifica e sinala a súa presenza en textos propostos.

LA2B4.3.2. Nomea autores representativos da literatura latina, encádraos no seu contexto cultural, e cita e explica as súas obras máis coñecidas.

LA2B4.4.1. Realiza comentarios de textos latinos e sitúaos no tempo, explicando a súa estrutura, se a extensión da pasaxe o permite, e as súas características esenciais, e identifica o xénero ao que pertencen.

126 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

LA2B4.5.1. Analiza o diferente uso que se fixo dos textos latinos, explorando o mantemento dos xéneros e os temas da literatura latina mediante exemplos da literatura contemporánea.

LA2B4.5.2. Recoñece a través de motivos, temas ou personaxes a influencia da tradición grecolatina en textos de autores/as contemporáneos/as, e sérvese deles para comprender e explicar o mantemento dos xéneros e dos temas procedentes da cultura grecolatina, describindo os seus aspectos esenciais e os tratamentos que reciben.

LA2B5.1.1. Utiliza adecuadamente a análise morfolóxica e sintáctica de textos latinos para efectuar correctamente a súa tradución.

LA2B5.2.1. Utiliza con seguridade e autonomía o dicionario, analizando e valorando correctamente a información gramatical que proporciona, e identifica en cada caso o termo máis acaído na lingua propia, en función do contexto e do estilo empregado polo autor, para unha correcta tradución do texto.

LA2B5.3.1. Aplica os coñecementos adquiridos para realizar comentarios lingüísticos, históricos e literarios de textos.

LA2B5.4.1. Identifica o contexto social, cultural e histórico dos textos propostos partindo de referencias tomadas dos propios textos e asociándoas con coñecementos adquiridos previamente.

LA2B5.5.1. Recoñece e explica a partir de elementos formais o xénero e o propósito do texto.

LA2B6.1.1. Identifica e explica termos do léxico literario, científico e filosófico, e tradúceos correctamente ao galego e ao castelán.

LA2B6.2.1. Deduce o significado de palabras e expresións latinas non estudadas a partir do contexto, ou de palabras ou expresións da súa lingua ou doutras linguas que coñeza.

LA2B6.2.2. Identifica a etimoloxía e coñece o significado de palabras de léxico común e especializado do galego e do castelán.

LA2B6.3.1. Comprende, explica e emprega na lingua propia e no contexto axeitado locucións e expresións latinas que se mantiveron na linguaxe literaria, xurídica, filosófica, técnica, relixiosa, médica e científica.

LA2B6.4.1. Recoñece e explica o significado dos helenismos e dos latinismos máis frecuentes utilizados no léxico das linguas faladas en España, e explica o seu significado a partir do termo de orixe.

127 / 199

IES Salvaterra de Miño

Latín II

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCCT) Estándares de aprendizaxe que contribúen a súa adquisición (7)

Ponderación*

LA2B1.2.1. Realiza evolucións de termos latinos ao galego e ao castelán, aplicando as regras fonéticas de evolución, e recoñece palabras da súa lingua que sufriron procesos de evolución semántica, valorando a relación co significado orixinal do étimo latino.

LA2B2.2.1. Identifica e distingue en palabras propostas os seus formantes, diferenciando lexemas e morfemas, e procurando exemplos noutros termos nos que estean presentes.

LA2B2.3.1. Analiza morfoloxicamente palabras presentes nun texto latino, identifica correctamente os seus formantes e sinala o seu enunciado.

LA2B4.1.1. Nomea os aspectos máis salientables referentes á transmisión dos textos clásicos ao longo do tempo.

LA2B4.3.1. Realiza eixes cronolóxicos e sitúa neles autores, obras e outros aspectos relacionados coa literatura latina.

LA2B6.1.1. Identifica e explica termos do léxico literario, científico e filosófico, e tradúceos correctamente ao galego e ao castelán.

LA2B6.3.1. Comprende, explica e emprega na lingua propia e no contexto axeitado locucións e expresións latinas que se mantiveron na linguaxe literaria, xurídica, filosófica, técnica, relixiosa, médica e científica.

128 / 199

IES Salvaterra de Miño

Latín II

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Competencia Dixital (CD) Estándares de aprendizaxe que contribúen a súa adquisición (12)

Ponderación

LA2B1.2.2. Explica o proceso de evolución de termos latinos ás linguas romances, sinalando cambios fonéticos comúns a distintas linguas dunha mesma familia, e ilustralo con exemplos.

LA2B2.4.1. Identifica con seguridade e axudándose do dicionario calquera tipo de formas nominais e pronominais, declínaas e sinala o seu equivalente en galego e en castelán.

LA2B2.5.1. Identifica con seguridade e axudándose co dicionario calquera tipo de formas verbais, conxúgaas e sinala o seu equivalente en galego e en castelán LA2B2.5.2. Aplica os seus coñecementos da morfoloxía verbal latina para realizar traducións e retroversións, axudándose do dicionario.

LA2B4.3.2. Nomea autores representativos da literatura latina, encádraos no seu contexto cultural, e cita e explica as súas obras máis coñecidas.

LA2B4.5.1. Analiza o diferente uso que se fixo dos textos latinos, explorando o mantemento dos xéneros e os temas da literatura latina mediante exemplos da literatura contemporánea.

LA2B4.5.2. Recoñece a través de motivos, temas ou personaxes a influencia da tradición grecolatina en textos de autores/as contemporáneos/as, e sérvese deles para comprender e explicar o mantemento dos xéneros e dos temas procedentes da cultura grecolatina, describindo os seus aspectos esenciais e os tratamentos que reciben.

LA2B5.2.1. Utiliza con seguridade e autonomía o dicionario, analizando e valorando correctamente a información gramatical que proporciona, e identifica en cada caso o termo máis acaído na lingua propia, en función do contexto e do estilo empregado polo autor, para unha correcta tradución do texto.

LA2B6.1.1. Identifica e explica termos do léxico literario, científico e filosófico, e tradúceos correctamente ao galego e ao castelán.

LA2B6.2.1. Deduce o significado de palabras e expresións latinas non estudadas a partir do contexto, ou de palabras ou expresións da súa lingua ou doutras linguas que coñeza.

LA2B6.2.2. Identifica a etimoloxía e coñece o significado de palabras de léxico común e especializado do galego e do castelán.

LA2B6.3.1. Comprende, explica e emprega na lingua propia e no contexto axeitado locucións e expresións latinas que se mantiveron na linguaxe literaria, xurídica, filosófica, técnica, relixiosa, médica e científica.

129 / 199

IES Salvaterra de Miño

Latín II

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Competencia Aprender a aprender (CAA) Estándares de aprendizaxe que contribúen a súa adquisición (16)

Ponderación*

LA2B1.1.1. Recoñece e distingue a partir do étimo latino termos patrimoniais, semicultismos e cultismos, e explica as evolucións que se producen nun e noutro caso.

LA2B1.2.2. Explica o proceso de evolución de termos latinos ás linguas romances, sinalando cambios fonéticos comúns a distintas linguas dunha mesma familia, e ilustralo con exemplos.

LA2B2.1.1. Nomea e describe as categorías, e sinala os trazos que as distinguen.

LA2B2.4.1. Identifica con seguridade e axudándose do dicionario calquera tipo de formas nominais e pronominais, declínaas e sinala o seu equivalente en galego e en castelán.

LA2B2.4.2. Aplica os seus coñecementos da morfoloxía nominal e pronominal latina para realizar traducións e retroversións, axudándose do dicionario.

LA2B2.5.1. Identifica con seguridade e axudándose co dicionario calquera tipo de formas verbais, conxúgaas e sinala o seu equivalente en galego e en castelán LA2B2.5.2. Aplica os seus coñecementos da morfoloxía verbal latina para realizar traducións e retroversións, axudándose do dicionario.

LA2B3.1.1. Utiliza axeitadamente a análise da sintaxe nominal e pronominal dun texto para efectuar correctamente a súa tradución.

LA2B3.2.1. Recoñece, distingue e clasifica os tipos de oracións e as construcións sintácticas latinas, e relaciónaas con construcións análogas existentes noutras linguas que coñeza.

LA2B3.3.1. Identifica na análise de frases e textos de dificultade graduada elementos sintácticos propios da lingua latina, e relaciónaos para traducilos cos seus equivalentes en galego e en castelán.

LA2B3.4.1. Define e comprende os conceptos de oración composta, coordinación e subordinación, sinala exemplos nos textos e recoñece os tipos de oracións compostas, tanto coordinadas como subordinadas, así como os nexos que as caracterizan.

LA2B3.5.1. Identifica formas non persoais do verbo en frases e textos, tradúceas correctamente e explica as súas funcións.

LA2B4.2.1. Describe as características esenciais dos xéneros literarios latinos, e identifica e sinala a súa presenza en textos propostos.

LA2B5.1.1. Utiliza adecuadamente a análise morfolóxica e sintáctica de textos latinos para efectuar correctamente a súa tradución.

LA2B5.2.1. Utiliza con seguridade e autonomía o dicionario, analizando e valorando correctamente a información gramatical que proporciona, e identifica en cada caso o termo máis acaído na lingua propia, en función do contexto e do estilo empregado polo autor, para unha correcta tradución do texto.

LA2B5.3.1. Aplica os coñecementos adquiridos para realizar comentarios lingüísticos, históricos e literarios de textos.

130 / 199

IES Salvaterra de Miño

Latín II

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Competencias Sociais e Cívicas (CSC) Estándares de aprendizaxe que contribúen a súa adquisición (6)

Ponderación*

LA2B4.4.1. Realiza comentarios de textos latinos e sitúaos no tempo, explicando a súa estrutura, se a extensión da pasaxe o permite, e as súas características esenciais, e identifica o xénero ao que pertencen.

LA2B4.5.1. Analiza o diferente uso que se fixo dos textos latinos, explorando o mantemento dos xéneros e os temas da literatura latina mediante exemplos da literatura contemporánea.

LA2B4.5.2. Recoñece a través de motivos, temas ou personaxes a influencia da tradición grecolatina en textos de autores/as contemporáneos/as, e sérvese deles para comprender e explicar o mantemento dos xéneros e dos temas procedentes da cultura grecolatina, describindo os seus aspectos esenciais e os tratamentos que reciben.

LA2B5.3.1. Aplica os coñecementos adquiridos para realizar comentarios lingüísticos, históricos e literarios de textos.

LA2B5.4.1. Identifica o contexto social, cultural e histórico dos textos propostos partindo de referencias tomadas dos propios textos e asociándoas con coñecementos adquiridos previamente.

LA2B6.3.1. Comprende, explica e emprega na lingua propia e no contexto axeitado locucións e expresións latinas que se mantiveron na linguaxe literaria, xurídica, filosófica, técnica, relixiosa, médica e científica.

131 / 199

IES Salvaterra de Miño

Latín II

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Competencia en sentido da iniciativa e espíritu emprendedor (CSIEE) Estándares de aprendizaxe que contribúen a súa adquisición (0)

Latín II

Ponderación*

Competencia en Conciencia e expresións culturais (CCEC) Estándares de aprendizaxe que contribúen a súa adquisición (11)

Ponderación*

LA2B1.1.1. Recoñece e distingue a partir do étimo latino termos patrimoniais, semicultismos e cultismos, e explica as evolucións que se producen nun e noutro caso.

LA2B1.2.1. Realiza evolucións de termos latinos ao galego e ao castelán, aplicando as regras fonéticas de evolución, e recoñece palabras da súa lingua que sufriron procesos de evolución semántica, valorando a relación co significado orixinal do étimo latino.

LA2B4.1.1. Nomea os aspectos máis salientables referentes á transmisión dos textos clásicos ao longo do tempo.

LA2B4.2.1. Describe as características esenciais dos xéneros literarios latinos, e identifica e sinala a súa presenza en textos propostos.

LA2B4.3.1. Realiza eixes cronolóxicos e sitúa neles autores, obras e outros aspectos relacionados coa literatura latina.

LA2B4.4.1. Realiza comentarios de textos latinos e sitúaos no tempo, explicando a súa estrutura, se a extensión da pasaxe o permite, e as súas características esenciais, e identifica o xénero ao que pertencen.

LA2B5.3.1. Aplica os coñecementos adquiridos para realizar comentarios lingüísticos, históricos e literarios de textos.

LA2B5.4.1. Identifica o contexto social, cultural e histórico dos textos propostos partindo de referencias tomadas dos propios textos e asociándoas con coñecementos adquiridos previamente.

LA2B5.5.1. Recoñece e explica a partir de elementos formais o xénero e o propósito do texto.

LA2B6.3.1. Comprende, explica e emprega na lingua propia e no contexto axeitado locucións e expresións latinas que se mantiveron na linguaxe literaria, xurídica, filosófica, técnica, relixiosa, médica e científica.

LA2B6.4.1. Recoñece e explica o significado dos helenismos e dos latinismos máis frecuentes utilizados no léxico das linguas faladas en España, e explica o seu significado a partir do termo de orixe.

* A ponderación referirase cando se instaure a avaliación por competencias no bacharelato.

132 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

6.4.4. Latín II: criterios de cualificación -

Os instrumentos e procedementos de avaliación xa foron indicados supra pero resta sinalar cáles son as porcentaxes que conforman a nota: • proba/as obxectivas escritas (70%), • participación na clase, cuestionarios, traballo cooperativo e actividades de ampliación (30%)

-

Non haberá probas de recuperación das notas trimestrais propiamente ditas, debido a que, ao estar inmersos nun sistema de avaliación continua, onde a materia incluída nun trimestre non é eliminada no seguinte, no trimestre seguinte recuperarase o anterior, sempre tendo en conta a marcha xeral do alumnado.

-

A nota final de cada trimestre obterase da media aritmética das probas do mesmo tipo e aplicaráselle a ponderación segundo a porcentaxe indicada.

-

A nota final do curso será igual ou maior que a nota do 3º trimestre, xa que nos atopamos nun sistema de avaliación continua.

Os criterios de corrección de exercicios e probas aparecerán especificados en cada unha delas, así como tamén entregaranse rúbricas para avaliar o traballo cooperativo e a participación na clase.

133 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

6. 5. PROGRAMACIÓN DE GREGO I 6. 5. 1. Curriculum Grego I

Departamento Clásicas

1º BAC.

1º BAC (Decreto 86/2015, Anexo I Bloque de materias troncais) Grego I. 1º de bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. Lingua grega § d

§ B1.1. Marco xeográfico da lingua grega.

§ B1.1. Coñecer e localizar en mapas o marco § GR1B1.1.1.

xeográfico da lingua grega.

§ g § h § a

§ B1.2. Familias lingüísticas. O indoeuropeo.

§ B1.2. Explicar a orixe da lingua grega a partir § GR1B1.2.1. Explica a orixe da lingua grega e a § CAA

do indoeuropeo e coñecer os principais grupos lingüísticos que compoñen a familia das linguas indoeuropeas.

§ g § h

Localiza nun mapa o marco § CD xeográfico en que ten lugar o nacemento da § CSC lingua grega e a súa expansión.

relación coas indoeuropea.

outras

§ B1.2. Familias lingüísticas. O indoeuropeo.

familia § CCEC

da

familia

das

linguas § CCL

§ B1.3. Entender o concepto de familia § GR1B1.3.1. Explica o concepto de familia § CCL

lingüística e de indoeuropeo.

§ g

da

§ GR1B1.2.2. Enumera e localiza nun mapa as § CD

principais ramas indoeuropeas. § a

linguas

§ h

lingüística. § GR1B1.3.2. Define o concepto de indoeuropeo e § CCL

explica o proceso de creación do termo. § a

§ B1.2. Familias lingüísticas. O indoeuropeo.

§ h § d § h

§ B1.4. Identificar o indoeuropeo como a lingua § GR1B1.4.1. Establece a filiación das linguas de § CD

nai da maioría das linguas faladas en Europa hoxe en día.

§ g

§ B1.3. Historia da lingua grega: desde o micénico ata § B1.5.Coñecer as etapas da historia da lingua § GR1B1.5.1. Coñece as etapas da evolución da § CCL

o grego moderno.

grega.

§ n § d § h § n

Europa delimitando nun mapa a zona de orixe e § CCL zonas de expansión.

lingua grega, desde o micénico ata o grego moderno.

§ B1.3. Historia da lingua grega: desde o micénico ata § B1.6.

o grego moderno.

Identificar exemplos de escritura § GR1B1.6.1. Identifica a escritura Lineal B como § CCL micénica e alfabética. un silabario, e a evolución dos caracteres do alfabeto.

134 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas Grego I. 1º de bacharelato

Obxectivos § d § h

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

§ B1.3. Historia da lingua grega: desde o micénico ata § B1.7. Recoñecer a evolución da lingua grega § GR1B1.7.1. Coñece a pronuncia da lingua grega § CCL

o grego moderno.

ata chegar ao momento actual.

moderna e utiliza expresións básicas.

§ n § a

Competencias clave

§ B1.4. Variedades dialectais.

algunhas

palabras

e

§ B1.8. Recoñecer a división dialectal da lingua § GR1B1.8.1.

grega e identificar xeográfica.

§ h

a

súa

expansión

Sitúa nun mapa as diversas § CCL variedades dialectais da lingua grega. § CSC

Bloque 2. Sistema de lingua grega: elementos básicos § a

§ B2.1. Orixes da escritura. Sistemas de escritura.

§ B2.1.

§ B2.2. Orixes e evolución do alfabeto grego.

§ B2.2. Coñecer a orixe do alfabeto grego, a § GR1B2.2.1. Explica a orixe do alfabeto grego e § CCL

§ d § g § h § a

Coñecer diferentes sistemas de § GR1B2.1.1. Recoñece diferentes tipos de § CCL escritura e distinguilos do alfabeto. escritura segundo a súa orixe e tipoloxía e describindo os trazos que distinguen a uns doutros.

súa influencia e a súa relación con outros sistemas de escritura usados na actualidade.

§ d § g § h

describe a evolución dos seus signos a partir da adaptación dos signos do alfabeto fenicio. § GR1B2.2.2. Explica a orixe e a evolución dos § CCL

sistemas de escritura de diferentes linguas, partindo do alfabeto grego, e sinala as adaptacións que se producen en cada unha delas. § a

§ B2.3. Caracteres do alfabeto grego.

§ e § d

§ B2.4. Clasificación dos fonemas: pronuncia.

§ f

§ e § f

§ B2.5. Transcrición de termos dos caracteres gregos.

caracteres que forman o alfabeto grego, na súa forma minúscula e maiúscula, e escríbeos e leos correctamente.

§ B2.4. Recoñecer o cadro clasificatorio dos § GR1B2.4.1. Sitúa todos os fonemas da lingua § CCL

fonemas da lingua grega xunto coa súa pronuncia.

§ e

§ d

§ B2.3. Coñecer os caracteres do alfabeto § GR1B2.3.1. Identifica e nomea correctamente os § CCL

grego na súa forma minúscula e maiúscula, escribilos e lelos coa pronuncia correcta.

§ d

grega no cadro clasificatorio dos fonemas e sabe describilos desde o punto e o modo de articulación.

§ B2.5. Coñecer e aplicar as normas de § GR1B2.5.1. Coñece as normas de transcrición e § CCL

transcrición para transcribir termos gregos ao abecedario galego e castelán.

aplícaas con corrección na transcrición de termos gregos ao galego e ao castelán.

135 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas Grego I. 1º de bacharelato

Obxectivos § d

Contidos § B2.6. Signos diacríticos e de puntuación.

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

§ B2.6. Coñecer os acentos, espíritos e demais § GR1B2.6.1. Coñece o valor e colocación dos § CCL

signos diacríticos e de puntuación, o seu valor e a súa colocación.

§ e § f

Competencias clave

acentos, espíritos e demais signos diacríticos e de puntuación.

Bloque 3. Morfoloxía § d § e

§ B3.1. O grego, lingua flexiva. Tipos de palabras: § B3.1.

variables e invariables.

Coñecer o concepto de flexión § GR1B3.1.1. Distingue unha lingua flexiva doutra § CCL lingüística. non flexiva.

§ f § i § d § e

§ B3.1. O grego, lingua flexiva. Tipos de palabras: § B3.2. Distinguir e clasificar as categorías de § GR1B3.2.1. Distingue palabras variables e § CCL

variables e invariables.

palabras a partir do seu enunciado.

invariables, explica as características que permiten identificalas e define criterios para clasificalas.

§ f § i § d

§ B3.2. Formantes das palabras.

§ B3.3. Coñecer, identificar e distinguir os § GR1B3.3.1. Identifica e distingue en palabras § CCL

formantes das palabras.

§ e

propostas os seus formantes, sinalando e § CAA diferenciando lexemas e afixos, e buscando exemplos doutros termos nos que estean presentes.

§ f

§ d § e

§ B3.3. Concepto de declinación: declinacións gregas. § B3.4.

Enunciado e paradigmas.

§ f § d § e § f

§ B3.4. Flexión nominal e pronominal.

Comprender declinación/flexión.

o

concepto

de § GR1B3.4.1. Enuncia correctamente diversos § CCL tipos de palabras en grego, distinguíndoos a partir do seu enunciado e clasificándoos segundo a súa categoría e declinación.

§ B3.5. Coñecer as declinacións, encadrar as § GR1B3.5.1. Declina palabras e sintagmas en § CCL

palabras dentro da súa declinación, declinalas correctamente, e analizar e traducir formas nominais e pronominais.

concordancia, aplicando correctamente para cada palabra o paradigma de flexión correspondente. § GR1B3.5.2. Analiza desde o punto de vista § CCL

morfolóxico substantivos, adxectivos, determinantes e sintagmas de concordancia, e tradúceos correctamente ao galego e/ou ao castelán.

136 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas Grego I. 1º de bacharelato

Obxectivos § d § e

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

§ B3.5. Sistema verbal grego. Verbos temáticos e § B3.6. Conxugar correctamente as formas § GR1B3.6.1. Declina e/ou conxuga correctamente § CCL

atemáticos.

§ f

verbais estudadas, morfoloxicamente e traducilas.

analizalas

palabras propostas segundo a súa categoría, e explica e ilustra con exemplos as características que diferencian os conceptos de conxugación e declinación. § GR1B3.6.2. Clasifica verbos segundo o seu § CCL

tema, e describe os trazos polos que se recoñecen os modelos de flexión verbal. § GR1B3.6.3. Explica o uso dos temas verbais § CCL

gregos e identifica correctamente as formas derivadas de cada un deles. § GR1B3.6.4. Conxuga os tempos verbais en voz § CCL

activa e medio pasiva, aplicando correctamente os paradigmas correspondentes. § GR1B3.6.5. Analiza morfoloxicamente e traduce § CCL

ao galego e/ou ao castelán diferentes formas verbais gregas, e compara o seu uso en ambas as linguas. § GR1B3.6.6. Cambia de voz as formas verbais § CCL

identificando e manexando con seguridade os formantes que expresan este accidente verbal. § d

§ B3.6. Formas verbais persoais e non persoais.

§ B3.7. Diferenciar entre formas persoais e non § GR1B3.7.1. Distingue formas persoais e non § CCL

persoais do verbo e recoñecer as categorías gramaticais presentes en cada unha delas.

§ e § f

persoais dos verbos, explica os trazos que permiten identificalas e define criterios para as clasificar.

Bloque 4. Sintaxe § d § e § f § h

§ B4.1. Casos gregos.

§ B4.1. Coñecer e analizar as funcións das § GR1B4.1.1.

palabras na oración.

Analiza morfolóxica e § CCL sintacticamente frases e textos sinxelos identificando correctamente as categorías gramaticais ás que pertencen as diferentes palabras e explicando as funcións que realizan

137 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas Grego I. 1º de bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

§ i § d

§ B4.1. Casos gregos.

§ B4.2. Coñecer e identificar os nomes dos § GR1B4.2.1. Enumera correctamente os nomes § CCL

casos gregos e as súas funcións na oración, e saber traducir adecuadamente os casos á lingua materna.

§ f § h § i § B4.2. Concordancia.

§ B4.3. Elementos da oración.

§ e § f § e

Oración simple: oracións atributivas e § B4.5. Recoñecer e clasificar os tipos de § GR1B4.5.1. Compara e clasifica diferentes tipos § CCL predicativas. oración simple. de oracións simples, e identifica e explica en cada caso as súas características.

§ B4.5. Oracións compostas.

§ B4.6. Construcións de infinitivo.

§ B4.6. Construcións de infinitivo.

§ f

infinitivo dentro da exemplos do seu uso.

oración,

comparando

§ B4.8. Identificar as construcións de infinitivo § GR1B4.8.1.

concertado e non concertado.

§ B4.7. Construcións de participio.

de oracións compostas, diferénciaas con precisión das oracións simples e explica en cada caso as súas características.

§ B4.7. Coñecer as funcións das formas de § GR1B4.7.1. Identifica as funcións das formas de § CCL

infinitivo nas oracións.

§ f

§ e

§ B4.6. Distinguir as oracións simples das § GR1B4.6.1. Compara e clasifica diferentes tipos § CCL

compostas.

§ f § e

funcións para poder recoñecer cada elemento da oración.

§ B4.4.

§ f

§ e

entre nomes e determinantes nominais, así como entre verbos e suxeitos.

§ B4.4. Recoñecer os elementos da oración: § GR1B4.4.1. Analiza correctamente casos e § CCL

suxeito, predicado, atributo, complementos, etc.

§ f

dos casos que existen na flexión nominal grega, explica as súas funcións dentro da oración e ilustra con exemplos a forma adecuada de traducilos.

§ B4.3. Coñecer o concepto de concordancia § GR1B4.3.1. Coñece e aplica a concordancia § CCL

tanto nominal (caso, xénero e número) como verbal (número e persoa).

§ f § e

Competencias clave

no contexto.

§ e

§ e

Estándares de aprendizaxe

Recoñece, analiza e traduce § CCL correctamente as construcións de infinitivo concertado e non concertado, relacionándoas con construcións análogas noutras linguas que coñece.

§ B4.9. Coñecer as funcións das formas de § GR1B4.9.1. Identifica as funcións das formas de § CCL

participio nas oracións.

participio dentro da exemplos do seu uso.

oración,

comparando

138 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas Grego I. 1º de bacharelato

Obxectivos § e

Contidos

Identificar as construcións participio concertado e non concertado.

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

§ B4.7. Construcións de participio.

§ B4.10.

§ B4.8. Análise e tradución de frases e textos.

§ B4.11. Coñecer, comprender e utilizar os § GR1B4.11.1. Identifica e relaciona elementos § CCL

§ f

§ d

Criterios de avaliación

de § GR1B4.10.1. Recoñece, analiza e traduce § CCL correctamente as construcións de participio concertado e non concertado, relacionándoas con construcións análogas noutras linguas que coñece.

elementos morfolóxicos da lingua grega, e iniciarse na interpretación e na tradución de textos de dificultade progresiva.

§ e § f § g

morfolóxicos da lingua grega para realizar a análise e a tradución de textos sinxelos.

§ i § d

§ B4.8. Análise e tradución de frases e textos.

§ B4.12. Identificar e relacionar elementos § GR1B4.12.1. Identifica na análise de frases e § CCL

sintácticos da lingua grega que permitan a análise e a tradución de textos sinxelos.

§ e § f § g § i

textos de dificultade graduada elementos sintácticos propios da lingua grega, relacionándoos para traducilos cos seus equivalentes en galego e/ou en castelán.

Bloque 5. Grecia: historia, cultura, arte e civilización § g § h

§ B5.1. Períodos da historia de Grecia.

§ B5.1. Coñecer os feitos históricos dos § GR1B5.1.1. Describe o marco histórico no que § CD

períodos da historia de Grecia, encadralos no seu período correspondente e realizar eixes cronolóxicos.

xorde e se desenvolve a civilización grega, § CSC sinalando distintos períodos dentro del e § CCEC identificando en cada un as conexións máis importantes con outras civilizacións. § GR1B5.1.2. Pode elaborar eixes cronolóxicos § CD

nos que se representan fitos históricos § CMCCT relevantes, consultando ou non fontes de información. § GR1B5.1.3. Distingue as etapas da historia de § CCEC

Grecia, explicando os seus trazos esenciais e as circunstancias que interveñen no paso de unhas a outras.

139 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas Grego I. 1º de bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

§ GR1B5.1.4. Sabe enmarcar determinados feitos § CCEC

históricos na civilización e no período histórico correspondente, póndoos en contexto e relacionándoos con outras circunstancias contemporáneas. § a

§ B5.2. Organización política e social de Grecia.

§ B5.2. Coñecer e comparar as principais § GR1B5.2.1. Describe os principais sistemas § CSC

formas de organización política e social da antiga Grecia.

§ b § h § m

políticos da antiga Grecia e compáraos entre eles, establecendo semellanzas e diferenzas, e cos actuais. § GR1B5.2.2.

Describe a organización da § CSC sociedade grega, explica as características das clases sociais e os papeis asignados a cada unha, relaciona estes aspectos cos valores cívicos da época e compáraos cos actuais.

§ c

§ B5.3. A familia.

§ c § h

§ B5.3. Coñecer a composición da familia e os § GR1B5.3.1. Identifica e explica os papeis que § CSC

papeis asignados aos seus membros.

§ h

desempeña dentro da familia cada un dos seus membros, analizando a través deles estereotipos culturais da época e comparándoos cos actuais.

§ B5.4. Traballo e lecer: oficios, ciencia e técnica. § B5.4. Identificar as principais formas de § GR1B5.4.1. Identifica e describe formas de § CMCCT

Festas e espectáculos.

traballo e de lecer da antigüidade.

§ l

traballo e relaciónaas cos coñecementos § CSC científicos e técnicos da época, explicando a súa § CSIEE influencia no progreso da cultura occidental. § GR1B5.4.2. Describe as principais formas de § CSC

lecer da sociedade grega e analiza a súa finalidade, os grupos aos que van dirixidas e a súa función no desenvolvemento da identidade social. § c § h § ñ

§ B5.5. Mitoloxía e relixión.

§ B5.5. Coñecer os principais deuses da § GR1B5.5.1. Pode nomear coa súa denominación § CCL

mitoloxía.

grega e latina os principais deuses e heroes da § CCEC mitoloxía grecolatina, e sinalar os trazos que os caracterizan, os seus atributos e o seu ámbito de influencia.

140 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas Grego I. 1º de bacharelato

Obxectivos § c

Contidos § B5.5. Mitoloxía e relixión.

Criterios de avaliación

§ ñ

Competencias clave

§ B5.6. Coñecer os deuses, os mitos e os § GR1B5.6.1. Identifica dentro do imaxinario mítico § CCEC

heroes gregos, e establecer semellanzas e diferenzas entre os mitos e os heroes antigos e os actuais.

§ h

Estándares de aprendizaxe deuses, semideuses e heroes, e explica os principais aspectos que os diferencian.

§ GR1B5.6.2. Recoñece e ilustra con exemplos o § CCEC

mantemento do mítico e da figura do heroe na nosa cultura, analizando a influencia da tradición clásica neste fenómeno e sinalando as semellanzas e as principais diferenzas entre ambos os tratamentos, asociándoas a outras características culturais propias de cada época. § GR1B5.6.3. Recoñece referencias mitolóxicas § CCEC

directas ou indirectas en diferentes manifestacións artísticas, e describe, a través do uso que se fai destas, os aspectos básicos que en cada caso se asocian á tradición grecolatina. § c

§ B5.5. Mitoloxía e relixión.

§ B5.7. Coñecer e comparar as características § GR1B5.7.1. Enumera e explica as principais § CCEC

da relixiosidade e relixión grega coas actuais.

§ h § ñ

§ c

§ B5.5. Mitoloxía e relixión.

§ B5.8. Relacionar e establecer semellanzas e § GR1B5.8.1. Describe e analiza os aspectos § CCEC

diferenzas entre as manifestacións deportivas da Grecia clásica e as actuais.

§ h § ñ

características da relixión grega, póndoas en relación con outros aspectos básicos da cultura helénica e establecendo comparacións con manifestacións relixiosas propias doutras culturas. relixiosos e culturais que sustentan os certames deportivos da antiga Grecia e a presenza ou ausencia destes nos seus correlatos actuais.

Bloque 6. Textos § e § f § g § i

§ B6.1. Iniciación ás técnicas de tradución.

§ B6.1. Coñecer e aplicar os coñecementos § GR1B6.1.1. Utiliza adecuadamente a análise § CCL

fonolóxicos, morfolóxicos, sintácticos e léxicos da lingua grega para a interpretación e a tradución coherente de frases ou textos de dificultade progresiva.

morfolóxica e sintáctica de textos de dificultade graduada para efectuar correctamente a súa tradución.

141 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas Grego I. 1º de bacharelato

Obxectivos § e

Contidos § B6.1. Iniciación ás técnicas de tradución.

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

§ B6.2. Utilizar con corrección manuais e § GR1B6.2.1. Utiliza correctamente o dicionario § CCL

dicionarios, e recoñecer e analizar toda a información que proporcionan.

§ f § g

Competencias clave

§ i

para localizar o significado de palabras que entrañen dificultade, identificando entre varias acepcións o sentido máis axeitado para a tradución do texto. § GR1B6.2.2. Utiliza mecanismos de inferencia § CAA

para comprender textos de forma global. § e § f

§ CCL

§ B6.2. Iniciación ás técnicas de retroversión e § B6.3. Coñecer e aplicar os coñecementos § GR1B6.3.1. Traduce do grego ao galego e/ou ao § CCL

comentario de textos.

§ g

adquiridos para a retroversión de frases ou textos de dificultade progresiva.

castelán frases e textos sinxelos.

§ i § e § f

§ B6.2. Iniciación ás técnicas de retroversión e § B6.4. Comentar desde o punto de vista § GR1B6.4.1. Utiliza os coñecementos adquiridos § CAA

comentario de textos.

lingüístico e literario os textos propostos.

para facer comentarios dos textos.

§ CCL

§ g § i § e § f § d

§ B6.3. Análise morfolóxica e sintáctica. Comparación § B6.5. Comparar as estruturas gregas coas § GR1B6.5.1. Compara estruturas gregas coas da § CCL

de estruturas gregas coas da lingua propia. § B6.4. Lectura comprensiva de textos traducidos.

§ g

§ e

§ g

Elabora mapas conceptuais e § CCL estruturais dos textos propostos, localizando o § CCEC tema principal e distinguindo as súas partes.

§ B6.5. Lectura comparada e comentario de textos en § B6.7. Realizar pequenos coloquios en grego § GR1B6.7.1. Mantén un sinxelo diálogo en grego § CCL

lingua grega e na lingua propia.

§ g § d

lingua propia, e establece semellanzas e diferenzas.

§ B6.6. Realizar, a través dunha lectura § GR1B6.6.1.

comprensiva, análise e comentario do contido e da estrutura de textos gregos orixinais, adaptados ou traducidos.

§ e

§ d

da lingua propia, e establecer semellanzas e diferenzas.

con frases progresiva.

sinxelas

e

de

dificultade

sobre a base dun tema previamente acordado.

§ B6.6. Produción de textos propios breves en lingua § B6.8. Redactar pequenos textos en lingua § GR1B6.8.1.

grega.

grega de produción propia.

Redacta frases sinxelas ou § CCL pequenos textos en grego sobre un tema proposto.

Bloque 7. Léxico

142 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas Grego I. 1º de bacharelato

Obxectivos § e § f

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

§ B7.1. Vocabulario básico grego: léxico de uso § B7.1. Coñecer, identificar e traducir o léxico § GR1B7.1.1. Deduce o significado de palabras § CCL

frecuente e principais prefixos e sufixos.

grego: as palabras de maior frecuencia e os principais prefixos e sufixos.

gregas non estudadas a partir de palabras da súa propia lingua ou do contexto. § GR1B7.1.2. Identifica e explica as palabras de § CCL

maior frecuencia e os principais prefixos e sufixos, e tradúceos á propia lingua. § GR1B7.1.3. Identifica e distingue en palabras § CCL

propostas os seus formantes, sinala e diferencia lexemas e afixos, e procura exemplos doutros termos nos que estean presentes. § e § f

§ e § f

§ e § f

§ e § f

§ B7.2. Descomposición de palabras nos seus § B7.2. Descompor unha palabra nos seus § GR1B7.2.1. Descompón os formantes das § CCL

formantes.

formantes, e coñecer o seu significado en grego para aumentar o caudal léxico e o coñecemento da lingua propia.

palabras e recoñece o significado dos elementos de orixe grega.

§ B7.3. Helenismos máis frecuentes do vocabulario § B7.3.

común e do léxico especializado, e o seu mantemento: termos patrimoniais, cultismos e neoloxismos.

Recoñecer os helenismos máis § GR1B7.3.1. Identifica os helenismos máis § CCL frecuentes do vocabulario común e frecuentes do vocabulario común e explica o seu remontalos aos étimos gregos orixinais. significado remitíndose aos étimos gregos orixinais.

§ B7.4. Identificación de lexemas, sufixos e prefixos § B7.4. Identificar e coñecer os elementos § GR1B7.3.2. Identifica a etimoloxía e coñece o § CCL

helénicos usados na lingua propia.

§ B7.5. Familias etimolóxicas e semánticas.

léxicos e os procedementos de formación do léxico grego (derivación e composición) para entender mellor os procedementos de formación de palabras nas linguas actuais.

significado das palabras de léxico común da lingua propia.

§ B7.5. Relacionar palabras da mesma familia § GR1B7.5.1. Relaciona distintas palabras da § CCL

etimolóxica ou semántica.

mesma familia etimolóxica ou semántica.

143 / 199

IES Salvaterra de Miño

6. 5. 2. Grego I

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

1º BAC : Perfil de área

Grego I

(1º BAC)

Estándar de aprendizaxe (73)

Temporalización

Grao mínimo de consecución

Procedementos e instrumentos de avaliación

GR1B1.1.1. Localiza nun mapa o marco xeográfico en que ten lugar o nacemento da lingua grega e a súa expansión.

1º aval

Idem estándar

•

traballo cooperativo rúbrica para coautoavaliación

e e

GR1B1.2.1. Explica a orixe da lingua grega e a relación coas outras linguas da familia indoeuropea.

1º aval

Idem estándar

•

traballo cooperativo rúbrica para coautoavaliación

e e

GR1B1.2.2. Enumera e localiza nun mapa as principais ramas da familia das linguas indoeuropeas.

1º aval

Idem estándar

•

traballo cooperativo rúbrica para coautoavaliación

e e

GR1B1.3.1. Explica o concepto de familia lingüística.

1º aval

Idem estándar

•

traballo cooperativo rúbrica para coautoavaliación

e e

GR1B1.3.2. Define o concepto de indoeuropeo e explica o proceso de creación do termo.

1º aval

Idem estándar

•

traballo cooperativo rúbrica para coautoavaliación

e e

GR1B1.4.1. Establece a filiación das linguas de Europa delimitando nun mapa a zona de orixe e zonas de expansión.

1º aval

Idem estándar

•

traballo cooperativo rúbrica para coautoavaliación

e e

GR1B1.5.1. Coñece as etapas da evolución da lingua grega, desde o micénico ata o grego moderno.

1º aval

Idem estándar

•

traballo cooperativo rúbrica para coautoavaliación

e e

GR1B1.6.1. Identifica a escritura Lineal B como un silabario, e a evolución dos caracteres do alfabeto.

1º aval

Idem estándar

•

traballo cooperativo rúbrica para coautoavaliación

e e

144 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

GR1B1.7.1. Coñece a pronuncia da lingua grega moderna e utiliza algunhas palabras e expresións básicas.

Departamento Clásicas

2º aval

Idem estándar

• •

proba oral e táboa de valoración traballo cooperativo e rúbrica

GR1B1.8.1. Sitúa nun mapa as diversas variedades dialectais da lingua grega.

1ª aval

Idem estándar

•

traballo cooperativo rúbrica para coautoavaliación

e e

GR1B2.1.1. Recoñece diferentes tipos de escritura segundo a súa orixe e tipoloxía e describindo os trazos que distinguen a uns doutros.

1ª aval

Idem estándar

•

traballo cooperativo rúbrica para coautoavaliación

e e

GR1B2.2.1. Explica a orixe do alfabeto grego e describe a evolución dos seus signos a partir da adaptación dos signos do alfabeto fenicio.

1ª aval

Idem estándar

•

traballo cooperativo rúbrica para coautoavaliación

e e

GR1B2.2.2. Explica a orixe e a evolución dos sistemas de escritura de diferentes linguas, partindo do alfabeto grego, e sinala as adaptacións que se producen en cada unha delas.

1ª aval

Explica a orixe e a evolución do sistema de escritura do latín, galego e castelán partindo do alfabeto grego, e sinala as adaptacións máis evidentes que se producen en cada unha delas.

•

traballo cooperativo rúbrica para coautoavaliación

e e

GR1B2.3.1. Identifica e nomea correctamente os caracteres que forman o alfabeto grego, na súa forma minúscula e maiúscula, e escríbeos e leos correctamente.

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar

•

proba oral e escrita e táboa de valoración observación na aula e rubrica caderno individual e rúbrica para coe autoavaliación proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rubrica caderno individual e rúbrica para coe autoavaliación proba oral e escrita e táboa de valoración observación na aula e rubrica

• •

GR1B2.4.1. Sitúa todos os fonemas da lingua grega no cadro clasificatorio dos fonemas e sabe describilos desde o punto e o modo de articulación.

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar

• • •

GR1B2.5.1. Coñece as normas de transcrición e aplícaas con corrección na transcrición de termos gregos ao galego e ao castelán.

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar

• •

145 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

• GR1B2.6.1. Coñece o valor e colocación dos acentos, espíritos e demais signos diacríticos e de puntuación.

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar

• •

GR1B3.1.1. Distingue unha lingua flexiva doutra non flexiva.

1ª aval

Idem estándar

• •

GR1B3.2.1. Distingue palabras variables e invariables, explica as características que permiten identificalas e define criterios para clasificalas.

1ª aval

Idem estándar

• •

GR1B3.3.1. Identifica e distingue en palabras propostas os seus formantes, sinalando e diferenciando lexemas e afixos, e buscando exemplos doutros termos nos que estean presentes.

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar

• • •

GR1B3.4.1. Enuncia correctamente diversos tipos de palabras en grego, distinguíndoos a partir do seu enunciado e clasificándoos segundo a súa categoría e declinación.

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar (os contidos para alcanzar este estándar serán progresivos segundo avance o curso)

• • •

GR1B3.5.1. Declina palabras e sintagmas en concordancia, aplicando correctamente para cada palabra o paradigma de flexión correspondente.

2ª e 3ª aval

Idem estándar (os contidos para alcanzar este estándar serán progresivos segundo avance o curso)

• • •

GR1B3.5.2. Analiza desde o punto de vista morfolóxico substantivos, adxectivos, determinantes e sintagmas de concordancia, e tradúceos correctamente ao galego e/ou ao castelán.

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar (os contidos para alcanzar este estándar serán progresivos segundo avance o curso)

• • •

caderno individual proba escrita e táboa valoración observación na aula rubrica observación na aula rubrica caderno individual rúbrica para coautoavaliación observación na aula rubrica caderno individual rúbrica para coautoavaliación proba escrita e táboa valoración observación na aula rubrica caderno individual rúbrica para coautoavaliación proba escrita e táboa valoración observación na aula rubrica caderno individual rúbrica para coautoavaliación proba escrita e táboa valoración observación na aula rubrica caderno individual rúbrica para coautoavaliación proba escrita e táboa valoración observación na aula rubrica caderno individual

de e e e e e e e de e e e de e e e de e e e de e e

146 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

GR1B3.6.1. Declina e/ou conxuga correctamente palabras propostas segundo a súa categoría, e explica e ilustra con exemplos as características que diferencian os conceptos de conxugación e declinación.

Departamento Clásicas

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar (os contidos para alcanzar este estándar serán progresivos segundo avance o curso)

• • •

GR1B3.6.2. Clasifica verbos segundo o seu tema, e describe os trazos polos que se recoñecen os modelos de flexión verbal.

2ª e 3ª aval

Idem estándar (os contidos para alcanzar este estándar serán progresivos segundo avance o curso)

• • •

GR1B3.6.3. Explica o uso dos temas verbais gregos e identifica correctamente as formas derivadas de cada un deles.

2ª e 3ª aval

Idem estándar (os contidos para alcanzar este estándar serán progresivos segundo avance o curso)

• • •

GR1B3.6.4. Conxuga os tempos verbais en voz activa e medio pasiva, aplicando correctamente os paradigmas correspondentes.

2ª e 3ª aval

Idem estándar (os contidos para alcanzar este estándar serán progresivos segundo avance o curso)

• • •

GR1B3.6.5. Analiza morfoloxicamente e traduce ao galego e/ou ao castelán diferentes formas verbais gregas, e compara o seu uso en ambas as linguas.

2ª e 3ª aval

Idem estándar

• • •

• GR1B3.6.6. Cambia de voz as formas verbais identificando e manexando con seguridade os formantes que expresan este accidente verbal.

3ª aval

Idem estándar (os contidos para alcanzar este estándar serán progresivos segundo avance o curso)

• •

rúbrica para coautoavaliación proba escrita e táboa valoración observación na aula rubrica caderno individual rúbrica para coautoavaliación proba escrita e táboa valoración observación na aula rubrica caderno individual rúbrica para coautoavaliación proba escrita e táboa valoración observación na aula rubrica caderno individual rúbrica para coautoavaliación proba escrita e táboa valoración observación na aula rubrica caderno individual rúbrica para coautoavaliación proba escrita e táboa valoración observación na aula rubrica caderno individual rúbrica para coautoavaliación traballo cooperativo rúbrica proba escrita e táboa valoración observación na aula

e de e e e de e e e de e e e de e e e de e e e e de e

147 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

•

GR1B3.7.1. Distingue formas persoais e non persoais dos verbos, explica os trazos que permiten identificalas e define criterios para as clasificar.

2ª e 3ª aval

Idem estándar (os contidos para alcanzar este estándar serán progresivos segundo avance o curso)

• • •

GR1B4.1.1. Analiza morfolóxica e sintacticamente frases e textos sinxelos identificando correctamente as categorías gramaticais ás que pertencen as diferentes palabras e explicando as funcións que realizan no contexto.

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar

• • •

GR1B4.2.1. Enumera correctamente os nomes dos casos que existen na flexión nominal grega, explica as súas funcións dentro da oración e ilustra con exemplos a forma adecuada de traducilos.

1ª aval

Idem estándar

• • •

GR1B4.3.1. Coñece e aplica a concordancia entre nomes e determinantes nominais, así como entre verbos e suxeitos.

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar

• • •

GR1B4.4.1. Analiza correctamente casos e funcións para poder recoñecer cada elemento da oración.

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar

• • •

GR1B4.5.1. Compara e clasifica diferentes tipos de oracións simples, e identifica e explica en cada caso as súas características.

2ª aval

Idem estándar

• •

rubrica caderno individual rúbrica para coautoavaliación proba escrita e táboa valoración observación na aula rubrica caderno individual rúbrica para coautoavaliación proba escrita e táboa valoración observación na aula rubrica caderno individual rúbrica para coautoavaliación proba escrita e táboa valoración observación na aula rubrica caderno individual rúbrica para coautoavaliación proba escrita e táboa valoración observación na aula rubrica caderno individual rúbrica para coautoavaliación proba escrita e táboa valoración observación na aula rubrica caderno individual rúbrica para coautoavaliación proba escrita e táboa valoración observación na aula

e e de e e e de e e e de e e e de e e e de e e e de e

148 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

•

GR1B4.6.1. Compara e clasifica diferentes tipos de oracións compostas, diferénciaas con precisión das oracións simples e explica en cada caso as súas características.

3ª aval

Idem estándar

• • •

GR1B4.7.1. Identifica as funcións das formas de infinitivo dentro da oración, comparando exemplos do seu uso.

3ª aval

Idem estándar

• • •

•

GR1B4.8.1. Recoñece, analiza e traduce correctamente as construcións de infinitivo concertado e non concertado, relacionándoas con construcións análogas noutras linguas que coñece.

2ª e 3ª aval

Idem estándar

• • •

•

GR1B4.9.1. Identifica as funcións das formas de participio dentro da oración, comparando exemplos do seu uso.

3ª aval

Idem estándar

• • •

GR1B4.10.1. Recoñece, analiza e traduce correctamente as construcións de participio concertado e non concertado, relacionándoas con construcións análogas noutras linguas que coñece.

3ª aval

Idem estándar

• •

rubrica caderno individual rúbrica para coautoavaliación proba escrita e táboa valoración observación na aula rubrica caderno individual rúbrica para coautoavaliación proba escrita e táboa valoración observación na aula rubrica caderno individual rúbrica para coautoavaliación traballo cooperativo rúbrica para coautoavaliación proba escrita e táboa valoración observación na aula rubrica caderno individual rúbrica para coautoavaliación traballo cooperativo rúbrica para coautoavaliación proba escrita e táboa valoración observación na aula rubrica caderno individual rúbrica para coautoavaliación proba escrita e táboa valoración observación na aula rubrica

e e de e e e de e e e e e de e e e e e de e e e de e

149 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas •

•

GR1B4.11.1. Identifica e relaciona elementos morfolóxicos da lingua grega para realizar a análise e a tradución de textos sinxelos.

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar

• • •

• GR1B4.12.1. Identifica na análise de frases e textos de dificultade graduada elementos sintácticos propios da lingua grega, relacionándoos para traducilos cos seus equivalentes en galego e/ou en castelán.

2ª e 3ª aval

Idem estándar

• • •

•

GR1B5.1.1. Describe o marco histórico no que xorde e se desenvolve a civilización grega, sinalando distintos períodos dentro del e identificando en cada un as conexións máis importantes con outras civilizacións.

1ª aval

GR1B5.1.2. Pode elaborar eixes cronolóxicos nos que se representan fitos históricos relevantes, consultando ou non fontes de información.

2ª e 3ª aval

Idem estándar

• •

Idem estándar

• •

GR1B5.1.3. Distingue as etapas da historia de Grecia, explicando os seus trazos esenciais e as circunstancias que interveñen no paso de unhas a outras.

1ª, 2ª aval

Idem estándar

• • •

caderno individual rúbrica para coautoavaliación traballo cooperativo rúbrica para coautoavaliación proba escrita e táboa valoración observación na aula rubrica caderno individual rúbrica para coautoavaliación traballo cooperativo rúbrica para coautoavaliación proba escrita e táboa valoración observación na aula rubrica caderno individual rúbrica para coautoavaliación traballo cooperativo rúbrica para coautoavaliación proba escrita e táboa valoración traballo cooperativo rúbrica para coautoavaliación proba escrita e táboa valoración traballo cooperativo rúbrica para coautoavaliación proba escrita e táboa valoración observación na aula rubrica caderno individual rúbrica para co-

e e e e de e e e e e de e e e e e de e e de e e de e e e

150 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

• GR1B5.1.4. Sabe enmarcar determinados feitos históricos na civilización e no período histórico correspondente, póndoos en contexto e relacionándoos con outras circunstancias contemporáneas.

2ª e 3ª aval

Idem estándar

• • •

• GR1B5.2.1. Describe os principais sistemas políticos da antiga Grecia e compáraos entre eles, establecendo semellanzas e diferenzas, e cos actuais.

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar

• • •

• GR1B5.2.2. Describe a organización da sociedade grega, explica as características das clases sociais e os papeis asignados a cada unha, relaciona estes aspectos cos valores cívicos da época e compáraos cos actuais.

2ª aval

Idem estándar

• • • •

GR1B5.3.1. Identifica e explica os papeis que desempeña dentro da familia cada un dos seus membros, analizando a través deles estereotipos culturais da época e comparándoos cos actuais.

2ª aval

GR1B5.4.1. Identifica e describe formas de traballo e relaciónaas cos coñecementos científicos e técnicos da época, explicando a súa influencia no progreso da cultura occidental.

3ª aval

GR1B5.4.2. Describe as principais formas de lecer da sociedade grega e analiza a súa finalidade, os grupos aos que van dirixidas e a súa función no desenvolvemento da

2ª aval

Idem estándar

• •

Identifica e describe as principais formas de traballo e relaciónaas cos coñecementos científicos e técnicos da época, explicando a súa influencia no progreso da cultura occidental.

Idem estándar

•

•

autoavaliación traballo cooperativo rúbrica proba escrita e táboa valoración observación na aula rubrica caderno individual rúbrica para coautoavaliación traballo cooperativo rúbrica proba escrita e táboa valoración observación na aula rubrica caderno individual rúbrica para coautoavaliación traballo cooperativo rúbrica proba escrita e táboa valoración observación na aula rubrica caderno individual rúbrica traballo cooperativo rúbrica para coautoavaliación

e de e e e e de e e e e de e e e e

proba escrita e táboa de valoración traballo cooperativo e rúbrica para coe autoavaliación traballo cooperativo e rúbrica para coe autoavaliación proba escrita e táboa de

151 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

identidade social.

•

GR1B5.5.1. Pode nomear coa súa denominación grega e latina os principais deuses e heroes da mitoloxía grecolatina, e sinalar os trazos que os caracterizan, os seus atributos e o seu ámbito de influencia.

1ª, 2ª e 3ª aval

GR1B5.6.1. Identifica dentro do imaxinario mítico deuses, semideuses e heroes, e explica os principais aspectos que os diferencian.

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar

• •

Idem estándar

• •

GR1B5.6.2. Recoñece e ilustra con exemplos o mantemento do mítico e da figura do heroe na nosa cultura, analizando a influencia da tradición clásica neste fenómeno e sinalando as semellanzas e as principais diferenzas entre ambos os tratamentos, asociándoas a outras características culturais propias de cada época.

GR1B5.6.3. Recoñece referencias mitolóxicas directas ou indirectas en diferentes manifestacións artísticas, e describe, a través do uso que se fai destas, os aspectos básicos que en cada caso se asocian á tradición grecolatina.

2ª e 3ª aval

Idem estándar

•

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar

•

GR1B5.7.1. Enumera e explica as principais características da relixión grega, póndoas en relación con outros aspectos básicos da cultura helénica e establecendo comparacións con manifestacións relixiosas propias doutras culturas.

2ª aval

GR1B5.8.1. Describe e analiza os aspectos relixiosos e culturais que sustentan os certames deportivos da antiga Grecia e a presenza ou ausencia destes nos seus correlatos actuais.

3ª aval

GR1B6.1.1. Utiliza adecuadamente a análise morfolóxica e sintáctica de textos de dificultade graduada para efectuar correctamente a súa tradución.

1ª, 2ª e 3ª aval

•

Enumera e explica as principais características da relixión grega

• •

Idem estándar

• •

Idem estándar

• • • •

valoración traballo cooperativo e rúbrica para coe autoavaliación proba escrita e táboa de valoración traballo cooperativo e rúbrica para coe autoavaliación proba escrita e táboa de valoración traballo cooperativo e rúbrica para coe autoavaliación traballo cooperativo e rúbrica para coe autoavaliación proba escrita e táboa valoración traballo cooperativo rúbrica para coautoavaliación proba escrita e táboa valoración traballo cooperativo rúbrica para coautoavaliación proba escrita e táboa valoración traballo cooperativo rúbrica para coautoavaliación proba escrita e táboa valoración observación na aula rubrica caderno individual rúbrica traballo cooperativo rúbrica para coautoavaliación

de e e de e e de e e de e e e e

152 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

GR1B6.2.1. Utiliza correctamente o dicionario para localizar o significado de palabras que entrañen dificultade, identificando entre varias acepcións o sentido máis axeitado para a tradución do texto.

Departamento Clásicas

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar

• • • •

GR1B6.2.2. Utiliza mecanismos de inferencia para comprender textos de forma global.

2ª e 3ª aval

Idem estándar

• • •

• GR1B6.3.1. Traduce do grego ao galego e/ou ao castelán frases e textos sinxelos.

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar

• • •

• GR1B6.4.1. Utiliza os coñecementos adquiridos para facer comentarios dos textos.

3ª aval

Utiliza os coñecementos adquiridos para facer comentarios guiados dos textos.

• •

• GR1B6.5.1. Compara estruturas gregas coas da lingua propia, e establece semellanzas e diferenzas.

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar

• •

•

proba escrita e táboa valoración observación na aula rubrica caderno individual rúbrica traballo cooperativo rúbrica para coautoavaliación proba escrita e táboa valoración observación na aula rubrica caderno individual rúbrica

de

traballo cooperativo rúbrica para coautoavaliación proba escrita e táboa valoración observación na aula rubrica caderno individual rúbrica para coautoavaliación traballo cooperativo rúbrica observación na aula rubrica caderno individual rúbrica para coautoavaliación traballo cooperativo rúbrica observación na aula rubrica caderno individual rúbrica para coautoavaliación traballo cooperativo rúbrica

e e

e e e e de e e

de e e e e e e e e e e e e

153 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

GR1B6.6.1. Elabora mapas conceptuais e estruturais dos textos propostos, localizando o tema principal e distinguindo as súas partes.

Departamento Clásicas

3ª aval

Idem estándar

• • • •

GR1B6.7.1. Mantén un sinxelo diálogo en grego sobre a base dun tema previamente acordado.

2ª e 3ª aval

Idem estándar

• •

GR1B6.8.1. Redacta frases sinxelas ou pequenos textos en grego sobre un tema proposto.

2ª e 3ª aval

Idem estándar

• • •

GR1B7.1.1. Deduce o significado de palabras gregas non estudadas a partir de palabras da súa propia lingua ou do contexto.

2ª e 3ª aval

Idem estándar

• • •

GR1B7.1.2. Identifica e explica as palabras de maior frecuencia e os principais prefixos e sufixos, e tradúceos á propia lingua.

GR1B7.1.3. Identifica e distingue en palabras propostas os seus formantes, sinala e diferencia lexemas e afixos, e procura exemplos doutros termos nos que estean presentes.

3ª aval

Idem estándar

•

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar

• • •

GR1B7.2.1. Descompón os formantes das palabras e recoñece o significado dos elementos de orixe grega.

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar

• • •

proba oral e táboa valoración observación na aula rubrica caderno individual rúbrica traballo cooperativo rúbrica para coautoavaliación proba oral e táboa valoración traballo cooperativo rúbrica para coautoavaliación proba escrita e táboa valoración caderno individual rúbrica traballo cooperativo rúbrica para coautoavaliación proba escrita e táboa valoración caderno individual rúbrica traballo cooperativo rúbrica para coautoavaliación observación na aula rubrica proba escrita e táboa valoración observación na aula rubrica caderno individual rúbrica para coautoavaliación proba escrita e táboa valoración observación na aula rubrica caderno individual

de e e e e de e e de e e e de e e e e de e e e de e e

154 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

GR1B7.3.1. Identifica os helenismos máis frecuentes do vocabulario común e explica o seu significado remitíndose aos étimos gregos orixinais.

Departamento Clásicas

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar

• •

GR1B7.3.2. Identifica a etimoloxía e coñece o significado das palabras de léxico común da lingua propia.

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar

• •

GR1B7.5.1. Relaciona distintas palabras da mesma familia etimolóxica ou semántica.

2ª e 3ª aval

Idem estándar

• •

rúbrica para coe autoavaliación proba escrita e táboa de valoración caderno individual e rúbrica para coe autoavaliación proba escrita e táboa de valoración caderno individual e rúbrica para coe autoavaliación proba escrita e táboa de valoración caderno individual e rúbrica para coe autoavaliación

155 / 199

IES Salvaterra de Miño

6. 5. 3. Grego I

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

1º BAC : Perfil competencial

“A comunicación lingüística é a competencia clave que máis presenza terá na materia de Grego, xa que o estudo da lingua, da súa orixe e evolución, do seu funcionamento interno, do seu léxico e dos seus textos ha redundar sen dúbida nun maior coñecemento e dominio das linguas propias. Non obstante, deberase ter en conta tamén o tratamento das outras competencias.

O labor de análise morfosintáctica e tradución non só constitúe por si mesmo un importante exercicio intelectual, senón que ao mesmo tempo estimula a memoria, a lóxica de pensamento e os hábitos de disciplina no estudo, mellorando o razoamento e impulsando a competencia clave de aprender a aprender.

A competencia matemática e as competencias básicas en ciencia e tecnoloxía poden traballarse nos temas de cultura e civilización, e nas epígrafes referidas á localización xeográfica e temporal.

A competencia dixital deberá estar presente en todo momento; a procura de información na rede, a súa selección crítica e a súa utilización, entendidas como un proceso guiado polo profesorado, deberán servirnos para programar traballos colaborativos e producir novos materiais, e pólos ao dispor da comunidade educativa.

As competencias sociais e cívicas poden traballarse nomeadamente nos bloques referidos á civilización. A vida no mundo grego, na súa dimensión político-social ou relixiosa préstase sempre á valoración e á comparación co mundo actual, salientando semellanzas e diferenzas, e fomentando un xuízo crítico da realidade. Deste xeito, cobran nova forza conceptos como democracia, xustiza, igualdade, cidadanía e diversidade.

A competencia en conciencia e expresión cultural, ademais de no estudo da literatura grega, está moi presente nos contidos referidos ás artes plásticas, ás festas e os espectáculos, e ás manifestacións relixiosas, entre as que tamén se contan os xogos deportivos. Coñecer e valorar todas estas manifestacións culturais artísticas, diferenciando xéneros e estilos, recoñecendo canons estéticos e estilos artísticos, lévanos a consideralas como parte do patrimonio dos pobos e a apreciar dun xeito especial aquelas que están dentro do noso contorno, ben sexa nas páxinas dun libro ou ben nun museo ou nun depósito arqueolóxico.

A competencia que traballa o sentido da iniciativa e o espírito emprendedor estará presente sobre todo no bloques de contidos non lingüísticos, para aproveitar a metodoloxía do traballo en grupo de xeito responsable e proactivo.

O estudo das linguas clásicas, e do grego en particular, constitúe un instrumento fundamental para favorecer o discurso e, por tanto, a estruturación do pensamento do alumnado, o desenvolvemento da lóxica lingüística e a disciplina mental que se manteñen no tempo aínda que se esquezan os contidos concretos.”

(Decreto 86/2015, Anexo I Bloque de materias troncais)

156 / 199

IES Salvaterra de Miño

Grego I

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Competencia en Comunicación Lingüística (CCL) Estándares de aprendizaxe que contribúen a súa adquisición (53)

Ponderación*

GR1B1.2.2. Enumera e localiza nun mapa as principais ramas da familia das linguas indoeuropeas.

GR1B1.3.1. Explica o concepto de familia lingüística.

GR1B1.3.2. Define o concepto de indoeuropeo e explica o proceso de creación do termo.

GR1B1.4.1. Establece a filiación das linguas de Europa delimitando nun mapa a zona de orixe e zonas de expansión.

GR1B1.5.1. Coñece as etapas da evolución da lingua grega, desde o micénico ata o grego moderno.

GR1B1.6.1. Identifica a escritura Lineal B como un silabario, e a evolución dos caracteres do alfabeto.

GR1B1.7.1. Coñece a pronuncia da lingua grega moderna e utiliza algunhas palabras e expresións básicas.

GR1B1.8.1. Sitúa nun mapa as diversas variedades dialectais da lingua grega.

GR1B2.1.1. Recoñece diferentes tipos de escritura segundo a súa orixe e tipoloxía e describindo os trazos que distinguen a uns doutros.

GR1B2.2.1. Explica a orixe do alfabeto grego e describe a evolución dos seus signos a partir da adaptación dos signos do alfabeto fenicio.

GR1B2.2.2. Explica a orixe e a evolución dos sistemas de escritura de diferentes linguas, partindo do alfabeto grego, e sinala as adaptacións que se producen en cada unha delas.

GR1B2.3.1. Identifica e nomea correctamente os caracteres que forman o alfabeto grego, na súa forma minúscula e maiúscula, e escríbeos e leos correctamente.

GR1B2.4.1. Sitúa todos os fonemas da lingua grega no cadro clasificatorio dos fonemas e sabe describilos desde o punto e o modo de articulación.

GR1B2.5.1. Coñece as normas de transcrición e aplícaas con corrección na transcrición de termos gregos ao galego e ao castelán.

GR1B2.6.1. Coñece o valor e colocación dos acentos, espíritos e demais signos diacríticos e de puntuación.

GR1B3.1.1. Distingue unha lingua flexiva doutra non flexiva.

GR1B3.2.1. Distingue palabras variables e invariables, explica as características que permiten identificalas e define criterios para clasificalas.

GR1B3.3.1. Identifica e distingue en palabras propostas os seus formantes, sinalando e diferenciando lexemas e afixos, e buscando exemplos doutros termos nos que estean presentes.

GR1B3.4.1. Enuncia correctamente diversos tipos de palabras en grego, distinguíndoos a partir do seu enunciado e clasificándoos segundo a súa categoría e declinación.

GR1B3.5.1. Declina palabras e sintagmas en concordancia, aplicando correctamente para cada palabra o paradigma de flexión correspondente.

GR1B3.5.2. Analiza desde o punto de vista morfolóxico substantivos, adxectivos, determinantes e sintagmas de concordancia, e tradúceos correctamente ao galego e/ou ao castelán.

GR1B3.6.1. Declina e/ou conxuga correctamente palabras propostas segundo a súa categoría, e explica e ilustra con exemplos as características que diferencian os conceptos de conxugación e declinación.

GR1B3.6.2. Clasifica verbos segundo o seu tema, e describe os trazos polos que se recoñecen os modelos de flexión verbal.

157 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

GR1B3.6.3. Explica o uso dos temas verbais gregos e identifica correctamente as formas derivadas de cada un deles.

GR1B3.6.4. Conxuga os tempos verbais en voz activa e medio pasiva, aplicando correctamente os paradigmas correspondentes.

GR1B3.6.5. Analiza morfoloxicamente e traduce ao galego e/ou ao castelán diferentes formas verbais gregas, e compara o seu uso en ambas as linguas.

GR1B3.6.6. Cambia de voz as formas verbais identificando e manexando con seguridade os formantes que expresan este accidente verbal.

GR1B3.7.1. Distingue formas persoais e non persoais dos verbos, explica os trazos que permiten identificalas e define criterios para as clasificar.

GR1B4.1.1. Analiza morfolóxica e sintacticamente frases e textos sinxelos identificando correctamente as categorías gramaticais ás que pertencen as diferentes palabras e explicando as funcións que realizan no contexto.

GR1B4.2.1. Enumera correctamente os nomes dos casos que existen na flexión nominal grega, explica as súas funcións dentro da oración e ilustra con exemplos a forma adecuada de traducilos.

GR1B4.3.1. Coñece e aplica a concordancia entre nomes e determinantes nominais, así como entre verbos e suxeitos.

GR1B4.4.1. Analiza correctamente casos e funcións para poder recoñecer cada elemento da oración.

GR1B4.5.1. Compara e clasifica diferentes tipos de oracións simples, e identifica e explica en cada caso as súas características.

GR1B4.6.1. Compara e clasifica diferentes tipos de oracións compostas, diferénciaas con precisión das oracións simples e explica en cada caso as súas características.

GR1B4.7.1. Identifica as funcións das formas de infinitivo dentro da oración, comparando exemplos do seu uso.

GR1B4.8.1. Recoñece, analiza e traduce correctamente as construcións de infinitivo concertado e non concertado, relacionándoas con construcións análogas noutras linguas que coñece.

GR1B4.9.1. Identifica as funcións das formas de participio dentro da oración, comparando exemplos do seu uso.

GR1B4.10.1. Recoñece, analiza e traduce correctamente as construcións de participio concertado e non concertado, relacionándoas con construcións análogas noutras linguas que coñece.

GR1B4.11.1. Identifica e relaciona elementos morfolóxicos da lingua grega para realizar a análise e a tradución de textos sinxelos.

GR1B4.12.1. Identifica na análise de frases e textos de dificultade graduada elementos sintácticos propios da lingua grega, relacionándoos para traducilos cos seus equivalentes en galego e/ou en castelán.

GR1B5.5.1. Pode nomear coa súa denominación grega e latina os principais deuses e heroes da mitoloxía grecolatina, e sinalar os trazos que os caracterizan, os seus atributos e o seu ámbito de influencia.

GR1B6.1.1. Utiliza adecuadamente a análise morfolóxica e sintáctica de textos de dificultade graduada para efectuar correctamente a súa tradución.

GR1B6.2.1. Utiliza correctamente o dicionario para localizar o significado de palabras que entrañen dificultade, identificando entre varias acepcións o sentido máis axeitado para a tradución do texto.

GR1B6.2.2. Utiliza mecanismos de inferencia para comprender textos de forma global.

GR1B6.3.1. Traduce do grego ao galego e/ou ao castelán frases e textos sinxelos.

GR1B6.4.1. Utiliza os coñecementos adquiridos para facer comentarios dos textos.

GR1B6.5.1. Compara estruturas gregas coas da lingua propia, e establece semellanzas e diferenzas.

GR1B6.6.1. Elabora mapas conceptuais e estruturais dos textos propostos, localizando o tema principal e

158 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

distinguindo as súas partes.

GR1B6.7.1. Mantén un sinxelo diálogo en grego sobre a base dun tema previamente acordado.

GR1B6.8.1. Redacta frases sinxelas ou pequenos textos en grego sobre un tema proposto.

GR1B7.1.1. Deduce o significado de palabras gregas non estudadas a partir de palabras da súa propia lingua ou do contexto.

GR1B7.1.2. Identifica e explica as palabras de maior frecuencia e os principais prefixos e sufixos, e tradúceos á propia lingua.

GR1B7.1.3. Identifica e distingue en palabras propostas os seus formantes, sinala e diferencia lexemas e afixos, e procura exemplos doutros termos nos que estean presentes.

159 / 199

IES Salvaterra de Miño

Grego I

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCCT) Estándares de aprendizaxe que contribúen a súa adquisición (2)

Ponderación*

GR1B5.1.2. Pode elaborar eixes cronolóxicos nos que se representan fitos históricos relevantes, consultando ou non fontes de información.

GR1B5.4.1. Identifica e describe formas de traballo e relaciónaas cos coñecementos científicos e técnicos da época, explicando a súa influencia no progreso da cultura occidental.

Grego I

Competencia Dixital (CD) Estándares de aprendizaxe que contribúen a súa adquisición (5)

Ponderación*

GR1B1.1.1. Localiza nun mapa o marco xeográfico en que ten lugar o nacemento da lingua grega e a súa expansión.

GR1B1.2.2. Enumera e localiza nun mapa as principais ramas da familia das linguas indoeuropeas.

GR1B1.4.1. Establece a filiación das linguas de Europa delimitando nun mapa a zona de orixe e zonas de expansión.

GR1B5.1.1. Describe o marco histórico no que xorde e se desenvolve a civilización grega, sinalando distintos períodos dentro del e identificando en cada un as conexións máis importantes con outras civilizacións.

GR1B5.1.2. Pode elaborar eixes cronolóxicos nos que se representan fitos históricos relevantes, consultando ou non fontes de información.

Grego I

Competencia Aprender a aprender (CAA) Estándares de aprendizaxe que contribúen a súa adquisición (4)

Ponderación*

GR1B1.2.1. Explica a orixe da lingua grega e a relación coas outras linguas da familia indoeuropea.

GR1B3.3.1. Identifica e distingue en palabras propostas os seus formantes, sinalando e diferenciando lexemas e afixos, e buscando exemplos doutros termos nos que estean presentes.

GR1B6.2.2. Utiliza mecanismos de inferencia para comprender textos de forma global.

GR1B6.4.1. Utiliza os coñecementos adquiridos para facer comentarios dos textos.

160 / 199

IES Salvaterra de Miño

Grego I

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Competencias Sociais e Cívicas (CSC) Estándares de aprendizaxe que contribúen a súa adquisición (8)

Ponderación*

GR1B1.1.1. Localiza nun mapa o marco xeográfico en que ten lugar o nacemento da lingua grega e a súa expansión.

GR1B1.8.1. Sitúa nun mapa as diversas variedades dialectais da lingua grega.

GR1B5.1.1. Describe o marco histórico no que xorde e se desenvolve a civilización grega, sinalando distintos períodos dentro del e identificando en cada un as conexións máis importantes con outras civilizacións.

GR1B5.2.1. Describe os principais sistemas políticos da antiga Grecia e compáraos entre eles, establecendo semellanzas e diferenzas, e cos actuais.

GR1B5.2.2. Describe a organización da sociedade grega, explica as características das clases sociais e os papeis asignados a cada unha, relaciona estes aspectos cos valores cívicos da época e compáraos cos actuais.

GR1B5.3.1. Identifica e explica os papeis que desempeña dentro da familia cada un dos seus membros, analizando a través deles estereotipos culturais da época e comparándoos cos actuais.

GR1B5.4.1. Identifica e describe formas de traballo e relaciónaas cos coñecementos científicos e técnicos da época, explicando a súa influencia no progreso da cultura occidental.

GR1B5.4.2. Describe as principais formas de lecer da sociedade grega e analiza a súa finalidade, os grupos aos que van dirixidas e a súa función no desenvolvemento da identidade social.

Grego I

Competencia en sentido da iniciativa e espíritu emprendedor (CSIEE) Estándares de aprendizaxe que contribúen a súa adquisición (1)

Ponderación*

GR1B5.4.1. Identifica e describe formas de traballo e relaciónaas cos coñecementos científicos e técnicos da época, explicando a súa influencia no progreso da cultura occidental.

161 / 199

IES Salvaterra de Miño

Grego I

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Competencia en Conciencia e expresións culturais (CCEC) Estándares de aprendizaxe que contribúen a súa adquisición (11)

Ponderación*

GR1B1.2.1. Explica a orixe da lingua grega e a relación coas outras linguas da familia indoeuropea.

GR1B5.1.1. Describe o marco histórico no que xorde e se desenvolve a civilización grega, sinalando distintos períodos dentro del e identificando en cada un as conexións máis importantes con outras civilizacións.

GR1B5.1.3. Distingue as etapas da historia de Grecia, explicando os seus trazos esenciais e as circunstancias que interveñen no paso de unhas a outras.

GR1B5.1.4. Sabe enmarcar determinados feitos históricos na civilización e no período histórico correspondente, póndoos en contexto e relacionándoos con outras circunstancias contemporáneas.

GR1B5.5.1. Pode nomear coa súa denominación grega e latina os principais deuses e heroes da mitoloxía grecolatina, e sinalar os trazos que os caracterizan, os seus atributos e o seu ámbito de influencia.

GR1B5.6.1. Identifica dentro do imaxinario mítico deuses, semideuses e heroes, e explica os principais aspectos que os diferencian.

GR1B5.6.2. Recoñece e ilustra con exemplos o mantemento do mítico e da figura do heroe na nosa cultura, analizando a influencia da tradición clásica neste fenómeno e sinalando as semellanzas e as principais diferenzas entre ambos os tratamentos, asociándoas a outras características culturais propias de cada época.

GR1B5.6.3. Recoñece referencias mitolóxicas directas ou indirectas en diferentes manifestacións artísticas, e describe, a través do uso que se fai destas, os aspectos básicos que en cada caso se asocian á tradición grecolatina.

GR1B5.7.1. Enumera e explica as principais características da relixión grega, póndoas en relación con outros aspectos básicos da cultura helénica e establecendo comparacións con manifestacións relixiosas propias doutras culturas.

GR1B5.8.1. Describe e analiza os aspectos relixiosos e culturais que sustentan os certames deportivos da antiga Grecia e a presenza ou ausencia destes nos seus correlatos actuais.

GR1B6.6.1. Elabora mapas conceptuais e estruturais dos textos propostos, localizando o tema principal e distinguindo as súas partes.

* A ponderación referirase cando se instaure a avaliación por competencias no bacharelato.

162 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

6.5.4. Grego I: criterios de cualificación -

Os instrumentos e procedementos de avaliación xa foron indicados supra pero resta sinalar cáles son as porcentaxes que conforman a nota: • proba/as obxectivas escritas (70%), • participación na clase, cuestionarios, traballo cooperativo e actividades de ampliación (30%)

-

Non haberá probas de recuperación das notas trimestrais propiamente ditas, debido a que, ao estar inmersos nun sistema de avaliación continua, onde a materia incluída nun trimestre non é eliminada no seguinte, no trimestre seguinte recuperarase o anterior, sempre tendo en conta a marcha xeral do alumnado.

-

A nota final de cada trimestre obterase da media aritmética das probas do mesmo tipo e aplicaráselle a ponderación segundo a porcentaxe indicada.

-

A nota final do curso será igual ou maior que a nota do 3º trimestre, xa que nos atopamos nun sistema de avaliación continua.

Os criterios de corrección de exercicios e probas aparecerán especificados en cada unha delas, así como tamén entregaranse rúbricas para avaliar o traballo cooperativo e a participación na clase.

163 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

6.6. PROGRAMACIÓN DE GREGO II 6.6.1. Curriculum Grego II

Departamento Clásicas

2º BAC.

2º BAC (Decreto 86/2015, Anexo I Bloque de materias troncais Grego II. 2º de bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Bloque 1. Lingua grega § e § f

§ B1.1. Dialectos antigos, dialectos literarios e § B1.1. Coñecer as orixes dos dialectos antigos e § GR2B1.1.1. Delimita ámbitos de influencia dos § CCL

koiné.

literarios, clasificalos e localizalos nun mapa.

§ h

§ d

§ B1.2. Do grego clásico ao grego moderno.

§ d

§ B1.2. Comprender a relación directa entre o § GR2B1.2.1. Compara termos do grego clásico § CCL

grego clásico e o moderno, e sinalar algúns trazos básicos que permiten percibir este proceso de evolución.

§ f

§ B1.2. Do grego clásico ao grego moderno.

e os seus equivalentes en grego moderno, § CAA constatando as semellanzas e as diferenzas que existen entre uns e outros e analizando a través destas as características xerais que definen o proceso de evolución.

§ B1.3. Recoñecer a evolución da lingua grega § GR2B1.3.1. Coñece a pronuncia da lingua § CCL

ata chegar ao momento actual nos aspectos fonéticos, morfosintáctico e léxico.

§ f

distintos dialectos, situando con precisión § CD puntos xeográficos, cidades ou restos § CCEC arqueolóxicos coñecidos pola súa relevancia histórica.

grega moderna e utiliza algunhas palabras e expresións básicas.

Bloque 2. Morfoloxía § d § e

§ B2.1. Revisión da flexión nominal e pronominal: § B2.1. Identificar, analizar, traducir e efectuar a § GR2B2.1.1.

formas menos usuais e irregulares.

§ f

§ d § e § f

retroversión de calquera tipo de formas nominais e pronominais.

Recoñece con seguridade e § CCL axudándose co dicionario calquera tipo de formas nominais e pronominais, declínaas e sinala o seu equivalente en galego e/ou en castelán.

§ B2.2. Revisión da flexión verbal: conxugación § B2.2. Identificar, conxugar, traducir e efectuar a § GR2B2.2.1.

atemática. Modos verbais.

retroversión de calquera tipo de formas verbais.

Recoñece con seguridade e § CCL axudándose do dicionario calquera tipo de formas verbais, conxúgaas e sinala o seu equivalente en galego e/ou en castelán.

164 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas Grego II. 2º de bacharelato

Obxectivos § d

Contidos

Criterios de avaliación

§ B2.3. Análise morfolóxica.

§ B2.3. Coñecer as categorías gramaticais.

§ f § B2.3. Análise morfolóxica.

§ GR2B2.3.1. Nomea e describe as categorías § CCL

§ B2.4. Coñecer, identificar e distinguir os § GR2B2.4.1. Identifica e distingue en palabras § CCL

formantes das palabras.

§ e § f

§ d

Competencias clave

gramaticais, sinalando as características que as distinguen.

§ e

§ d

Estándares de aprendizaxe

§ B2.3. Análise morfolóxica.

propostas os seus formantes, sinalando e diferenciando lexemas e afixos, e procura exemplos doutros termos nos que estean presentes.

§ B2.5. Realizar a análise morfolóxica das § GR2B2.5.1. Sabe determinar a forma, a clase e § CCL

palabras dun texto grego.

§ e § f

a categoría gramatical das palabras dun texto, detectando correctamente coa axuda do dicionario os morfemas que conteñen información gramatical.

Bloque 3. Sintaxe § d § e

§ B3.1.

Estudo pormenorizado nominal e pronominal.

da

sintaxe § B3.1. Recoñecer os valores dos casos e os § GR2B3.1.1. Recoñece os valores dos casos § CCL usos sintácticos do sistema pronominal. gregos e os usos dos pronomes en frases e textos propostos.

§ B3.1.

da

sintaxe § B3.2. Recoñecer os usos das preposicións e § GR2B3.2.1. Recoñece os valores das § CCL dos complementos circunstanciais. preposicións e identifica os complementos circunstanciais.

§ f § d § e

Estudo pormenorizado nominal e pronominal.

§ f § d

§ B3.2. Usos modais.

§ B3.3. Coñecer e identificar os usos modais § GR2B3.3.1.

propios da lingua grega.

§ e § f § d § e

Coñece, identifica e traduce § CCL correctamente os usos modais propios da lingua grega.

§ B3.3.

Tipos de oracións e construcións § B3.4. Recoñecer e clasificar as oracións e as § GR2B3.4.1. Recoñece e clasifica oracións e § CCL sintácticas. construcións sintácticas. construcións sintácticas.

§ f § d § e

§ B3.4.

Oración subordinación.

composta.

Formas

de § B3.5. Recoñecer os nexos subordinantes e os § GR2B3.5.1. Recoñece, clasifica, analiza e § CCL tipos de oracións subordinadas. traduce correctamente os nexos subordinantes.

§ f

165 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas Grego II. 2º de bacharelato

Obxectivos § d § e

Contidos § B3.4.

Oración subordinación.

§ f

composta.

Criterios de avaliación Formas

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

de § B3.6. Coñecer as funcións das formas non § GR2B3.6.1. Identifica formas non persoais do § CCL persoais do verbo. verbo en frases e textos, tradúceas correctamente e explica as súas funcións. § GR2B3.6.2.

Coñece, analiza e traduce § CCL correctamente as construcións de participio, relacionándoas con construcións análogas noutras linguas que coñeza.

§ d § e

§ B3.5. Análise, tradución e interpretación de § B3.7. Relacionar e aplicar coñecementos sobre § GR2B3.7.1. Recoñece, distingue e clasifica os § CCL

textos.

§ f § i

elementos e construcións sintácticas da lingua grega en interpretación e tradución de textos de textos clásicos.

tipos de oracións e as construcións sintácticas gregas, relacionándoas con construcións análogas noutras linguas que coñeza. § GR2B3.7.2. Identifica na análise de frases e § CCL

textos de dificultade graduada elementos sintácticos propios da lingua grega, relacionándoos para traducilos cos seus equivalentes en galego e castelán.

Bloque 4. Literatura § d § e § h

§ B4.1. Xéneros literarios: épica, historiografía, § B4.1. Coñecer as características dos xéneros § GR2B4.1.1.

drama (traxedia e comedia), lírica, oratoria e fábula.

§ i

literarios gregos, os seus autores e obras máis representativas, e as súas influencias na literatura posterior.

Describe as características § CCL esenciais dos xéneros literarios gregos, e § CCEC identifica e sinala a súa presenza nos textos propostos.

§ n § d § e § h

§ B4.1. Xéneros literarios: épica, historiografía, § B4.2. Analizar, interpretar e situar no tempo § GR2B4.2.1. Realiza eixes cronolóxicos e sitúa § CMCCT

drama (traxedia e comedia), lírica, oratoria e fábula.

§ i § n

§ d § e

textos mediante lectura comprensiva, neles autores, obras e outros aspectos § CCEC distinguindo o xénero literario ao que relacionados coa literatura grega. pertencen, as súas características esenciais e a súa estrutura, se a extensión da pasaxe § GR2B4.2.2. Distingue o xénero literario ao que § CCL elixida o permite. pertence un texto, as súas características e a súa estrutura.

§ B4.1. Xéneros literarios: épica, historiografía, § B4.3. Coñecer os fitos esenciais da literatura § GR2B4.3.1.

drama (traxedia e comedia), lírica, oratoria e

grega como base da literatura e da cultura

Explora a conservación dos § CCL xéneros e os temas literarios da tradición grega § CCEC

166 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas Grego II. 2º de bacharelato

Obxectivos § h

Contidos fábula.

Criterios de avaliación europea e occidental.

§ i § n § d § e § h

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

mediante exemplos da literatura contemporánea, e analiza o uso que se fixo deles.

§ B4.1. Xéneros literarios: épica, historiografía, § B4.4. Establecer relacións e paralelismos entre § GR2B4.4.1.

drama (traxedia e comedia), lírica, oratoria e fábula.

a literatura clásica e a posterior.

Pode establecer relacións e § CCEC paralelismos entre a literatura grega e a posterior.

§ i § n § d § e § h

§ B4.1. Xéneros literarios: épica, historiografía, § B4.5. Coñecer os autores fundamentais da § GR2B4.5.1. Nomea autores representativos da § CD

drama (traxedia e comedia), lírica, oratoria e fábula.

literatura coas súas obras principais.

§ i

literatura grega, encádraos no seu contexto § CCEC cultural e cita e explica as súas obras máis coñecidas.

§ n

Bloque 5. Textos § d § e

§ B5.1. Tradución e interpretación de textos § B5.1. Coñecer, identificar e relacionar os § GR2B5.1.1. Utiliza adecuadamente a análise § CCL

gregos.

§ f

elementos morfolóxicos da lingua grega en interpretación e tradución de textos gregos.

morfolóxica e sintáctica de textos gregos para efectuar correctamente a súa tradución.

§ n § d

§ B5.2. Uso do dicionario.

§ g

§ d § e § f § a § d § e

§ B5.2. Utilizar o dicionario e procurar o termo § GR2B5.2.1. Utiliza con seguridade e autonomía § CCL

máis apropiado na lingua propia para a tradución do texto.

§ e

o dicionario para a tradución de textos, e § CD identifica en cada caso o termo máis apropiado na lingua propia en función do contexto e do estilo empregado polo/a autor/a.

§ B5.3. Comentario e análise filolóxica de textos § B5.3. Realizar a tradución, a interpretación e o § GR2B5.3.1. Aplica os coñecementos adquiridos § CCL

de grego clásico orixinais, preferiblemente en prosa.

comentario lingüístico, literario e histórico de textos de grego clásico.

para realizar comentario lingüístico, literario e § CCEC histórico de textos.

§ B5.4. Coñecemento do contexto social, cultural § B5.4. Coñecer o contexto social, cultural e § GR2B5.4.1. Identifica o contexto social, cultural § CSC

e histórico dos textos traducidos.

histórico dos textos traducidos.

e histórico dos textos propostos, partindo de § CCEC referencias tomadas dos propios textos e

167 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas Grego II. 2º de bacharelato

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

§ h

§ n

Competencias clave

asociándoas con coñecementos adquiridos previamente.

§ n § d

Estándares de aprendizaxe

§ B5.5. Identificación das características formais § B5.5. Identificar as características formais dos § GR2B5.5.1. Recoñece e explica a partir de § CCL

dos textos.

textos.

elementos formais o xénero e o propósito do texto.

Bloque 6. Léxico

§ d § e

§ B6.1. Helenismos máis frecuentes do léxico § B6.1.

especializado e común.

§ f § d § e

§ B6.1. Helenismos máis frecuentes do léxico § B6.2. Identificar a etimoloxía e coñecer o § GR2B6.2.1. Deduce e explica o significado de § CCL

especializado e común.

§ f § d § e

Recoñecer os helenismos máis § GR2B6.1.1. Identifica os helenismos máis § CCL frecuentes do vocabulario común e do léxico frecuentes do vocabulario común e do léxico especializado, e remontalos aos étimos gregos especializado, e explica o seu significado a orixinais. partir dos étimos gregos orixinais. significado das palabras de orixe grega da lingua propia ou de outras, obxecto de estudo de léxico común e especializado.

palabras da propia lingua ou de outras, obxecto de estudo, a partir dos étimos gregos dos que proceden.

§ B6.2. Ampliación de vocabulario básico grego: § B6.3. Coñecer, identificar e traducir o léxico § GR2B6.3.1. Explica o significado de termos § CCL

linguaxe literaria e filosófica.

grego.

§ f § n

gregos mediante termos equivalentes en galego e en castelán. § GR2B6.3.2. Deduce o significado de palabras § CCL

gregas non estudadas a partir do contexto ou de palabras da súa lingua ou doutras que coñeza. § d § e

§ B6.2. Ampliación de vocabulario básico grego: § B6.4. Relacionar palabras da mesma familia § GR2B6.4.1. Comprende e explica a relación § CCL

linguaxe literaria e filosófica.

etimolóxica ou semántica.

§ f

entre termos pertencentes á mesma familia etimolóxica ou semántica.

§ n § d § e § f

§ B6.3. Etimoloxía e orixe das palabras da propia § B6.5. Recoñecer a etimoloxía e evolución das § GR2B6.5.1. Recoñece e distingue cultismos, § CCL

lingua.

palabras da propia lingua.

termos patrimoniais e neoloxismos a partir do étimo grego, e explica as evolucións que se producen nun caso e en outro.

168 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas Grego II. 2º de bacharelato

Obxectivos § d § e § f

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

§ B6.4. Descomposición de palabras nos seus § B6.6. Recoñecer e identificar os elementos § GR2B6.6.1. Descompón palabras tomadas § CCL

formantes.

léxicos e os procedementos de formación do tanto do grego antigo como da lingua propia léxico grego, a derivación e a composición, nos seus formantes, e explica o seu significado. para entender mellor os procedementos de § GR2B6.6.2. Sabe descompor unha palabra nos § CCL formación de palabras nas linguas actuais. seus formantes e coñecer o seu significado en grego, para aumentar o caudal léxico e o coñecemento da lingua propia.

169 / 199

IES Salvaterra de Miño

6.6.2. Grego II

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

2º BAC : Perfil de área

Grego II

(2º BAC)

Estándar de aprendizaxe (36)

Temporalización

Grao mínimo de consecución

GR2B1.1.1. Delimita ámbitos de influencia dos distintos dialectos, situando con precisión puntos xeográficos, cidades ou restos arqueolóxicos coñecidos pola súa relevancia histórica.

1ª aval

Idem estándar

•

GR2B1.2.1. Compara termos do grego clásico e os seus equivalentes en grego moderno, constatando as semellanzas e as diferenzas que existen entre uns e outros e analizando a través destas as características xerais que definen o proceso de evolución.

GR2B1.3.1. Coñece a pronuncia da lingua grega moderna e utiliza algunhas palabras e expresións básicas.

3ª aval

Idem estándar

•

2ª aval

Idem estándar

•

proba oral valoración

•

traballo cooperativo e rúbrica para coe autoavaliación proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rubrica caderno individual e rúbrica proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rubrica caderno individual e rúbrica observación na aula e rubrica

GR2B2.1.1. Recoñece con seguridade e axudándose co dicionario calquera tipo de formas nominais e pronominais, declínaas e sinala o seu equivalente en galego e/ou en castelán.

2ª aval

Idem estándar

Procedementos e instrumentos de avaliación

• •

GR2B2.2.1. Recoñece con seguridade e axudándose do dicionario calquera tipo de formas verbais, conxúgaas e sinala o seu equivalente en galego e/ou en castelán.

Idem estándar

2ª aval

GR2B2.3.1. Nomea e describe as categorías gramaticais, sinalando as características que as distinguen.

1ª aval

Idem estándar

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar

• • • • •

traballo cooperativo rúbrica para coautoavaliación proba oral e táboa valoración

e

táboa

e e de

de

• GR2B2.4.1. Identifica e distingue en palabras propostas os seus formantes, sinalando e diferenciando lexemas e afixos, e procura exemplos doutros termos nos que estean presentes.

GR2B2.5.1. Sabe determinar a forma, a clase e a categoría gramatical das palabras dun texto, detectando correctamente coa axuda do dicionario os morfemas que conteñen información gramatical.

• •

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar (contidos progresivos segundo avance do curso)

• • •

proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rubrica caderno individual e rúbrica proba oral ou escrita e táboa de valoración observación na aula e

170 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

•

• GR2B3.1.1. Recoñece os valores dos casos gregos e os usos dos pronomes en frases e textos propostos.

2ª aval

Idem estándar

• • •

• GR2B3.2.1. Recoñece os valores das preposicións e identifica os complementos circunstanciais.

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar (contidos progresivos segundo avance do curso)

• • •

• GR2B3.3.1. Coñece, identifica e traduce correctamente os usos modais propios da lingua grega.

2ª e 3ª aval

Idem estándar (contidos progresivos segundo avance do curso)

• • •

• GR2B3.4.1. Recoñece e clasifica oracións e construcións sintácticas.

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar (contidos progresivos segundo avance do curso)

• • •

• GR2B3.5.1. Recoñece, clasifica, analiza e traduce correctamente os nexos subordinantes.

2ª e 3ª aval

Idem estándar

• •

rubrica caderno individual e rúbrica traballo cooperativo e rúbrica para coe autoavaliación proba oral ou escrita e táboa de valoración observación na aula e rubrica caderno individual e rúbrica traballo cooperativo e rúbrica para coe autoavaliación proba oral ou escrita e táboa de valoración observación na aula e rubrica caderno individual e rúbrica traballo cooperativo e rúbrica para coe autoavaliación proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rubrica caderno individual e rúbrica traballo cooperativo e rúbrica para coe autoavaliación proba escrita e táboa de valoración observación na aula e rubrica caderno individual e rúbrica traballo cooperativo e rúbrica para coe autoavaliación proba oral ou escritae táboa de valoración observación na aula e

171 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

•

• GR2B3.6.1. Identifica formas non persoais do verbo en frases e textos, tradúceas correctamente e explica as súas funcións.

2ª e 3ª aval

Idem estándar

• • •

• GR2B3.6.2. Coñece, analiza e traduce correctamente as construcións de participio, relacionándoas con construcións análogas noutras linguas que coñeza.

1ª, 2ª e 3ª aval

Coñece, analiza e traduce correctamente as construcións principais de participio, relacionándoas con construcións análogas noutras linguas que coñeza.

• • •

• GR2B3.7.1. Recoñece, distingue e clasifica os tipos de oracións e as construcións sintácticas gregas, relacionándoas con construcións análogas noutras linguas que coñeza.

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar

• • •

• GR2B3.7.2. Identifica na análise de frases e textos de dificultade graduada elementos sintácticos propios da lingua grega, relacionándoos para traducilos cos seus equivalentes en galego e castelán.

3ª aval

Idem estándar

• • •

• GR2B4.1.1. Describe as características esenciais dos xéneros literarios gregos, e identifica e sinala a súa presenza nos textos propostos.

1ª aval

Idem estándar

•

•

rubrica caderno individual e rúbrica traballo cooperativo e rúbrica para coe autoavaliación proba oral ou escrita e táboa de valoración observación na aula e rubrica caderno individual e rúbrica traballo cooperativo e rúbrica para coe autoavaliación proba oral ou escrita e táboa de valoración observación na aula e rubrica caderno individual e rúbrica traballo cooperativo e rúbrica para coe autoavaliación proba oral ou escrita e táboa de valoración observación na aula e rubrica caderno individual e rúbrica traballo cooperativo e rúbrica para coe autoavaliación proba oral ou escrita e táboa de valoración observación na aula e rubrica caderno individual e rúbrica traballo cooperativo e rúbrica para coe autoavaliación proba escrita e táboa de valoración traballo

cooperativo

e

172 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

GR2B4.2.1. Realiza eixes cronolóxicos e sitúa neles autores, obras e outros aspectos relacionados coa literatura grega.

Departamento Clásicas

3ª aval

Idem estándar

•

• GR2B4.2.2. Distingue o xénero literario ao que pertence un texto, as súas características e a súa estrutura.

3ª aval

Idem estándar

•

• GR2B4.3.1. Explora a conservación dos xéneros e os temas literarios da tradición grega mediante exemplos da literatura contemporánea, e analiza o uso que se fixo deles.

2ª e 3ª aval

GR2B4.4.1. Pode establecer relacións e paralelismos entre a literatura grega e a posterior.

2ª e 3ª aval

Idem estándar

•

• Idem estándar

•

• GR2B4.5.1. Nomea autores representativos da literatura grega, encádraos no seu contexto cultural e cita e explica as súas obras máis coñecidas.

2ª e 3ª aval

Idem estándar

•

• GR2B5.1.1. Utiliza adecuadamente a análise morfolóxica e sintáctica de textos gregos para efectuar correctamente a súa tradución.

3ª aval

Idem estándar

•

• •

• GR2B5.2.1. Utiliza con seguridade e autonomía o dicionario para a tradución de textos, e identifica en cada caso o termo máis apropiado na lingua propia en función do contexto e do estilo empregado polo/a autor/a.

3ª aval

Idem estándar

•

•

rúbrica para coe autoavaliación proba escrita e táboa de valoración traballo cooperativo e rúbrica para coe autoavaliación proba escrita e táboa de valoración traballo cooperativo e rúbrica para coe autoavaliación proba escrita e táboa de valoración traballo cooperativo e rúbrica para coe autoavaliación proba escrita e táboa de valoración traballo cooperativo e rúbrica para coe autoavaliación proba escrita e táboa de valoración traballo cooperativo e rúbrica para coe autoavaliación proba escrita (en calqueira soporte) e táboa de valoración observación na aula e rubrica caderno individual e rúbrica traballo cooperativo e rúbrica para coe autoavaliación proba escrita (en calqueira soporte) e táboa de valoración observación na aula e

173 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

•

• GR2B5.3.1. Aplica os coñecementos adquiridos para realizar comentario lingüístico, literario e histórico de textos.

3ª aval

Aplica os coñecementos adquiridos para realizar comentario lingüístico, literario e histórico de textos, mediante un guión a base de preguntas.

GR2B5.4.1. Identifica o contexto social, cultural e histórico dos textos propostos, partindo de referencias tomadas dos propios textos e asociándoas con coñecementos adquiridos previamente.

2ª e 3ª aval

Identifica, de xeito guiado, o contexto social, cultural e histórico dos textos propostos, partindo de referencias tomadas dos propios textos e asociándoas con coñecementos adquiridos previamente.

GR2B5.5.1. Recoñece e explica a partir de elementos formais o xénero e o propósito do texto.

GR2B6.1.1. Identifica os helenismos máis frecuentes do vocabulario común e do léxico especializado, e explica o seu significado a partir dos étimos gregos orixinais.

3ª aval

GR2B6.2.1. Deduce e explica o significado de palabras da propia lingua ou de outras, obxecto de estudo, a partir dos étimos gregos dos que proceden.

1ª, 2ª e 3ª aval

1ª, 2ª e 3ª aval

Recoñece e explica a partir de elementos formais o xénero do texto.

Idem estándar

Idem estándar

•

• •

• •

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar

1ª, 2ª e 3ª aval

Idem estándar

•

caderno individual e rúbrica para co- e autoavaliación proba escrita e táboa de valoración

•

•

•

• GR2B6.4.1. Comprende e explica a relación entre termos pertencentes á mesma familia etimolóxica ou semántica.

2ª e 3ª aval

Idem estándar

•

• GR2B6.5.1. Recoñece e distingue cultismos, termos patrimoniais e neoloxismos a partir do étimo grego, e explica as evolucións que se producen nun caso e en outro.

2ª e 3ª aval

Idem estándar

traballo cooperativo e rúbrica para coe autoavaliación caderno individual e rúbrica proba escrita e táboa de valoración

• GR2B6.3.2. Deduce o significado de palabras gregas non estudadas a partir do contexto ou de palabras da súa lingua ou doutras que coñeza.

traballo cooperativo e rúbrica para coe autoavaliación proba escrita (en calqueira soporte) e táboa de valoración caderno individual e rúbrica caderno individual e rúbrica

•

• GR2B6.3.1. Explica o significado de termos gregos mediante termos equivalentes en galego e en castelán.

rubrica caderno individual e rúbrica

•

•

caderno individual e rúbrica para co- e autoavaliación proba escrita e táboa de valoración caderno individual e rúbrica para co- e autoavaliación proba escrita e táboa de valoración caderno individual e rúbrica para co- e autoavaliación proba escrita e táboa de valoración caderno individual e rúbrica para co- e autoavaliación proba escrita e táboa de valoración caderno individual e rúbrica para co- e autoavaliación

174 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

GR2B6.6.1. Descompón palabras tomadas tanto do grego antigo como da lingua propia nos seus formantes, e explica o seu significado.

GR2B6.6.2. Sabe descompor unha palabra nos seus formantes e coñecer o seu significado en grego, para aumentar o caudal léxico e o coñecemento da lingua propia.

Departamento Clásicas

1ª, 2ª e 3ª aval

2ª e 3ª aval

Idem estándar

Idem estándar

•

proba escrita e táboa de valoración

•

caderno individual e rúbrica para co- e autoavaliación proba escrita e táboa de valoración

•

•

caderno individual e rúbrica para co- e autoavaliación

175 / 199

IES Salvaterra de Miño

6. 6. 3. Grego II

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

2º BAC : Perfil competencial

“A comunicación lingüística é a competencia clave que máis presenza terá na materia de Grego, xa que o estudo da lingua, da súa orixe e evolución, do seu funcionamento interno, do seu léxico e dos seus textos ha redundar sen dúbida nun maior coñecemento e dominio das linguas propias. Non obstante, deberase ter en conta tamén o tratamento das outras competencias.

O labor de análise morfosintáctica e tradución non só constitúe por si mesmo un importante exercicio intelectual, senón que ao mesmo tempo estimula a memoria, a lóxica de pensamento e os hábitos de disciplina no estudo, mellorando o razoamento e impulsando a competencia clave de aprender a aprender.

A competencia matemática e as competencias básicas en ciencia e tecnoloxía poden traballarse nos temas de cultura e civilización, e nas epígrafes referidas á localización xeográfica e temporal.

A competencia dixital deberá estar presente en todo momento; a procura de información na rede, a súa selección crítica e a súa utilización, entendidas como un proceso guiado polo profesorado, deberán servirnos para programar traballos colaborativos e producir novos materiais, e pólos ao dispor da comunidade educativa.

As competencias sociais e cívicas poden traballarse nomeadamente nos bloques referidos á civilización. A vida no mundo grego, na súa dimensión político-social ou relixiosa préstase sempre á valoración e á comparación co mundo actual, salientando semellanzas e diferenzas, e fomentando un xuízo crítico da realidade. Deste xeito, cobran nova forza conceptos como democracia, xustiza, igualdade, cidadanía e diversidade.

A competencia en conciencia e expresión cultural, ademais de no estudo da literatura grega, está moi presente nos contidos referidos ás artes plásticas, ás festas e os espectáculos, e ás manifestacións relixiosas, entre as que tamén se contan os xogos deportivos. Coñecer e valorar todas estas manifestacións culturais artísticas, diferenciando xéneros e estilos, recoñecendo canons estéticos e estilos artísticos, lévanos a consideralas como parte do patrimonio dos pobos e a apreciar dun xeito especial aquelas que están dentro do noso contorno, ben sexa nas páxinas dun libro ou ben nun museo ou nun depósito arqueolóxico.

A competencia que traballa o sentido da iniciativa e o espírito emprendedor estará presente sobre todo no bloques de contidos non lingüísticos, para aproveitar a metodoloxía do traballo en grupo de xeito responsable e proactivo.

O estudo das linguas clásicas, e do grego en particular, constitúe un instrumento fundamental para favorecer o discurso e, por tanto, a estruturación do pensamento do alumnado, o desenvolvemento da lóxica lingüística e a disciplina mental que se manteñen no tempo aínda que se esquezan os contidos concretos.”

(Decreto 86/2015, Anexo I Bloque de materias troncais)

176 / 199

IES Salvaterra de Miño

Grego II

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Competencia en Comunicación Lingüística (CCL) Estándares de aprendizaxe que contribúen a súa adquisición (32)

Ponderación*

GR2B1.1.1. Delimita ámbitos de influencia dos distintos dialectos, situando con precisión puntos xeográficos, cidades ou restos arqueolóxicos coñecidos pola súa relevancia histórica.

GR2B1.2.1. Compara termos do grego clásico e os seus equivalentes en grego moderno, constatando as semellanzas e as diferenzas que existen entre uns e outros e analizando a través destas as características xerais que definen o proceso de evolución.

GR2B1.3.1. Coñece a pronuncia da lingua grega moderna e utiliza algunhas palabras e expresións básicas.

GR2B2.1.1. Recoñece con seguridade e axudándose co dicionario calquera tipo de formas nominais e pronominais, declínaas e sinala o seu equivalente en galego e/ou en castelán.

GR2B2.2.1. Recoñece con seguridade e axudándose do dicionario calquera tipo de formas verbais, conxúgaas e sinala o seu equivalente en galego e/ou en castelán.

GR2B2.2.1. Nomea e describe as categorías gramaticais, sinalando as características que as distinguen.

GR2B2.4.1. Identifica e distingue en palabras propostas os seus formantes, sinalando e diferenciando lexemas e afixos, e procura exemplos doutros termos nos que estean presentes.

GR2B2.5.1. Sabe determinar a forma, a clase e a categoría gramatical das palabras dun texto, detectando correctamente coa axuda do dicionario os morfemas que conteñen información gramatical.

GR2B3.1.1. Recoñece os valores dos casos gregos e os usos dos pronomes en frases e textos propostos.

GR2B3.2.1. Recoñece os valores das preposicións e identifica os complementos circunstanciais.

GR2B3.3.1. Coñece, identifica e traduce correctamente os usos modais propios da lingua grega.

GR2B3.4.1. Recoñece e clasifica oracións e construcións sintácticas.

GR2B3.5.1. Recoñece, clasifica, analiza e traduce correctamente os nexos subordinantes.

GR2B3.6.1. Identifica formas non persoais do verbo en frases e textos, tradúceas correctamente e explica as súas funcións.

GR2B3.6.2. Coñece, analiza e traduce correctamente as construcións de participio, relacionándoas con construcións análogas noutras linguas que coñeza.

GR2B3.7.1. Recoñece, distingue e clasifica os tipos de oracións e as construcións sintácticas gregas, relacionándoas con construcións análogas noutras linguas que coñeza.

GR2B3.7.2. Identifica na análise de frases e textos de dificultade graduada elementos sintácticos propios da lingua grega, relacionándoos para traducilos cos seus equivalentes en galego e castelán.

GR2B4.1.1. Describe as características esenciais dos xéneros literarios gregos, e identifica e sinala a súa presenza nos textos propostos.

GR2B4.2.2. Distingue o xénero literario ao que pertence un texto, as súas características e a súa estrutura.

GR2B4.3.1. Explora a conservación dos xéneros e os temas literarios da tradición grega mediante exemplos da literatura contemporánea, e analiza o uso que se fixo deles.

GR2B5.1.1. Utiliza adecuadamente a análise morfolóxica e sintáctica de textos gregos para efectuar correctamente a súa tradución.

GR2B5.2.1. Utiliza con seguridade e autonomía o dicionario para a tradución de textos, e identifica en cada caso o termo máis apropiado na lingua propia en función do contexto e do estilo empregado polo/a autor/a.

177 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

GR2B5.3.1. Aplica os coñecementos adquiridos para realizar comentario lingüístico, literario e histórico de textos.

GR2B5.5.1. Recoñece e explica a partir de elementos formais o xénero e o propósito do texto.

GR2B6.1.1. Identifica os helenismos máis frecuentes do vocabulario común e do léxico especializado, e explica o seu significado a partir dos étimos gregos orixinais.

GR2B6.2.1. Deduce e explica o significado de palabras da propia lingua ou de outras, obxecto de estudo, a partir dos étimos gregos dos que proceden.

GR2B6.3.1. Explica o significado de termos gregos mediante termos equivalentes en galego e en castelán.

GR2B6.3.2. Deduce o significado de palabras gregas non estudadas a partir do contexto ou de palabras da súa lingua ou doutras que coñeza.

GR2B6.4.1. Comprende e explica a relación entre termos pertencentes á mesma familia etimolóxica ou semántica.

GR2B6.5.1. Recoñece e distingue cultismos, termos patrimoniais e neoloxismos a partir do étimo grego, e explica as evolucións que se producen nun caso e en outro.

GR2B6.6.1. Descompón palabras tomadas tanto do grego antigo como da lingua propia nos seus formantes, e explica o seu significado.

GR2B6.6.2. Sabe descompor unha palabra nos seus formantes e coñecer o seu significado en grego, para aumentar o caudal léxico e o coñecemento da lingua propia.

178 / 199

IES Salvaterra de Miño

Grego II

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía (CMCCT) Estándares de aprendizaxe que contribúen a súa adquisición (1)

Ponderación*

GR2B4.2.1. Realiza eixes cronolóxicos e sitúa neles autores, obras e outros aspectos relacionados coa literatura grega.

Grego II

Competencia Dixital (CD) Estándares de aprendizaxe que contribúen a súa adquisición (3)

Ponderación*

GR2B1.1.1. Delimita ámbitos de influencia dos distintos dialectos, situando con precisión puntos xeográficos, cidades ou restos arqueolóxicos coñecidos pola súa relevancia histórica.

GR2B4.5.1. Nomea autores representativos da literatura grega, encádraos no seu contexto cultural e cita e explica as súas obras máis coñecidas.

GR2B5.2.1. Utiliza con seguridade e autonomía o dicionario para a tradución de textos, e identifica en cada caso o termo máis apropiado na lingua propia en función do contexto e do estilo empregado polo/a autor/a.

Grego II

Competencia Aprender a aprender (CAA) Estándares de aprendizaxe que contribúen a súa adquisición (1)

Ponderación*

GR2B1.2.1. Compara termos do grego clásico e os seus equivalentes en grego moderno, constatando as semellanzas e as diferenzas que existen entre uns e outros e analizando a través destas as características xerais que definen o proceso de evolución.

Grego II

Competencias Sociais e Cívicas (CSC) Estándares de aprendizaxe que contribúen a súa adquisición (1)

Ponderación*

GR2B5.4.1. Identifica o contexto social, cultural e histórico dos textos propostos, partindo de referencias tomadas dos propios textos e asociándoas con coñecementos adquiridos previamente.

179 / 199

IES Salvaterra de Miño

Grego II

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Competencia en sentido da iniciativa e espíritu emprendedor (CSIEE) Estándares de aprendizaxe que contribúen a súa adquisición (0)

Grego II

Ponderación*

Competencia en Conciencia e expresións culturais (CCEC) Estándares de aprendizaxe que contribúen a súa adquisición (8)

Ponderación*

GR2B1.1.1. Delimita ámbitos de influencia dos distintos dialectos, situando con precisión puntos xeográficos, cidades ou restos arqueolóxicos coñecidos pola súa relevancia histórica.

GR2B4.1.1. Describe as características esenciais dos xéneros literarios gregos, e identifica e sinala a súa presenza nos textos propostos.

GR2B4.2.1. Realiza eixes cronolóxicos e sitúa neles autores, obras e outros aspectos relacionados coa literatura grega.

GR2B4.3.1. Explora a conservación dos xéneros e os temas literarios da tradición grega mediante exemplos da literatura contemporánea, e analiza o uso que se fixo deles.

GR2B4.4.1. Pode establecer relacións e paralelismos entre a literatura grega e a posterior.

GR2B4.5.1. Nomea autores representativos da literatura grega, encádraos no seu contexto cultural e cita e explica as súas obras máis coñecidas.

GR2B5.3.1. Aplica os coñecementos adquiridos para realizar comentario lingüístico, literario e histórico de textos.

GR2B5.4.1. Identifica o contexto social, cultural e histórico dos textos propostos, partindo de referencias tomadas dos propios textos e asociándoas con coñecementos adquiridos previamente.

•

A ponderación referirase cando se instaure a avaliación por competencias no bacharelato.

180 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

6.6.4. Grego II: criterios de cualificación -

Os instrumentos e procedementos de avaliación xa foron indicados supra pero resta sinalar cáles son as porcentaxes que conforman a nota: • proba/as obxectivas escritas (70%), • participación na clase, cuestionarios, traballo cooperativo e actividades de ampliación (30%)

-

Non haberá probas de recuperación das notas trimestrais propiamente ditas, debido a que, ao estar inmersos nun sistema de avaliación continua, onde a materia incluída nun trimestre non é eliminada no seguinte, no trimestre seguinte recuperarase o anterior, sempre tendo en conta a marcha xeral do alumnado.

-

A nota final de cada trimestre obterase da media aritmética das probas do mesmo tipo e aplicaráselle a ponderación segundo a porcentaxe indicada.

-

A nota final do curso será igual ou maior que a nota do 3º trimestre, xa que nos atopamos nun sistema de avaliación continua.

Os criterios de corrección de exercicios e probas aparecerán especificados en cada unha delas, así como tamén entregaranse rúbricas para avaliar o traballo cooperativo e a participación na clase.

181 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Nota Bene: ao igual que nas materias impartidas por este Departamento na ESO, a temporalización dos contidos organizados por unidades didácticas móstrase en cada un dos cursos que para cada materia existen na aula virtual deste centro, a disposición de todo o alumnado implicado.

182 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

7. Indicadores de logro para avaliar o proceso de ensino e a práctica docente Indicadores de logro 7. 1. Para o proceso de ensino

1

Escala 2 3

4

1. O nivel de dificultade foi adecuado ás características do alumnado?

2. Conseguiuse crear un conflito cognitivo que favoreza a aprendizaxe?

3. Conseguiuse motivar para conseguir a súa actividade intelectual e física?

4. Conseguiuse a participación activa de todo o alumnado?

5. Contouse co apoio e implicación das familias no traballo do alumnado?

6. Mantívose un contacto periódico coa familia por parte do profesorado?

7. Tomouse algunha medida curricular para atender al alumnado con NEAE? 8 Tomouse algunha medida organizativa para atender al alumnado con NEAE? 9. Atendeuse adecuadamente á diversidade do alumnado?

10. Usáronse distintos instrumentos de avaliación?

11. Dáse un peso real á observación do traballo na aula?

12. Valorouse adecuadamente o traballo colaborativo do alumnado dentro do grupo?

7. 2. Para a práctica docente 1. Como norma xeral fanse explicacións xerais para todo o alumnado 2. Ofrécese a cada alumno/a as explicacións individualizadas que precisa?

3. Elabóranse actividades de distinta dificultade atendendo á diversidade 4. Elabóranse probas de avaliación de distinta dificultade para os alumnos con NEAE? 5. Utilízanse distintas estratexias metodolóxicas en función dos temas a tratar?

6. Intercálase o traballo individual e en equipo?

7. Poténcianse estratexias de animación á lectura e de comprensión e expresión oral?

8. Incorpóranse as TIC aos procesos de ensino - aprendizaxe 9. Préstase atención aos temas transversais vinculados a cada estándar?

183 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

10. Ofrécese ao alumnado de forma inmediata os resultados das probas/exames,etc?

11.- Coméntase co alumnado os fallos máis significativos das probas /exames, etc?

12.- Dáselle ao alumnado a posibilidade de visualizar e comentar os seus fallos?

13.- Cal é o grao de implicación nas funcións de titoría e orientación do profesorado?

14.- Realizáronse as ACS propostas e aprobadas?

15.- As medidas de apoio, reforzo, etc establécense vinculadas aos estándares 16.- Avalíase a eficacia dos programas de apoio, reforzo, recuperación, ampliación,.. ?

184 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

8. Mecanismos de revisión, avaliación e modificación das programacións didácticas en relación cos resultados académicos e procesos de mellora 8. 1. Revisión A programación atópase en revisión constante ata que se considere que se axusta con rigor á realidade do proceso de ensino-aprendizaxe.

8. 2. Avaliación e modificación

Escala 1 2 3 4

1. Deseñáronse unidades didácticas ou temas a partir dos elementos do currículo?

2. Secuenciáronse e temporalizáronse as unidades didácticas/temas/proxectos?

3. O desenvolvemento da programación respondeu á secunciación e temporalización?

4. Engadiuse algún contido non previsto á programación?

5. Foi necesario eliminar algún aspecto da programación prevista?

6. Secuenciáronse os estándares para cada unha das unidades/temas 7. Fixouse un grao mínimo de consecución de cada estándar para superar a materia?

8. Asignouse a cada estándar o peso correspondente na cualificación ?

9. Vinculouse cada estándar a un/varios instrumentos para a súa avaliación?

10. Asociouse con cada estándar os temas transversais a desenvolver?

11. Fixouse a estratexia metodolóxica común para todo o departamento?

12. Estableceuse a secuencia habitual de traballo na aula?

13. Son adecuados os materiais didácticos utilizados?

14. O libro de texto é adecuado, atractivo e de fácil manipulación para o alumnado?

15. Deseñouse un plan de avaliación inicial fixando as consecuencias da mesma?

16. Elaborouse unha proba de avaliación inicial a partir dos estándares?

17. Fixouse para o bacharelato un procedementos de acreditación de coñecementos previos?

185 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

18. Establecéronse pautas xerais para a avaliación continua: probas, exames, etc.

19. Establecéronse criterios para a recuperación dun exame e dunha avaliación 20. Fixáronse criterios para a avaliación final?

21. Establecéronse criterios para a avaliación extraordinaria?

22. Establecéronse criterios para o seguimento de materias pendentes?

23. Fixáronse criterios para a avaliación desas materias pendentes?

8. 3. Relación desta programación coa resolución do 27/7/2015 (DOG 29) Elementos Aspectos Introdución e contextualización a) Contribución ás competencias básicas b) Concreción dos obxectivos para curso c) Concreción para cada estándar d)

Páxina 5 18 a 181 18/77 18 a 181

1º Temporalización 2º Grao mínimo de consecución 3º Procedementos e instrumentos av.

f) g) h)

Concrecións metodolóxicas

i) j)

Indicadores de logro para avaliar o proc.ensino e p.d.

Organización actividades , seguimento, recuperación e avaliación de materias pendentes Procedemento acreditación coñecementos previos

k) l) m) n) ñ)

Materiais e recursos didácticos Criterios sobre avaliación, cualificación e promoción

Avaliación inicial e medidas Medidas de atención á diversidade Concreción de elementos transversais Actividades complementarias e extraescolares

8 8 16 a 17, 18 a 180 181 16 a 17 16 a 17 16 a 17 15 8 a 14 8 a 14

186 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

9. Plan Lector Como contribución ao Plan Lector do I.E.S. Salvaterra de Miño, o Dep. de Linguas Clásicas prevé:

a) Como obxectivo xeral deste departamento: 1) Contribuir a unha mellor organización da aprendizaxe favorecendo, a través do estudio de dúas linguas flexivas as destrezas de reflexión lingüística e memoria.

b) Como obxectivos concretos: 2) Contribuir a búsqueda do rigor lóxico na comprensión e expresión do alumnado, sobre todo a través do estudio do latín polas especiais características desta lingua.

3) Contribuir ao aumento da sensibilidade estética do alumnado a través da entrada en contacto coa civilización grega, buscando unha lectura máis competente.

4) Conquerir unha reflexión máis profunda sobre a creación literaria e as súas formas a través do estudio do nacemento dos xéneros literarios gregos e latinos.

5) Mellorar o léxico propio do alumno/a a través do estudio da etimoloxía.

6) Promover a búsqueda de información en distintas fontes, a partir dunha bibliografía e dictiografía dadas, para ampliación de coñecementos en temas de cultura grega e romana: mitoloxía, realia, arte, etc.

c) Medidas fixadas para alcanzar estes obxectivos: 4º E.S.O.: Latín como materia optativa • Un obradoiro sobre os xéneros literarios e a súa orixe no que ademáis de estudiarse a teoría literaria se len fragmentos traducidos de obras clásicas de tódolos xéneros.

187 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

1º Bac.: Latín e Grego como materias propias de modalidade • A traducción entendida como a comprensión e análise dun texto en lingua grega ou latina e a súa versión literal e literaria ao galego e castelán, é o traballo diario destas materias. Polo tanto o traballo de lectura e comprensión de textos variados, maiormente en prosa, é constante, básico e primordial.

• En cada avaliación se len na aula unha media de dez fragmentos traducidos de obras da literatura grega e latina pertencentes a distintos xéneros.

Primeiro faise lectura individual, logo colectiva e comentario.

2º Bac.: Latín e Grego como materias propias da modalidade • A práctica da traducción é aínda máis intensa posto que se centra, nas dúas materias, nalgún autor que é estudiado en profundidade.

• Se procura tamén que o alumnado teña ocasión de ler estes autores traducidos.

• Como lecturas propostas:

Latín (voluntarias)

Grego (obrigatorias)

• Poemas de Catulo • Fragmentos de Metamorfosis de Ovidio • A violación de Lucrecia en Tito Livio • Amphitruo de Plauto • Discursos de Calgaco e Agricola na Xermania de Tácito

• • • •

Edipo Rei de Sófocles As Nubes de Aristófanes Antoloxía de líricos gregos Catro libros da Ilíada de Homero

• Este Departamento promove a lectura voluntaria e a elaboración de traballos de profundización nalgún tema concreto que sexa de interés para algún alumno/a, para o cal a programación contén un listado de novela histórica relacionada co mundo clásico e outro de dictiografía cos sitios e páxinas máis útis e interesantes da rede.

188 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

10. Plan TIC’s Esta Programación persigue, en riguroso cumprimento da lei, como xa se mencionou no apdo.adicado á metodoloxía (páx.8 e 7), a integración das TICs no ensino das linguas clásicas. As medidas que pon en práctica son: • Uso de aparatos informáticos tales como o canón conectado ao ordenador e a pantalla dixital.

• Utilización da web do centro para avisos e exposición de documentos de carácter xeral.

• Utilización da aula virtual do centro onde o alumnado ten organizada a temporalización e o material de todas as materias do Departamento (http://www.edu.xunta.es/centros/iessalvaterramino/aulavirtual/course/view.php?id=83) • Axuda e orientación ao alumnado para moverse na Rede á procura de material relacionado coas nosas materias.

• Fomento no alumnado da entrega de traballos e actividades en soporte informático, tratando de evitar, de paso, un uso excesivo de papel.

• Progresivo uso da páxina web do centro tanto para avisos ao alumnado como para entrega de materiais.

• Facilitación ao alumnado do Dep. das ferramentas TICs necesarias para o tratamento das linguas clásicas, tales como o programa Sybilla para escribir en grego, fontes, corpus informatizados e programas de flexión e léxico de latín e grego.

• Esta programación renova cada ano o seu anexo de dictiografía interesante relacionada coas linguas clásicas.

189 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

11. Conclusión O estudio da lingua e cultura grecolatinas no marco da E.S.O. e o Bacharelato deberá aportar á formación dos alumnos/as uns coñecementos e uns valores que estiveron vixentes ao longo de toda a nosa historia e nos que aínda hoxe vivimos inmersos.

O estudio das linguas clásicas contribúe a unha reflexión sobre os distintos elementos que conforman as linguas e as súas estructuras e, ademais, incide na reflexión sobre a linguaxe oral e escrita por estar ambas dotadas de características específicas ao tratarse de linguas flexivas, o que permitirá ao alumnado un perfeccionamento das súas capacidades lingüísticas á hora da análise textual.

Resulta obxectivo primordial conquerir que o alumnado alcance un coñecemento elemental das linguas grega e latina nos seus aspectos fonético, morfolóxico, sintáctico e léxico, co que poida acceder a textos literarios orixinais e así mellorar o uso da súa propia lingua. Debemos tratar, igualmente, de coñecer directamente o pensamento dos autores clásicos e descubrir neles os múltiples indicios que aínda persisten no mundo actual. En definitiva, todo vai encamiñado a profundizar nunhas sinais de identidade que aínda hoxe continúan sendo relevantes.

En Salvaterra, a 17 de Setembro do 2018.

A xefa do Departamento.

MBL

Asdo: Ana Bolíbar Chinchilla

190 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Anexo I: Títulos de Novela Histórica/Poesía Relación de títulos de novela histórica a escoller polo alumnado para traballos de ampliación: Graves, R.: Yo Claudio, Ed. Edhasa, Barcelona, 1986.

Grimal, P.: Memorias de Agripina. Ed. Edhasa, Barcelona, 1993.

Moix, T.: El sueño de Alejandría. Ed. Planeta, Barcelona, 1990.

Moix, T.: No digas que fue un sueño. Ed. Planeta, Barcelona, 1986.

Priante, A.: Lesbia mía. Ed. Seix Barral, Barcelona, 1992.

Romero, C.: Así aman los dioses. Ed. Clásicas, Madrid, 1991.

Saylor, S.: El brazo de la Justicia. Ed. Emecé, Barcelona, 1993.

Saylor, S.: Sangre Romana. Ed. Emecé, Barcelona, 1993.

Vázquez Pita: E. O ouro de Agrícola. Ed. Tambre, Zaragoza, 2004.

Yourcenar, M.: Memorias de Adriano. Ed. Edhasa, Barcelona, 1990.

Flaubert, G.: Salambó. Cátedra, Madrid, 2002.

Eslava Galán, J.: Cleopatra, la serpiente del Nilo. Planeta, Barcelona, 2004.

Posteguillo, S.: Africanus, el hijo del cónsul, Ediciones B Las legiones malditas

191 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Manfredi: El ejército perdido Beard, Mary: La herencia viva de los clásicos “

“

SPQR

Schiff, Stacy: Cleopatra: una nueva mirada a la deslumbrante vida de la reina que sedujo al mundo Pozo Garza, Luz: Medea. Edicións Linteo

192 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Anexo II: Bibliografía Básica e de Ampliación Bibliografía básica (a disposición do alumnado no Departamento ou na Biblioteca): 1.

Crusius, F. Iniciación en la métrica latina, Ed Bosch, Barcelona, 1987.

2.

Rubio, L. Introducción a la sintaxis estructural del Latín, Ariel, Barcelona, 1984.

3.

Herrero, V. J. Diccionario de expresiones y frases latinas. Ed Gredos.

4.

Molina Yevenes, Iniciación a la fonética, fonología y morfología latinas. ed.

5.

preparada por E. Borrel Vidal, Barcelona, 1993.

Molina Yevenes, Sintaxis de los casos. Retroversión y Comentario de Textos. Ediciones Universitarias de Barcelona,1996.

6.

Rubio L. Nueva gramática latina. Ed Coloquio, Madrid, 1985.

7.

Correa Calderón, E. y Lázaro Carreter, F. Cómo se comenta un texto literario. Ed Cátebra, Madrid, 1992.

8.

Kenney, E.J. y. Clausen W.V (eds.) Historia de la literatura clásica (Cambridge University), II. Literatura latina. Ed Gredos, Madrid, 1989.

9.

Bickel, E. Historia de la literatura romana, Ed Gredos, Madrid, 1982.

10.

Jenkyns, R. editor, El legado de Roma, Ed Crítica, Barcelona, 1995.

11.

Grimal, P. La civilización romana, Ed Barcelona, Paidós, Barcelona, 1999.

12.

Beare, W. La escena romana, Ed Eudeba, Buenos Aires, 1972.

13.

Friedlander, L. La sociedad romana, Fondo de Cultura económica, Madrid, 1982.

193 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

14.

Veyne, P. La sociedad romana, Ed Mondadori, Madrid, 1991

15.

García y Bellido, A. Arte romano. CSIC, Madrid, 1990.

16.

Boardman, J. Y otros. Historia Oxford del Mundo Clásico. 2. Roma. Alianza Editorial, Madrid, 1988.

17.

Roldán, J. M. Historia de Roma. Tomos I y II. Ed Cátedra, Madrid, 1995.

18.

Codoñer, C. (ed.) Historia de la Literatura Latina. Ed Cátedra, Madrid, 1997.

19.

Howatson, M. C. Diccionario de la Literatura Clásica. Alianza Editorial, Madrid, 1991.

20.

Grimal, P. Diccionario de Mitología Griega y Romana. Ed Paidós, Barcelona, 1984.

Bibliografía para ampliación (a disposición do alumnado no Departamento): 21.

Rubio L. y otros. Textos latinos comentados, Ed Alambra, Madrid, 1985.

22.

Reynolds L.D. y Wilson, N.G. Copistas y filólogos, Ed Gredos, Madrid, 1986.

23.

Grimal, P. La civilización romana, Ed Paidós, Barcelona, 1999.

24.

Lausberg, H. Elementos de retórica literaria, Ed Gredos, Madrid, 1975.

25.

Montero Cartelle, E. El latín erótico. Aspectos léxicos y literarios, Universidad de Sevilla, 1991.

26.

Grimal, P. El siglo de Augusto, Ed Eudeba, Buenos Aires, 1983.

27.

Hus, La historia en Roma, Ed Siglo XXI, Madrid, 1983.

28.

Buzzi G., César, Ed Prensa española, Madrid, 1970.

194 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

29.

Aries Ph. y Duby G. (eds.), Historia de la vida privada, Ed Taurus, Madrid, 1988.

30.

Quatrecasas, Eros en Roma (a través de sus clásicos), Ed Temas de hoy, Madrid, 1993.

31.

Robert, J. N. Eros romano. Sexo y moral en la Roma antigua, Editorial Complutense, Madrid, 1998.

32.

Daraki M. y Romeyer-Dherbey, G. El mundo helenístico: cínicos, estoicos y epicúreos, Ed Akal, Madrid, 1996.

33.

Guillén, J. La sátira latina, Ed Akal, Madrid, 1991.

34.

García Gual, C. Los orígenes de la novela, Ed Istmo, Madrid, 1972.

35.

Rodríguez Adrados, F. La fábula grecolatina, Universidad Complutense, Madrid, 1979-1987.

36.

Iglesias, J., Derecho Romano, Ed Ariel Derecho, Madrid, 2001.

37.

Bloch, Instituciones romanas, Ed Labor, Barcelona, 1930.

38.

Gutierrez-Alviz, F. Diccionario de Derecho Romano. Ed Reus, 1976.

39.

Mateos Muñoz, A. Etimologías latinas del español. Ed Esfinge, Mexico, 1986.

40.

Marrou, H. Historia de la educación en la antigüedad. Ed Eudeba, B. Aires, 1955.

41.

Dupla, A. Iriarte, A. El cine y el mundo antiguo. Servicio editorial de la U. País Vasco, Bilbao, 1990.

195 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Anexo III. Dictiografía Proyecto Palladium.- http://recursos.cnice.mec.es/latingriego .

Proyecto elaborado baixo a dirección do Ministerio de Educación. Inclue materiais para todo o currículo de latín, grego e Cultura Clásica. Moi completo en actividades e exercicios. Aínda que deben depurarse algunhas deficiencias de funcionamiento resulta de gran utilidade.

Scripta. Conocer la literatura latina. http://www.cnice.mec.es/pamc/pamc_2001/2001_scripta_conocer_literatura/ Esta aplicación, concebida como un libro electrónico, é un instrumento didáctico que pretende dinamizar o traballo convencional na aula de Latín, aproveitando as posibilidades que brindan os medios electrónicos para potenciar o protagonismo do alumno. Autor: Francisco Manzanero Cano

Kairos. http://recursostic.educacion.es/kairos/web/metodologia/metodologia.html Tratase dun programa de apoio ao profesorado de Historia de Secundaria e Bacharelato.

Kairos conten interesantísimas propostas metodolóxicas para a didáctica da historia, que utilizan dende a mitoloxía ata o cine e a fotografía. Ademaís ofrece un espacio de comunicación:para achegamento de documentos, presentación de libros e publicacións electrónicas e permanente actualización de documentos.

Historia del Teatro. http://www.cnice.mec.es/pamc/pamc_2000/2000_historia_teatro/ Esta aplicación, creada por Miguel Ángel Gómez Ferro y César Vallejo de Castro, ofrece una visión s del teatro a través de distintas épocas, desde Grecia hasta el siglo XVIII.

Biblioteca Augustana. http://www.fh-augsburg.de/~harsch/saeca01.html Amplia biblioteca de textos latinos desmenuzados y analizados de muy fácil utilización.

Cultura Clásica. http://www.culturaclasica.com/enlaces/latin.htm Páxina da Asociación Cultural Culturaclasica.com que ten como principal misión informar e manter de forma virtual ao día a todos aqueles interesados no mundo grecorromano. Nestas páxinas pódese atopar todo tipo de información actualizada cada día sobre todo o que concierne á cultura, literatura, historia, arqueoloxía, cine, mitoloxía, educación, sociedade, noticias, etc., relacionadas 196 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

coas civilizacións grega e romana.

Aula de Latín http://antalya.uab.es/pcano/aulatin/ Portal da área de Filoloxía Latina da Universidad Autónoma de Barcelona adicado á didáctica do latín dende diferentes puntos de vista: gramática, sintaxe, xogos ou cine. Moi boa selección de enlaces comentados.

El Proyecto Grammaticvs http://www.santiagoapostol.net/grammaticus/ Trátase dun sitio adicado ao latín e á cultura clásica no Ensino Secundario. Nel pódense atopar materiais sobre lingua e cultura latinas, en especial o seu programa de inicio á traducción.

Departamento de clásicas del IES Universidad Laboral de Cáceres. http://www.unilaboralcaceres.net/departamentos/latinygriego/recursos.html#LENGUA Páxina interesante polo que aporta de recursos de latín e cultura clásica en forma de resúmenes, esquemas, etc. para ser utilizados polos estudiantes.

197 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Anexo IV. Filmoteca do Departamento Título Película

Director

Estrea

Cabiria

Giovanni. Pastrone

Italia, 1914

Espartaco

Stanley Kubrick

EEUU, 1960

Cleopatra

J. L. Mankiewicz

EEUU, 1963

Antonio y Cleopatra

Charlton Heston

R. Unido, España y Suiza, 1972

Yo Claudio

Herbert Wise

Reino Unido. Serie televisiva

La caída del Imperio romano

Anthony. Mann

EEUU, 1964

Gladiator

Ridley Scott

EEUU, 2000

Ben-Hur

William Wyler

EEUU, 1959

Quo Vadis

Mervin Leroy

EEUU, 1951

Los últimos días de Pompeya

Mario Bonnard

Italo-hispano-alemana, 1959

Atila, rey de los hunos

Douglas Sirk

EEUU, 1954

Golfus de Roma

Richard Lester

Reino Unido, 1966

198 / 199

IES Salvaterra de Miño

Programación 2018-19

Departamento Clásicas

Satiricón

F. Fellini

Italia, 1969

Edipo Rey

P.P: Pasolini

Italia, 1967

Medea

P.P: Pasolini

Italia, 1970

Escipión el Africano

Luigi Magni

Italo-germana, 1971

Electra

Cacoyannis

Grecia, 1961

El viaje de los comediantes

Theo Angelopulos

Grecia, 1975

Troya

Wolfgang Petersen

2004

Ágora

Alejandro Amenábar

2009

199 / 199