Goncharov portfolio

Андрей Гончаров Дизайн&вёрстка

a

Периодика

ISSN 0208�2551

post factum

6 '2006

Вольга АРХІПАВА

хроніка болю

і іншыя – яскравыя прыклады сама� дастатковых, знакавых вобразаў. Сваё мастацкае выяўленне знай� шла і жаночая тэма. Ад хрысціянскіх вобразаў�знакаў «Мадонны», «П’еты», «Мацярынства» да поўных паэтычнай лірыкі тыпажных партрэ� таў («Белая Ганча», 1998; «Жаночы партрэт», 2001) і выразных фактур� ных кампазіцый па матывах аголенай

Стваральнік сучасных «ідалаў»

Натхненне (фрагмент). Дрэва. 2002.

Анатоля Клешчука

асоба

тронная роля караля сцэны

арыенталізм па-беларуску

Карабель. Дрэва. 2005.

Мастака найперш фарміруе час, у якім ён жыве, рэ� альныя абставіны а д ш л і ф о ў ва ю ц ь галоўнае і значнае ў асобе творцы. Старшыня Гро� дзенскага абласнога аддзялення БСМ Уладзімір Панцялееў набыў вядомасць у другой палове 1980�х – 1990�я гады – цяжкі перыяд для беларускай скульптуры. Змена гістарычнай парадыгмы, не� абходнасць выжывання ў склада� ных эканамічных умовах змусілі мастакоў кардынальна перагле� дзець катэгорыі «традыцыйнага» і «класічнага». Пошук сучасных рашэнняў прывёў да стварэння новай эстэтычнай платформы. Але, як вядома, «усё новае – гэта добра забытае старое», і таму зварот да універсальных тэм, архетыпаў, якія існуюць з архаічных часоў, і ад�

бываўся тады ў жывапісе, графіцы, скульптуры. Міф успрымаецца як форма мыслення. Сучасная міфа� творчасць, якая прыйшла ў мастац� тва менавіта ў ХХ стагоддзі, узбагаці� ла культуру новай выразнасцю тэм і прыёмаў. Новая вобразна�знакавая мова звязана з перайманнем асноў� ных матываў першабытнай сінкрэ� тычнай культуры. У.Панцялееў арганічна ўвайшоў у беларускае мастацтва, у якім адчува� лася запатрабаванасць у новай міфа� логіі, і пры знаёмстве з яго творчасцю ўражвае адданасць архаічным маты� вам. Пераступіць праз рэалістычны метад, не страціць прафесійнага ўзроўню – вось тое, што было пакла� дзена ў аснову чарады вобразаў, якія заўжды вылучаюцца і пазнаюцца на выставах. Галоўнае творчае крэда мастака – «алегорыя тэмы і тэма алегорыі». Вось што гаворыць сам скульптар: «На сваім творчым шляху распрацоў� ваеш некалькі асноўных тэм, але

кожны раз звяртаешся да іх па�роз� наму, “дарастаеш” наноў». Пластыка У.Панцялеева знахо� дзіцца па�за межамі сацыяльных, грамадзянскіх і маральных катэго� рый, яна будуецца па ўласным уну� траным законе, заўжды праз пры� зму пачуццяў – псіхалагічная і эма� цыянальна�напружаная. Метафара, алегорыя, сімвал даюць магчы� масць паказаць шматграннасць жыцця чалавека і яго ўяўленняў. Кампазіцыі «Апантаны» (1991), «Вандроўнік у зорках» (1992), «Ладдзя роспачы» (1994), «На� тхненне» (2002), «Карабель» (2005), як і іншыя блізкія да гэтых тэм скульптуры, настройваюць гле� дача на інтуітыўна�філасофскі лад. Сімвал лодкі�карабля, што часта сустракаецца ў аўтара, – алегорыя руху, пошукаў раўнавагі, пераход ад матэрыяльнага да духоўнага, скіра� ванасць на іншыя ўзроўні існавання (у першабытнай культуры гэта адзін з сімвалаў пераходу ад жыцця да смерці). Сам жа чалавек падаецца скульптарам вельмі схематычна, аб� агульнена – як частка сусвету і сім� вал дасканалай формы. Асаблівае месца ў творчасці ску� льптара займаюць анімалістычныя пе� раўвасабленні. Мала якія чалавечыя якасці не могуць быць персаніфікава� ны праз жывёльны свет. Гэтая магчы� масць праз метафару паказаць розныя характары, на� строй, душэўны стан дае вялікі спектр вобразных рашэн� няў. У скульптара рыбіны, птушкі, ко� ні і іншыя жывёліны выглядаюць манументальнымі (незалежна ад памераў), напоў� ненымі патаемнай магутнасцю. «Начныя птушкі» (1994), «Чырво� ны конь» (2001), «Кен� таўр» (2002), «Ле� та» (2004), «Выкра� данне Еўропы» (2004)

майстар камер� ных жанраў. Яго творы трады� цыйна невялікіх памераў, і раней такую ску� льптуру называлі кабінетнай ці каміннай, прызнача� най быць побач з чалавекам, гарманічна ад� павядаць яму. Адначасова такія кампазіцыі добра гля� дзяцца і на выставах, сярод тво� раў сучаснага мастацтва. Звяртаецца У.Панцялееў і да ме� марыяльнай скульптуры. Адна з апошніх яго работ у 2005�м – памят� ны знак у гонар 1000�годдзя горада Ваўкавыска (скульптура ваўка). Шмат мемарыяльных шыльдаў ство� рана скульптарам у Гродне. Скульптар выкарыстоўвае трады� цыйныя матэрыялы: бронзу, мармур, граніт, вапняк, але асаблівае месца

цялееў прымае актыўны ўдзел у вы� ставачнай дзейнасці. Яго выставы ад� бываліся не толькі ў Беларусі, але і ў Расіі, Прыбалтыцы, Украіне, краінах Заходняй Еўропы, у Амерыцы, шмат твораў захоўваюцца ў айчынных му� зеях і ў прыватных і дзяржаўных ка� лекцыях за мяжой. Штогод ён удзе� льнічае ў міжнародных сімпозіумах, скульптурных пленэрах. У 2005 годзе ў Гурзуфе з альменскага вапняку ім створана амаль трохметровая кампа�

займае дрэва, матэрыял характэрны для Беларусі, што спрадвеку славілася сваімі разьбярамі. Выклікае захаплен� не, як скульптар адчувае дрэва. Мас� тацкі вобраз выстройваецца ў залеж� насці ад унутранай структуры матэры� ялу, яго асаблівасцей. Уменне У.Панця� леева захаваць непаўторную пластыку, характар прыроднай формы, тонка спалучаць яе з мастацкай апрацоў� кай – прыкметная рыса творчага почырку скульптара. Для фарміравання і развіцця мастака неабходны і камфортнае асяроддзе, і актыўнае мастацкае жыццё, і падзеі, якія б яго падштур� хоўвалі да творчасці і натхнялі. У.Пан�

зіцыя «Акрыленыя», якая ўпрыгож� вае мясцовую набярэжную. Не ўзнікае ніякіх сумненняў, калі скульптар кажа: «Працую кожны дзень, без выхадных, ніколі не стам� ляюся, а толькі адчуваю натхненне да працы», бо чалавека з такой энергіяй і ўнутранай сілай рэдка сёння сустрэ� неш. Працаздольнасці Уладзіміра Панцялеева можна пазайздросціць. Застаецца толькі пажадаць, каб яго� ная творчасць карысталася яшчэ бо� льшай увагай, была запатрабавана гледачом і будучых часоў, бо некалі і наша сучаснасць застанецца ў гісто� рыі сваім «міфам» са сваімі «ідаламі» і ідэаламі.

Кентаўр. Дрэва. 2002.

Мацярынства. Мармур. 2004.

Натхненне (фрагмент). Дрэва. 2002.

натуры, жаночай мадэлі ў розных эмацыянальных станах («Мадэль» 1998; «Сядзячая», 2000). Кожны раз гэта – новая тэма або дынаміч� ная, або плас� тычна�цяку� чая па фор� ме – адлюс� траванне прыгажосці і чысціні. У.Панцяле� еў сапраўдны

26 МАСТАЦТВА 12.2005

Бычок. Чырвонае дрэва, інкрустацыя.

2003.

МАСТАЦТВА 12.2005 27

тэма нумара: чалавек у арт-прасторы

РЫГОР НЕСЦЕРАЎ.

Журнал Министерства культуры Республики Беларусь Победитель V Национального конкурса печатных средств массовой информации «Золотая литера» в номинации «Лучший дизайнер-оформитель». 2009 Adobe InDesign

снежань 12’2012

Вулей усіх нацый Мастакі Парыжскай школы ў Мінску

«Тэарт» як інтэрвенцыя ў тэатральную свядомасць

2012: падзеі і тэндэнцыі

МРОІ ВЫТАНЧАНАЙ ГАРМОНІІ

— Усё гэта спрадвечныя праблемы, што вырашае чалавецтва, часткай якога я сябе адчуваю. Але абсалют для мяне — не застылая ісціна. Пад гэтым паняццем я разумею сусвет у цэлым. Іншая справа, што з дапамогай жывапісу імкнуся выказаць свае адносіны да гэтага сусвету. Мой творчы шлях, як і ў большасці мастакоў, быў няпросты. Доўгі час я лічыўся «рэва люцыянерам», адда ваў пера ва гу абстракцыянізму, пошуку новых форм.

НАТАЛЛЯ ШАРАНГОВІЧ

МАС ТАК СА СВОЕАСАБЛІВЫМ РАЗУМЕН НЕМ СВЕТУ, АДМЕТНАЙ ФІЛАСОФІЯЙ, УЛАСНАЙ ПА ЛІТРАЙ. ГЭТАЕ ВЫЗНАЧЭННЕ ВЕ ЛЬМІ ДАКЛАДНА СТАСУЕ ДА РЫГОРА НЕСЦЕРАВА. МАНУМЕНТА ЛІСТ ПА АДУ КАЦЫІ, ВОСЬ УЖО ШМАТ ГАДОЎ ЁН ЗАЙ МАЕЦЦА СТАНКОВЫМ ЖЫВАПІСАМ. АД НЕСЦЕРАВА МНОГІЯ ЧАКАЮЦЬ АДКРЫЦ ЦЯЎ  ХАЦЯ Б ТАМУ, ШТО ЁН З ЛЁГКАС ЦЮ ЗМЯНЯЕ СТЫЛЬ, МАНЕРУ, ПЛАС ТЫКУ, КА ЛІ АДЧУВАЕ Ў ГЭТЫМ УНУТРАНУЮ, ДУШЭЎНУЮ ПАТРЭБУ. КА ЛІСЬЦІ МАС ТАК ЗАХАПЛЯЎСЯ БУНТАРСКІМ ЭПАТАЖАМ, Брыз. Алей. 1996. ГУЛЬНЁЙ З АБСТРАК ТНЫМІ ФОРМАМІ. ПАЗНЕЙ ЗАНЯЎСЯ КОЛЕРАВЫМІ ЭКСПЕРЫМЕНТАМІ  ПЭЎНЫ ЧАС ЯГО ПА ЛОТНЫ НАГАДВА ЛІ НЕПРАГЛЯДНЫЯ ТУМАНЫ, НЯБЁСЫ, СХАВАНЫЯ ЗА АБЛОКАМІ. ПАСЛЯ Ў КАРЦІНЫ ВЯРНУЛАСЯ РЭАЛЬНАСЦЬ: ФОРМЫ НАБЫЛІ ДАКЛАДНАСЦЬ, ФАРБЫ СТА ЛІ ЖЫЦЦЯРАДАСНЫМІ І СВЕТЛЫМІ, ВОБРАЗЫ  ЗРАЗУМЕ ЛЫМІ І ДАСТУПНЫ МІ ДЛЯ ТЛУМАЧЭННЯ. АЛЕ ЎСЕ ГЭТЫЯ ПЕРАЎТВАРЭННІ НЕ ЗМЕНШЫЛІ ПАПУЛЯР НАСЦІ МАЙСТРА. ЗГАДВАЕЦЦА ВЫПАДАК, КА ЛІ Ў 1990Х У СПЕШЧАНАЙ ШЭДЭЎ РАМІ МАСКВЕ КА ЛЯ ЦЭНТРА ЛЬНАГА ДОМА МАС ТАКА СТАЯЛА ДОЎГАЯ ЧАРГА: ЛЮДЗІ ЧАКА ЛІ ПА СОРАК ХВІЛІН, КАБ ТРАПІЦЬ НА ВЫСТАВУ НЕСЦЕРАВА... ЦІКАВА, ШТО САМ ТВОРЦА НІКОЛІ НЕ ІМКНУЎСЯ ДА ВЯДОМАСЦІ. ДЛЯ ЯГО ГА ЛОЎНАЕ  ЗНАЙСЦІ ЎЛАСНЫ ДУХОЎНЫ СТРЫЖАНЬ, ВЫЯВІЦЬ СУТНАСЦЬ ЧА ЛАВЕЧЫХ АД НОСІН, ПОВЯЗЕЙ З ПРЫРОДНЫМ АСЯРОДДЗЕМ. У ПА ЛОТНАХ, РАЗЛІЧАНЫХ НА ЎДУМЛІВАГА ГЛЕДАЧА, ЁН МА ЛЮЕ СВЕТ ПРАЗ НЕЗВЫЧАЙНЫЯ АСАЦЫЯЦЫІ, ЯКІЯ ПЕРААДОЛЬВАЮЦЬ МАТЭРЫЯЛЬНАСЦЬ БУДЗЁННАГА ІСНАВАННЯ. МРОІ ВЫТАН ЧАНАЙ ГАРМОНІІ МАС ТАК АБЫГРЫВАЕ Ў ПАДСВЯДОМАСЦІ І ПРЫ ГЭТЫМ ВЫКА РЫС ТОЎВАЕ ПЛАС ТЫКУ КОЛЕРАВЫХ НЮАНСАЎ, СТВАРАЦЬ ЯКІЯ ЯМУ ДАПАМАГАЕ ТЭХНІКА СТАРЫХ МАЙСТРОЎ. ГЭТА ЖЫВАПІС ЛЕСІРОЎКАМІ, КА ЛІ НА АДЗІН СЛОЙ ФАРБЫ НАКЛАДВАЕЦЦА ДРУГІ, І ПРАЗ ЯГО ПРАСВЕЧВАЕЦЦА НІЖНІ НЕПРАЗРЫС ТЫ ФОН. ТАКІХ СЛАЁЎ У ПА ЛОТНАХ РЫГОРА НЕСЦЕРАВА МОЖА БЫЦЬ КА ЛЯ СОТНІ, ШТО ДАЗВА ЛЯЕ ЯМУ ПЕРАДАВАЦЬ СВАЕ НЯЎЛОЎНЫЯ, НЕЗВЫЧАЙНЫЯ, СКЛАДА НЫЯ ФАНТАЗІІ.

32

Андрей Гончаров Дизайн&вёрстка

Рэальнасць на вашых палотнах мае шмат градацый, адценняў, нюансаў. Невыпадкова адна з персанальных выстаў называлася «Ад пачуццёвасці да абсалюту», дзе абсалют тлумачыўся як бясконцасць, Бог, прырода... А кожная карціна станавілася фрагментам адзінага цыкла, у якім асэнсоўваліся паняцці прыгажосці і гармоніі сусве ту.

ФОТА ДЗМІТРЫЯ РАМАНАВА.

ПОСТАЦЬ

Мастацтва / Искусство

Флора. Выратавальніца. Алей. 2008.

Стыхія. Алей. 2008.

МАСТАЦТВА | МАЙ 2008

33

2

ISSN 02082551

артэфакты

ТЭМА НУМАРА | ПРАСТОРА ДЫЗАЙНУ

7’2009



п а дзе я

Адзін з першых выпускнікоў (1970) кафедры прамыс ловага мас тацтва Акадэміі мас тацтваў. Прафесар, лаўрэат прэміі «За ду хоўнае адраджэнне», аўтар кніг «Асновы шрыфтавой графікі», «Мелодыі каліграфіі».

Вольга Сазыкіна. Паветраплаванне. Шкло, фарбавальнікі, свабоднае выдзіманне. 1989.

«ЗОРНЫЯ» ВЫПУСКНІКІ

Выпускніца (1977) кафедры дэкаратыўна-прыкладнога мас тацтва Акадэміі мас тацтваў. Шмат гадоў працавала мас таком на шклозаводзе «Нёман». Яе распрацоўкі занялі першае месца ў конкурсе шклозаводаў СССР на лепшы прыз для «Алімпіяды-80». Мае тэхналагічныя патэнты за ўкараненне новай тэхналогіі ў вытворчасць. Узнагароджана сярэбраным медалём ВДНГ у 1985 годзе. Сябра Саюза мас такоў, Саюза дызайнераў. З 2000 па 2007 гады выкладала на кафедры дэкаратыўна-прыкладнога мас тацтва Акадэміі мас тацтваў. Сёння мас тачка займаецца графікай,

Андрэй Шэлюта. Плакат Рэспубліканскай мастацкай маладзёжнай выстаўкі.

1988.

Сябра Саюза мас такоў і Саюза дызайнераў. Выкладаў у БДТМІ. Сёння вучыць студэнтаў кафедры мас тацтваў БДУ. Займаецца каліграфіяй. Ініцыятар і арганізатар рэспубліканскіх выставак шрыфту і каліграфіі «Літарт».

жывапісам, канцэптуальным мас тацтвам, стварае арт-аб’екты са шкла, ручной паперы, з’яўляецца сябрам Міжнароднай асацыяцыі мас такоў ручной паперы. Удзельніца групавых і персанальных выстаў у галіне графікі, жывапісу, інсталяцый, пластыкі малых форм.

Выпускнік (1984) кафедры графічнага дызайну Акадэміі мас тацтваў. У 1995 годзе атрымаў прэс тыжную ўзнагароду «Лепшы плакат дзесяцігоддзя» на конкурсе, прысвечаным Другой сусветнай вайне. Жыве і працуе ў Маскве. Быў шэфам-дызайнерам «НТВ-плюс», адным са стваральнікаў афармлення тэлеканалаў НТВ і НТВ-плюс, за што адзначаны прэміяй «Тэфі». Сёння — галоўны мас так РТР, па сумяшчальніцтве арт-дырэк тар расійскага медыя-канала «Извес тия», выкладчык Маскоўскай вышэйшай школы графічнага дызайну. «ЗОРНЫЯ» ВЫПУСКНІКІ

«ЗОРНЫЯ» ВЫПУСКНІКІ

Павел Семчанка. Вобразная каліграфія па матывах верша Янкі Купалы «Явар і Каліна». Пяро, акварэль. 2005.

да прыкладу, мы бачым на нашым стале? Бу тэльку мінералкі з этыкеткай. Мы не ведаем аўтара, які распрацаваў яе дызайн, этыкетка не можа прэтэндаваць ні на якую прэмію. А вось у агульнай інфармацыйнай прасторы ў дызайнера-практыка ёсць шанц атрымаць міжнароднае прызнанне, засведчыць свае аўтарскія правы, у тэарэтыка — паўдзельнічаць у шырокай дыскусіі. Гу тарка сёння вельмі неабходная, трэба сказаць дакладна і адназначна, што пазногцевы дызайн, фіта-дызайн — не тое, што выкладаюць у Акадэміі мастацтваў. Н.Шаранговіч: Мы можам зараз вызначыць нейкія дакладныя рамкі: што такое дызайн, а што — не дызайн? М.Баразна: Тут прасцей ісці, адсякаючы не дызайн. Гучней трэба гаварыць пра рэчы, якія маюць прызнанне, прэміі, узнагароды (у першую чаргу міжнародныя, што на абывацеля

В І Л Ь Н Ю С  К У Л ЬТ У Р Н А Я С Т А Л І Ц А Е Ў Р О П Ы

нае адраджэнне». Узнагароджаны дыпломамі міжнародных і рэспубліканскіх конкурсаў плаката і мас тацкага афармлення кніг. Найбольш вядомыя графічныя серыі «Прывіды маёй малой радзімы», «Бацькоўскія вокны» выкананы ў тэхніцы алоўкавага малюнка.

МАСТАЦТВА | КРАСАВІК 2008

у майстэрні

Святлана Някрасава. «Тысяча і адна ноч». Памятная манета Нацыянальнага банка Рэспублікі Беларусь. 2007. Выпускніца (2004) кафедры дызайну Акадэміі мас тацтваў. Яе манета «Сокал-спадарожнік» перамагла ў намінацыі «залатая манета года» ў Міжнародным конкурсе манет краін СНД і Балтыі «Манетнае сузор’е - 2007».

Манета «Тысяча і адна ноч» з серыі «Казкі народаў свету» заняла другое месца ў прэс тыжным Міжнародным конкурсе «Венценза нумізматыка» ў Італіі ў 2007 годзе.

можна правесці рукой згодна са сваімі адчуваннямі, а можна пад лінейку, па лякале. Можна і з дапамогай камп’ютэра, там варта толькі знайсці адпаведную праграму. Далей — болей. На камп’ютэры можна будаваць трохмерныя фігуры, рабіць вектарныя вылічэнні і г.д. Але, каб дасягнуць адухоўленасці выявы, яе індывідуальнасці, непаў торнасці, у не тры гэтай машыны трэба закласці ўласнаручна зроблены малюнак. А потым ужо займацца маніпуляцыямі з ім. Крысціна Стрыкелева: Сёння мы гаворым пра беларускі дызайн. Але што гэта? Рэгіянальна абмежаваная з’ява? Кола прафесійных творцаў, якія аказаліся на адной геаграфічнай прасторы? Дакладна вызначыцца перашкаджае тое, што айчынныя дызайнеры вельмі раз’яднаныя. Мы не маем нацыянальных

Выпускнік (1982) кафедры графічнага дызайну Акадэміі мас тацтваў. Нязменны аўтар афармлення сцэны фес тывалю «Славянскі базар у Віцебску». Лаўрэат вышэйшай тэатральнай прэміі Санкт-Пецярбурга «Залаты сафіт» у намінацыі «лепшая сцэнаграфія» за спек такль «Нос» у Марыінскім тэатры і прэс тыжнай расійскай прэміі «Залатая маска» ў намінацыі «работа мас така» за оперу «Лэдзі Макбет Мцэнскага павета» ў 2004 годзе. Удзельнік рэспубліканскіх і міжнародных выстаў. Узнагароджаны сярэбраным медалём на Міжнароднай выставе сцэнаграфіі «Пражская квадрыенале-95». Аформіў больш за 40 спек такляў розных тэатраў Беларусі і Расіі.

стаць інвестарамі для інавацыйных праектаў? Гэта стане рэальным, калі кіраўнікі самі пераканаюцца, што без сучаснага дызайну ім не перамагчы на сённяшнім перапоўненым таварамі і паслугамі рынку. Л.Бярозкіна: Ана лагічныя праблемы перажывае і Расія. Там таксама закупляюцца замежныя тэхналогіі і абсталяванне. Нядаўна лідэр расійскай алкагольнай прадукцыі прадпрыемства «Вега» заключыла кантракт з італьянскім агенцтвам на дызайн падарункавай упакоўкі для гарэлкі, дзе будуць выкарыстаны такія матэрыялы, як тытан, кітайскія лакі. У выніку

10

«Дзесяць стагод дзяў мас тацтва Бе ларусі»

Зіновій Марголін. Сцэнаграфія да спектакля «Норд-ост». 2001.

Уладзімір Васюк. Незабудкі. Аловак. 2007. Выпускнік (1978) кафедры дэкаратыўна-прыкладнога мас тацтва Акадэміі мас тацтваў. Займаецца плакатам і станковай графікай. Дацэнт кафедры графічнага дызайну. Сябра Саюза мас такоў. Серыя аформленых ім кніг «Нашы ду хоўныя каштоўнасці» была адзначана ў 1998 годзе прэміяй «За ду хоў-

Залатое рэха

«ЗОРНЫЯ» ВЫПУСКНІКІ

адна бу тэлька будзе каштаваць каля 300 еўра. Агенцтва займаецца дызайнам аўтамабільнай маркі «Ферары», «Альфа-Рамэо», але прыйшло на расійскі рынак займацца ўпакоўкай. І гэта нармальна, хоць у Маскве ёсць свае вядомыя дызайнеры, штогод выпускае спецыялістаў Строганаўскае вучылішча. М.Баразна: Калі кітайцы, італьянцы, амерыканцы заменяць увесь дызайн Еўропы, што заста нецца апорай нацыянальнага мастацтва? Думаю, афіцыйная графіка, якая заўжды пачынаецца з літары, знака. Усевалад Свентахоўскі: Усе гавораць пра стандарты. А гаварыць трэба пра новыя тэхналогіі. Пытанне, як адносіцца да тэхналогій, якія сёння становяцца часткаю мастацкага працэсу, складанае і не заўжды вырашаецца мною на карысць новых тэхнічных сродкаў, хоць яны значна спрашчаюць многія этапы творчай працы. Прывяду прыклад. Лічу, што ў выяўленчым мастацтве галоўнае — маляванне. Рысу на паперы

«ЗОРНЫЯ» ВЫПУСКНІКІ

дзейнічае, як рэкламны трук), пра ўдзел у сур’ёзным праекце, конкурсе, пра выданне кніг. Дызайну сёння як ніколі неабходны грамадскае прызнанне і вядомасць. Валянцін Каламіец: Тым не менш, нашай прамысловасці прасцей закупіць італьянскую лінію разам з дызайнам, даверыць выраб веласіпедаў англічанам, чым запрашаць сваіх спецыялістаў. І гэта пры тым, што акадэмія грунтоўна рыхтуе прафесійныя кадры. Але як толькі мы выходзім са сваім «прадуктам» на рынак, узнікаюць праблемы. Чаму? Дызайн — гэта служка двух гаспадароў. З аднаго боку — спажыўца, якому ён абавязаны прапаноўваць высокія эстэтычныя каштоўнасці. З другога боку — інвестара, які заказвае прадукт на свой густ. Калі дызайнерскія распрацоўкі патрабуюць перабудовы вытворчасці, укладання грошай, прадпрымальнік часцяком вырашае, што яму танней звярнуцца да замежных тэхналогій. Мы падышлі да вельмі важнага пытання: як прымусіць прадпрыемствы

Выставу чакалі: надта ж велічна гучала яе назва, па-добраму амбіцыйнымі здаваліся планы арганізатараў — cабраць з беларускіх музеяў унікальныя экспанаты, якія дэманструюць крэатыўны патэнцыял нацыі, плён працы многіх пакаленняў. Паводле мастацтвазнаўцы Надзеі Усавай, мэта праекта — «прадставіць з дапамогай артэфактаў ды лепшых твораў выяўленчага і дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва краіны, пачынаючы з часоў Полацкага Княства і да нашых дзён, аб’ектыўны працэс развіцця культуры Беларусі ў поўным і непарыўным кантэксце еўрапейскай цывілізацыі». Грандыёзны выставачны праект «Дзесяць стагоддзяў мастацтва Беларусі» арганізаваны Міністэрствам культуры, Нацыянальным мастацкім музеем і Белгазпрамбанкам сумесна з «Газпром трансгаз Беларусь». У экспазіцыю, што заняла два паверхі Нацыянальнага мастацкага музея, былі сабраны творы як з яго ўласных фондаў, так і з музеяў па ўсёй Беларусі, прыватных збораў, карпаратыўных калекцый. Сапраўднымі перлінамі экспазіцыі сталі «Зялёны пейзаж», «Гадзіннік на палымнеючым небе» Марка Шагала і «Ева» Хаіма Суціна (самая дарагая ў Беларусі карціна была прадстаўлена ў шыкоўнай залатой раме). Выстава паказала нам каштоўнасці беларускай культуры: Вішчынскі скарб ХII—ХІІІ стагоддзяў, кнігу Сімяона Полацкага «Жазло праўлення» (1667), адзіны арыгінальны асобнік у Беларусі Статута Вялікага Княства Літоўскага 1588-га года, Біблію Скарыны, таксама адзіны ў Беларусі экзэмпляр Кароны для Торы XVII стагоддзя, саламяныя царскія вароты XVIII стагоддзя — каштоўны ўзор сакральнага мастацтва. Копія рэканструяванага Крыжа Еўфрасінні Полацкай была прадстаўлена гледачу толькі на адзін дзень. Выстава будзе працаваць да 10 ліпеня.

Сяргей Войчанка, Уладзімір Цэслер. Праект стагоддзя 12 з ХХ. Змешаная тэхніка.

1999.

Кафля з гербам Радзівілаў. Гліна, паліва. ХVІ стагоддзе.

Манстранц. Срэбра, ліццё, чаканка. ХVІІІ cтагоддзе.

Сімяон Полацкі. «Жазло праўлення».1667.

А ле ся Бе ля вец.

11

МАСТАЦТВА ВЕРАСЕНЬ 2013

31

артэфакты

12

змест

8

у полі зроку

10

рost factum

12

Уладзімір Басалыга. Здабыткамі – ганарымся, праблемы – вырашаем Віталь Богуш. Ці час лічыць грошы ў мастакоўскай кішэні? Жывапіс, графіка, скульптура, манументальныя роспісы, габелен, кераміка Людміла Пашкоўская. Прастора чалавечай душы

14

Андрэй Старжынскі. У Слуцку – па�людску

15

Алеся Белявец. Каму патрэбны мастакі?

16

Яўген Рагін. Дый нашчадкам пакінуць...

18

Святлана Вайтовіч. «Па заслугах нашых яна даецца»

20

Нэлі Валынец. Дзе ён, наш манументальны тэкстыль?

22

26

Людміла Налівайка. Спазнаўшы сябе, мастак заўсёды выйграе Міхась Басалыга: «Палова Саюза мастакоў – нашы выхаванцы...» Вольга Архіпава. Стваральнік сучасных «ідалаў»

28

Ірына Скварцова. «Візітная картка» Беларусі

постаць

30

кропкі над «і»: рэспубліканская выстаўка «Восень�2005»

Наталля Шаранговіч – Гаўрыла Вашчанка. Час выказваць набалелае і перадуманае

36

Барыс Крэпак. Ці ж збудуем храм?

41

Ірына Мятліцкая. Інтэрпрэтацыі існуючага часу

44

Наталля Шаранговіч. Майстэрства лініі і кантрасту

48

Яўген Шунейка. Без прагматызму – у сучаснасць

кантэкст

50

Наталля Шаранговіч. Contemporary art: рэфлексіі, канцэпцыі, ілюзіі

credo

52

Мастацтва, ці Проста рэжуцца зубкі?

24

змест часопіса «Мастацтва» за 2005 год 54 cтаронкі календара:

снежань

56

summary

56

Андрей Гончаров Дизайн&вёрстка

«Ілюзіяністы» Выстава літоўскай сцэнаграфіі Цэнтр сучаснага мастацтва, Вільнюс ЮлІя ФамІна, ВІргІнІя янушкеВІчу тЭ

«Снежкі» з «Маскараду» Міхаіла Лермантава ў пастаноўцы Рымаса Тумінаса. Сцэнаграфія Адомаса Якоўскіса. Дзяржаўны малы тэатр Вільнюса. 2010. «Напрыканцы “Маскараду” снежка робіцца вялізнай, яна паглынае ўсё на сваім шляху», — піша Рамунэ Балевічутэ ў артыкуле «Рымас Тумінас. Тэатр, больш рэальны, чым жыццё».

Крокі наперад

Са­фія­Піс­кун­пра­па­ча­так­шля­ху Алеся Белявец

Апош­нія­га­ды­(пра­ўда,­да­во­лі­шмат­ужо­гэ­тых­га­доў)­ знаў­цы­на­ра­ка­юць­на­ніз­кую­актыў­насць­ма­ла­до­га­­ па­ка­лен­ня,­на­ад­сут­насць­імпэ­ту­і­амбі­цый­у­вы­пус­кні­ коў­на­шай­Ака­дэ­міі­мас­тац­тваў.­Пры­чы­ны­та­ко­га­ста­но­ віш­ча­зра­зу­ме­лыя­—­інфрас­трук­ту­ра­не­раз­ві­тая­і­кос­ная,­ твор­чы­за­пал­не­сты­му­лю­ецца,­ма­ла­дыя­не­ад­чу­ва­юць­ пад­трым­кі­сва­ім­па­мкнен­ням,­му­сяць­за­раб­ляць­гро­шы­­ ў­іншых­сфе­рах,­па­та­на­юць­у­па­бы­то­вых­пра­бле­мах.­ Мас­тац­тва­—­спра­ва­моц­ных­і­ўпар­тых,­ме­на­ві­та­гэ­тыя­ ры­сы,­а­не­та­лент,­час­та­ста­но­вяц­ца­вы­зна­ча­ль­ны­мі­ чын­ні­ка­мі­ста­наў­лен­ня­твор­цы.­На­вы­ста­вах­мо­ладзь­ актыў­на­ся­бе­не­пра­яўляе­—­не­дае­на­го­ды­для­аб­урэн­ня­ пры­хі­ль­ні­кам­ста­рых­тра­ды­цый.­Уз­ні­кае­пэў­ная­тры­во­ га­—­но­вае­па­ка­лен­не­па­він­на­сцвяр­джаць­і­ад­стой­ваць­ улас­ныя­каш­тоў­нас­ці!­То­ль­кі­та­кім­чы­нам­ад­бы­ва­ецца­ рух­і­раз­віц­цё.

У першых творах Сафіі Піскун, што былі выстаўлены ў экспазіцыях пасля закан­ чэння Акадэміі (2006), адчуваўся значны патэнцыял — у дасканалым разуменні прасторы графічнага аркуша, у дакладнай і тонкай архітэктоніцы пабудовы кампазі­ цыі. Добрая пляцоўка для палёту, і куды ляцець — таксама зразумела: пашыраць фармат — метафарычна і літаральна, смела эксперыментаваць, карацей — ру­ хацца ў талентам і смеласцю вызначаным кірунку. Аднак ці ёсць такое памкненне, ці дазваляюць абставіны? Або малады мас­ так будзе проста эксплуатаваць свае пер­ шыя адкрыцці і ўдачы?.. Такое, на жаль, здараецца часта. Пасля размовы адказу на гэтае пытанне я так і не атрымала, але зразумела іншае: што перашкаджае мала­ дому мастаку зрабіць пэўны і рашучы крок у творчасць. Сафія Піскун працуе ў сямейнай май­ стэрні разам з бацькамі, Аленай Юр’евай і Юрыем Піскуном, і дзвюма сёстрамі — Вольгай і Валянцінай.

Толькі невялікая колькасць выпускнікоў мастацкіх устаноў працягвае працаваць творча... Як склаўся лёс вашых калег па Акадэміі?

—­Гра­фі­ка­ста­но­віц­ца­жа­но­чай­пра­фе­сі­яй,­і­ў­нас­быў­у­асноў­ ным­ дзя­во­чы­ ка­лек­тыў.­ Па­ за­кан­чэн­ні­ бо­ль­шасць­ вы­йшла­ за­муж,­ з’яві­лі­ся­ дзе­ці,­ і­ твор­чая­ рэ­алі­за­цыя­ пры­пы­ні­ла­ся.­ Хло­пец­ад­на­кур­снік­вы­кла­дае,­але­на­вы­ста­вах­яго­прац­па­ куль­не­сус­тра­ка­ла.­Вы­стаў­ля­ецца­бы­лая­ад­на­кур­сні­ца... Ці можаце згадаць, з якімі чаканнямі заканчвалі Акадэмію?

—­У­мя­не­бы­ло­ўсё­ў­па­ра­дку:­вы­йгра­ла­сты­пен­дыю­ў­Ака­дэ­міі­ мас­тац­тваў­у­Мюн­стэ­ры­і­на­год­па­еха­ла­ту­ды.­Там­асаб­лі­вых­ аб­ме­жа­ван­няў­не­ме­ла:­маг­ла­ра­біць­усё,­што­ха­чу. Майстар-класы наведвалі?

—­Так­атры­ма­ла­ся,­што­май­стар­кла­сы­я­са­ма­і­пра­во­дзі­ла.­У­іх­ пра­цуе­май­стэр­ня­гра­фі­кі,­але­ўлас­на­га­во­пы­ту­не­дас­тат­ко­ва.­ Я­са­сва­ёй­ад­ука­цы­яй­па­ча­ла­іх­здзіў­ляць­ве­дан­нем­роз­ных­ гра­фіч­ных­тэх­нік.­Хоць­так­са­ма­атры­ма­ла­не­йкія­на­вы­кі.­Гэ­та­ бы­лі­во­ль­ныя­май­стэр­ні,­і­спа­чат­ку­я­раз­гу­бі­ла­ся,­та­му­што­ там­у­асноў­ным­пі­шуць­вя­лі­кія­жы­ва­піс­ныя­па­лот­ны­і­бо­льш­ га­во­раць­пра­іх,­чым­не­пас­рэд­на­імі­за­йма­юцца.­Бы­лі­рэ­гу­ ляр­ныя­ста­сун­кі­з­пра­фе­са­рам,­але,­пад­ава­ла­ся,­ён­не­ве­ль­мі­ ўні­каў­у­ра­бо­ты­тых,­ка­го­кры­ты­ка­ваў.­Пры­нцы­по­вы­мо­мант:­

усе­сту­дэн­ты­шу­ка­юць­са­бе­да­дат­ко­вы­за­ро­бак­і­ве­ль­мі­вы­ раз­на­падзя­ля­юць­гро­шы­і­мас­тац­тва.­Ста­ра­юцца­атры­маць­ па­ра­ле­ль­ную­ ад­ука­цыю­—­ на­стаў­ні­каў,­ мас­тац­тваз­наў­цаў.­ Не­так,­як­у­нас:­вы­пус­ка­юць­мас­та­ка,­а­той­не­мо­жа­знай­сці­ са­бе­пры­мя­нен­ня.­Але­аса­біс­та­мне­па­шан­ца­ва­ла:­я­тры­га­ды­ пра­ца­ва­ла­ ў­твор­чых­ май­стэр­нях­ пад­ кі­раў­ніц­твам­ Гео­ргія­ Па­плаў­ска­га,­яко­му­ве­ль­мі­ўдзяч­ная.­У­сва­ёй­май­стэр­ні,­хоць­ ча­со­вай,­ мож­на­ бы­ло­ агле­дзец­ца,­ па­шу­каць­ ся­бе,­ пры­ста­ са­вац­ца,­так­бы­мо­віць,­да­во­ль­на­га­твор­ча­га­жыц­ця.­За­раз­ за­йма­юся­ілюс­тра­цы­ямі­да­кніг,­у­асноў­ным­дзі­ця­чых.

Экс­па­зі­цыя­ прэ­зен­туе­ мас­тац­кія­ пра­ екты,­ фа­таг­ра­фіі,­ вы­трым­кі­ і­ фраг­мен­ ты­са­спек­так­ляў,­па­стаў­ле­ных­у­Літ­ве­на­ пра­ця­гу­двух­апош­ніх­дзе­ся­ці­год­дзяў.­Усе­ яны­ ўпле­це­ны­ ў­ ку­ра­тар­скі­ рас­по­вед,­ у­ цэн­тры­яко­га­пы­тан­ні­—­хто­ці­што­ства­ рае­сцэ­наг­ра­фію­і­якім­чы­нам? Су­час­ная­ сцэ­наг­ра­фія­—­ адзін­ з­ эле­ мен­таў­ мо­вы­тэ­атра,­ які­ на­ра­джае­ ілю­ зію.­ Ілю­з ію,­ што­ на­м а­г а­е цца­ лю­б ы­м і­ срод­ка­мі­сха­ваць­сваю­не­рэ­аль­насць.­«Тэ­ атр­па­мі­рае,­ка­лі­мы­хлу­сім»,­—­ска­заў­у­ 1993­го­дзе­Оска­рас­Кар­шу­но­вас.­Яму­пя­ рэ­чыць­Эймун­тас­Ня­кро­шус:­«Ка­лі­ты­не­ пад­ман­ва­еш,­ка­лі­га­во­рыш­толь­­кі­праў­ ду,­ма­ла­ве­ра­год­на,­што­з­гэ­та­га­атры­ма­ ецца­спек­такль». Для­ ад­ных­твор­цаў­ рэ­алізм­ і­ пра­ўда­ па­да­бен­ства­азна­ча­юць­па­ста­ноў­ку­п’есы­ па­ пра­ві­лах,­ пад­обных­да­ «пра­віл­ ву­лі­

Добра, што няма разрыву паміж творчымі памкненнямі і працай. На кафедры ў вас была спецыялізацыя кніжнага мастака?

—­Не,­спе­цы­ялі­за­цый­там­ужо­ня­ма,­мы­тры­разы­вы­кон­ва­ лі­се­мес­тра­выя­за­дан­ні:­зра­біць­кніж­ку­—­дзі­ця­чую,­па­эзіі­і­ про­зы.­Асаб­лі­ва­га­дос­ве­ду­я­не­на­бы­ла.­Ста­ві­лі­ся­вы­ключ­на­ мас­тац­кія­за­да­чы:­знай­сці­воб­раз.­Ка­лі­пры­йшла­ў­вы­да­вец­ тва,­ зра­зу­ме­ла,­ што­ ні­чо­га­ не­ ве­даю,­ бо­ ў­ кніж­най­ спра­ве­ трэ­ба­ўліч­ваць­шмат­тэх­на­ла­гіч­ных­мо­ман­таў. У выдавецтвах працуеце па дамовах?

—­Так.­Па­ча­ла­са­сту­дэн­цкіх­ча­соў­—­у­ча­со­пі­се­«Рюк­за­чок».­ Адзін­ год­ да­вя­ло­ся­ па­пра­ца­ваць­ у­ ма­нас­ты­ры­ ў­ На­він­ках;­

Надзея Гульцяева. Макет дэкарацыі спек­ такля «Кароль Лір» Уільяма Шэкспіра (пастаноўка Эймунтаса Някрошуса не была ажыццёўлена). 1988. Знаходзіцца ў Літоўскім музеі тэатра, музыкі і кінематаграфіі.

Сандра Страўкайтэ. Касцюмы да спектакля «Сабор» Юсцінаса Марцінкявічуса. Рэжысёр Оскарас Каршуновас. Літоўскі нацыянальны драматычны тэатра. 2012.

цы»,­ —­ яны­ бу­ду­юць­ свет,­ быц­цам­ бы­ зна­ёмы­гле­да­чам.­Для­дру­гіх­то­ль­кі­вы­ со­ка­абстрак­тная­сцэ­наг­ра­фія­зніш­чае­ад­ цяг­не­насць­ад­рэ­аль­нас­ці,­і­гэ­та­дае­са­ мае­га­лоў­нае­—­маг­чы­масць­сус­трэц­ца­з­ аўды­то­ры­яй­у­рэ­аль­ным­ча­се.­І­ў­рэ­шце­ рэшт,­ёсць­тыя,­што­ад­кры­та­дэ­ман­стру­ юць­умоў­насць­тэ­атра­і­пры­зна­юць:­тое,­ што­ад­бы­ва­ецца­на­пад­мос­тках,­—­уся­го­ то­ль­кі­па­каз,­пер­фор­манс. Апош­нія­ не­ка­ль­кі­дзе­ся­ці­год­дзяў­тэ­ атр­ бяс­кон­ца­ ва­р’і­руе­ і­ апра­буе­ маг­чы­ мыя­сцэ­ніч­ныя­пля­цоў­кі,­але­бо­ль­шасць­ па­ста­но­вак­усё­ж­та­кі­ад­бы­ва­ецца­ў­кла­ січ­най­ «скры­ні»,­ а­ гле­да­чам­ па­ра­ней­ ша­му­ кам­фор­тна­ на­ іх­ крэс­лах­ у­ за­ле.­ Тэ­атраз­наў­ца­ Юргі­та­ Ста­нішкі­тэ­ пі­ша:­ «Амаль­усе­пра­сто­ры­бы­лі­“раз­ыгра­ны”,­ і­ ця­пер­ тэ­атра­ль­ныя­ твор­цы­ бо­льш­ не­ шу­ка­юць­ но­выя­ мес­цы­для­ спек­так­ляў,­ бо­сцэ­на­існуе­ва­ўлас­ным­роз­уме­гле­да­

ча».­«У­ця­бе­ня­ма­не­абход­нас­ці­аб­авяз­ко­ ва­ства­раць­што­сь­ці,­вы­ка­рыс­тоў­ва­ючы­ аб’екты­ці­ма­тэ­ры­яль­ныя­ка­тэ­го­рыі.­Ня­ ма­не­абход­нас­ці­аб­авяз­ко­ва­клас­ці­прад­ мет­на­пад­мос­ткі,­каб­на­зваць­гэ­та­тва­ ім­ ства­рэн­нем»,­—­ за­зна­чы­ла­ ад­ной­чы­ ў­сва­ім­інтэрв’ю­сцэ­ног­раф­Юра­тэ­Па­ў­ ле­кай­тэ. Як­арга­ні­за­та­ры­вы­ста­вы­здо­ле­лі­пра­ д­эман­стра­ваць,­што­ад­бы­ва­ецца­на­сцэ­ не,­ство­ра­най­сцэ­ног­ра­фа­мі,­рэ­жы­сё­ра­мі­і­ аўды­то­ры­яй,­ка­лі­яны­не­мо­гуць­па­ка­заць­ на­ват­адзін­спек­такль?­Вось­толь­кі­«сцэ­ на»­не­зні­кае,­ка­лі­гле­да­чы­па­кі­да­юць­тэ­ атр:­п’еса­і­акцё­ры­мо­гуць­быць­роз­ны­мі,­ але­ёсць­плынь­воб­ра­заў,­ба­чан­няў­і­фан­ та­зій,­за­сна­ва­ных­на­на­шай­улас­най­па­ў­ ся­дзён­нас­ці.­На­вы­ста­ве­«Ілю­зі­яніс­ты»­тэ­ атр­раз­гля­да­ецца­як­«ад­на­з­буй­ней­шых­ элек­трас­тан­цый­уяў­лен­ня»,­што­пра­цуе­ў­ на­шым­звы­чай­ным­жыц­ці.­

падрыхтавала алена каваленка.

2

сітуацыя

Электрастанцыя ўяўлення

фота сяргея ждановіча.

headline: Беларускі саюз мастакоў–2005

3

у майстэрні

35

МАСТАЦТВА ЧЭРВЕНЬ 2014

Многія нашы выдатныя жывапісцы маюць адукацыю мастака-манументаліста. Бо і колеразнаўства праходзілі, і фармальную кампазіцыю. І да тонкай матэрыі жывапісу не маюць вялікага піетэту: вольна абыходзяцца з матэрыялам. Адукацыя сапраўды дапамагае рухацца і развівацца?

Са ла меі». Я ад штурхоў ваўся ад вы явы адсечанай галавы і «пасёк» усю карціну­ арыгінал. Саламея ў мяне нібы танцуе брэйк­данс.

— Так, у нас больш свабоды было, вы­ вучалі разнастайныя тэхналогіі. Аднак, па вялікім рахунку, нас развівала ася­ роддзе. У прынцыпе, і ў рамках акадэмічнага класічнага жывапісу можна сёння даволі сва­ бодна выказвацца на актуальныя тэмы. Справа ў тым, што ў сусветным мастацтве не дамінуе адзін стыль...

— Дык тут нічога ад мяне няма. Твор італьянскага маньерыста. Сэнсаў ніякіх наўмысна не ўкладаю. Кожны адкрывае свае.

Каб ствараць вобразы, такія, як вашы, ці абавязкова выкарыстоўваць пэндзаль, фарбы або балончыкі? Можа, лягчэй ужыць фотаздымак, фаташоп, відэа? У чым «фішка» ручной працы?..

— Насамрэч для мяне ўсё проста: я атрымліваю задавальненне ад са­ мога працэсу. Дарэчы, я не балон­ чыкам працую, а аэрографам, якім машыны фарбуюць. Ім можна да­ магчыся максімальнага фотаэфек­ ту. Працэс стварэння — свайго роду тэрапія: выказаўся — і становіцца лягчэй. Нейкі баласт накопліваецца і не дае развівацца іншым тэмам... Зра­ біў праект, і можна далей рухацца. Што вас пераследуе? Вобразы, ідэі?

— І ідэі, і вобразы — усё разам. Вось гэта праца на сцяне — ад чаго вы збіраліся пазбыцца?

Алеся Белявец

Антынамічныя дыялогі Аляксандр Некрашэвіч пра гарманізацыю су пя рэчнас цей

фота сяргея ждановіча.

Аляксандр Некрашэвіч — манументаліст па аду­ кацыі, таму цудоўна адчувае колер, кампазіцыю, а галоўнае — матэрыял. Веданне разнастайных тэхналогій паспрыяла ўсведамленню таго, што ў жывапісе маюць права на існаванне не толькі алей, акрыл і палатно... Творца працуе ў стыліс­ тыцы поп­арта. Метамарфозы яго прац здзяйс­ няюцца з дапамогай камп’ютара, аднак галоўнай застаецца ручная тэхніка стварэння выявы.

— Гэта работа з праекта «Хаос і космас». На тэму асэнсавання класічнага заходнееўра­ пейскага мастацтва. Часткова навеяны работамі Дэміёна Хёрста, яго калейдас­ копнай серыяй з матылькамі. Дарэчы, я нават не разумею, як гэты творца тэхналагічна яе ўвасобіў: гэта ж сап­ раўдныя матылькі. Ідэя маіх калажоў нарадзілася, калі я знайшоў некалькі сай таў па еўра пей скім мастац тве ў інтэрнэце, пачаў разглядаць творы, і высветлілася — многіх мастакоў я не пазнаю. Бо мы вывучалі зусім іншыя іх працы, тыя, што захоўваліся ў буйных му­ зеях — у Пушкінскім ці Эрмітажы. Атрым­ ліваецца, Еўропа ведае аднаго Дзюрэра, а мы іншага. І я вырашыў упарадкаваць той хаос, які быў у мяне ў галаве, ператварыць яго ў космас. Таму праект і мае такую назву. Я рэжу, структу­ рырую, разбіваю класічныя жывапісныя працы на фрагменты і выстройваю новыя выявы.

«Аіда» Джузэпе Вердзі Дырыжор Вячаслаў Воліч Эскізы дэкарацый і касцюмаў Яўгена Чамадурава Рэжысёр-пастаноўшчык Міхаіл Панджавідзэ Мастак-пастаноўшчык Аляксандр Касцючэнка Мастак па касцюмах Кацярына Булгакава Нацыянальны тэатр оперы і балета Рэспублікі Беларусь

Ператасаваная карціна. Дэканструкцыя. Якія сэнсы для сябе адкрываеце ў выніку?

Галандскі слоены торт. З праекта «Хаос і космас». Алей. 2013.

Вы ствараеце візуальную галаваломку і аддаяце яе гледачу на расшыфроўку. Ніякіх зашыфраваных выяў? Ніякіх сакрэтаў? Філосаф Жан Бадрыяр пісаў пра згвалчаную выяву — ад імкнення да максімальнай рэалістычнасці, аб’ёмнасці яна губляе сваю сілу і сэнсы. Нашы жывапісцы не папракаюць вас у залішняй натуралізацыі?..

Сцэнаграфія новай «Аіды»: рэканструкцыя і пераасэнсаванне ТАЦЦЯНА МУШЫНСКАЯ

Калі сцэнаграфічны вобраз спек так ля задуманы і ўвасоблены сапраўднымі майстрамі, ён ве льмі час та нагадвае маштабны твор выяўленчага мастацтва. Тое ж можна сказаць і пра велічную дэкарацыю «Аіды». Летам мінулага года опера была ўвасоблена на сцэне Тэатра оперы і балета, а сёлета вылучана на Нацыянальную тэатральную прэмію. У адрозненне ад іншых партытур геніяльнага італьянскага маэстра, «Аіда» — манументальная опера, якая дае ўяўленне пра «вялікі стыль». У цэнтры спек так ля — не толькі класічны любоўны трохкутнік (Аіда — Радамэс — Амнерыс). Гэта твор пра жорсткія і трагічныя ўзаемадачыненні чалавека і дзяржавы, таму пастаноўка шматнаселеная і вялікую ролю ў ёй адыгрываюць масавыя сцэны і хары. Невыпадкова папярэдняя версія оперы, ажыццёўленая ў Мінску Ларысай Александроўскай, не сыходзіла з нашай сцэны больш за 50 гадоў. «Аіда» — спек такль-візітоўка, пастаноўка-талісман, у якой змяніліся некалькі пакаленняў выканаўцаў. Адметнасць апошняга прачытання вердзіеўскай оперы (і гэта адразу пазіцыянавала пастановачная група) — у звароце да эскізаў дэкарацый і касцюмаў, зробленых вядомым сцэнографам, народным мастаком Беларусі Яўгенам Ча ма ду равым падчас пастаноўкі «Аіды» ў Бу харэсце ў 1953 годзе. Сам мастак лічыў, што перад ім «стаяла задача зрабіць вялікі парадны спек такль, прызначаны для асабліва ўрачыстых дзей». Нашаму Тэатру оперы і балета Яўген Рыго ра віч ад даў шмат га доў свай го жыц ця. Шаснаццаць сезонаў ён быў тут галоўным мастаком, знайшоў яркія візуальныя вобразы для амаль 30 класічных і сучасных спек такляў. Надзвычай запатрабаваны сцэнограф, Чамадураў актыўна працаваў для іншых тэатральных калек тываў, шмат ставіў за межамі Беларусі і Савецкага Саюза.

Вы часта ўдзельнічаеце ў выставах найноўшага мастацтва... Што для вас — быць сучасным мастаком? Ці важна падсілкоўваць гэтае пачуццё сучаснасці? Глядзець, скажам, арт-хаўснае кіно, чытаць кнігі, што пашыраюць свядомасць, ды навуковыя і філасофскія трактаты? Ці вам дастаткова аналізаваць гэтую бясконцую плынь візуальных вобразаў?

— Важна і чытаць, і глядзець, і на вы­ ставы ездзіць. Удзельнічаць у міжна­ родных праектах, камунікаваць. Андрэй Ду рэй ка ў сва ёй лек цыі «Пра___бел» назваў мяне мастаком­«фашыстоўцам». Як я разумею, гэта ад слова не «фашызм», а «fasion» — мода. Моднік у мастацтве. Калі ён гэта меў на ўвазе, то тут ёсць доля праўды. Я сачу за трэндамі, падглядаю на выставах нешта новае. Але стараюся не слепа ісці за моднымі Гаргулья. тэн дэнцыямі, а паглядаць на левы ці правы бе­ З праекта «Багі і героі». раг і нешта карыснае ў сваю лодку забіраць. Алюміній, нітраэмаль. 2011.

— Правільна, бо я стварыў уласны космас. Структуры атрым­ ліваюцца розныя — выстройваю такія цікавыя дыванкі. Гэ­ тая асобная праца, што вісіць на сцяне, называецца «Танец

АЛЯКСАНДР КАСЦЮЧЭНКА,

Бязлітаснае сонца Егіпта

— Ніякіх.

— Не папракаюць, проста не вераць, што я раблю ўсё ўручную, лічаць, што гэта друк, што я падфарбоўваю лічбавую карцінку. Старыя майстры маглі дасягнуць рэалістычных эфек­ таў, чаму гэта немагчыма паўта­ рыць сёння? Я перфекцыяніст, мне важна, каб праца была выканана без­ дакорна. І аэрограф дазваляе дамаг­ чыся такой бездакорнасці, дапамагае выконваць плаўныя пераходы, увогуле — паскарае працэс. Частку сваіх прац я раблю ў класічнай тэхніцы алейнага жывапісу, а частку — у З праекта «Цюнінг». новых тэхналогіях: аўтамабільная нітраэмаль, лак. Алюміній, нітраэмаль. 2011. У некаторых работах ужываю кракелюры.

Космас — лагічна ўпарадкаваная структура. Вашы элементы дастаткова выпадковыя. Калейдаскапічныя. Гэта не логіка космасу...

«Увайсці ў тую эпоху...»

І што ў жывапісе цяпер у трэндзе?

— Поўная свабода ў мастацтве: сёння модна нешта адно, а заўтра іншае. А самае моцнае візуальнае ўражанне?

— Выстава Аніш Капура ў кіеўскім PinchukArtCentre мяне па­ сапраўднаму зачапіла. Падыходзіш да працы і не разумееш,

Яўген Чамадураў. «Аіда». Эскіз дэкарацыі.

Мастацкае рашэнне «Аіды», задуманае ім і ўвасобленае на мінскай сцэне мастаком-пастаноўшчыкам Аляксандрам Касцючэнкам і мастаком па касцюмах Кацярынай Булгакавай, уражвае! Яно маляўнічае, маштабнае, нечакана эфек тнае. Адкрываецца заслона, і перад намі паўстае жывапіснае пано з воінамлучнікам на калясніцы (яно будзе ўзнікаць перад кожнай карцінай оперы). Адчуванне, што ты перанёсся ў іншы час і іншую прастору. Эфек тныя абедзве карціны 1-й дзеі (перад палацам у Мемфісе і ў пакоях Амнерыс), 2-я дзея (трыумф егіпцян). Здаецца, сцэна залітая святлом егіпецкага сонца. У колеравым рашэнні дэкарацый і касцюмаў пераважаюць белыя і залатыя тоны. Іх шматзначнасць прымушае згадаць і белавохрыстыя пяскі пустыні, і паўднёвую спёку, і золата як сімвал улады. Моцны колеравы клічнік — чырвоная афарбоўка плашчоў. Калі рэжысёр Міхаіл Панджавідзэ і мастак Аляксандр Касцючэнка абмяркоўвалі магчымасць і канцэпцыю будучай пастаноўкі, рэ жы сёр не ча ка на за ўва жыў, што ве дае творчасць Чамадурава, а ў Казанскім оперным ідзе «Аіда» менавіта з яго сцэнаграфіяй. Маштабны спек такль аб’ездзіў палову свету. Вырашылі выправіцца ў Казань, з сабой захапілі тэатральных бу тафораў і мас такоў, якія будуць увасабляць эскізы на практыцы. У Казані для мінскіх калег цалкам правялі

светлавую рэпетыцыю, і яны маглі пабачыць дэкарацыі ў натуральную велічыню, прасачыць, як сцэнаграфія, скульптура, барэльефы ўзаемадзейнічаюць са святлом, як ствараецца вобраз старажытнага Егіпта. Відовішча ў такой ступені ўразіла і зачаравала, што ўжо ніхто не сумняваўся: «Аіда» ў Мінску — будзе! Але існавалі тонкасці. Справа ў тым, што эскізы рабіліся для Бухарэста, дзе сцэна на пяць метраў даўжэйшая за нашу (там «Аіду» ставілі для адкрыцця аднаго з палацаў Чаўшэску). Каб належным чынам увасобіць тэму, Аляксандр Касцючэнка выправіўся ў Берлін, дзе вывучаў экспанаты тамтэйшага Музея Усходу. Велізарная колькасць тагачасных твораў, магчымасць дакрануцца да загадкавай культуры Егіпта проста ўзрушала! У той час мастак на працягу дзесяці дзён быў на стажыроўцы ў Германіі і знаёміўся з найноўшым тэхнічным абсталяваннем тэатраў Берліна. Аб’ём работы над адзеннем герояў таксама быў велізарны! Некаторыя эскізы касцюмаў, зробленыя Ча ма ду равым, за хава ліся, але іх налічвалася ўсяго 3-4. Некаторыя можна было адшукаць у старых бук летах (найперш бу харэсцкага спек так ля), у аль бо мах пра сцэнографа. Астатняе трэба было дадумваць, але так, каб не выйсці з кантэксту творчасці мас така. Дакладнае паўтарэнне касцюмаў уяўлялася немагчымым, бо яны не павінны былі ісці ў разрэз з новым рэжысёрскім пра-

«Адзенне павінна быць манументальным...» КАЦЯРЫНА БУЛГАКАВА,

мастак-пастаноўшчык:

мастак па касцюмах:

— У тэатральна-мастацкім інстытуце я вучыўся ў Яўгена Рыгоравіча шэсць гадоў. Потым мы і далей сябравалі. Ёсць адчуванне, што ўнутраная, духоўная, містычная сувязь з Чамадуравым у мяне працягваецца. Паўстагодзя таму прынцыпы пабудовы сцэ наг ра фіі ўяўля лі ся іншы мі. Не бы ло такой колькасці светлавога абста лявання, таму акцэнт рабіўся на жывапіснасці дэ ка ра цый. Каб ува со біць сцэ наг ра фію Чамадурава на нашай сцэне, трэба было ўвайсці ў тую эпоху. «Перакапаць» шмат матэрыялаў, зразумець, адкуль ён чэрпаў свае ідэі. Вярнуцца і ўбачыць зробленае мастаком вачыма таго гледача... Агульнае каларыстычнае рашэнне спектакля задаваў я. У ім хацелася дасягнуць адчування каменя, пясчаніка. Суперзаслона з лучнікам на калясніцы выраблена з чорнага сукна, на якое накладаліся аплікацыі, потым рабіўся роспіс. Скульптуры — гэта распісаны пластык. Вяртацца ў мінулае складана. У звароце да эскізаў і касцюмаў, зробленых паўстагоддзя таму, ёсць элемент рызыкі. Але галоўнае, што я зразумеў пасля прэм’еры: творчасць Яўгена Чамадурава як сцэнографа не састарэла! Яна сучасная і актуальная...

— Но вая «Аі да» — гэ та ўсё-та кі рэ канструкцыя. Таму падыходзілі да пастаноўкі трапятліва і бераж ліва, каб не сапсаваць геніяльнае сачыненне Вердзі. Было імкненне ўвасобіць спектакль, некалі задуманы Чамадуравым, і адначасова наблізіць яго да сучаснага гледача. Разам з рэжысёрам і сцэнографам прадумвалі агульнае каларыстычнае рашэнне оперы — бела-залатое. А вось чырвонага колеру няшмат. Ён з’яўляецца ў сцэнах з удзелам фараона, каб перадаць адчуванне агрэсіі, бо фараоны — захопнікі, прыгнятальнікі. Эскізы касцюмаў для «Аіды» былі зробле ны за ме сяц. Адзен не дзвюх ге ра інь будавалася на кантрасце. Амнерыс — злы персанаж. Так, яна вельмі прыгожа апранута. На ёй шмат аздабленняў, як і належыць дачцэ фараона. Але яе агрэсіўнай прыгажосці супрацьстаіць спакойная духоўная гармонія Аіды, якая выходзіць на сцэну ў простай палатнянай сукенцы. Менавіта за духоўную вышыню і гармонію яе абірае Радамэс. Чаму сіні, дакладней, колер індыга, з’яўляецца ў адзенні Аманасра, у накідцы Аіды? Хацелася апрануць герояў у гістарычную вопратку плямёнаў, якія яны прадстаўляюць.

Кацярына Булгакава. Эскізы касцюмаў Амнерыс.

чытаннем твора, новым поглядам на адзенне героя і нават... новымі тканінамі. Мас тачцы Кацярыне Булгакавай (яна запомнілася адметнымі касцюмамі да «Набука») падчас працы над «Аідай» спатрэбіліся шматлікія гістарычныя крыніцы, прысвечаныя старажытнаму Егіпту. Дапамаглі і аб’ёмныя альбомы, якія звычайна трапляюць у хатнюю бібліятэку пасля замежных вандровак. Шмат давялося займацца і галаўнымі ўборамі. З аднаго боку, Булгакава імкнулася дасягнуць такога эфекту, быццам яны зроблены з металу. А з другога, яны павінны здавацца лёгкімі, не быць грувасткімі, не перашкаджаць артысту спяваць і не закрываць вушы (каб ён мог добра чуць аркестр і калег). Таму даводзілася прыдум ляць складаную канструкцыю, ужываць элементы бу тафорыі, распісваць... Шмат цікавага, вынаходлівага можна заўважыць, калі пільна разглядаеш (ды не аднойчы!) кожную карціну спектак ля. Драматычная экспрэсія, уласцівая стылю Вердзі як кампазітара, знаходзіць у новай мінскай «Аідзе» сваё адлюстраванне ў гучанні аркестра, у маштабных і дынамічных харах жрацоў і жрыц, салдат, рабоў, егіпцян-пераможцаў і паланёных эфіопаў, у дуэтах і ансамблях. А таксама — у размаху маляваных дэкарацый, у аб’ёмных скульптурах і барэльефах — ва ўсім выяўленчым вырашэнні оперы. Магчыма, у тым і сакрэт даўгалецця пастаноўкі...

Дэ ка ра цыі для опе ры па він ны быць ма ну мента льнымі, але ж гэт кі мі па він ны выглядаць і касцю мы. Опер ная і ба лет ная вопрат ка мае прынцыповыя адрозненні. Лёгкія, лятучыя фактуры прыдатныя для харэаграфіі, я выкарыс тоўва ла іх у «Аі дзе» для кас цю маў танцораў. А каб апрануць оперных герояў, спатрэбілася шмат простых тканін — бавоўна, лён, потым палатно распісвалася. У такой вопратцы шмат складак, яна выглядае манументальна за кошт фактуры, а не колеру. Заўжды хачу, каб у адзенні прысутнічала скульптурнасць. Зблізу яно можа і не рабіць уражання, галоўнае, каб стварала вобраз на сцэне. Для іншых касцюмаў і іх аздаблення спатрэбілася скура, якая імітуе чаканку. Шмат якія эфек ты дасягаюцца эксперыментальным шляхам. Бо на сцэне матэрыял часам паводзіць сябе нечакана. Складаныя касцюмы фараона і Амнерыс. Яны шматслойныя і складаюцца з розных дэта ляў. У Амнерыс — ніжняя і верхняя сукенкі, бармы (плоскі каўнер на плячах), галаўны ўбор. Пабудова касцюма залежыць ад мізансцэны і задумы рэжысёра. Напрыклад, парадны касцюм Амнерыс апранае з дапамогай рабынь непасрэдна на сцэне, калі выходзіць з купальні. Значыць, ён павінен быць зручным, каб не было затрымкі дзеяння. Манументальная постаць Рамфіса, вярхоўнага жраца: ён з паголенай галавой і з накінутай шкурай ільва. «Аіда» — шматнаселены, манументальны спектакль. У салістаў за чатыры дзеі — ажно 3-4 пераапрананні. У оперы агромністыя хары — у іх два варыянты вопраткі. Адрознасць абліччаў егіпцянак і жрыц дасягаецца выкарыстаннем розных дэталяў і аздабленняў. Для многіх касцюмаў спатрэбіліся тканіны нашага Аршанскага льнокамбіната. Вядома, «апрануць» такі спектакль каштуе нямала. На адну сукенку (калі з накідкай) патрабуецца ад 3 да 5 метраў тканіны. Калі касцюм пашыты, ён «абжываецца» з дапамогай фарбы. Тут шмат розных сакрэтаў. Напрык лад, таніруюцца «бакі», каб сілуэт з залы выглядаў больш вытанчаным. Вядома, «абжыванне» новага касцюма для вы ка наў цы-са ліс та свай го кштал ту стрэс: трэба прызвычаіцца ў ім і спяваць, і рухацца. Гэта не заўжды зручна. Оперныя касцюмы шмат важаць, бо ў іх выкарыстоўваюцца скура, футра. Здараецца, вакалістам у вопратцы горача. Але ўлічваеш усе па жа дан ні. Імкнеш ся зра біць іх існаванне на сцэне як мага больш камфортным і зручным. У рэшце рэшт, усе мы працуем на адзін мастацкі вынік...

12 МАСТАЦТВА КАСТРЫЧНІК 2012

артэфакты

дыскурс

МАСТАЦТВА красавік 2014

29

фота марыі хрусталёвай.

28

ДВА ПАКОІ ДЛЯ ВЫРАБАЎ З ЛЯМЦУ Выстава Гунілы Шоберг у Музеі сучаснага выяўленчага мастацтва

Экспазіцыя «Парнат 84-11Б».

«Крэсла раскладное» (прадстаўлена алай Урублеўскай) Такія музейныя аб’екты, як вусы Чапаева, звычайна выклікаюць у парнатаўца толькі саркастычную ўсмешку. Фетышызм наогул для яго не характэрны — па-першае, з-за спартанскіх прынцыпаў выхавання, а па-другое, таму што вучань мастацкага аддзялення Парната змалку прывыкаў сыходзіць ад рэальнага прадмета да яго выявы, да яго візуалізаванай ідэі... Прысутнасць у парнацкіх майстэрнях вялікага ценю Платона была не меней адчувальнай (хоць і не дэкларуемай), чым прысутнасць кірпатага гіпсавага сакрата, які па-філасофску сузіраў усё новыя і новыя класы, што пакаленне за пакаленнем малявалі яго гузаваты лоб. Ды і без сакрата пасля кожнай постпрагляднай прыборкі было ясна: усё мінае і ні пра што не варта шкадаваць, трэба проста ўзяць новае палатно і пражыць на ім чарговае новае жыццё. але абрынданае фарбай раскладное крэсла, спадарожнік пленэрных выездаў і калектыўных летніх практык, выклікае тахікардыю нават у суровага, з засіверанай душой ветэрана Парната.

«Змена пасцельнай бялізны» аднойчы забраны з сям’і, з хаты (музыкаў бралі зусім маленькімі — у 1-ы клас, мастакоў пазней — у 5-ы), парнатавец атрымліваў галоўную ўстаноўку жыцця: стаць прафесіяналам. З гэтага моманту яму засцілала, мыла, выбірала пасцель не мама і не бабуля, а школа. Як у рамане Марка Твэна, на прасцінах, што пахлі пральняй, «не было ніводнай плямкі, якую Гекльберы Фін мог бы прыціснуць да сэрца як старога сябра». Пачаць усё з белага чыстага аркуша/прасціны, абнуліцца і нарадзіцца нанова — для выхаванца Парната гэта не проста рабочы момант, а адпрацаваны гадамі прафесійны навык і пабытовы рэфлекс. Змена пасцельнай бялізны ў Парнаце як набор прадметаў — гэта прасціна + падкоўдранік + навалачка + ручнік махровы (для твару) + ручнік вафельны (для ног) + прыложкавая шторка + пікейнае покрыва («капа»). Як рэгулярна паўтаральная падзея, цырымонія, працэс — гэта аддача скручанай у вузел бялізны, прасякнутай снамі, марамі, крыўдамі, слязьмі, і атрыманне свежага камплекту, цалкам адмытага ад нечых слёз, летуценняў, крыўд і сноў. выдавала чыстую і прымала брудную кастэлянка, у назве пасады якой (ад «castle» — замак) рамантычна чуліся водгукі сярэднявечча, рэнесансу, барока і нават класіцызму. але — ці была для парнатаўца школа хутчэй Таўэрам і Бастыліяй, ці ж усё-ткі версалем і Царскім сялом (гледзячы адкуль ён патрапіў у Парнат) — ён застаецца салдатам поспеху і валацугам, заўсёды гатовым пачаць з белага аркуша/прасціны.

«Прыложкавая тумбачка» Прыложкавая Тумбачка — важная частка мінімалістычнага побыту парнацкай чалавекаадзінкі. Гэта ўмоўна асабістая прастора складалася з двух аддзяленняў і часам, калі пашанцуе, шуфляды (адсюль парнацкае слоўца «шуфлядзь» — «сківіца», а з ім і адпаведныя выразы накшталт: «У мяне шуфлядзь адпала» для перадачы крайняй ступені здзіўлення, па асацыяцыі з выпадкамі, калі шуфляда туга высоўвалася і выпадала, рассыпаючы на падлогу прадказальнае змесціва: грабянец, зубную шчотку і, што было асабліва прыемна, зубны парашок). Пражытковы мінімум рэчаў быў цалкам спартанскім: акрамя пералічанага, там маглі быць кніга, змена бялізны, шкарпэткі («сыры» ці «сыркі» па-парнацку), ненадоўга — нават штосьці з ежы. Невялікі памер Тумбачкі і адсутнасць замка ў яе дзверцах не дазвалялі парнатаўцу мець гарантавана абароненыя сакрэты. Тумбачка была мяжой паміж асабістай прасторай і соцыумам, які гэтую прастору цвёрда кантраляваў. Менавіта карыстаючыся Тумбачкай, чалавек, які рос у Парнаце, шмат у чым вызначаўся ў сваіх стасунках з грамадствам.

«Парафінавая садавіна» Парафінавыя мадэлі пладоў зямлі — салодкія перцы, яблыкі-грушы, цытрусавыя — нароўні з навучальнымі гіпсамі і батонамі былі галоўнымі героямі нацюрмортных пастановак у Парнаце. Пасля недаўгавечнага восеньскага багацця кветкава-пладовай натуры яркія парафінавыя муляжы гародніны і садавіны ўсю доўгую, пераважна шэрую гарадскую зіму захоўвалі для юных мастакоў закансерваваны клер. Парнатаўцы вучыліся адрозніваць у капіраваных у парафіне разнастайных прыродных формах шар, конус і цыліндр і спазнавалі важныя рэчы: 1) імітацыя можа быць вельмі майстэрскай, але парафін неядомы; 2) натура, яе выявы і яе муляж — розныя рэчы. На працягу некалькіх гадоў навучання парнатавец з алоўкам ці пэндзлем у руцэ гэтулькі разоў медытуе над размаляваным парафінам, што выходзіць са школы цалкам падрыхтаваным да ўспрымання такіх абстрактных паняццяў, як ілюзія, імітацыя, бачнасць, мая... Што часам пашырае арэал распаўсюджання парнацкіх да такіх геаграфічна аддаленых ад вуліц Парніковай і Макаёнка прастораў, як Мексіка і Тыбет.

Малітва дэрвіша.

АЛЕСЯ БЕ ЛЯВЕЦ

Выстава «Аспекты жыцця: рэльеф і скульптура з воўны» шведскай мастачкі па тэкстылі Гунілы Петаў Шоберг праходзіла ў Музеі сучаснага выяўленчага мастацтва пры падтрымцы Шведскага інстытута і Пасольства Швецыі ў Рэспубліцы Беларусь. «Вось работа з лямцу, імітацыя акварэльнага жывапісу. Але навошта рабіць імітацыі?» — гэ тыя сло вы Гу ні лы Шо берг з лек цыі ў галерэі Акадэміі мас тацтваў выяўляюць падставы яе творчага метаду. Сапраўды, лямец валодае выразнай спецыфікай і адметнасцямі, сваёй доўгай гісторыяй і нават своеасаблівай філасофіяй. У Беларусі з лямцу вырабляюць валёнкі. У вёсцы, дзе вырасла Гуніла, было многа авечак, адпаведна — шмат воўны. З малых гадоў яна была знаёма з тэхнікай валення, патрэбнай для та го, каб ра біць валёнкі, рукавіцы і шапкі. У сталым узросце Гуніла звяр ну ла ся да тра дыцыйнага лямцу, але ўжо для таго, каб ствараць арт-аб’екты. «...У пачатку сямідзясятых я ад крыла для сябе лямец. Калі ўзяла ў рукі кава лачак воўны, мне згадаліся дзяДом семені. Д 2010 26 МАСТАЦТВА ЛІСТАПАД

Андрей Гончаров Дизайн&вёрстка

цінства ў вёсцы і адчуванне цяпла і бяспекі, якія сыходзілі ад нашых авечак. Гэта сустрэча з лямцам і эмацыянальныя перажыванні дзіцячых гадоў падштурхнулі да вывучэння мастацкіх якасцей матэрыялу. Старадаўняя тэхніка валення поўсці з выкарыстаннем мыльнай вады стала для мяне цудоўнай магчымасцю для самавыяўлення. Я эксперыментавала, спрабуючы захаваць жыццёвую і тактыльную экспрэсію матэрыялу. Хутка зразумела, што скульптура — самая цікавая і ўдзячная сфера для творчага пошуку. Надам поўсці новае вымярэнне: аб’ём і форму!» Гуніла Шоберг доўга вывучала гэтую тэхніку ў Турцыі, Туркменіі, Венгрыі… У Манголіі нават спала ў зробленых з лямцу юртах, жыллі мясцовых качэўнікаў. Яна стала аўтарам папулярнай кнігі «Лямец — новыя накірункі старога рамяства», якую

пераклалі на англійскую, нямецкую і фінскую мовы. Гуніла Шоберг пачала свой шлях не з традыцыі (ад яе яна ўзяла нюансы ўмельства), а з сучаснай гісторыі лямцу. А яе можна адлічваць з Ёзэфа Бойса. Гэты нямецкі лётчык быў збіты над Крымам падчас Другой сусветнай вайны. Яго выцягнулі з палаючай машыны мясцовыя татары-качэўнікі і вылечылі рытуальнымі метадамі: параненае цела Бойса яны абкладалі кавалкамі сала, што давала арганізму жывую сілу, і загортвалі ў лямец, які захоўваў цяпло. Ме на ві та Бойс, за кончыў шы па сля вайны мастацкую акадэмію ў Дзюсельдорфе, увёў лямец у арсенал сучасных выяўленчых сродкаў. У сваіх перформансах ён загортваў у лямец крэслы, сталы, раялі, ухутваўся ў яго сам. Гэты матэрыял выступаў захавальнікам цяпла, і

яго скульптуры ўспрымаліся як свайго роду электрастанцыі, што вытвараюць энергію. Такім чынам, лямец — цудоўны матэрыял як для вырабу ўпрыгожанняў і ўжытковых рэчаў, так і для канцэптуальных мастацкіх аб’ектаў. Сваю экспазіцыю «Аспекты жыцця» Гуніла падзяліла на дзве часткі: Пакой росту і Пакой святла. У Пакоі росту мастачка звяртаецца да асэнсавання сіл прыроды — праз яе невялікія і крохкія фрагменты, што нібыта цаглінкі ўтвараюць аснову прыроднага космасу. Напрык лад, выява ліста памерам з метр становіцца ўвасабленнем фільтраванага святла. Незвычайная святланоснасць і цепланоснасць воўны, яе асаблівая паверхня, на якой праглядаюцца кавалачкі поўсці (нібы рэха прыроднай валакністай структуры), здольнасць паглынаць фарбу, рабіць яе матавай і глыбока арганічнай — усё гэта заварожвае і прыцягвае. «Дом семені» — чашы-ёмістасці, вобразы пачатку жыцця, а «Дробнае насенне» — розныя формы яго існавання. «Сіняя стыхія» — нібы цела вады, яе рух, зменлівасць паверхняў і колераў. «Шлях вады» — кантраст вольнай плыні, якая перад адзена па сма мі «дзікай» воўны, і скал, парослых травой, увасобленых з дапамогай гэтага ж матэрыялу, але ўжо апрацаванага — лямцу. Нібы рэальнае адлюстраванне прыроднага матыву (паток вады сцякае з гор) з

КАСТРЫЧНІК 2012 МАСТАЦТВА 13

дапамогай метамарфоз, якія адбываюцца з матэрыялам, набывае прыхаваны, але моцны знакавы падтэкст. Самае загадкавае ў гэтых работах — той глыбокі патаемны дыялог, які вядуць паміж сабой стварэнні прыроднага (самі работы) і жывёльнага (воўна) свету. Цікава было наблізіцца да гэтых аб’ектаў — каб разгледзець усе нюансы паверхні, і аддаліцца — каб зразумець, як стваралася іх форма: амаль арганічна, у згодзе з матэрыялам, але — уладна кіруемая мастачкай. Сама яна так піша пра канцэпцыю «Пакоя росту»: «...я хачу даць слова Прыродзе, каб звярнуць пільную ўвагу на тое, што ўсе мы залежым ад Маці-Зямлі, ад жывой Прыроды, без якой не было б жыцця! Воўна як матэрыял — добры ўзор новых шляхоў у нашым свеце, яна — экалагічная, ёй даюць рост і сілу трава, сонца, вада!» Пакой святла — памяшканне і для святла, і для цемры. Тут былі размешчаны творы, якія з’яўля юцца сво еа саб лі вы мі разважаннямі пра культуру, пра стаўленне да мінуўшчыны і будучыні. Паводле сведчання мас тачкі, у гэтай час тцы экс па зі цыі «сім ва лы і зна кі распавядаюць нам пра чалавецтва, пра гісторыю нашых жаданняў, пра каханне, уладу, рэлігію і вайну. Асаблівая ўвага надаецца тром “рэлігіям-сёстрам”, карані якіх палягаюць у Бібліі і якія самі грунтуюцца на любові да Бога і да бліжняга, аднак, тым не менш, могуць служыць крыніцамі войнаў і тэрору». На акне выставачнай залы Гуніла размяшчае фатаграфіі трагічных падзей: забіты ў Ізраілі хлопчык, сцэны тэрак та ў Нью-Ёрку. Яны нібы служаць фонам для пяшчотнага перавозчыка — лодка-лісток вязе невялікае цела, захутанае ў белае. Вобраз пазачасавы, нібы і мала звязаны са сцэнамі тэрактаў. Аднак паабапал цягнецца шэраг выяў, што ўтрымліваюць сімвалы (напрыклад, «Мой Бог, мой Бог, мой Бог — знакі любові альбо нянавісці»), якія падзяляюць людзей, усталёўваюць межы і прыводзяць урэшце да катастрафічных наступстваў. Аднак «Пяшчотны перавозчык», вырашаны ў яркім салатавым колеры, служыць парадаксальна-жыццесцвярджальнай канстантай усёй экспазіцыі. Мастачку вабіць магія старых пісьмёнаў, паверхняў, на якіх яны размешчаны, зачароўваюць спрадвечныя культурныя коды. «Забытая мова» — моцная метафара. Камень з круглай адтулінай пасярэдзіне, што вядзе ў цемру, у небыццё. Нібы імітацыя каменнай паверхні, фак тура прарэзана, прадрапана прымітыўнымі рыскамі-знакамі. Але адчуванне матэрыялу застаецца: ён мякка і надзейна паглынае ўсе шумы і гукі. Пасярэдзіне двух твораў былі ўсталяваны лямпачкі, і рэчы нібы свяціліся знутры.

Адзін з іх — спіраль, сімвал бясконцага руху. Аб’екты культуры і прыроды, паверхні ліс та, паперы ці каменя, натура льныя і штучныя трансфармацыі — усе гэтыя формы і працэсы, увасобленыя з дапамогай старажытнай тэхнікі, утрымліваюць у сабе магію матэрыялу, нясуць надзвычай су час ны і ад кры ты па сыл шведскай мастачкі.

Забытая мова.

Р.S. На ўжо згаданай лекцыі Гунілы Шоберг слухачы маглі пазнаёміцца і з беларускай гісторыяй лямцу. З 1997 года на кафедры тэкстылю і мадэлявання Беларускай акадэміі мастацтваў распачалося вывучэнне гэ та га ма тэ ры ялу. Мі ну ла год ні дып лом Алены Ількавец (Каляснікавай) уразіў нечаканай метафарай, увасобленай ёміста і моцна. Сілу і цвёрдасць рыцарскіх даспехаў розных еўрапейскіх краін яна перавяла ў мяккі матэрыял валенай воўны, прычым усё было зроблена ў натуральным памеры. На гэтую працу яе натхнілі майстар-класы Гунілы Шоберг, якая шчодра дзеліцца ўласным досведам са сваімі вучнямі. ЛІСТАПАД 2010 МАСТАЦТВА 27

4

дыскурс

26

27

МАСТАЦТВА СтудзеНЬ 2014

Алена Обадава. Гукавыя галюцынацыі. Нітрон, мастацкі тэкстыль. 2013.

Марына ЭрЭнбург

Традыцыі без наватарства? Тры енале «Белартдэко-2013» Тры­ена­ле­ДПМ­у­мін­скім­Па­ла­цы­мас­тац­тва­­ пра­хо­дзі­ла­ўжо­дру­гі­раз.­Дэ­віз­—­«Тра­ды­цыі­­ і­на­ва­тар­ства».­І­ка­лі­з­тра­ды­цы­ямі­бы­ло­бо­льшменш­зра­зу­ме­ла,­то­шэ­раг­пы­тан­няў,­звя­за­ных­­ з­на­ва­тар­ствам­—­як­па­фор­ме,­так­і­па­змес­це,­—­­ у­чар­го­вы­раз­за­ста­лі­ся­без­ад­ка­зу.­Не­знай­шлі­­ вы­ра­шэн­ня­і­асоб­ныя­пра­бле­мы...

З­ пун­кту­ гле­джан­ня­ арт-кры­ты­ка­ пра­фе­сій­ны­ і­ мас­тац­кі­ ўзро­вень­ экс­па­нен­таў­ дру­го­га­ тры­ена­ле­ мож­на­ аха­рак­тары­за­ваць­ як­ до­сыць­ роў­ны­ і­ знач­на­ вы­шэй­шы­ за­ ся­рэд­ні.­ Не­ка­то­рыя­тво­ры­я­ба­чы­ла­на­вы­ста­вах­апош­ніх­трох­га­доў,­ мно­гае­спа­да­ба­ла­ся.­Ад­нак­у­цэ­лым­маш­таб­ная­экс­па­зі­цыя,­ на­якой­бы­лі­прад­стаў­ле­ны­пра­цы­роз­ных­жан­раў­і­плы­няў­ бо­льш­як­70­мас­та­коў,­не­да­ва­ла­вы­раз­най­пан­ара­мы­су­час­нага­бе­ла­рус­ка­га­дэ­ка­ра­тыў­на­га­мас­тац­тва,­не­ме­ла­кан­цэп­цыі,­ за­ста­ва­ла­ся­раз­мы­тай­і­не­сфа­ку­са­ва­най. Па­чну­ з­ та­го,­ што­ тры­ена­ле­—­ не­ про­ста­ вы­ста­ва,­ якая­ пра­во­дзіц­ца­ раз­ у­ тры­ га­д ы.­ У­ су­ч ас­н ай­ экс­п а­з і­ц ый­н ай­ прак­ты­цы­—­ гэ­та­ ад­мыс­ло­вы­ від­ пра­ектаў,­ пры­зна­ча­ных­ прад­эман­стра­ваць­экс­пе­ры­мен­ты,­но­выя­аўтар­скія­ідэі­і­тэхніч­ныя­на­ва­цыі.­Та­кая­фун­кцыя­тры­ена­ле­асаб­лі­ва­важ­ная­ў­

час­уз­ды­му­ці­ка­вас­ці­да­ды­зай­ну,­handmade­і­роз­ных­са­мароб­ных­тэх­нік,­а­так­са­ма­ў­су­вя­зі­з­надзён­най­не­абход­нас­цю­ су­пра­ць­пас­та­віць­ пра­фе­сій­ны­ пад­ыход­ пра­явам­ ма­са­вай­ ку­ль­ту­ры,­якая­шы­ро­ка­рас­паў­сю­джва­ецца­з­да­па­мо­гай­інтэрнэ­ту.­У­апош­няе­дзе­ся­ці­год­дзе­раз­умен­не­сут­нас­ці­і­пра­кты­кі­ дэ­ка­ра­тыў­на­га­мас­тац­тва­змя­ні­ла­ся,­і­за­да­ча­ме­рап­ры­емства­ та­ко­га­ ўзроў­ню­—­ арга­ніч­на­ аб’­яднаць­ у­ адзі­най­ пра­сто­ры­ тра­ды­цый­ныя­пра­кты­кі­мас­тац­тва­і­акту­аль­ныя­тэн­дэн­цыі,­ асэн­са­ваць­на­цы­яна­ль­ныя­тра­ды­цыі­і­іх­су­вязь­з­су­час­ным­ ды­зай­нам.­Ме­на­ві­та­сён­ня,­ва­ўмо­вах­су­пра­цьс­та­яння­ідэй­ гла­ба­ліз­му­ і­ ку­ль­тур­на­га­ іза­ля­цы­яніз­му,­тран­сна­цы­яна­льнас­ці­мас­тац­ка­га­вы­каз­ван­ня,­фар­мі­ру­ецца­но­вае­па­ка­лен­не­ пра­фе­сі­яна­лаў,­для­яко­га­важ­ны­сін­тэз­агу­ль­на­ку­ль­тур­на­га­і­ на­цы­яна­ль­на­га­кан­цэп­таў.­Гэ­тыя­пы­тан­ні­вос­тра­ста­яць­не­

то­ль­кі­ў­нас,­але­і­на­ўсёй­по­стса­вец­кай­пра­сто­ры,­уліч­ва­ючы­ пад­абен­ства­ ў­ сфе­ры­ мас­тац­кай­ ад­ука­цыі.­ Ме­на­ві­та­та­кім­ пы­тан­ням,­у­пры­ват­нас­ці­—­по­шу­кам­но­вых­фор­маў­рэ­прэзен­та­цыі­тра­ды­цый­на­га­мас­тац­тва,­бы­лі­пры­све­ча­ны­між­народ­ны­фо­рум­«ДПМ­і­на­род­нае­мас­тац­тва­Рас­іі­і­кра­ін­СНД­у­ су­час­ных­рэ­алі­ях­ку­ль­ту­ры­і­рын­ку»­(Мас­ква,­2011)­і­дыс­ку­сія­ «ДПМ­сён­ня­—­пра­бле­мы­і­пер­спек­ты­вы»­ў­рам­ках­між­на­родна­га­фэс­ту­«Не­за­бы­тыя­тра­ды­цыі-4»­(Мас­ква,­2012). Якім­ жа­ чы­нам­ вы­шэй­пе­ра­лі­ча­ныя­ ідэі­ маг­лі­ б­ рэ­алі­завац­ца­ў­рам­ках­на­цы­яна­ль­на­га­тры­ена­ле?­Экс­па­зі­цыя­маг­ла­ б­ стаць­ на­ва­тар­скай­ па­ фор­ме,­ але­ за­стац­ца­тра­ды­цый­най­ па­змес­це.­Пра­гэ­та­шмат­га­ва­ры­ла­ся­і­пі­са­ла­ся­яшчэ­ў­сувя­зі­з­пер­шым­тры­ена­ле,­а­так­са­ма­з­на­го­ды­іншых­вы­стаў­ ДПМ­апош­ніх­га­доў.­Рэ­алі­за­ваць­пад­обны­пад­ыход­маг­чы­ма­

з­да­па­мо­гай­ ярка­га­ ку­ра­тар­ска­га­ вы­каз­ван­ня,­ но­вых­ форм­ пад­ачы­ ма­тэ­ры­ялу...­ Ні­чо­га­ гэ­та­га­ на­ «Бе­лар­тдэ­ко-2013»­ мы­не­ўба­чы­лі.­Тры­ена­ле­па­тра­буе­прад­ума­най­і­пра­цяг­лай­ пад­рых­тоў­кі,­ пра­гра­мы­ ме­рап­ры­емстваў,­ інфар­ма­цый­на­га­ су­пра­ва­джэн­ня.­ За­мест­ гэ­та­га­ атры­ма­ла­ся­ чар­го­вая­ кры­ху­ па­шы­ра­ная­спра­ваз­дач­ная­вы­ста­ва­(ня­гле­дзя­чы­на­асоб­ныя­ спро­бы­пра­цы­з­не­тра­ды­цый­ны­мі­ма­тэ­ры­яла­мі­і­плас­тыч­най­ фор­май),­ у­ цэ­лым­ змеш­ча­ная­ аб­са­лют­на­ па-за­ кан­тэк­стам­ су­час­най­ку­ль­ту­ры.­Экс­па­на­ты­існа­ва­лі­са­мі­па­са­бе,­не­ўступа­ючы­ва­ўза­ема­адно­сі­ны­па­між­са­бой­і­з­гле­да­чом.­Вы­ні­кам­ да­ўно­ не­акту­аль­на­га­ экс­па­на­ван­ня­ДПМ­ асоб­ны­мі­ бло­ка­мі­ ста­ла­ся­ад­сут­насць­уз­ае­ма­дзе­яння­(ці­дыс­ку­сіі)­па­між­ві­да­мі­ і­жан­ра­мі­мас­тац­тва.­Га­бе­ле­ны­бы­лі­па­важ­на­раз­ве­ша­ны­па­ сце­нах,­з­ад­на­го­бо­ку­—­ке­ра­мі­ка,­з­інша­га­—­шкло.­Асоб­ныя­ тво­ры­і­арт-аб’­екты,­асаб­лі­ва­пад­ве­ша­ныя­па­ся­рэ­дзі­не­за­лы­ (за­вы­клю­чэн­нем­«Гу­ка­вых­га­лю­цы­на­цый»­Алены­Об­ада­вай,­ што­пры­цяг­ва­лі­ўва­гу­дзя­ку­ючы­ўда­ла­му­раз­мяш­чэн­ню­перад­ува­хо­дам),­вы­гля­да­лі­вы­пад­ко­вы­мі­і­на­огул­не­чы­та­лі­ся­ ў­пра­сто­ры.­І­ка­лі­ад­апош­няй­спра­ваз­дач­най­вы­ста­вы­ДПМ­ за­ста­ва­ла­ся­ ўра­жан­не,­ што­ шмат­лі­кія­ тво­ры­ «за­глу­ша­лі»­ адзін­ ад­на­го,­то­ гэ­тым­ раз­ам­ пра­сто­ра­ экс­па­зі­цыі­ зеў­ра­ла­ плас­тыч­ны­мі­пус­тэ­ча­мі. Доб­рым­ звы­ча­ем­ на­шай­ шко­лы­ з’яў­ля­ецца­ за­ха­ван­не­ кла­січ­ных­тра­ды­цый,­у­пры­ват­нас­ці­—­аўтэн­тыч­ных­тэх­нік­ ткац­тва­(шмат­ні­тач­най,­пад­вой­най,­пе­ра­бор­най,­вы­бар­най­ і­іншых).­Кла­січ­ны­га­бе­лен­і­на­гэ­тым­тры­ена­ле­па-ра­нейша­му­за­стаў­ся­ў­лі­да­рах,­ня­дрэн­ныя­пра­цы­бы­лі­і­ў­тэх­ні­цы­ ра­міз­на­га­ткац­тва.­За­мі­ну­лыя­тры­га­ды­ад­бы­ло­ся­не­ка­ль­кі­ ве­ль­мі­ ці­ка­вых­ вы­стаў­ бе­ла­рус­ка­га­ га­бе­ле­на­ і­ тэк­сты­лю:­ пе­ра­соў­ныя­ экс­па­зі­цыі­ «Уз­орны­ спеў»,­ «Ка­ля­ро­вая­ ніз­ка»,­ «На­тхнен­не»,­ пер­са­на­ль­ныя­ вы­ста­в ы­ Але­н ы­ Об­а да­в ай­ і­ Люд­мі­лы­ Пят­руль,­ «Ме­та­фа­ры­ і­ ме­та­мар­фо­зы»­ па­ вы­ніках­пер­ша­га­пле­нэ­ру­мас­тац­ка­га­тэк­сты­лю,­які­пра­хо­дзіў­у­ тым­жа­Па­ла­цы­мас­тац­тва.­Рэ­гу­ляр­на­ла­дзяц­ца­вы­ста­вы­па­ вы­ні­ках­ між­на­род­ных­ пле­нэ­раў­ ке­ра­мі­кі­ «Арт-Жы­жаль»­ з­ яркі­мі,­ вы­раз­ны­мі­ і­ за­па­мі­на­ль­ны­мі­ тво­ра­мі,­ якія­ маг­лі­ б­ упры­го­жыць­экс­па­зі­цыю­тры­ена­ле.­Ад­нак­га­бе­лен,­тэк­стыль­ і­ке­ра­мі­ка,­прад­стаў­ле­ныя­на­вы­ста­ве,­здзіў­ля­лі­ воб­раз­най­ і­тэх­ніч­най­ад­на­стай­нас­цю.­І­спра­ва­на­ват­не­ў­кры­тэ­ры­ях­ ад­бо­ру­прац,­а­ў­стаў­лен­ні­са­міх­мас­та­коў,­якія­за­мест­та­го,­ каб­даць­у­пад­обны­маш­таб­ны­пра­ект­не­шта­но­вае,­не­звычай­нае­і­ці­ка­вае,­пра­па­ну­юць­тво­ры­па­вод­ле­пры­нцы­пу:­«Ну,­ ка­лі­трэ­ба...»­Не­бяс­печ­ным­сім­пто­мам­ста­но­віц­ца­тое,­што­ за­над­та­час­та­ў­пра­цах­бе­ла­рус­кіх­май­строў­пры­сут­ні­ча­юць­ штам­пы,­ ад­чу­ва­ецца­ ба­на­ль­насць­ і­ мля­васць­ дум­кі­—­ гэ­та­ да­ты­чыць­ ка­ла­рыс­тыч­най­ га­мы,­ кам­па­зі­цый­на­га­ і­ воб­разна­га­ вы­ра­шэн­ня.­ Чым­ з­ мас­тац­ка­га,­ тэх­ніч­на­га,­ тэ­ма­тычна­га­гле­дзіш­ча­ад­роз­ні­ва­юцца­адзін­ад­дру­го­га­адзна­ча­ныя­ дып­ло­ма­мі­га­бе­ле­ны­ў­тэх­ні­цы­ра­міз­на­га­ткац­тва­«Мя­до­вы­ во­дар»­Іры­ны­Ві­лы­нец,­«Хро­ні­ка­без­лі­тар»­Іры­ны­Ерма­ко­віч­ і­трып­ціх­«Ліс­та­пад»­Ма­рыі­Мар­­цья­ко­вай­—­пра­ктыч­на­адно­ль­ка­выя­па­ка­ла­ры­це­і­пад­ыхо­дзе­да­на­род­най­тра­ды­цыі?­ Што­ асаб­лі­ва­ ары­гі­на­ль­на­га­ мож­на­ ўба­чыць­ у­ адзна­ча­ным­ дып­ло­мам­кам­плек­це­по­су­ду­«Во­се­ньс­кі»­Але­ны­Кар­по­віч?­І­ чым­па­плас­ты­цы­ад­роз­ні­ва­юцца­фор­мы­«Пры­ро­ды»­ад­«Свята­ўра­джаю»­Та­ма­ры­Юрке­віч?­І­та­кіх­па­ра­ле­лей­і­па­ўто­раў­ пры­жа­дан­ні­мож­на­ад­шу­каць­мнос­тва.­Па­вя­лі­кім­ра­хун­ку,­ штам­пам­ з’яў­ля­ецца­ і­ сам­ дэ­віз­ «Тра­ды­цыі­ і­ на­ва­тар­ства»,­ пры­чым­ён­ні­як­не­ўва­соб­ле­ны­ў­экс­па­зі­цый­най­кан­цэп­цыі.­ Пад­обны­ дэ­віз­ быў­ до­сыць­ ці­ка­ва­ і­ па-роз­на­му­ аб­ыгра­ны­ ў­ мас­коў­скіх­ пра­ектах­ апош­ніх­ га­доў,­та­кіх,­ на­прык­лад,­ як­ «Раз­та­лер­ка,­ два­та­лер­ка...»­ (мас­та­коў­ роз­ных­ кі­рун­каў,­ у­ тым­лі­ку­—­акту­аль­ных,­на­ву­ча­лі­над­гла­зур­на­му­рос­пі­су­на­ ба­зе­май­стэр­ні­ка­фед­ры­ке­ра­мі­кі­Ака­дэ­міі­імя­Стро­га­на­ва),­ «Ды­ялог»­ва­Усе­ра­сій­скім­му­зеі­дэ­ка­ра­тыў­на-пры­клад­но­га­і­

ВЕЕР. САТЫР. МАРМУР. ЗАХОДНЯЯ ЕЎРОПА. ПЕРШАЯ ПА ЛОВА ХІХ СТАГОДДЗЯ.

Вольная копія XIХ стагоддзя невядомага еўрапейскага скульптара з класічнага фракійскага бюста «Усмешлівага сатыра» І–III стагоддзяў нашай эры. Міфічных казланогіх істот, спадарожнікаў Вакха, у антычныя часы ўвасаблялі ў выглядзе прывабных юнакоў з маленькімі рожкамі на галаве ці адросткамі на шыі. У чэрвені 2009 года падобны бюст сатыра быў выстаўлены ў Дзяржаўным музеі Усходу на выставе «Выратаваныя скарбы Старажытнай Фракіі з калекцыі Васіля Бажкова». Такія бюсты звычайна ўпрыгожвалі інтэр’еры палацаў ці грамадскіх будынкаў.

НЕВЯДОМЫ МАСТАК. БІТВА ХРЫСЦІЯН І МУСУЛЬМАН. АБЛОГА БЯЛГРАДА ВОЙСКАМІ СВЯШЧЭННАЙ РЫМСКАЙ ІМПЕРЫІ Ў 1688 ГОДЗЕ ?. ПА ЛАТНО, АЛЕЙ. КАНЕЦ XVII  ПАЧАТАК XVIII СТАГОДДЗЯ.

КАСАНЭ. МОРАНЫ ДУБ. ГЕРМАНІЯ. 1680Я ГАДЫ.

Гэта карціна паступіла ў музей з умоўнай назвай «Бітва хрысціян і мусульман» і была прызначана для інтэр’ера «Сталовай ізбы», сцены якой звычайна ўпрыгожваліся батальнымі палотнамі. Карціна напісана правінцыйным усходнееўрапейскім майстрам. Яе датаванне (канец XVII — пачатак XVIII стагоддзя) было пацверджана хіміка-тэхніка-тэхналагічнай экспертызай, праведзенай музейнымі спецыялістамі. Падрабязны гістарыяграфічны аналіз амуніцыі і ўзбраення мінскага даследчыка гісторыка Аляксея Доўнар-Запольскага і знойдзеная ім гравюра невядомага аўтара са збору Нацыянальнай бібліятэкі Рэспублікі Сербія ў Бялградзе, датаваная прыблізна паловай ці сярэдзінай XVIII стагоддзя, паказваюць сувязь паміж двума гэтымі творамі падобным ландшафтам поля бітвы. Прычым карціна магла быць створана раней за гравюру: яна выглядае больш архаічна. На палатне мастак будуе кампазіцыю з умацаваным сценамі горадам у левым верхнім куце палатна. Па меркаванні даследчыка, ён увасабляе адзін з момантаў аблогі і ўзяцця тады прыналежнага туркам-асманам Бялграда войскамі Свяшчэннай Рымскай імперыі пад камандаваннем баварскага курфюрста Максіміліяна II у жніўні-верасні 1688 года. На гравюры на фоне ўмацаванага горада ўвасоблена масавая батальная сцэна, падзеі якой адбываліся на 28 гадоў пазней — у 1716-м, пры аблозе Бялграда ўжо аўстрыйскімі войскамі пад камандаваннем прынца Яўгена Савойскага, пра што сведчыць надпіс на італьянскай мове, зроблены ў ніжняй частцы гравюры. Гэта версія атрыбуцыі сюжэта можа быць прапанавана як гіпотэза пры даследаваннях карціны.

Каса нэ — гэта куфар, упрыгожа ны разьбой. Хтосьці трапна на зваў куфры патрыярха мі мэблі. Гэта быў сімвал ба гацця сям’і. У іх за хоў ва лі літара льна ўсё — ад ма нет да тка нін, ад харчовых за пасаў да святочна га адзення і каштоў насцей. У эпоху Рэнесансу куфры сталі эстэтыза вацца, яны лічыліся сапраўднымі твора мі ста лярства і мастацтва разьбы. У XVII ста годдзі куфры стра ці лі пан уючае месца ў інтэр’еры, састу піў шы яго шафам. Каса нэ з ка лекцыі Мірска га за мка на лежыць да тыповых вырабаў нямецкіх майстроў мастацтва эпохі барока, выка на ных пад уплывам позняга Рэнесансу. У ім ужытае ра мачна-фі лянговае сучляненне дэта ляў. Разьба з матыва мі ночы (дэма ны, ільвы, ка жа ны) зачароў вае вока, прыму ша ючы разва жаць пра густ ула да льніка, які застаецца невядомым: выра за ны ў цэнтра льнай фі лёнзе герб гаспа дара па куль не вызнача ны. Асноў ны дэкор выбудоў ваецца мена віта на фі лёнгах, якія ўстаўляюцца ў рамку. Та кая канструкцыя не да зва ляе дрэву рассыхацца, стварае абарону ад уздзеяння ві льга ці і су працьста іць маг чымым ударам. Куфар па абрысах на гадвае саркафаг, ён пастаўлены на ножках у форме поста цей ільвоў з неза да воленымі сваёй доляй пыса мі, аздоблены выявай ці то арлоў, ці то ка жа ноў з раскрытымі крыла мі. На ба ка вых фі лёнгах выра за ны ма люнкі дэма наў ці хімер, якія па вінны адпудзіць маг чыма га рабаў ніка. Майстар-разьбяр не выкарыстоў ваў у рабоце прынцып сіметрыі, характэрны для па пярэдняй эпохі Рэнесансу.

12 МАСТАЦТВА САКАВІК 2011

Прэмія ў пытаннях і адказах Тэматычны нумар часопіса «Мастацтва» цалкам прысвечаны Нацыянальнай тэатральнай прэміі. Яе галоўная асаблівасць — у актыўных стасунках прафесіяналаў. Таму і гэты нумар узнік на скрыжаванні іх поглядаў, меркаванняў і ацэнак. У анкеце «Мастацтва» падсумаваны першы вопыт Прэміі, у рубрыцы «Артэфакты» прадстаўлены рэцэнзіі крытыкаў на вылучаныя ў гэтым годзе спектаклі, «дзейнымі асобамі» сталі вядомыя беларускія рэжысёры, у дыскусіі «за круглым сталом» сабраліся крытыкі і рэжысёры. Спадзяемся, што панарама айчыннага тэатральнага жыцця атрымалася яркай і ўсебаковай.

1. Урокі І Нацыянальнай тэатральнай прэміі (што запомнілася, што неабходна развіваць, ад чаго варта адмовіцца?); 2. Якія функцыі мусіць выконваць Нацыянальная тэатральная прэмія?

3. Як ацэньваеце стан і ўзровень тэатральнага мастацтва ў краіне?

АЦТВА КАСТРЫЧНІК 2012 2 МАСТАЦТВА

Андрей Гончаров Дизайн&вёрстка

МАСТАЦТВА КАСТРЫЧНІК 2014

29

Алеся Белявец

Адбітак у срэбным слоі Уладзімір Тоўсцік пра гісто рыю і кантэкст Гэ­ты­твор­ца­—­урба­ніст,­не­здар­ма­яго­пер­саналь­­ ная­вы­ста­ва­ў­Му­зеі­су­час­на­га­вы­яўлен­ча­га­ мас­тац­тва­бы­ла­пры­мер­ка­ва­на­да­свя­та­«Дзень­ го­ра­да».­Ды­ялог­гіс­то­рыі­і­су­час­нас­ці­Ула­дзі­мір­ Тоў­сцік­вы­ра­шае­скла­да­най­арга­ні­за­цы­яй­пра­ сто­ры,­ці­як­сам­тлу­ма­чыць­—­рэ­жы­су­рай­свят­ла.­ Ка­лаж­ны­ме­тад­па­бу­до­вы­па­лат­на­да­па­ма­гае­ад­ на­ча­со­ва­му­су­існа­ван­ню­мі­ну­ла­га­і­сён­няш­ня­га,­ све­ту­ўнут­ра­на­га­і­знеш­ня­га,­ві­зу­алі­за­цыі­дум­кі­­ і­па­чуц­ця. Ула­дзі­мір­Тоў­сцік­—­за­гад­чык­ка­фед­ры­ма­люн­ка­ Ака­дэ­міі­мас­тац­тваў,­аўтар­ма­ну­мен­та­ль­ных­тво­ раў­—­у­па­мяш­кан­ні­га­рад­ской­ра­ту­шы,­у­кан­цэрт­ най­за­ле­«Вер­хні­го­рад»,­у­Па­ла­цы­Не­за­леж­нас­ці,­ Му­зеі­гіс­то­рыі­Вя­лі­кай­Айчын­най­вай­ны,­Мір­скім­ за­мку­і­На­цы­яна­ль­най­біб­лі­ятэ­цы.

Вашым настаўнікам у Беларускай акадэміі мастацтваў быў Натан Воранаў. У чым на той час праходзіў прынцыповы «водападзел» паміж пакаленнямі?

—­Роз­ны­час­—­роз­ныя­і­пад­ыхо­ды­ў­мас­тац­тве.­Во­ра­наў­на­ ле­жыць­да­дру­го­га­па­ка­лен­ня­твор­цаў,­што­па­ча­лі­пра­ца­ваць­ па­сля­ Кас­трыч­ніц­кай­ рэ­ва­лю­цыі.­ На­ко­ль­кі­ я­ па­мя­таю,­ яго­ сям’я­ бы­ла­ інтэ­лі­ген­тная,­ ён­ пра­йшоў­ і­ Ві­цеб­скае­ мас­тац­ кае­ву­чы­ліш­ча,­за­спеў­шы­пе­ра­лом­ныя­мо­ман­ты­ба­ра­ць­бы­з­ «ізма­мі»,­і­ня­прос­тыя­трыц­ца­тыя,­і­вай­ну,­ву­чыў­ся­і­ў­Ака­дэ­міі­ мас­тац­тваў­у­Санкт­Пе­цяр­бур­гу.­Яго­май­стэр­ства­і­пра­фе­сій­ нае­раз­умен­не­жы­ва­пі­су­не­вы­клі­ка­лі­сум­не­ваў.­У­Бе­ла­ру­сі,­ на­прык­лад,­ я­ ве­даю­то­ль­кі­трох­ вы­пус­кні­коў­ вы­клад­чы­ка­ Аляк­сан­дра­ Ась­мёр­кі­на­ —­ Аляк­сан­дра­ Ма­за­лё­ва,­ На­та­на­ Во­ра­на­ва­і­Фё­да­ра­Да­ра­шэ­ві­ча,­гэ­та­тыя,­хто­на­на­шу­гле­бу­ пры­ўно­сіў­да­сяг­нен­ні­пі­цер­скай­шко­лы­жы­ва­пі­су. Я­ву­чыў­ся­ма­люн­ку­ў­Ма­за­лё­ва,­жы­ва­пі­су­ў­Во­ра­на­ва,­да­ іх­—­у­дзя­цін­стве­—­кры­ху­ў­Сяр­гея­Кат­ко­ва­і­Ана­то­ля­Ба­ра­ ноў­ска­га.­Гэ­ты­пе­ра­ход­—­ад­Ба­ра­ноў­ска­га­да­Во­ра­на­ва­—­для­ мя­не­быў­на­ту­ра­ль­ны.­На­прык­лад,­мой­на­стаў­нік­на­пер­шых­ кур­сах­ тэ­атра­ль­на­мас­тац­ка­га­ Іван­ Ахрэм­чык­ на­ нас­ сва­ рыў­ся,­што­мы­«гру­зі­лі»­шмат­фар­бы­на­па­лат­но­і­за­йма­лі­ся­ за­над­та­сме­лым­жы­ва­піс­ным­по­шу­кам,­во­ль­на­ад­чу­ва­лі­ко­ лер.­Во­ра­наў­жа­—­ву­чань­Ась­мёр­кі­на,­прад­стаў­ні­ка­шко­лы­ рус­ка­га­се­за­ніз­му,­—­успры­маў­наш­по­шук­з­раз­умен­нем.­Так­ што­пад­рых­тоў­ку­я­атры­маў­грун­тоў­ную­і­з­пад­ачы­свай­го­ на­стаў­ні­ка­тра­піў­у­твор­чыя­май­стэр­ні­ў­Ба­ку­пры­Ака­дэ­міі­ мас­тац­тваў­СССР,­дзе­пра­ву­чыў­ся­тры­га­ды.­Гэта­бы­ла­ве­ль­мі­ ці­ка­вая­шко­ла:­там­тэй­шыя­мас­та­кі­ву­чы­лі­ся­і­ў­Пі­це­ры,­і­ў­ Мас­кве,­ад­нак­вяр­та­лі­ся­да­до­му,­і­праз­два­тры­га­ды­ад­та­го,­ ча­му­іх­ву­чы­лі,­ні­чо­га­не­за­ста­ва­ла­ся.­Усход­ні­тэм­пе­ра­мент­ пе­ра­мол­ваў­усё. Сён­ня­цяж­ка­ўя­віць,­што­эскі­зы­для­на­шых­спра­ваз­дач­ных­ ра­бот­ у­твор­чых­ май­стэр­нях­ за­цвяр­джа­лі­ся­ на­ прэ­зі­ды­уме­

фота сяргея ждановіча.

Паміж Першай і Другой...

1. І Нацыянальная тэатральная прэмія стала яркім прафесійным святам для ўсіх дзеячаў культуры. Лічу, што праект атрымаўся і мае права на далейшае жыццё. І тыя, хто крытыкаваў, і тыя, хто хваліў, аднадушна заяўляюць: Нацыянальная тэатральная прэмія запатрабавана як гледачамі, так і творчымі калектывамі. Сталічныя і рэгіянальныя, дзяржаўныя і прыватныя тэатры ўдзельнічаюць на роўных умовах, крытэры адбору аднолькавыя. Тут не «раздаюць сланоў», не прытрымліваюцца прынцыпу «ўсім сястрыцам па завушніцы»... У разлік бярэцца толькі прафесійнасць. Статус «Нацыянальная» падкрэслівае: удзел у прэміі — справа гонару, атрымаць узнагароду — вялікая падзея і перамога. Сёлета ўдзел у конкурсным адборы прынялі 39 спектакляў (у мінулым годзе — 27) з 28 тэатраў краіны. Хачу адзначыць, што ў адборачнай камісіі былі не толькі практыкі — рэжысёры, мастакі і музыканты, але і значная колькасць тэатральных крытыкаў, якія глядзяць і аналізуюць спектаклі ўсіх беларускіх тэатраў і маюць больш аб’ектыўны погляд на тэатральную рэчаіснасць. Мы па-ранейшаму не сталі выдзяляць асобную намінацыю для музычных спектакляў, бо ў краіне толькі два музычныя тэатры, але дадалі такія намінацыі, як «Лепшы спектакль тэатра лялек», «Лепшы спектакль для дзяцей» і «Лепшая праца харэографа-пастаноўшчыка». У конкурсе хацелася б бачыць больш прац беларускіх драматургаў (здаецца, сёлета сітуацыя выглядае лепш), хочацца адкрыць новыя імёны і сярод рэжысёраў, і сярод акцёраў. Пасля правядзення прэміі ў гэтым годзе мы ўлічым усе крытычныя заўвагі, разглядзім усе прапановы і пастараемся максімальна рэалізаваць у жыццё тое, што магчыма.

2. Прэмія садзейнічае развіццю тэатральнага мастацтва і папулярызуе яго. Імкненне перамагчы ўплывае на якасць пастановак — калектывы пачынаюць працаваць з мэтай прадставіць сваю работу на конкурсе і рыхтуюцца больш грунтоўна. Статус прэміі дыктуе таксама выбар мовы і тэмы. Тэатры намагаюцца падабраць яркі, цікавы матэрыял і ставяць не лёгкія забаўляльныя спектак лі, разлічаныя на масавага гледача, а глыбокія, сур’ёзныя працы. Прэмія не дазваляе калектывам «закіснуць» у замкнутай прасторы. Падчас конкурсных праглядаў удзельнікі адборачнай камісіі, члены Беларускай тэатральнай акадэміі не толькі ацэньваюць тое, што адбываецца ў іншых тэатрах, але і вучацца — атрымліваюцца своеасаблівыя майстар-класы ўнутры краіны. Прэмія адкрывае новыя імёны. І, канешне ж, гэта яркая тэатральная падзея дае сталічнай публіцы магчымасць убачыць працы тэатраў з рэгіёнаў — а яны вартыя ўвагі самых спакушаных гледачоў.

3. Тэатральнае мастацтва запатрабавана ў гледачоў. Беларускія пастаноўкі прымаюць удзел у міжнародных фестывалях, вылучаюцца на атрыманне разнастайных прэмій і ўзнагарод не толькі ўнутры краіны, але і за яе межамі. Гэта выдатна. Ставяцца нацыянальныя спектак лі, прымеркаваныя да юбілеяў нашых класікаў — Янкі Купалы, Якуба Коласа, Максіма Багдановіча, Уладзіміра Караткевіча. Вялікую ролю ў сучасным мастацкім жыцці адыгрываюць такія маштабныя праекты, як «Тэарт», міжнародныя фестывалі «Панарама», «Белая вежа», «М.аrt кантакт», фэст лялечных тэатраў — спіс можна доўжыць. Яны спрыяюць таму, што ў рэспубліку прыязджаюць замежныя рэжысёры, наладжваюць кантакты з нашымі прафесіяналамі і вучацца адно ў аднаго. Вось толькі як у сталіцы, так і ў рэгіёнах не хапае рэжысёраў. Акрамя таго, адзін галоўны пастаноўшчык у тэатры — гэта добра, але акцёру заўсёды хочацца раскрыць сябе ў нечаканай якасці, змяніць звыклае амплуа. На жаль, новыя імёны з’яўляюцца не так часта, як таго хацелася б. Ёсць цікавая моладзь, але ёй трэба вучыцца. У часы СССР, калі мы жылі ў адной краіне, дзейнічала сістэма стажыровак, і малады чалавек мог паехаць у Маскву, Ленінград, Кіеў, Ташкент. Тэатральная грамадскасць абменьвалася ведамі. Потым мы нейкі час жылі адасоблена, паварыліся ва ўласным саку, і гэта не вельмі добра адбілася на стане сучаснага сцэнічнага мастацтва. Таму мы намагаемся наладзіць сіс тэму рэжысёрскіх стажыровак (пакуль што — у Расіі і краінах блізкага замежжа), а таксама запрашаем замежных майстроў. Зразумела, з часам гэта сістэма ўдасканаліцца, і мы будзем выкарыстоўваць яе магчымасці больш актыўна. А та ленавітых рэжысёраў станем адсочваць літаральна са студэнцкай лаўкі. Зараз разглядаецца пытанне аб стварэнні Цэнтра эксперыментальнай рэжысуры. Спадзяюся, дзякуючы яму мы зможам запаліць новыя «зоркі». У абласцях таксама адчува льны дэфіцыт акцёрскіх кадраў. Не хапае і педагогаў, якія здатны прарасціць зерне прафесіі і дапамагчы чалавеку раскрыцца. Так, праблемы — кадравыя і фінансавыя — былі, ёсць і будуць. Але, калегі, скажам шчыра: сфера культуры заўсёды трымалася на субсідыях і датацыях і, у адрозненне ад шоу-бізнесу, ніколі не была багатай. Людзі, якія ідуць працаваць у тэатр, робяць гэта па прызванні. Таму калі яны прымаюць правілы гульні, то мусяць гуляць па іх да канца. Залатых гор тут не прадбачыцца, але будучыня ў нашага тэатра ёсць — і будучыня нядрэнная.

фота сяргея ждановіча.

УЛА ДЗІМІР КАРАЧЭЎСКІ,

Першы намеснік Міністра культуры Рэспублікі Беларусь

Мода на вееры прыйшла ў Еўропу ў эпоху Адраджэння з Усходу, верагодна з Венецыі, дзе імі карысталіся падчас карнавалаў. Вытанчаны і далікатны выраб хутка заваяваў прызнанне як прыгожы дадатак да параднага ўбору і нават годны дыпламатычны падарунак. Ужо ў XVII–XVIII стагоддзях ён становіцца ўлюбёным аксесуарам жаночага касцюма. Ост-індскія кампаніі прывозілі вееры з Кітая, і яны шанаваліся як экзатычныя і дарагія рэчы. Кожны веер быў непаў торны, і дама падбірала яго ў адпаведнасці з колерам сукенкі і загадамі моды. Веер — заўсёды загадка: у закрытым выглядзе ён нічога не кажа пра сябе, а адкрыты — здзіўляе сваім водарам, рэдкім матэрыялам і вытанчанасцю аздаблення. Асаблівым поспехам карысталіся складныя вееры. У калекцыі Мірскага замка знаходзіцца веер тыпу «brise» — складны, двухбаковы, з пласцінкамі са скразной разьбой, якія заходзяць адна на адну, што стварае лёгкі ветрык-брыз. Веер упрыгожаны пачуццёвымі сцэнамі палацавага гарэмнага жыцця з амурамі і адаліскамі. Пастэльна напісаныя тонкія малюнкі перамяжоўваюцца з залацістымі арабескамі.

САКАВІК 2011 МАСТАЦТВА 13

у майстэрні

авансцэна

СЛАНОВАЯ КОСЦЬ, ТКАНІНА, РАЗМАЛЁЎКА. ЗАХОДНЯЯ ЕЎРОПА. ХVІІІ СТАГОДДЗЕ.

КАСТРЫЧНІК 2012 МАСТАЦТВА 3

5

Нататкі на палях праграмак

ФОТА ПРАДАСТАЎЛЕНА ЛАТВІЙСКАЙ ОПЕРАЙ.

Заўжды запатрабаваная класіка

«Травіята» Джузэпэ Вердзі. Сцэна са спектакля. Латвійская нацыянальная опера.

ТАЦЦЯНА МУШЫНСКАЯ

Ці не самы вялікі інтарэс айчынных меламанаў выклікалі дзве «не нашы» пастаноўкі, паказаныя ў межах форуму. Гэта «Травіята», якую прывезла Латвійская нацыянальная опера, і «Севільскі цырульнік», увасоблены Маскоўскім тэатрам Новая опера імя Яўгена Колабава. Чаму зацікавілі менавіта яны? І таму, што калек тывы надзвычай аўтарытэтныя. І таму, што мы пра іх мала ведаем (апошнім разам оперныя трупы прыязджалі да нас — страшна вымавіць! — у мінулым стагоддзі). І спек так лі досыць свежыя: першы — 2007-га, другі — 2008 года. У дадатак цэласная пастаноўка дае шмат падстаў для роздуму пра оперную рэжысуру, тэндэнцыі яе развіцця.

ФОТА ДЗЯНІСА ГРЫГАРУКА .

РАВІЯТА — геніяльны твор Вердзі, оперны шлягер, даўно «разабраны» на папулярныя арыі і дуэты. Вабілі і інтрыгавалі нават латвійскія афішы. Спектакль паставіў Андрэйс Жагарс, акцёр тэатра і кіно, якога часта запрашаюць у якасці рэжысёра не толькі ў Латвіі, але таксама ў Расію і Еўропу. (Акрамя ўсяго іншага, ён з’яўляецца генеральным дырэктарам Латвійскай оперы.) Дзеянне «Травіяты» Жагарс перанёс з 1-й паловы ХІХ у 50-я гады ХХ стагоддзя. На сцэне не Парыж, а які заўгодна горад, дзе радуюцца жыццю абаяльныя «дамы паўсвету». Такая трактоўка ўспрымаецца натуральна. Мастак Андрыс Фрэйберг прапануе надзвычай стыльнае рашэнне. Сцэнаграфія адзіная на ўсе дзеі. Змяняюцца дэталі, а з імі — сэнс. На пачатку — багата ўбраная гасціная ў асабняку Віялеты, шаўковыя шпалеры, мноства насценных бра, магутная свяцільня. У 2-й дзеі — загарадны дом з садам. У карціне «Баль у Флоры» мы бачым, па сутнасці, стрыптыз-бар. Апошняя карціна — пакой гераіні, але больш бедны, у глыбіні сцэны лесвіца пасля рамонту... Першая дзея, акрамя інтарэсу, выклікала разгубленасць і лёгкі шок. Узнікала шмат пытанняў. Чаму першы дуэт герояў заканчваецца гэткай фрывольнай мізансцэнай на канапцы? Яны так хутка зразумелі памкненні адзін аднаго? Навошта гераіня распранаецца падчас знакамітай арыі («Як дзіўна...»)? У чорнай ніжняй бялізне, бегаючы па сцэне, яна выглядае, мякка кажучы, камічна. А што за вульгарны фінал 1-й дзеі, калі на сцэне з’яўляецца хоць і закаханы, але напаўраспрану ты Альфрэд? Не, наша «Травіята» ў параўнанні з латвійскай надзвычай цнатлівая і ўзвышаная! Наступныя дзеі рэзка змяняюць стаўленне да герояў і сітуацый. Тое, што здавалася пачуццёвым капрызам, прыхамаццю, нечакана аказваецца сапраўдным каханнем — рэдкім па сіле і чысціні. Чым далей, тым больш сімпатый і спачування выклікаюць героі і спевакі, што іх увасабляюць, — жыццярадасная і кранальная Віялета (Санора Вайцэ), шчыры ў любові і рэўнасці Альфрэд (Андрыс Людвігс). Нечаканы Жорж Жэрмон (Самсон Ізюмаў), ёсць у ім рысы змрочнай сілы і, магчыма, некаторай дэманічнасці. Другая палова спек так ля шмат у чым неспадзяваная. Звычайна Флору малююць сяброўкай Віялеты. Гераіня Крысціны Задоўскай — уладальніца мэбляваных пакояў або нават «вясёлай установы», куды

8 МАСТАЦТВА ЛЮТЫ 2011

дыскурс

Міхась Баразна:

чэрвень 2013

w w w.kimpress.by

e-mail: art_mag@tut.by

#06

«Мой клопат творчы»

«Т

«Севільскі цырульнік» Джаакіна Расіні. Ілья Кузьмін (Фігара). Маскоўскі тэатр Новая опера імя Яўгена Колабава.

аlma mater

маладыя людзі зазіраюць, каб пазабаўляцца з даступнымі прыгажунькамі. Таму на сцэне бясконца то здымаюць, то апранаюць спадніцы; з разуменнем справы ўвасабляюць старонкі «Кама-сутры»; па подыуме дэфілююць красуні ў футры, пад якім адны толькі... танюткія стрынгі. Зала падобныя сцэны радасна вітае: маўляў, нарэшце традыцыйная опера наблізілася да рэальнасці! Але раптам усведамляеш: на такім фоне яшчэ больш драматычна, калі не трагедыйна, успрымаюцца і лёс Віялеты, і каханне яе і Альфрэда, якое асуджана грамадствам. Відавочна, што латвійскі дырыжор Нормундс Вайціс і наш аркестр зразумелі адзін аднаго. Вабілі дакладныя і нечаканыя мізансцэны, якія добра стасаваліся з музычнымі тэмамі герояў. Галасы можа і не такія магутныя, да якіх мы прызвычаіліся (зала Латвійскай оперы меншая па памерах, чым наша), але арыгінальныя па тэмбрах: спевакі інтануюць вельмі чыста і дакладна, у іх адчуваецца непаў торны еўрапейскі шарм. Так што знаёмства з Латвійскай нацыянальнай операй аказалася надзвычай яркім. Вядома, хацелася б убачыць яшчэ не адзін іх спектакль. Варты вывучэння і вопыт калектыву, які на працягу больш як 10 гадоў ладзіць кожны сезон Рыжскі оперны фестываль. Што датычыць Маскоўскай Новай оперы імя Яўгена Колабава, дык стаўленне прафесіяналаў да яе асаблівае. Невыпадкова паказ «Севільскага цырульніка» сабраў у зале столькі музычнай грамадскасці — кампазітараў, крытыкаў, студэнтаў. Імя Яўгена Колабава, аднаго з лепшых расійскіх дырыжораў, даўно зрабілася сінонімам высокага і самаадданага служэння музыцы. Новая опера, якую ён стварыў у 1991-м, вылучаецца сярод маскоўскіх музычных тэатраў найперш непаў торным рэпертуарам. Афіша складаецца з малавядомых твораў класікаў і сучаснай інтэрпрэтацыі знаных партытур. Дадам, што тэатр — уладальнік «Залатой маскі», расійскай опернай прэміі «Casta Diva», а больш за дзесяць гадоў таму ён быў прыняты ў Opera Europa — Еўрапейскае опернае таварыства. Але вернемся да «Цырульніка». Успрыманне оперы часта ўскладняецца ўмоўнасцю жанру. Ну не хоча публіка верыць, што закаханыя замест палкіх абдымкаў і пацалункаў спяваюць разгорну тыя дуэты! Правілы гульні павінны кожны раз быць насычаны шчырасцю эмоцый і надзвычайным майстэрствам. Або прачытанне класічнага твора павінна выяўляць у ім тое, што сугучна сучаснасці. «Севільскі цырульнік» ЛЮТЫ 2011 МАСТАЦТВА 9

МАСТАЦТВА красавік 2013

2 МАСТАЦТВА КАСТРЫЧНІК 2010

23

Перыферыйная інтэрвенцыя КРАСАВІК 4’2011

«Дзевяць з паловай» у Цэн тры су час ных мастацтваў

тэма нумара

змест ТЭМА НУМАРА

СЯРОД ГАРАЧАЙ МАГМЫ ГУКАЎ Мінскі міжнародны калядны оперны форум 2

Антаніна Карпілава

МІНСК  ЛОНДАН  МАДРЫД Дэбют Аксаны Волкавай у Вялікім тэатры 6

Ілля Свірын

Таццяна Мушынская

Алеся Белявец

ЗАЎЖДЫ ЗАПАТРАБАВАНАЯ КЛАСІКА Нататкі на палях праграмак 8 МАСКВА  ПЕЦЯРБУРГ  ПАРЫЖ Анастасія Масквіна ў оперы «Вішнёвы сад» 10 АРТЭФАКТЫ

Фёдар Ястраб

12 У АБУДАБІ Прэзентацыя айчыннага жывапісу 12 Святлана Уланоўская НА ХВА ЛІ МЭЙНСТРЫМУ Харэапластыка ў Віцебску 14

Валерый Калтыгін

CІНТЭЗ АГНЮ І ВОЛЬНАГА ПАВЕТРА Пленэрныя эксперыменты на сталічнай выставе 16

Алеся Белявец

Двое з пакалення next Багі фальшывыя і сапраўдныя Акрыленая сонцам Цацкі для Цацы Іерогліфы танца

ДЗЕЙНЫЯ АСОБЫ

ПЭНДЗАЛЬ, ВАРТЫ БРОНЗЫ Раніца Валенція Ваньковіча 17

Людміла Грамыка

ПАД АДХОНАМ БЫЦЦЯ На купалаўскай сцэне паказалі МакДонаха 18

Вольга Брылон

ПАМЯТКА ДЗЁН Шэдэўр Купалы, Лучанка і Мулявіна 20

Валерый Шкаруба

ВІКТАР АСЛЮК. ПРА ЧА ЛАВЕКА І КУЛЬТУРНЫЯ КОДЫ 24 ВЯЧАС ЛАЎ ІНАЗЕМЦАЎ. КАНАТАХОДЗЕЦ БЕЗ СТРАХОЎКІ 28 УЛА ДЗІМІР САВІЧ. АРЫС ТАКРАТЫЧНАЯ ЛІНІЯ ЖЫЦЦЯ 32 ДЫСКУРС

Таццяна Кандраценка

ФОРМА АБО СЭНС? Пра арт-стратэгію і яе адсутнасць 36

Таццяна Арлова

ПЛЁН АПАНТАНАСЦІ Рэспубліканскаму тэатру беларускай драматургіі дваццаць гадоў 40

Алена Лісава

ХАРАКТАРНЫ АРТЫСТ ЯК АПРАЎДАННЕ ЖАНРУ Майстры партрэта 44 ПАРАЛЕЛІ

Ілля Свірын

ТАТА ЛЬНАЯ ПРАСТОРА ТВОРЧАГА ВЭРХА ЛУ Кунстхаўз «Тахелес»: нашы ў Берліне 48

Оперны фэст на Каляды Гэтай падзеі чакалі надзвычай доўга, больш за 20 гадоў. Пра неабходнасць яе разважалі падчас абмеркавання спектакляў, у тэатральных кулуарах, на навуковых канферэнцыях і старонках выданняў, прысвечаных музычнаму мастацтву. У савецкі час у Беларусі ладзіліся ўсесаюзныя фестывалі творчай моладзі тэатраў оперы і балета. У 1987 годзе ў Мінску прайшоў I Усесаюзны фестываль музычных тэатраў, які з’яднаў на сваёй афішы оперную і балетную праграмы. Традыцыя музычна-тэатральных фэстаў адрадзілася ў нашай краіне толькі пры канцы мінулага года. На працягу тыдня айчынныя меламаны жылі падзеямі і ўражаннямі Мінскага міжнароднага опернага форуму. стар. 2–11

КУЛЬТУРНЫ ПЛАСТ

Вольга Бажэнава

КАНЦЭПТЫ ПАМЕЖ ЖА Праблемы актуалізацыі нацыянальнай спадчыны 52 АДБІТКІ ЧАСУ

Уладзімір Парфянок

НА ПРЫВЯЗІ ІМГНЕННЯ Цела 1970-х 56

ХЛЕБ І ПІРОЖНЫЯ Перасоўная экспазіцыя пейзажа 22

Экспазіцыя Алеся Фалея. У цэнтры — інсталяцыя «Успаміны пра апошнюю вайну».

2013.

Андрей Гончаров Дизайн&вёрстка

6

МАСТАЦКІ ДЗЁННІК: ПАДЗЕІ І ТЭНДЭНЦЫІ

АБЛІЧЧА ЧАСУ

фактуру. Нацюрморты Шу тава дазваляюць пераканацца ў каштоўнасці нашага штодзённага жыцця, якое з’яўляецца невычэрпным аб’ектам даследавання, спасціжэння і захаплення.

КУДЫ РУХАЦЦА РЭАЛІСТАМ? У 2007 годзе 36 жывапісцаў сярэдняга пакалення, адэптаў постмадэрніс тычнай трансфармацыі плас тычнай мовы, свой творчы накірунак абазначылі ў групавой экспазіцыі як «Посттрадыцыя». Мо ў процівагу сёлетняя выстава секцыі мела назву «Традыцыі і сучаснасць». Экспанаваліся творы 39 жывапісцаў, якія працуюць у рэчышчы класічных жанраў, рэаліс тычнай традыцыі. Сярод удзельнікаў былі Міхаіл Савіцкі, Барыс Аракчэеў, Май Данцыг, Уладзімір Уродніч, Мікалай Апіёк. Экспазіцыя атрымалася разнастайнай па жанрах. У вялікай зале Палаца мас тацтва былі прадстаўлены сюжэтна-тэматычныя карціны, пейзажы, нацюрморты, партрэты. На жаль,

ПАРАДОКСЫ ЭКСПРЭСІЯНІЗМУ Жывапісныя палотны брэсцкай мастачкі Наталлі Чарнагаловай уразілі сталічных гледачоў незвы-

ТЭАТР НАРЭШЦЕ АДКРЫЎСЯ!

Леанід Дударанка. Мае шляхі. Алей. 2009.

выстава не адказала на галоўнае пытанне: у якім накірунку рухацца прыхільнікам акадэмічнай манеры выяўлення? А ўсё таму, што работы мэтраў, зробленыя некалькі дзесяцігод дзяў назад, выглядалі значна больш яркімі, смелымі і экспрэсіўнымі, чым сучасныя пошукі іх паслядоўнікаў і вучняў...

Гэтай падзеі чакалі даўно, на працягу ўсіх трох гадоў, пакуль ішлі капітальны рамонт і рэканструкцыя Нацыянальнага акадэмічнага Вялікага тэатра оперы і балета Рэспублікі Беларусь. І вось нарэшце абноўлены тэатр зноў прыняў гледачоў! Першы канцэрт, прысвечаны «другому нараджэнню» велічнага будынка на Траецкай гары і прымеркаваны да Міжнароднага дня жанчын, атрымаўся асабліва ўрачыстым. На ім прысутнічаў Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь Аляксандр Лукашэнка. На працягу першага месяца вясны тэатр яшчэ неаднойчы парадаваў меламанаў. Арыгінальны музычны праект, у якім з’ядналіся «Карцінкі з вы-

стаўкі» Мусаргскага, «Тры рускія песні» Рахманінава і «Курскія песні» Свірыдава, прадставілі 14 сакавіка хор і аркестр тэатра. Канцэрт 26-га быў адрасаваны ветэранам тэатра і ягоным будаўнікам. Праграма 27 сакавіка прысвячалася Міжнароднаму дню тэатра. У канцэртах былі выкананы ўрыўкі з добра вядомых публіцы опер і балетаў, а таксама фрагменты з незаслужана забытых твораў. Пераважала класіка — Моцарт і Барадзін, Вердзі і Чайкоўскі, Пучыні і Рахманінаў, Бізэ і Хачатуран. Публіка з вялікай радасцю сустракала на абноўленай сцэне сваіх любімых салістаў. Білеты на ўсе канцэрты карысталіся неверагодным попытам, раскупляліся імгненна — і пры гэтым колькасць жадаючых трапіць у Вялікі тэатр значна перавышала колькасць месцаў у зале.

НАЦЮРМОРТ ЯК ІНСТАЛЯЦЫЯ Віцебскі акварэліст Генадзь Шу таў даўно адмовіўся ад звыклых акадэмічных пастановак з самаварамі, збаночкамі і сухімі кветкамі, яго нацюрморты падобныя да філасофскіх інсталяцый, у якіх закладзены розныя сімвалы і асацыятыўныя пачаткі. Гэта стала адметнасцю персанальнай выставы майстра ў Нацыянальным мастацкім музеі. Раўнавага квадратных палотнаў садзейнічае

Генадзь Шутаў. Нацюрморты. Алей. 2007–2008.

спакойнаму, паглыбленаму сузіранню прадметаў, выхапленых з кантэксту будзённасці. Кветкі для аўтара — алегорыі душэўных хваляванняў, альбомныя фотаздымкі сімвалізуюць сям’ю,

дэкаратыўныя прадметы — творчыя памкненні. Перапляценні сцяблін і лістоў з геаметрычнымі выпукла-ўвагну тымі формамі прадметаў з металу, керамікі, дрэва, шкла ўтвараюць своеасаблівы

4

свет узаемаадносін, ізаляваных ад нашых хуткаплынных жыццёвых патрэб. Для ранніх твораў Генадзя Шу тава характэрна рэалістычная манера адлюстравання, уласцівая беларускай графіцы другой паловы ХХ стагоддзя, дзе вядучую выяўленчую ролю адыгрываў малюнак з натуры. К 1990-м гадам мастак выпрацаваў уласны стыль, звязаны з традыцыямі метафізічнага жывапісу Джані Марандзі, гіперрэалістычнымі пошукамі прыбалтыйскага жывапісу 1970 — 1980-х гадоў. Паветраная прастора, якая ахінае яго нацюрмортна-казачнае асяроддзе, лепіцца з дробных мазкоў, якія змякчаюць контуры, надаюць адлюстраванню імпрэсіяністычную

НЕЧАКАНЫ СЕРГІЕВІЧ Пётра Сергіевіч, які ўвайшоў у гісторыю нашага мастацтва галерэяй партрэтных вобразаў, грунтоўнымі гістарычнымі кампазіцыямі, быў і выдатным манументалістам, аўтарам касцельных роспісаў і абразоў. Намаганнямі даследчыка Арсеня Ліса роспісы былі выяўлены і ідэнтыфікаваны, і сёлета ў Гісторыка-краязнаўчым музеі Смаргоні адбылася выстава эскізаў мастака і фотаздымкаў распісаных ім інтэр’ераў. Экспазіцыю падрыхтавалі суполка «Мастак» і галерэя ДМ фальварка «Добрыя мыслі». Стылістыка роспісаў захоўвае пазнавальную манеру пісьма мастака, неабходнасць следаваць канону спалучаецца з вернасцю натуры, а дакладней — мясцоваму тыпажу (сяляне з ваколіц станавіліся мадэлямі для яго сакральных роспісаў) і антуражу.

Наталля Чарнагалова. Шыкоўны нацюрморт у маім доме з вінаградам. Алей. 2005.

чайнай энергетыкай, экспрэсіяй мазкоў, якія ўтвараюць сапраўдны колеравы хаос у яе карцінах. Адметнасць работ аўтаркі — у нечаканым пераўтварэнні незразумелых на першы погляд узораў у пазнавальныя рэалістычныя пейзажы або нацюрморты. Мастачка выдатна валодае колеравай пластыкай, буянне фарбаў надае яе творам дэкаратыўнасць і дзівосную прыцягальнасць.

нізку сюррэалістычных краявідаў Панявежыса. Такое спалучэнне ў адным праекце твораў традыцыйнай эстэтыкі і эксперыментальнага характару дазваляе наблізіць да гледача здабыткі актуальных мастацкіх тэндэнцый. Алесь Сухадолаў.

СЛОВА І ВОБРАЗ

ЛАЦІНААМЕРЫКАНСКІ ПЛАКАТ Міхаіл Гулін. Нельга гэтага рабіць. Алей. 2009.

У выставе «Графема» (Літаратурны музей Янкі Купалы) прынялі ўдзел Уладзімір Цэслер, Антаніна Слабодчыкава, Міхаіл Гулін, Аляксей Губараў, Руслан Вашкевіч, Сяргей Кірушчанка, Аляксей Лунёў (куратар — Крысціна Сташкевіч). У творах гэтых мастакоў слова «працуе» нароўні з вобразам. Невялікі аб’ём залы, узаемадачыненні з прасторай — рэальнай і ўяўнай, а ў выніку — змястоўны творчы праект, які ставіць пытанні і змушае гледача шукаць на іх адказы.

Плакат — мастацтва тонкае і складанае, яно супрацоўнічае з часам: плакат ствараюць учора, каб экспанаваць сёння, але пры гэтым ён павінен скіроўваць у будучыню. Ледзь-ледзь памылішся ў гэткай часапабудове, і твор назаўсёды застанецца ў сваім учора.

Пётра Сергіевіч. Роспіс касцёла ў Солах.

Янка Рамановіч. Прысвячэнне каню. Алей. 2006.

хваля запатрабаванасці распрацовак дызайнераў, гэтым разам ініцыяваная «зверху». Датуль дызайнераў адносілі да афарміцеляў, іх праца не ацэньвалася належным чынам айчыннай вытворчасцю. Аднак пасля пастановы за даволі кароткі час у БССР была створана адпаведная інфраструктура на прамысловых прадпрыемствах, у навукова-даследчых інстыту тах. Адкрыты міжведамасны Усесаюзны навукова-даследчы інстытут тэхнічнай эстэтыкі. Адным з першых яго філіялаў стаў беларускі. Кіраўніцтва рэспублікі выдзеліла сродкі, і ў Мінску быў узведзены будынак з узмоцненымі перакрыццямі — каб размясціць там спецыяльнае абсталяванне для эрганамічных даследаванняў і экспертных работ па ацэнцы спажывецкіх якасцей прамысловых вырабаў. Бы ла арга ніза ва на доследная вытворчасць для макетна-ма дэльных работ. Вы да ваў ся ча со піс «Техническая эсте тика», у якім друкаваліся рэкамендацыі, як эфектыўна выкарыстоўваць дызайн-дзейнасць на прадпрыемствах. Кафедра прамысловага дызайну Беларускага дзяржаўнага тэатральна-мастацкага інстыту та даволі хутка забяспечыла мясцовую прамысловасць ква ліфікаванымі кадрамі. Плён іхняе пра цы выявіўся вельмі хутка, асабліва ў фарміраван ні асар ты мен ту тавараў і спажывец-

АЛЯКСАНДР ДЛАТОЎСКІ

СПОЎНІЛАСЯ СОРАК ПЯЦЬ ГАДОЎ БЕЛАРУСКАМУ ІНДУСТРЫЯЛЬНАМУ ДЫЗАЙНУ  КАЛІ АДЛІЧВАЦЬ ЧАС ЯГО НАРАДЖЭННЯ АД АДКРЫЦЦЯ БЕЛАРУСКАГА ФІЛІЯЛА УСЕСАЮЗНАГА НАВУКОВАДАСЛЕДЧАГА ІНСТЫТУТА ТЭХНІЧНАЙ ЭСТЭТЫКІ. СОРАК АДЗІН ГОД  КАФЕДРЫ ПРАМЫСЛОВАГА ДЫЗАЙНУ БЕЛАРУСКАЙ ДЗЯРЖАЎНАЙ АКАДЭМІІ МАСТАЦТВАЎ. СОРАК ЧАТЫРЫ ГАДЫ  МОЙ АСАБІСТЫ ШЛЯХ У ПРАФЕСІІ... НЕ СКАЖУ, ШТО Я НЕЗАДАВОЛЕНЫ ГЭТЫМ ШЛЯХАМ. АЛЕ КАЛІ ДУМАЮ АБ ТЫМ, ЯК НАША ГРАМАДСТВА РАСПАРАДЗІЛАСЯ ВЫНІКАМІ ПРАЦЫ ІНДУСТРЫЯЛЬНЫХ ДЫЗАЙНЕРАЎ, ЯК АЦАНІЛА ІХ УНЁСАК У МАТЭРЫЯЛЬНУЮ КУЛЬТУРУ КРАІНЫ, ЯК ЯНО СЁННЯ РАЗУМЕЕ ПРЫЗНАЧЭННЕ ГЭТАЙ ДЗЕЙНАСЦІ, ДЫК РОБІЦЦА СУМНА.

НЕПАПСОВЫ ПРАЕКТ Асноўнай мэтай мастакоў Берасцейшчыны, што зладзілі выставу ў сталічнай галерэі Vilnius, было імкненне прадставіць «непапсовых» творцаў рэгіёна, якія не схіліліся да таннага эпатажу, дэманстратыўна не зважаюць на глядацкія густы. Цяжка акрэсліць агульную канцэпцыю праекта, але можна вызначыць яго стылістыку — гэта сталы авангард. Сентыментальныя кампазіцыі і нацюрморты Аксаны Гайдуковіч, карціны Янкі Рамановіча, якія вылучаюцца этнаграфізмам, сімвалічнасцю і выразнай колеравай гамай, зробленыя з металалому скульптуры Сяргея Сяргейчыка прывабныя сваёй дэкаратыўнай пластыкай. Творы астатніх удзельнікаў выставы значна больш адарваны ад традыцыйнай мастацкай эстэтыкі. У трэшавых, пазбаўленых знарочыстай эстэтызацыі выявах Аляксандра Фалея адчуваюцца жывая энергетыка і імкненне да гранічнай шчырасці. Пейзажы Аляксея Жарало можна ахарактарызаваць як радыкальную форму імпрэсіянізму. Работы Вячаслава Барысоўскага набліжаюцца да абстракцыі. Лявон Мядзведскі, госць з Віцебшчыны, прадставіў

ТРОЙЧЫ НА АДНЫ ГРАБЛІ...

Друкаваны плакат «Дарагі Чэ».

Выстава плаката — з’ява рэдкая, бо, разарваўшы сувязі з асяроддзем, ён робіцца нецікавым шырокаму гледачу. Таму экспазіцыю «Лацінаамерыканская рэвалюцыя», падрыхтаваную Пасольствам Венесуэлы, можна аднесці да мастацкіх сенсацый года. Лацінаамерыканскі рэвалюцыйны плакат — гэта вулічны парушальнік цішыні, хуліган, змагар з цвёрдым сэрцам і магутнай воляй. Разлічаны на дынамічнае існаванне, гэты жанр ахвяраваў вялікімі памерамі. Асноўная частка твораў належыць дакамп’ютэрнай эры і таму чаруе феерверкам забытых рукатворных вынаходніцтваў. Невядомыя аўтары прагнулі пераканаць не толькі веліччу ідэі, але і мастацкай дасканаласцю. Ларыса Міхневіч.

Аляксандр Длатоўскі. Аўтамабільны прычэп-лодка. МАЗ. Праектныя прапановы. Дзеючы ўзор. 1985.

Што б адбылося, калі б з нашай культуры знікла музыка або літаратура? Напэўна, народ адчуў бы сябе непаўнацэнным. А вось з нашага жыцця знік цэлы пласт — матэрыяльная культура, і мы нават не заўважылі гэтага; дакладней, не заўважалі да апошняга часу. Мы ствараем рэчы, але ж адначасова і рэчы ствараюць нас. Круг замыкаецца. Згадаем. Да прыкладу, італьянцы — тэмпераментны, жыццелюбівы народ, адпаведна і іх прадметнае асяроддзе вылучаецца яркасцю, святочнасцю. Немцы больш стрыманыя, прыхільнікі такіх якасцей, як функцыянальнасць і рацыянальнасць. Амерыканцам уласціва скульптурнасць. Японцы з дзяцінства выхаваны на сузіральнасці, сэрцам бачаць душу рэчаў і ствараюць вытанчаныя вырабы. Нашы продкі-ліцвіны ўмелі дасягаць станоўчага выніку сціплымі сродкамі. Іх цікавілі найперш якасць, надзейнасць, даўгавечнасць рэчаў, а пасля ўжо — выразнасць і эстэтычная каштоўнасць. Матэрыяльная культура, як і мова, — неабходны складнік існавання кожнага народа, без якога той паступова знікае. Сёння дызайн — магутны сродак стварэння і змянення рэчаіснасці. Не сам па сабе, а праз уплыў навукова-тэхнічнага

прагрэсу на жыццё чалавека. Дызайн, шчыльна звязаны з інавацыйнымі тэхналогіямі, аптымізуе жыццядзейнасць людзей, падказвае шляхі зберажэння рэсурсаў, эканоміі энергіі і выдаткаў працы. Сёння, калі ўскладняецца вытворчасць, паскараецца рытм жыцця грамадства, ён дапамагае арганізаваць дзейнасць чалавека ў адпаведнасці з яго псіхафізічнымі магчымасцямі і соцыякультурнымі запатрабаваннямі. Але трэба зразумець, што дызайнерскае рашэнне нельга рэалізаваць пасля таго, як канструкцыя ўжо зроблена. Спажывецкая каштоўнасць рэчы фарміруецца падчас распрацоўкі канцэпцыі, стварэння эскізаў, малюнкаў, аб’ёмных мадэлей. Менавіта ў гэты перыяд улічваюцца і прадумваюцца ўсе фактары, якія ўплываюць на тэхналогію, эрганамічныя характарыстыкі і эстэтычную каштоўнасць аб’екта, умовы масавага прамысловага вырабу. У 1962 годзе ЦК КПСС і Савет Міністраў СССР прынялі дырэктыўную пастанову аб паляпшэнні якасці прамысловай прадукцыі і павышэнні яе канкурэнтаздольнасці на сусветных рынках. Так пачалася другая пасля закрыцця ў 1923 годзе Віцебскім губернскім аддзелам рабоча-сялянскай інспекцыі УНОВІСа

у майстэрні артэфакты

вальнікі будуць не супраць, калі праграма цікавая. Але пры чым тут «Ноч музеяў»? З-за банальнай неабходнасці выканання плана наша «Ноч...» патрабуе грошай. Сёлета кошты квіткоў у Мінску вар’іраваліся ад 2 да 45 тысяч беларускіх рублёў. Дзеля справядлівасці адзначым, што часам нават у рамках адной праграмы арганізатары спрабавалі вылучыць таннейшыя пазіцыі. Па меркаванні намесніка дырэктара Мастацкага музея па навуковай працы Надзеі Усавай, платны ўваход патрэбен і як свайго роду фільтр. На жаль, наша публіка не заўсёды ўмее паводзіць сябе ў прыстойным месцы, некаторыя прыходзяць патусавацца, прыносяць піва і застаюцца надоўга — у чаканні шоу. Пры гэтым зусім не цікавяцца ні мастацтвам, ні музеем. Тым часам «правільная» публіка раскупляе квіткі загадзя, за некалькі дзён, і гэта таксама праўда. Як і запрашэнні ў vip-залу, што ўжо зусім незразумела з пункту гледжання дэмакратычнай канцэпцыі імпрэзы. Падобная сітуацыя склалася і ў маскоўскіх музеях. Дзяржаўныя працуюць да 24.00, прыватныя — усю ноч. Мерапрыемства ў асноўным платнае, праўда, са зніжкай да 50%. Дзяржаўны музей выяўленчых мастацтваў імя Пушкіна адкрыў наведвальнікам не ўсе залы: «Dior: пад сцягам мастацтва» ў начным фармаце даступны не быў. Летась гэтак жа была зачынена выстава Пікасо. ТЭНДЭНЦЫІ Фантазію му зейных работнікаў адносна «Ночы...» ніхто не абмяжоўвае. Зыходзячы з досведу мінулых гадоў, можна прасачыць дзве тэндэнцыі: адны ўстановы ў стварэнні сваіх праграм ідуць вольным шляхам далёкіх асацыяцый, іншыя кіруюцца традыцыйным музейным фарматам. Музей-майстэрня Заіра Азгура паспрабавала абодва варыянты. У мінулыя гады гэта былі майстар-класы для дзяцей, паказ дакументальных французскіх фільмаў, выстава прац су часных бе ларускіх скульптараў. Гэтым разам установа прапанавала гасцям рытуальныя афрыканскія песні, танцы і школу ігры на этнічных барабанах. Афрыканская тэма настолькі натхніла наведвальнікаў, што квіткі былі прададзены практычна адразу. Свята пачалося ў дзесяць вечара, пазней былі яшчэ тату і маскі — але апошнія паказы ўбачылі толькі самыя стойкія гледачы. Былі запланаваны і невялікія выставы скульптуры: аўтары Кабіна Ньярка (Гана), Вераніка Гарбылёва і Валянцін Борзды (Беларусь). Але музычных і тэатральных груп было значна больш: афрыканскіх поруч з беларускімі «Нагуалем» і «Хорціцай».

2 МАСТАЦТВА ЛІПЕНЬ 2011

Андрей Гончаров Дизайн&вёрстка

ФОТА АЛЯКСАНДРЫ КАНОНЧАНКА.

АДАПТАЦЫЯ Беларускія музеі ўдзельнічаюць у міжнароднай акцыі з 2004 года. Першымі былі Нацыянальны мастацкі і Музей гісторыі тэатральнай і музычнай культуры. Паступова далучыліся іншыя пляцоўкі — сталічныя і рэгіянальныя, буйныя і невялікія: усе яны распрацоўваюць праграмы, прыцягваюць творчых людзей, адкрываюць незвычайныя экспазіцыі і напаўняюць пазапланавыя гадзіны музыкай, перформансамі, моднымі дэфіле, гістарычнымі рэканструкцыямі... Выдзелены на акцыю час рэдка насамрэч супадае з начным. Нашы музеі працуюць у лепшым выпадку да 24.00. А многія пераносяць імпрэзу на іншыя дні. Зразумела, на гэта ёсць прычыны, і зразумела, што навед-

МАСТАЦТВА | КРАСАВІК 2008

43

31

МАСТАЦТВА МАЙ 2013

Алеся Белявец

«Ноч музеяў» у Мінску і свеце

ЗА ЧЫСЦІНЮ КАНЦЭПЦЫІ Магчыма, яна і не патрэбна, і міжнародная канцэпцыя для нас мала што значыць, але яна існуе. «Ноч музеяў» праводзіцца з 1997 года, а яе ідэя належыць адміністрацыі Берліна. Тады там існавала 200 музеяў з коштам уваходу ад 7 да 20 еўра. Улады вырашылі, што новая акцыя дасць магчымасць далучыцца да мастацтва тым, хто не можа за гэта заплаціць: для наведальнікаў адчынілі дзверы бясплатна, а экскурсіі праходзілі цягам усёй ночы. Ініцыятыва мела такі поспех, што ўжо ў наступным годзе яе падхапілі дваццаць гарадоў Германіі. У 2005-м французы назвалі праект міжнародным, музейна-выставачным і культурна-адукацыйным, прапанавалі праводзіць «Ноч...» штогод, і неўзабаве рашэнне на гэты конт было зацверджана Саветам Еўропы. Па просьбе маскоўскіх і кіеўскіх музеяў быў арганізаваны начны рух аўтобусаў. У Маскве з інтэрваламі ў 10–20 хвілін грамадскі транспарт бясплатна курсіраваў па трох маршрутах. Такім чынам выйграюць і музеі, і госці. А гледачы сапраўды атрымліваюць мастацтва замест сну. Яшчэ адна дэталь. Пры супрацоўніцтве з арт-праектам Google гасцям можна было паказаць 17 музеяў свету ў мультымедыйным фармаце залы.

Аляксандр Длатоўскі. Школьны мікраскоп. Феадасійскі завод аптычнага прыборабудавання.

1980-я гады.

«Мастацтва Афрыкі. Рытмы і рытуалы» ў Мемарыяльным музеі-майстэрні Заіра Азгура.

ЗАМЕСТ СНУ ЛЮБОЎ ГАЎРЫЛЮК

Аляксандр Длатоўскі. Бытавы тэрмаэлектрычны бар. Маладзечанскі завод сілавых паўправадніковых вентыляў. 1980–1981.

Усе распрацоўкі цэнтра выконваліся доследнай вытворчасцю філіяла ў імітацыйных тэхналогіях як дзеючыя ўзоры, па іх вывучаўся попыт на прадукцыю — на выставах і ў гандлі (з абавязковай абаронай аўтарскіх правоў). Адначасова распрацоўваліся і рэкамендацыі для прамысловасці, і галоўнай умовай тут было выкарыстанне мясцовых магчымасцей для вырабу прадукту. Перабудовачныя працэсы адмоўна паўплывалі на вытворчасць, яна пераста ла быць асноўным спажыўцом дызайну. Сёння, калі гавораць пра нізкую канкурэнтаздольнасць нашай прамысловасці, прыводзяць такія аргументы: знос абсталявання, састарэлыя тэхналогіі, недахоп сродкаў на мадэрнізацыю... Але ж чаму так і засталіся на паперы праекты перспектыўных вырабаў, якія былі разлічаны на тагачасны ўзровень тэхналагічных працэсаў? Многія спраектаваныя і не прынятыя да вытворчасці рэчы не страцілі сваёй актуальнасці для спажыўца. Сёння, як і некалькі дзесяцігоддзяў таму, на заводах і ў галіновых інстыту тах дызайнера разглядаюць як дэкаратара канструкцый, аздабляльніка рэчы. Спрэчкі ідуць адно пра тое, на якой стадыі праекта ён мусіць падключыцца да працы. Нават на буйных прадпрыемствах дызайнер далучаецца да працэсу праектавання, калі ўжо позна штосьці мяняць, калі канцэпцыя прадукту ўжо склалася. Ад дызайнера як афарміцеля патрабуюць «добрага» вока, мас тацкіх навыкаў у мадэляванні формы, умення эфектна падаць рэч. Большасць кіраўнікоў прамысловасці не жа даюць прызнаваць за ім права быць вынаходнікам новых уласцівасцей і якасцей прамысловай прадукцыі, рацыяналізатарам функцыянальных працэсаў, праекціроўшчыкам новай матэрыяльнай рэчаіснасці, у якой існуе сучасны чалавек. Па-ранейшаму востра стаяць пытанні абароны аўтар скіх пра воў. На многіх прад прыемствах прафесіі «дызайнер» увогуле няма ў штатным раскладзе. А калі ёсць, дык часта статус яе такі, што дызайнеры знаходзяцца па-за структурай рэальнага праектавання, вытворчасці, збыту прадукцыі. Заснаваная ў 1998 годзе Дзяржаўная прэмія за лепшы дызайн праіснавала нейкі час і была ліквідавана.

5

МАСТАЦТВА | КРАСАВІК 2009

42

«Мастацтва замест сну»... — пад такім аптымістычным дэвізам адбылася гэтым годам «Ноч музеяў» у Мемарыяльным музеі-майстэрні Заіра Азгура. Гэты лозунг можна было б распаўсюдзіць на ўсе мінскія ўстановы, калі не прымаць жаданае за сапраўднае.

кіх комплексаў. Дызайнеры атрымалі нарэшце рэальную магчымасць уплываць на праектаванне рэчаў з самых першых крокаў іх стварэння. Наша дызайнерская школа была прызнана адной з лепшых у СССР, ведалі яе і за яго межамі. У беларускім філіяле Усесаюзнага навукова-даследчага інстыту та тэхнічнай эстэтыкі неўзабаве быў створаны аддзел апераджальнага праектавання тавараў і асартыментных груп. З цягам часу ён пашырыў свае функцыі і стаў творчай праектна-даследчай асновай Каардынацыйнага цэнтра па таварах народнага спажывання пры Мінгарвыканкаме, які ўзначальваў у тыя гады Леанід Анфімаў. У аддзеле працавалі лепшыя выпускнікі тэатральна-мастацкага інстыту та Леў Агіба лаў, Дзмітрый Сурскі, Таццяна Гардашнікава, Раіса Шульман, Сяргей Ярохін, Аляксандр Крывенка, Ала Савелічава і я ў якасці кіраўніка. Якія толькі праекты не прапаноўвалі нашы супрацоўнікі: ад набораў бытавых нажніц, санітарна-гігіенічных комплексаў да канцэпцыі новага матацыкла для Мінскага мотавелазавода, арыгінальнага шматфункцыянальнага прычэпа-лодкі да аўтамабіля для МАЗа, бытавога тэрмаэлектрычнага бара для Маладзечанскага завода сілавых паўправадніковых вентыляў.

А вось Літаратурны музей Янкі Купалы абраў тэму дастаткова распрацаваную, але для сябе, напэўна, новую. Гэта быў «Фестываль беларускай, не зусiм беларускай i зусiм не беларускай рэкламы» з намерам паказаць рэкламу векавой даўнасц. Цікавую (і блізкую профілю ўстановы) ініцыятыву праявіў Літаратурны музей імя Багдановіча. У праграме «120 прызнанняў паэту» павінны былі прагучаць 120 вершаў, 120 песень, госці мусілі станцаваць 120 танцаў (ці станцавалі, ніхто не лічыў)! Не адыходзячы ні на крок ад зместу сваёй працы, Музей сучаснага выяўленчага мастацтва адкрыў на працягу трох гадзін тры выставы (праўда, дзея адбывалася на тры дні пазней «Ночы...»). Па ўсёй краіне можна было азнаёміцца з культурай Японіі, гісторыяй гарадоў і кніг, сувенірамі савецкага часу, экспанатамі прыватных калекцый і графіці. Вось толькі гендарныя ідэі з вызначэннем «міс», пераапрананні, «ажыўленні» карцін у нашых вядучых музеях — Нацыянальным мастацкім і Гістарычным — здаліся мне залішне папулісцкімі. Мала таго, што лепшых і таленавітых зноў шукалі сярод медыйных асобаў, самі тэмы былі другасныя і пазбаўленыя творчага патэнцыялу. Але ахвотнікаў убачыць гэтыя шоу аказалася вельмі шмат — чэргі стаялі нават на вуліцы. Цікава звярнуцца да вынікаў апытання, праведзенага ў 2009 годзе ў Францыі. Так, 54% жадаючых спрычыніцца да «Ночы музеяў» складала моладзь ва ўзросце да 25 гадоў. Той факт, што музей можна наведаць у незвычайны час і ўваход туды ў гэтыя гадзіны бясплатны, аказаўся вырашальным для 34% гледачоў. Імпрэза ўяўляе асаблівую цікавасць для тых, хто не ходзіць у музеі наогул ці наведвае іх рэдка — такіх людзей прыблізна 49%. Прыблізна палова апытаных кажуць, што іх прыцягваюць маляўнічыя шоу і атракцыёны, якія музеі праводзяць, каб залучыць наведвальнікаў. Думаю, што і наша музейная супольнасць павінна прааналізаваць наяўны досвед і адказаць сабе на некалькі пытанняў. Для чаго яны праводзяць імпрэзу? З мэтай далучыць публіку да мастацтва? Прыахвоціць да музея? Ці — узняць людзям настрой, пацешыць? Калі самыя буйныя і добра абсталяваныя музеі вядомыя ўсім без выключэння і проста так заяўляць пра сябе для іх не мае сэнсу, то што іменна варта ім паказваць на сваіх прэстыжных пляцоўках? І як павінны выходзіць з ценю невялікія ўстановы? Ці можна падлічыць выдаткі, «галаўны боль» і дывідэнды ад правядзення «Ночы музеяў»? Падумаць пра гэта трэба, напэўна, менавіта цяпер, пакуль уражанні яшчэ свежыя. І адказы пашукаць, вядома, толькі для сябе — каб ні ў якім разе не зарэгламентаваць і не засушыць метадычнымі рэкамендацыямі пакуль яшчэ вольную «Ноч...». ЛІПЕНЬ 2011 МАСТАЦТВА 3

Ка­лі­б­я­па­ча­ла­пі­саць­гіс­то­рыю­бе­ла­рус­ ка­га­мас­тац­тва,­то­ўвя­ла­б­ад­мыс­ло­вы­тэр­ мін­—­«рас­ко­лі­на».­Лю­дзі,­якія­апы­нуліся­на­ іншым­яе­бе­ра­зе­(у­2000­х),­лі­чаць,­што­да­іх­ тут­«тра­ва­не­рас­ла».­І­ўсё­па­чы­на­юць­спа­ чат­ку­—­з­ну­ля.­Во­ль­га­Са­зы­кі­на­—­з­твор­ цаў,­якія­лу­чаць­аб­одва­бе­ра­гі:­яна­мар­кі­руе­ пэў­ны­ўзро­вень.­Твор­чы­ды­япа­зон­мас­тач­кі­ сап­раў­ды­ўра­жа­ль­ны.­Пра­ца­на­шкло­за­во­ дзе­«Нё­ман»­на­ву­чы­ла­яе­дзей­ні­чаць­і­па­ ды­зай­нер­ску,­і­па­мас­та­коў­ску.­Пры­ехаў­шы­ ў­Мінск,­Са­зы­кі­на­ства­ры­ла­не­ка­ль­кі­ма­ну­ мен­та­ль­ных­ра­бот­(ма­га­зін­«Шкло,­ке­ра­мі­ ка,­фар­фор»,­фі­та­аптэ­ка­ў­Тра­ецкім­прад­ мес­ці,­дзі­ця­чы­сад­у­мік­ра­ра­ёне),­пэў­ны­час­ актыў­на­за­йма­ла­ся­жы­ва­пі­сам­і­гра­фі­кай,­ удзе­ль­ні­ча­ла­ў­андэ­граў­ндных­пра­ектах,­ а­па­сля­і­ў­ле­ген­дар­ных­вы­ста­вах,­та­кіх­як­ «Фор­ма»,­«6+6».­Атры­маў­шы­сты­пен­дыю­ ў­Швей­ца­рыі,­ува­со­бі­ла­«Дзён­нік­ды­хан­ ня…»­(1997),­які­стаў­вы­зна­ча­ль­ным­для­ да­лей­шай­твор­час­ці.­Па­сту­по­ва­мас­тач­ка­ ад­кры­ла­для­ся­бе­па­тэн­цы­ял­пі­сь­ма,­па­пе­ ры.­Пра­цуе­з­пра­рос­лым­зер­нем.­З­кан­цэп­ та­мі­па­мя­ці­і­сле­ду.­Аб’екты­з­па­пе­ры­і­шкла­ па­ра­дак­са­ль­на­пад­обныя­па­між­са­бой:­ у­аб­одвух­вы­пад­ках­да­сле­ду­юцца­адзна­ кі­пры­сут­нас­ці­іншых­сфер­і­ма­тэ­ры­ялаў,­ раз­на­стай­ныя­ўза­ема­дзе­янні.­Урэш­це,­яна­ сцвяр­джае,­што­са­мо­жыц­цё­ёсць­рэ­чы­ва­ для­кан­цэп­ту­аль­на­га­мас­тац­тва. Майстэрню вы атрымалі нядаўна і толькі асвойваеце гэту прастору. У ёй засталося тое-сёе ад мінулага гаспадара. Але ваша прысутнасць таксама адчувальная — праз размяшчэнне прадметаў, праз творы...

Мас так як тонкі інструмент Во­ль­га­Са­зы­кі­на­­ пра­кры­ні­цы­аўтар­скай­сут­нас­ці,­­ сля­ды­і­шыф­ры

фота сяргея ждановіча.

ВЫСТАВЫ

КРОПКІ НАД «І» | ПРАМЫСЛОВАЕ ПРАЕКТАВАННЕ

—­Тэ­ма­«мас­так­і­май­стэр­ня»­ве­ль­мі­глы­бо­кая:­фор­ма­ў­фор­ме­ ў­фор­ме.­Пэў­ная­аб­алон­ка,­ад­на­з­аб­ало­нак,­якую­мае­твор­чы­ ча­ла­век.­Не­йкі­слой,­што­мас­та­ка­па­кры­вае,­дзе­збі­ра­ецца­яго­ аку­му­ля­ва­ная­жыц­цё­вая­энер­гія,­якая­па­сля­«пра­рас­тае»­зя­ лё­най­тра­вой­(як­у­кан­цэп­цыі­ад­на­го­май­го­пра­екта).­Я­маю­ на­ўва­зе­та­кі­асаб­лі­вы­твор­чы­ма­тэ­ры­ял.­У­вы­ні­ку­пад­обных­ ла­ба­ра­тор­ных­дос­ле­даў­у­мя­не­не­шта­атрым­лі­ва­ецца...­Мая­ ла­ба­ра­то­рыя­па­ўсюль.­Я­ся­бе­па­пра­ка­ла,­што­ў­жы­лой­пра­сто­ ры­ў­мя­не­ня­ма­па­ра­дку.­А­па­сля­пе­ра­ка­на­ла­ся,­што­на­ват­у­ ма­іх­сяб­роў­мас­та­коў­за­мя­жой,­дзе­лёг­ка­да­маг­чы­ся­чыс­тых­ інтэр’ераў,­вон­ка­ва­га­па­ра­дку­так­са­ма­не­на­зі­ра­ецца.­Са­ша­ Ро­дзін­—­яркі­пры­клад­гэ­та­га:­у­яго­про­ста­«ку­ль­тур­ныя­слаі»­ ў­май­стэр­ні.­Сён­ня­я­ста­ла­лю­біць­гэ­ту­ры­су­ў­са­бе.­Не­жа­даю­ ні­яка­га­фар­ма­ль­на­га­мі­ні­ма­ліз­му,­та­му­што­для­твор­ча­га­ча­ ла­ве­ка­ўсё­—­ла­ба­ра­то­рыя.­На­ват­кух­ня,­бо­і­ў­ежы­ён­за­ўсё­ды­ вы­ка­рыс­тоў­вае­ма­су­спе­цы­фіч­ных­інгрэ­ды­ентаў­і­іх­спа­лу­ чэн­няў.­Воп­рат­ка­ня­се­вя­лі­кі­па­тэн­цы­ял:­мас­та­кі,­як­пра­ві­ла,­ пры­дум­ва­юць­са­бе­ўні­ка­ль­ны­стыль.­Не­кал­гот­кі­са­шпі­ль­ка­мі­ но­сяць,­а­трох­сла­ёвыя,­шмат­сла­ёвыя­адзе­жы­ны­—­ад­ну­зняў,­ не­чым­іншым­за­мя­ніў.­Тое­на­ша­мо­да­—­і­гэ­та­на­тэ­му­«ма­ёй­ май­стэр­ні»,­ што­ і­ з’яўля­ецца­тым­ са­мым­ гу­му­сам,­ на­ якім­

7

Диплом I степени Республиканского конкурса «Искусство книги» в номинации «Лучшее издание по изобразительному искусству». 2008 Adobe InDesign

Э

Н

А

Г

Р

А

Ф

І

Я

БАРЫС ГЕРЛАВАН

Ц

Минск, «Культура и искусство». 2008

Шчодра адораны ад прыроды, Барыс Герлаван чуйна адгукаецца на эстэтычныя запатрабаванні часу. Інтуітыўная здатнасць мастака асэнсоўваць і фарміраваць сцэнаграфічны вобраз эпохі зрабілася асновай для стварэння нема лой колькасці тэатральных сусветаў. Распрацаваныя і сцэнічна ўвасобленыя ідэі Барыса Герлавана ўражваюць і захапляюць публіку амаль паўстагоддзя. Немагчыма назваць іншага сцэнографа ў Беларусі, хто б так ярка і ўдзячна раскрываўся насустрач творчасці.

С

Борис Герлован. Сценография

БАРЫС ГЕРЛАВАН

Альбомы

БАРЫС ГЕРЛАВАН • СЦЭНАГРАФІЯ

ature, responded ges of time. conceive ecame the basis theatre worlds. nd implemented e have captivated half a century.

Мінск «Культура і мастацтва» 2008

2

3

Бура

Ваўкі і авечкі

Макет дэкарацыі.

Ва лерый Раеўскі і Барыс Герлаван зноў звяртаюцца да драматургіі Аляксандра Астроўскага ў Гомельскім абласным драматычным тэатры. На гэты раз трансфармацыям сцэнаграфічным адпавядае трансфармацыя вядомага твора ў часе. Тэма багатых і бедных, спадкаемцаў і жадаючых уда ла размясціць не капітал, а сябе побач з грашыма, — для многіх зрабілася актуальнай. Набыла і асаблівы сэнс, і адкрыты драматызм. Таму ствара льнікі спек так ля ў гомельскім тэатры сур’ёзна паставіліся да грашовых і мара льных катак лізмаў мінулага і сучаснага жыцця. Барыс Герлаван стварае на сцэне ўмоўны вобразны асяродак, які дапасоўваецца да любога часу. І мае адносіны хутчэй да канкрэтных людзей, чым да канкрэтнай эпохі. Сцэнічная прастора дэкарыравана паваротнымі стаўкамі ру жова-вохрыстага колеру. З іх нібы вырастаюць незвычайнага хараства расліны з дзівоснымі га лінкамі і лісцем. Іх ажурным узорам вонкава адпавядаюць кандэлябры са свечкамі, якія на тонкіх тросіках спускаюцца са столі. Дэкарацыйныя элементы кампазіцыйна арганізоўваюць прастору, якая застаецца свабоднай, адкрытай і ў той жа час прыдатнай для канкрэтнага месца дзеяння, адпавядаючага тэксту. Варта толькі паіншаму павярнуць стаўкі, і перад гледачамі — іншы асяродак. Адпаведна абставінам, часу, месцу зна ходжання герояў. Афармленне надзвычай мабільнае, лёгкае, функцыяна льнае. Змяняюцца самыя га лоўныя побытавыя рэчы: столік, крэсла, канапка. Герлаван зноў выкарыстоўвае бліскучую чорную пад логу, падзеленую на квадраты. Па-за дэкарацыямі выява Ісуса Хрыста. Павод ле драматурга, дзеянне п’есы распачынаецца ў царкве.

Эскіз дэкарацыі.

Час, ка лі тэатр звярнуўся да твора Уільяма Шэкспіра, быў надзвычай плённы для Барыса Герлавана. Канцэптуальныя, ма ляўнічыя, са змястоўнымі дэталямі дэкарацыі станавіліся асацыятыўным стрыжнем многіх пастановак. Яны за хаплялі і прыцягва лі ўвагу, стымулява лі развіццё дзеяння і вызнача лі зместавыя акцэнты. Ка лі расхіна лася заслона і воку гледача адкрываўся плён мастакоўскай працы, адбываўся своеасаблівы сцэнаграфічны выбух. Абраная Ва лерыем Раеўскім для пастаноўкі фантастычная драма ніколі не значылася сярод твораў, да якіх тэатры звяртаюцца найчасцей. Адпаведна, «Бура» не была абцяжарана і разнастайнымі трактоўкамі. Але яе жанравая арыгіна льнасць, казачны свет, напоўнены сімва ламі і міфа лагічнымі элементамі, рэальнае і фантастычнае, увасабленні зла і дабра, прытулак ценяў і ду хаў, па лёты ў сне, космасе і наяве — ўсё гэта ста лася для сцэнографа жаданай творчай «спа жывай». У «Буры» Купа лаўскага тэатра казачнае мела ўсе прыкметы існуючага, рэальнага, толькі за межамі зямлі. Космас, які часта прысутнічае ў сцэнаграфічных пабудовах Герлавана асацыятыўна, набыў матэрыяльнае ўвасабленне. Карціна паўстава ла фантастычнай, таму што не існава ла ў прыродзе. І адначасова — рэальнай, бо ўзніка ла перад нашымі

«Ваўкі і авечкі» Аляксандра Астроўскага. Макет дэкарацыі. 2008.

110 126

Андрей Гончаров Дизайн&вёрстка

111 127

46

вачыма. Зямля разам з іншымі планетамі плава ла ў бясконцай чорнай прасторы. Чу жая планета ў вулканічных вывяржэннях дымілася пад нагамі герояў. Пяць сцэнічных заднікаў — чорны, белы, зялёны, сіні і чырвоны — мянялі колер на вачах у гледачоў. Пасярэдзіне падмосткаў на спецыяльным конусе мацаваўся ру хомы дзевяціметровы круг. Ён лёгка ператвараўся то ў прыўзняты нос карабля, то ў невядомую планету, па якой асцярожна ступа лі героі спектак ля. Усё наўкол пастаянна мянялася. (Пад сцэнай зна ходзіліся тры тэхнічныя ўстаноўкі, якія па-рознаму ігра лі плоскасцю.) Эфект ад трансфармацыі дэкарацый шматкроць узмацняўся святлом, гульнёй колерамі. У спектак лі ўпершыню быў выкарыстаны лазер. На фоне чорнага задніка «проста ў паветры» лунаў дух Арыель. Кампазіцыйна мізансцэны больш імкнуліся да цэнтра падмосткаў. Узнікаў відочны кантраст паміж кволымі, за лежнымі ад міфічных сіл людзьмі і бязмежнай касмічнай прасторай. Тым больш значнай і магутнай уяўлялася перамога ча лавечага розуму над увасабленнем сусветнага зла.

«Бура» Уільяма Шэкспіра. Сцэны са спектакля. 1986.

47

8

Эскізы касцюмаў

Зацюканы апостал

Сцэна са спектакля.

Многія лічаць, што ў сучасным тэатры асноўная вобразная і відовішчная прастора распрацоўваецца мастаком. Тэатр мастака Барыса Герлавана гэтае меркаванне ў поўнай меры пацвярджае. Але ягоныя сцэнаграфічныя сусветы аздоблены не толькі дэкарацыямі. Не менш важную ролю ў іх адыгрывае сцэнічны касцюм. Прынамсі, Барыс Герлаван не перастае паўтараць, што касцюмы для сваіх спектакляў абавязкова павінен ствараць сам. Яны — частка дэкарацый, з дапамогай якой можна размяркоўваць акцэнты, ру хаць дзею, акрэсліваць змену эпізодаў. Іх фак тура, тканіна, сілуэт і змены колеру пры розным асвятленні — здатныя выконваць тыя ж функцыі, што і сцэнаграфія. Касцюмы, распрацаваныя Барысам Герлаванам, натура льна ўва ходзяць у эмацыйную плынь спек так ля. Яны актыўна ўздзейнічаюць на гледачоў, фарміруюць іх адносіны да таго або іншага персана жа. Гэта, безумоўна, актыўная частка пастаноўкі, здатная падкрэсліць стан і харак тар героя. Гістарычныя касцюмы Барыса Герлавана — спрэс бясконцыя «фантазіі на тэму»... Мастаку больш даспадобы выразная стылізацыя з гульнёй выяўленых дэта ляў, чым літара льнае ўзнаўленне адзення мінулых эпох. Па-першае, тое не заўсёды магчыма, па-другое, на думку Герлавана, не заўсёды і патрэбна. Га лоўнае, каб вонкавае аблічча персана жаў было падтрымана ўсімі элементамі спек так ля. Тут важныя абагульненыя рысы эпох, асяродка, сацыяльная тыпа жнасць, нацыяна льныя традыцыі, выразнасць абранай фак туры. Белае даматканае адзенне, штаны, кашулі, спадніцы ў спек так лях па творах беларускай драматургіі — для мастака ўвасабленне чысціні нацыі, сапраўднае, а не бутафорскае хараство.

116

П’еса Андрэя Макаёнка, датаваная 1969 годам, мела гучны поспех. На пачатку сямідзесятых хва ляй пракацілася па беларускіх тэатрах і набыла класічнае ўвасабленне на купа лаўскіх падмостках. З таго часу сцэнічныя ка лек тывы да яе амаль не звярта ліся. На пачатку новага тысячагоддзя цікавасць да «Зацюканага апоста ла» ўзнік ла зноў. Ва лерый Раеўскі і Барыс Герлаван увасобілі твор на сцэне Гомельскага абласнога тэатра. Яны паставілі спек такль пра складанасць ча лавечых узаемаадносін, пра зайздрасць і крывадушнасць, пра вымушаны фа льш і пра людзей, якія не могуць яго трываць. Распрацоўваючы сцэнаграфію да спек так ля купа лаўцаў у 1971 годзе, Барыс Герлаван відавочна кіраваўся рэмаркай самога Андрэя Макаёнка, дзе пазначана: «Вялікі пакой. Тут усяго багата, як на нашай планеце. Але найбольш уражвае, выклікае пачуццё, нібы ў храме, нібы ў свяцілішчы, — на ўсю сцяну суцэльны кніжны стэлаж, напакаваны рознымі-рознымі кнігамі». Больш як праз трыццаць гадоў, шукаючы сцэнаграфічны вобраз да спек так ля гомельскага тэатра, Герлаван узводзіць кнігу як мастацкі артэфакт

117

Лес

94

Ажаніцца — не журыцца

у абса лют. Само значэнне месца, якое яна займае ў жыцці ча лавека, з цягам часу змянілася. Кніга не проста амаль знік ла з хатніх інтэр’ераў, якія раней ўпрыгожва ла, — пераста ла быць дэфіцытам, зрабілася даступнай і масавай. Цудоўна ўсведамляючы гэта, мастак ідзе ад процілеглага. Цэнтра льнае месца на падмостках займаюць гіганцкія макеты кніг, велізарным стосам пакладзеныя адзін на другі. Зверху да іх да лучана драўлянае распяцце (прысутнасць яго на сцэне замоўлена драматургам: «Здаецца, Хрыстос вось-вось цяжка ўздыхне»). Ад кніг да ка ласнікоў — уверх — цягнуцца вяровачныя канаты; ад ка ласнікоў уніз — спартыўныя кольцы. Усё разам — нібы іранічнае ўвасабленне сацыялістычнага міфа пра гарманічна развітога ча лавека. На фоне гэтага і разгортваюцца драматычныя падзеі п’есы Андрэя Макаёнка.

«Зацюканы апостал» Андрэя Макаёнка. Макет дэкарацыі. 2006.

95

«Ажаніцца — не журыцца» братоў Далецкіх, Міхася Чарота. Сцэна са спектакля. 1979.

Сцэны са спектакля.

У кожнай інтэрпрэтацыі класікі абавязкова прысутнічае зместавы і эстэтычны код новага часу. Ён шчыльна судакранаецца з асобай пастаноўшчыка. Сцэнографа ж — асабліва. Тым не менш, за лішняе бытапісанне і праўдападабенства ўласціва пастаноўкам п’ес Аляксандра Астроўскага ўжо другое стагоддзе. Ад устойлівых тэатра льных штампаў менавіта ягоная драматургія вызва ляецца з цяжкасцю. Зрэшты, складана ўявіць сабе ўмоўную і абстрак тную, напоўненую вытанчанымі сімва ламі і змястоўнымі метафарамі сцэнаграфію Герлавана ўладкаванай на ўтульных крэслах побытавых павільёнаў. Ён упарта імкнецца выйсці за межы памяшкання. Нават ка лі і застаецца ўнутры дома, дык узводзіць там дзівосныя сусветы. Рэжысёр Аўгуст Мілаванаў у «Лесе» Астроўскага зна ходзіць сугучнасць з чэхаўскім «Вішнёвым садам». Мастак па-свойму развівае гэтую ідэю, гранічна на ёй засяроджваецца. Натура льна, што ка лі Барыс Герлаван працаваў над дэкарацыямі да спек так ля «Лес», менавіта «лес» даў штуршок і развіццё сцэнаграфічнаму вобразу. Умоўны лес, у якім разгортваецца гісторыя ка хання багатай памешчыцы Гурмыжскай і ма ладога гімназіста Буланава, — з ссечанымі верша лінамі. Лес хварэе, лес высякаюць і прадаюць за грошы. Для мастака ўсё ў знойдзеным вобразе вельмі ёмістае і змястоўнае. Шэра-ізумрудная прастора сцэны (колеравы эфект узмацняецца празрыстай суперзаслонай) цалкам запоўнена абрысамі дрэў. Раптоўна з’яўляюцца пні, на нашых вачах з пнёў вырастаюць дрэвы. Выразны, ру хомы, празрысты асяродак лёгка трансфармуецца. Стол, крэслы, канапа абвіты ўзорным пляценнем макрамэ з выявамі фантастычных кветак. Скрозь ажурныя дрэвы можна прайсці. Гульня святла ў аху танай смугой прасторы стварае незвычайны маляўнічы эфект. Думка, што хараство гіне і прадаецца за грошы, выклікае адчуванне смутку і жа лю.

Спек такль, з безумоўным густам пастаўлены Барысам Уторавым павод ле класічных беларускіх вадэвіляў «Міхалка» братоў Да лецкіх і «Мікітаў лапаць» Міхася Чарота, іскрыўся гумарам, быў прасякнуты надзвычайнай лёгкасцю і добрым настроем. У рэпертуары Купа лаўскага тэатра гэтая камедыя займа ла асаблівае месца. Акцёры з аса лодай імправізава лі, трапляючы ў яркую плынь народных жартаў і гумару. Ма ляўнічы, не абцяжараны сур’ёзнымі праблемамі свет, атмасферу радасці і гумару ствара лі і светлыя ўзоры дэкарацый. Здава лася, на сцэне ўсё напоўнена асаблівым, выяўленым гармонам ка хання. Аснову афармлення спек так ля склада ла ажурная фак тура пляцення, а менавіта — фактура плеценых лапцей. Зроблены з ка ляровых сту жак (жоў тых, блакітных, вохрыстых) заднік быў з разрэзанымі ўнізе па лоскамі, праз якія акцёры ў сплеценым з белых сту жак адзенні траплялі на сцэну. Вялізнае, ледзь не да столі, пудзіла ў цэнтры пляцоўкі нібы ўвасабляла іранічны стрыжань камедыі. На ім — каромысел замест плеч з накінутай плеценай мешкавінай, гаршчок з га лубіным гняздом замест галавы. У га лубоў — надзвычай «пародзістыя» белыя хвасты. Функцыю ўласна дэкарацый выконва лі: ка лёсы з восямі без колаў, граблі, якія зуб’ем злуча ліся ў пляцень; разьба на вокнах, якая выдава ла багатых, і са лома на да ху — адзнака бедных. Вокны, быццам лунаючы ў паветры, трыма ліся на вазонах з кветкамі. Яркія выбітныя дэта лі цягам дзеі змяняліся, з’яўляліся новыя і абавязкова выкліка лі ўсмешку, памна жа лі добры настрой гледачоў. Стылізаваныя нацыяна льныя касцюмы герояў завярша лі агульную пярэстую і вясёлую карціну: многіх моцна ўражва лі андаракі, камізэлькі і жаночыя спадніцы вышэй ка леняў.

«Лес» Аляксандра Астроўскага. Эскіз дэкарацыі. 1994.

64

Андрей Гончаров Дизайн&вёрстка

65

122 28

123 29

9

Николай Селещук Альбом-каталог произведений мемориальной выставки «Дорога домой» Минск, «Культура и искусство». 2008

²|°´±¦ ·«±Å¾½¹° ¼­¯ ªª¢ ¡ ¡«©°

Диплом I степени Республиканского конкурса «Искусство книги» в номинации «Лучшее издание по изобразительному искусству». 2008 ¤ ÂÆ Ã¸ ©½ Ã×Ð ÏË Ž ¼¸ ¾ÓÜ ¼¸ Ç× Î ¼¿½ É× Î »Æ¼ ¼¿× ¥½ ܹ¸ ÏÓÜ Éº¸Ö Ç½È ÐËÖ Ö¹ ýÁ ÅËÖ ºÓ Éʸ ÜÂË ×Â¸× ¸¼ ÂÈÓ Ã¸ É× Ü ¥¸ ÎÓ ×Ÿ ÃÔ ÅÓÄ Ä¸É Ê¸Î Â Ä ÄË ¿½ Ǹ É Ã× ×»Æ ¿¸ ÜÏ¸É Å¸Á ÉÄ½È Î Ü Ê¸ Ã Ü »Æ ¼¿½ ¥½ Ÿ¼ ÈË Â¸ º¸Ü Å ºÆ¼ ÅÓ Â¸ ʸ ÃÆ» « »Æ ¼¿½ ¿ Ä¸É Ê¸Î Â Í ÄË ¿½ ×Ü ÈÕ ÉÇ˹ à  ÇÈÓ º¸Ê ÅÓÍ Â¸ ý ÎÓÁ ¹Ó à ɸ¹ ȸ ÅÓ »È¸ Ì Ï ÅÓ× ¾Ó º¸ Ç É ÅÓ× ÊºÆ ÈÓ »Õ ʸ »¸ Π¸ º¸ »¸ ×ȸ »¸ Ž ¸¼Å¸¿ Å¸Ï Å¸ »¸ ÐÄ¸Ê »È¸Å Ÿ »¸ ĸÁ ÉÊȸ Ü ¥¸ ÎÓ ×ŸÃÔ ÅÓÄ Ä¸É Ê¸Î Â Ä ÄË ¿½ ¸¼ ¹Ó ø É× ºÓ Éʸܸ ÇÈÓ Éº½ ϸ Å¸× Ð¸É Î ¼¿½ É× Î »Æ¼ ¼¿Ö ¤ ÂÆ ÃÓ ©½ ýРÏË Â¸

.JLPMB 4JFMJBTDIVL IBE OPU MJWFE VQ UP IJT GJGUJFUI CJSUIEBZ )F IBE OPU TFFO IJT GJSTU BOOJWFSTBSZ FYIJCJUJPO XIJDI PQFOFE BU UIF /BUJPOBM "SU .VTFVN BGUFS IJT QSFNBUVSF EFBUI JO *UBMZ JO )F IBE OPU IBE B TJOHMF DBUBMPHVF QVCMJTIFE *O HSBQIJD BOE QBJOUFE XPSLT PG UIJT JOUFSFTUJOH CSJMMJBOU WFSTBUJMF BOE NBOZ GBDFUFE NBTUFS XFSF BNBTTFE GSPN UIF 3FQVCMJDpT BSU NVTFVNT BOE QSJWBUF DPMMFDUJPOT UP CF EJTQMBZFE BU UIF /BUJPOBM "SU .VTFVN JO UIF FYIJCJUJPO EFEJDBUFE UP .JLPMB 4JFMJB TDIVLpT TJYUJFUI CJSUIEBZ BOOJWFSTBSZ 5IF PVUDPNF JT UIJT )PNFDPNJOH BMCVN DBUBMPHVF *U JT CFMJFWFE UIBU UJNF DPN NFNPSBUFT 0G DPVSTF JU JT USVF JG XF PVS TFMWFT EP OPU GPSHFU UIF BSUJTU * GFFM UIBU CFGPSF JU JT UPP MBUF XF IBWF QBJE USJCVUF UP B GSJFOE BOE KVTU B NBO PG UBMFOU BOE OPX XF DBO GFFM SFMJFWFE BU IFBSU GPS XF IBWF GVMGJMMFE PVS EVUZ UPXBSET .JLPMB 4JFMJBTDIVL

Adobe InDesign ¸ ºÆ ȸÎÔ ÐÊÆ Ï¸É Ëº½ ¸ º½Ï º¸½ Õ Ê¸ É¸Ç È¸Ü ¼Ó ʸ ¸ à Ž ÊÆÃÔ Â Ï¸É ¸Ã½ ÄÓ É¸ Ä Å½ ¿¸ ¹Ó º¸ ½ÄÉ× Çȸ Ä¸É Ê¸ ¸ ¤Ó ɺƽϸÉƺ¸ É͸Ä×ÅËà É× Â¸¹ ¸¼ ¼¸ÎÔ ¼¸ Å ÅË É×¹ ÈË ÇÈÆ Éʸ ʸ ý Ÿ º ʸ ÄË Ï¸ ø º½ ÂË Â¸¹ ¸¼ ÏËÎÔ Å¸ ÈÕРν ¼Ë Ð ÕÜ ÅËÖ Ç¸ à » ÂË ¿¸ ºÓ ¸ Ÿ ÅÓ Ç½ ȸ¼ ¤ ÂÆ Ã¸Ä ©½ ýРÏË ÂÆÄ ¸¹ ¸º× ¿¸Â

· ÎÒ Ä¼Ä Ä¼ ¦· Â·É ÄÅ ·Â¼À ©¸ ¿¹Æ ÈË ½ ø ÈËÉ Â¸ »¸ ɸ Ö¿¸ Ä¸É Ê¸ ÂÆÜ #FMPOHJOH 0JM PO DBOWBT #FMBSVTJBO "SUJTUT 6OJPO $PMMFDUJPO ×

© ª ®¯º­®¯ §°¨¹¯°­¸ ­º®¬° ¨ § ¢¨ ­°®¹ ª ³¸¼ª ¨¹ª¸ © ®¯ ³§ ©°¤¢¦ ­º®¬° ¨ § ¢¨ ­°®¹ ­ © ¡®§ ¢ q¼¡ª ªª¢ ¢¨ ­°®§ ® »¤ © ®¯ §«~

ÉÅ˽ ¿¸ÊƽÅÓ Ç¸¿¸Ï¸É¸ºÓ ɺ½Ê ¤Å½ ŽÇÈÓ½ÄÅ¸× É¸Ä¸ÜÇÕÜŽŸÉÎÔ Ä¸ÉʸÂÆÜ ÇÈÕÊÕÅ¿ × Å¸ ĸŸÇÆÃÔŸ½ º¸ÃƼ¸ÅŽ ÉΠŸÁ ¸¼Å¸ÉʸÁÅÓ× ÉËÄÅÓ× Ç¸ÉÊ¸È¸Ã Ä ÉÊÓÏÅ¸× ¼ÓÅ¸Ä Â¸ ÉʸÈÕϸ»¸ ÜÉ ¿Å¸ÁÉʺ¸ ¸Éʸ½Îθ ¸É¸¼¸Â Ž¿¸¼¸ºÆýŸÉΠȸÉϸȸº¸ÅÅ× · ÐËÂ¸Ö Ä˼ȸÉÎÔ Çȸ ÉŸº¸ÅŽ ×ÂÆÁ Ǹ¼¸¿È¸º¸Ü »¸ÈÄÆÅ Ö ºÓɸ¸ÈƼŸÁ ºÓÉƸĸȸÃÔŸÁ ¼ËÍÆÜŸÉΠȸÉÂÆÐÅËÖ Â¸¿¸ÏÅËÖ Âȸ ÅË º×à ¸Á ÇÈÓÎ×»¸ÃÔŸÁ É ÃÓ ÐÊÆÉÔÎ ¸¼ º×¼¿ÔĸÈɸÁ ʸ¹Ã ÎÓ ÄÅƾ¸ÅÅ× ¸¼ ×ÂÆÁ ¸¼ÂÈÓº¸ÖÎθ ¼¿º½ÈÓ ºÆÂÅÓ º¸ Üɽ Å×¹ ÉÓ × ¹¸ÏË Ü »ÕÊÓÄ É͸º¸ÅËÖ Å½¿ºÓϸÁÅËÖ ÄÆÎ Õʸ Î˼ÆÜŸ½ ¸¼ÂÈÓÎÎ Ä˼ȸÉÎÔ ¾ÓÎÎ× ×Â¸× Å¸Ä Å½¸¹ÍƼŸ

ÃÔ¹ÆÄ Â¸Ê¸ÃÆ» ʺÆÈ¸Ü Ä½Ä¸ÈÓ×ÃÔŸÁ ºÓÉʸÜ ×ÈʸÅŽ ¼¸¼ÆÄË $BUBMPHVF "MCVN PG .JLPMB 4JFMJBTDIVLpT .FNPSJBM &YIJCJUJPO )PNFDPNJOH

© ª$§ §°¨¹¯°­ © ®¯ ³¯

Андрей Гончаров Дизайн&вёрстка

10

£ {

¦·ÇÉ ÇÔÉ ¨Á· ÇÒ ÄÒ ÂÕÈ É Ç· ÍÒÖ Á¹· ÇÔÂÓ §ÈÓ º¸Ê ÅÓ ¿¹ÆÈ 4LBSZOBoT 1PSUSBJU *MMVTUSBUJPO 8BUFSDPMPVS 1SJWBUF DPMMFDUJPO × ¡· Ä¼Í Ì

u

¬½ÍÏ ÍÚÏ ®Ç½ ÍØ ÊØ ÈÛÎ Ïͽ ÓØÜ Ç¿½ ÍÚÈÙ §½ ÊÂÓ Ò ¤ ÈÛÎ Ïͽ ÓØÆ Á½ ľËÍ Ê Ç½ ¾Â Ƚ ÍÐÎ Ç Ò Ê½ ÍËÁ ÊØÒ Ç½ Ä½Ç ½ Ó٠ǽ Á½Í Ç¿½ ÍÚÈÙ ÏÐÕ ÌÜ ÍË ÈÛÎ Ïͽ ÓØÜ Á½ ͽ ɽ ʽ ¨ËÊ À½ ¡½ ÑÊ Î ²ÈËÜ Ç¿½ ÍÚÈÙ ½ÈË ¿½Ç ¤ ÓØÇ È½ ®¿Ü Ͻ ¤É ս Ê½Ü ÏÚÒ Ê Ç½ ¤ ÓØÇ È½ ®¿Ü Ͻ ¤É ս Ê½Ü ÏÚÒ Ê Ç½ ¤ ÓØÇ È½ ®¿Ü Ͻ ¤É ս Ê½Ü ÏÚÒ Ê Ç½

u ÂÕÈ É Ç· ÍÒÀ »· ¾¸ÅÇ Ä Á· ¸¼ · ÇÊÈ Á Ì Ä· ÇÅ» ÄÒÌ Á· ¾·Á · ÍÓ Á·Ü »·Ç Á¹· ÇÔÂÓ ÉÊÏ ÆÖ ÇÅ ©¸ ¿¹Æ ÈË ¥¸ ÎÓ ×Ÿ ÃÔ Å¸ »¸ Ä¸É Ê¸Î Â¸ »¸ ÄË ¿½× ¨ÕÉÇ˹à  ½Ã¸ÈËÉÔ *MMVTUSBUJPOT GPS 'BUIFSpT (JGU B DPMMFDUJPO PG #FMBSVTJBO GPML UBMFT 8BUFSDPMPVS *OEJBO JOL QFO 3FQVCMJD PG #FMBSVT /BUJPOBM "SU .VTFVN

8"5&3$0-0634

« ÂƾŸ»¸ ϸøº½Â¸ ÉÎÔ Ç¸ÄÂŽÅÅ ×Â Ä Äƾ¸ Å ÂÆà Ž ¿¼¿½ÁÉÅ Îθ Óº½Ð ¸ ¼ËÐÆÖ ¸¼Ï˺¸½Ð ÐÊÆ É¸Ä¸½ Π¸º¸½ ÇÕÜŸ Ÿǽȸ¼¿½

¦Ç· ȹ· ÌÊ É·Ç ÈÁż »¾Ö Í Ä Èɹ· Ä ·Ã·ÂÓ Ä ÁÅ Â Ä ÁÅ Ã Ê Ä¼ Ç·È Æ· ¹Ö »·Ü £·º ÎÒ Ã· É· Ã Ê ÏÉŠļ ¹¼ ÂÓ Ã »Å¸ Ç· Æ· ÃÖ É·Ü È·Ã ÖÃÊ ¸Ò ÂÅ ·»¾ Ä·Í Í·ÍÓ Á·  ÈÖÃoÖ Æ¼ Ç· ¼Ì· · Ü ¹ È Á Ê Æ·» ÇÔÈ É·Ã È Ä Ä Ö ºÔ É· º· Ç·» ÈÁ·Ö ÃÖ ½· Åà »¾¼ Ä Ä· Ç· »¾ Ü ÈÖ Ä¼ ¾· Ì· ¹·Ü ÈÖ Â¼ Ä· É Ê Ç· ÂÓ Ä·Ö Ü ÉÒÌ ÊÃÅ ¹·Ì ·» ·ÈŸ ¼ Ä·ÈÍÓ ÌÊ É·Ç ÈÁÅ º· ½ÒÍ Í Ö ¹Ò ÌÅÜ ¹· · Ü Ã ¾· ÈÖ ÇÅ » ½· Ä·ÈÍÓ Ä· ÜÄÊÉ Ç· ÄÒà ȹ¼ ͼ ©· ÖÃÄ ÎÒÖ Ä· ¹· ÁÅ ÂÓ ÄÒÖ ÁÇ· Ö¹ »Ò ÉÊ Ã· ÄÒ Æ·» Ç· Ä Í Ê ÂÖÈ ÄÒÖ ¾· º·» Á· ¹ÒÖ ºÊÏ Î· ÇÒ Ä· Ç· » ½·  ÃÄÅÈ É¹· ÄÖ Ü ÇÒÃ È Â ¹ÒÌ Ã·Ç »¾ ¹ÅÈ ÄÒÌ Ë·Ä É· ¾ À η ÇÅÜ ÄÒÌ ÈÄÅÜ Ä ½ÒÜ Ê È· ¸¼ ¸Å ¾¹ÒÁ ÂÒÌ »¾ Í Ö ÎÒÌ ¾· ¸·Ü ·Ã·ÂÓ Ä¼ ¸Ò Šļ ÷º ÂÅ ¸ÒÍÓ ¸Â ¾ Á Ì ÈÖ¸ ÇÅÜ ¾ ¾· ·» »· ¼ Ä·È Í Ì·É ·» Ä· ·» »ÇÊ ºÅÀ ©· Á à ½· ¾· ÈÉ·Ü ÈÖ Æ· ¾Ä¼À Ê »· ÇÅÈ ÂÒà ʾ ÇÅÈ Í¼ ¦Ç· º· »· ɹÅÇ Î·È Í ÈƼ · Ü Ã »ÅÜ º· Ä ¾· Ì· Æ Ü ÈÖ Ã· Â Ö ¹·Ä ļà Á·  ¾· ¹ É·Ü Ê Ì Ì· ÉÊ Ã· · »Ò ¹·À ÈÁÅ ¹¼Í ÖÁ ÆÇÒ Ä È Ä· ÆÇÅ »·½ Ä· ÷ Â Ö ¹· ÄÒ Ä· Á· ¹·Â Á Ê Æ· Â·É Ä· ¸Ê Á¼É Á¹¼ É·Á Ê Ã· ¼ÍÍ· Éż ļ ¸ÒÜ ÏÔ »ÔÜÇ Ã·È É·Í É¹· ¼ ¸Ê ÖÄļ ½ÒÍ Í Ö ÖÁż ÃŽ Ä· ¸Ò ÂÅ ¾· Ä· É· ¹·ÍÓ Ä· Æ· Ƽ ÇÒ Í Æ· Â·É Ä¼ É·Á ÊÇ· ¾ · ÌÂÅÆ Í· ÏÉÅ Ä· ¾·Ü È »Ò ¹Ò ¾Ä· ÎÒ Â· ֺŠ¸Ê » Ê ÎÒ ½ÒÍ Í ¹Ò Á ÇÊ Ä·Á ¦Ç· ºÔ ÉÒ ¹Ò Æ· »·Á £ ÁŠ· ¾º·» ¹·Ü ÏÃ·É º· »ÅÜ Æ· È ÂÖ ©·Á Æ· η ÂÅ ÈÖ ÖºÅ Ü¹· ÌÅ » ½·Ä ļ Ü ÆÇ· ˼ È Õ ¬ÂÅ Æ¼Í ¹Ò Í Öº ¹·Ü ¾ Ì· ÉÒ Üȼ Á· ¹·Â Á Ã¼Ï Á· ¹ ÄÒ ÈÆÇ· ¸· ¹·Ü ÷  ÖÇ ÈÁ à ÆÔÄ »¾Â¼Ã Ë·Ç ¸· à ÖÁ Ö ÇÒÌ É· ¹·  ÈÖ »ÂÖ Æ·» ÂÅ º ÷ Â Ö ¹·ÍÓ Ä¼ ÀÁ ÈÕ ½ ÔÉ · ÍÓ Á ÂÕ »¾ ÆÇÅ ÈÉÒÖ ÉÇÅÏ Á ¾»¾ Ü Â Ö Â ÈÖ ·Â¼ ÈÒ Ä Ê Ä¼ Ƽ Ç· ÏÁ· » ½·  »· ¹·  ºÇÅ ÏÒ Ä· ·ÂÅÜ Á Æ· Ƽ ÇÊ Ë·Ç ¸Ò ÁÊ Ç·É Ä·ÈÍÓ t ºÔ É·Ö ÇÒ È· Ì· Ç·Á É· ÇÊ ¾· ÈÉ· · ÈÖ ¾ à ķ ¾·Ü È »Ò ¶Ä· ·» Î Ê ¹· · ÈÖ Ü ÎÒÈ É· ÆÇÒ ¸Ç· Ä·À ÷À ÈÉÔÇ Ä Ê ÖÁÅÀ ÊÈ ¸Ò ÂÅ Ä· Ã¼È ÍÒ Ê ·» Çž Ä¼Ä Ä¼ ·» ·ºÊ ÂÓ Ä·Æ ÇÒ Ä Ö É· º· Ü ÉÒÖ º· »Ò ÈÉÒ ÂÕ Ã·È É· ÁÅÜ ÈÁ·À ļ ·Ì·À Ä·È Í ÖÁ ·»¾Ä· Á ɹÅÇ Î·À ÈÉ· Â·È Í ª ÉÒà ¾ ÖÁÅÀ ·Ïη» Ä·È ÍÕ Ä ·» ÄÅ È Ü ÈÖ »· ȹ· Ì Æ· Æ¼Ç ¾· ÌÅÜ ¹·Ü Êȼ Â È ÉÒ ÖÁ Ö ÆÇÒ ÌÅ »¾  »· ֺŠ¾ »Å Ã Ê ·» ÷ Í ÆÂÖ Ã¼Ä Ä Á·Ü ·» ÈÖ¸ ÇÅÜ »¾ÖÜ Î·É Á·  ¸ÒÜ Ê ¹ÅÀ ÈÁÊ ¹Ê ÎÒÜ ÈÖ Ü ÄÈÉÒ É Ê Í¼ ÆÇ· Í· ¹·Ü · ÈÉ·  ÈÖ Ü ÖºÅ ·È· ¸ È ÉÒà ·ÇÌ ¹¼ ¾· ÆÇ· ÏÔÄ Ä Ä· ÈÌÅ »Ò ¨· Õ¾· Ã·È É· ÁÅÜ ·» Á· ¾Ò ¾ ÇÔ »·Á ÍÒÀ º· ¾¼É ÉÔ Â¼ ºÇ· ÃÒ Æ¼ Ç· Æ È Á· ¾ ¹Ò »· ¹¼Í ɹ·Ã ªÈ¼ ȹ·¼ Ç· ¸Å ÉÒ ·ÁÊ Ç·É Ä· Ƽ Ç· ¾»Ò Ã·Ü ¾· Æ È ¹·Ü ¾· Ä· ÉÅÜ ¹·Ü Ä Â ÎÒÜ ÏÉÅ ºÔ ÉÒÖ ¾¹¼È ÉÁ ÖÃÊ Ü ½ÒÍ Í ÖÏÎÔ Ä¼ · »ÄÅÀ ÎÒ ÈÆ·É ÇÔ ¸ÖÍ Í· ¤· Ü Ç·» Í ÃŽ Ä· ¨¼ Â¼Ï Î Ê Á· Ä· ¾¹·ÍÓ ÊÂÕ ¸ Ä Í·Ã Â È Ê ©·Á ¸¼¾ Ê ÃÅÜ Ä· Ä »· ¹Å  Ƿ Ä· ÌÊÉ Á· Ä· ¸ÒÜ ¹Ö »Å ÷ÈÍÓ ÖÁ É· ¼ Ä· ¹ ÉÒ Ã·È É·Á ¼ ÏÂÖÌ ¸ÒÜ ÄÖ Â º Á ¾· ÜÈ Ã ÆÅ ÈƼ Ì· à ÈÉ· Ö Â· ÄÖ ÈÉÅÃ Ä·Ö ÆÇ· Í· Ö Â Á ÊÕ ÇÅ ÂÕ Ü ÖºÅ ½ÒÍ Í ·» ÒºÇ·Ü Ã·È É·Á ¦ ÉÇ · ÄÔ Â Ö È· ÃÒ Æ¼Ç ÏÒ Ä· ÈÉ·Ü Ä Á ¾ ÖÁ à ÌÂÅÆ ÎÒÁ ÈÊÈ ÉÇÔÜ ÈÖ Ü ¸ÇÔÈ ÍÁ·À Ã·È É·Í Á·À ÈÉÊ »Ò ©Å ÂÓ Á ¾ ÉÇÔ Í ÖÀ ÈÆÇÅ ¸Ò ¾»Å Â¼Ü Ä Æ· ÈÉÊ Æ ÍÓ Ê £ Ä ÈÁ·¼ Ã·È É·Í Á·¼ ¹Ê ÎÒ Â Ï Î· ¨ÁÅÄ ÎÒÍÓ Ä¼ »· ¹Ö ÂÅ ÈÖ ÆÇÒ ¾¹· Â Ü ¹ÅÀ ÈÁ· ¦Å ÉÒà ¸ÒÜ ÉÔ ·ÉÇ· ÂÓ Ä· Ã·È É·Í Á ÄÈÉÒ É ÊÉ £· ÇÒ Â· ÈÖ ÆÇ· ·» »¾Ö Â¼Ä Ä¼ ½Ò ¹· Æ È Ê ·Â¼ ¹Ê ÎÒÍ Í· ¹Ò Æ· · Ä· ·» »¾Ö Â¼Ä Ä ºÇ· Ë Á Ü · È Â Ö ¯· Ç·Ä ºÅ ¹ η ¼ »Ò ÷À ÈÉÔÇ Èɹ· ·ÉÇÒ Ã· ÄÒÖ Ü ÄÈÉÒ É Ê Í¼ · É·Á È· ÷ ÆÇ· Í· Ü ¹Ò »· ¹¼Í ɹ¼ Æ· È ÂÖ ¾· Á·Ä ÎÔÄ Ä Ö ¹Ê ÎÅ ¸Ò ÂÕÈ ÉÇ· ¹·Ä ļ Ç·¾ Ä· ÈÉ·À Ä·À Á· È Î Ä·À ÈÊ Î·È Ä·À  ɷ Ç· É Ê ÇÒ Æ· ÈÆÇÒ Ö Â ÈÉ· Ä·Ü Â¼Ä ÄÕ ÖºÅ ÖÁ ·ÈÅ ¸Ò ¼ ÍÖ º· »· ½Ò ¹· Æ È Ê Ä¼ ¾Ä Á · ¦ÇÒ ÎÒà Éż ÏÉÅ Ä ÆÇÒ ÀÏÅÜ »· ½Ò ¹· Æ È Ê ÆÇ·¾ ºÇ· Ë Á Ê Ä·» · Šȹ¼ É· Æź Â Ö » Ê ½Ò ¹· Æ È Ä·À ÷ ļ ÇÒ Ã·À ÈÉÇ· ȹŠ¼· È·¸  ¹·ÈÍÓ ¹·È ÉÇÒ ÄÕ Ä¼ Æ· »Å¸ Ä·ÈÍÓ »· ÄÏÒÌ

ªËÊ ¼¸Ã½Á u ºÓ¸¿º¸ÅÅ ¤ ÂÆÃÓ ©½Ã½ÐÏ˸ ÈÆ¿ÅÓÍ »¸¼ÆÜ

ÂÒ ¸Å Á·¼ ¹Å¾ ¼Ç· Æ·» Ÿķ¼ Ä· ÷½ Ä ÊÕ ½Ò ¹ÊÕ ÈÉÅ É Ê ¾· η ÇÅÜ ¹·¼ ¹· ¸ ÍÓ ÆÅ ºÂÖ» ¶ÄÅ É·Ã Ê ºÂÒ ¸ Ä ÆÇ· ÈÉÅ ÇÒ Ì· Í Ö ¾»· ¼ÍÍ· »· ֺŠÃŽ Ä· »· Í Öº Ä ÊÍ Í· ÇÊ ÁÅÀ ­ ÉŠȹ· À Í ÉÅ ÃÅÍ ÄÒ Ã Æ· ÂÓ Í· à Á· Ç· Ä Ü Ã· º ÊÉ ÄÒÌ ¹Å · É·Ü »ÇÔÜ ÖÁ Ö ¾· ÈÉ·  ÈÖ Æ· ¾· Á·» Ƿà ʹ· º Ã·È É· Á· £Å½ Ä· ÉÅ ÂÓ Á ¾»· º·» ¹·Í Í· ÖÁ ÃÅÍ Ä· ÜÇ·È Â ÖÄÒ Ü ·¸ ÇÒÜ Æ· ÁÇÊ Î·È É· º· ¸¼ Ç· º· ¾ ÖÁÅ º· ·» ÁÇÒ ¹· ¼ÍÍ· ¸Ö¾ ü½ Ä·Ö Æ·Ä ·Ç· ÷ ÷ ¼ ÄÓ Á Ö ÇÊ ÌÅ ÃÒÖ ÆÅ ÈÉ· Í ÌÂÅÆ Í· »¾ÖÜ ÎÒ ÄÒ ÏÉÅ ¾ Çž ÄÒÌ ¸· ÁÅÜ ¾ Çž ÄÒÌ ·¾ Ç ÄÒÌ ¸¼ Ç· ºÅÜ Ä· ¸Â ½· ÕÍÍ· ·» ÄÅ »· ·» Ä· ºÅ ¾»· ÕÍÍ· É· Á à ÏÎÒà  ¹· ¸¼¾ ·¸· ÇÅÄ ÄÒ Ã Ä· ËŠļ ·» ¹¼Î ÄÒÌ ÇÔ ÂÓ ¼Ë·Ü ¸ÖÈ ÁÅÄ Í· º· Í Ã Ä· º· ¼ È Ê »· ļ ¸·Á Ç·Õ ¾»· ¼ÍÍ· »Å ÈÒÍÓ É·Á ÊÈ Ü ºÔ ÉÒà ºÇ· Ë Î ÄÒÃ Â È Í¼ £ ÁÅ ÂÒ ¨¼ Â¼Ï Î Ê Á· »· ÈÁ· Ä· · ¾ÇŸ ¼ Ä· ʾ ¹· ½· Ä· Á·Ã Æ· ¾ ÍÒÀ Ä· ¹Ò ¹¼ Ç· Ä· ¼ ·Á·¾ ¹· ¼ÍÍ· ļ ªÈ ½ Ä·» ¹Å¾ ¼Ç·Ã ·Â¼ Ä· ܾÇÅÜ Ä Ä· Ï· º· ºÂÖ »·Í Á· º· ÜÈÆÇÒ Ã·Ä Ä Ö Â É· ÕÍÓ ÆÅ ¸·Î »¹· ÷ ÉÒ Â t È Ã ¹·Â »¾ ¹ÅÈ Ä· º· Á· Ì·Ä Ä Ö Ç· »·È Í ÆÇÒ º· ½ÅÈ Í ½ÒÍ Í Ö ª ¦Â¼ ¹¼Ä »¾¼ Â Ö Ã· ÉÒ Â Ö ¾ ȼ ÇÒ ¦· ·Â º· ÇÒ Ô É·Ö ·ÜÉ·  ɷº Ç· Ë Ö ¸Ò · ¾ÇŸ ¼ Ä· ¨¼ Â¼Ï Î Ê ÁÅÃ Ê ºÅ »¾¼ Ä ÉÅ ÂÓ Á ÏÉÅ ÈÁÅÄ ÎÒÜ ÄÈÉÒ É ÊÉ · »Ò ÈÉÊ »ÔÄ Íɹ· ļ ÆÇ· ÀÏÂ Ã·Ç Ä· ¾ÇŸ ¼ ÄÒ ÈÅ ÉÄ Ä· ¹Ê η ÂÓ ÄÒÌ ÈÉÅ ÂÓ Á ½ È· ÷ ÈÉÅÀ ÄÒÌ Ç· ¸ÅÉ t ºÇ· Ë Î ÄÒÌ ½Ò ¹· Æ È ÄÒÌ £ ÁŠ· ¹Ê ÎÒÜ ÈÖ ¹Ò ÌÅÆ Â ¹·ÍÓ ¾ Ç·¾ Ä· ÈÉ·À Ä·È Í »Ô É· ¼À È· ÷¼ º· ÂÅÜ Ä·¼ ¸Ê »· ¹·ÍÓ Ä¼ ÈÉÅ ÂÓ Á ÆÇ· Ü»· Æ· »Å¸ Ä ÊÕ ÁÅ ÂÓ Á Ô÷ ÍÒ ÖÄ· ÂÓ Ä· Ä· ÈÒ Î· Ä ÊÕ Ê ÆÔÜ Ä·À ÈÉÊ Æ¼ Ä Ë·Ç Ã· ÂÓ Ä ÊÕ È Ã ¹· Â Î Ä ÊÕ Á·Ã Æ· ¾ ÍÒÕ ¡·  ÷ Â Ö ¹·Ü ÂÅ» Á Ä· Ç· ÍÔ Ä¼ ·» ÂÕÈ ÉÇÅÜ ¹·Ü ¹· » Ê ·Â¼ ·¸oÖ»ÄÅÜ ¹·Ü ļ Á· ÂÓ Á ÂÅ »·Á Ê Á·Ã Æ· ¾ ÍÒÕ Æ·» ŸÄÊÕ »· Ç·È ÁÇÒ É·À Á¹¼É Á · ÜÖÜ Ä·À ÈÉ· ÉÒ ÍÒ ¸Ò · ÈÌ· ¹· Ä· ļ η Á· Ä·Ö »Ò Ä· à Á· ÁŽ Ä·Ö ¾ ÂÅ »·Á Á·Ç ÃÅÀ Æ· Á·¾ ¹· · ÜÂ·È ÄÒ Ä· Á ÇÊ Ä·Á ¹Ò ¾Ä· η · ÇÊÌ »· ·» ÏÉÊÇ ÌÅÜ ¹·Ä Ä Ö ¡·  ¾¹ÖÇ É·Ü ÈÖ »· ¹Ò Ö¹Ò ÇÒ ¸·Í Á· º· Æ· ȼ Â Ï Î· Ü ·Â ÉÒ ¸¼¾ ¸Å Ö¾ ·¸ ·ºÊ ÂÓ Ä ÖÜ »ÇŸ ÄÒÖ ËÅÇ ÃÒ Ã· Ä Ê Ã¼Ä É·  ¾· ¹·Ü ÁÇÅ ÄÒ »ÇÔÜ ¹· Â Ê ÄÒ Æ¼ Ç·» Æ· ºÅÇ Á· à ¾ ¹ÖÈ ÁÅ ¹Ò à »· ÃÁ· à ÈÁ ÇÅÜ ¹·Ü ʹ· º Ê ºÂ¼ »· η Ä· Æ¼Ç ÏÒà Æ· ļ ļ ÈÉÅ ÂÓ Á Ä· ÂÅ» Á ÁÅ ÂÓ Á Ä· ÇÊ ÌÅ ÃÒÖ È Â Ê ÔÉÒ Î· ¼Á Ä ¸Ò É· ¾· ¹ È ÂÒÖ Ü ÆÇ· ÈÉÅ ÇÒ ·È Ã¼É ÇÒÎ ÄÒÖ »Ç·Ü Â Ö ÄÒÖ ÈÁÇÒÄ Á »ÂÖ ÇÒ ¸·Í Á·À ¾»· ¸Ò ÎÒ ¦Ç· ºÂÖ »·Õ ·» ¸ É Á ËÅ É· ¾»Òà Á È·À »Ò t Éż ÄÖ ÃÄÅ º·¼ ÏÉÅ ¾· Ì· ¹· · ÈÖ ·» ÈÉÊ »ÔÄ ÍÁ Ì º· »ÅÜ ¨¼ Â¼Ï Î Ê Á· » Î Ê ¹· ¼ÍÍ· ÏÉÅ Ü ÖºÅ É· º· Î·È ÄÒÌ Ç· ¸Å É·Ì ÈÍÓ Ê½Å ÜÄÊÉ Ç· Ä·Ö ¾· ¹¼Ç Ï· Ä·ÈÍÓ Á·Ã Æ· ¾ ÍÒÀ ÄÒ ÇÒÉà ¹Ò Ç·¾ ÄÒ È Â Ê ÔÉ ºÊ ÂÓ Ä Ö ÆÂÖÃ Ä »Å¸ Ç· ·» Î Ê ¹·Ü ÆÇ· ÈÉÅ ÇÊ ¾· Æ·Ü Ä ÖÜ Ö¼ É·Á ÏÉÅ Ä· ¹·É Ê ¹¼ ÂÓ Ã ÏÎÒ ÂÓ ÄÒÌ Æ· ÁÅ ÂÓ Á·È Í Ë º ÊÇ ÇÔ Î·Ü Ç· ¸Å É·Ì ÈÍÓ Æ· ¹¼É Ç· ºÂÖ »·Î ȹ· ¸Å» Ä· ÈÎÒÉ ¹·¼ ܹ¼ÈÓ ¹Å¸ Ç·¾ ÄÒ ÏÔ Ç·º Ä »¾¼ ļ ÈÆ· ÉÒ Á· ÕÎÒ ÈÖ ·¸ Ì· ÅÈ ¾· Â Ï Ä ÖÀ »Ô É·  ¾· ÍÒ ¦·» ·ÇŽ ½· ÉÊ »Ò Ä· ¾·» t  ÈÉ ¾ ȼ ÇÒ » ÂÕÈ ÉÇ· ¹·Ä Ä ÆÇÒ È¹¼ η ÄÒ ¦ÖÉ ÇÊ ¡Â Ã Ê Á Ê Ê »Ò Ä·Á ÎÒ º Ê Ä·Î Ä· º· ¹·Á ¾· · ¹Ò Ç·¾ ÄÒ Ä·» Æ È ¨¨¨§ Ä· ϼ ü Á·È ÷ Ä·Ü É· Ä· Á ÇÊ Ä·Á ¾ ÇÔÈ É· Ü £ ÄÈÁ ÏÉÅ ¹Ò ȹ¼Î ¹· ¼ÍÍ· Ä· É·¸ ÂÅ ¤· ¹·É º· »¾ ÄÒ ÃŽ Ä· Ç·¾ ºÂ¼ »¾¼ÍÓ ¦· È· ½ Ò ÇÒ ÃÁ ¹· ¾Ä Á· ÕÍÓ Ê»· ¼ ÎÒ Ä Ä· Ƽ ÇŠļ à ½ ÍÖº Ä ÁÅÜ ÏÉÅ ·»oÖ¾»½· ÕÍÓ ¾· Ü ¹·½ Ä· Ä· ¸ Ç· ÕÎÒ ÌÊÉ Á·ÈÍÓ ÇÒÉ ÃÒ Æ· ÂÅÈ Ä· ÈÉÅ Â Æ·» ŸÄÒ Ä· ·» ¸ É Á ÏÆ· Â·Ü §· ¸Å É· Ƽ Ç·» ·¼ ¹Ò Ç·¾ Ä·¼ ·» Î Ê ¹·Ä ļ ÇÊ Ì Ê ÖÁ ¾· Í Öº ¹·¼ ºÂ¼ »· η Ü ºÂÒ¸ ÆÇ· ÈÉÅ ÇÒ Æ¼ Ç·» ÊÈ Ã ºÔ ÉÒà t ÉÒÖ È· ÃÒÖ »¹· ÷ ÉÒ Â ÈÆÒ Ä¼ Ä·¼ ļ η Á· Ä·¼ ÏÎÒ Ç·¼ ÇÅ» Ä·È Ä·¼ ÃºÄ¼Ä Ä¼ ÈÖ ÇÅ» ÊǸ· Ä ¾· ¹· Ä·À ÌÊÉ Á·Æ ÂÒÄ Ä·À ÆÇ· ÈÉÅ ÇÒ ½ÒÍ Í Ö ÈÊ Î·È Ä· º· η · ¹¼ Á· £· ÉÒ Â t ÉÅÀ È· ÃÒ Ë Ä· ÂÓ ÄÒ ÏÉÇÒÌ ÖÁ ·¸ ·¹Ö¾ ÁÅ ¹· ÈÉ· ¹ Ü Ê È¹· Ì Ç· ¸Å É·Ì £ ÁŠ· ¨¼  ÖÏ Î ÊÁ ¼¾ ֺŠɹÅÇ ·» Î Ê ¹·Ü ÈÖ Ä¼ ¾· ¹¼Ç Ï· ÄÒÃ Ô ÉÒ ÏÉÇÒÌ Ãź ¸ÒÍÓ »ÇŸ ÄÒ Ä ¸Ò É· ļ ¾·Ü ¹·½ ÄÒ Ä· Æ¼Ç ÏÒ ÆÅ ºÂÖ» £ ÂÓ ÄÄ·Ö »Å Â Ö ·» ÆÂÅÏ ÎÒ Â È É· ·Â¼ ¹·Ç É· ºÔ É ÊÕ »ÇÅ ¸Ö¾Ó ļ ·» Î ÊÍÓ Ä¼ ܹ¼È Í Ü ·ºÊ ÂÓ Ä ÊÕ Á·Ã Æ· ¾ ÍÒÕ t Ç· ¸Å É· ÆÇÅ ÈÉ· Ç·È Æ· »· · ÈÖ Ä· ·ÈŸ ÄÒÖ Î·È ÉÁ

7*

© § « ¨ ® ¢ ¨ ¼ µ ´ ° § ¼ ­ ¯ ª ª ¢ ¡ ¡ « © °

­½Ä ½É Ä ¾½ Ó٠ǽ É Ì ͽ ÂÒ½ Ð ¿ Î Ç Ð ¬Ð À½ ÔË ¿½ ̽Á ÍÚÎ Ï ½É ¤½ Æɽ ÎÜ ¾ÍÚÎ ÓÇ½Æ É½Î Ï ½Ó Ç½Æ ÎÏÐ ÁØ Ì½Á Ç Í½ Ê Ó Ï ¿½É ¬ÜÏ Í½ ¡½ ÊÚ È

®ÇËÊ ÔØ ÎÜ ÍÚÁ ÊÛÛ ÕÇË È Ð ÀË Í½ Á ½ ÍÚÎ Ï ½ ª½ ÌͽÓÜÀÐ ÀËÁ½ Ìͽ Ó ½ ¿½ Ð ÍÚÎ ÓÇ É À½Í Ê ÄËÊ ÊØÉ ¡Ë É ½Ñ ÓÚ Í½ ʽ ̽ ν ÁÄÂ É½Î Ï ½ ǽ ÍÚ Ç È½ É Î Ï ½

®©°¯§ ° ® ¢¯¨¸ ®¯­°©¢ª¹

Андрей Гончаров Дизайн&вёрстка

ÄË·Ç Ã· ÍÒÀ Ä·¼ Æ· ¹¼ »·Ã Â¼Ä Ä¼ Ä ¾ Á ¬· Ç·Á É· ÇÒ ·¸ ÈÉ· ¹ ÄÒ ¡· Â Ö ÇÅ ¹·Ö ·ÜÉ·  ɷº Ç· Ë Ö §ÈÓ º¸Ê ÅÓ ¿¹ÆÈ /FXT #VMMFUJO 'SPN UIF $IBSBDUFST BOE $JSDVNTUBODFT DZDMF $PMPVS BVUPMJUIPHSBQIZ 1SJWBUF DPMMFDUJPO ×

ª ļ ÀÁ·¼ ÃºÄ¼Ä Ä¼ Ä ¾ Á ¬· Ç·Á É· ÇÒ ·¸ ÈÉ· ¹ ÄÒ ¡· Â Ö ÇÅ ¹·Ö ·ÜÉ·  ɷº Ç· Ë Ö ©¸ ¿¹Æ ÈË ¤¸ » Ã Ü É¸ »¸ ¸¹ Ã¸É ÅÆ »¸ Ä¸É Ê¸Î Â¸ »¸ ÄË ¿½× Ä× § ¤¸É ý Š¸ º¸ "U B DFSUBJO NPNFOU 'SPN UIF $IBSBDUFST BOE $JSDVNTUBODFT DZDMF $PMPVS BVUPMJUIPHSBQIZ .BHJMJPX 3FHJPOBM "SU .VTFVN OBNFE BGUFS 1 7 .BTMFOJLBX ×

«É ȸ¿º º¸½Îθ Ǹ ÉÇ È¸Ã ¼¿ Ÿ½ ×½ º Ê ¿ ÂƾÅÓÄ »Æ¼¸Ä ¹Ë¼ËÎÔ ¹½»ÏÓ ÜÉ ÐǸÈÏÕÁ ÐǸÈÏÕÁ ¥¸¼¸ÂËÏÓà ¸ø¾Ó u ¿p׺ ÜÉ× » ǽÈÈոà ¿Ä ¼¿½ ÜÉ ºÓĸÃ׺¸Å¸ ¼¸ ¼È¸¹Å Î ÇÆÐÅ Ä Ï¸É¸Ä ¾Óº¸Ç É »È¸Ì ¸ Èƹ×Îθ ÜÉ ¹ÆÃÔÐ ÕÂÉÇÈÕÉ ÜÅÓÄ

£¸³ ³ ¼ ¬ ®

ÃÊ ÊÜ ÀËÁ½ ª½ ͽ ÁÄ ÎÜ ¿ Î ÓØ Ü È Ç½ ÍØ Ï ½ ©½ Ƚ ÍØÓ Ç½ À½ ͽ ʽ ÍÚÎ ÓÇ½Æ ¿Ë¾ È½Î Ó ½ Ó٠ǽ © Ò½ È ¼ Ó Ò Â¿ Ô Ì½Á ԽΠ¿½Æ ÊØ ¾Ø ÎÐ ¿ÜÄ ÊØÉ Ì½ÍÏ ØÄ½Ê Îǽ À½ ½Ïͽ Á ½ ̽ É Í Ð ÀË ÁÄ ¿½ ÄÍËÎ Ó À½ ÁË ©½ Ó ª½ ΠϽΠÎÜ ± Á ½ ͽ ʽ ÀË Á ½ ʽ ͽ Á ÃÚÊ ÊÜ ÃØ ¿Â ÍÚÎ ÓÂ

¬½ Î ÏÐ Ì Ð © Ê ÎÇ½Â É½Î Ï ½Ó ǽ ¿Ð ÔØ È Õ Ô½ ʽ ½Á ÁÄÜ ÈÂÊ Ê ÃØ ¿½ Ì ÎÐ u ®ÈÐ Ã Ø Ð ¿ËÆ ÎÇÐ u Ð ÔØ ÎÜ Ê½ ǽ ÑÂÁ ÍØ Àͽ Ñ Ç Â È½ ÍÐΠǽ À½ ÁÄÜÍ Ã ½ ʽ À½ ÏÚ ½ Ïͽ È٠ʽ É½Î Ï ½Ó ǽ À½ ÊÎÏØ Ï Ð Ï ½ Ø ÎϽ Í½Î Ï ½É ÀÍÐ ÌØ ª½ ÏÍÚ Ó É Ô½Ó ¿ Í Ï ØÉ ÇÐÍ Î½Ò u ¨Â Ê Ê ÎÇ É ÎÏØ ÌÂÊ ÁØ Ü Ï½É § ͽ Ê ÇËÉ ÁØÌ ÈË É½ ¾Ø ʽ ÍËÁ ÊØ É½Î Ï ½Ç  Ƚ ÍÐ Î ½ Î ÈÙ µ½ Í½Ê ÀË ¿ Ô u ¬Í½ Ó ½ ¿½ É½Î Ï ½Ó Ç É ÍÚ Á ½Ç Ï ½ Í½É ¿Ø Á ½ ¿ÂÓ Ï ¿½ Ø ÕÚÆ Õ½Ü ÕÇË È½ ¤qÂÄÁÄ Ä ÏÐ ÍØÎ ÏØÔ Ê½Æ ÀÍÐ Ì½Æ Ð ½È À½ ÍØÛ ¼Ç ¿Ø Ê Ç u ʽ Ì Î½ Ç½Í Ó Ê Ð ¡½ ÔØ ÊÂÊ ÊÂ

¬ÍØ Ê Ü Ï Ø ®½ ÛÄ É½Î Ï ½ ÇË ®®­

7**

¤Ö »¾¼ Â Ö ¦· Â·É ÄÅ ·Â¼À ·ÂŹ·Á §ÈÓº¸ÊÅÓ ¿¹ÆÈ 4VOEBZ 0JM BOE QFODJM PO DBOWBT 1SJWBUF DPMMFDUJPO × s

11

Каталоги, буклеты Объемная композиция. Горный хрус таль, эмаль, камни. 2005 Volumetric composition.

Rock crystal, enamel, stones. 2005 Объемная композиция. Горный хрус таль, эмаль, камни. 2005 Volumetric composition.

Rock crystal, enamel, stones. 2005 Объемная композиция. Горный хрус таль, эмаль, камни. 2005 Volumetric composition.

Rock crystal, enamel, stones. 2005

Николай Кузьмич. Ювелирное искусство Каталог персональной художественной выставки Adobe InDesign

24

relics orthodox

14

Андрей Гончаров Дизайн&вёрстка

Объемная композиция. Горный хрус таль, эмаль, камни. 2005 Volumetric composition.

Rock crystal, enamel, stones. 2005

«Relics leave, when we become unworthy them...» These words can be carried to completely disappeared in 1941 from Mogilyov to a monument of the Belarus culture the Cross of Saint Efrosinia of Polotsk. The Cross has been created in 1161 for Saint Efrosinia church of Polotsk by one of the best masters of Ancient Russia Lazar Bogsha, masterly owned of the technology of the еancient of Byzantium partition’s enamels. The master and its numerous pupils in Moscow, Ryazan and other cities with surprising skill spread a fine ornament, clothes of saints, their persons and hands on tiny enamels.

Unfortunately, exact images of the Cross it was kept very little. Long time unique kept the color illustration of Moscow artist M.N.Mentsov made by him in 1841. And only in 1955 in archives of St.-Petersburg Belarus archeologist L.Alekseev was considered has found out photographic negatives on the glass, removed in 1896 in Polotsk under his special order as photographer N.F.Chistyakov.

Among them there were pictures of the Cross of Saint Efrosinia of Polotsk in all possible foreshortenings.

These negatives have played a huge role in a reconstruction by Nikolay Kuzmich of the wellknown Belarus relic of all to its former beauty. Almost three years

Объемная композиция. Горный хрус таль, эмаль, камни. 2005 Volumetric composition.

Rock crystal, enamel, stones. 2005

25

it did sketches, studied details of a Polotsk Cross. But the most complex part of work for the artist became mastering by unique of the technology of the еancient of Byzantium partition’s enamels. In fact Lazar Bogsha on skill had no equal among Russian masters of art enamel, and his art is considered top of the enamels business.

Presently the most complicated technology has been completely lost. Therefore Belarus artist N.Kuzmich has passed a long way of skilled experiments, secrets of ancient technology were slightly opened on particles him. It was time of infinite searches of technology of putting of figure by the most thin gold strings, ways of their fastening on metal a plate, structure of enamel, it colourness scales, temperatures of roasting, search of art expressiveness of the available image. The artist should solve secret of skill of Lazar Bogsha in which works of a partition manually have been adjusted practically with mathematical accuracy.

To the artist the help of the doctor of historical sciences G.V.Shtyhov, the Moscow scientific doctors of historical sciences the researcher of problems of color enamels of Ancient Russia T.I.Makarova Ставротека (фрагмент). 1998–2000 Stathroteca (fragment). 1998–2000

15

12

Каталог к 85-летию театра Adobe InDesign CorelDraw

ЧЫЧЫКАЎ

Национальный академический театр имени Янки Купалы

Містычная камедыя Сцэнічная версія Андрэя Курэйчыка паводле паэмы Мікалая Гогаля «Мёртвыя душы» Рэжысёр�пастаноўшчык народны артыст Беларусі Валерый Раеўскі Мастак народны мастак Беларусі Барыс Герлаван Кампазітар Віктар Капыцько Пластыка Марыны Дударавай Прэм’ера – 18 мая 2005 г.

66

Андрей Гончаров Дизайн&вёрстка

67

13

Панорама Каталоги международного фестиваля театрального искусства.

2007—2011

ПАляВАнне нА КАчАК | Duck Shooting

Расія, Масква Маскоўскі мастацкі тэатр імя А.П.чэхава

П’еса Аляксандра Вампілава Рэжысёр Аляксандр Марын Мастак Валянціна Комалава Мастак па святлу Алег Уразбахцін Балетмайстар Рамунэ Хадаркайтэ

«У душы пуста, як у графіне алкаголі­ ка. Усё выдаткавана бязглузда, запоем, раскідана, згублена. Я чую, як у грудзях, быццам у коміне, вые вецер. Нічога няма страшней за духоўнае банкруцтва. Ча­ лавек можа быць голы, бедны, але калі ў яго ёсць хоць якая­небудзь задрыпаная ідэя, мэта, міраж — усё, пачынаючы ад намеру сабраць лепшы альбом марак і канчаючы мроямі пра бессмярот­ насць, — ён яшчэ чалавек і яго існаванне мае сэнс... А вось так... Калі зусім пуста, зусім цёмна...»

У спектаклі занятыя: народныя артысты Расіі Марына Зудзіна, Вячаслаў Жолабаў, заслужаныя артысты Расійскай Федэрацыі Канстанцін Хабенскі, Аляксандр Семчаў, Валерый Трошын, Міхаіл Парэчанкаў, артысты Вольга Літвінава, Кацярына Сямёнава, Аляксандра Беразавец-Скачкова.

Russia, Moscow A.P.Chekhov Moscow Art Theatre

А.Вампілаў

Прэм’ера адбылася 7 мая 2002 года.

Adobe InDesign CorelDraw

Аляксандр Марын У 1980 г. скончыў ГІТІС (майстэрня А.Табакова). Быў адным з заснавальні­ каў і вядучых акцёраў Тэатра Табакова.

A.P.Chekhov Moscow Art Theatre was created in 1898 by K.S. Stanislavsky and V.I. Nemirovich­Danchenko. The Theatre emerged and matured in the process of working on A.P. Chechov’s and M. Gorky’s plays. It gave rise to a new type of actor who can convey the subtleties of the hero’s psychology and initiated the principles of directing which aim at creating an actors’ ensemble and a general atmosphere of the performance. Having united the young actors, the Theatre began to form a contemporary repertoire.

Ажыццявіў шэраг пастановак у Расіі, Канадзе, Японіі. Заснаваў у Канадзе Тэатр «Другая рэаль­ насць». Выкладае ў Школе­студыі МХТ, у Гарвар­ дзе і ў іншых універсітэтах ЗША І Канады.

In our time, the Theatre was headed by O.N. Yefremov, who managed to breath a new life into it in the 1970s.

Сярод пастановак: «Пясочны чалавек» паводле Э.Гофмана, «Правінцыйныя анекдоты» А.Вампіла­ ва, «Дзядзька Ваня» А.Чэхава, «Майстар і Марга­ рыта» паводле М.Булгакава, «Матухна Кураж і яе дзеці» Б.Брэхта, «Эмігранты» С.Мрожэка, «Гамлет» У.Шэкспіра і іншыя.

But in 1987 the company split up into two independent ones: A.P. Chechov MAAT and M. Gorky MAAT.

After O.N. Yefremov’s death in 2000, O.P.Tabakov took over as the artistic direc­ tor of the A.P.Chechov MAAT. He set his course for renewing the repertoire and the company. The best of contemporary directors are invited to take part in new productions.

At «Panorama» the Theatre introduces its two best latest productions: Alexander Ostrovsky’s The Last Victim was staged by the well known Moscow director Yury Yeryomin. The action has been carried over to the early 20th century, but what remains invariable is the tight knot of human destinies. The main parts are played

by Marina Zudina and Oleg Tabakov, People’s Artists of the RF. For an epigraph to Alexander Marin’s production of Alexander Vampilov’s play Duck Shooting the following statement of the dramatist’s can be taken: «There is nothing more dreadful than bankruptcy of spirit». Konstantin Khabensky ap­ pears as Zilov.

34

35

Тэ­аТр­«рампа» ❙ варшава, польшча

25 лістапада

Він­цэнт­Ду­нін-Мар­цін­ке­віч

Пін­ская­шлях­та Фарс-ва­дэ­віль Адаптацыя і рэжысура Мікалая Пінігіна Сцэнаграфія і касцюмы Вольгі Мацкевіч Музыка Андрэя Зубрыча Харэаграфія Малгажаты Фiялкоўскай Пераклад з беларускай мовы Барбары Крыжаньскай-Чарнавескай Навуковы кансультант Язэп Янушкевіч

Rampa Theatre/Warsaw, Poland Vincent Dunin-Martsinkievich

The Pinsk Gentry Farce Vaudeville Adaptation and direction Mikałaj Pinihin Stage and costume designer Volha Mackiewič Music Andrej Zubryč Choreography Małgorzata Fijałkowska Translation from Belarusian Barbara Krzyżańska-Czarnowieska Scientific consultant Jazep Januszkiwič

Прэм’ера: 30 верасня 2010 года

«

фота яцэка каміньскага

Пінігін максіма льна выкарыстаў патэнцыял, які ўзнік у выніку ўза­ емадзеяння беларускай і польскай культур. Хоць ён мог заняць шмат выдатных акцёраў з “Рампы”, га лоўную ролю даверыў свайму земля­ ку, Віктару Манаеву, ігру якога можна пракаменціраваць коратка: капялюш долу! Манаеў у ролі Кручкова аказаўся па­за канкурэнцыяй, зачароўваў кожным жэстам і кожным словам. Стварыў ма ляўнічую, архікамічную постаць асэсара, які можа быць як суровым нача льні­ кам, што ставіць усіх па кутах, так і здзяцінелым, смешным, муль­ цяшным героем...» ❙ Моніка Выцыкаль, Dziennik Teatralny

5 th P a n o r a m a I n t e r n a t I o n a l F e s t I v a l o F t h e a t r e a r t

ОКТ/ Вільнюскі гарадскі тэатр Літва

ПеРАКлАД НА лІТОўСКУю МОВУ АлеКСІСА хУРКІНАСА

РэжысёР, хаРэогРаф, сцэногРаф і мас так па касцюмах Оскарас каршунОвас асіс тэнт мас така Марта васілютэ аРхітэк таР сцэнічных канстРукцый Гінтарас садзейка асіс тэнт хаРэогРафа веста Грабстайтэ ПРЭМ’еРА: 17 лІС ТАПА ДА 1999 ГОДА.

Оскарас Каршуновас У 1993 скончыў літоўскую акадэмію музыкі па спецыяльнасці «тэатральны рэжысёр» (курс Й.Вайткуса). Стварыў уласны стыль і канцэпцыю ўласнага тэатра, паводле якой хаос і парадоксы сучаснай рэчаіснасці, яе абсурднасць і фрагментарнасць пераўтвара­ юцца ў асноўны творчы прынцып, прыўнося­ чы на сцэну подых жывога жыцця. Сцэнічны калектыў не павінен абмяжоўвацца эстэтычнымі пошукамі, а мусіць знаходзіць кропкі судакра­ нання з людзьмі, якія сутыкаюцца з праблемамі і перажываюць драмы, народжаныя рэчаіснасцю. Паставіў каля 30 спектакляў у літве і за мяжой. лаўрэат Нацыянальнай прэміі ў галіне мастацтва і культуры; прэміі «За стварэнне новай еўрапей­ скай рэчаіснасці»; лаўрэат літоўскіх тэатральных сезонаў. Спектаклі О.Каршуноваса з поспехам паказаны на міжнародных тэатральных фестыва­ лях у еўропе, Амерыцы, Азіі і Аўстраліі.

Oskaras Korsunovas The Theatre’s artistic director Oskaras Korsunovas belongs to Europe’s most popular theatre directors. A pupil of the renowned Lithu­ anian director J.Vaitkus, he managed to cre­ ate a style of his own and conceive a theatre of his own. His upwards of 30 production in Lithuania and abroad brought him universal recognition. Among them are the produc­ tions of OKT/Vilnius City Theatre: M. von Mayenburg’s Feuergesicht, W.Shakespeare’s Romeo and Juliet and Midsummer Night’s Dream, S.Kane’s Crave, M.Ravenhill’s Shopping and Fucking, M.Bulgakov’s Master and Margarita.

32

Андрей Гончаров Дизайн&вёрстка

Існуе з 2000 года. Распачынаўся без сталых субсідый і ўласнага памяшкання. Творчы калектыў імкнуўся разарваць усе сувязі з існуючай тэатральнай рэчаіснасцю. Абвясціў, што новы час мусіць быць адлюстраваны ў новым тэатры. Шукае ўласны шлях да гледачоў. Галоўная мэта — пошук сцэнічнай мовы, здатнай ад­ павядаць рытмам сучаснага жыцця, даследа­ ванне прыроды чалавека. Асноўнае крэда: ставіць сучасную драматургію так, нібыта гэта класіка, ставіць класіку так, нібыта гэта сучас­ ная драматургія. Развівае канцэпцыю тэатра сцэнічнай метафары і сцэнічнага дзеяння, захоўвае авангардныя погляды на мастацтва і аддае перавагу маладым талентам. Набыў славу папулярнага, відовішчнага тэатра. Шмат гастралюе, бярэ ўдзел і перамагае ў шматлі­ кіх прэстыжных міжнародных фестывалях. У рэпертуары ОКТ: «Вогненны твар» М.фон Майенбурга, «Рамэо і Джульета», «Сон у лет­ нюю ноч» У.Шэкспіра, «Цар Эдып» Сафокла, «Маленне» С.Кейн. ОКТ/Вільнюскі гарадскі тэатр — арганіза­ тар Вільнюскага міжнароднага тэатральнага фестывалю Sirenos і тэатральнага фестывалю ў Друскінінкаі.

OKT/ Vilnius City Theatre Lithuania The theatre was opened in 2000 with no permanent subsidies, stage or theatre building.

Its creators did not hesitate to break all the ties with the existing theatre reality only to create a new one. The major aim of OKT is search of a contemporary theatrical language, which would respond to the rhythms of present­day life and study the nature of man. Its main creed is to stage contemporary drama as if it were classical and to stage classical drama as if it were contemporary, to elaborate the concep­ tion of a stage metaphor and stage action, to support the avant­gardist views of art. The Theatre has quickly won popularity with the public. It makes numerous successful tours of the world and takes part in the most prestigious international festivals.

спектакль ідзе 1 гадзіну 30 хвілін без антракту

14 15

Тэ­аТр­Тан­ца­анжа­лі­кі­Хо­лі­най ❙ Вільнюс, літВа

21 лістапада

«Калі гаворка ідзе пра «Сон у летнюю ноч», звычайна ўзнікае вобраз касцюміраванай казкі або прыгожай музыкі Мендэльсона, што гучыць у Палацы шлюбаў. Мы ж спрабуем аднавіць на сцэне фантасмагарыч­ насць п’есы. Перад гле­ дачамі ўзнікае спектакль, зроблены мінімальнымі сродкамі. Дошка, якая ў спектаклі выконвае ролю і дэкарацыі, і шыкоўнага касцюма, з’яўляецца і клю­ чом да фантазіі гледача: мне важна, каб гледачы аддаваліся яе свабоднай гульні. Тая дошка, за якой стаіць акцёр, з’яўляецца не шчытом, а люстэркам, у якім выяўляецца плынь фантазіі гледачоў». Рэжысёр оскарас каршуновас

www.teatr-rampa.pl

Ган­на­Ка­рэ­ні­на Па­вод­ле­ра­ма­на­Льва­Тал­сто­га Музыка Альфрэда Шнітке, Пятра Чайкоўскага, Густава Малера, Габрыэля Фарэ Харэограф Анжаліка Холіна Сцэнограф Марыюс Яцоўскіс Мастак па касцюмах і грыме Ёзас Статкявічус Мастакі па святле Тадас Валейка і Кароліс Лукніс Прэм’ера: 18 верасня 2010 года

«

Супярэчлівыя і зменлівыя ўнутраныя станы персанажаў «Ганны Карэнінай» у інтэрпрэтацыі Анжа лікі Холінай уяўля­ юць універса льную структуру ча лавечай свядомасці, дзе нявыз­ начанасць і жах перад грамадствам пераплятаюцца з жаданнем жыць і кахаць. Са стылістычнага пункту гледжання — гэта камбінацыя рэалістычнага існавання і плыні мадэрнісцкага расповеду, ка лі мяжа паміж «звонку» і «знутры» адсутнічае. Мары, жахі і надзеі пераўтвараюць духоўны свет героя, але ж і рэчаіснасць уплывае на прынятыя рашэнні».

«When it comes to A Midsummer Night’s Dream, what usually springs to mind is the image of a costumed fairy­tale or Men­ delssohn’s beautiful music that sounds at the Wedding Palace. What we are doing is trying to renew on the stage the phantasmagoria of the play. The audience see the performance made with minimal means. The board that is an element of stage design and a smart costume is simultaneously the key to the viewer’s fantasy: I consider it impor­ tant that the viewers yield themselves to its free play.

The board in front of the actor is not a shield — it is a mirror that reflects the flow of the vieweres’ fantasy.»

Director Oskaras Koršunovas 33

Анжаліка Холіна ❙ У 1996 годзе скончыла Дзяржаўны інстытут тэатральнага мастацтва ў Маскве па спецыяльнасці «рэжысёр­балет­ майстар» (курс прафесара В.Та­ расавай). За дыпломны спектакль «Медэя» ў Нацыянальным тэатры оперы і балета Літвы атрымала прыз «Святы Хрыстафор». На сённяшні дзень — у ліку самых вядомых харэографаў краіны. ❙ Працавала ў Нацыянальным тэатры оперы і балета, Нацыянальным дра­ матычным тэатры, у ОКТ/Вільнюс­ кі гарадскі тэатр. Паставіла пяць балетаў, больш за 50 танцавальных мініяцюр і 15 спектакляў. Узнага­ роджана вышэйшай тэатральнай прэміяй «Залаты крыж сцэны», а таксама Рыцарскім крыжам ордэна «За заслугі перад Літвой».

Тэатр танца Анжалікі Холінай ❙ Заснаваны ў 2000 годзе харэогра­ фам Анжалікай Холінай. Сёння — буйнейшы тэатр танца Літвы. Скі­ раваны на стварэнне арыгінальных твораў, якія знаходзяцца на мяжы ўяўлення і харэаграфічных магчы­ масцей, спектакляў «мікс», у якіх драматычныя акцёры працуюць разам з артыстамі балета. ❙ У рэпер­ туары каля дзесяці пастановак, паказы якіх заўсёды праходзяць пры аншлагах. ❙ Тэатр шмат гастра­ люе ў Літве і за мяжой. Удзельнік міжнародных фестываляў у Вен­ грыі, Кітаі, Вялікабрытаніі, Латвіі, Расіі, Даніі, Турцыі, Люксембургу, Бельгіі, Польшчы.

У 2010 годзе спектакль атрымаў вышэйшую тэатральную ўзнагароду Літвы «Залаты крыж сцэны».

www.ach.lt

Спектакль ідзе 2 гадзіны 20 хвілін з адным антрактам

Anželika Cholina Dance Theatre /Vilnius, Lithuania Anna Karenina Performance by the novel of Leo Tolstoy Music of Alfred Shnitke and others Choreographer Anželika Cholina Stage designer Marijus Jacovskis Costume designer Juozas Statkevičius

ФотА дЗМітрыя МАцвеевА

УІльяМ ШЭКСПІР сОн у ЛеТнюю нОч

Wi lliam Shak eSpe ar e . a m i dSum m e r N ig ht’S d r e am

Тэатр «Рампа» ❙ Заснаваны ў 1975 годзе рэжысёрам Марыянам Ёканцісам, які шмат увагі надаваў менавіта музычным пастаноўкам. Але цягам сцэніч­ най гісторыі профіль тэатра паступова змяніўся, у афішы з’явіліся польская і замежная класіка, спектаклі па п’есах сучасных драматургаў. Сцэнічны калектыў займеў шырокае кола сваіх прыхільнікаў. ❙ Сёння рэпертуарная палітра «Рампы» ўражвае разнастайнасцю жанраў і накірункаў. Апрача інша­ га, вылучаюцца мюзіклы, спектаклі для дзяцей. Пашыраецца супрацоўніцтва з замежжам. У «Рампе» здзейснены сумесныя праекты з Тэатрам Марыі Занькавецкай (Львоў, Украіна), з Нацыянальным тэатрам імя Янкі Купалы. Калектыў неаднаразова гастраляваў у Еўропе і ЗША, выступаў на шматлікіх міжнародных тэатральных форумах.

08 09

14

Белорусский международный фестиваль театров кукол Фестивальные каталоги.

2008—2014 Adobe InDesign Adobe Illustrator

Міні-тэатр Любляна, Славенія

Mini teater Ljubljana, Slovenia

Тэкст Шарля Перо, Алана Мілна Рэжысёр Аляксей Ляляўскі Мастак Аляксандр Вахрамееў Кампазітар Ягор Забелаў У спектаклі занятыя: Ваня Плут, Ягор Забелаў

Text: Charles Perrault and Alan Milne Director: Aliaxey Lialiawski Designer: Aliaksander Vakhrameyew Composer: Yagor Zabelaw Performers: Vanja Plut, Yagor Zabelaw

Два персанажы, два выканаўцы — два розныя погляды на вядомую казку пра сціплую працавітую дзяўчынку і яе злую мачыху ды сясцёр-лайдачак. Тэксты Шарля Перо і Алана Мілна былі напісаны ў розных краінах у розныя эпохі. Такім чынам «Папялушка» набыла новы нечаканы сэнс, акрэслілася першапачатковая задума французскага казачніка, паводле якой гэтая павучальная гісторыя разлічана не толькі на дзяцей, але і на дарос лых. Спек такль, у якім удзельнічаюць актрыса Славенскага драматычнага тэатра Ваня Плут і беларускі акардэаніст Ягор Забелаў, увасоблена ў рамках праекта Puppet Nomad Academy пры падтрымцы Еўрапейскай камісіі (праграма «Культура»).

Two characters, two performers — two different views on the well known fairytale about a modest hard-working girl, her wicked stepmother and lazy halfsisters. Charles Perrault’s and Alan Milne’s texts were written in different countries and in different times. Thus, Cinderella has acquired a new unexpected meaning: the initial idea of the French author has come into play, according to which this instructive tale was meant not only for children but also for grown-ups.

The performance played by Vanja Plut, an actress of the Slovenian Drama Theatre, and the Belarusian accordionist Yagor Zabelaw has been realized within the framework of the Puppet Nomad Academy project with the support of the European Commission.

50 хвілін/min

Гу­ль­ня­­ ў­ча­ты­ры­ру­кі, аль­бо­як­з­ні­чо­Га­­ зра­біць­усё Чамадан-дуэт «КВАМ» Санкт-Пецярбург, Расія Аўтар і рэжысёр заслу жаны артыст Расіі Андрэй Князькоў Мастак Юлія Гольцава У спек так лі занятыя: Андрэй Князькоў, Аляксей Мельнік Забаўляльны эстрадны спек такль дэманструе фантастычныя магчымасці чалавечых рук. Знакаміты на ўвесь свет дуэт эстрадных чараўнікоў Андрэя Князькова і Аляксея Мельніка выкарыстоўвае ў сваім паказе разнастайныя сцэнічныя прыёмы і жанры: ад лялечных мініяцюр да ілюзійных трукаў. У руках акцёраў ажываюць не толькі звычайныя лялькі, але і рэчы, здаецца, для тэатра зусім не прызначаныя.

Па­Пя­луш­ка.­­ урыў­кі­з­яе­дзён­ні­ка Mini Teater was founded as a small theatre for the youngest audience in 1999 by Robert Waltl — a director, actor, puppeteer, artistic manager and recipient of a number of prestigious awards. Mini Teater’s basic activity is production of quality puppet and theatre performances in co-operation with artists from different artistic environments. Mini Teater takes part in numerous international festivals making contacts with prominent cultural centres in Slovenia and abroad.

міністэрства культуры рэспублікі беларусь мінскі гарадскі выканаўчы камітэт беларускі дзяржаўны тэатр лялек

24–30 мая 2010 года • мінск

Чамадан-дуэт «КВАМ» створаны ў 2002 годзе заслу жаным артыстам Расіі, заслу жаным дзеячам мастацтваў Бураціі, лаўрэатам тэатральнай прэміі «Залаты сафіт» Андрэем Князьковым. Разам са сваім вучням Андрэем Мельнікам яны ўвасабляюць тэатр, у якім галоўнымі дзейнымі асобамі з’яўляюцца акцёрская фантазія і спрытнасць рук. Спек такль «Гульня ў чатыры рукі» гастраляваў у дванаццаці краінах свету, удзельнік і лаўрэат міжнародных тэатральных фестываляў.

9

To the Participants and Guests of the 8th Belarusian International Puppet Theatre Festival

Dear friends!

I cordially welcome the organizers, participants and guests of the 8th Belarusian International Puppet Theatre Festival!

We are very proud of our Festival as during out the years of its existence it has truly become an incredible cultural event in our society. On our land here in Belarus it unites professionals and amateurs who are madly inlove with the unique magical world of Puppet Theatres.

It’s a pleasure to point out that this collaboration of creative people once initiated by the International Puppet Theatre Festival is developing so dynamically and this year theatrical groups from Russia, Ukraine, Poland, Israel and Italy will take part in the Festival along with theatres from Belarus.

Throughout several days of the Festival the audience will have an opportunity to become absorbed into the multinational kaleidoscope of contemporary Puppet Theatre art and its characteristic features: rich imagination, various artistic styles, creative techniques and philosophical questions.

I wish all organizers, participants and guests of the 8th Belarusian International Puppet Theatre Festival to receive unforgettable impressions, to be inspired immutably, to discover new names and have a wonderful time.

Dear friends!

I cordially greet the participants and guests of the 8th Belarusian International Puppet Theatre Festival!

On its stage this theatrical forum unites a wide range of actors and directors, admirers of theatrical puppet art be they children or adults.

I frankly believe that this Festival will become a significant event in the theatrical life of our country and the city of Minsk. It will contribute to the development of relations between our native arts with that of other countries in the world since hundreds of people will see your plays.

Present-day scenic art expands its boundaries quite rapidly, assimilates new means of expression and adjoining arts. This Festival gives citizens and guests of our capital a unique opportunity to feel how eternal the language of theatre is and how valuable are national culture and theatrical traditions. There’s nothing that can leave a trace in the heart of a human being like art, that can excite and unite that much!

I wish all admirers of theatre success, creative inspiration, new heights and outstanding impressions to share.

The KVAM Suit-case Duo was organized in 2002 by Andery Knyazkov, Honoured Artist of Russia, Merited Art Worker of Buryatia, winner of the theatre award «Golden soffitto». Together with his pupil Alexey Melnik, they promote a theatre where the central elements are actors’ fantasy and manual dexterity. The productions whose props fit in a suitcase quickly brought them a resounding success.

90 хвілін/min

16

17

Беларускі тэатр «Лялька» Беларусь

Belarusian Theatre «Lyalka» Belarus

ДзяДзька Ваня і сястры тры Дыялогі

Uncle Vanya and Three SiSTerS Dialogues

Рэжысёр: Юрый Пахомаў Мастакі: Аляксандр Сідараў, Ганна Сідарава У спектаклі занятыя: Аляксандр Маханькоў, Вольга Маханькова.

Direction: Yury Pakhomov Stage design: Alexander Sidorov, Anna Sidorova Performers: Alexander Makhankov, Olga Makhankova

Мантэкі і Капулецi Беластоцкі тэатр лялек Польшча

Беларускі тэатр «Лялька» Распачаў сваю дзейнасць у 1985 годзе пры Беларускім тэатры імя Якуба Коласа. У 1990 вылучыўся ў самастойны калектыў з асобным будынкам у цэнтры горада — помнікам архітэктуры ХIХ стагоддзя. Адзін з самых адметных тэатраў лялек краіны. У рэпертуары — 25 спектакляў для дзяцей і 7 для дарослых гледачоў паводле класічных і сучасных твораў беларускіх і замежных аўтараў. Глыбокі сэнс падаецца ў нязмушанай займальнай форме на беларускай, у асобных выпадках на французскай і нямецкай мовах. Пастаноўкі адрозніваюцца высокім акцёрскім майстэрствам, вытанчанай эстэтыкай лялек і адмысловай сцэнаграфіяй, сучаснай рэжысурай. У шэрагу спектакляў выкарыстоўваюцца мультымедыйныя эфекты. Актыўны ўдзельнік міжнароднага фестывальнага руху, лаўрэат прэстыжных тэатральных прэмій. Неаднаразова адзначаны дыпломамі і ўзнагародамі на міжнародных лялечных форумах у Беларусі, Расіі, Польшчы, Германіі, Францыі, Іране, Сербіі, Харватыі, Фінляндыі, ва Украіне ды іншых краінах. Заслужаны калектыў Рэспублікі Беларусь.

Mikalai Ladutska, Chairman of the Minsk City Executive Committee

Па-беларуску / Belarusian language Для дарослых / Adults / 16+ 75 хвілін / min

У спектаклі, нібы скрозь павелічальнае шкло, разглядаецца вобраз Лаўры з п’есы Тэнесі Уільямса «Шкляны звярынец». Гэта візуальны паказ, у якім актрыса амаль нерухомая, дзе асаблі­ вая роля належыць святлу і сцэнічнай прасторы. Унутраны свет Лауры тонкі, нібы шкло. Гераіня і яе адлюстраванні адасобленыя ад рэчаіснасці. Гледачы становяцца ўдзельнікамі пранізлівага расповеду пра шкло, уяўленне і ўразлівасць быцця.

45 хвілін/min.

www.lialka.by e-mail: info@lialka.vitebsk.net

Патаемнае THE MOST INTIMATE

КрохКае FRAGILE Аўтары: «Крэпска» і Дарынка Гіляновіч Рэжысёр Лінеа Хапонен Музыка Луіса Фіестаса Святло Пятра Лорэнца Выканаўца Лінеа Хапонен Спецыяльны госць Іржы Земан

Трупа Ірыс Майнхард Штутгарт, Германія

Created by: KREPSKO and Darinka Giljanović Basic concept: Darinka Giljanović, Linnea Happonen, Petr Lorenc Directed by: Linnea Happonen Performed by: Linnea Happonen Light-design by: Petr Lorenc Music by: Luis Fiestas Special guest: Jiří Zeman

Аўтар Анне Бодэн Рэжысёр Міхаэль Краўс Мастакі Ірыс Майнхард, Міхаэль Краўс Кампазітар Торстэн Майнхард Выканаўца Ірыс Майнхард Здаецца, неспакойны дух жанчыны паўстае перад намі ў часе і прасторы, шукаючы сваё сапраўднае «я». Жанчына назірае за ўласным целам з дапамогай мікрака­ меры, вывучае, да­ следуе, адкрывае сябе праз самае інтымнае. Камера, нібы вока, дазва­ ляе толькі бег­ лае знаёмства з унутраным светам гераіні. Але яе думкі становяцца ад­ люстраваннем, увасобленай формай быцця, і нам адкрыва­ юцца пата­ емныя пачуцці чалавека.

The project explores, like through a magnifying glass, the character of Laura from Tennessee Williams´s play Glass Menagerie. Fragile is a very special theatre performance where the actress hardly moves and where the lighting is essential part of the whole performance. It is a visual view at the special world of Laura, which is as vulnerable as glass.

It is a performance about glass, imagination and fragility of being.

Ірыс Майнхард скончыла факультэт ля­ лечнага тэатра штутгартскай Вышэйшай школы музыкі і выяўленчых мастацтваў у Германіі. У 1999 годзе разам з рэжы­ сёрам і спеваком Міхаэлем Краўсам і кампазітарам Торстэнам Майнхардам падрыхтавалі першую сольную прагра­ му. З таго часу яны плённа супрацоўні­ чаюць. Іх мастацтва ўбачылі гледачы ў розных краінах свету.

65 хвілін/min.

Андрей Гончаров Дизайн&вёрстка

The entertainment show demonstrates fantastic capacities of human hands. The world-famous duo of stage magicians Andrey Knyazkov and Alexey Melnik employ in their show a variety of devices and genres: from puppet miniatures to conjurer’s tricks. In the performers’ hands not only ordinary puppets come alive but also objects that do not in the least seem to be intended for theatre. The performance A Four-hand Play was shown in twelve countries of the world. It is a participant and prize winner of a number of international theatre festivals.

Бялоў Уладзімір Сяргеевіч — акцёр правінцыйнага тэатра. Ён толькі што прыйшоў у грымёрку са сцэны. Тут, у сваім маленечкім свеце, пакуль ніхто не бачыць і не чуе, можна даць волю пачуццям, адкрыць душу, выказаць свой боль, незадаволенасць існаваннем. Бялоў размаўляе з сабой і з Богам — павінен жа нехта яго, у рэшце рэшт, пачуць і зразумець! Ён выцягвае з пяску памяці сваё жыццё: маленства, каханне, праца... Ягоны час па кроплі сыходзіць, а чамадан няспраўджаных надзей перапоўнены...

Boris Svetlov, Minister of Culture of the Republic of Belarus

24 тэатр «крэпска». прага, чэхія

Author and director: Andrey Knyazkov, Honoured Artist of Russia Designer: Yulia Goltseva Performers: Andrey Knyazkov, Alexey Melnik

A­Four-hAnd­PlAy­ or­how­to­MAke­everything­­ out­oF­nothing

Cinderella.­­ extraCts­From­­ Her­diary

8

KVAM Suit-case Duo St Petersburg, Russia

25

10 Трупа Ірыс Майнхард. ШТуТгарТ, герМанІя

Iris Meinhardt Troupe Stuttgart, Germany Author: Anne Boden Director: Michael Krauss Stage design: Iris Meinhardt, Michael Krauss Music: Thorsten Meinhardt Performed by: Iris Meinhardt A restive woman’s spirit seems to rise before us in time and space, looking for her genuine «Self».

The woman is observing her own body with the help of a microcamera, she scrutinizes, studies and discovers her­ self through her most intimate.

The camera, like an eye, allows only a passing acquain­ tance with the hero­ ine’s inner world. But her thoughts become a reflec­ tion, an embodi­ ment of her being, and we discover the intimate world of a human.

Iris Meinhardt graduated from studies at Puppet Theatre Faculty Stuttgart Music and Visual Arts Higher School, Germany.

In 1999 she prepared her first solo pro­ gramme with director and singer Michael Krauss and composer Thorsten Meinhardt.

Since then, they have been cooperating and presenting their creative research in various countries of the world.

11

15

Теарт Каталоги международного форума театрального искусства.

2011—2014 Adobe InDesign CorelDraw

Польша Poland

Театр «Тр-Варшава» TR Warszawa

25-26.10

Dorota Masłowska

ТеаТр «Тр-ВаршаВа» Один из самых

Director Grzegorz Jarzyna Set design Magdalena Maciejewska Costumes Magdalena Musiał Lighting design Jacqueline Sobiszewski Music arrangement Piotr Domiński, Grzegorz Jarzyna Video Cókierek, Pani k.

Cast: roma Gąsiorowska, Maria Maj, Magdalena kuta, Agnieszka Podsiadlik, Aleksandra Popławska, Danuta Szaflarska, katarzyna Warnke, rafał Maćkowiak, Adam Woronowicz and Lech Łotocki (radio voice)

известных сценических коллективов в Польше, его история насчитывает более семидесяти лет. В 1998 году художественным руководителем «ТР-Варшава» стал Гжегож Яжина. С его именем и постановками связан новый всплеск интереса к театру, его широкое международное признание. Сценический коллектив активно участвует в международном фестивальном движении, лауреат многочисленных национальных и международных фестивалей. Занимается активными поисками нового сценического языка, художественными исследованиями, постановочными экспериментами на стыке разных видов искусств. Регулярно проводит выставки, показы кинофильмов, концертов и спектаклей.

режиссер сПекТакля сталкивает

поколения, языки, образы мысли и существования, ежедневно изменяющуюся действительность, чтобы выявить противоречие — отсутствие человека, подпадающего под определение «статистического», отсутствие общей объединяющей платформы, которую можно выразить словом «мы». В пьесе Дороты Масловской замечательно передан язык различных поколений и социальных групп, воссоздан срез всего польского общества в ветшающем варшавском многоквартирном доме. Яжина подошел к драматургии основательно, дал возможность засверкать в качестве трагикомического фарса, лишенного какого-либо реализма. Три экрана, гудящая музыка, оживающий реквизит и игра, основанная на иронической аллюзии, создают действие, чудесно и двусмысленно колеблющееся между серьезом и шуткой.

ГжеГож яжина Окончил

У нас все хорошо Дорота Масловска

РежиссеР ГжеГож Яжина сценогРафия МаГдалена Мацеевска Художник по костюмам МаГдалена МусЯл Художник по свету жаклин собишевски музыкальное офоРмление Петр доМиньски, ГжеГож Яжина видео Cókierek и Пани к. в РоляХ: александра ПоПлавска, данута шафлЯрска,МаГдалена кута, МариЯ Май, адаМ воронович, рафал МатьковЯк, аГнешка ПодсЯдлик, катажина варнке, лех лотоцки

факультет философии Ягеллонского университета, учился режиссуре в национальной высшей театральной школе Кракова у знаменитого Кристиана люпы. Один из лидеров поколения польских режиссеров, пришедших в профессию в середине 1990-х. Художественный руководитель Театра «ТРВаршава». Всемирную славу приобрел, интерпретируя классическую драму и наиболее популярные современные произведения. Среди них: «Доктор фауст» по Т.Манну, «Идиот» по ф.Достоевскому, «Макбет» у.Шекспира, «Психоз 4.48» С.Кейн. Ставит драматические спектакли и оперы в Европе и по всему миру. лауреат множества самых престижных театральных премий. Обладатель награды Министерства иностранных дел «За выдающиеся заслуги перед Польшей» (2002), Золотого ордена по случаю празднования 300-летия Санкт-Петербурга (2004) и премии Министерства культуры Польши «За выдающиеся художественные достижения» (2009). Дважды лауреат премии имени Конрада Свинарского «За лучшую режиссуру» (1999, 2009).

Премьера состоялась 26 марта 2009 года (Берлин), 5 апреля 2009 года (Варшава) Копродукция TR Warszawa/Schaubühne am Lehniner Platz Проект реализован при поддержке программы «Варшава — Европейская Столицы Культуры-2016» Продолжительность спектакля 1 час 40 минут (без антракта) Спектакль идет с субтитрами

Показ спектакля проходит в рамках Международной культурной программы польского председательства в Совете ЕС при поддержке Института Адама Мицкевича и Польского Института в Минске

[28-27] МЕжДунАРОДный фОРуМ ТЕАТРАльнОГО ИСКуССТВА «ТЕАРТ»

театральнаЯ неделЯ с «белГазПроМбанкоМ»

Андрей Гончаров Дизайн&вёрстка

No MaTTeR HoW HaRd We TRied

Польша Poland

Театр «КТо» KTO Theatre

Слепые Жозе Сарамаго

ИнСцЕнИровкА, рЕжИССурА И МузыкАльноЕ офорМлЕнИЕ Ежи Зонь СцЕногрАфИя иоанна ЯшКо-СроКа ХудожнИкИ По коСтюМАМ СофиЯ дЕ инЕС, иоанна ЯшКо-СроКа ХорЕогрАф ЭриК МаКогон в роляХ: Каролина БондаронЕК, анна ЯворСКа, анна КаМыКовСКа, дануТа ружицКа, агаТа СловицКа, гражина СрЕБны-роСа, уршулЯ СвалТЕК, БарБара выСочаньСКа, КаТажина ЗавадЗКа, МарТа Зонь, БарТош цЕнЯва, Михал ожиловСКи, алан ПаКош, шиМон ПаТЕр, адаМ ПлЕвиньСКи, ТоМаш урБаньСКи

TR Warszawa One of the most famous theatre companies in Poland, whose history is over 70 years long.

In the mid-1990s, Grzegorz Jarzyna became the artistic director of TR Warszawa. His name and his productions brought about a new upsurge of interest in the Theatre and its wide international recognition. The Theatre actively participates in the international festival movement and is a prizewinner of numerous national and international festivals. It is actively looking for a new theatre language, is doing artistic research and stage experiments across different arts. There are regular exhibitions, as well as film, concert and performance shows.

Премьера состоялась 8 июня 2010 года Продолжительность спектакля 60 минут (без антракта)

Grzegorz Jarzyna Graduated from the Philosophical Faculty of Jagiellonian University and studied stage directing at the Krakow Theatre School under the famous Krystian Lupa. He is a figurehead in the new generation of Polish directors, who entered the profession in the mid-1990s. Artistic director of the TR Warsaw.

He earned worldwide fame interpreting classical drama and the most popular contemporary novels. Stages drama and opera performances all over the world. Winner of numerous prestigious theatre awards. Holder of the Ministry of Foreign Affairs award «For Outstanding Services to Poland» (2002), Golden Order in connection with the celebration of St Petersburg’s 300th anniversary (2004), and Poland’s Ministry of Culture award «For Outstanding Artisitic Achievements» (2009). Twice winner of the Konrad Swinarski Award (1999, 2009).

ТЕаТр «КТо» основан в 1977 году в

...Из-за невыясненных обстоятельств

люди начинают терять зрение. Эпидемия стремительно распространяется. Власти изолируют группы заболевших, и они начинают жить по собственным законам в обществе, где правят звериные инстинкты людей. Яркий драматизм, эмоциональная игра актеров, динамичная смена декораций, музыка и пластика ставят «Слепых» в число наиболее заметных постановок данного жанра на польской театральной сцене.

José Saramago

The Blind Script, direction and selection of music by Jerzy Zoń Stage set Joanna Jaśko-Sroka Costumes Zofia De Ines, Joanna Jaśko-Sroka Choreography Eryk Makohon Performed by the KTO Theatre group: Karolina Bondaronek, Anna Jaworska, Anna Kamykowska, Danuta Różycka, Agata Słowicka, Grażyna Srebrny-Rosa, Urszula Swałtek, Barbara Wysoczańska, Katarzyna Zawadzka, Marta Zoń, Bartosz Cieniawa, Paweł Łyskawa, Michał Orzyłowski, Alan Pakosz, Szymon Pater, Adam Plewiński, Tomasz Urbański

Ежи Зонь актер, режиссер, драматург,

продюсер. соучредитель и художественный руководитель экспериментального краковского театра «кто». Президент Международного фестиваля уличных театров в кракове. Заслуженный деятель культуры. обладатель награды «серебряный крест заслуги».

KTO Theatre Founded in 1977 in Krakow by graduates of Jagiellonski University. Became successful as a street theatre, oriented towards fair shows, touring, live contacts with the audience. In 2005 got the status of a municipal theatre. Great attention in performances is given to voice, music and plastique.

Takes an active part in the international theatre movment.

Jerzy Zoń Actor, producer, director and co-founder of the experimental Krakow KTO Theatre. Among the best productions are: Colossus after S.Lem, Walpurgis Night by V.Yerofeyev.

Monachomachia by I.Krashewski, The Scent of Time, I’ll Sell the House Where I Can No Longer Live, Mazepa.

Director of the International Street Theatre Festival in Krakow. Honoured for his services to culture.

кракове выпускниками Ягеллонского университета. Передвижной экспериментальный театр, ориентированный на уличные представления, путешествия, живые контакты с публикой. основное содержание спектаклей раскрывается посредством голоса, пластики, движения, музыки и небольшого количества слов, неожиданных и парадоксальных ситуаций. Эмоциональный характер выступлений разрушает возможные барьеры между актерами и публикой. в 2005 году получил статус краковского муниципального театра. гастролировал более чем в 120 странах мира. Принимает активное участие в международном фестивальном движении.

[26-25] Международный форуМ театрального искусства «теарт»

23.10

ТЕаТральнаЯ нЕдЕлЯ С «БЕлгаЗПроМБанКоМ»

Показ спектакля проходит в рамках Международной культурной программы польского председательства в Совете ЕС при поддержке Института Адама Мицкевича, министра культуры и национального наследия Польши и Польского Института в Минске

16

Компания «маленьКие часы»

Compagnie Des petites Heures

Кампанія «маленьКія ГаДзіны»

(Франция, Париж)

(France, Paris)

(Францыя, Парыж)

Лиепая, Латвия

Лиепайский театр Шепот стен

MurMures des Murs

Шэпт сцен

Концепция и постановка

Concept and direction

Канцэпцыя i пастаноўка

ВиКтория тьере-чаплин

ViCtoria tHierrée-CHaplin

ВіКторыя Цьерэ-чаплін

Художник-постановщик

Set design

Мастак-пастаноўшчык

ВиКтория тьере-чаплин

ViCtoria tHierrée-CHaplin

ВіКторыя Цьерэ-чаплін

Художники по костюмам

Costume design

Мастакi па касцюмах

Вероник Гран, Жак пердигес, моника Шварцль, ВиКтория тьере-чаплин

Véronique grand, Jacques perdiquez, monika schwarzl, ViCtoria tHierrée-CHaplin Choreography ViCtoria tHierréeCHaplin, armando santin Cast: aurélia tHierrée and with Jaime martinez and antonin maurel

Веранік Гран, Жак пердыгес, моніка Шварцль, ВіКторыя Цьерэ-чаплін

Премьера состоялась 8 марта 2011 года Продолжительность – 1 час 20 минут (без антракта)

Premiere – March 8, 2011 Duration – 1 hours 20 minutes (no intermission)

Прэм'ера адбылася 8 сакавiка 2011 года Працягласць спектакля – 1 гадзiна 20 хвiлiн (без антракта)

На сцене Белорусского государственного академического музыкального театра ул. Мясникова, 44

On the stage of Belarusian State Academic Musical Theatre 44, Miasnikov str.

На сцэне Беларускага дзяржаўнага акадэмiчнага музычнага тэатра вул. Мяснiкова, 44

«Liberation of feelings… electrifying bodies… tuned like a fairytale orchestra, remarkable precision — and it's as beautiful as a dream».

«Свабода пачуццяў… наэлектрызаваныя целы… як настроеныя з незвычайнай дакладнасцю iнструменты нейкага казачнага аркестра — i выдатны, як сон, спектакль».

Хореография ВиКтория тьере-чаплин, армандо сантен В ролях: аурелия тьере, Джейми мартинес, антонен морель

Ставангер (PulP PeoPle)

Харэаграфiя ВіКторыя Цьерэ-чаплін, арманда сантэн У ролях: аўрэлія Цьерэ, Джэймі марцінес, антанэн марэль

Режиссер Константин Богомолов Сценограф, художник по костюмам Лариса Ломакина В ролях Лаура Ерума, Сандис Пецис, Роландc Бекерис, Каспарc Карклиньш, Агнесе Екабсоне, Гатис Маликс, Сигне Руйценa, Эверитa Пьятa, Викторc Эллерс, Андa Албуже

национальная театральная премия Латвии за лучший спектакль (2013)

Продолжительность: 1 час 35 минут (без антракта) Премьера: 14 сентября 2012 года

6 октября, понедельник 7 октября, вторник

история, в сущности, совсем простая. в центре постановки — молодая женщина Кристина, которая приближается к тридцатилетнему рубежу и которая больше не видит смысла ни в своей совместной жизни с мужем, ни в самой жизни вообще. Желая изведать что-то новое, она отправляется в Ставангер, чтобы там встретиться с неким мужчиной по имени Одд, с которым она познакомилась в интернете. но это только начало всей истории.

Начало: 19.00 На сцене Дворца культуры МАЗ (Партизанский проспект, 117а) Спектакль идет на латышском языке с синхронным переводом на русский 18+

Марина Крапивина

5-6.X/19:00/12+

«Свобода чувств… наэлектризованные тела… как настроенные с необыкновенной точностью инструменты некоего сказочного оркестра — и прекрасный, как сон, спектакль». мерав Юдилович, «ynet»

«Вызывает у зрителей восторг и восхищение… творение, обладающее архитектурной точностью построения и вместе с тем кажущееся дикарским, … шутливым и восхитительным». Зви Горен, «habama»

«Гипнотизирующий танец с самого начала, …эстетически восхитительный опыт, … ласкающая душу постановка, с которой не хочется расставаться».

merav yudilovitch, ynet

«Leaves the audience with awe and excitement… a creation possessing precise architectural structure that seems savage… humor and surprises».

Zvi Goren, habama

«Hypnotizing dance from the first moment… an aesthetic and enrapturing experience… a piece that caresses the soul, a piece you do not want to part with».

Na'ama Lanski, israel today

На’ама Лански, «israel today»

Batsheva daNce cOmpaNy

мераў Юдзiловiч, «ynet»

«Выклiкае ў гледачоў захапленне… твор, якi валодае архiтэктурнай дакладнасцю пабудовы i разам з тым здаецца дзiкунскiм, … жартаўлiвым i цудоўным». Звi Гарэн, «habama»

«Гiпнатычны танец з самага пачатку, … эстэтычна цудоўны вопыт,… спектакль, якi лашчыць душу, пастаноўка, з якой не хочацца расставацца». На'ама Ланскi, «israel today»

Охад НаариН Хореограф с мировым именем, художественный руководитель «Батшева Данс Компани». Охад Наарин учился в США, танцевал в труппе Мориса Бежара, затем был приглашен в Нидерландский театр танца. Сегодня Охада Наарина называют звездой современной хореографии. Он, наряду с Иржи Килианом, Матсом Эком, Хансом ван Маненом и Начо Дуато, считается одним из лучших балетмейстеров XXI века. Обладатель многих престижных наград и премий. Охад Наарин — самый молодой лауреат премии Израиля по искусству за всю ее историю. Он поднял на новую высоту искусство танца в Израиле и оказал влияние на развитие хореографии во многих других странах. The New York Times и ряд других изданий возвели Наарина в ранг пяти лучших хореографов мира.

Ohad NahariN Artistic director of Batsheva Dance Company. Ohad Naharin studied in USA, went on to perform with Maurice Béjart’s Ballet and Nederlands Dans Theater.

Today Ohad Naharin is a prominent figure of contemporary choreography.

As well as Jiri Kylian, Mats Ek, Hans van Manen and Nacho Duato Ohad Naharin is one of the leading ballet-masters of XXI century.

Naharin’s rich contributions to the field of dance have garnered him many awards and honors. Ohad Naharin is the youngest laureate of Israel Prize for dance. He developed the art of dance in Israel and had a great influence on choreography of different countries. The New York Times has called Ohad Naharis one of the world’s top five choreographers.

ахад НаарыН Харэограф з сусветным iмем, мастацкi кiраўнiк «Батшэва Данс Компанi». Ахад Наарын вучыўся ў ЗША, танцаваў у трупе Марыса Бежара, затым быў запрошаны ў Нiдэрландскi тэатр танца. Сёння Ахада Наарына называюць зоркай сучаснай харэаграфii. Ён, разам з Iржы Кiлiянам, Матс Экам, Хансам ван Манэном i Нача Дуата, лiчыцца адным з лепшых балетмайстраў XXI стагоддзя. Уладальнiк многiх прэстыжных узнагарод i прэмiй. Ахад Наарын — самы малады лаўрэат прэмii Iзраiля па мастацтве за ўсю яе гiсторыю. Ён падняў на новую вышыню мастацтва танца ў Iзраiлi i аказаў уплыў на развiццё харэаграфii ў многiх iншых краiнах. The New York Times i шэраг iншых выданняў узвялi Наарына ў ранг пяцi лепшых харэографаў свету.

литва Lithuania

оКт/Вильнюсский городской театр OKT/Vilnius City Theatre

Гамлет Уильям Шекспир

РежиссеР, художник-постановщик оскарас коршуновас художник-постановщик, художник по костюмам агне кузмикайте композитоР анастас ясенка художник по свету эугениус сабаляускас в Ролях: томас зайбиус, Юлиус залакевичиус, даиниус гавеносис, дариус гумаускас, гидриус савикас, раса самуолЮте, вайдотас мартинайтис, дариус мескаускас, неле савиченко Премьера состоялась 9 сентября 2008 года Продолжительность спектакля 3 часа (с антрактом) спектакль идет с субтитрами

Has been critically acclaimed and popularly embraced as one of the foremost contemporary dance companies in the world. Together with its junior Batsheva Ensemble, the Company boasts a roster of 34 dancers drawn from Israel and abroad and maintains an extensive performance schedule locally and internationally.

Hailed as one of the world's preeminent contemporary choreographers, Ohad Naharin assumed the role of Artistic Director in 1990, and propelled the company into a new era with his adventurous curatorial vision and distinctive choreographic voice. Naharin is also the originator of the innovative movement language, Gaga, which has enriched his extraordinary movement invention, revolutionized the company’s training, and emerged as a growing international force in the larger field of movement practices for both dancers and non-dancers.

Batsheva Dance Company was founded as a repertory company in 1964 by the Baroness Batsheva de Rothschild, who enlisted Martha Graham as its first artistic adviser.

Батшева даНc КОмпаНи Признана как критиками, так и широкой публикой одним из самых неординарных танцевальных коллективов в мире. Труппа и ее младшее подразделение «Батшева Ансамбль» имеют в своем составе 34 танцовщика из Израиля и ряда зарубежных стран. Осуществляя масштабную гастрольную деятельность как в Израиле, так и за его пределами, обе труппы дают до 250 представлений в год. Охад Наарин занял пост художественного руководителя в 1990 году. Его отличает совершенно особый взгляд на хореографическое искусство. Под его руководством «Батшева Данc Компани» выработала собственный уникальный стиль, получивший название «Гага», и радикально изменила язык танца. «Батшева Данс Компани» носит имя баронессы Батшевы де Ротшильд, которая в 1964 году вместе с выдающейся американской танцовщицей и хореографом Мартой Грэм основала эту репертуарную труппу и стала ее покровительницей.

Этот «Гамлет» не стал историческим

спектаклем, воссоздающим дух эпохи. Знаменитая пьеса Шекспира помогает нам почувствовать и передать дух настоящего времени, в котором живет поколение коршуноваса. «сегодня никто не говорит о необходимости перемен — только о необходимости стабильности. наше поколение живет словно за занавесом, и этот занавес необходимо сорвать, потому что иллюзорный мир и стабильность могут быть очень опасными. нам остро необходим безжалостный самоанализ, чтобы мы могли понять мир, в котором мы живем, и свои поступки», — говорит режиссер.

Прызнана як крытыкамi, так i шырокай публiкай адным з самых неардынарных танцавальных калектываў у свеце. Трупа i яе малодшае падраздзяленне «Батшэва Ансамбль» маюць у сваiм складзе 34 танцоўшчыка з Iзраiля i шэрагу замежных краiн. Ажыццяўляючы маштабную гастрольную дзейнасць як у Iзраiлi, так i па-за яго межамi, абодзве трупы даюць да 250 паказаў у год. Ахад Наарын заняў пасаду мастацкага кiраўнiка ў 1990 годзе. Яго адрознiвае зусiм адмысловы погляд на харэаграфiчнае мастацтва. Пад яго кiраўнiцтвам «Батшэва Данc Компанi» выпрацавала ўласны ўнiкальны стыль, якi атрымаў назву «Гага», i радыкальна змянiла мову танца. «Батшэва Данс Компанi» носiць iмя баранэсы Батшэвы дэ Ротшыльд, якая ў 1964 годзе разам з выбiтнай амерыканскай танцоркай i харэографам Мартай Грэм заснавала гэтую рэпертуарную трупу i стала яе заступнiцай.

Ивонна, прИнцесса Бургундская

11.10 William Shakespeare

Витольд ГомброВич

Hamlet

осКарас КоршуноВас в 1993 году окончил литовскую академию музыки и театра по специальности «режиссура» на курсе у ионаса вайткуса. создал собственный стиль и театральную концепцию, согласно которой парадоксы современной реальности, ее хаотичность, фрагментарность, абсурдность используются как основной творческий принцип и привносят на сцену дыхание жизни. не ограничивается исключительно эстетическими поисками, а пытается находить точки соприкосновения с людьми, которые переживают реальные драмы. Поставил около 30 спектаклей в литве и за ее пределами. среди них: «сон в летнюю ночь» и «ромео и джульетта» у.Шекспира, «Мастер и Маргарита» по мотивам романа М.Булгакова. лауреат национальной премии в области искусства и культуры, международной премии «За создание новой европейской реальности». Многократный лауреат литовских театральных сезонов.

театральная неделя с «белгазпромбанком»

Андрей Гончаров Дизайн&вёрстка

21

ТеаТр ОпОле

ополе, польша

Director and set designer Oskaras Koršunovas Costume and set designer Agne Kuzmickaite Composer Antanas Jasenka Light designer Eugenijus Sabaliauskas Cast: Tomas Žaibus, Nelė Savičenko, Giedrius Savickas, Darius Meškauskas, Julius Žalakevičius, Dainius Gavenonis, Darius Gumauskas, Jonas Verseckas, Rasa Samuolytė, Vaidotas Martinaitis

Режиссер, художник-постановщик Кшиштоф Гарбачевски Художник по костюмам Юлия Корнацка Автор инсценировки, композитор Мартин Цецко Художник по свету Войцех Пусь В ролях Корнелия Анговска, Александра Цвен, Гражина Мисеровска, Мирослав Беднарек, Адам Чолек, Яцек Дзисевич, Анджей Якубчик, Вальдемар Котас, Лукаш Шмидт, Павел Смагала

OKT/Vilnius City Theatre The theatre was opened in 2000 with no permanent subsidies, stage or theatre building. Its creators did not hesitate to break all the ties with the existing theatre reality only to create a new one. The major aim of OKT is search of a contemporary theatrical language, which would respond to the rhythms of present-day life and study the nature of man. Its main creed is to stage contemporary drama as if it were classical and to stage classical drama as if it were contemporary, to elaborate the conception of a stage metaphor and stage action, to support the avant-gardist views of art.

The Theatre has quickly won popularity with the public. It makes numerous successful tours of the world and takes part in the most prestigious international festivals.

Премьера: 15 апреля 2012 года Продолжительность: 1 час 45 минут (без антракта)

13 октября, понедельник 14 октября, вторник Начало:19:00

Oskaras Korsunovas The Theatre’s artistic director Oskaras Korsunovas belongs to Europe’s most popular theatre directors. A pupil of the renowned Lithuanian director J.Vaitkus, he managed to create a style of his own and conceive a theatre of his own. His upwards of 30 production in Lithuania and abroad brought him universal recognition. Among them are the productions of OKT/Vilnius City Theatre: M. von Mayenburg’s Feuergesicht, W.Shakespeare’s Romeo and Juliet and Midsummer Night’s Dream, S.Kane’s Crave, M.Ravenhill’s Shopping and Fucking, M.Bulgakov’s Master and Margarita.

[16-15] Международный форуМ театрального искусства «теарт»

Международный форуМ театрального искусства «теарт»

Батшэва даНc КОмпаНi

оКт/ВильнюссКий ГородсКой театр основан в 2000 году. деятель-

ность театра начиналась без постоянных субсидий и собственного помещения. творческий коллектив стремился разорвать связи с существующей театральной действительностью, объявил, что новое время должно отражаться в новом театре, а сценический язык соответствовать ритмам современной жизни. ищет собственные пути к зрителям, стремится глубоко исследовать человеческую природу. развивает концепцию театра сценической метафоры и сценического действия, поддерживает авангардные взгляды на искусство. За короткое время приобрел мировую известность. Победитель престижных международных фестивалей.

20 Международный форуМ театрального искусства «теарт»

На сцене Республиканского Дворца культуры профсоюзов (проспект Независимости, 25) Спектакль идет на польском языке с русскими субтитрами

По мнению режиссера спектакля Кшиштофа Гарбачевского, молчание ивонны, пронизывающее пьесу Гомбровича, написанную в 1938 году, открывает широкие возможности для современных интерпретаций. Гарбачевски обещает зрителям, что в этот раз они увидят совершенно новую ивонну. Спектакль театра ополе не является еще одной попыткой переосмыслить известную пьесу, это, скорее, постижение природы молчания и борьба с ним. В качестве инструмента, помогающего добиться необходимого эффекта, выступает телевизионная камера. Спектакль балансирует на грани театрального представления и кинофильма, даже оформление спектакля заставляет зрителей оказаться на съемочной площадке. «Камера позволяет нам добиться большей искренности в изображении молчаливого мира ивонны и мира ее противников. Это будет настоящее кино об ивонне», — обещает режиссер.

16+

32 Международный форуМ театрального искусства «теарт»

Международный форуМ театрального искусства «теарт»

33

17

Плакаты

Чайка. Опыт прочтения

Полицейская комедия

Волшебный Минск

Плакат к спектаклю Белорусского государственного театра кукол

Плакат к спектаклю Минского драматического театра «Дзе-Я?»

Плакат к празднику города

Adobe Photoshop

Андрей Гончаров Дизайн&вёрстка

CorelDraw

Adobe Photoshop CorelDraw

18

НАЦЫЯНАЛЬНЫ АКАДЭМІЧНЫ ТЭАТР ІМЯ ЯНКІ КУПАЛЫ

8 октября, 19:00

К ’ Ё Д Ж А Ў С К І Я

На сцене Национального академического Большого театра оперы и балета (площадь Парижской Коммуны, 1)

П Е РА Б Р ЭХ І К А Р Л А

г А Л Ь д о н І

К А М Е Д Ы Я

Театральный фестиваль «Золотая Маска» в Беларуси

При организационной поддержке Белорусской конфедерации творческих союзов

Хореография Бориса Эйфмана Декорации Зиновия Марголина Костюмы Вячеслава Окунева Продолжительность спектакля 2 часа (с антрактом)

П Р М К Б

Е Э А А А

Р А К Л Ж Ы С Ё С Т А К М П А З Л Е Т М

А Р

І А

Д

Т Й

А С

Р Т

А

Р

Санкт-Петербургский государственный академический театр балета под руководством Бориса Эйфмана

Анна Каренина Балет на музыку П. И. Чайковского по роману Л. Н. Толстого

Р Ы г о Р А Б А Р А д у Л І н А у Л А д З І М І Р Ш Ч Э Р Б А н Ь А Л Е С Я

С н А П о К у Л А д З І М І Р К у Р ’ Я н М А Р Ы н А Ф І Л А Т А В А

М А С Т А Ц К І К І Р А Ў Н І К Т Э А Т Р А – Н А Р О Д Н Ы А Р Т Ы С Т Б Е Л А Р У С І В А Л Е Р Ы Й Р А Е Ў С К І

Кьёджевские перепалки

Фантазия ля минор

Анна Каренина

Плакат к спектаклю Национального театра имени Янки Купалы

Плакат к спектаклю Минского областного драматического театра

Из серии постеров «Театральной недели с Белгазпромбанком»

Adobe Photoshop

CorelDraw

Adobe Photoshop

Андрей Гончаров Дизайн&вёрстка

19

Книга Валерия Анисенко — опыт артиста, создателя театра, педагога, общественного деятеля, лаборатория мыслителя, свидетеля и участника громадных по своей значимости событий, и в то же время тончайшая нюансировка созидательной педагогической и режиссерской деятельности. Опыт автора показателен для нашего времени, поучителен для современных деятелей искусства и для историков белорусского театра. Свидетель и участник описываемых в книге событий, автор ясно видит и осознает свои ошибки и просчеты, методом беспощадного самоанализа прорывается к положительному результату .

Книга о Дмитрии А лексеевиче Орлове

Книга ждет собеседника, она воспи тывает культуру чувств и культуру отношений, зовет к целеустремленной работе, а не к прозябанию, она открыта для сопереживания.

УчИтель

Эдуард Горячий, заслуженный артист Республики Беларусь.

Избранные статьи, воспоминания, документы

Учитель. Книга о Дмитрии Алексеевиче Орлове

ВАЛЕРИЙ АНИСЕНКО ЗАПИСКИ НАЧИНАЮЩЕГО

Книга о Дмитрии А лексеевиче Орлове

Книги

Валерий Анисенко. Записки начинающего

Театр Константина Санникова

Минск, «Беллитфонд». 2004

Минск, «Тонпик». 2006

Adobe InDesign Adobe Photoshop

Adobe InDesign Adobe Photoshop

Минск, «Технопринт». 2004 Adobe InDesign Adobe Photoshop

Андрей Гончаров Дизайн&вёрстка

20