Σχολή Μουσικής Τέχνης και Οργανοποιίας στη Θεσσαλονίκη
Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών
Διπλωματική εργασία
Σχολή Μουσικής Τέχνης και Οργανοποιίας στη Θεσσαλονίκη
Σπουδαστές: Άγγελος Παππάς Ελένη Μπεγλερίδου Επιβλέπων Καθηγητής: Γιώργος Αγγελής
Αθήνα, Ιούλιος 2021
“Ευχαριστούμε θερμά τον καθηγητή μας κ. Γιώργο Αγγελή για την καθοδήγησή του καθώς και τον κ. Κωνσταντινο Σερράο και την κα Μαρίνα Μωρέττη για τις πολύτιμες συζητήσεις και συμβουλες”.
Περιεχόμενα
Αντικείμενο της εργασίας................................................. 8
Μουσική & Οργανοποιία
................................................ 11
Περιοχή Μελέτης................................................................... 17
Συνθετική πορεία ................................................................. 31
Τ ε λ ι κ ά σ χ έ δ ι α. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 5
Φ ω τ ο ρ ε α λ ι σ τ ι κ έ ς α π ε ι κ ο ν ί σ ε ι ς. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4 7
Φ ω τ ο γ ρ α φ ί ε ς π ρ ο π λ α σ μ ά τ ω ν. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5 3
Αντικείμενο
μελέτης
διπλωματικής
της
εργασίας
σχεδιασμός
μιας
παρούσας απότελεί
Σχολής
ο
Μουσικής
Τέχνης και Οργανοποιίας στην πόλη της Θεσσαλονίκης. Αφετηρία για την επιλογή του θέματος αποτέλεσε η προσωπική μας σχέση με την πόλη της Θεσσαλονίκης, η τριβή μας με την μουσική τέχνη αλλά και η
διάλεξή
σχέση
μας
ήχου
με
και
συγκεκριμένης
θέμα
την
χώρου.
αμφίδρομη
Σκοπός
διπλωματικής
της
εργασίας
δεν είναι απλά να προτείνει μία νέα στέγη για τη σχολή μουσικής, αλλά αποτελεί και αφορμή για μία προσωπική τοποθέτηση σχετικά το
με
δημόσιο
χώρου
που
τη
σχέση
χώρο
και
φιλοξενεί
μίας τη την
σχολής
σημασία
με του
εκπαιδευτική
διαδικασία τόσο για τους σπουδαστές όσο και για τους υπόλοιπους πολίτες.
8
Μουσική & Οργανοποιία
Η πόλη της Θεσσαλονίκης χαρακτηρίζεται από μία ιδιαίτερη μουσική κληρονομία. Στο πέρασμα των χρόνων, η Θεσσαλονίκη κατοικήθηκε από ανθρώπους με διαφορετικό πολιτισμικό και μουσικό υπόβαθρο. Η μουσική ιστορία της Θεσσαλονίκης ξεκινά ήδη από τον 3ο αι. π.Χ. όταν στην πόλη γιορτάζονταν τα «Πύθια» προς τιμήν του Πύθιου Απόλλωνα και τα «Ολύμπια» από τον Μέγα Αλέξανδρο έως τα Βυζαντινά «Δημήτρια» και τους εκκλησιαστικούς ύμνους προς τιμήν του προστάτη της πόλης. Στο τέλος του 15ου αι. εγκαθίστανται στην περιοχή πάνω από την Εγνατία (συνοικία Ρογκός), όπου βρίσκεται η αρχαία αγορά οι εκδιωγμένοι Ισπανοεβραίοι οι λεγόμενοι σεφαραδίτες. Τα
σεφαραδίτικα
παράδοσης,
10
που
τραγούδια
είναι
περιλαμβάνει
έκφραση
στοιχεία
μιας
ευρύτερης
ισπανόφωνων
μεσογειακής
μελωδικών
μουσικής
τραγουδιών.
11
Ακόμη, οι πρόσφυγες από τη Σμύρνη θα συντελέσουν στην άνθιση του ρεμπέτικου τραγουδιού. Ιδιαίτερη είναι η σχέση του ρεμπέτικου με την σεφαραδίτικη μουσική παράδοση
στη
εξοικειωμένη
Θεσσαλονίκη,
με
το
είδος
που
αυτό
ήταν
ήδη
από
το 1934 όταν οι γνωστότεροι ρεμπέτες περνούσαν από την πόλη, μετατρέποντάς την
στο
επίκεντρο
του
ρεμπέτικου
γίγνεσθαι. Ξεχωρίζει ο Βασίλης Τσιτσάνης, ένας
από
τους
δημιουργούς
του
τραγουδιού.
Η
σπουδαιότερους
ρεμπέτικου
και
λαϊκού
Θεσσαλονίκη
τον
τίμησε
δίνοντας το όνομά του σε πλατεία της Άνω Πόλης, η οποία φιλοξενεί και την προτομή του
μεγάλου
καλλιτέχνη.
Συνέχεια
της
Μουσικής κληρονομίας της Θεσσαλονίκης αποτελούν
σήμερα
Θεσσαλονίκης, και
ιδιωτικά
Σχολείο
τα Ωδεία
Κρατική
Ορχήστρα
δημόσια,
δημοτικά
της,
το
Θεσσαλονίκης,
φιλαρμονικές, πολιτιστικών το
η
χορωδίες συλλόγων
κλπ.
Μουσικό
ορχήστρες, φορέων, και
τέλος
Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης που
πρόσφατα επεκτάθηκε με την δημιουργία της δεύτερης πτέρυγας, το λεγόμενο Μ2.
12
13
14
Στη
Θεσσαλονίκη
στεγάζονται
επίσης
πάνω
από
Ωστόσο από την πόλη εκλείπει μία δημόσια σχολή της
κατασκευής
μουσικών
οργάνων.
Αυτή
ήταν
30
εργαστήρια
οργανοποιίας.
που να ασχολείται με την τέχνη και
η
αφορμή
για
την
προσθήκη
ενός δεύτερου γνωστικού πεδίου στη νέα σχολή. Το τμήμα αυτό θα έχει ως σκοπό την ανάδειξη της τέχνης της οργανοποιϊας με ολοκληρωμένες γνώσεις επάνω στα χρησιμοποιούμενα υλικά, και τις επιμέρους τεχνικές από τον αρχικό σχεδιασμό του καλουπιού μέχρι το τελικό φινίρισμα και αρμάτωμα του οργάνου. Το πρόγραμμα σπουδών αυτού του νέου τμήματος θα αποτελείται από μαθήματα όπως Ιστορία και Θεωρία, Τεχνικό σχέδιο, Τεχνολογία και Ακουστική Υλικών, Ξυλογλυπτική και Βερνίκια Οργανοποιίας,
ενώ
το
πνεύμα
της
σχολής
θα
ακολουθεί
έναν
συνδυασμό
των
παραδοσιακών τεχνικών παραγωγής με τα σύγχρονα τεχνολογικά και ψηφιακά μέσα.
15
Ο
τόπος
που
μελέτης
επιλέχθηκε
είναι
η
συγκεκριμένα πόλης.
η
περιοχή
Θεσσαλονίκη δυτική
πλευρά
και της
Η Θεσσαλονίκη είναι η δεύτερη
μεγαλύτερη Ελλάδας και
ως
και
σε
πληθυσμό
η
μεγαλύτερη
πληθυσμό
πόλη
πόλη σε
της
έκταση
ολόκληρης
της
Μακεδονίας. Ιδρύθηκε το 316 π.Χ. από τον
Μακεδόνα
στρατηγό
Κάσσανδρο.
Κατά το Βυζάντιο αποτέλεσε διοικητικό και στρατιωτικό κέντρο, ενώ ταυτόχρονα έγινε
και
κόμβος
πνευματικής
και
πολιτιστικής ανάπτυξης. Η πολεοδομική και
αρχιτεκτονική
επιταχύνθηκε του
1917
της
από
και
τη
τις
αναδιοργάνωση Μεγάλη
Πυρκαγιά
προσπάθειες
της
νέας ελληνικής διοίκησης να προσθέσει αρχαιοελληνικά και ευρωπαϊκά στοιχεία στο
αρχιτεκτονικό
ύφος
της
πόλης,
γεγονός που οδήγησε στην καταστροφή αρκετών
οθωμανικών
λειτουργικών τοπόσημα Λευκός
κτηρίων.
της
Πύργος
Αριστοτέλους
πόλης η και
λατρευτικών
Χαρακτηριστικά αποτελούν
Καμάρα, η
και
η
Ρωμαϊκή
ο
πλατεία Αγορά.
Περιοχή Μελέτης
18
19
20
Στην Θεσσαλονίκη στεγάζονται το Τμήμα Μουσικών Σπουδών της Σχολής Καλών Τεχνών του ΑΠΘ, και το Τμήμα Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας το οποίο
αποτέλεσε και την αφορμή για
την σύλληψη του σεναρίου της εργασίας. Η πρώτη στεγάζεται τη
σε
δεύτερη,
αμφιθέατρα
η
ανεξάρτητο οποία
των
κτίριο,
σε
χρησιμοποιεί
κεντρικών
αντίθεση αίθουσες
κτιρίων
του
με και
Πα.Μακ,
παρότι έχει μεγαλύτερες χωρικές απαιτήσεις καθώς χαρακτηρίζεται
από
μεγαλύτερο
αριθμό
εισακτέων
ανά έτος και αποτελείται από τέσσερις κατευθύνσεις σπουδών. Η δράση των σχολών ενός πανεπιστημίου σε ένα κοινό συγκρότημα συχνά αποτελεί ευκαιρία για αλλά
κοινές
δράσεις,
και
σκέψεις
ενίσχυση
της
και
προβληματισμούς,
διατομεακότητας
της
εκάστοτε σχολής, ωστόσο η συνύπαρξη της μουσικής σχολής με τα θεωρητικά κατά κύριο λόγο τμήματα του
Πα.Μακ,
φοιτητές.
αποτελεί
Τόσο
με
πρόβλημα
δεδομένη
σύμφωνα
την
απουσία
με
τους
χώρων
ικανών να φιλοξενήσουν το πλήθος των φοιτητών για την παρακολούθηση των μαθημάτων και εργαστηρίων κατάλληλων για την ακρόαση μουσικών συνόλων, όσο και μέσω της αναπόφευκτης όχλησης που δημιουργείται κατά
τη
συνύπαρξη
μουσικών
ακροάσεων
θεωρητικών σε
κοινούς
μαθημάτων και
και
γειτνιάζοντες
χώρους, η παρουσία μίας πρακτικής σχολής μουσικών σπουδών σε ένα κτίριο που δημιουργήθηκε για κατ’ εξοχήν θεωρητική διδασκαλία κρίνεται προβληματική.
21
22
Επομένως, η δημιουργία ενός νέου κτιρίου που θα καλύψει τις ανάγκες των φοιτητών του τμήματος, θα λειτουργήσει και ως αφορμή για την βελτίωση του τρόπου με τον οποίο πραγματοποιούνται τα μαθήματα στη σχολή όσο και για μία αναθεώρηση της σχέσης μίας σχολής μουσικών σπουδών με την πόλη
και
τους
κατοίκους
της.
Το
νέο
κτήριο
θα
αποτελεί ευκαιρία για προβληματισμούς σχετικά με την σχέση της παραγωγής και ακρόασης μουσικών έργων με το δημόσιο χώρο και την δυνατότητα που μπορεί να δώσει μία σχολή ανοιχτή στην κοινωνία της
Θεσσαλονίκης
αναζητήσεις μέσω
για
ανάμεσα
σεμιναρίων,
σε
αμφίδρομες φοιτητές
συναυλιών
και
και
μουσικές κατοίκους, εκδηλώσεων
ανοιχτών προς το κοινό. Με αφορμή το παραπάνω σκεπτικό
επιλέχθηκε
ως
περιοχή
μελέτης
η
δυτική
είσοδος της πόλης και συγκεκριμένα η περιοχή του Παλαιού Σταθμού κοντά στο λιμάνι και τα παλιά σφαγεία.
Ρίχνοντας
μια
ματιά
στις
χρήσεις
γης
γύρω από της περιοχή παρέμβασης παρατηρούμε ότι όσο πλησιάζουμε προς το λιμάνι κυριαρχεί η χρήση του
εμπορίου
της
βιομηχανίας
ή
βιοτεχνίας
ενώ
αρκετά είναι και τα κενά κελύφη. Όσο ανεβαίνουμε πάνω από την οδό Σταθμού παρατηρούμε χρήσεις όπως
κτίρια
γραφείων
δημόσιες
υπηρεσίες
και
σχολεία ενώ ο χάρτης από την οδό Μοναστηρίου και όψη
πάνω της
κατοικίας
αποτυπώνει
δυτικής με
την
Θεσσαλονίκης
ισόγεια
καταστήματα
χαρακτηριστική με να
την
χρήση
κυριαρχεί.
23
Ωστόσο,
τα
τελευταία
χρόνια
η
περιοχή
της Δυτικής εισόδου της πόλης, δείχνει να έρχεται στο προσκήνιο τόσο στην δημόσια πολιτική
με
το
νέο
κτήριο
της
Περιφέρειας
Μακεδονίας, ορισμένα νέα κτίρια γραφείων, ξενοδοχεία, και δύο μεγάλα εμπορικά κέντρα όσο
και
μέσα
από
διάφορες
εθελοντικές
πρωτοβουλίες για καθαρισμό της περιοχής, αποδεικνύοντας
πως
περιοχή
με
περιοχή
βρίσκονται
μονάδες
πρόκειται
ανάμεικτη
και
για
φυσιογνωμία.
πολλές
αρκετά
μια Στην
ξενοδοχειακές
παλαιά
διατηρητέα
βιομηχανικά κτίσματα όπως ο χώρος τέχνης Lab
Attoir
που
αποτελεί
επανάχρηση
του
κτιρίου των Παλιών σφαγείων, ο Μύλος ένας διατηρητέος πενταόροφος αλευρόμυλος του 1924 από
που
μουσικές
εργοστάσιο σήμερα κεντρικό
σκηνές, ΦΙΞ
και
ως η
οποίο
και
Βίλκα,
πολιτισμού. Ακόμη το
συγκρότημα το
πρώην
τα
οποία
ανακαινισμένα
αντλιοστάσιο
1894,
ένα
αλλά
λειτουργούν
πολυχώροι του
λειτουργεί
της
ξεχωρίζει πόλης,
ως το
κτίσμα
αποκαταστάθηκε
και
λειτουργεί ως Μουσείο Ύδρευσης καθώς και το διατηρητέο μεγάλο πέτρινο βυρσοδεψείο
24
του
1913
το
οποίο
επί
της
οδού
λειτουργεί
26ης ως
Οκτωβρίου ξενοδοχείο.
25
26
27
Εάν
εστιάσουμε
στη
συγκεκριμένη
περιοχή παρατηρούμε ότι η πυκνότητα του κτισμένου σε σχέση με το άκτιστο φαίνεται να είναι μεγαλύτερη στην νότια περιοχή
όπου
πιο
αστικό
της
κατοικίας
έχουμε
με
την αλλά
βιομηχανικές οδός
Κωλέττη
το
μοναδικό
την
περιοχή
την
οδό
περνά και Το
οποία
χρήσεις
επιλέχθηκε
Η να
κτίριο
αποτελεί
δρόμο
που
διαπερνά
δρόμος το
Παρότι
η
δεν
Κωλέτη με
εμπορικό
το
καταλήγει
με
νέο
μελέτης.
και
ωστόσο
πολιτιστικές.
Μοναστηρίου
από
Salonica
η
το
περιβάλλον
κυρίως
και
φιλοξενήσει
κεντρικός
ένα
απουσία
κτίριο στο
είναι
συνδέει
το
Λιμάνι,
κέντρο
της
One
Περιφέρεις
εργοστάσιο
χαρακτηριστικότερο
ΦΙΞ.
στοιχείο
της
περιοχής είναι ο παλιός σιδηροδρομικός σταθμός του ΟΣΕ ο οποίος διχοτομεί την περιοχή μελέτης μεγάλο
κομμάτι
και καταλαμβάνει ένα του
ανατολικού
άκρου
της. Όπως παρατηρούμε το επιλεγμένο γήπεδο θέση Έχει για
βρίσκεται
της
σε
ευρύτερης
έκταση χρόνια
6.600m2 το
μία
κεντροβαρική
περιοχής και
μελέτης.
φιλοξενούσε
εργοστάσιο
τροφίμων
της ΖΑΝΑΕ το οποίο έχει κατεδαφιστεί.
28
29
Συνθετική Πορεία
32
Η πορεία προς την κεντρική ιδέα ξεκινά με μία πρώτη πρόθεση οργάνωσης του υπαιθρίου
χώρου.
Ένας
όγκος
τύπου
“Γ” γυρνά μία πλάτη στο βορρά και την όχληση του τρένου και προσανατολίζει τον κύριο υπαίθριο χώρο στο νότο. Ένα δεύτερο “Γ” κάθετο
στην
οδό
Κωλέττη
έρχεται να δημιουργήσει μία εσωτερική αυλή
–
αγκαλιά.
Η
αίθουσα
μουσικής
καταλαμβάνει κεντρική θέση στη σύνθεση και γύρω της αρθρώνονται οι λειτουργίες της σχολής με το βορεινό “Γ” να φιλοξενεί της το
χρήσεις μικρό
της
αυτές
σχολής της
μουσικής
οργανοποιίας.
και Το
κτίριο συνομιλεί με το έδαφος μέσω μιας πτυχωτής πλατφόρμας η οποία ενοποιεί τα δύο “Γ” δημιουργεί πολλαπλά επίπεδα διαχωρίζοντας
τον
υπαίθριο
χώρο
σε
επιμέρους ενότητες όπου εκτονώνονται και διαφορετικές χρήσεις. Με αυτό τον τρόπο ευκαιρία
προσδίδεται για
στη
πολλαπλές
σύνθεση εισόδους
η και
περάσματα ισορροπώντας την εσωστρεφή γεωμετρία που δημιουργούν οι δύο γωνιές.
33
ΚΤΙΡΙΟΛΟΓΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΙΣΟΔΟΣ Χώρος εισόδου
30τμ.
Υποδοχή - Πληροφορίες
10τμ.
Χώρος περιοδικών εκθέσεων
80τμ.
Πωλητήριο
40τμ.
ΧΩΡΟΙ ΜΑΘΗΜΑΤΩΝ Αίθουσες θεωρίας
2x80=160τμ.
Εργαστήριο οργανοποιίας
4x50=200τμ.
Αίθουσα φωνητικής
80τμ.
Αίθουσα Η/Υ
80τμ.
Αίθουσα κρουστών
80τμ.
Αίθουσα πνευστών
80τμ.
Αίθουσα εγχόρδων
80τμ.
Αίθουσα παραδοσιακής
80τμ.
Στούντιο ηχογράφησης
80τμ.
Χώροι ατομικής άσκησης
5x12=60τμ.
Χώροι ομαδικής άσκησης
4x35=140τμ.
ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ - ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΡΙΟ Υποδοχή - Πληροφορίες
10τμ.
Βιβλιοθήκη - Αναγνωστήριο
190τμ.
ΑΙΘΟΥΣΕΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ Αίθουσα συναυλιών (300 θέσεις)
400τμ.
Σκηνή
30τμ.
Booth
15τμ.
Foyer
300τμ.
Υποδοχή - Βεστιάριο
50τμ.
Παρασκήνια - Καμαρίνια Αίθουσες πρόβας
100τμ. 2x80=160τμ.
ΧΩΡΟΙ ΓΡΑΦΕΙΩΝ Γραμματεία
50τμ.
Γραφεία διδασκόντων
150τμ.
Αίθουσα συσκέψεων Γραφεία φοιτητικού συλλόγου
30τμ. 4x10=40τμ.
Εντευκτήριο φοιτητών
40τμ.
ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ Εστιατόριο
50τμ.
Κατάστημα οργάνων - Βιβλιοπωλείο
50τμ.
ΣΥΝΟΛΟ
34
200τμ.
Καφέ
3.145 τμ.
Τελικά σχέδια
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
Φωτορεαλιστικές απεικονίσεις
48
49
50
51
52
Φωτογραφίες προπλασμάτων
54
56
57
58
59
60
61
62
63
Αθήνα 2021