15 lat partnerstwa Isny - Andrychów by andrychow.eu

15 5

lat Jahre

Partnerschaft partnerstwa Isny Andrych贸w

Andrych贸w 2012

15 lat oﬁcjalnej przyjaźni miast Isny Allgäu i Andrychowa w Małopolsce

15 Jahre ofﬁzielle Städtefreundschaft zwischen Isny/Allgäu und Andrychow/Kleinpolen

Szybko minął czas od podpisania umów partnerskich, a spoglądając na minione lata z chęcią wspominam wszystkich ojców i wszystkie matki tego partnerstwa, a przede wszystkim burmistrza Tadeusza Woźniaka, Aleksandra Nideckiego, Jana Zielińskiego, burmistrza Manfreda Behrninga, Helmuta Morloka i całą jego Viktoria Doris Graenert rodzinę, a także wiele innych osób. Kto odważyłby się przed 30-tu laty, gdy po raz pierwszy przyjechałam do Andrychowa, w ogóle pomyśleć o tym, że nawiązane zostaną przyjaźnie między polskimi i niemieckimi rodzinami, że nawet przyjaźń między miastami przypieczętowana zostanie umową partnerską i pielęgnowana będzie do dzisiaj? Osobiście jestem bardzo szczęśliwa z tego powodu i wspominam przy tym mojego dziadka, mojego wujka i mojego ojca i ich polskiego przyjaciela, Stanisława z Kielc, którego imię poznałam w dzieciństwie, i o którym wiedziałam jedynie tyle, że mieszkał w oddaleniu wówczas prawie niemożliwym do pokonania. Na pewno ucieszyliby się, dowiedziawszy się, co powstało także z moją skromną pomocą. Przypominam sobie dobrze słowa mojego dziadka skierowane do nas, dzieci: „Tylko jeżeli będziecie gotowi poznać narody sąsiedzkie, będziecie zdolni je rozumieć i będziecie w stanie z nimi się zaprzyjaźniać. Przyjaciół nie bije się i nie wypiera się ich”.

Schnell sind die Jahre vergangen, seit der Unterzeichnung der Partnerschaftsurkunden und dabei erinnere ich mich gerne an die Väter und Mütter dieser Partnerschaft, allen voran an Bürgermeister Tadeusz Woźniak, Aleksander Nidecki, Jan Zieliński, Bürgermeister Behrning, Helmut Morlok mit seiner ganzen Familie und noch viele andere. Wer hätte vor fast 30 Jahren, als ich das erste Mal nach Andrychow kam, überhaupt gewagt daran zu denken, daß Freundschaften zwischen deutschen und polnischen Familien, ja sogar eine Städtefreundschaft, besiegelt mit einer Partnerschaftsurkunde entsteht und daß diese bis heute gepﬂegt wird. Ich persönlich bin sehr glücklich darüber und denke dabei an meinen Großvater, meinen Onkel und meinen Vater und deren polnischen Freund, Stanislaw aus Kielce, von dem ich als Kind nur den Namen kannte und wußte, daß er in fast unerreichbarer Ferne lebte. Sie würden sich sicher alle sehr freuen, wenn sie noch erfahren hätten, was letztendlich auch mit meiner bescheidenen Mithilfe entstehen konnte. Ich erinnere mich noch gut an die Worte meines Großvaters, der einmal zu uns Kindern sagte: „Nur wenn ihr bereit seid, eure Nachbarvölker kennenzulernen, werdet ihr sie verstehen lernen und euch befreunden können. Freunde schlägt man nicht und verleumdet man nicht.“ Daß das so kurz nach dem schrecklichen Weltkrieg Konﬂiktvermeidung und Friedensförderung bedeutete, habe ich erst später begriffen. So war es für mich Ehrensache, mich schon früh mit dem deutschfranzösischen Jugendaustausch auf nach Frankreich zu machen, England als Jugendliche kennenzulernen und dann, als sich mir die Chance bot, auch den Blick nach Osten zu richten. Immer noch erinnere ich mich gerne an meine ersten Fahrten nach Polen, wo ich Gastfreundschaft und Herzlichkeit in mir bis dahin völlig ungewohntem Maße 1

Dopiero później zrozumiałam, że słowa te wypowiedziane krótko po strasznej wojnie światowej, oznaczały konieczność unikania konﬂiktów i wspieranie pokoju. Dlatego też sprawą honoru było dla mnie włączenie się w niemiecko-francuską wymianę młodzieży i wyruszenie do Francji, poznanie Anglii w młodym wieku, a także - przy nadarzającej się okazji przyjrzenie się moim wschodnim sąsiadom. Nadal chętnie wspominam swoje pierwsze podróże do Polski, podczas których dane mi było doświadczyć gościnności i serdeczności w wymiarze, do którego wówczas nie byłam przyzwyczajona. Lecz czułam wtedy winy z przeszłości dzielące nasze narody, które głęboko ciążyły na mnie jako Niemce. Tak, one w wielu sprawach mnie ograniczały. Moi polscy przyjaciele, przede wszystkim ocaleni od zagłady więźniowie obozów koncentracyjnych, których spotykałam w Oświęcimiu, sprawili, że otworzyłam się na coś nowego, co chciało zostać odkryte. Nauczyli mnie także rozliczania się z trudną przeszłością w taki sposób, aby nie gubić z pola widzenia wspólnej przyszłości. Tylko dzięki temu było możliwe zawieranie nowych przyjaźni i pielęgnowanie ich do dzisiaj. Wiele z tego, co doświadczyłam wtedy w Polsce, przypominało mi moje dzieciństwo i kazało ujrzeć świat w lepszym świetle. Niejedno było też dla mnie niezrozumiałe i obce. Również moje ówczesne poglądy polityczne i wiedzę o Polsce musiałam po tych podróżach dogłębnie prześwietlić. Teraz jestem wdzięczna za wszelkie konieczne poprawki w obrębie mojego ówczesnego obrazu świata. Spotkania z moimi polskimi przyjaciółmi i własne znajomości nawiązane w trakcie podróży, były istotnymi doświadczeniami także dla moich córek. Dowiedziałyśmy się przede wszystkim, jak ważnym jest bezpośrednio z rozmów poznać radości i problemy codziennego życia. Te nawiązane wówczas i trwające do dziś przyjaźnie, są dla nas najpiękniejszym prezentem. Najbardziej dumna jestem z faktu, że od paru lat mam polskiego chrześniaka, mojego „andrychowskiego Maksa”. Nazywany jest tak, ponieważ mam też „sztutgardzkiego Maxa”, mojego małego wnuka. Z niejednym przyjacielem, którego dane nam było poznać 2

Isny erfahren durfte. Doch ich spürte damals auch die Schuld der Vergangenheit unserer beiden Völker, die schwer auf mir, als Deutsche, lastete. Ja, sie hat mich anfangs lange in Vielem sogar sehr gehemmt. Meine polnischen Freunde, vor allem die Überlebenden der Konzentrationslager, die ich in Oświęcim traf, schafften es, mich offen zu machen für das Neue, das entdeckt werden wollte. Aber sie lehrten mich auch, mich mit der schweren Vergangenheit in einer Art auseinanderzusetzten, die es möglich machte, dabei die gemeinsame Zukunft ins Auge zu nehmen. Nur so war es dann auch möglich, neue Freundschaften zu schließen und bis heute zu pﬂegen.

Isny i cenić, straciliśmy kontakt. Niejeden z nich odszedł od nas po drodze do tego jubileuszu – myślę tu szczególnie o Aleksandrze Nideckim. Na pewno z wielką radością i dumą obchodziłby razem z nami tegoroczne 15-lecie. Był dla mnie „budowniczym mostów” pomiędzy oﬁcjalnymi władzami gminy a mieszkańcami Andrychowa. Włączył tamtejszych przyjaciół Isny w struktury Towarzystwa Miłośników Andrychowa. W ten sposób mieliśmy - my z Towarzystwa Przyjaźni Miast Isny/Allgäu i Andrychów/Polska - zawsze swój odpowiednik w naszym mieście partnerskim. Isneńczycy, którzy poznali Aleksandra, mają go w swej pamięci. Szczególnie cieszy mnie, że zachował się kontakt z jego kochaną żoną. Także po stronie isneńskiej opuściło nas kilkoro współtowarzyszy tego partnerstwa, a wśród nich Josef Baschengger, pan Haas, Gudrun i Fritz Hartmann, Hans Müller, dr Albert Niess, pani Schlusche, pani dr Suse Reichrat i pani Karoline Greiter. Gdy spoglądam dzisiaj w przyszłość, życzę sobie z głębi serca, aby jak najszybciej dorastali młodzi prężni przyjaciele partnerstwa, którzy wówczas, gdy nam zabraknie siły, będą nadal pielęgnować tę przyjaźń. Wtedy ten lub ta przewodnicząca podczas jubileuszu stulecia partnerstwa mogliby z dumą wskazać na początki przyjaźni i być może to lub tamto nazwisko będzie jeszcze w pamięci, mimo że większości z nas nie będzie już na tym świecie. Życzę sobie i nam wszystkim, aby udawało nam się

Vieles was mir damals in Polen begegnet ist, hat mich an meine eigene Kindheit erinnert und hat sich für mich romantisch verklärt. Manches war mir auch unverständlich und fremd. Vieles, was ich damals politisch dachte und gelernt hatte, mußte ich nach diesen Reisen ins rechte Licht rücken. Nun bin ich sehr dankbar für all diese notwendigen Korrekturen meines damaligen Weltbildes. Auch für meine Töchter waren die Begegnungen mit meinen polnischen Freunden und mit eigenen Bekanntschaften auf diesen Reisen, wichtige Erfahrungen. Wir erfuhren vor allem, wie wichtig es ist, persönlich und von Mensch zu Mensch von den alltäglichen Schwierigkeiten und Freuden im Gespräch zu erfahren. Das größte Geschenk sind uns die Freundschaften, die damals entstanden sind und bis heute andauern. Mein größter Stolz ist, daß ich seit einigen Jahren ein polnisches Patenkind, meinen „Andychower Maks“, habe. Er heißt so, weil ich auch einen „Stuttgarter Max“ habe, meinen kleinen Enkelsohn. Manch einen Freund, den wir in den vergangenen Jahren kennen und schätzen lernen durften, haben wir leider aus den Augen verloren und einige mußten uns auf dem Weg zum heutigen Jubiläum für immer verlassen. So denke ich ganz besonders an Aleksander Nidecki. Er hätte das diesjährige Jubiläum sicher auch mit großer Freude und voller Stolz mit uns gefeiert. Er war für mich der „Brückenbauer“ zwischen der ofﬁziellen politischen Gemeinde und den Bürgern von Andychow. Er hat den dortigen Partnerschaftsverein eingebunden in den Verein „Freunde von Andrychow“. So hatten wir vom Partnerschaftsverein „Städtefreundschaft Isny/Allgäu – Andrychow/Polen e.V.“ immer ein Pendant in unserer Partnerstadt. Wir Isnyer, die Aleksander kennenlernen durften, werden ihn immer gerne in Erinnerung haben. Ganz besonders freue ich mich, daß der Kontakt zu seiner lieben Frau heute noch besteht. Aber auch auf Isnyer Seite haben uns eine ganze Reihe von Weggefährten dieser Partnerschaft für immer verlassen müssen. Ich darf dabei erinnern an Josef 3

Święto Dzieci i Małej Ojczyzny/ Kinder- und Heimatfest 1998

nawiązywać coraz więcej osobistych przyjaźni i abyśmy je z troską pielęgnowali.

Baschengger, Herrn Haas, Gudrun und Fritz Hartmann, Hans Müller, Dr. Albert Niess, Frau Schlusche, Frau Dr. Suse Reichrat und Frau Karoline Greiter. Wenn ich heute so in die Zukunft schaue, wünsche ich mir von Herzen, daß junge tatkräftige Partnerschaftsfreunde nachwachsen werden, die dann, wenn wir nicht mehr können, diese Partnerschaft weiter pﬂegen. Dann könnte der oder die Vorsitzende beim 100jährigen Jubiläum voll Stolz auf die Anfänge hinweisen und der eine oder andere Name wird vielleicht noch in Erinnerung sein, auch wenn die meisten von uns nicht mehr da sein werden. So wünsche ich mir und uns allen, daß es uns gelingen mag, immer mehr persönliche Freundschaften zu knüpfen und zu pﬂegen.

Maj /Mai 2012 Viktoria Doris Graenert Przewodnicząca Towarzystwa Partnerskiego/Vorsitzende des Partnerschaftsvereins

Od przyjaźni do partnerstwa

Von der Freundschaft zur Partnerschaft

Wszystko zaczęło się 1986 r. Był sierpień, wakacje, które, jak co roku spędzałem na budowie domku w Rzykach Jagódkach koło Andrychowa. Obok niespodziewanie zamieszkali Niemcy. Jak się wkrótce okazało, był to projektant i budowniczy Międzynarodowego Domu Spotkań Młodzieży w Oświęcimiu Helmut Morlok i jego synowie. Przypadek zrządził, że się poznaliśmy, a potem zaprzyjaźniłem się z Andreasem Morlokiem, jego tatą Helmutem, a następnie z wszystkimi jego pomocnikami. Spotykaliśmy się prawie codziennie, jak wracali z pracy, z Oświęcimia oddalonego ponad 30 km. Z Andreasem, mimo małej znajomości języka, udało mi się nawiązać dosyć bliski kontakt z uwagi na jego i moje

Alles hat im August des Jahres 1986 angefangen. Es waren Sommerferien, die ich - wie jedes Jahr - auf dem Bau meines kleinen Häuschens in Rzyki-Jagódki in der Nähe von Andrychów verbrachte. Ganz unerwartet zogen nebenan Deutsche ein. Wie es sich später herausstellte war es der Architekt der Internationalen Jugendbegegnungsstätte in Oswiecim, Helmut Morlok und seine Söhne. Durch Zufall lernten wir uns kennen und ich freundete mich mit Andreas und seinem Vater, und später mit all seinen Helfern, an. Ich habe sie in mein Haus eingeladen und danach trafen wir uns fast jeden Tag, wenn sie vom 30 Kilometer entfernten Oświęcim zurückkamen. Mit Andreas habe ich aufgrund ähnlicher Interessen einen sehr guten Kontakt geknüpt. Er

mochte Wandern, kannte die Natur, die lateinischen Namen der Pﬂanzen und der Tiere, interessierte sich für die

Jan Zieliński i Andreas Morlok podczas pierwszej wycieczki na Łamaną Skałę w 1986 r.

zainteresowania. Lubił jak ja chodzić po górach, znał przyrodę, nazwy łacińskie roślin i zwierząt, interesował się historią, zwyczajami i kulturą. Ja jestem biologiem z wykształcenia, ale w wolnych chwilach malowałem i rzeźbiłem. W czasie wycieczek rozmawialiśmy o Polsce, Niemczech, o wolności, o sytuacji politycznej, szansach na zmiany w Polsce, a ja marzyłem. Pochodził z egzotycznej dla mnie „krainy dobrobytu i wolności”. Poza Andreasem odwiedzali Rzyki również inni Niemcy pracujący przy budowie, jak i wolontariusze, co jeszcze bardziej uatrakcyjniało nasze kontakty. Kilka tygodni znajomości skończyło się odwiedzinami jego rodziców, Helmuta i Rosemarii Morlok. Przygotowałem swoje specjały z ziemniaków i sera żółtego, swojskie wino z jeżyn, grzybki marynowane (należy pamiętać, że w tym czasie w sklepach nic nie było). Helmut i Rosemarii zachwycili mnie swoją otwartością, szczerością, zainteresowaniem naszą kulturą i tradycją. Interesowali się moimi obrazami i rzeźbami. Widziałem, że podobał się im mój domek i to, że zbudowałem go sam. Po kilku dniach Helmut zabrał mnie na plac budowy do Oświęcimia i zapytał, czy

Geschichte, die Bräuche und die Kultur. Ich bin Biologe, aber in meiner Freizeit malte ich und schnitzte Skulpturen. Während unserer Wanderungen sprachen wir über Polen und Deutschland, über die Freiheit und über die politische Situation in meiner Heimat, über die Möglichkeiten und Chancen auf Veränderungen in Polen, ich träumte. Für mich war er ein Mensch „aus einem exotischen Land des Reichtums“ und des Landes der Freiheit. Außer Andreas besuchten auch andere Deutsche Rzyki und unter ihnen auch ehrenamtliche Helfer, die am Bau der Jugendbegegnungsstätte arbeiteten, was unsere Kontakte interessanter und enger werden ließ. Nach einigen Wochen unserer Bekanntschaft besuchten mich auch seine Eltern Helmut und Rosemarie Morlok. Ich habe damals meine Spezialitäten aus Kartoffeln und Käse vorbereitet, es gab hausgemachten Brombeerwein und Pilze (in den Geschäften konnte man zu damaliger Zeit fast gar nichts kaufen). Helmut und Rosemarie begeisterten mich durch ihre Offenheit, Herzlichkeit, Interesse für unsere Kultur und Tradition. Sie interessierten sich für meine Gemälde und Skulpturen. Ich sah, dass ihnen mein Haus geﬁel und besonders das, dass ich es selbst gebaut habe. Nach einigen Tagen nahm mich Helmut auf den Bauplatz in Oświęcim mit und fragte mich, ob ich etwas für die Verkleidung eines Hahns, der einen Teich im Innenhof mit Wasser versorgte, schnitzen könnte. Ich wusste damals nicht, dass so etwas in der Gegend um Isny üblich ist. Ich fühlte mich geehrt und willigte ein. Ich schnitzte Świętowit (den Gott der Polaben aus dem Gebiet des heutigen Deutschlands, der Entsprechung des Gottes Perun) mit Wassermotiven, wie den Fischen, Krebsen und Schnecken. Die Skulptur mit vier Köpfen, die ein wenig Helmut ähnlich sind, regte eine Welle von Diskussionen und Interpretationen an, sie festigte auch unsere Bekan5

wyrzeźbię coś na obudowę kranu zasilającego stawek na wewnętrznym dziedzińcu. Wówczas nie wiedziałem, że jest to nawiązanie do zwyczaju powszechnego w okolicach Isny. Czułem się zaszczycony i zgodziłem się. Wyrzeźbiłem Świętowita (dawnego boga plemion połabskich z terenów dzisiejszych Niemiec, odpowiednika Peruna) z motywami wodnymi - ryby, raki, ślimaki. Rzeźba zwieńczona czterema twarzami trochę przypominająca Helmuta, wywołała falę dyskusji, interpretacji i zacieśniła naszą znajomość oraz przyczyniła się do tego, że Helmut poprosił mnie o wymyślenie i wyrzeźbienie tablicy - logo MDSM. Szczęśliwie i to znacznie trudniejsze zadanie udało się zrealizować. Tablica-rzeźba, choć postawiona ze znacznym opóźnieniem, stoi do dziś przed MDSM i jest chyba nadal aktualnym symbolem „postawionego na głowie świata”, wokół którego jednoczy się młodzież i wbrew przeciwnościom, zagrożeniom, poznaje historię, dyskutuje o przyszłości. W 1989 r. zostałem zaproszony przez Andreasa w imieniu Helmuta do Isny. Wcześniej byłem już zapraszany, ale czułem się skrępowany i nie chciałem jechać bez własnych pieniędzy. Teraz mogłem skorzystać, choć i tak przypuszczałem, że pieniądze, które dostałem za rzeźby, pochodziły od Helmuta. Po przyjeździe do Isny zamieszkałem w dawnym domu bauera w Rohrdorf i odkrywałem zupełnie nowy świat. Spotkani Niemcy okazali się inni niż w moich wyobrażeniach, wykreowanych na podstawie stereotypów, podręczników, opowiadań i ﬁlmów. Pełen lęków i obaw zwiedzałem 6

ntschaft. Helmut bat mich, dass ich eine Tafel mit dem Logo der Internationalen Jugendbegegnungsstätte gestalte und schnitze. Auch diese Aufgabe, die schwieriger war, konnte ich mit Erfolg meistern. Die Tafel mit der Skulptur, das Zeichen der Internationalen Jugendbegegnungsstätte ist bis heute ein aktuelles Symbol „einer Welt die auf dem Kopf steht” und um die herum sich die Jugend vereint und sich wider die Hindernisse der Geschichte kennenlernt und über die Zukunft diskutiert. Im Jahre 1989 wurde ich von Andreas im Namen von Helmut nach Isny eingeladen. Ich wurde schon früher eingeladen, aber ich hatte kein Geld, um mir den Aufenthalt zu leisten. Jetzt konnte ich die Einladung annehmen, ich habe für meine Skulpturen Geld bekommen (ich vermutete, dass das Geld von Helmut kam). In Isny angekommen wohnte ich in einem Bauernhaus in Rohrdorf und entdeckte eine ganz andere Welt. Die Deutschen, die ich traf, waren ganz anders als die, die ich in meinen Vorstellungen hatte, die anhand von Stereotypen, Lehrbüchern, Erzählungen und Filmen entstanden waren. Ein wenig verunsichert besichtigte ich Isny, ich bewunderte die Sauberkeit und die Städteplanung. Ich fragte mich, ob es so auch in Andrychów aussehen könnte. Ich nahm an den Vorbereitungen für das Theaterfestival teil, ich sprach mit den Bürgern von Isny, ich schloß Freundschaften mit Menschen aus Europa und der ganzen Welt (auch aus Equador und Kuba). Mit Helmut und Rosemarie Morlok besuchte ich die Oświęcim Künstlerwerkstatt von Friedrich

Isny, zachwycałem się czystością, ładem urbanistycznym (pytałem siebie, czy tak może być i w Andrychowie?), uczestniczyłem w przygotowaniach do Festiwalu Teatrów, rozmawiałem z mieszkańcami, nawiązywałem przyjaźnie ze znajomymi z całej Europy i świata (Kuba, Ekwador). Z Helmutem i Rosemarii Morlok odwiedziłem pracownię malarza Friedricha Hechelmanna, z Andreasem Morlokiem pracownię innego malarza. Dzięki jego przyjacielowi i Stefanowi Morlokowi zwiedziłem ZOO w Stuttgardzie, z Christophem Morlokiem zwiedziłem Ulm i chodziłem po dachu najwyższej katedry w Europie, i wiele innych ciekawych miejsc. Za każdym razem, gdy odwiedzałem Isny, cała rodzina Helmuta dbała, abym polubił to miasto i zmienił zdanie o Niemcach. Wiem, że to się udało. Jego rodzinę zacząłem traktować jak swoją, a miasto jak drugi Andrychów. Z czasem na ulicach Isny czułem się prawie jak w Andrychowie. Mieszkańcy mnie poznawali i uśmiechali się. W 1990 roku w Andrychowie odbyły się wybory do Rady Gminy i zostałem jednym z radnych. Jako biologa i nauczyciela interesowała mnie ochrona środowiska i gospodarka komunalna. Zaraz pomyślałem, że to, co widziałem w Isny, można wykorzystać w moim mieście. Było to jednak bardzo trudne. Stereotypy o Niemcach panujące wśród mieszkańców Andrychowa, pamięć o wojnie przekazywana przez starsze pokolenie, bardzo utrudniały nawet samo podawanie przykładów. Takiej atmosfery doświadczył też Helmut Morlok, kiedy w czasie swojego pierwszego pobytu mieszkał w Rzykach k. Andrychowa. Mówienie o przyjaźni przeszkadzało, a nawet wzbudzało u wielu nieuzasadniony sprzeciw i wrogość. Minęło kilka lat w czasie których odwiedziłem jeszcze raz Isny (już, jako radny) jeszcze lepiej poznając miasto, jego infrastrukturę i okolice. W połowie lat 90. Helmut Morlok zadał mi pytanie „Czy Andrychów będzie zainteresowany partnerstwem z Isny?”. Wiem, że w Isny toczyły się

Hechelmann, mit Andreas einen anderen Maler, mit Stefan Morlok den Zoo in Stuttgart, mit Christoph Morlok Ulm, wo ich auf dem Dach des höchsten Doms in Europa spazieren durfte, ich besichtigte viele interessante Plätze. Jedes Mal, wenn ich in Isny war, bemühte sich die ganze Familie Morlok, dass ich die Stadt in mein Herz schließe und meine Vorstellungen über die Deutschen ändere. Ich weiß, dass es gelungen ist. Helmuts Familie war mir so nah wie meine und die Stadt war für mich wie ein zweites Andrychów. In den Straßen fühlte ich mich bald, wie bei mir zu Hause, die Isnyer erkannten mich und grüßten mich mit Freude. Im Jahre 1990 fanden in Andrychów die ersten freien Gemeindewahlen statt und ich wurde Stadtrat. Als Biologen und Lehrer interessierte mich der Umweltschutz und die Kommunalwirtschaft. Ich dachte damals gleich, dass das, was ich in Isny gesehen hatte, auch in meiner Stadt machen könnte. Es war aber nicht leicht. Die stereotypen Denkweisen über die Deutschen unter den Bürgern von Andrychów, die noch nicht verheilten Wunden und Erinnerungen an den Zweiten Weltkrieg besonders bei den älteren Bürgern, erschwerten sogar Isny nur als Beispiel für gute Lösungen in verschiedenen Bereichen zu erwähnen. Diese Erfahrungen hatte auch Helmut Morlok machen müssen, als er das erste Mal hier war und in Rzyki in der Nähe von Andrychów wohnte. Das bloße sprechen von einer Freundschaft erweckte bei vielen Mißtrauen und Feindschaft. Es vergingen einige Jahre und ich besuchte (schon als Stadtrat) Isny noch einmal. Ich lernte die Stadt noch besser kennen, seine Infrastruktur und die Umgebung. Mitte der neunziger Jahre fragte mich Helmut Morlok, ob Andrychow an einer Städtepartnerschaft mit Isny interessiert wäre. Ich weiß, dass Isny in dieser Zeit nach einer Partnerstadt in Westpolen suchte, Andrychow wurde dann aber vorgeschlagen. Ich freute mich damals sehr, besonders da Vertreter der Isnyer mit dem Vorschlag 7

w tym czasie poszukiwania miasta partnerskiego na wschodzie i Helmut Morlok zaproponował Andrychów. Bardzo się wówczas ucieszyłem, tym bardziej, że to przedstawiciele Isny wychodzą z taką propozycją, było to moje skryte marzenie. Po rozmowach z burmistrzem Andrychowa Tadeuszem Woźniakiem potwierdziłem chęć nawiązania kontaktów i partnerstwa z Isny. W tym okresie, w czasie swego urlopu, z inicjatywy Helmuta Morloka, odwiedził Andrychów burmistrz Isny Manfred Behrning z rodziną. Chciał zobaczyć nasze miasto, nieoﬁcjalnie spotkać się z przedstawicielami władz samorządowych Andrychowa. W 1996 otrzymaliśmy zaproszenie i doszło do pierwszego oﬁcjalnego spotkania przedstawicieli Andrychowa i Isny. Pierwsze lody zostały przełamane, zyskaliśmy zwolenników do współpracy i partnerstwa. W 1997 r. w Andrychowie, a rok później w Isny została podpisana umowa między władzami obu miast. Cały czas wszystkie te działania pilotował Helmut Morlok, choć jego zaangażowanie ograniczała praca na rzecz Międzynarodowego Domu Spotkań Młodzieży i prace konserwatorskie w Muzeum KL Auschwitz. W tym czasie do działań na rzecz partnerstwa obok wielu innych mieszkańców Isny włączyła się z podobnym zaangażowaniem jego wspaniała przyjaciółka, Doris Graenert. W następnych latach kontakty w ramach Andrychów

Isny

kamen, ich wünschte mir dies ja heimlich. Nach einem Gespräch mit dem Bürgermeister von Andrychów, Tadeusz Woźniak, bestätigte ich den Willen eine Partnerschaft zu gründen. In dieser Zeit, auf Anregung von Helmut Morlok, kam es zu einem Treffen der beiden Bürgermeister. Manfred Behrning war damals in Urlaub in Kraków. Er wollte Andrychów sehen und sich inofﬁziell mit den Vertretern der Stadt treffen. 1996 erhielt die Stadt Andrychów eine Einladung und es kam zum ersten ofﬁziellen Treffen der Vertreter der beiden Städte. Wir hatten Befürworter der Mitarbeit und der Partnerschaft gewonnen. Im Jahre 1997 unterzeichneten die beiden Städte eine Partnerschaftsurkunde in Andrychów, und in dem darauffolgenden Jahr in Isny. Die ganze Zeit wurde die Partnerschaft von Helmut Morlok betreut, sein persönliches Engagement wurde von den Tätigkeiten für die Internationale Jugendbegegnungsstätte und den Arbeiten im Auschwitz Museum beschränkt. Doch neben vielen Isnyern, die sich für die Partnerschaft mit meiner Stadt einsetzten, verschrieb sich mit Herz und Seele für die Zusammenarbeit Helmuts wunderbare Freundin, Doris Graenert. In den nächsten Jahren wurden die Kontakte in Rahmen der Partnerschaft immer intensiver. Es waren nicht nur Bürgertreffen oder die Teilnahme an Festlichkeiten, aber auch Jugendaustausch zwischen den Gemeinden und den Schulen, ein Stipendium in der Naturwissenschaftlich-Technischen Akademie, gemeinsame Teilnahme an künstlerischen Aktivitäten (Auftreten

Kraków

partnerstwa były coraz intensywniejsze. Były to nie tylko wizyty grup mieszkańców, uczestnictwo w lokalnych uroczystościach i świętach, ale także obozy młodzieży (10), współpraca szkół (LO i gimnazjum), możliwość nauki i stypendium w Wyższej Szkole Zawodu w Isny, uczestnictwo w akcjach artystycznych (występy zespołów ludowych obu miast, wystawy i wspólna praca artystów), czy konferencje szkoleniowe i próby włączenia się do programów UE. We wszystkich tych działaniach uczestniczył Helmut Morlok, jeżeli nie bezpośrednio, to przy udziale swego autorytetu, wsparcia przyjaciół i rodziny.

von Tanzgruppen, Ausstellungen und ein gemeinsames Werk der Künstler), Workshops und der Versuch an einem gemeinsamen Projekt in Rahmen der Förderprogramme der EU zu arbeiten. An allen diesen Aktivitäten war Helmut Morlok beteiligt, manchmal nicht direkt, aber vieles konnte geschehen dank seiner großen Autorität, dank vieler seiner Freunde und seiner Familie.

Jan Zieliński Sekcja Partnerstwa z Isny przy Towarzystwie Miłośników Andrychowa/Sektion der Partnerschaft mit Isny beim Verein der Freunde Andrychows 9

Moje partnerstwo

Meine Partnerschaft

Niewątpliwie partnerstwo pomiędzy Isny i Andrychowem to zasługa Janka Zielińskiego. To on doprowadził do inicjującego spotkania z Manfredem Behrningiem, ówczesnym Burmistrzem Isny. Miło wspominam to pierwsze spotkanie „po godzinach”, bo chociaż rozpoczęło się w Urzędzie Miasta, gdzie oczekiwaliśmy Manfreda i jego małżonki, to jednak było nieoﬁcjalne - był w Polsce w ramach swego urlopu, a my gościliśmy go prywatnie, również w letnim domu Janka w Rzykach. Początkowo partnerstwo to traktowałem z dużą ostrożnością, i to z dwóch różnych powodów: pierwszy mentalny – wszak to Niemcy, utożsamiani z ciemną nocą okupacji (której co prawda nie przeżywałem, ale żyłem w cieniu jej okropności), drugi organizacyjny – wątpliwości co do sensu partnerstwa budziła odległość Isny od Andrychowa i związane z tym koszty . Z pierwszym „rozprawiłem się” w trakcie podpisania aktu partnerstwa, gdzie w trakcie wystąpienia wspominałem okropności wojny, nie ukrywając winnych, ale i wskazując równocześnie, że ważnym elementem człowieczeństwa jest przebaczenie, że nie ma zbiorowej odpowiedzialności, i że dzieci nie mogą odpowiadać za winy rodziców. To dyktowała mi moja wiara i mój rozum. Drugi problem

Es ist unumstritten, dass die Partnerschaft zwischen Isny und Andrychów ein Verdienst Jan Zielińskis ist. Dank ihm kam es zum ersten Treffen mit dem damaligen Bürgermeister Manfred Behrning. Ich verbinde nette Erinnerungen mit diesem inoffiziellen ersten Treffen. Es fing zwar im Stadtamt an, weil wir dort Manfred und seine Ehefrau erwarteten, es war aber ein privates Treffen, weil er privat in Polen war und wir ihn auch nicht offiziell empfingen, sondern in Jans Sommerhäuschen in Rzyki. Anfangs behandelte ich die Partnerschaft sehr vorsichtig, und das aus zwei verschiedenen Gründen: zum Einen aus mentalen – es waren ja Deutsche, die mit der dunklen Zeit der Besatzung gleichgesetzt wurden (die ich zwar nicht miterlebt habe , doch ich lebte im Schatten ihres Grauens), zum Anderen aus organisatorischen Gründen – Zweifel an der Sinnhaftigkeit der Partnerschaft weckte die Entfernung Isnys von Andrychów und die damit verbundenen Kosten. Mit dem Ersten „rechnete ich ab”, als die Partnerschaftsurkunde unterschrieben wurde, in meiner Rede erinnerte ich an die Schrecken des Krieges ohne die Schuldigen zu decken, aber ich wies gleichzeitig darauf hin, dass ein wichtiges Element unserer Menschlichkeit die Vergebung

Andrychów

Isny

częściowo pomogły mi rozwiązać dotacje unijne i urynkowienie usług transportowych - Isny jakoś „przybliżyło się” do Andrychowa. Oczywiście nie byłoby partnerstwa, gdyby po drugiej stronie nie było Doris Graenert. To ona i Janek byli (i o ile wiem, są nadal) tymi przysłowiowymi drożdżami. I przede wszystkim im zawdzięczamy to, czego dorobiliśmy się w tej dziedzinie. To w nich rodziły się pomysły jak budować prawdziwe partnerstwo między mieszkańcami naszych miast, a nie tylko pomiędzy ich władzami. Myślę, że to im się w pełni udało. Trzeba również pamiętać o pani Joannie Fintzel-Piętak, która twórczo i z całym oddaniem uczestniczy w tym przedsięwzięciu. Jestem wdzięczny koledze Manfredowi, że wspierał te partnerskie działania

ist und dass es keine Kollektivverantwortung gibt, die Kinder können für die Schuld ihrer Eltern nicht büßen. Dies schien mir mein Glaube und mein Verstand zu gebieten. Das zweite Problem haben zum Teil Zuschüsse aus der EU und die freie Marktwirschaft im Transportwesen gelöst. Isny näherte sich Andrychów auf diese Weise. Natürlich gäbe es diese Partnerschaft nicht, wenn es auf der anderen Seite Doris Graenert nicht gegeben hätte. Es war Sie und Jan ( und wie es mir bekannt ist, sind sie es weiterhin), die wie die sprichwörtliche Hefe die Partnerschaft aufgehen ließen. Ihnen verdanken wir, was wir in diesem Bereich erreicht haben. In ihnen keimten Ideen, wie man eine echte Partnerschaft zwischen den Bürgern unserer Städte 11

aufbauen sollte, und nicht nur zwischen den Behörden. - każde spotkanie toczyło się w serdecznej atmosferze, a Ich denke, es ist ihnen vollends gelungen. Man sollte auch gospodarze robili wszystko, abyśmy czuli się tam w Isny, dabei an Frau Joanna Fintzel-Pietak jak u siebie w domu. Z denken, die diesem Team kreativ zur ciekawością wsłuchiwałem się w doświadczenia samoSeite stand. Ich bin Manfred dankbar, rządowe naszych partnedass er die Aktivitäten rund um die rów i w miarę możliwości Partnerschaft unterstützt hat. Jedes i potrzeb, stosowałem je Partnerschaftstreffen verlief in einer w swojej pracy. Byłem herzlichen Atmosphäre, die Gastgeber waren stets bemüht, damit wir uns pod wrażeniem atmosfery dort in Isny wie zu Hause fühlen. Mit spotkań bezpośrednich w Interesse hörte ich den Erfahrungen domach naszych przyjaciół, im Verwaltungswesen unserer Partner czym dzielili się ze mną - także na stronach internezu und nach Möglichkeit und Bedarf towych - nasi mieszkańcy. wandte ich sie in meiner Arbeit an. Trudności językowe przełaIch war besonders beindruckt von der mywane były „zdolnościami Stimmung der direkten Treffen in den aktorskimi”, a dla wielu Familien unser Freunde, worüber ich osób spotkania te stały się von unseren Bürgern direkt oder auf motywacją do przyswojenia Internetseiten erfahren konnte. sobie języka niemieckiego. Die Sprachschwierigkeiten wurden To dzięki zaprzyjaźnieniu mit schauspielerischen Begabungen überwunden und viele Personen wursię z Isny, Andrychów bez den durch diese Treffen dazu motiviert, kompleksów wszedł do Unii Europejskiej, a słowa o die deutsche Sprache zu lernen. Dank partnerstwie nabrały pełnej dieser Partnerschaft ist Andrychów treści. Mam dużą satysohne Komplexe in die Europäische fakcję, że mogłem uczestUnion eingetreten und die Worte über niczyć w tym procesie die Partnerschaft haben einen tiefen Burmistrzowie/Bürgermeister - Manfred Behrning budowania jedności. Inhalt bekommen. Ich bin persönlich (Isny) i/ und Tadeusz Woźniak (Andrychów) hoch erfreut, dass ich in diesem Vorgang des Aufbaus der Einheit mitwirken konnte. Maj/Mai 2012 Tadeusz Woźniak Burmistrz Andrychowa w latach 1990 – 2002/Bürgermeister von Andrychów in den Jahren 1990 – 2002 12

15 lat partnerstwa Andrychowa z Isny: W roku 1994 – trzecim roku mojego urzędowania jako burmistrza Isny – postanowiłem wcielić w życie mój zamysł, by uwagę isneńczyków – poświęcaną dotychczas naszym zachodnim sąsiadom – skierować na europejskie państwa położone na wschód od nas. Zainteresowanie to, które w Niemczech w latach 70. i 80. XX wieku było czymś kłopotliwym, stało się możliwe po upadku muru berlińskiego 9.11.1989 roku i otwarciu żelaznej kurtyny. Najistotniejszym i najpilniejszym celem było nawiązanie nareszcie dobrych relacji z Polską. Polska nie była obca grupie isneńskich mieszkańców świadomych pewnych zaszłości historycznych minionych lat, znali także Andrychów. Architekt Helmut Morlok z Isny i pani Doris Graenert od lat działali w Oświęcimiu na rzecz pojednania w miejscu pamięci obozie KL Auschwitz i w Międzynarodowym Domu Spotkań Młodzieży, znaleźli przyjaciół w Andrychowie. To właśnie oni utwierdzili mnie podczas naszego pierwszego spotkania 22.06.1994 roku w Isny w przekonaniu, by podjąć temat partnerstwa miast z Polską i gorąco polecili mi Andrychów. Równolegle do tych rozmów nawiązałem także kontakt z Towarzystwem Polsko-Niemieckim, Związkiem Miast Badenii-Wirtembergii i z Konsulem Generalnym Republiki Federalnej Niemiec w Krakowie dr Lauridsem Hölscherem, tematem rozmów były polsko-niemieckie partnerstwa

15 Jahre Partnerschaft Andrychow und Isny:

1994 im 3. Jahr meiner Amtszeit als Bürgermeister in Isny, habe ich mich entschlossen, meine Gedanken in die Tat umzusetzen und neben den Isnyer Städtepartnerschaften im Westen, die Sicht aus Isny auch in den Europäischen Osten zu lenken. Eine für Deutschland in den 70ér und 80ér Jahren des 20. Jahrhunderts noch schwierigere Blickrichtung, aber in den 90ér Jahren auch schon eine leichtere Möglichkeit nach dem Fall der Mauer in Berlin am 9.11.89 und der Öffnung des „Eiserner Vorhangs“. Ziel war: nun endlich die positive geschichtliche Verbundenheit mit Polen wieder auﬂeben zu lassen. Für eine geschichtsbewusste Gruppe Isnyer Bürger war Polen nicht fremd, auch nicht die Stadt Andrychów. Architekt Helmut Morlock aus Isny und Frau Doris Graenert waren in Oświęcim seit Jahren in der schwierigen Arbeit der Sühne und Aussöhnung in der Gedenkstätte KZ Auschwitz und Internationalen Jugendbegegnungsstätte in Oświęcim tätig, sie hatten Freunde in Andrychów gefunden. Sie bestärkten mich in Oświęcim, MDSM meiner ersten Kontaktaufnahmen zuhause in Isny am 22.6.94 das Thema Städtepartnerschaft mit Polen anzugehen und legten mir die Stadt Andrychów ans Herz. Parallel dazu hatte ich mit der Deutsch-Polnischen Gesellschaft, mit dem Städtetag BW und mit dem Generalkonsul der Bundesrepublik Deutschland in Krakau Dr. Laurids 13

Isny

miast. W czerwcu 1995 roku zapakowałem żonę i dzieci do samochodu i zajechałem po drodze prywatnie najpierw do dwóch poleconych mi miast w Polsce, następnie pojechałem do Krakowa i na koniec do Andrychowa. Przyjęcie przez mojego kolegę z urzędu w Andrychowie Tadeusza Woźniaka było wyjątkowo serdeczne, krajobraz wokół Andrychowa był czarujący i jakże podobny do znanego mi z Isny, a położone nieopodal byłe miasto królewskie Kraków sprawiało imponujące wrażenie, dlatego podjęcie decyzji nie było dla mnie trudne, partnerstwo miast z Andrychowem mogłoby się stać udanym przyczynkiem do porozumienia i pojednania między Polską a Niemcami oraz wzmocnić więzi sąsiedzkie w Europie. Rozmowy przeprowadzone w Andrychowie od razu potwierdziły podobny punkt widzenia i tożsame intencje po stronie polskiej. Po powrocie do domu musiałem najpierw poinformować radę gminy o moich zamiarach, abym mógł nawiązać oﬁcjalne kontakty. W latach 1995 i 1996 rozmowy nabrały

Hölscher, Kontakt aufgenommen zum Thema Deutsch-Polnische Städtepartnerschaften. Im Juni 1995 packte ich Frau und Kinder ins Auto und fuhr zunächst noch privat zwei weitere empfohlene Städte in Polen an, dann Kraków und schließlich Andrychow. Die Aufnahme beim polnischen Amtskollegen Tadeusz Woźniak in Andrychow war so überaus warmherzig, die Landeschaft in und um Andrychow war so bezaubernd und artverwandt zu Isny und die nahegelegene ehem. Königsstadt Kraków so beeindruckend, dass für mich die Entscheidung ganz klar war, eine Städtepartnerschaft mit Andrychow könnte ein gelungener Beitrag zur Verständigung und Aussöhnung zwischen Deutschland und Polen und zur Stärkung der europäischen Verbundenheit werden. Die Gespräche in Andrychow haben auch auf polnischer Seite diese Sicht und dieses Anliegen sofort bestätigt. Wieder zu Hause war zunächst der Gemeinderat über mein Anliegen zu informieren, um eine ofﬁzielle Bezie-

Andrychów

intensywności. 8.07.1996 roku rada gminy postanowiła o wystosowaniu zaproszenia do rady miasta Andrychowa 25 głosami za przy jedynie jednym głosie wstrzymującym się. Podczas podejmowania tej decyzji pomocne okazało się wsparcie wielu mieszkańców Isny, a szczególnie wcześniej wymienionych osób. Dążenie do zrealizowania wspólnego celu zaowocowało założeniem Towarzystwa Partnerskiego Isny-Andrychów w dniu 1.07.1997 roku w wielkiej sali posiedzeń ratusza z przewodniczącą w osobie Doris Graenert i łącznie z 34 członkami założycielami. 23 kwietnia 1997 roku postanowiła - najpierw komisja kultury, a 28.04.1997 roku rada gminy 23 głosami poparcia na 28 uprawnionych do głosowania - o nawiązaniu oﬁcjalnego partnerstwa. Tym samym możliwe stało się podpisanie najpierw 31 maja 1997 roku umowy partnerskiej w Andrychowie, a następnie rok później w Isny. Od tego czasu udało się zaskarbić zaufanie mieszkańców do siebie nawzajem podczas licznych spotkań młodzieży z obu miast, towarzystw, orkiestr, a także podczas spotkań na szczeblu politycznym i administracyjnym, w trakcie których wymieniano doświadczenia; udało się nawiązać przyjaźnie i pogłębić je. Dzisiaj jestem wdzięczny wszystkim tym mieszkańcom obu miast, którzy pomagali stworzyć to partnerstwo. Życzę nam, aby nawiązanych zostało jak najwięcej przyjaźni i znajomości między mieszkańcami naszych miast w imię europejskiej współpracy na rzecz Europy pokoju, przyjaźni i partnerstwa, a także w imię pojednania polsko-niemieckiego.

hung aufnehmen zu können. In den Jahren 1995 und 1996 wurden die Gespräche vertieft. Der Gemeinderat der Stadt Isny sprach sich am 8. 7. 1996 dann mit 25 Ja-Stimmen bei nur einer Enthaltung für eine Einladung an die Stadt Andrychow aus. Auf diesem Weg zur Entscheidung war die Unterstützung vieler Isnyer Bürger, insbesondere der vorher genannten Personen hilfreich. Das gemeinsame Ziel führte zur Gründung eines Partnerschaftsvereins Isny-Andrychow, gegründet im großen Sitzungssaal des Rathauses am 1.7.1997, unter dem Vorsitz von Doris Graenert mit insgesamt 34 Gründungsmitgliedern. Am 23. April 97 beschloss zunächst der Kultur-Ausschuss, am 28. 4. 1997 der Gemeinderat mit 23 von 28 Stimmen die ofﬁzielle Partnerschaft zu begründen. Damit war der Weg frei, am 31.5. 97 zunächst in Andrychow und ein Jahr später in Isny die Partnerschaftsvereinbarung ofﬁziell zu unterschreiben. Seitdem konnte in vielen Begegnungen zwischen Jugendlichen aus beiden Städten, Vereinen, Musikkapellen und auch politischen und verwaltungstechnischen Begegnungen Vertrauen aufgebaut, Erfahrungen ausgetauscht und Freundschaften geknüpft und vertieft werden. Ich bin heute all jenen Bürgern in beiden Städten dankbar die mitgewirkt haben, diese Städtepartnerschaft aufzubauen. Ich wünsche uns viele Freundschaften und Beziehungen zwischen den Menschen in beiden Städten im Interesse einer europäischen Zusammenarbeit für ein friedliches, freundschaftliches und partnerschaftliches Europa, aber auch im Sinne einer deutsch-polnischen Aussöhnung.

Isny, im Juni/ czerwiec 2012 Manfred Behrning Bürgermeister von Isny in den Jahren 1991 – 2007/Burmistrz Isny w latach 1991 - 2007 15

Słowo wstępne

Historia bezpośrednich kontaktów naszych narodów sięga średniowiecza, gdy „za chlebem” z przeludnionej wówczas Europy Zachodniej przybywali na gościnne i słabo zaludnione ziemie słowiańskie przybysze z terenów niemieckich. Kilka wieków później Polacy emigrowali z przyczyn politycznych lub ekonomicznych na Zachód. Większość z nich asymilowała się i włączała w rozwój kulturalny, naukowy i gospodarczy swoich nowych ojczyzn. Wielokulturowość, wymiana wiedzy i doświadczenia zawsze były elementem sprzyjającym rozwojowi naszych państw i kształtowaniu obywateli tolerancyjnych i otwartych. Stosunki polsko-niemieckie na poziomie politycznym przeżywały w ciągu ostatniego tysiąclecia okresy dobre i trudne. Przed zjednoczeniem Niemiec w 1871 roku Rzeczpospolita utrzymywała więcej niż przyjazne stosunki z Bawarią, Badenią i Saksonią, natomiast z najbliższymi sąsiadami Polski – Brandenburgią i Prusami – dochodziło często do nieporozumień i konﬂiktów zbrojnych. Czas II Wojny Światowej stanowi apogeum pogarszających się w poprzedzającym ją stuleciu stosunków polsko-niemieckich. Doświadczenie tych czasów na długo zaciążyło na relacjach między obu państwami, a także na kontaktach między mieszkańcami Polski i Niemiec. Dawna barwna wielokulturowość musiała ustąpić miejsca etnicznie homogenicznemu społeczeństwu, a tym samym coraz rzadsze stawały się okazje na bezpośrednie kontakty Polaków i Niemców. Istnienie żelaznej kurtyny, narzucenie określonej wizji historii i rzeczywistości, utrwalanie i pogłębianie negatywnych stereotypów, wytyczenie rzeczywistych i mentalnych barier między naszymi narodami implikowało odgórnie nieufność, dystans a czasem nawet jawną wrogość. Przełamanie wpojonego postrzegania całego narodu wymagało reﬂeksji, otwartości i ciekawości drugiego człowieka, a także najzwyklejszej – a jakże w swej prostocie pięknej – miłości bliźniego. Dobrze, że po obu stronach Odry znalazło się choć trochę takich osób, dzięki którym wielu przełamało własną mentalną granicę.

Vorwort

Die Geschichte der direkten Kontakte unserer Völker reicht ins Mittelalter, als deutschstämmige Siedler auf der Suche nach einem besseren Leben aus dem überbevölkerten Westeuropa in die gastfreundlichen und schwach besiedelten slavischen Gebiete einwanderten. Einige Jahrhunderte später emigrierten Polen aus politischen oder wirtschaftlichen Gründen in den Westen. Die Mehrzahl von ihnen assimilierte sich und wirkte an der kulturellen, wissenschaftlichen und wirtschaftlichen Entwicklung ihrer neuen Heimat mit. Die Vielfalt von Kulturen, der Austausch von Wissen und Erfahrung war stets ein die Entwicklung unserer Staaten förderndes Element und formte tolerante und offene Bürger. Die deutsch-polnischen Beziehungen auf politischer Ebene erlebten während des letzten Jahrtausends gute und schwierige Zeiten. Vor der Reichsgründung Deutschlands 1871 pﬂegte Polen weit aus mehr als freundschaftliche Beziehungen zu Bayern, Baden oder Sachsen, mit den am nahesten gelegenen deutschen Nachbarn – Brandenburg und Preußen – kam es oft zu Missverständnissen und sogar kriegerischen Auseinandersetzungen. Die Zeit des Zweiten Weltkriegs war der Höhepunkt der sich während des vorherigen Jahrhunderts verschlechternen deutsch-polnischen Beziehungen. Die Erfahrungen dieser Zeit legten für eine lange Zeit Schatten über das Verhältnis beider Länder, aber auch über die Beziehungen zwischen den Bürgern Polens und Deutschlands. Die frühere bunte Vielfalt der Kulturen musste einer ethnisch homogenen Gesellschaft weichen, die Möglichkeiten zu direkten Kontakten von Polen und Deutschen wurden seltener. Die Existenz des Eisernen Vorhangs, das Aufzwingen einer bestimmten Geschichtsschreibung und einer einzigwahren Vision der Wirklichkeit, die Fixierung und Vertiefung negativer Stereotypen, die Festlegung realer und mentaler 16

Grenzen zwischen unseren Völkern implizierte von vornherein Misstrauen, Distanz und manchmal sogar offenkundige Feindschaft. Das Überwinden der eingeprägten Wahrnehmung des ganzen Volkes bedurfte einer Reﬂexion und Offenheit, eines Interesses am anderen Menschen, sowie einer ganz einfachen – und in ihrer Schlichtheit schönen – Nächstenliebe. Gut, dass wenigstens ein paar solcher Menschen sich auf beiden Seiten der Oder fanden, dank denen viele ihre mentale Grenze überschreiten konnten.

Początki partnerstwa Bardzo często przypadek rządzi naszymi losami i nie

Die Anfänge der Partnerschaft Sehr oft bestimmt ein Zufall unser Schicksal und nicht

inaczej było także z nawiązaniem partnerstwa między

anders war es mit der Aufnahme der partnerschaftlichen

naszymi miastami. W połowie lat osiemdziesiątych – w

Beziehungen zwischen unseren Städten. Mitte der achtziger

Rzykach-Jagódkach – poznali się biolog, malarz i rzeźbiarz

Jahre lernten sich – in Rzyki-Jagódki – der Biologe, Maler

Jan Zieliński i synowie architekta z Isny Helmuta Morloka,

und Bildhauer Jan Zielinski und die Söhne des isnyer Ar-

pomagających wówczas swojemu ojcu przy budowie Mię-

chitekten Helmut Morlok kennen, die ihrem Vater beim Bau

dzynarodowego Domu Spotkań Młodzieży w Oświęcimiu.

der Internationalen Jugendbegegnungsstätte in Oświęcim

Z tego spotkania zrodziła się przyjaźń. Gdy w połowie lat

halfen. Aus diesem Treffen erwuchs eine Freundschaft.

dziewięćdziesiątych położone w Alpach Algawskich Isny

Als Mitte der neunziger Jahre das vor den Allgäuer Alpen

rozpoczęło starania, by nawiązać partnerstwo z jednym

gelegene Isny mit seinen Bemühungen began, eine Part-

z polskich miast, zwrócono się o pomoc w tej materii do

nerschaft mit einer polnischen Stadt aufzunehmen, wandte

Helmuta Morloka, jako osobistości znanej już z kontak-

man sich in dieser Angelegenheit an Helmut Morlok als einer

tów z Polską. Istniejąca przyjaźń mieszkańców obu miast

Persönlichkeit, die wegen seiner Beziehungen zu Polen

przyczyniła się do zaproponowania wyboru Andrychowa,

bekannt war. Die schon bestehende Freundschaft zwi-

jako przyszłego miasta partnerskiego. Helmut Morlok miał

schen Bürgern beider Städte trug dazu bei, Andrychów als

sprzymierzeńca w promowaniu właśnie tego wyboru w

zukünftige Partnerstadt vorzuschlagen. Helmut Morlok hatte

tamtejszej Radzie Miasta, a była nią Viktoria Doris Gra-

im Stadtrat einen Verbündeten, um diese Wahl zu fördern.

enert, radna i przyjaciółka rodziny Morloków, która rozwa-

Es war Doris Graenert, Stadträtin und Freundin der Familie

żała już wiele lat wcześniej w rozmowach taką możliwość.

Morlok, die schon einige Jahre zuvor in Gespächen solch 17

Andrychów

W lipcu 1995 roku nadarzyła się okazja, by burmistrzowie obu miast spotkali się po raz pierwszy. Ówczesny bur-

Isny

eine Möglichkeit in Erwägung zog. Im Juli 1995 bot sich die Gelegenheit, damit die Bürger-

mistrz Manfred Behrning, spędzający urlop w Krakowie,

meister beider Städte sich zum ersten Mal treffen. Der da-

przyjechał z wizytą do Andrychowa, by poznać włodarza

malige Bürgermeister Manfred Behrning, der seinen Urlaub

przyszłego miasta partnerskiego Tadeusza Woźniaka.

in Krakau verbrachte, besuchte Bürgermeister Tadeusz

Nieoﬁcjalne rozmowy i wymiana pierwszych informacji o

Woźniak, um ihn kennen zu lernen. Die inofﬁziellen Ge-

miastach, serdeczna atmosfera pierwszych kontaktów za-

spräche und der Austausch erster Informationen über die

owocowała potrzebą zaproszenia małej delegacji do Isny.

Städte, die herzliche Stimmung der ersten Kontakte führte

Wizyta odbyła się w październiku następnego roku. Już

zum Einladen einer kleinen Delegation nach Isny. Das Tref-

wówczas nakreślono kształt przyszłego partnerstwa, które

fen fand im Oktober nächsten Jahres statt. Schon damals

miało się opierać na bezpośrednich kontaktach miesz-

wurde die Art der Partnerschaft einleitend festgelegt, die

kańców, współdziałaniu organizacji pozarządowych z obu

auf direkten Kontakten der Bürger, dem Zusammenwirken

miast oraz współpracy w zakresie wymiany doświadczeń

außerparlamentarischer Organisationen beider Städte und

i informacji decydentów obu gmin. Dbałość o zapewnie-

der Mitarbeit im Bereich des Erfahrungs- und Information-

nie możliwości bezpośrednich kontaktów mieszkańców

saustausches der Entscheidungsträger beider Gemeinden

i organizacji pozarządowych powierzono przedstawicie-

beruhen sollte. Mit der Sorge um die Ermöglichung direkter

lom tworzących się towarzystw partnerskich, po stronie

Kontakte der Bürger und der Organisationen betraute man

niemieckiej Viktorii Doris Graenert, po stronie polskiej

Vertreter der entstehenden Partnerschaftsvereine, auf deut-

Aleksandrowi Nideckiemu i Janowi Zielińskiemu. W roku

scher Seite Viktoria Doris Graenert und auf der polnischen

1997 po podpisaniu umowy partnerskiej w Andrychowie

Seite Aleksander Nidecki und Jan Zielinski. Im Jahre 1997

oﬁcjalnie założono w Isny Towarzystwo Przyjaźni Miast

nach der Unterzeichnung des Partnerschaftsvertrages

Andrychowa i Isny, a równolegle powstała w Andrychowie

wurde in Isny ofﬁziell der Verein der Städtefreundschaft

Sekcja Partnerstwa z Isny przy Towarzystwie Miłośników

Isny und Andrychów gegründet und parallel dazu entstand

die Sektion der Partnerschaft mit Isny beim Verein der Freunde Andrychóws. Die Vertreter beider Vereine nahmen eine enge Zusammenarbeit auf, die besonders in den ersten Jahren der Partnerschaft zur Annäherung und zum Sich-Kennenlernen unserer Bürger beigetragen hat, durch Vermittlung bei der Kommunikation zwischen den Ämtern, Hilfeleistung bei der Aufnahme von Kontakten zwischen Vereinen, Schulen und Privatpersonen, Bildungstätigkeit und Vermittlung von Gastfamilien aus den Partnerstädten, Isny

Andrychowa. Przedstawiciele obu towarzystw nawiązali ścisłą współpracę, która szczególnie w pierwszych latach istnienia partnerstwa wpłynęła na wzajemne zbliżenie i po-

und damit zum in die Wege leiten von direkten Treffen von Bürgern. Viele Kontakte die in den ersten Jahren der Partnerschaft aufgenommen wurden, werden weiterhin gepﬂegt und privat aufrechterhalten.

znanie się naszych społeczności, poprzez pośredniczenie w komunikacji między urzędami, pomoc w nawiązywaniu kontaktów między stowarzyszeniami, szkołami i osobami prywatnymi, działalność edukacyjną oraz zachęcanie mieszkańców do goszczenia partnerów z zaprzyjaźnionych miast, a tym samym inicjowanie bezpośrednich spotkań mieszkańców. Wiele kontaktów powstałych w pierwszych latach istnienia partnerstwa jest nadal pielęgnowanych i utrzymywanych prywatnie.

Isny

Ojcowie partnerstwa

Die Väter der Partnerschaft

Helmut Morlok Architekt pojednania i partnerstwa między Andrychowem i Isny. Odznaczony za swoją działalność na rzecz zbliżenia naszych narodów Krzyżem Kawalerskim i Oﬁcerskim Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej oraz Krzyżem Zasługi Republiki Federalnej Niemiec. Od 1994 roku jako oﬁcjalny pełnomocnik krajów związkowych do spraw koordynacji wkładem przeznaczonym na zachowanie miejsc pamięci w Oświęcimiu w istotnym wymiarze przyczynił się do realizacji prac konserwatorskich w nazistowskim obozie zagłady w Oświęcimiu. W 1999 roku został powołany przez stronę polską do komisji eksperckiej. W roku 2005 był współzałożycielem Rotary Club w Oświęcimiu. W swojej działalności zawodowej – jako architekt – zyskał uznanie jako projektant budynków mieszkalnych i obiektów przemysłowych. W Isny docenia się jego projekt odrestaurowania i rozbudowy ratusza oraz prace konserwatorskie przy dzwonnicy w kościele Św. Mikołaja. Jako aktywny wierny kościoła ewangelickiego i członek Akcji Znaku Pokuty - Służby dla Pokoju (ASF), współrealizował budowę domu spotkań młodzieży w Oświęcimiu. W roku 1985 jego projekt otwartego kompleksu budynków zgodnego z ideami ASF zyskał akceptację ze strony dawnych więźniów niemieckiego obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu oraz ówczesnych władz. W trakcie budowy Międzynarodowego Domu Spotkań Młodzieży, która trwała pół roku i została ukończona w listopadzie 1986 roku, Helmut Morlok mieszkał w Rzykach-Jagódkach dojeżdżając codziennie na plac budowy w Oświęcimiu. To właśnie wówczas nawiązała się przyjaźń między isneńczykami i andrychowianami, która parę lat później zaowocowała potrzebą roztoczenia jej na większe grono. Narodziła się idea sformalizowanej umową partnerską przyjaźni między polskim i niemieckim miastem. 20

Architekt der Versöhnung und der Partnerschaft zwischen Isny und Andrychów. Für seine Tätigkeit zur Annäherung unserer Völker ausgezeichnet mit dem Kavaliers- und Ofﬁzierskreuz der Republik Polen und dem Verdienstkreuz der Bundesrepublik Deutschland. Von 1994 bis 2006 Beauftragter der Bundesländer für die Koordinierung ihres Beitrages zum Erhalt der Gedenkstätte in Oświęcim, er trug wesentlich zur Realisierung von Restaurierungsarbeiten im Nazi-Vernichtungslager in Oświęcim bei. Im Jahre 1999 wurde er von der polnischen Seite in eine Expertenkomission berufen. Er ist Gründungsmitglied des 2005 entstandenen Rotary Club in Oświęcim. In seiner beruﬂichen Tätigkeit als Architekt erlangte er Ansehen für Projekte von Wohn- und Industrieobjekten. In Isny schätzt man besonders sein Projekt der Sanierung und des Ausbaus des Rathauses und die Renovierungsarbeiten am Glockenturm der Sankt Nikolaus Kirche. Als ein engagierter Gläubiger der Evangelischen Kirche und Mitglied der Aktion Sühnezeichen – Friedensdienste (ASF) wirkte er am Bau der Internationalen Jugendbegegnungsstätte in Oświęcim mit. Im Jahre 1985 erhielt sein Projekt eines offenen Gebäudekomplexes, das mit den Ideen der ASF im Einklang war, die Zustimmung seitens der ehemaligen Häftlinge des deutschen Konzentrationslagers in Oświęcim und der damaligen polnischen Behörden. Während der Bauarbeiten der Internationalen Jugendbegegnungsstätte, die ein halbes Jahr dauerten und im November 1986 abgeschlossen wurden, wohnte Helmut Morlok in Rzyki-Jagódki. Jeden Tag fuhr er von dieser in der Gemeinde Andrychow gelegenen Ortschaft zum Bauplatz in Oświęcim. Zu dieser Zeit befreundeten sich Isnyer und Andrychauer zum ersten Mal. Aus dieser damaligen Freundschaft erwuchs das Bedürfnis, dass diese Art von Beziehung auch viel mehr Menschen zuteil wird. Die Idee einer mit einem Vertrag amtlich gegründeten Partnerschaft zwischen der polnischen und deutschen Stadt war geboren.

Viktoria Doris Graenert Przewodnicząca Towarzystwa Przyjaźni Miast Isny/Allgäu i Andrychowa/Polska, odznaczona honorowym obywatelstwem miasta Andrychowa oraz Krzyżem Kawalerskim Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej. W latach osiemdziesiątych działała w ramach wolontariatu na rzecz zbliżenia naszych narodów, pomagając w nawiązaniu kontaktów ewangelików z Isny i Wrocławia, od 1986 roku wspierając i doradzając przy budowie i bieżącej działalności Międzynarodowego Domu Spotkań Młodzieży w Oświęcimiu, a od 1995 roku czyniąc starania, aby Andrychów stał się miastem partnerskim Isny. Przy wsparciu wielu życzliwych Andrychowowi przyjaciół organizowała liczne wykłady, spotkania, wystawy i występy, umożliwiające zaprezentowanie licznemu gronu isneńczyków wspaniałą historię, bogatą kulturę i piękno przyrodnicze Polski, a także naświetlając złożoność stosunków łączących nasze narody. Wielokrotnie organizowała akcje charytatywne w Isny wspierając potrzebujących w Andrychowie. Serdeczne i otwarte podejście do ludzi sprawiło, że ma w Andrychowie wielu przyjaciół i znajomych.

Isny

Vorsitzende des Vereins der Städtefreundschaft Isny/Allgäu und Andrychow/ Polen, Ehrenbürgerin der Stadt Andrychow und Trägerin des Kavalierskreuzes der Republik Polen. In den achtziger Jahren setzte sie sich ehrenamtlich für die Annäherung unserer Völker ein. Sie half Kontakte zwischen der Evangelischen Kirche in Isny und in Breslau in die Wege zu leiten, ab 1986 unterstützte sie den Bau und die laufende Tätigkeit der Internationalen Jugendbegegnungsstätte in Oświęcim; ab 1995 setzte sie sich für die Aufnahme freundschaftlicher Beziehungen zwischen den Städten Andrychow und Isny ein. Mithilfe vieler Andrychów wohlgesonnener Freunde organisierte sie zahlreiche Vorträge, Treffen, Ausstellungen und Auftritte, die es ermöglichen sollten, einem breiten Forum von Isnyern die glanzvolle Geschichte, reiche Kultur und die Schönheit der dortigen Landschaft kennen zu lernen und gleichzeitig die Vielschichtigkeit der Beziehungen zwischen unseren Völkern verstehen zu lernen. Oftmals organisierte sie Spendenaktionen in Isny, um die Bedürftigen in Andrychów zu unterstützen. Mit ihrer herzlichen und offenen Art Menschen zu begegnen, gewann sie viele Freunde und Bekannte in Andrychów. Andrychów

Jan Zieliński Biolog, malarz i rzeźbiarz, ekolog i niespokojny duch. Ta mieszanka wykształcenia, pasji i przymiotów charakteru zapewne pomogła w nawiązaniu przyjaźni z Helmutem Morlokiem, a szczególnie z jego synami. Podczas wspólnych wędrówek i rozmów odkryli mnogość łączących ich zainteresowań i pasji. Otwartość i szczerość rozmów pozwoliła w sposób krytyczny i reﬂeksyjny spojrzeć na przekazywaną w szkole i mediach wiedzę, funkcjonujące w obu społeczeństwach uprzedzenia i stereotypy. Potrzeba podzielenia się tym doświadczeniem i chęć zbliżenia obu narodów poprzez bezpośrednie kontakty, stały się motorem działania Jana Zielińskiego na rzecz powstania partnerstwa między Isny i Andrychowem. Wielokrotnie był ambasadorem kultury andrychowskiej, pośrednikiem między artystami, muzykami, zespołami tanecznymi, pomagał w nawiązaniu licznych kontaktów między organizacjami pozarządowymi z obu miast, dostrzegał potrzebę współpracy samorządów w wielu dziedzinach i inicjował działania w tym kierunku. Isny

Biologe, Maler und Bildhauer, Ökologe und ein unruhiger Geist. Diese Mischung aus Bildung, Leidenschaft und Charaktereigenschaften half ihm sicher, Freundschaft mit Helmut und besonders mit seinen Söhnen zu schließen. Während gemeinsamer Wanderungen und dabei stattﬁndender Gespräche entdeckten sie die Vielfalt von Themen, für die sie sich gemeinsam leidenschaftlich interessierten. Die Offenheit und Aufrichtigkeit der Gespräche verhalf ihnen kritisch und reﬂektierend auf das in der Schule und in den Medien übermittelte Wissen und die in beiden Gesellschaften existierenden Voreingenommenheiten und stereotype Denkweisen zu schauen. Das Bedürfnis diese Erfahrungen zu teilen und dafür Sorge zu tragen, dass sich die beiden Völker nähern, war die Antriebskraft für Jan Zielinskis Handeln für die Partnerschaft zwischen Isny und Andrychów. Mehrmals war er Botschafter der andrychauer Kultur, Vermittler zwischen den Künstlern, Musikern, Tanzgruppen, Vereinen und Organisationen beider Städte, er sah den Bedarf an Mitarbeit der kommunalen Behörden in vielen Bereichen und handelte dabei richtungsweisend. Isny

Isny

Andrych贸w

Doroczne wizyty partnerskie Od 1997 roku odbywają się regularnie doroczne spotkania mieszkańców obu miast. Zgodnie z nakreślonymi w umowie partnerskiej obszarami współpracy, programy spotkań zawierają zazwyczaj trzy elementy: wymianę informacji i doświadczeń, wymianę kulturalną oraz bezpośrednie spotkania mieszkańców. Andrychów

Jährliche Partnerschaftstreffen

Isny

Seit 1997 ﬁnden regelmäßig Bürgertreffen beider Städte statt. Im Einklang mit den im Partnerschaftsvertrag aufgezeichneten Bereichen der Mitarbeit enthalten die Programme der Partnerschaftstreffen gewöhnlich drei Elemente: den Informations- und Erfahrungsaustausch, den kulturellen Austausch und die direkten Treffen der Bürger.

Andrychów

Wymiana informacji i doświadczeń

Informations- und Erfahrungsaustausch

Samorządność terytorialna, ochrona zdrowia ze szczególnym uwzględnieniem rozwiązań dotyczących opieki nad osobami starszymi, kultura, edukacja dzieci, młodzieży i dorosłych oraz ochrona środowiska i turystyka to najistotniejsze tematy pojawiające się cyklicznie podczas spotkań. W pierwszych latach nawiązania partnerstwa priorytetowo traktowanym elementem spotkań była wymiana doświadczeń i informacji w zakresie ochrony środowiska oraz rozwoju turystyki. Porównywalne uwarunkowania przyrodnicze i związana z nimi konieczność wypracowania rozwiązań chroniących ﬂorę i faunę regionu, dbałość o zachowanie naturalnego piękna krajobrazu górskiego, świadome gospodarowanie energią, wodą, ściekami i odpadami oraz działania na rzecz ekologicznego rozwoju turystyki stały się jednymi z ważniejszych tematów rozmów i działań partnerów z zaprzyjaźnionych miast. Podjęcie wspólnych działań w tej istotnej dla Europy dziedzinie było zgodne z sugestiami dotyczącymi partnerstwa miast, by spotkania nie ograniczały do wymiany kulturalnej lecz podejmowały współpracę w obszarach ważnych dla zrównoważonego rozwoju Europy. W 1998 roku władze samorządowe obu miast wyraziły intencję ścisłej współpracy w zakresie ochrony środowiska. Udostępniony wówczas i omawiany na kolejnych spotkaniach program zarządzania środowiskiem (eko-audyt) pozwolił na właściwe określenie zadań i standardów w za-

Kommunale Selbstverwaltung, Gesundheitswesen mit besonderer Berücksichtigung von Lösungen im Bereich der Betreuung von älteren Menschen, Kultur, Bildungswesen der Kinder, Jugendlichen und Erwachsenen, Umweltschutz und Tourismus sind die wesentlichen Themen, die regelmäßig besprochen werden. In den ersten Jahren der Partnerschaft räumte man den Vorrang dem Erfahrungsund Informationsaustausch im Bereich des Umweltschutzes und der Tourismusentwicklung. Die vergleichbaren natürlichen Bedingungen und die mit ihnen verbundene Notwendigkeit der Ausarbeitung von Lösungen zum Schutze der Pﬂanzen- und Tierwelt der Region, die Sorge um die Aufrechterhaltung der natürlichen Schönheit der Gebirgslandschaft, bewusstes Wirtschaften mit Energie, Wasser, Abwasser und Abfall, sowie umwelbewusste Entwicklung des Tourismus wurden zu den wichtigsten Gesprächsthemen und Handlungsbereichen der Partner aus den befreundeten Städten. Die Aufnahme gemeinsamen Handelns in diesem für Europa wichtigen Bereich würde auch den Vorgaben für Städtepartnerschaften gerecht, um die Treffen nicht nur auf dem Kulturaustausch zu begrenzen, sondern die auch in Bereichen für die ausgeglichene Entwicklung Europas wichtig sind, mitzuarbeiten. Im Jahre 1998 äußerten die kommunalen Verwaltungen den Willen einer engen Zusammenarbeit im Bereich des Umweltschut-

Isny

Andrychów

kresie ochrony środowiska dla gminy Andrychów. Wykłady i warsztaty z zakresu rozwoju turystyki i rolnictwa ekologicznego prowadzone przez specjalistów w tych dziedzinach i otwarte dla wszystkich zainteresowanych podjęciem takiej działalności oraz możliwość przyjrzenia się w Isny przykładowym rozwiązaniom w tym zakresie, możliwość odbycia praktyk na miejscu, wpłynęły inspirująco na rozwój gminy w tym kierunku. Wprawdzie podjęta w 2000 roku próba zdobycia środków unijnych na trójstronny program (trzecim partnerem miało być ﬁńskie miasto Sotkamo) nie powiodła się, lecz nakreślono wtedy priorytety w kierunkach rozwoju gmin, uznano ochronę środowiska i rozwój turystyki jako dziedziny sprzyjające procesom rozwojowym. W roku 2008 Isny zachęcało Andrychów do współpracy w ramach unijnej inicjatywy „Porozumienie Burmistrzów”, wymagającej opracowania Planu Działań na rzecz Zrównoważonej Energii (SEAP), wdrożenia działań z zakresu efektywności energetycznej i wykorzystania odnawialnych źródeł energii, zarówno w sektorze publicznym jak i prywatnym. Isny współpracuje już w ramach tej inicjatywy z partnerskim miastem Flawil (Szwajcaria).

Burmistrz/Bürgermeister - Tomasz Żak (Andrychów), Viktoria Doris Graenert i/ und Joanna Fintzel-Piętak, tłumacz / Dolmetscher und Übersetzer, prawa ręka partnerstwa i przyjaciółka Isny/ und Isnys Freundin

Burmistrzowie/Bürgermeister - Rainer Magenreuter (Isny) i/ und Jan Pietras (Andrychów)

zes. Das damals zur Verfügung gestellte und während der nächsten Treffen diskutierte Programm des Umweltmanagements (Öko-Audit) ermöglichte eine bessere Bestimmung von Aufgaben und Standards im Bereich des Uweltschutzes für die Gemeinde Andrychów. Vorträge und Workshops zum Thema Tourismusentwicklung und ökologische Landwirtschaft, die von fachkundigen Personen gehalten wurden und für alle an der Aufnahme solcher Wirtschaftstätigkeit Interessierte zugänglich waren und die Möglichkeit vor Ort beispielhafte Lösungen in diesem Bereich zu besichtigen oder an einem Praktikum teilzunehmen, wirkten sich anregend auf die Entwicklung der Gemeinde in dieser Richtung aus. Zwar misslang der Versuch im Jahre 2000 EU Fördermittel für ein Trinationales Projekt zu gewinnen (der dritte Partner sollte die ﬁnnische Stadt Sotkamo werden), doch es wurden die Hauptentwicklungsrichtungen der Gemeinden festgelegt; Umweltschutz und Tourismusentwicklung wurden als entwicklungsfördernde Bereiche befunden. Im Jahre 2008 versuchte Isny Andrychów für die Zusammenarbeit im Rahmen der EU Initiative Konvent der Bürgermeister zu gewinnen, die die Ausarbeitung eines Aktionsplans für nachhaltige Energie (SEAP) bedurfte, und die Umsetzung von Strategien für nachhaltige Energie und Nutzung von alternativen Energiequellen sowohl im öffentlichen als auch im privaten Sektor beinhaltete. Isny arbeitet schon in Rahmen dieser Initiative mit der Partnerstadt Flawil (Schweiz) zusammen. 27

Bezpośrednie spotkania mieszkańców

Direkte Bürgertreffen

Zgodnie z zapisami umowy partnerskiej organizatorzy spotkań mieli dołożyć wszelkich starań, aby dochodziło do bezpośrednich spotkań mieszkańców obu miast, było to możliwe przede wszystkim dzięki licznym rodzinom, które przyjmując gości z miast partnerskich nie tylko urzekały ich swoją gościnnością, lecz umożliwiały wgląd w codzienne życie, w radości i troski rodzin po obu stronach granicy. Dzięki takim prawdziwym kontaktom nawiązały się przyjaźnie i znajomości, które są fundamentem porozumienia i zrozumienia, szacunku i współpracy naszych narodów. Od 2005 roku strona polska częściowo zrezygnowała z tego elementu spotkań, ograniczając spotkania rodzin do tych już wcześniej nawiązanych kontaktów.

Der Partnerschaftsvertrag verpﬂichtete die Veranstalter der Treffen alles nur Mögliche daran zu setzen, damit es zu unmittelbaren Treffen der Bürger beider Städte kommt, und dies war nur möglich dank der vielen Gastfamilien, die nicht nur ihre Gäste aus den Partnerstädten aufnahmen und mit ihrer Gastfreundschaft gewannen, sondern auch ihnen den Einblick in ihr alltägliches Leben, in die Freuden und Sorgen der Familien auf beiden Seiten der Grenze gewährten. Dank dieser echten Kontakte wurden Freundschaften und Bekanntschaften geschlossen, die eine Basis für Verständigung und Verständnis, Wertschätzung und Zusammenarbeit unserer Völker sind. Ab 2005 verzichtete die polnische Seite teilweise auf dieses Element der Treffen, indem sie es nur auf schon vorher aufgenommene Kontakte von Familien beschränkte.

Wymiana kulturalna

Kulturaustausch

Najbardziej barwnymi i zapadającymi w pamięci uczestników spotkań były występy zespołów tanecznych i muzycznych oraz orkiestr. Zarówno andrychowianie jak i isneńczycy prezentowali cząstkę z życia kulturalnego swoich społeczności i częstokroć ujmowali widzów swoim profesjonalizmem i entuzjazmem, z jakim występowali przed całkiem nową publicznością. Byli najlepszymi ambasadorami swoich miast. Podczas wizyt partnerskich reprezentowali zaprzyjaźnione miasta: 1998 - Zespół Pieśni i Tańca Andrychów, 1999 - Musikkapelle Bolsternang, 2000 - Zespół Pieśni i Tańca Andrychów, 2001- Reichstadt Fanfaren Isny, 2002 - Rewia dziecięco-młodzieżowa DINO, 2004 - Orkiestra Dęta przy Ochotniczej Straży, - Pożarnej w Roczynach, 2005 - Stadtkapelle Isny, 2006 - Andrychowska Kapela Wujka Jaśka, 2007 - Trachtenverein Isny, 2008 - Zespół rockowy ParadoX

Am farbenprächtigsten und in der Erinnerung der Teilnehmer verbleibende Eindrücke hinterlassend waren die Auftritte der Tanz- und Musikgruppen und der Kapellen. Sowohl Isnyer als auch Andrychauer präsentierten ein kleines Teilchen der Kultur ihrer Gemeinschaften und oftmals entzückten sie Zuschauer mit Professionalismus und Enthusiasmus, mit dem sie vor einem völlig neuen Publikum auftraten. Sie waren die besten Botschafter ihrer Städte. Während der Partnerschaftstreffen repräsentierten ihre Städte: 1998 - Zespół Pieśni i Tańca Andrychów, 1999 - Musikkapelle Bolsternang, 2000 - Zespół Pieśni i Tańca Andrychów, 2001- Reichstadt Fanfaren Isny, 2002 - Rewia dziecięco-młodzieżowa DINO, 2004 - Orkiestra Dęta przy Ochotniczej Straży, - Pożarnej w Roczynach, 2005 - Stadtkapelle Isny, 2006 - Andrychowska Kapela Wujka Jaśka, 2007 - Trachtenverein Isny, 2008 - Zespół rockowy ParadoX

Isny

Andrychów

Isny

Andrychów

Isny

Andrych贸w

Isny

Działania w ramach partnerstwa miast odbywające się poza oﬁcjalnymi dorocznymi spotkaniami

Aktivitäten in Rahmen der Partnerschaft außerhalb der ofﬁziellen jährlichen Treffen

Wieczory polskie w Isny organizowane przez Viktorię Doris Graenert i członków towarzystwa partnerskiego na stałe wpisały się w kalendarz wydarzeń kulturalnych w tym mieście. Organizowane są raz lub dwa razy do roku i gromadzą przyjaciół Andrychowa oraz osoby zainteresowane swoim wschodnim sąsiadem. Wykłady przybliżające stosunki polsko-niemieckie, skomplikowaną i ciekawą historię Polski oraz Andrychowa, prezentowanie sylwetek wybitnych Polaków, wieczory poetyckie, koncerty z muzyką polskich kompozytorów, wywiady ze świadkami historii z obu miast, liczne wystawy i prezentacja walorów przyrodniczych i krajobrazowych Polski to tylko skrótowe ujęcie ogromnej pracy włożonej w przybliżenie społeczności Isny polskiego dziedzictwa narodowego. Obecność andrychowskich malarzy i rzeźbiarzy to także jeden z elementów prezentowania dorobku kulturalnego naszego miasta. W Isny swoje wystawy mieli już Miłosz Płonka (1998), Jan Zieliński (1999,2002), Zbigniew Bury (2002) oraz Rafał Bujnowski (2002). W roku 2001 i 2002 andrychowscy artyści brali udział wraz ze swymi kolegami z miast partnerskich Isny w seminarium i projekcie Red Line Art – European Art Project 2002. W trakcie seminarium ustalono formę pracy zbiorowej (mozaika w kształcie statku składająca się z pomalowanych trójkątów z gliny), a pomysłodawcą był Zbigniew Bury. Obecnie można podziwiać wspólną pracę artystów z zaprzyjaźnionych miast w ratuszu w Isny. Młodzi muzycy z Andrychowa uczestniczyli dwukrotnie w warsztatach i występach Międzynarodowej Orkiestry Młodzieżowej pod kierunkiem Paula Sevenicha. W roku 1998 reprezentowało Andrychów trzech muzyków, a w 2002 dziewięciu, występując z młodymi muzykami z miast partnerskich Isny. W roku 2009 na zaproszenie towarzystwa partnerskiego oraz wydziału kultury w Isny przyjechali młodzi tancerze z zespołu DINO z kierownikiem zespołu Danutą Mrawczyńską. Występowali w trakcie obchodów Święta Ulicy, zbierając zasłużone oklaski i życzliwe słowa uznania od isneńczyków. W 1998 roku Monika Wójtowiec, uczennica andry-

Die polnischen Abende, die Doris Graenert mit den Mitgliedern des Partnerschaftsvereins organisiert, sind schon ein regelmäßiger Bestandteil im Kulturkalender dieser Stadt. Sie ﬁnden ein oder zwei Mal im Jahr statt und versammeln immerzu Freunde Andrychóws und Menschen, die Interesse an ihrem östlichen Nachbarn haben. Vorträge, die die deutsch-polnischen Beziehungen verstehen lassen, die komplizierte und interessante Geschichte Polens und Andrychóws, Beiträge zu Persönlichkeiten die Polen geprägt haben, Poesieabende, Konzerte mit Musik polnischer Komponisten, Gespräche mit Zeitzeugen des Zweiten Weltkriegs aus beiden Städten, zahlreiche Ausstellungen, Diavorträge zum Thema Natur und Landschaft Polens, dies ist nur ein ansatzweise skizzierter großer Beitrag zur Annäherung des polnischen Volkserbes, den sie für die Isnyer Gemeinschaft leistet. Die Präsenz der Maler und Bildhauer in der Partnerstadt sind auch eine Möglichkeit das Kulturerbe der Stadt vorzustellen. Ihre Ausstellungen in Isny hatten schon Miłosz Płonka (1998), Jan Zieliński (1999,2002), Zbigniew Bury (2002) und Rafał Bujnowski (2002). In den Jahren 2001 und 2002 nahmen andrychauer Künstler zusammen

Red Line Art – European Art Project 2002

Isny

chowskiego liceum, otrzymała od urzędu miasta w Isny i towarzystwa partnerskiego stypendium i podjęła naukę a później studia na wydziale informatycznym w prywatnej szkole wyższej w Isny (Naturwissenschaftliche Akademie). Wiedzą i doświadczeniem w zakresie turystyki dzielił się Horst Steinhauser, opiekując się Anetą Łubik w trakcie praktyk. Kontakt z isneńskim klubem piłkarskim nawiązał Józef Mizera, prezes LKS Halny zapraszając w roku 2003 drużynę oldboyów na wspólny mecz do Andrychowa.

Isny

mit ihren Kollegen aus den Partnerstädten Isnys am Seminar und Projekt Red Line Art – European Art Project 2002. Während des Seminars wurde die Form der Gemeinschaftsarbeit (Mozaik aus Tondreiecken, die von den Künstlern gestaltet wurden und zu einem Schiff zusammengelegt worden sind) konzipiert, die Idee für das gemeinsame Projekt kam von Zbigniew Bury. Zur Zeit kann man die Gemeinschaftsarbeit der Künstler aus den befreundeten Städten im Isnyer Kurhaus bewundern. Junge Musiker aus Andrychów nahmen zweimal am Workshop und an den Auftritten des Internationalen Jugendorchesters unter der Leitung von Paul Sevenich teil. Im Jahre 1998 vertraten drei Musiker Andrychów und im Jahre 2002 waren es neun, sie musizierten mit jungen Leuten aus den Partnerstädten Isnys. Auf Einladung des Partnerschaftsvereins und des Kulturforums Isny kamen 2009 Kinder und Jugendliche der Tanzgruppe DINO mit ihrer Leiterin Danuta Mrawczyńska nach Isny. Sie traten während des Straßenfestes auf und sammelten dabei Beifall und herzliche Worte von den Isnyern. 1998 bekam Monika Wójtowiec, die Schülerin des Andrychauer Lyzeums, ein Stipendium von der Stadt Isny und vom dortigen Partnerschaftsverein und begann mit der Ausbildung und später mit dem Informatikstudium an der privaten Naturwissenschaftlich-Technischen Akademie in Isny. Sein Wissen und seine Erfahrung im Bereich des Tourismus vermittelte Horst Steinhauser seiner Praktikantin Aneta Lubik, die in Isny in die Geheimnisse dieser Branche eingeweiht wurde. Kontakte zum Isnyer Fussballverein nahm auch Josef Mizera, der Vorsitzende des Andrychauer Fussballvereins Halny, auf, er lud 2003 das Isnyer Alte Herren Team zu einem gemeinsamen Spiel nach Andrychów ein.

Spotkania dzieci i młodzieży z miast partnerskich

Umowa partnerska podpisana w 1997 roku podkreślała już w pierwszym akapicie tekstu konieczność zapoznawania szczególnie młodzieży z życiem i zwyczajami obu krajów, aby mogła samodzielnie kształtować swoje osądy i wiedzę o kraju sąsiedzkim. Podczas pierwszych wizyt w miastach partnerskich oﬁcjalnym delegacjom towarzyszyli młodzi ludzie z andrychowskich szkół, z młodzieżowej rady miasta, zespołów tanecznych i muzycznych, istniała jednak potrzeba stworzenia formy spotkań przeznaczonej jedynie dla młodych andrychowian i isneńczyków. W roku 2000 udało się zorganizować pierwszą wymianę młodzieży. Równolegle w obu miastach przebywała młodzież w dwóch grupach wiekowych (młodsi w wieku od 12 do 15 lat w Isny, starsi w wieku od 16 do 19 lat w Andrychowie). Program spotkań dotowany był przez fundację Polsko-Niemieckiej Wymiany Młodzieży i zawierał założenia dydaktyczno-metodyczne zgodne z wytycznymi tej fundacji, a jednocześnie realizował zapisy umowy partnerskiej. Hojnym sponsorem wspierającym wymianę młodzieży było towarzystwo partnerskie z Isny. W latach 2000 – 2009 w programie wymiany młodzieży wzięło udział ponad 500 młodych andrychowian i isneńczyków, wielu z nich wielokrotnie uczestniczyło w spotkaniach, a czwórka z nich pełniła po latach funkcję opiekuna w trakcie wymiany. Program realizowany był przez wydział do spraw dzieci, młodzieży oraz rodzin Urzędu Miasta w Isny i sekcję partnerstwa z Isny działającą przy Towarzystwie Miłośników Andrychowa. Oprócz regularnych spotkań odbywających się w 2000 i 2001 roku równolegle, a od 2002 naprzemiennie w obu miastach partnerskich, młodzi andrychowianie uczestniczyli również w 2005 roku w międzynarodowym spotkaniu młodzieży. Konferencja Być młodym – wspólnie odkrywać Europę zgromadziła młodzież z wszystkich miast partnerskich Isny. Cztery szkoły realizują program szkolnej wymiany młodzieży. Andrychowskie liceum współpracuje od 2001 roku z isneńskim gimnazjum, a młodzież z Zespołu Szkół Samorządowych w Targanicach od 2006 roku odwiedza swoich rówieśników z isneńskiej Realschule.

Kinder- und Jugendtreffen der Partnerstädte Der Partnerschaftsvertrag von 1997 betonte schon im ersten Absatz des Textes die Notwendigkeit insbesondere die Jugend mit dem Leben und den Lebensgewohnheiten beider Länder vertraut zu machen, damit sie selbst ihr eigenes Urteil und Wissen über das Nachbarland bildet. Während der Partnerschaftstreffen begleiteten die offiziellen Vertreter immer junge Menschen aus den andrychauer Schulen, vom Jugendstadtrat und Mitglieder der Tanzund Musikgruppen, es bestand nun das Bedürfnis eine Form der Treffen zu finden, die nur für junge Isnyer und Andrychauer passt. Im Jahre 2000 gelang es den ersten Austausch der Jugendlichen durchzuführen. Parallel in beiden Städten waren Jugendliche zu Gast, die in zwei Gruppen aufgeteilt waren ( die jüngeren im Alter von 12 bis 15 Jahren waren in Isny und die älteren im Alter von 16 bis 19 Jahren in Andrychów). Das Programm des Austauschs wurde von der Stiftung Deutsch-Polnisches Jugendwerk mitfinanziert und enthielt didaktisch-methodische Ansätze, die den Leitlinien dieser Stiftung entsprachen. Damit realisierte man auch einen Inhalt des Partnerschaftsvertrages. Der Jugendaustausch wurde großzügig von dem Isnyer Partnerschaftsverein unterstützt. In den Jahren 2000 – 2009 nahmen über 500 junge Isnyer und Andrychauer am Jugendaustausch teil, manche von ihnen waren mehrmals Teilnehmer der Treffen und vier von ihnen haben nach Jahren als Betreuer am Austausch mitgewirkt. Das Programm wurde von der städtischen Abteilung für Kinder, Jugendliche und Familie in Isny und der Sektion der Partnerschaft mit Isny beim Verein der Freunde Andrychóws realisiert. Außer den regelmäßig stattfindenden Jugendaustausches, der 2000 und 2001 parallel stattfand und ab 2002 abwechselnd in beiden Partnerstädten organisiert wurde, nahmen die Jugendlichen aus Andrychów im Jahre 2005 am Internationalen Jugendtreffen teil. Die Konferenz Jung sein – gemeinsam Europa entdecken versammelte an einem Ort Jugendliche aus allen Partnerstädten Isnys. Vier Schulen realisieren heute einen Schulaustausch. Das Andrychauer Lyzeum arbeitet seit 2001 mit dem Isnyer 33

Gymnasium zusammen und die Jugendlichen aus Targanice begegnen seit 2006 ihren deutschen Freunden aus der Isnyer Realschule.

Isny

Isny Isny

Isny

„Gdyby Europa została kiedyś zjednoczona, szczęście, dobrobyt i duma 400 milionów jej mieszkańców nie miałyby granic.” Winston Churchill, 1946 Współpraca partnerska to długoterminowe zaangażowanie tzw. miast bliźniaczych, inaczej określanych mianem ‘przyjacielskich’ lub ‘partnerskich’. Współpraca tego typu powinna z założenia przetrwać zmiany polityczne czy przejściowe problemy oraz oferować wsparcie na przykład w razie klęsk żywiołowych (powodzi, trzęsienia ziemi itp.). W tym długoterminowym partnerstwie ważne jest dostosowanie współpracy do aktualnych wymogów i potrzeb. Celem współpracy partnerskiej jest rozwijanie stosunków przyjacielskich oraz utrzymywanie trwałej przyjaźni i współpracy między miastami. Współpraca jest realizowana dzięki wzajemnym odwiedzinom mieszkańców, spotkaniom grup młodzieży, drużyn sportowych i grup turystycznych, organizowaniu wspólnych wystaw i sympozjów. Dobra współpraca partnerska może przynieść wiele korzyści dla społeczności lokalnej i gminy. Spotkania ludzi z rożnych stron Europy dają możliwość wspólnego rozwiązywania problemów, wymiany poglądów i doświadczeń.Współpraca może mobilizować do działania młodych ludzi i ich rówieśników z innych krajów. Może pomóc każdemu zrozumieć czym jest Europa, oferuje możliwość poznania obcych kultur, zwyczajów a nawet języków. Spotkania Partnerskie odbywają się w oparciu o program Unii Europejskiej. Program „Europa dla Obywateli 2007-2013”. Europa dla Obywateli to program Unii Europejskiej wspierający aktywne obywatelstwo europejskie. Program UE, zaplanowany na lata 2007-2013, który dąży do zaangażowania obywateli i organizacji społeczeństwa obywatelskiego w proces integracji europejskiej. Program Europa dla Obywatel jest współﬁnansowany przez Unię Europejską. Europa dla Obywateli stanowi wyjątkowe forum spotkań, działań i reﬂeksji na temat historii i przyszłości naszego kontynentu. Projekt opiera się na zasadach poszanowania wspólnych wartości, historii oraz różnorodności kulturowej. Wolność, demokracja i poszanowanie praw człowieka, tolerancja i solidarność to główne wartości.

„Wäre jemals ein vereintes Europa imstande, sich das gemeinsame Erbe zu teilen, dann genössen seine 400 Millionen Einwohner Glück, Wohlstand und Ehre in unbegrenztem Ausmaße” Winston Churchill, 1946 Die partnerschaftliche Zusammenarbeit ist ein langfristiges Engagement sog. Zwillingsstädte, die auch als Freundschaftsstädte oder Partnerstädte bezeichnet werden. Die Zusammenarbeit sollte politische Änderungen und zeitweilige Probleme überstehen und Unterstützung bei Naturkatastrophen (Überschwemmung, Erdbeben) bieten. In dieser langfristigen Partnerschaft ist es wichtig, die Zusammenarbeit den aktuellen Bedürfnissen und Anforderungen anzupassen. Das Ziel der partnerschaftlichen Zusammenarbeit ist die Entwicklung freundschaftlicher Beziehungen und die Aufrechterhaltung dauerhafter Freundschaft und Zusammenarbeit zwischen den Städten. Die Zusammenarbeit realisiert man durch gegenseitige Bürgertreffen, Jugendtreffen, Treffen von Sportteams und Touristengruppen, gemeinsame Ausstellungen und Symposien. Eine gute partnerschaftliche Zusammenarbeit kann viel Nutzen für die lokale Gemeinschaft und für die Gemeinde bringen. Die Zusammenkunft von Menschen aus den einzelnen Teilen Europas gibt die Möglichkeit Probleme zu lösen, Meinungen und Erfahrungen auszutauschen. Die Zusammenarbeit kann Jugendliche zur Aktivität mobilisieren und Gleichaltrige aus anderen Ländern. Es kann jedem helfen Europa zu verstehen, es bietet die Möglichkeit fremde Kulturen, Sprachen, Sitten und Bräuche kennenzulernen. Die Partnerschaftstreffen finden im Rahmen des europäischen Programms „Europa für Bürger 2007-2013” statt. Dieses EU Programm fördert die aktive europäische Bürgerschaft. Das für die Jahre 2007 – 2013 geplante Programm hat sich das Ziel gesetzt, Bürger und Organisationen der Zivilgesellschaft in den Prozess der europäischen Integration zu engagieren. Das Programm Europa für Bürger wird von der Europäischen Union mitfinanziert. Europa für Bürger ist ein einzigartiges Forum für Treffen, Aktivitäten und Reflexionen zum Thema Vergangenheit und Zukunft unseres Kontinents. Das Programm beruht auf Achtung gemeinsamer Werte, der Geschichte und der kulturellen Vielfalt. Freiheit, Demokratie und Achtung der Menschenrechte, Toleranz und Solidarität sind die wichtigsten Werte. 35

Andrychów podpisał umowy partnerskie z pięcioma miastami europejskimi: Isny im Allgäu, Břeclav, Landgraaf, Priverno, Tukums.

Andrychów hat Partnerschaftsverträge mit fünf europäischen Städten unterschrieben: Isny im Allgäu, Břeclav , Landgraaf, Priverno und Tukums.

Isny im Allgäu (Republika Federalna Niemiec)

Isny im Allgäu (Bundesrepublik Deutschland)

Umowa partnerska podpisana 31 maja 1997 roku w Andrychowie, kontrasygnowana 2 maja 1998 roku w Isny

Der Partnerschaftsvertrag wurde am 31. Mai 1997 roku in Andrychów unterschrieben, die Gegenunterzeichnung erfolgte am 2. Mai 1998 in Isny.

Isny położone jest w południowo-wschodniej części Badenii-Wirtembergii, tuż przy granicy z Bawarią, 35 km od Jeziora Bodeńskiego, pośród pagórkowatego i pełnego jezior krajobrazu Alp Algawskich; miasto położone jest na wysokości 705 m n.p.m., a najwyższym wzniesieniem w gminie jest Schwarzer Grat (1118 m n.p.m.). Isny to miasto o ponad tysiącletniej historii. Pod koniec

Isny liegt im süd-östlichen Teil Baden-Württembergs, an der Grenze zu Bayern, 35 km vom Bodensee entfernt, eingebettet in die hügelige und seenreiche Landschaft der Allgäuer Alpen; die Stadt liegt auf 705 m ü. NN Höhe, der höchste Punkt in der Gemeinde ist der Schwarze Grat (1118 m ü. NN). Isny ist eine Stadt mit über tausendjähriger Geschichte.

X wieku wybudowali tu swoją siedzibę – „villa Isinensi” - książęta z rodu Althausen-Veringen, w roku 1042 ufundowali kościół pod wezwaniem św. Jerzego i Jakuba, który podarowali wraz z wokół położonymi włościami mnichom z Hirsau, by założyli klasztor. W bezpośrednim sąsiedztwie klasztoru powstała osada, której król Rudolf nadał w 1281 roku prawa miejskie (na prawie miasta Lindau), w roku 1365 Isny uzyskało status wolnego miasta Rzeszy, co łączyło się z wieloma przywilejami. W okresie reformacji bogate isneńskie mieszczaństwo, zawdzięczające swój dobrobyt wytwarzaniu płótna i handlowi nim, przyjęło protestantyzm. Od tej chwili współistniały obok siebie protestanckie wolne miasto Rzeszy i zależne od klasztoru Isny-Przedmieście (Vorstadt), dopiero w roku 1911 połączono te dwie części Isny, a w 1972 przyłączono do gminy 4 miejscowości, które stały się jej sołectwami. Trwający trzy wieki okres rozkwitu Isny przerwał wielki pożar w 1631 roku, który pochłonął trzy czwarte miasta. Lecz zachowane budowle świadczą o dawnym bogactwie. Godnymi obejrzenia zabytkami z tamtych czasów są wieże dawnych murów miejskich, w których obecnie znajdują się muzea i galerie, ewangelicki kościół św. Mikołaja z unikatową średniowieczną biblioteką kościelną, zamek z refektorium dawnego klasztoru, ratusz z halą gotycką i liczne domy patrycjuszy. Od początku XX w. rozwijała się w Isny - obok rzemiosła, działalności produkcyjnej, handlu i rolnictwa – także turystyka. W roku 1964 miasto otrzymało certyﬁkat uzdrowiska klimatycznego, dlatego wszyscy mieszkańcy ze szczególną troską i dbałością podchodzą do przyjaznego środowisku rozwojowi miasta. Isny dysponuje rozwiniętą siecią ścieżek do wędrówek pieszych, trasy rowerowe oraz narciarskie. Bogata jest też oferta spędzania wolnego czasu, korzystać można z ścieżek zdrowia, leśnych ścieżek edukacyjnych, naturalnych kąpielisk, skoczni pokrytej tartanem, terenów do uprawiania jazdy konnej i terenów rekreacyjnosportowych, kortów do gry w tenisa oraz lądowiska szybowcowego; regularnie odbywające się imprezy, jak n.p. isneńskie ostatki (Fasnet), Święto Dzieci i Małej Ojczyzny, isneński festiwal operowy oraz bieg na Schwarzer Grat, wzbogacają ofertę kulturalną miasta. Do Isny przynależą cztery sołectwa: Beuren,

Ende des 10.Jh. bauten hier die Fürsten AlthausenVeringen ihren Sitz, die „villa Isinensi”, 1042 stifteten sie die Georg und Jakobus Kirche, die 1096 mit umliegenden Ländereien den Hirsauer Mönchen zur Gründung eines Klosters geschenkt wurde . Neben dem Kloster entstand eine Siedlung, der König Rudolf 1281 die Lindauer Rechte verlieh, 1365 wurde Isny Freie Reichstadt. Zur Zeit der Reformation entschied sich das reiche ihren Wohlstand der Herstellung und dem Handel mit Leinwand verdankende Isnyer Bürgertum für den Protestantismus. Seit dieser Zeit wuchsen nebeneinander die protestantische Freie Reichsstadt und die vom Kloster abhängige katholische Isny-Vorstadt, erst 1911 kam es zum Zusammenschluss der beiden Teile Isnys und 1972 wurden noch 4 Ortschaften eingemeindet. Die drei Jahrhunderte dauernde Blütezeit Isnys endete 1631 mit einem Brand, der drei Viertel der Stadt vernichtete. Doch die erhaltenen Bauten zeugen von früherem Reichtum. Zu den Sehenswürdigkeiten Isnys gehören die Türme der mittelalterlichen Mauerbefestigung, in denen sich heute Museen und Galerien beﬁnden; die evangelische Nikolaikirche mit ihrer einzigartigen mittelalterlichen Predigerbibliothek, das Schloss mit Refektorium des ehemaligen Klosters, das Rathaus mit gotischer Halle und unzählige Patrizierhäuser. Seit Anfang des 20.Jh. entwickelte sich in Isny neben Handwerk, Gewerbe, Handel und Landwirtschaft auch Tourismus. 1964 erhielt die Stadt das Prädikat Heilklimatischer Kurort, deshalb ist die besondere Sorge um eine umweltfreundliche Entwicklung der Stadt ein besonderes Anliegen aller Bürger. Isny verfügt über ein ausgebautes Wander-, Radwegeund Loipennetz. Für Einwohner und Gäste gibt es viele Freizeitangebote, dazu gehören: Trimm-, Waldlehr- und Erlebnispfade, Naturbäder, Mattenschanze, Sportstätten, Reit-, Tennis- und Segelﬂugplätze; regelmäßige Veranstaltungen, wie z.B. Fasnet, Kinder- und Heimatfest, Isny-Oper-Festival, Schwarzer Grat-Berglauf bereichern das kulturelle Leben der Stadt. Isny hat vier Teilgemeinden: Beuren, Großholzleute, Neutrauchburg und Rohrdorf; die Fläche der Gemeinde beträgt 85.37 km˛, davon 36.96 km˛ Wald und 39.27 km2 landwirtschaftlich genutzt. In der Gemeinde leben ca. 14 37

Großholzleute, Neutrauchburg i Rohrdorf, powierzchnia gminy wynosi 85.37 km2, w tym 36.96 km² lasu oraz 39.27 km² użytków rolnych. Gminę zamieszkuje ok. 14 tysięcy mieszkańców, ulicami miasta przechadza się co roku ponad 60 tysięcy gości uzdrowiska klimatycznego, w mieście przebywają uczniowie i studenci Akademii Nauk Przyrodniczych i Technicznych (NTA) oraz pracownicy spoza gminy. Najważniejszymi pracodawcami są kliniki Waldburg-Zeil , Stephanuswerk, ﬁrmy Dethleffs, Gardinia, Blaser, Landes, Motan, Walcker, Wittner, Edelmann&Ridder, Invacare, piekarnia Mayer, hurtownia Früchte Jork, Volksbank Allgäu-West i NTA. Osoby czynne zawodowo zatrudnione są w ok. 47.3% w zakładach produkcyjnych, w ok. 17.6% w handlu, działalności gastronomicznej i turystyce, a 34.7% w pozostałych usługach; bezrobocie wynosi 3.8%. Isny ma 5 miast partnerskich: Andrychów (Polska), Flawil (Szwajcaria), Notre Dame de Gravenchon (Francja), Sotkamo (Finlandia) oraz Street (Anglia). Partnerstwami opiekują się komisje, składające się z zaangażowanych mieszkańców miasta. Dla realizacji celów partnerstwa z Andrychowem założono towarzystwo. Działania w ramach partnerstwa są wspierane organizacyjnie i ﬁnansowo przez zarząd miejski.

Břeclav (Republika Czeska) Umowę partnerską podpisano 16 grudnia 2005 r. w Břeclav. Břeclav to malownicze miasteczko na Południu Moraw w Republice Czeskiej, niecałe 60 km na południowy wschód od Brna. Leży przy granicy z Austrią nad rzeką Dyją. Jego powierzchnia to 87,17 km² a liczba mieszkańców to około 27 tys. Miasto Břeclav zostało założone w XI wieku w pobliżu grodu wybudowanego przez księcia Brzetysława. W XII wieku gród ten stał się na krótko siedzibą samodzielnego księstwa. W latach 1426 - 1434 zamek był siedzibą wojsk husyckich, które urządzały wyprawy na ziemie 38

Tausend Einwohner, die Straßen füllen jedoch jedes Jahr über 60 Tausend Gäste des Heilklimatischen Kurortes, Schüler und Studenten der NaturwissenschaftlichTechnischen Akademie (NTA) und Arbeitnehmer, die von außerhalb der Gemeinde kommen. Zu den wichtigsten Arbeitgebern gehören hier die Waldburg-Zeil Kliniken, das Stephanuswerk, Firmen Dethleffs, Gardinia, Blaser, Landes, Motan, Walcker, Wittner, Edelmann&Ridder, Invacare, Bäckerei Mayer, Früchte Jork, Volksbank Allgäu-West und NTA. Erwerbstätige sind beschäftigt: ca. 47.3% im produzierenden Gewerbe, ca. 17.6% im Handel, Gastgewerbe, Verkehr und 34.7% in sonstigen Dienstleistungen; die Arbeitslosigkeit beträgt 3.8%. Isny hat 5 Partnerstädte:Andrychów (Polen), Flawil (Schweiz), Notre Dame de Gravenchon (Frankreich), Sotkamo (Finnland) und Street (England). Die Partnerschaften werden von Kommissionen betreut, die sich aus engagierten Bürgern zusammensetzen. Für die Partnerschaft mit Andrychów wurde ein Verein gegründet. Die partnerschaftlichen Aktivitäten werden organisatorisch und ﬁnanziell von der Stadtverwaltung unterstützt.

Břeclav (Tschechische Republik) Der Partnerschaftsvertrag wurde am 16. Dezember 2005 in Břeclav unterschrieben. Břeclav (dt. Lundenburg) ist eine malerische Stadt in Südmähren in der Tschechischen Republik, fast 60 km süd-östlich von Brno (dt.Brünn) gelegen. Sie liegt an der Grenze zu Österreich an der Dyja (dt. Thaya). Ihre Fläche beträgt 87.17 km2, und die Einwohnerzahl ist ca. 27 Tausend. Die Stadt Břeclav wurde im 11.Jh. in der Nähe der Burg, die Fürst Břetislav I. gebaut hat, angelegt. Im 12. Jh. war die Burg für kurze Zeit ein eigenständiges Fürstentum. In den Jahren 1426 – 1434 war die Burg der Sitz der Hussitenarmee, die von hier aus Österreich und Ungarn überﬁel. Im 16. Jh. wurde Břeclav zum Besitz des alten mährischen Geschlechts der Zerotinen, die

ausrtriackie i za pobliską granicę Węgier. W XVI wieku Břeclav przeszedł do majątku starego morawskiego rodu Žerotínów, którzy przebudowali zamek w stylu renesansowym i powiększyli miasto. Zamek przejął ród Lichtensteinów po bitwie pod Białą Górą. Jednym z ważnych wydarzeń w historii miasta była budowa linii kolejowej z Wiednia do Brna w roku 1839. Miasto stało się bardzo ważnym węzłem kolejowym po budowie kolejnych linii do Peřowa w 1841, Znojma w 1872, Lednic w1901 i Kút w 1909, co przyczyniło się do znacznego rozwoju przemysłu i nasiliło imigrację ludności.

12 września 1872 r., na mocy dekretu cesarskiego, Břeclav uzyskał status miasta. Do bogactwa kulturowego zalicza się, oprócz szeregu zabytków i ważnych budowli kościelnych, także bogate tradycje folklorystyczne. Grupy folklorystyczne, kółka morawskie, czeladzie, zespoły ludowe grające na cymbałach oraz chóry, to atrakcje tradycyjnych imprez m.in. – Břeclavskie Obchody Święta Świętego Wacława. Ścieżki Lichtensteinów – to unikatowy zespół tras rowerowych, łączących najpiękniejsze zabytki rodu Lichtensteinów na Południowych Morawach na terenie Kompleksu Lednice-Valtice oraz w dolnej Austrii. Licząca 90 km trasa transgranicznej Ścieżki Książęcej łączy się na stronie morawskiej z czterema krótszymi szlakami: Břeclavskim, Postorenskim, Lednickim i Valtickim. W 2006 r. odbyła się uroczystość odsłonięcia kamienia pamiątkowego na cześć miast partnerskich Břeclavia.

die Burg zu einem Renaissanceschloss umbauten und die Stadt vergrösserten. Das Schloss übernahmen die Liechtensteiner nach der Schlacht am Weißen Berg. Eines der wichtigeren Ereignisse in der Geschichte der Stadt war der Bau der Eisenbahnstrecke von Wien nach Brno im Jahre 1839. Die Stadt wurde zu einem wichtigen Eisenbahnknotenpunkt nach dem Bau der weiteren Strecken nach Přerov im Jahre 1841, Znojma im Jahre 1872, Lednice im Jahre 1901 und Kůty im Jahre 1909, was sich auf die industrielle Entwicklung der Stadt ausgewirkt hat und die Imigration von Bevölkerung verstärkt hat. Břeclav wurde am 12. September 1872 durch einen kaiserlichen Erlass zur Stadt erhoben. Zum kulturellen Reichtum gehört, außer zahlreicher Sehenswürdigkeiten und wichtiger kirchlicher Bauten, auch die reiche Folkloretradition. Mährische FolkloreTanzgruppen, Zimbal-Musikgruppen und Chöre machen die traditionellen Feste, wie z.B. das Břeclaver Fest zu Ehren des heiligen Wenzels, attraktiv. Liechtenstein-Radroute – ein einzigartiger Komplex von Radwegen, der die schönsten Sehenswürdigkeiten der Liechtensteiner in Südmähren auf dem Gebiet der Kulturlandschaft Lednice-Valtice und Niederösterreich verbindet. Die 90 Kilometer lange grenzüberschreitende Fürstenroute verbindet sich auf der tschechischen Seite mit vier kürzeren Routen: der Lundenburgerroute (Břeclavska stezka), Unterthemenauerroute (Postorenska stezka), Eisgruberroute (Lednicka stezka) und Feldsbergerroute (Valticka stezka). Im Jahre 2006 wurde ein Gedenkstein für die Partnerstädte feierlich enthüllt. Jedes Jahr ﬁndet in den ersten Maitagen eine feierliche Eröffnung der Tourismussaison statt, die mit einer Radrallye entlang der Liechtensteinroute beginnt. Eine Delegation aus Andrychow nimmt an ihr auch teil. Im Juni feiert man das Mährenfest (Moravsky den). Vor den Mauern des Schlosses werden u.a. wichtige historische Szenen mit Ritter- und Soldatenverbänden gezeigt. Es gibt ein königliches Gefolge, Ritter in ihrer Rüstung, Musketiere, Reiterverbände, usw. Im September wird immer das Wenzelfest gefeiert, das mit einem bunten Umzug durch die Stadt verbunden ist. Man kann Folkloregruppen in schönen regionalen Trachten bewundern. 39

Co roku w pierwszych dniach maja odbywa się w Břeclaviu uroczyste rozpoczęcie sezonu turystycznego zapoczątkowane rajdem rowerowym po ścieżkach rodziny Lichtensteinów. Bierze w nim udział również delegacja z Andrychowa. W czerwcu obchodzone jest Święto Moraw - „Moravsky den”. Na błoniach pod zamkiem prezentowane są m.in. najważniejsze sceny historyczne z udziałem oddziałów rycerzy i żołnierzy. Jest orszak królewski, rycerze w zbrojach, muszkieterowie, oddziały konne, itp. We wrześniu obchodzone jest zawsze święto Św. Wacława połączone z barwnym pochodem przez miasto. Można podziwiać zespoły folklorystyczne w pięknych, regionalnych strojach.

Landgraaf (Królestwo Niderlandów) Umowę partnerską podpisano 28 czerwca 2007 r. w Landgraaf. Landgraaf jest dynamicznie rozwijającą się gminą, którą zamieszkuje niecałe 40 tys. mieszkańców, a jej powierzchnia zajmuje 24.68 km². Gmina ta położona jest przy niemieckiej granicy oraz w pobliżu miast Brunssum, Kerkrade i Heerlen. Nazwa gminy pochodzi od ‘Landgraaf’ - podwójnego wału z suchą fosą, rozciągającego się pomiędzy terenem piaszczystym i wrzosowiskami z Ubach przez Worms i dalej przez Nieuwenhagen do Schaesberg. W roku 1982 doszło do połączenia się tych trzech gmin, a w efekcie powstanie gminy Landgraaf. Landgraaf jest pod względem turystycznym i rekreacyjnym najbardziej atrakcyjnym miejscem w regionie. Mieszkańcy, turyści i osoby, które tu przyjeżdżają mogą, poza korzystaniem z wielu zielonych obszarów w gminie jak i poza nią, zrelaksować się w różnych parkach z atrakcjami i niezliczoną ilością kafejek i tego typu miejsc. Znajdują się tu wspaniałe atrakcje jak Snowworld, Mondo Verde i Megaland. Landgraaf jest najbardziej aktywną pośród 8 gmin należących do związku gmin Parkstad Limburg. Obszarem o dużym znaczeniu jest Park Gravenrode, położony na terenie rekultywowanym, rozciągający się wzdłuż gminy Landgraaf i Kerkrade. W parku tym znajdują się między 40

Landgraaf (Königreich der Niederlande) Der Partnerschaftsvertrag wurde am 28. Juni 2007 in Landgraaf unterschrieben. Landgraaf ist eine sich dynamisch entwickelnde Gemeinde, in der fast 40 Tausend Einwohner leben, ihre Fläche beträgt 24.68 km2. Die Gemeinde liegt nah an der deutschen Grenze und in der Nähe von den Städten Brunssum, Kerkrade und Heerlen. Der Name der Gemeinde stammt vom Wort Landgraaf (Landgraben), einem Ringwall mit Landwehr, der sich zwischen sandigen Gebieten und Heidefeldern von Ubach über Worms und weiter über Nieuwenhagen bis nach Schaesberg erstreckte. Im Jahre 1982 kam es zum Zusammenschluss von drei Gemeinden und so der Entstehung von Landgraaf. Das Tourismus- und Freizeitangebot macht die Gemeinde zum attraktivsten Ort in der Region. Einwohner, Touristen und Personen, die hierher kommen, können sowohl viele Grünanlagen in Anspruch nehmen, als auch ihre Freizeit in Themenund Freizeitparks mit vielen Cafés und ähnlichen Orten verbringen. Es gibt hier wunderbare Unterhaltungsmöglichkeiten, wie z.B. Snowworld, Mondo Verde und Megaland. Landgraaf ist die aktivste unter den 8 Gemeinden, die zum Zweckverband Parkstad Limburg gehören. Große Bedeutung hat der Park Gravenrode, der sich auf rekultiviertem Gebiet zwischen der Gemeinde Landgraaf und Kerkerade beﬁndet. Im Park sind unter anderem Megaland und Autokino. In den letzten Jahren kamen noch andere Freizeitangebote hinzu. Mondo Verde – Reise um die Welt in einem Tag . Dies bietet der Themenpark Mondo Verde. Dieser Park wurde 2002 eröffnet und versetzt den Besucher in Gebäude und Gärten aus verschiedenen Regionen der Welt. Es ermöglicht ihm die Atmosphäre u.a. von Italien, Portugal, China, Japan, Marokko, den Tropen, England, Russland und Österreich zu genießen. Traditionelle Gebäude, schön kreierte Gärten und verschiedene, nette Pavillons, die es ermöglichen Speisen zu verzehren, machen diese Reise um die Welt zu einem ganztägigen Ausﬂug. Snowworld – Besonders stolz ist Landgraaf auf das

innymi Megaland i Autokino. Ostatnimi laty przybyły następujące wspaniałe atrakcje: Mondo Verde - Podróż wokół świata w jeden dzień. To oferuje park tematyczny Mondo Verde. Park ten został otworzony w 2002 roku i przenosi on do budynków i ogrodów z różnych rejonów świata. To pozwala odwiedzającemu zakosztować między innymi atmosfery Włoch, Portugalii, Chin, Japonii, Maroka, Tropików, Anglii, Rosji i Austrii. Tradycyjne budynki, ładnie wykreowane ogrody i różne, miłe pawilony umożliwiające spożycie posiłków sprawiają, iż ta podróż wokół świata staje się całodziennym wyjściem. Snowworld - Inną dumą Landgraaf jest Snowworld, który również znajduje się w Parku Gravenrode. Ten kompleks zawiera 3 wewnętrzne tory narciarskie, z których najdłuższy ma długość 520 metrów. Tym samym jest to największy kryty tor narciarski na świecie. Można tu przez cały rok jeździć na nartach.

Priverno (Republika Włoska)

Indoor Skizentrum Snowworld. Dieser Skikomplex hat 3 überdachte Skibahnen, von denen der Längste 520 Meter lang ist. Es ist somit die größte alpine Skihalle der Welt. Man kann hier das ganze Jahr über Ski fahren.

Umowę partnerską podpisano 5 września 2008 r. w Andrychowie.

Priverno (Italienische Republik)

Priverno to miejscowość i gmina we Włoszech, w regionie Lacjum, w prowincji Latina. Gminę zamieszkuje ok. 14 tys. osób. Priverno jest położone pomiędzy Apeninami a Morzem Tyrreńskim. Miasto oddalone jest o 100 km na południe od Rzymu. Przebiega tędy magistrala kolejowa łącząca Rzym z Neapolem. Początki rzymskiego miasteczka sięgają IV w. p.n.e., osada została zniszczona w IX w. przez atak Saracenów. Do 1870 roku Priverno należało do Państwa Kościelnego. Obecnie Priverno jest turystycznym miastem, wspaniałym miejscem wypoczynku dla mieszkańców m.in. Rzymu. Położone jest na malowniczym wzgórzu, wąskie uliczki, kręte schody, pozostałości po hellenistycznej epoce, bogata architektura budynków oraz liczne kościoły. Współpraca Andrychowa i Priverno została zapoczątkowana we wrześniu 2005 roku. Przedstawiciele Priverno w związku z uroczystością

Der Partnerschaftsvertrag wurde am 5. September 2008 in Andrychow unterschrieben. Priverno ist eine Stadt und Gemeinde in Italien in der Region Latium und Provinz Latina. Die Gemeinde hat ca. 14 Tausend Einwohner. Priverno liegt zwischen den Apenninen und dem Tyrrhenischen Meer. Die Stadt ist 100 km südlich von Rom entfernt. Hier verläuft die Bahnstrecke, die Neapel mit Rom verbindet. Die Anfänge der römischen Stadt reichen ins 4.Jh. v.Ch., im 9.Jh. wurde die Siedlung von den Sarazenen zerstört. Bis 1870 gehörte Priverno zum Kirchenstaat. Zur Zeit entwickelt sich die Stadt in Richtung Tourismus, sie ist ein wunderbarer Ort für Erholung, z.B. für Einwohner Roms. Sie liegt auf einem malerischen Hügel; schmale Straßen, gewundene Treppen, die Überbleibsel der hellenischen Epoche, eine reiche Architektur der Gebäude und zahlreiche Kirchen. 41

otwarcia nowego stadionu sportowego „Antonio Palluzzi” zaprosili drużyny piłkarskie miast zaprzyjaźnionych Andrychowa i Břeclavia, aby zagrały mecz piłki nożnej. W czerwcu 2007r. spotkały się następujące drużyny piłkarskie: TJ SOKOL BŘECLAV (Republika Czeska), FC BESKID ANDRYCHÓW (Polska), Priverno CALCIO oraz C.L PRIVERNO CALCIO. Kolejne spotkania powiązane były m.in. z obchodami uroczystości ku czci św. Tomasza z Akwinu, oba miasta uczestniczyły w konferencjach, warsztatach tematycznych itp. Podczas jednego z takich spotkań, w sali konferencyjnej kompleksu klasztornego w Fossanova, zorganizowano również debatę z udziałem czołowych włoskich polityków na temat problemów jednoczącej się Europy. W części roboczej odbyły się m.in. warsztaty oświatowe, a efektem tych rozmów była wymiana młodzieży. Fossanova to opactwo powierzone franciszkanom, którzy są obecni tutaj od 1932. Często staje się miejscem szeroko pojętej promocji kulturalnej. Wspólnota franciszkańska uczestniczy aktywnie w organizacji tych wydarzeń we współpracy z naczelnym organem Odnowy Zabytków prowincji Lazio oraz z burmistrzem pobliskiego Priverno. Dzięki tej ciągłości wiary, kultury i historii, opactwo w Fossanowie jest dzisiaj fascynującym miejscem, gdzie każdy może odnaleźć w harmonii ducha, sztuki i tradycji, odpoczynek od frenetycznego stylu życia współczesnego społeczeństwa.

Die Zusammenarbeit zwischen Andrychow und Priverno began im September 2005. Die Vertreter der Stadt Priverno luden anlässlich der feierlichen Eröffnung des Antonio Palluzzi Sportstadions Fussballteams aus den befreundeten Städten von Andrychow und Breclav ein, damit sie ein Fussballspiel austragen. Im Juni 2007 begegneten sich folgende Fussballteams: TJ SOKOL BŘECLAV (Tschechische Republik), FC BESKID ANDRYCHÓW (Polen), Priverno CALCIO und C.L PRIVERNO CALCIO. Die nächsten Treffen verbanden sich mit den Feierlichkeiten zu Ehren des heiligen Thomas von Aquin, beide Städte nahmen an Konferenzen und Workshops teil. Während eines solcher Treffen organisierte man im Konferenzsaal des Klosters in Fossanova eine Gesprächsrunde mit wichtigen italienischen Politikern über die Probleme des sich vereinenden Europa. Es fand auch ein Workshop zum Thema Bildung statt, infolge dessen es zum Jugendaustausch kam. Fossanova ist seit 1932 ein Franziskanerkloster. Es ist ein Ort der kulturellen Vermarktung der Stadt. Die

Tukums (Republika Łotewska) Umowę partnerską podpisano 5 września 2008 r. w Andrychowie. Tukums to miasto na Łotwie we wschodniej części Kurlandii, zamieszkałe przez ok. 20 tys. mieszkańców i położone 60 km na zachód od Rygi nad Morzem Bałtyckim, na obszarze pagórkowatym (wzgórza Milzkalne). Miasto charakteryzuje się w większości niską, drewnianą zabudową, pochodzącą z pierwszej połowy XX w., siedziba okręgu Tukuma. 42

Franziskanergemeinschaft nimmt aktiv an der Vorbereitung dieser kulturellen Ereignisse in Zusammenarbeit mit der Behörde zur Erneuerung von Denkmälern der Provinz Lazio und dem Bürgermeister der nahgelegenen Stadt Priverno teil. Dank der Kontinuität von Glauben, Kultur und Geschichte ist die Abtei in Fossanova heute ein faszinierender Ort, wo jeder in der Harmonie des Geistes, der Kunst und der Tradition sich vom frenetischen Lebenstil der heutigen Gesellschaft erholen kann.

Tukums (Republik Lettland)

Około 10 km na północ od Rygi, nad Morzem Bałtyckim znajduje się znane uzdrowisko, położone między Zatoką Ryską i rzeką Lelupą – Jurmała. Jest to przede wszystkim skupisko uzdrowiskowych osiedli: Ķemeri, Jaunķemeri, Sloka, Kauguri, Vaivari, Asari, Melluži, Pumpuri, Jaundubulti, Dubulti, Majori, Dzintari, Bulduri i Lielupe. Najważniejszym turystycznym atutem miasta jest piękna, czysta plaża, oraz dobrze rozwinięta baza noclegowa, gastronomiczna i sanatoryjna. Zabytkowy charakter miasta, drewniana zabudowa, przyciąga rzesze turystów. W lipcu organizowany jest tutaj festiwal muzyki europejskiej „Nowa Fala” gromadzący wykonawców z całej Europy.

Andrychów (Rzeczpospolita Polska) Andrychów położony jest w południowej części Polski (woj. małopolskie, pow. wadowicki), w bliskim sąsiedztwie atrakcyjnych pod względem turystycznym miast – Wadowice, Kraków, Oświęcim, Żywiec. Niedaleko stąd też do Beskidu Wysokiego, Pienin czy Tatr i zaledwie przysłowiowy krok do granicy z Czechami i Słowacją… razem z ośmioma wioskami: Brzezinka, Inwałd, Roczyny, Rzyki, Sułkowice-Bolęcina, Sułkowice-Łęg, Targanice i Zagórnik – Andrychów tworzy Gminę, która z racji swego

Der Partnerschaftsvertrag wurde am 5. September 2008 in Andrychow unterschrieben. Tukums ist eine Stadt in Lettland im östlichen Teil von Kurland, die Stadt hat ca. 20 Tausend Einwohner und liegt ungefähr 60 km westlich von Riga entfernt an der Ostsee auf einem hügeligen Gebiet (Anhöhe Milzkalne). Die Stadt hat vorwiegend eine niedrige Bebauung, die aus der ersten Hälfte des 20.Jh. stammt; Tukums ist der Sitz des Bezirks Tukuma. Ungefähr 10 km nördlich von Riga, an der Ostsee zwischen dem Rigaischen Meerbusen und dem Fluss Lelupa beﬁndet sich der bekannte Kurort Jurmala (dt. Rigastrand). Es gibt dort Teilorte mit Kurortcharakter: Ķemeri, Jaunķemeri, Sloka, Kauguri, Vaivari, Asari, Melluži, Pumpuri, Jaundubulti, Dubulti, Majori, Dzintari, Bulduri i Lielupe. Die wichtigsten touristischen Vorzüge der Stadt sind schöne, saubere Strände und eine ausgebaute Übernachtungs-, Gastronomie- und Kurbasis. Viele Touristen besuchen die Stadt wegen ihres historischen Charakters. Im Juli ﬁndet hier ein Festival der europäischen Musik „Neue Welle“ statt, das Sänger und Musiker aus ganz Europa versammelt.

Andrychów (Republik Polen) Andrychów liegt im Süden Polens (Woiwodschaft Kleinpolen/Małopolska, Landkreis Wadowice), in der Nähe von touristisch attraktiven Städten, wie: Wadowice, Kraków (Krakau), Oświęcim (Auschwitz) und Żywiec. Nicht weit ist es von hier aus in die Westbeskiden, in die Pieninen oder ins Tatra-Gebirge und die tschechische und slowakische Grenze ist auch nur um einen Schritt entfernt. Gemeinsam mit acht Ortschaften: Brzezinka, Inwałd, Roczyny, Rzyki, Sułkowice-Bolęcina, Sułkowice-Łęg, Targanice und 43

usytuowania w obrębie niezwykle malowniczego Beskidu Małego, tradycji letniskowej i stale rozwijanego zaplecza, stała się ważnym ośrodkiem turystycznym, zdobywającym uznanie nie tylko rodaków, ale także stale powiększającego się grona zagranicznych gości. Historia Andrychowa sięga przełomu XIII/XIV, a tradycja głosi, że osadę założyli wychodźcy z Moraw, którzy schronili się na tych ziemiach przed prześladowaniami religijnymi. Znaleźli spokój i piękne widoki, ale gleba była twarda, zimy długie i mroźne, wiosny zbyt suche bądź obﬁtujące w powodzie. Uprawy rolne nie zapewniały wystarczających środków do życia, zatem dość szybko rozwinęło się rzemiosło, a Andrychów i okolice zaczęły być znane z garncarstwa, kołodziejstwa, szewstwa, ale przede wszystkim – z tkactwa. 24 października 1767r. ówczesny właściciel Andrychowa, Stanisław hrabia Ankwicz, otrzymał od króla Polski Stanisława Poniatowskiego prawo utworzenia na części swych dóbr miasta, które z racji dodanych do lokacji przywilejów, mogło rozwijać się jako ośrodek rzemiosła i handlu. Płótno lniane, wytwarzane niemal w każdym domu w Andrychowie i sąsiadujących z nim wioskach, sprzedawane było od Wiednia po Stambuł! Duże znaczenie dla przyszłości Andrychowszczyzny miała budowa linii kolejowej (1888), powstanie pierwszej fabryki (Galicyjska Tkalnia Mechaniczna, 1906), a w okresie międzywojennym tworzenie infrastruktury turystyczno-rekreacyjnej (budowa obiektów sportowych, wytyczanie szlaków górskich). Po II wojnie światowej Andrychów stał się znaczącym ośrodkiem przemysłowym. Stąd szły na polski i światowe rynki doskonałej jakości tkaniny bawełniane, specjalizowane obrabiarki i silniki 44

Zagórnik - bildet Andrychów eine Gemeinde, die sich aufgrund der Lage in den malerischen Kleinbeskiden, der Tradition der Stadt als Urlaubsort und der sich ständig ausbauenden Infrastruktur zu einem wichtigen Tourismuszentrum entwickelt, das sowohl bei polnischen als auch bei ausländischen Gästen Anerkennung genießt. Die Geschichte der Stadt reicht ins 13., 14.Jh., die Tradition besagt, dass Auswanderer aus Mähren die Siedlung angelegt haben, die vor religiöser Verfolgung ﬂüchteten. Sie fanden hier Ruhe und schöne Landschaften, doch der Boden war hart, die Winter lang und frostig, das Frühjahr zu trocken oder mit Überschwemmungen. Der Ertrag aus Ackerbau reichte nicht zum Überleben, deshalb entwickelte sich hier das Handwerk sehr schnell, Andrychów und seine Umgebung wurden dank Töpferei, Stellmacherei, Schuhmacherei und vor allem Weberei bekannt. Am 24 Oktober 1767 erhielt der damalige Besitzer dieser Ländereien – Graf Stanisław Ankwicz – vom König Stanisław August die Erlaubnis zur Stadtgründung auf einem Teil seiner Güter. Dank der erhaltenen Rechte konnte sich die Stadt als Zentrum des Handwerks und des Handels entwickeln. Die Leinwand, die in fast jedem Haus in Andrychów und den benachbarten Dörfern hergestellt wurde, verkaufte man von Wien bis nach Istanbul. Von großer Bedeutung für die Stadt war der Bau einer Eisenbahnstrecke (1888), die Gründung der ersten Fabrik (Galizische Mechanische Weberei, 1906) und die Entwicklung der touristischen Infrastruktur nach dem Ersten Weltkrieg. Nach dem Zweiten Weltkrieg entwickelte sich die Stadt zu einem wichtigen Industriezentrum. Ma verkaufte im In- und Ausland hochwertige Baumwollstoffe,

wysokoprężne. Transformacja polityczna i gospodarcza u końca XXw. sprawiła, że wielkie fabryki trzeba było zastąpić innymi źródłami ekonomicznej egzystencji. Miasto stopniowo poczęło zwracać się w stronę kierunku wytyczonego już w przeszłości: wykorzystanie dogodnego położenia, naturalnego piękna krajobrazu i bogactwa przyrody, czyli „postawienie” na turystykę i rekreację, z jednoczesnym tworzeniem niewielkich ﬁrm usługowych i wytwórczych, zapewniających równowagę gospodarczą i poszanowanie środowiska naturalnego. W Andrychowie każdy znajdzie coś dla siebie. Głównymi walorami turystycznymi miasta są: Beskid Andrychowski (najbardziej malownicza część Beskidu Małego) oraz „starówka andrychowska” w klimacie galicyjskiego, podgórskiego miasteczka. W samym centrum znajduje się murowany kościół pod wezw. Św. Macieja (I poł. XVII w.) i sąsiadujący z nim pałac Bobrowskich, dziś mieszczący Izbę Regionalną Towarzystwa Miłośników Andrychowa. Położony w pobliżu, otoczony starodrzewem staw miejski,

Werkzeugmaschinen und Dieselmotoren. Die politische und wirtschaftliche Transformation Ende des 20.Jh. trug dazu bei, dass neue Erwerbsquellen statt der goßen Betriebe entstehen mussten. Die Stadt wandte sich allmählich der früher gezeichneten Entwicklungsrichtung zu: Nutzung der günstigen Lage, der natürlichen Schönheit der Landschaft und des Reichtums der Natur, also der Entwicklung des Tourismus- und Freizeitangebots mit gleichzeitiger Gründung kleiner Dienstleistungs- und Gewerbefirmen, die das wirtschaftliche Gleichgewicht gewährleisten und die Umwelt achten. In Andrychów findet jeder etwas für sich. Die touristischen Vorzüge Andrychóws sind: die Lage in den Andrychauer Beskiden (dem malerischen östlichen Teil der Kleinbeskiden) und der Stadtkern mit dem Flair einer kleinen galizischen Gebirgsstadt. In der Stadtmitte befindet sich die Matthias Kirche ( 1. Hälfte des 17.Jh.) und das Palais der Familie Bobrowski, das heute das Regionalmuseum des Vereins der

zasiedlony ptactwem wodnym, zachęca do odpoczynku. Kamienice w rynku, wielokrotnie przebudowywanym, w większości pochodzą z przełomu XIX/XX w. Nie zachowały się, niestety, typowe dla rzemieślniczych miasteczek drewniane domy z podcieniami, ale w okolicy można jeszcze napotkać wiele oryginalnych przykładów dawnej architektury drewnianej. Zwolennicy czynnego wypoczynku mają do dyspozycji szlaki turystyczne (a wśród nich chyba ten najbardziej uczęszczany – na Groń Jana Pawła II), wyciągi i trasy narciarskie, ścianki wspinaczkowe, kompleks odkrytych basenów, korty, lodowisko. W pobliskim Inwałdzie znajduje się Park Miniatur i Park Dinozaurów. Dodatkową atrakcję stanowi oferta kulturalna Centrum Kultury i Wypoczynku. Baza noclegowa jest rozbudowana i przygotowana dla klientów o różnym stopniu zamożności - hotele, gospodarstwa agroturystyczne, schroniska górskie. Uatrakcyjnieniu turystyki służy ożywiona działalność miejscowych organizacji społecznych i klubów sportowych oraz współpraca z miastami partnerskimi - Isny im Allgäu (Niemcy), Priverno (Włochy), Tukums (Łotwa), Břeclav 46

Freunde Andrychows beherbergt. Der nahgelegene von alten Bäumen umgebeneTeich, den Wasservögel besiedeln, lädt zur Erholung ein. Die Häuser am oftmals umgebauten Stadtmarkt entstanden hauptsächlich um die Jahrhundertwende des 19. und 20.Jh.; die typischen Holzbauten mit Bogengang sind leider nicht erhalten geblieben, aber in der nahen Umgebung kann man mehrere Beispiele origineller Holzbauarchitektur vorﬁnden. Das Touristenangebot der Gemeinde ist vielfältig, es kann sowohl Touristen interessieren, die sich aktiv erholen wollen, als auch diejenigen, die ihre Freizeit genießen möchten. Es wurden hier Möglichkeiten genutzt, die das Mittelgebirge bietet; es gibt hier Wanderwege, Skilifte und Pisten, Kletterwände. Erholung bieten hier verschiedene Sportanlagen (Schwimmbad, Tennisplätze, Schlittschuhbahnen), Freizeitanlagen (Miniaturenpark, Dinosaurierpark). Das Kulturangebot des Zentrums für Kultur und Erholung sorgt auch für vielfältige und attraktive Freizeitgestaltungsmöglichkeiten. Das Übernachtungsangebot ist ausgebaut und vorbereitet für jeden Geschmack und jedes Portemonnaie des Kunden:

(Czechy) i Landgraaf (Holandia). Spotkania Partnerskie odbywają się w oparciu o program Unii Europejskiej „Europa dla Obywateli 2007-2013”, uwzględniającego zasady poszanowania wspólnych wartości, historii oraz różnorodności kulturowej.

es gibt hier Hotels, agrotouristische Unterkünfte und Herbergen. Für die Tourismusentwicklung setzen sich auch gesellschaftliche Organisationen und Sportvereine stark ein, eine intensive Zusammenarbeit mit Partnerstädten: Isny im Allgäu (Deutschland), Priverno (Italien), Tukums (Lettland), Břeclav (Tschechien) und Landgraaf (Niederlande). Die Partnerschaftstreffen ﬁnden im Rahmen des europäischen Programms „Europa für Bürger 20072013” statt, das auf Achtung gemeinsamer Werte, der Geschichte und der kulturellen Vielfalt beruht.

Gründer der Partnerschaft / Założyciele partnerstwa Helmut und Rosemarie Morlok, Jan Zieliński, Andreas und Waltraut Morlok, Tadeusz Woźniak, Viktoria Doris Graenert, Franciszek Wojtyła, Manfred und Merete Behrning, Walenty Trojanowski, Oswald Längst, Aleksander Nidecki, Wolfgang Dieing, Zoﬁa Wanat, Hans und Ilse Müller, Andrzej Maciejczyk, Beate Häfele, Lidia Smolec , Emil Thurner, Maria Biel-Pająkowa, Rosi Rübsam, Zoﬁa Romańska-Oboza , Gerhard Weisgerber, Günther Berndsen, Horst Steinhauser, Joanna Fintzel-Piętak

Die ersten Freunde der Partnerschaft / Pierwsi przyjaciele partnerstwa

Adam Bury, Adam Kubik, Alexander Weiland, Alfons Siegl, Alice Seidel, Andrzej Wiedyska, Anita Gösele, Anna Bubak, Anna Fryt, Anne Huber, Barbara Formas, Bernadetta Hampel, Brigitte Lazar, Christel Berendt, Christine Doser, Claus Benk, Danuta Mrawczyńska, Danuta Schlossarek, Diemut Mayer, DINO, Doris Zwick, Dorota Pęcak, Dorota Tworek, Dekan Dr. Brechenmacher, Dr. Albert Niess, Dr. Heidi Schmidt, Dr. med. Eckart Grote, Dr. Suse Reichrath, Eberhard Rothermel, Eckhard Berger, Ehepaar Frik, Ehepaar Frömmert, Ehepaar Schröter, Elisabeth Lehenberger, Erhard Bolender, Ewa Trojan-Rohde, Familie Blaser-Szide, Familie Morlok , Ferdinand Schelling, Franz Schmid, Franz Aßfalg, Frau Neuheuser, Fritz und Gudrun Hartmann, Fürstin Marie von Quadt, Georg Herzog, Gerhard Kimmerle, Gerhard Vallenthin, Gisela Schlusche, Gretel Pilz, Hannelore Friedel, Hans Maushardt, Hartmut Huber, Helga Knietsch, Helmut Gögler, Hermann Aichele, Hermann Durach, Hiemer Stefanie, Iris Mann, Jacek Dyrlaga, Jacek Fryś, Janina Master, Joanna Rajda, Josef Baschenegger, Jörg Kuon, Jürgen Kraft, Kapelle Bolsternang, Karl Alexa, Karl Appenmaier, Karl Schmid, Karoline Greiter, Krystyna Pietras, ksiądz Piotr Tomecki, Magdalena Nowak , Manfred Haaga, Maria Pscheidl, Maria Sordyl, Marianna Kalinowska, Marlena Zaremba, Marion Haggenmüller, Martin Diez, Marzena Nogawka, Miłosz Płonka, Monika Wójtowiec, Orkiestra OSP w Roczynach, Otto Burkhart , Państwo Gibas, Państwo Hatala, Państwo Jewułowie, Państwo Karcz, Państwo Kobielus, Państwo Łubikowie, Państwo Plackowscy, Państwo Ziębacz, Paul Sevenich, Paul u., Ursula Frischknecht, Peter Manz, Reichsstadt Fanfaren, Reinhold Doser, Renata Rajda, Renate Kreil, Rita Rist, Robert u.Christine Leiprecht, Rudolf Ihler, Schwester Ruﬁna, Sepp u. Margarethe Mechler, Silvia Eisert, Stadtkapelle Isny, Stanisława Frasik, Stowarzyszenie Gospodyń Wiejskich z Andrychowa, Trachtenverein Isny, Walter Bühler, Wendelin Dopfer, Wilfried Angele, Władysław Koźbiał, Zbigniew Bury, Zbigniew Grabowski, Zbigniew Janosz, Zdzisława Szubert-Kwiatkowska, Zespół Pieśni i Tańca Andrychów Osoby, które zmarły / Verstorbene Personen 47

Spis treści / Inhalt 15 lat oficjalnej przyjaźni miast / 15 Jahre offizielle Städtefreundschaft, Viktoria Doris Graenert ............................................. 1 . Od przyjaźni do partnerstwa / Von der Freundschaft zur Partnerschaft, Jan Zieliński .............................................................. 4 Moje partnerstwo / Meine Partnerschaft, Tadeusz Woźniak ....................................................................................................... 10 15 lat partnerstwa / 15 Jahre Partnerschaft, Manfred Behrning ................................................................................................. 13 Słowo wstępne / Vorwort,.Joanna Fintzel-Piętak ..........................................................................................................................16 Początki partnerstwa / Die Anfänge der Partnerschaft, Joanna Fintzel-Piętak ..........................................................................17 Ojcowie partnerstwa / Die Väter der Partnerschaft, Joanna Fintzel-Piętak ............................................................................... 20 Umowy partnerskie / Partnerschaftsverträge.............................................................................................................................. 23 Doroczne wizyty partnerskie / Jährliche Partnerschaftstreffen, Joanna Fintzel-Piętak ........................................................... 24 Działania w ramach partnerstwa miast odbywające się poza oficjalnymi dorocznymi spotkaniami / Aktivitäten in Rahmen der Partnerschaft außerhalb der offiziellen jährlichen Treffen , Joanna Fintzel-Piętak ..................... 31 Spotkania dzieci i młodzieży z miast partnerskich /Kinder- und Jugendtreffen der Partnerstädte, Joanna Fintzel-Piętak ...33 Współpraca / Zusammenarbeit, Wydział Turystyki, Sportu i Kultury ............................................................................................ 35 Isny im Allgäu,Joanna Fintzel-Piętak ............................................................................................................................................ 36 Břeclav, Wydział Turystyki, Sportu i Kultury ................................................................................................................................... 38 Landgraaf, Wydział Turystyki, Sportu i Kultury .............................................................................................................................. 40 Priverno, Wydział Turystyki, Sportu i Kultury ................................................................................................................................. 41 Tukums, Wydział Turystyki, Sportu i Kultury .................................................................................................................................. 42 Andrychów, Wydział Turystyki, Sportu i Kultury ............................................................................................................................ 43 Projekt okładki, opracowanie graficzne i skład komputerowy: Jan Zieliński Zdjęcia: Jan Zieliński, Władysław Mrzygłód, zdj. z archiwów prywatnych, UM i Nowin Andrychowskich Korekta: Maria Biel Pająkowa, Viktoria Doris Graenert Tłumaczenie: Joanna Fintzel-Piętak Wydawca: Urząd Miejski w Andrychowie Rynek 15, 34-120 Andrychów tel.: 33 842 99 00, 875 23 60 mail: info@andrychow.eu Nakład: Druk:

Langraaf

Břeclav

Priverno-Stemma

Tukums