Pierwszy etap • Ustalenie na jakie elementy środowiska przyrodniczego moŜe mieć wpływ realizacja koncepcji zagospodarowania narciarsko-turystycznego tego obszaru? • Wybranie do inwentaryzacji reprezentatywnych elementów przyrodniczych pozwalających na: – scharakteryzowanie uwarunkowań przyrodniczych – poznanie najcenniejszych walorów przyrodniczych
Drugi etap • Wykonanie inwentaryzacji przyrodniczej
Trzeci etap • Określenie potencjalnego wpływu realizacji koncepcji narciarsko-turystycznego zagospodarowania tego terenu na rozpoznane walory przyrodnicze
Pierwszy etap • Istotne elementy środowiska przyrodniczego na które moŜe mieć wpływ realizacja koncepcji zagospodarowania narciarsko-turystycznego tego obszaru: I – krajobraz II – siedliska III – cenne gatunki IV – bioróŜnorodność
Pierwszy etap • NajwaŜniejsze typy siedlisk występujące na badanym obszarze: – lasy – polany, hale – potoki – potencjalne korytarze ekologiczne
Co badano ? • zbiorowiska roślinne i rośliny naczyniowe • ichtiofaunę potoków • herpetofaunę – ze szczególnym zwróceniem uwagi na płazy • waŜki – zasiedlają miejsca rozrodu płazów • owady charakteryzujące bioróŜnorodność polan – motyle dzienne, kraśniki, prostoskrzydłe • ptaki – waŜny wskaźnik bioróŜnorodności i wartości siedlisk • występowanie wilka i niedźwiedzia • występowanie korytarzy ekologicznych
Zespół szata roślinna – mgr Jacek Kostuch prof. dr hab. Ryszard Kostuch ichtiofauna potoków – dr hab. Roman śurek, profesor IOP PAN (+zespół) herpetofauna – dr Józef Świerad, mgr Maciej Bonk dr Kazimierz Walasz, mgr Jan Zieliński waŜki – mgr Jan Zieliński motyle, kraśniki, prostoskrzydłe – dr Łukasz Przybyłowicz awifauna, korytarze ekologiczne – dr Kazimierz Walasz (+zespół) wilk, niedźwiedź – dr Witold Frąckowiak, konsultacja dr hab. Roman Gula
Teren badań • tereny Beskidu Małego znajdujący się w obszarze potencjalnego zainteresowania inwestora, tereny moŜliwego rozwoju infrastruktury narciarsko-turystycznej • tereny zurbanizowane sąsiadujące od północy z tymi terenami Beskidu Małego łącznie 26 km2 z całego obszaru Beskidu Małego liczącego 401 km2
Teren badań na tle Beskidu Małego
Teren badań - 26 km2 z 401 km2
Gancarz 798 m
Ponikiewka
Czarny Groń
Rzyczanka Klimaska
794 m
522 m
918 m
Turoń 683 m
Ryta
Potrójna 882 m
Wieprzówka
Łamana Skała 929 m
Leskowiec
Park Krajobrazowy Beskidu Małego Obszar Natura 2000 Beskid Mały
Rezerwat Madohora
Metody badań badania rozmieszczenia metoda atlasową -
równomierna penetracja terenu z przypisaniem wszystkich stwierdzonych gatunków do ustalonej sieci pól atlasowych o tych samych wymiarach pola 500x500 m sieci ATPOL 130 pól, 75 pełnych 22 niepełne, 33 mniejsze
Metody badań badania botaniczne: - wykonanie zdjęć fitosocjologicznych w sieci wyznaczonych pól atlasowych - przypisanie wszystkich stwierdzonych roślin naczyniowych do pól sieci atlasowych badania ichtiofauny potoków - wykonanie odłowów ryb w 10 punktach na badanym terenie i w następnych 10 miejscach na terenach otaczających badania herpetofauny - penetracja całego terenu w celu ustalenia miejsc rozrodu płazów i gatunków przystępujących do rozrodu - penetracja siedlisk przebywania gadów
Metody badań badania waŜek: - penetracja całego terenu w poszukiwaniu miejsc rozrodu, na ogół w tych samych miejscach co płazy badania owadów - odławianie owadów, szczególnie na polanach – dotyczyło motyli dziennych, kraśników i prostoskrzydłych badania ornitologiczne - liczenia wszystkich ptaków na 9 wyznaczonych transektach - liczenia na 5 głównych potokach - nocne wabienia sów - penetracja metodą atlasową całego terenu
Metody badań badania występowania wilka i niedźwiedzia: - liczenia śladów na śniegu na transektach obejmujących szerszy teren korytarze ekologiczne - analiza na podstawie rozpoznania terenowego i dostępnych materiałów kartograficznych i ortofotomap
Okres badań Od lutego do września 2012
Wyniki Badania botaniczne 1. W ekosystemach leśnych zajmujących największą część danego terenu stwierdzono występowanie następujących drzewostanów: bukowo jodłowych bukowo- świerkowych mieszanych 2. Lasy mieszane zajmują największa powierzchnię 3. Wiek drzewostanów jest silnie zróŜnicowany (I-V klasy wieku), spotyka się teŜ drzewostany starsze głównie bukowe i bukowo jodłowe w których niektóre drzewa jak jodły, buki, daglezje, sa znacznie starsze – nawet ponad 200 lat
Badania botaniczne 4. Większość drzewostanów, a szczególnie bukowojodłowych jest dobrze dostosowana do siedlisk glebowych, nieco gorzej jest ze drzewostanami świerkowymi, które rosną na nieodpowiednich dla siebie warunkach (podatność na choroby i szkodniki) W wyniku wysychania świerków niektóre drzewostany są przerzedzone
Polany i hale 1. Do ekosystemów trawiastych na omawianym terenie naleŜą polany i łąki. Znaczne powierzchnie obszarów trawiastych powstały w procesie samozadarnienia się odłogowanych gruntów ornych 2. Tylko niewielka część obszarów trawiastych jest kośnie uŜytkowana. Pozostałe ulegają samozalesieniu. Z kaŜdym rokiem zmniejsza się ich powierzchnia. 3. Istniejące powierzchnie trawiaste polan są nadal znacznie bogatsze florystycznie od otaczających terenów leśnych (na ogół ich zbiorowiska tworzy 30-40 gatunków) podczas gdy zbiorowiska leśne (znacznie mniej) 4. Na terenach polan rośnie zdecydowana większość roślin chronionych szczególnie na silniej uwilgotnionych siedliskach glebowych
Obszar Natura 2000 Tereny obszaru Natura 2000 nie przedstawia wyŜszej wartości przyrodniczej niŜ sąsiadujące z nim tereny leśne (za wyjątkiem Rezerwatu Madohora) Flora na terenie Natura 2000 nie jest bogatsza niŜ na terenach poza granicami tego obszaru
Rezerwat Madohora Rezerwat Madohora utworzono w 1960 celem ochrony: - doskonale zachowanych drzewostanów świerkowych górnoreglowych i dolnoreglowych bukowo- jodłowych - rzadko występujących roślin jak; widłak wroniec, omieg górski, rzeŜucha trójlistkowa, i innych rzadkich roślin zarodnikowych Niestety stan sanitarny świerków jest obecnie bardzo zły. Większość świerków wysycha i zanika charakter boru górnoreglowego który był ewenementem na tych wysokościach.
Badania botaniczne Badania botaniczne wykazały na tym terenie 419 gatunków roślin naczyniowych, w tym 41 gatunków roślin chronionych
Badania botaniczne CiemiÄ™Ĺœyca zielona
Badania botaniczne Goryczka tojeściowa
Badania botaniczne Goryczka tojeściowa
Badania botaniczne Szafran spiski
Ichtiofauna potoków 1. Wokół terenu badanego stwierdzono 15 gatunków ryb a na terenie badanym tylko 4 gatunki, tj. - pstrąga potokowego - strzeblę potokową - głowacza białopłetwego - głowacza pręgopłetwego 2. Niewielka liczba gatunków jest związana z tym, Ŝe na badanym terenie występują siedliska dogodne jedynie dla tych gatunków 3. Liczebność badanych gatunków ryb była stosunkowo wysoka, co świadczy o dość dobrym stanie potoków
Ichtiofauna potoków 4. Autor badań proponuje by ze względu na liczne występowanie dwóch chronionych gatunków głowaczy objąć badany obszar jakąś formą ochrony – włączyć do obszaru Natura 2000 lub utworzyć rezerwat głowacz pręgopłetwy
Herpetofauna 1. Stwierdzono 8 gatunków płazów i 6 gatunków gadów 2. Wśród płazów najcenniejszymi gatunkami była traszka karpacka, górska i grzebieniasta oraz salamandra, a wśród gadów gniewosz plamisty i padalec zwyczajny 3. Liczba miejsc rozrodu płazów była wyjątkowo niska. Stwierdzono 15 stałych miejsc rozrodu – z których dwa wyschły w czasie sezonu oraz 17 czasowych miejsc (kałuŜ) z których 9 płazy wykorzystywały do rozrodu ale większość z nich wyschła zanim kijanki zdołały przeobrazić się 4. Dobrą sytuacje do rozrodu miała jedynie salamandra plamista, która rozradza się w górskich potokach
Miejsca rozrodu płazów
Salamandra plamista
Traszka karpacka
Kumak g贸rski
Padalec zwyczajny
WaŜki 1. Stwierdzono 12 gatunków waŜek w obszarze badanym, a w jego bezpośrednim sąsiedztwie dalszych 5 gatunków 2. Nie stwierdzono gatunków chronionych, pomimo to ze względu na wzbogacanie bioróŜnorodności zasługują na zachowanie ich siedlisk rozrodczych, którymi na ogół są stawki
Szablak zwyczajny
Motyle dzienne, kraśniki, prostokrzydłe 1. Stwierdzono łącznie: 44 gatunki motyli dziennych 4 gatunki kraśników 17 gatunków prostoskrzydłych 2. Nie stwierdzono gatunków chronionych. Autor opracowania uwaŜa, Ŝe ze względu na zanik miejsc występowania górówki boruty gatunek ten zasługuje na ochronę siedlisk występowania
G贸r贸wka boruta
Kraśnik sześcioplamek
Złotawek złotawiec
Ptaki 1. Stwierdzono 94 gatunki ptaków, w tej liczbie 86 gatunków to gatunki lęgowe lub prawdopodobnie lęgowe 2. Ogólny skład awifauny nie odbiega od przeciętnej sytuacji w Beskidach, a w przypadku niektórych gatunków jest wyraźnie gorszy 3. Najlepsza sytuacja występuje w tych częściach badanego terenu gdzie pozostaje najwięcej martwego drewna lub występują zgrupowania martwych świerczyn
Gatunki z I Zał. Dyrektywy Ptasiej 1 . Jarząbek 2 . Trzmielojad 3 . Derkacz 4 . Puszczyk uralski 5 . Dzięcioł zielonosiwy 6 . Dzięcioł czarny 7 . Dzięcioł białogrzbiety 8 . Dzięcioł trójpalczasty 9 . Jarzębatka 10 . Muchołówka mała 11 . Muchołówka białoszyja 12 . Gąsiorek
Dzięcioł trójpalczasty 4 – 6 par lęgowych
Dzięcioł białogrzbiety 6-8 par lęgowych
Gatunki których brak lub spodziewano się ich większej liczebności nie stwierdzono lęgowości: - kobuza - sóweczki - drozda obroŜnego bardzo mało: - puszczyka uralskiego - orzechówki - muchołówki białoszyjej - muchołówki małej
Wartość przyrodnicza lasów z uwagi na ornitofaunę • najlepsza sytuacja występuje w tych częściach badanego terenu gdzie pozostaje najwięcej martwego drewna lub występują zgrupowania martwych świerczyn • obecnie największe szkody w siedliskach wywołuje gospodarka leśna przez całkowite usuwanie stojących i leŜących martwych drzew oraz selektywne wycinanie drzew najbardziej wartościowych dla wielu gatunków ptaków, jak brzozy, olchy, w których najczęściej znajdują się dziuple
Wartość przyrodnicza polan z uwagi na ornitofaunę • obecnie ze względu na zaprzestanie uŜytkowania większości polan ich awifauna jest bardzo uboga • sytuacja nadal pogarsza się poprzez szybkie zarastanie polan • przywrócenie uŜytkowania polan poprzez regularne koszenie lub wypas stworzy warunki do powrotu takich gatunków jak gąsiorek, pokląskwa, srokosz, świergotek łąkowy oraz stworzy bazę Ŝerowiskową dla szeregu ptaków drapieŜnych
Wilk i niedźwiedź 1. Badania nie wykazały obecności niedźwiedzia, jednak na podstawie analizy wcześniejszych stwierdzeń stwierdzono, ze jest moŜliwe pojawianie się tego gatunku. Badany teren nie zapewnia wystarczającej bazy pokarmowej dla bytowania tego gatunku w tym obszarze. 2. Badania tropów wykazały pojawianie się wilków w dwóch odległych od siebie o 10, 12 kilometrów miejscach: - Kocierz – dwukrotne stwierdzenie kilku osobników - Gancarz i dolina Ponikwi – trzykrotne stwierdzenie 7 do 9 3. Obserwacje te mogą wskazywać na czasowe lub stałe przebywanie w tym obszarze watahy wilków 4. Pojawienie się wilków w tym obszarze jest związane z ponad dwukrotnym wzrostem liczby jeleniowatych na tym obszarze oraz ekspansją wilka na nowe tereny zarejestrowaną w skali całej Polski
Korytarze ekologiczne 1. Przeanalizowano połoŜenie Beskidu Małego jako potencjalnego korytarza ekologicznego Wieprzówka 4 8
6
3
9
Beskid Mały
7 8
5 1 Soła
2 Skawa
Korytarze ekologiczne 1. Beskid Mały jest masywem górskim prawie całkowicie izolowanym od otaczających terenów przez rzekę Sołę i Skawę do strony zachodniej i wschodniej, a od północy i południa przez szczelną zabudowę ulicową 2. Izolacja ta nie ma znaczenia dla owadów oraz ptaków ale moŜe mieć istotne znaczenie dla płazów, gadów i ssaków 3. Szczególnie duŜe znaczenie ma w przypadku jeleniowatych i wilka 4. Jedynym istniejącym jeszcze korytarzem łączącym Beskid Mały z pozostałymi masywami Beskidów – jest korytarz prowadzący w części południowo-wschodniej w kierunku Beskidu śywieckiego. Jednak sposób w jaki realizuje się planowanie przestrzenne w gminach (niekontrolowana zabudowa), prawdopodobnie doprowadzi do całkowitego odcięcia Beskidu Małego
Trzeci etap • Określenie potencjalnego wpływu realizacji koncepcji narciarsko-turystycznego zagospodarowania tego terenu na rozpoznane walory przyrodnicze
Na co moŜe mieć wpływ rozwój inwestycji narciarsko-turystycznych? 1. poprzez zajęcie terenu moŜe nastąpić: - uszczuplenie powierzchni siedlisk - eliminacja miejsc rozrodu pewnych gatunków - tworzenie barier ekologicznych 2. zmiana stosunków wodnych: - pobór wody z potoków - tworzenie barier lub obudowy sztucznej potoków 3. tworzenie barie w migracji zwierząt 4. tworzenie pułapek ekologicznych 5. negatywny wpływ aktywności ludzi w sąsiedztwie urządzeń sportowych na aktywność zwierząt w otaczających je siedliskach
Wpływ inwestycji narciarsko-turystycznych na przyrodę badanego obszaru 1. Uszczuplenie powierzchni siedlisk związane z zajęciem części powierzchni polan nie spowoduje istotnego ograniczenia miejsc rozrodu płazów oraz ptaków, natomiast wprowadzenie równolegle wykaszania polan i wypasu istotnie polepszy warunki dla szeregu gatunków 2. W przypadku terenów leśnych wycinki będą wykonane na bardzo niewielkiej powierzchni w stosunku do całej powierzchni leśnej na tym obszarze, mogą mieć korzystny wpływ zwłaszcza dla populacji gadów i ptaków, poprzez zwiększenie powierzchni otwartych
Wpływ inwestycji narciarsko-turystycznych na przyrodę badanego obszaru 3. Planowane inwestycje nie zakładają poboru wody z potoków czy przegradzania potoków, nie będą więc miały wpływ na występujące w nich chronione głowacze i salamandry 4. Planowane inwestycje nie będą tworzyć barier ekologicznych 5. Budowa zbiorników retencjonujących wodę do zaśnieŜania stoków moŜe prowadzić do powstania pułapek ekologicznych dla płazów jednak jeśli juŜ na etapie projektowania zapewni się warunki do wychodzenia płazów ze zbiorników oraz warunki do rozrodu i zimowania, to obecność zbiorników do zaśnieŜania w sposób istotny polepszy sytuację płazów na badanym terenie
Wpływ inwestycji narciarsko-turystycznych na przyrodę badanego obszaru 6. Obecność infrastruktury narciarsko-turystycznej i skupionej wokół nich aktywności ludzi nie będzie miała istotnego negatywnego wpływu na populacje zwierząt. Inwestycje takie skupione są na niewielkich obszarach, pozostawiając olbrzymie tereny wolne od ingerencji ludzi. 7. Wprowadzenie wypasu będzie miało bardzo pozytywny wpływ na bioróŜnorodność polan. Przy większym rozpowszechnieniu wypasu na tym obszarze moŜe to nawet doprowadzić do stworzenia korzystnej bazy pokarmowej dla wilków.
Wpływ inwestycji narciarsko-turystycznych na przyrodę badanego obszaru 8. Oświetlenie zimowe stoków moŜe mieć wpływ na częściową zmianę aktywności sów, brak badań tego problemu, jednak naleŜy się spodziewać, Ŝe nie będzie to wpływ istotnie negatywny wpływający na populacje tych ptaków 9. Tereny planowanych inwestycji znajdują się poza, ale w niektórych miejscach – w bezpośrednim sąsiedztwie obszaru Natura 2000 oraz rezerwatu Madohora. Jeśli tylko te inwestycje nie będą powodowały zmiany stosunków wodnych z duŜym prawdopodobieństwem moŜna juŜ teraz stwierdzić, Ŝe inwestycje te nie będą miały istotnego negatywnego oddziaływania na te tereny chronione.
Potencjalny wpływ rozwoju inwestycji narciarskoturystycznych na awifaunę tego terenu • przedstawione koncepcje rozwoju inwestycji narciarsko-turystycznych na tym terenie zakładają przeprowadzenie linii wyciągów i tras zjazdowych przez istniejące polany i przecinki, co nie będzie miało negatywnego wpływu na awifaunę, a poprzez oczyszczenie zarastających polan przyczyni się zapewne do powrotu niektórych gatunków ptaków w te miejsca
Dziękuję za uwagę