Information Design by Anna Kruk

UNIWERSYTET ARTYSTYCZNY W POZNANIU WYDZIAŁ ARCHITEKTURY I WZORNICTWA

ANNA KRUK INFORMATION DESIGN, CZYLI O PROJEKTOWANIU SYSTEMÓW I STRUKTUR

Magisterska praca dyplomowa napisana pod kierunkiem prof. dr Andrzeja Wielgosza

Poznań, maj 2011 r.

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

Porządek jest koniecznym warunkiem wszystkiego, co ludzki umysł ma pojąć. Takie układy jak plan miasta czy budynku, zbiór narzędzi, produkty wystawione na sprzedaż, słowne wyrażenie faktów lub idei, obraz czy utwór muzyczny - nazywamy uporządkowanymi, kiedy obserwator może uchwycić ich zasadniczą strukturę i jej odbicie w szczegółach. Porządek pozwala spostrzec to, co jest podobne i co jest różne, co jest jednakowe i co jest inne, co należy do grupy i co jest wyodręnione. Kiedy nie widać niczego niepotrzebnego i nie pominięto niczego niezbędnego - każdy może pojąć relację całości do części, tak jak i hierarchiczną skalę wartości, a także dostrzec siłę, która nadaje pewnym elementom struktury pozycję dominującą, a innym podporządkowaną. Rudolf Arnheim, Entropy and the Art

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

Spis treści 4 Wprowadzenie gdzie stawia się pytanie o definicję projektowania i jego odmiany

6 Odmiany designu czyli pokrótce o nowych kierunkach w projektowaniu

10 Projektowanie informacji czyli o tworzeniu struktur i systemów

14 Historia komunikacji czyli kluczowe systemy kodowania informacji w historii

14 17 23 29 34

Pismo Kartografia Notacja muzyczna Diagramy i wykresy ISOTYPE

39 Rewolucja komunikacyjna czyli historia dzieje się teraz

45 Zakończenie czyli krótka pointa

47 Spis ilustracji 52 Bibliografia 53 Inne źródła

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

Wprowadzenie gdzie stawia się pytanie o definicję projektowania

Zacząć można banalnie, pytając: czym jest projektowanie? Nie szukając daleko, opierając się bardziej na praktyce niż teorii: jest to twórczy proces rozwiązywania pewnego problemu, w wyniku którego powstaje nowa wartość. Podana definicja jest bardzo ogólna - musi taką być, ze względu na naturę zjawiska. Zaprojektować można wszystko: od budynku opery po detal w literze „a”. Design opiera się na sposobie myślenia, procesie dochodzenia do rozwiązania, szukaniu odpowiedzi na postawione pytania, realizacji powziętych założeń. Można postawić hipotezę: to, jakich środków użyjemy jest decyzją wtórną, wynikającą z problemu projektowego. Socjolog, Monika Rosińska w swojej niedawnej publikacji Przemyśleć u/życie. Projektanci. Przedmioty. Życie społeczne. zauważa: W praktyce design rozprzestrzenił się na wszelkie twórcze obszary rzeczywistości społecznej; obecny jest w mediach cyfrowych i tradycyjnych, jako projektowanie usług (service design), w informacji i komunikacji wizualnej, a także w produkcji dóbr materialnych (...). Projektowanie przekroczyło już wszelkie podziały i granice, a historia wyłaniania się kategorii designu może stanowić dowód bezcelowości ich wyznaczania.1 Projektowanie rozwija się w sposób nielinearny, poszczególne dziedziny pączkują z innych, w zależności od bieżących potrzeb użytkownika i rozwoju technologii. Jak omówić takie zjawisko, które nie tworzy zamkniętej formy, nie ma granic ani wyraźnych podziałów? Podobne pytanie stawia Umberto Eco w Szaleństwie Katalogowania. Włoski filozof zastanawia się nad mechanizmem analizy zjawisk w przypadkach, kiedy rzeczywistość wydaje nam się nieskończona lub niemoż1. Monika Rosińska Przemyśleć u/życie. Projektanci. Przedmioty. Życie społeczne., Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana, Warszawa 2010, str.21 Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

liwa do opisania w zamkniętym schemacie. Według niego, próbą racjonalizacji i uporządkowania świata stają się wtedy wszelkiego rodzaju listy, rejestry, katalogi (w niektórych przypadkach zakończone zwrotem „i tak dalej” lub „i tym podobne”). Istnieje jednak inny sposób przedstawienia artystycznego, stosowany wtedy, gdy nieznane są granice tego, co się chce przedstawić, gdy nie wiadomo, ile jest rzeczy, o których się mówi, i zakłada się, że ich liczba, jeśli nie jest nieskończona, to astronomicznie wielka; albo też wtedy, gdy ma się do czynienia z rzeczywistością, której istotowej definicji nie można podać. Wówczas, by o niej mówić, by uczynić ją zrozumiałą, w jakiś sposób postrzegalną, wylicza się jej właściwości (...).2 Przyjmując założenia Eco, mówiąc o projektowaniu można naszkicować pewien zwyczajowo utrwalony podział na dziedziny designu, by potem przejść do tworzenia nieskończonej listy jego odmian i nowych kierunków, które się tworzą na gruncie innowacyjnych technologii lub na skutek działań interdyscyplinarnych.

2. Umberto Eco Szaleństwo katalogowania, Wydawnictwo Rebis, Poznań 2009, str. 15

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

Odmiany designu czyli pokrótce o nowych kierunkach w projektowaniu

Zwyczajowo przyjęte podziały w designie można najłatwiej prześledzić na przykładzie struktur wyższych uczelni artystycznych. Wyróżnia się trzy główne kierunki projektowe: architekturę wnętrz (interior architecture), wzornictwo przemysłowe (industrial design albo product design) oraz grafikę projektową (graphic design). Ta ostatnia zajmuje specyficzne miejsce na większości uczelni w Polsce. Pomimo, że jest ze swojej istoty i definicji „użytkowa”, zwyczajowo sąsiaduje z artystycznym kierunkiem, jakim jest grafika warsztatowa, na Wydziale Grafiki. Ciekawą strukturę prezentuje Akademia Sztuk Pięknych w Katowicach, która zdecydowała się wprowadzić prosty podział na wydział projektowy (który dalej dzieli się m.in. na katedrę form przemysłowych oraz katedrę grafiki projektowej) i wydział artystyczny (gdzie przynależy m.in. malarstwo i grafika warsztatowa).3

architektura architecture

wzornictwo product design

przestrzeń space

grafika graphic design

obiekt object

papier paper

Il.1. diagram: odmiany designu

3. Na podstawie analizy struktury Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu, Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku, Akademii Sztuk Pięknych w Katowicach oraz Uniwersytetu Artystycznego w

Poznaniu, kwiecień 2011. Wyjątkiem jest tzw. komunikacja wizualna, która jako przedmiot lub/i pracownia na większości polskich uczelni funkcjonuje na wydziałach Architektury i Wzornictwa (najczęściej równolegle z podobną pracownią na Grafice).

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

Wraz z rozwojem mediów cyfrowych oraz internetu, pojęcie designu zaczęło się rozszerzać o nowe znaczenia. Pojawiły się zjawiska wychodzące poza ramy zwyczajowego podziału na architekturę, wzornictwo i grafikę, przestrzeń, obiekt i papier. Niektóre są bezpośrednio związane z informatyką, tak jak projektowanie stron internetowych, systemów interaktywnych (Interactive design, HCI: Human-computer interaction), elementów animowanych (motion design), oprogramowania czy aplikacji na iPhona. Przykładowo, User-centered Design to termin używany głównie przy projektowaniu interfejsów, mimo że właściwie oznacza pewien sposób myślenia i metodologii pracy przy projekcie, który równie dobrze sprawdza się w innych dziedzinach designu. Zakłada ciągłe testowanie prototypu przez użytkowników, tak aby dostosować go możliwie najlepiej do ich umiejętności, percepcji i intuicyjnych zachowań. Tego typu działania, w odniesieniu do systemów interaktywnych, nazywa się również projektowaniem zachowań użytkownika.

Il.2. proces projektowy wg modelu User-centered Design

Innym ciekawym zjawiskiem jest tzw. experience design, który można zdefiniować, jako wielokanałowe oddziaływanie na użytkownika, w celu wzbudzenia w nim określonych emocji. W kontekście komercyjnym dotyczy to budowania relacji klienta z daną marką, poprzez produkt, usługę, wydarzenie lub instalacje przestrzenne.

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

Kolejna odmiana projektowania zajmuje się usługami (service design). Odnosi się do procesów, zachowań oraz interakcji między użytkownikiem a usługodawcą. Ma na celu poprawę funkcjonalności usługi poprzez lepszą organizację ludzi, materiałów, usprawnienie komunikacji, i tym podobne.

Il.3. przykładowy schemat analizujący założenia projektowe, z dziedziny Service Design

Powyższą listę zagadnień (lub wyzwań) współczesnego designu należy uzupełnić o jeszcze jeden rodzaj działań: projektowanie informacji (Information design), który omówię bardziej szczegółowo w kolejnych rozdziałach. Tak jak większość z wymienionych przeze mnie odmian designu, jest to działanie interdyscyplinarne, które swoje ramy definiuje poprzez sposób myślenia i metodologię pracy, a nie środki za pomocą których realizowany jest projekt. Cytując wstęp do publikacji Śląskiego Zamku Sztuki i Przedsiębiorczości w Cieszynie Pokazać. Wyjaśnić. Prowadzić. : Interaktywne media i eksplozja internetu z jednej strony, a niekończący się strumień nowych urządzeń elektronicznych z drugiej tworzą zapotrzebowanie na nowoczesne zapisy informacji, w których rozdzielne dotąd media zlewają się w jedno. Teksty, rysunki, diagramy,

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

fotografie, nagrania wideo i animacje są używane na tych samych prawach i łączone ze sobą na różne sposoby, zależnie od projektu.4 Jedną z cech charakterystycznych ostatniego dwudziestolecia jest diametralna zmiana w tempie przepływu informacji. Poprzez wszechobecny internet i związany z tym rozwój np. portali społecznościowych, tworzą się miliony połączeń i kanałów dostępu do danych. Nikogo już nie zaskoczy sieć powiązań między ludźmi ze skrajnie odległych geograficznie miejsc. Do przeciętnego użytkownika dociera o wiele więcej informacji (również: o wiele szybciej) niż kiedyś. Jednym z wyzwań współczesnego projektowania staje się moderowanie oraz uporządkowanie chaosu, tworzonego przez multiplikację danych i różnorodność źródeł, z których pochodzą. Tym złożonym procesem zajmuje się Architektura Informacji, o której, podobnie jak o User-Centered Design, mówi się głównie w kontekście projektowania serwisów internetowych. Jej zadania polegają na stworzeniu struktury, mapy strony, logicznej ścieżki dostępu do danej informacji. Można przyjąć, że podchodzi do problemu od strony zarządzania informacją, podczas gdy kolejnym krokiem jest zaprojektowanie wizualnej strony komunikatu, czyli Information Design.

experience design service design User-centered design information architecture

information design interactive design motion design application design web design Il.4. diagram: interdyscyplinarność w designie

4. katalog wystawy Pokazać. Wyjaśnić. Prowadzić., kurator: Ewa Satelecka,

Śląski Zamek Sztuki i Przedsiębiorczości w Cieszynie, 2010, str.1

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

Projektowanie informacji czyli o tworzeniu struktur i systemów

Próbując definiować: projektowanie informacji jest odmianą designu skupioną na porządkowaniu rzeczywistości, analizie, budowaniu logicznych struktur i systemów; gdzie forma oraz zastosowane środki wynikają z postawionego sobie pytania o cel i funkcję. Przy wizualizacji danych sprawdza się ten sam mechanizm, co w dziedzinach zajmujących się meblem, produktem czy przestrzenią użytkową: form follows function.5 Siłę i znaczenie komunikatu wizualnego podkreśla Adrian Frutiger w swojej książce Człowiek i jego znaki: Środki techniczne pozwalają dziś w mgnieniu oka przekazywać komunikaty nie tylko werbalne (telefon, radio), ale także wizualne (film, telewizja, internet). Warto zauważyć, że przeciętny odbiorca zdecydowanie przekłada obraz, na przykład telewizyjny, nad czysto werbalny przekaz. Oglądanie obrazów zdaje się wymagać mniejszego wysiłku niż słuchanie i rozumienie komunikatów językowych.6 Rozwijając to stwierdzenie: jeśli chcemy być pewni, że nasz komunikat dotrze do odbiorcy, musi być dobrze zaprojektowany. Zarówno w sytuacji, kiedy jest to kwestia bezpieczeństwa, np. oznaczenie wyjść ewakuacyjnych w budynku czy procedur postępowania w czasie lądowania awaryjnego w samolocie; jak i w mniej ekstremalnych sytuacjach, kiedy po prostu nasza wiadomość musi przebić się przez ogrom innych komunikatów płynących zewsząd, na wszystkich kanałach percepcji.

Il.5. ten sam komunikat wyrażony słowem lub obrazem. 5. Louis Sullivan, The Tall Office Building Artistically Considered, artykuł opublikowany w Lippincott’s Magazine, USA, marzec 1896.

6. A. Frutiger, Człowiek i jego znaki, d2d. pl, Kraków, 2010. str. 175

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

Wszystkie czynniki mają znaczenie. Luigi Canali De Rossi w What is information Design? stwierdza: Projektowanie Informacji opiera się na psychologii i fizjologii procesu w jaki użytkownik znajduje informację, przyswaja ją i zapamiętuje; oddziaływania kolorów, wzorów i form, sposobów uczenia się.7 Dlatego opracowanie informacji jako wizualnego komunikatu wymaga zaprojektowania pewnego systemu, którego elementy działają spójnie i efektywnie. Pod tym względem, infografia wydaje się bliska projektowaniu oprogramowania (interface design) oraz typografii - dziedzin, w których poszczególne elementy nabierają pełnego znaczenia dopiero gdy się je połączy. Prosty przykład: czytelności i funkcjonalności kroju tekstowego nie da się ocenić na podstawie pięknie narysowanej litery „s”, dopiero gdy zobaczymy jak dany krój zachowuje się w tekście, możemy sprawdzić czy spełnia postawione mu wymagania (które będą różne w zależności od przeznaczenia kroju: czy będzie używany do składania gazet czy poezji, itd.). Nie można skupiając się na detalu stracić z oczu całości - proces projektowy polega na szukaniu równowagi i harmonii, ciągłym testowaniu czy dane elementy ze sobą współgrają. Efektem ma być pewien język, kod znaczeń stworzony dla konkretnego projektu, ale też umieszczający go w szerszym kontekście kodów i symboli kulturowych. Na przykładzie ilustracji 6 (na następnej stronie) można prześledzić logiczne użycie koloru w materiałach informacyjnych. Projektant ograniczył się do trzech barw, z których każda niesie ze sobą odpowiednie skojarzenia. Czerwień przyciąga uwagę odbiorcy najskuteczniej, dlatego została użyta aby wyróżnić najważniejsze informacje: zakazy (logiczny układ kwadratów po lewej stronie, gdzie żółty oznacza konkretną sytuację, a czerwony komunikuje czego nie należy robić) oraz czynności (w formie strzałek). Kolor żółty ma na celu umocnić już istniejące skoja7. Luigi Canali de Rossi, What is Information Design? za: Information Design Handbook, Jenn & Ken Visocky

O’Grady, RotoVision, Mies, Switzerland, 2008, str. 19.

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

Il.6. komunikat wizualny: procedury bezpieczeńtwa w liniach lotniczych Lufthansa

rzenie z ekwipunkiem ratunkowym (np. z kamizelką), który najczęściej występuje właśnie w tym odcieniu. Służy również jako wyróżnik dla elementów, o których mowa na obrazkach. W ten sposób tworzy się prosty kod kolorystyczny: żółty - obiekt, czerwony - czynność (strzałka). Pojawia się również trzeci czynnik, turkusowy, który odzwierciedla światło lampek awaryjnych w korytarzu między siedzeniami. Ograniczenie się do trzech barw to celowy zabieg, aby skierować uwagę odbiorcy na kluczowe elementy komunikatu. Zasada less is more8 nigdzie nie miała bardziej dosłownego zastosowania niż w projektowaniu informacji. Wyobraźmy sobie powyższą ilustrację, ale z pełnym odwzorowaniem barw, jakie występują w rzeczywistości. Weźmy pod uwagę kolor siedzeń, poręczy, ściany, podłogi, włosów pasażerki, ubrań, tła czy chociażby skóry. Wszystkie elementy walczyłyby o kawałek uwagi odbiorcy, nie pozwalając skupić się na tym, co tak naprawdę chcemy przekazać. Dlatego komunikacja wizualna opiera się na schemacie, uproszczeniu. Adrian Frutiger tak opisuje jego funkcje: Podstawowym zadaniem schematu nie jest opisywanie słowami przedmiotu, zdarzenia ani przedstawienie czysto wizualne, np. fotograficzne. Schemat to próba rozłożenia na istotne części i analiza 8. Sentencja związana z niemieckim architektem Miesem Van der Rohe, który obok Le Corbusier oraz Waltera Gropiusa

jest uznawany za czołowego przedstawiciela modernizmu w architekturze.

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

elementów. Cały obraz jest stylizowany albo okrojony i rozbity na fragmenty po to, aby skuteczniej objaśniał budowę, mechanizm czy funkcję.9 Decyzja o sposobie w jaki zostanie przedstawiony dany proces czy dana informacja, które elementy zostaną uproszczone, a które uznane za te najbardziej kluczowe dla jej zrozumienia, to już jest część indywidualnej interpretacji projektanta. Oczywiście, poprzedzonej rzetelna analizą i researchem. Ale jednak każda wizualizacja, każde przedstawienie jest zarazem interpretacją. Projektant zawiera w niej swój punkt widzenia, subiektywny pogląd na problem. Podsumowując, projektowanie informacji to dziedzina, w której łączą się umiejętność logicznego myślenia, szukania struktur i wzorów w zbiorze nieuporządkowanych elementów, ciekawość, niezbędna do przeprowadzenia głębokiego researchu (badań) na tematy, których dotyczy nasz projekt, psychologia, zmysł estetyczny oraz kreatywność.

9. A. Frutiger, Człowiek i jego znaki, d2d. pl, Kraków, 2010. str. 179

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

Historia komunikacji czyli kluczowe systemy kodowania informacji w historii

Trudno mówić o historii projektowania informacji, chociażby nie wspominając o początkach sztuk wizualnych i pisma w ogóle. Pierwsze działania człowieka polegające na odwzorowaniu rzeczywistości za pomocą rysunku, czyli stworzenie pewnego komunikatu wizualnego datuje się na około 40 000 lat temu, od okresu górnego paleolitu. Oczywiście, trudno klasyfikować malowidła naskalne jako świadome działanie projektowe. Jednak posiada niektóre jego cechy: jest syntezą, interpretacją obiektów lub procesów rzeczywistych, wykonaną przy użyciu środków graficznych, w celu przekazania określonych informacji szerszemu odbiorcy.

Il.7. malarstwo jaskiniowe z groty Lascaux, Francja, Koń, fragment kompozycji, 17 000-15 000 p.n.e.

Na następny krok trzeba było czekać prawie 40 000 lat, ponieważ dopiero około 3 000 roku p.n.e. pojawiły się zaczątki pisma obrazkowego. Jak wychwycić moment przejścia między rysunkiem a pismem? Adrian Frutiger stawia tezę, iż człowiek, który: Za pomocą piktogramów przedstawiał schematycznie przedmioty, daty, zdarzenia. Naprawdę zaczął pisać od chwili, gdy podążając

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

za tokiem myśli, spróbował porządkować znaki, umieszczając je w rzędach - poziomo obok siebie lub w pionie jedne pod drugimi.10 Tak więc elementem charakteryzującym tę powolną transformację obrazu w pismo obrazkowe może być właśnie pojawienie się pewnej narracji oraz powtarzalność użytych znaków. Pismo piktograficzne to najstarszy i najbardziej pierwotny rodzaj pisma. Znaki, którymi się posługuje są skomplikowanymi rysunkami, które trudno rozłożyć na części składowe. Wyrażają cały sens wypowiedzi, jak historia obrazkowa, a nie każdy wyraz z osobna. Dlatego o stworzeniu systemu kodowania informacji pismem, możemy mówić dopiero od pojawienia się pisma ideograficznego.

Il.8. pismo piktograficzne (pot. obrazkowe) indian Odżibwa.

Pismo piktograficzne Indian Odżibwa; jest to historia wyprawy wojennej z 1858 roku Indian Odżibwa przeciwko Siuksom; (a) oznacza obozowisko Odżibwów, którymi dowodził Szakaszking (b); napadli oni obóz (c) wodza wrogów imieniem Szakopi (e) nad Rzeką Św. Piotra; Odżibwowie stracili jednego człowieka (f), zabijając pięciu Siuksów, ale jako trofeum przywieźli tylko jedno odcięte ramię zabitego wroga (g); linia (h) oznacza trasę wyprawy, linie pionowa z bocznymi rozgałęzieniami (i) oznacza znajdującą się w pobliżu obozu prerię z kilkoma drzewami. 11

10. Ibid. str. 89

11. Witold Paweł Cienkowski Poligloci i hieroglify, Nasza Księgarnia, Warszawa 1967, str. 53

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

Rysunki zaczynają funkcjonować jako ideogramy w momencie kiedy można już zaobserwować, że tworzą pewien system, np. poprzez standaryzację ich formy. Poszczególne symbole stają się konwencjonalne, oznaczają odrębne wyrazy lub części składowe wyrazu. Powtarzalność znaków pozwala na zbudowanie kodu: połączenie różnych symboli, aby zbudować trzeci, który zawiera w sobie ich znaczenia, lub na zasadzie dopełniania się, buduje nowy komunikat. Il.9. kolejno od lewej: archaiczne znaki chińskie; pierwsze znaki pisma klinowego w Mezopotamii; dawne hieroglify egipskie. Budowanie znaczenia ideogramu na zasadzie dodawania do siebie znaczeń rysunków składowych.

Ważnym, jeśli nie najważniejszym krokiem w rozwoju pisma był wynalazek litery jako symbolu fonetycznego, a nie ideograficznego. Dopóki znaki przedstawiają ideę, system nigdy nie będzie zamknięty, ponieważ ciągle pojawiają się nowe przedmioty czy pojęcia, które należy zapisać, dla których należy stworzyć nowy symbol. W ten sposób liczba znaków, które należy opanować, aby być w stanie poprawnie odczytać komunikat ciągle rośnie i może sprawiać problem użytkownikom. Pismo fonetyczne opiera się na relacji znak - dźwięk. Jest to kolejny krok w stronę abstrakcyjnych kodów informacji i projektowania systemów, które są w stanie przekazać nawet najbardziej skomplikowany komunikat za pomocą bardzo ograniczonej palety środków. Pierwszy alfabet powstał pod koniec II tysiąclecia p.n.e. na Bliskim Wschodzie w kupieckiej społeczności Fenicjan. Wydaje się logicznym, że to właśnie kupcy - a więc ludzie, którzy dużo podróżują i spotykają się z ludami o różnych językach i systemach pisma, potrzebowali uniwersalnego kodu, który usprawniłby komunikację. Stosunkowo szybko, bo w

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

ciągu 1000 lat, pismo fenickie ustaliło swoją formę do 22 znaków (tylko spółgłosek) i stało się międzynarodowym środkiem porozumiewania, nie tylko w basenie Morza Śródziemnego, ale też dotarło do Azji Mniejszej, a nawet Indii. Wiele współcześnie używanych alfabetów ma swoje korzenie w Fenicji. Pismo rozwijało się w trzech głównych kierunkach: gałęzi semicko-arabskiej (skąd wywodzi się współczesny alfabet hebrajski oraz arabski), indyjskiej (pisma indyjskie oraz indonezyjskie wyewoluowały tworząc bardzo odmienne i skomplikowane struktury) i alfabet z obszarów Europy Zachodniej ( alfabet grecki, alfabet łaciński).

Kartografia Projektowanie informacji może polegać na stworzeniu systemu, który przekazuje komunikat o przestrzeni lub o tym co się w niej znajduje. Takim kodem jest mapa, a nauką zajmującą się od starożytności projektowaniem i przetwarzaniem informacji o miejscach - kartografia. Za jedno z najstarszych odwzorowań kartograficznych uważa się plan sumeryjskiego miasta Nippur, datowany na ok. 1 500 lat p.n.e. Proste środki graficzne przekazują komunikat, który pozostaje czytelny do dziś: linie wyznaczają drogi lub mury, konturowo zaznaczono budynki, dodatkowo opisując najważniejsze elementy. Mapa ogranicza się do terenu, który prawdopodobnie był dobrze znany autorowi, dlatego można przypuszczać, że stanowi dość wierne odzwierciedlenie rzeczywistości i znajdowała praktyczne zastosowanie dla jej twórcy.

Il.10. plan miasta Nippur, ok. 1 500 p.n.e. Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

Bardziej skomplikowaną strukturą są mapy świata, tzw. mappea mundi. Przy stosunkowo ograniczonej wiedzy geograficznej, próba opisania świata musiała być spekulacją, bardziej manifestem przekonań autora, niż realistycznym odwzorowaniem przestrzeni. Dawna mapa staje się źródłem informacji nie tylko na temat geografii, ale również rozwoju społeczeństwa w danym momencie i jego sposobu postrzegania świata. Współcześnie, przyzwyczajeni do zdjęć satelitarnych i komputerowej dokładności, patrzymy na dawne mapy jak na niedokładne rysunki, ocierające się o baśń i fantastykę. A przecież słowo „mapa” jest tylko przywołaniem pewnej konwencji. Ta konwencja, ten schemat sprawia, że ograniczamy się do myślenia w kategoriach praktycznych („czy znajdę drogę z punktu A do punktu B?”) lub naukowych. Tymczasem projektowanie informacji jest również opowieścią, narracją, ideą.

Il.11. fragment przepięknej średniowiecznej mapy świata, Tabula Rogeriana, wykreślonej przez arabskiego geografa Muhamada Al-Idrisi w 1154 roku.

Mappa mundi w średniowiecznej Europie to była właśnie taka opowieść o znanym świecie. Nie tylko w kontekście przestrzeni, ale też religii, etyki, historii, podstawowych faktów na temat stref klimatycznych, roślin, zwierząt oraz ludów zamieszkujących dane terytoria. Pełniły funkcję edukacyjną, przekazywały prostemu, niepiśmiennemu odbiorcy, wszystko co powinien wiedzieć. Zapełniały lądy rysunkami postaci biblijnych, mitologicznych, aby w ten sposób przekazać cały zakres informacji dotyczących chrześcijańskiej sfery religijno-kulturowej, objaśnić świat. Wykształcił się specyficzny typ mappae mundi, tzw. T-O Maps, które w

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

Il.12. mapa znajduje się w bogato ilustrowanej księdze Jean Mansel La Fleur des Histoires. Valenciennes, 1459-1463. Jej autorstwo przypisywane jest Simomowi Marmionowi. Często mapy oparte na schemacie T-O nawiązywały do biblijnej opowieści o powstaniu ras. Noe, który zbudował arkę, zdołał się uratować z potopu wraz ze swoją żoną i trzema synami: Semem, Chamem i Jafetem, którzy z kolei, wraz ze swoimi żonami rozpierzchli się na trzy kontynenty. Od Sema wzięły początek ludy azjatyckie, od Chama - afrykańskie, a od Jefeta - europejskie.

Il.13. symboliczna mappa mundi wykreślona w 1581 roku przez niemieckiego kartografa Heinricha Bűnting (1545-1606).

schematycznej postaci przedstawiały 3 znane, zamieszkałe przez ludzi kontynenty. „T” bierze się z linii podziału między lądami (którą formuje: Morze Śródziemne, rzeki Nil oraz Don), natomiast „O” wynika z okrągłej formy jaką nadawano całości. W górnej części mapy znajdowała się Azja, w lewej dolnej Europa i po prawej Afryka. Wschód, po łacinie Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

oriens, umieszczano w średniowiecznej Europie w górnej części mapy (tam wstawało słońce, a więc znajdował się Ogród Eden), stąd pochodzi termin „orientacja” mapy. W centrum świata, na środku schematu zaznaczano Jerozolimę. Oczywiście, obok mappae mundi, które pełniły funkcje symboliczne oraz ilustracyjne, w późnym średniowieczu zaczęły powstawały też mapy z gruntu praktyczne, nastawione na jak najdokładniejsze oddanie znanych terenów. Szczególnie ważne były mapy morskie, używane do żeglugi, tzw. portolany.

Il.14. najstarszy dokument kartograficzny w Library of Congress w USA. Mapa morska (tzw. portolan) Morza Śródziemnego z XIV wieku, wykreślony prawd. w Genui przez anonimowych twórców.

Nazwa pochodzi od włoskiego przymiotnika portolano, który w wolnym tłumaczeniu znaczy „portowy, związany z portem”. Wyróżniają się bardzo dokładnym rysunkiem wybrzeża z nazwami portów ułożonymi prostopadle oraz charakterystycznie wykreślonymi liniami. To tzw. linie rumbowe, które odnoszą się do róży wiatrów. Kiedyś w nawigacji morskiej oprócz podziału na stopnie (360 stopni), używano powszechnie systemu, który dzielił okrąg na rumby, czyli na 32 części (każdy rumb to 11,25 stopnia). W ten sposób opisywano podstawowe kierunki wiatru oraz prądy morskie. Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

Mapy, tak jak już to było omówione na przykładzie mappae mundi, mogą przekazywać informacje niekoniecznie bezpośrednio związane z geografią. Mówią też wiele rzeczy o społeczeństwie, w którym powstały, o sposobie patrzenia na otaczający je świat. W Chinach, przed epoką odkryć geograficznych, powszechnie używano nazwy „Państwo Środka”, która odnosiła się nie tylko do położenia geograficznego (wierzono, że Chiny położone są centralnie w stosunku do czterech mórz), ale też do przekonania o pewnej wyższości nad innymi narodami, o tym, że Chiny to centrum kulturalne i polityczne świata, otoczone przez barbarzyńców. Stąd też pewien egocentryzm, mocne przywiązanie do tradycji i zamknięcie na inne kultury. Nie wpuszczano zbyt wielu obcych, pilnie strzeżono swoich tajemnic (np. przez ponad 2000 lat Chiny miały monopol na produkcję jedwabiu, ponieważ każdego, kto zdradził sekretny proces czekała kara śmierci), ogrodzono się od świata Wielkim Murem. Po co szukać czegoś poza granicami, jeśli oczywistym jest, że wszystko co istotne, prawdziwie piękne lub mądre dzieje się tu, na miejscu? I może naprawdę tak było. Chiny mogły wydawać się całym światem. Również dla obcego, Europejczyka. Najlepszym przykładem jest bardzo rzadki dokument z 1602 roku, nazywany czarnym tulipanem kartografii12. Stworzony przez włoskiego jezuitę, ojca Matteo Ricciego, który pod koniec XVI wieku przebywał na dworze cesarskim w Pekinie. Na jego mapie, która zachowała się do dziś w sześciu kopiach (które znajdują się w Watykanie, Stanach Zjednoczonych, Francji oraz Japonii; w bibliotekach uniwersyteckich lub w rękach prywatnych kolekcjonerów), w centrum świata umieszczone są... Chiny. To zaskakujący zabieg, zwłaszcza w kontekście społeczeństw europejskich, również przekonanych o własnej wyższości nad innymi cywilizacjami, ale o wiele bardziej ekspansywnych, mobilnych niż azjatyckie cesarstwo. Wymagał od ojca Ricciego przyjęcia obcej perspektywy, obcych wartości i sporej dozy odwagi dla podjęcia decyzji, która w tamtej epoce na pewno była dość kontrowersyjna. Wykreślenie tej mapy to rezultat połączenia wiedzy geografów europejskich i chińskich, ale też znaczenie więcej. To opinia, manifest. 12. informacje zaczerpnięte z oficjalnej strony internetowej Trustu Jamesa Forda Bella oraz Biblioteki Jamesa Forda Bella,

którzy znajdują się w posiadaniu jednej z sześciu kopii mapy.

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

Il.15. Mapa świata z 1602 roku, wykreśłona przez włoskiego jezuitę Matteo Ricci

Przytaczając ten przykład warto zastanowić się nad naturą mapy, diagramu czy innego rodzaju infografii - czy jest obiektywnym oddaniem zawartych w nich danych, czy subiektywną wypowiedzią, przefiltrowaną przez wiedzę, doświadczenie lub światopogląd autora. Wydaje się, że nawet przy dążeniu do jak najwierniejszego oddania faktów rzeczywistych, nie da się uniknąć pewnej dozy „prywatnych” opinii, które przeciekną do projektu. Kiedyś, nie dało się wyeliminować ludzkiego czynnika przy procesie twórczym. Dziś jest to możliwe - mamy zdjęcia satelitarne, automatycznie generowane przez komputer krzywe, wykresy, linie, które, jak każda maszyna, są absolutnie obiektywne (chyba, że się je zaprogramuje, aby takie nie były). Pytanie brzmi, czy w interakcji z użytkownikiem faktycznie lepiej się sprawdzają takie właśnie projekty? Jak duży wpływ na odbiór informacji ma sposób jej podania, to czy wywołuje emocje (chociażby te najprostsze, na poziomie estetycznym: „o, jakie to ładne!”), intryguje, bawi?

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

Notacja muzyczna, zapis dźwięku Kolejnym powszechnie używanym kodem informacyjnym jest zapis nutowy. Analogicznie do alfabetów fonetycznych, notacja muzyczna jest graficznym kodem zapisu dźwięków. Została wynaleziona znacznie później niż pismo, ponieważ tradycje muzyczne przekazywało się ustnie, a utwory odtwarzano ze słuchu. W VIII wieku n.e. w Europie zaczęły pojawiać się pierwsze graficzne symbole, tzw. neumy, które zestawione z tekstem pieśni, miały przekazać pewne wskazówki co do rytmu i przybliżonego przebiegu melodii. Początkowo nie określały dokładnie wysokości dźwięku, służyły bardziej do studiowania i badania niż do czytania. Neumy różniły się w zależności od regionu i religii, z którą były związane. Możemy wyróżnić neumy bizantyjskie (związane z kościołem prawosławnym bizantyjskim, a później na skutek ekspansji również z cerkwią rosyjską), włoskie, francuskie, gotyckie, itd. Na początku zapisywane w poziomie nad tekstem pieśni, później połączono je wspólną linią, która szybko przekształciła się w czterolinię, co pozwoliło na dodanie kolejnego czynnika kodowania informacji - pozycja na czterolinii zaczęła wiązać się z wysokością dźwięku.

Il.16. (po lewej) neumy na czterolinii; Graduale Aboense, pieśniarz fiński, XIV-XV wiek Il.17. (po prawej) zapis nutowy w muzyce cerkiewnej; partytura utworu trzygłosowego w notacji kriukowej z XVI w.

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

Współczesny zapis nutowy na pięciolinii zaczął się wykształcać w epoce renesansu, aby w XVII-XVIII wieku przybrać taką formę jaką znamy i używamy do dziś. Za pomocą systemu znaków graficznych jest możliwe zapisać wszystkie cechy dźwięków muzycznych, rytmiki, harmonii, artykulacji, melodii oraz dynamiki. Kolejne odmiany notacji muzycznej wiążą się z dwoma, odrębnymi czynnikami. Pierwszym jest indywidualizm. W historii (oraz współcześnie) co jakiś czas pojawiają się kompozytorzy, którzy z różnych powodów decydują się na przekroczenie ram klasycznego zapisu. Uznają, że ich projekty można oddać lepiej, dokładniej i trafniej zapisując je w sobie właściwy, szczególny sposób. Takie partytury poprzez swoją wyjątkowość i ekspresyjność stają się same w sobie dziełami sztuki. Sam proces wyrażania czegoś tak ulotnego i powietrznego jak dźwięk środkami graficznymi zawiera w sobie element magiczny. Dodając do tego osobisty punkt widzenia, ten prywatny świat, przez który autor filtruje swoje notatki, w efekcie tworzy się pewien tajemny język, kod, który może w najwyższym stopniu intrygować i fascynować odbiorcę.

Il.18. partytury Krzysztofa Pendereckiego, Diabły, Ubu rex.

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

Il.19. partytura Train (pociąg) na orkiestrę; kanadyjski kompozytor R. Murray Schafer.

Il.20. partytury graficzne Treatise Corneliusa Cardew.

Il.21. projekt infograficzny, przekład na język graficzny Czterech pór roku Vivaldiego; estudio Mot, Barcelona 2010.

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

Il.22. Melodia, Jorinde Voigt

Drugi czynnik prowokujący do szukania nowych form zapisu dźwięku to rozwój technologii. Za pomocą odpowiednio zaprogramowanych urządzeń można przetłumaczyć dźwięk na komunikat wizualny z bardzo dużą dokładnością w przekazie. W wielu dziedzinach życia i nauki powszechnie używa się spektrogramów, czyli wykresów widma amplitudowego dźwięku. Jest to przydatne w systemach rozpoznawania mowy i głosu, dźwięków zwierząt, oraz w sejsmologii.

Il.23. spektrogram przykładowego utworu muzycznego

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

Powstają też specjalne programy, takie jak na przykład Pure Data, stworzony w latach 90-tych przez Millera Puckette, które mają za zadanie wizualizować muzykę poprzez specjalnie konstruowany kod form i kolorów. Najbardziej znanym przykładem działania tego programu jest partytura graficzna do utworu Solitude Hansa-Christopha Steinera.

Il.24. partytura wygenerowana przez program Pure Data

Wielu współczesnych artystów bada zależność między dźwiękiem a formą graficzną. Od lat 90-tych technologie cyfrowe rozwijają się w zawrotnym tempie. Powstaje coraz więcej specjalistycznych programów, aplikacji (np. obecnie obserwujemy bardzo dynamiczny rozwój projektowania aplikacji na iPhona oraz iPada, również tych związanych z muzyką). Pure Data wydaje się przestarzały w porównaniu z nowymi możliwościami i bogactwem doznań jakie oferują chociażby programy tworzone przez duet Pedro Mari i Natan Sinigaglia, którzy określają się jako visual music artists. Ich ostatni projekt, we współpracy z Quayola,13 opisują jako: „Partitura” to program służący do wizualizacji dźwięków za pomocą grafiki w czasie rzeczywistym (...). Generowane obrazy bazują na precyzyjnym kodzie relacji między geometriami różnych form. Kierunek wyznacza pozioma struktura linearna, jak w zwyczajowym zapisie muzycznym. Wzdłuż niej powstają różnego typu abstrakcyjne figury, ewoluując i zmieniając się w czasie, odpowiednio do dźwięku.14 13. więcej informacji na ich temat można znaleźć na stronach internetowych: http://www.abstractbirds.com (Pedro Mari i Natan Sinigaglia)

oraz http://www.quayola.com/ - Quayola. 14. materiały graf. oraz cytat pochodzą ze strony www.abstractbirds.com

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

Il.25. Partitura, program do wizualizacji dźwięków, AbstractBirds &Quayola

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

Diagramy i wykresy Pismo, mapa, notacja muzyczna - za każdym razem mówimy o stworzeniu pewnego rodzaju kodu wizualnego, nie tylko ilustracji, ale całego systemu. Kolejnym środkiem wyrazu charakterystycznym dla projektowania informacji, a szczególnie dla objaśniania danych statystycznych, jest diagram. Trudno go zdefiniować jednoznacznie, ponieważ może przybierać bardzo różne formy, w zależności od problemu, jaki przedstawia. Opiera się na schemacie: syntezie informacji, pokazaniu relacji między zjawiskami oraz struktury problemu w przejrzysty sposób. Pierwsze diagramy i wykresy pojawiły się pod koniec XVIII wieku. Za pionierów w tej dziedzinie uważa się dwóch panów: szkota Williama Playfair oraz francuza Charlesa Minard.

Il.26. William Playfair, wykres zestawiający tygodniowe zarobki prostego mechanika z ceną ćwierci kilograma zboża, 1821 rok.

W XVII wieku w szybkim tempie rozwijała się nauka (...) - pojawiały się nowe teorie z zakresu geometrii analitycznej, statystycznej teorii błędów w pomiarze, teorii prawdopodobieństwa, nauk politycznych oraz początki demografii. Już w XVIII i XIX wieku zaczęto gromadzić dane statystyczne dotyczące ludności (analizowano strukturę społeczną, ekonomiczną, śmiertelność oraz dane dotyczące zdrowia), opracowywać je i podawać do publicznej wiadomości w seriach wydawniczych. Ponadto, zaczęto uznawać i doceniać ten spoInformation Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

sób przedstawiania informacji, jako wysoce przydatny dla badań, analiz rządowych oraz obmyślania strategii rozwoju. Narodzinom myśli statystycznej towarzyszył rozwój komunikacji wizualnej: zaczęto używać diagramów i wykresów dla ilustrowania dowodów lub funkcji matematycznych, nomogramów przy rachunkach i obliczeniach, i wielu innych form graficznych (...) w celu ułatwienia interpretacji i efektywniejszego wyjaśnienia istoty danych.15 William Playfair (urodzony w 1759 roku, zmarł w 1823), inżynier i ekonomista, jest uznawany za autora pierwszych wykresów liniowych i słupkowych oraz pierwszego diagramu kołowego (il.26). Jego najważniejsze publikacje to The Commercial and Political Atlas z 1786 roku i Statistic Breviary z 1801. Był pionierem również jeśli chodzi o zastosowanie swoich diagramów - używał ich nie tylko dla celów edukacyjnych, ale też poprzez zestawienie odpowiednich danych, umiał przekonać odbiorcę do swoich racji. Na przykład, wykres na ilustracji 25 konfrontuje na linii czasu tygodniowe zarobki prostego mechanika oraz cenę ćwierci kilograma zboża.

Il.27. William Playfair, Statistic Breviary, 1801 rok. Pierwsze w historii użycie diagramu kołowego.

15. Michael Friendly, Milestones in the history of thematic cartography, statisti-

cal graphics, and data visualization, esej, York University, sierpień 2009, str. 1.

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

Il.28. Charles Minard, wyprawa Napoleona na Rosję w latach 1812-13.

Drugą ważną postacią jest Charles Minard (1781-1870). Jego opublikowany w 1869 roku wykres ilustrujący wyprawę Napoleona na Rosję (w latach 1812-13) jest ikoniczną pozycją w historii projektowania informacji. W zwięzły i syntetyczny sposób uwzględnił na swoim wykresie takie zmienne jak: lokalizacja armii i kierunek marszu; punkty, w których oddzielały się od niej mniejsze formacje; liczebność wojsk (dodatkowo: bardzo łatwo porównać liczebność armii maszerującej do Moskwy i podczas powrotu; widać, które momenty były najtrudniejsze i tracono największą liczbę ludzi); a nawet temperatury jakie wtedy panowały (bardzo niskie). W swoich projektach Minard miesza różne sposoby przedstawiania informacji. Na mapie Francji umieszcza diagramy kołowe zawierające dodatkowe dane dotyczące regionów. Tworzy pierwszą tzw. flow map, połączenie mapy z diagramem, za pomocą którego zaznacza się ruch, przepływ (ludzi, towarów) - patrz Il.28.

Il.29. Charles Minard, eksport francuskiego wina w 1864 roku.

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

Il.30. Florence Nightingale, diagram typu coxcomb, 1859 rok; główne przyczyny zgonów w armii brytyjskiej podczas Wojny Krymskiej.

Należy odnotować również wkład Florence Nightingale w rozwój projektowania informacji. Nightingale (1820-1910) była angielską pielęgniarką, która prowadziła kompleksowe badania na temat higieny. Stworzyła postępowy model szpitala, uważa się ją za prekursorkę nowoczesnego pielęgniarstwa. W czasie wojny krymskiej pracowała w szpitalu w Stambule. Swoje obserwacje o przyczynach śmiertelności żołnierzy brytyjskich zilustrowała wykresem (Il.29). Współcześnie, diagramy tego typu nazywają się coxcomb (koguci grzebień) lub nightingale rose (róża nightingale).

Il.31. Tymczasem w Stanach Zjednoczonych: diagramy Francisa A. Walkera.

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

Dawne diagramy były wykreślane ręcznie lub przy użyciu takich technik graficznych jak np. litografia. Dziś, w większości przypadków są generowane automatycznie. Istnieją odpowiednie programy, do których wystarczy wprowadzić dane, aby komputer sam przeliczył je na wybrany kod wizualny. Znajdują szerokie zastosowanie w matematyce i innych naukach ścisłych. Jedną z ciekawszych graficznie struktur jest tzw. wykres Smitha.

Il.32. wykres Smitha

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

ISOTYPE Isotype to system projektowania informacji. Krótko, i po prostu. Najpełniej ze wszystkich omówionych wcześniej zjawisk wpisuje się w tą definicję. Jest jednym z najbardziej kluczowych momentów w historii infografii. Zapoczątkował kod wizualny, którym posługujemy się na codzień; można dostrzec jego wpływ w większości miejsc na świecie, na lotniskach, w muzeach, w transporcie publicznym, na drzwiach toalet. Został stworzony z intencją zbudowania uniwersalnego systemu, który pozwalałby na komunikację i przekaz nawet bardzo złożonych informacji, pomimo barier językowych i różnic kulturalnych. Co najważniejsze: Isotype nie miał być i nie jest projektem skończonym, o jednorazowym efekcie. Jest działaniem polegającym na zaprojektowaniu narzędzia do projektowania. Reprezentuje sobą określoną teorię komunikacji, przemyślane zasady kompozycji, konstruowania przekazu, strukturyzowania informacji. Przez to, pączkuje, odradza się w działaniach innych projektantów, nawet niekoniecznie jako odwołanie czysto graficzne do form, kształtów czy estetyki, tylko do tego systemu, sposobu myślenia, jaki zapoczątkował. The International System Of TYpographic Picture Education, w skrócie: Isotype, wymyślił w latach 20-tych XX wieku Otto Neurath, wiedeński naukowiec i filozof, socjalista żydowskiego pochodzenia. Samym projektem graficznym, piktogramami i abstrakcyjnymi ilustracjami, zajął się Gerd Arntz, który w tym celu specjalnie w 1928 roku przyjechał do Wiednia.

Il.33. piktogramy dla Isotype, zaprojektowane przez Gerda Arntza

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

W efekcie, Arntz zaprojektował około 4000 piktogramów i znaków graficznych, które reprezentowały kluczowe dane z dziedzin: przemysłu, demografii, polityki oraz ekonomii. Otto Neurath rozumiał, że ludzie (...) są ciekawi świata, który ich otacza. Wiedza o nim, nie powinna być blokowana przez niezrozumiały, naukowy język, ale jasno zilustrowana prostymi obrazami i przejrzystą strukturą, tak aby również ludzie niepiśmienni mogli je odczytać. Drugim celem tego systemu wizualizacji danych, było przełamanie barier językowych i kulturalnych, aby stworzyć uniwersalny komunikat. Piktogramy rysowane przez Arntza były systematycznie stosowane, wraz z uproszczonymi mapami i diagramami. W ten sposób Neurath i Arntz zbudowali wielką kolekcję grafik. Ich system stał się szeroko znanym i naśladowanym przykładem tego, co dziś nazywamy: infografią.16

Il.34. Isotype; tkactwo (chałupnicze) a przemysł tekstylny w Anglii 16. Gerd Arntz, Max Bruinsma, we współpracy z: Laura van Uitert, Ed Annink, Ontwerpwerk, Gerd Arntz archive, Municipality of The Hague; edukacyjny

projekt strony internetowej poświęconej twórczości Gerda Arntza oraz Isotype. http://www.gerdarntz.org

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

Il.35. Isotype; rozwój przemysłu kolejowego.

Il.36. Isotype; porównanie handlowych flot wybranych państw świata.

Il.37. Isotype; eksport maszyn, przed i po II wojnie światowej.

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

Język Isotype nie ma na celu zastąpienia w zupełności słów, jego działanie ma wspomóc i streścić komunikat. W efekcie zamiast długiego opisu, przy diagramie wystarczy umieścić kilka wyrazów, tylko tych kluczowych dla zrozumienia. Layout i struktura wszystkich ilustracji opiera się na paru jasnych zasadach. W układzie poziomym zaznacza się przyrost, zmiany w ilości elementów (poprzez ich multiplikację), a w pionie upływ czasu bądź też porównanie z innym zestawem danych. But according to Neurath’s Isotype rules, more or less are not represented by bigger or smaller symbols, but by more or less symbols, each symbol representing a specific amount.17 Podstawowym założeniem Neuratha było: wyrazić stosunek ilościowy nie poprzez różne rozmiary elementów (mały, duży), jak to często widać na innych diagramach lub wykresach; ale poprzez różnicowanie ilości tych samych elementów (np. 3 figury, 10 figur). Udowadniał, że w ten sposób można łatwiej i dokładniej odczytywać relacje między porównywanymi obiektami. Równie ważnym zabiegiem była symplifikacja, ograniczenie komunikatu do niezbędnych elementów, bez niepotrzebnych szczegółów, które mogłyby rozpraszać odbiorcę lub odciągnąć jego uwagę. Neurath mawiał, że zawsze lepiej, gdy ktoś zapamięta jeden, prosty fakt, niż zapomni długą, skomplikowaną historię. W ten sposób w 1925 r. powstał nowy międzynarodowy język graficzny, który Otto Neurath nazwał „metodą wiedeńską”. W połowie lat 30. nadano mu nową nazwę – Isotype (International System of Typographic Picture Education). Jego zasady były konsekwentnie stosowane przez 50 lat. Piktogramy stały się pomostem łączącym symboliczny, ogólny język i bezpośrednie, empiryczne doświadczenie.18

17. Ibid

18. Adam Zaruba, Isotype. Demokracja dla wszystkich, tłum. Jacek Mrowczyk, kwartalnik 2+3D, numer 18 (I/2006)

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

Uwieńczeniem współpracy między Otto Neurathem, Marie Reidemeister (która pięć lat później została jego żoną) oraz Gerdem Arntzem była książka Modern man in the making z 1939 roku. Ten dokument, skonstruowany przy pomocy zarówno języka wizualnego jak i tekstu (sami autorzy nazwali to picture-text style), opisuje historię świata w możliwie jak najbardziej obiektywny sposób. Omawia najważniejsze wydarzenia z zakresu ekonomii, socjologii, demografii, historii. Po śmierci Neuratha w 1945 roku, Marie sama podjęła się kontynuacji badań. Ciekawym kierunkiem rozwoju koncepcji, okazał się pomysł składania książek dla dzieci przy pomocy języka wizualnego Isotype.

Il.38. Isotype; Marie Neurath, ilustracja dla dzieci

W latach 70-tych XX wieku, cała dokumentacja projektu, została złożona w archiwach Uniwersytetu Reading w Wielkiej Brytanii, gdzie do dziś prowadzone są różne programy badawcze związane z Isotype.

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

rewolucja komunikacyjna czyli historia dzieje się teraz

Przełom XX i XXI wieku to umowna cezura, która pozwala opisać nowe zjawiska, które pojawiły się wraz z rewolucją cyfrową. Pojawienie się komputerów w połowie lat 80-tych, popularyzacja internetu w latach 90tych są brzemienne w skutki, o których prof. Krzysztof Lenk pisze, że możemy je porównywać z wynalezieniem druku przez Guttenberga.19

Il.39. zmiany na świecie, diagram towarzyszący artykułowi prof. Krzysztofa Lenka pt. Kontakt zerojedynkowy w magazynie 2+3d

Dotychczas, projektowanie informacji, jakimikolwiek technikami i środkami by się posługiwało, miało dwie wspólne cechy: statyczność i linearność. Ograniczało się tak naprawdę do jednego tylko medium: papieru. Można było zbudować narrację, ale tylko w formie historii obrazkowej, informacje zawarte w ilustracjach układały się w jeden ciąg, od A do Z, od 1 do 10. Krzysztof Lenk, profesor Rhode Island School of Design, który zajmuje się od lat 80-tych projektowaniem informacji, analizuje zmiany, jakie zaszły od tego czasu: Innowacyjność internetu polega nie tyle na technologii komputerowej, ile na nowej organizacji i nieliniowym układzie podawanego 19. Krzysztof Lenk, Kontakt zerojedynkowy. Refleksje o nauczaniu projekto-

wania graficznego w erze komputerów, kwartalnik 2+3D, numer 18 (I/2006)

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

materiału oraz na hipertekstowych połączeniach między informacjami. Żeby zostać skutecznym projektantem, dzisiejszy student potrzebuje nie tylko dobrego treningu wizualnego, ale nade wszystko dobrej znajomości strukturalnych aspektów ludzkiej wiedzy, języka i procesów komunikacji.20 Jako przykład, wróćmy do tematu, który pojawił się już wcześniej: kartografii. Z jakim rodzajem map dzisiejszy użytkownik styka się najczęściej? Atlasy, globusy i składane plany miast odeszły do przeszłości, dziś szuka się drogi za pomocą systemu nawigacji GPS (Global Positioning System) lub sprawdza w internecie w Google Maps (i ewentualnie, później drukuje wybrany fragment). Oba systemy łączy wspólny nośnik: ekran, skalowalność (można się dowolnie zbliżać i oddalać), możliwość personalizacji ustawień mapy, interaktywność. Po kliknięciu na wybrane miejsce można przeczytać jego opis, zaprogramować swoją trasę. Google Maps dodatkowo wpisuje się w nurt Web 2.0 - serwisów internetowych, stworzonych po 2001 roku, których sposób działania oparty jest na jeszcze głębszej interakcji z użytkownikiem, który staje się współtwórcą serwisu. Może dodawać zdjęcia, teksty, komentować, zaznaczać, oceniać, budować swoją przestrzeń.

Il.40. zrzut ekranu ilustrujący sposób funkcjonowania Google Maps. 20. Ibid. str.71

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

Możliwości ekranu i programowania wydają się nieskończone. Kolejne interaktywne środowisko bazujące na koncepcie mapy to tzw. Augmented Reality, czyli gdy telefon mówi ci, co widzisz.21 Aplikacje na smartfony używające tej technologii to np. Layar (iPhone i Android), Acrossair (iPhone), Mark Where (również tylko na iPhonie). Sama idea jest prosta: dodać warstwę interaktywną do rzeczywistości, która nas otacza poprzez filtr jakim jest nasz smartfon (czyli urządzenie integrujące funkcje telefonu, przenośnego komputera oraz inne, np. GPS).

Il.41. aplikacja Mark Where

Przyzwyczajeni do takich doświadczeń i wzorów zachowań, usług, nie chcemy już wrócić do poprzednich rozwiązań. Papierowa mapa wydaje się niewystarczająca, a w niektórych przypadkach również: za trudna w obsłudze. Co oczywiście nasuwa kolejne pytania: czy zbytnie wychodzenie na przeciw wygodzie odbiorcy w dłuższej perspektywie wychodzi mu na dobre? Czy umiejętności, które w efekcie zatraca, jak na przykład czytanie mapy, nie będą mu w przyszłości potrzebne? Nie sposób na razie ocenić w pełni skutków rewolucji komunikacyjnej jaka się dzieje na naszych oczach. Można jedynie obserwować pewne 21. artykuł Joanny Sosnowskiej Augmented Reality - gdy telefon mówi Ci,

co widzisz, w serwisie www.gazeta.pl, z dnia 23.07.2010r.

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

tendencje, wzajemne relacje, wpływ, jaki poszczególne dziedziny na siebie wywierają. Znów cytując prof. Lenka: specjaliści mówią o stopniowym przesuwaniu się kultury od słowa do obrazu.22 Instrukcje montażu mebli z Ikei składają się wyłącznie z obrazków i wyglądają tak samo we wszystkich krajach świata. Prasa codzienna, która nieustannie traci odbiorców na rzecz telewizji oraz internetu, wychodząc naprzeciw nowemu modelowi czytelnika, zamiast stron zapełnionych drobnym tekstem, stawia na fotografie, diagramy i wykresy dodatkowo objaśniające informacje zawarte w artykule (celuje w tym The New York Times Magazine, jedna z najlepiej zaprojektowanych ), przeprojektowany układ elementów nawiązuje do struktury stron internetowych - pojawiają się odnośniki, stałe menu, „informacje w ramce”. Zmienia się sposób czytania: kartkujemy gazety, zahaczając wzrokiem o elementy, które najbardziej przykuwają uwagę, nie zagłębiamy się w tekst. W konsekwencji, musi się zmienić sposób projektowania. Strategią na przytrzymanie odbiorcy dłużej na jednej stronie jest zwiększenie ilości „punktów wejścia” do tekstu: tytuł, podtytuł, wyróżnienie, lead, krótka informacja w ramce, najważniejsze fakty wypunktowane obok.

Il.42. Infografia znajduje szerokie zastosowanie w roli ilustracji w gazetach; El Publico, Hiszpania. 22.Krzysztof Lenk, Kontakt zerojedynkowy. Refleksje o nauczaniu projektowania

graficznego w erze komputerów, kwartalnik 2+3D, numer 18 (I/2006), str.68

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

Il.43. instrukcja montażu mebli, Ikea.

Nowy model odbiorcy stał się kolejnym elementem charakterystycznym dla rewolucji komunikacyjnej. Tak naprawdę, nie mówimy już nawet o odbiorcy lub czytelniku, tylko o użytkowniku (user). Ellen Lupton w swoim eseju Narodziny użytkownika, stwierdza, że obecnie to, w jaki sposób tekstów się używa staje się ważniejsze od tego, co one znaczą.23 To właśnie sposób używania tekstów wpływa na zmiany w model komunikacji i oczekiwaniach wobec niej. Środowisko interaktywne pozwala na podejmowanie decyzji - klikniesz tu czy klikniesz tam, a tym samym, daje poczucie kontroli nad tekstem. Jeśli dany komunikat, strona internetowa, czy inny dokument nie zainteresuje użytkownika - ten po prostu kliknie dalej, zmieni, poszuka czegoś innego. Dlaczego odbiorca stał się tak niecierpliwy? Dlaczego skaczemy z programu na program w telewizji (stworzono już specjalne słowo definiujące tą czynność: zapping), ze strony na stronę w internecie? Ellen Lupton w tym samym eseju pisze: Niecierpliwość cyfrowego czytelnika wynika z kulturowych nawyków, a nie z zasadniczych cech technologii wyświetlania. Użytkownicy in23. esej Elen Lupton pt. Narodziny użytkownika, w książce Widzieć, wiedzieć pod redakcją Przemka Dębskiego i Jacka

Mrowczyka, tłum. Karolina Szymaniak i Adam Puchejda, Wydawnictwo Karakter, Kraków 2011, str.214.

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

ternetowych stron mają inne oczekiwania niż użytkownicy druku. Ci pierwsi chcą się poczuć „produktywni”, nie bierni, lecz refleksyjni. Oczekują, że będą działać w trybie szukania, nie przetwarzania (...). Te zachowania, wykształcone poprzez kontakt z monitorem, prowadzą do zmian w projektach przeznaczonych do druku, a jednocześnie umacniają pozycję druku jako miejsca, gdzie dłuższa lektura wciąż może mieć miejsce.24 Następny wątek, jaki pojawia się w analizie rewolucji komunikacyjnej, to ilość informacji, z jaką mamy do czynienia. Z różnych stron, z różnych źródeł, docierają do nas dane, najczęściej w bardzo chaotyczny sposób, często się powtarzają, zapętlają, wprowadzają bałagan. Człowiek ma ograniczoną zdolność percepcji, i z takiego gąszczu informacji i tak dotrze do niego jedynie część, niewielki procent całości. Skupiając się na tym odcinku, resztę zignoruje lub nie zauważy. Projektant informacji pełni rolę moderatora, który filtruje przekaz. Wie jak poprowadzić użytkownika, żeby ten spojrzał we właściwe miejsce i odczytał komunikat, który miał do niego dotrzeć.

24. Ibid. str.214.

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

zakończenie czyli krótka pointa

W tak krótkiej pracy nie jest możliwym przeanalizowanie wszystkich kodów lub środków, którymi posługuje się projektowanie informacji. Moim celem nie było stworzenie katalogu ciekawych rozwiązań z tej dziedziny ani napisanie eseju o historii zarządzania informacją. Skupiam się na projektowaniu jako na procesie porządkowania, strukturyzowania danych według wybranej zmiennej i stworzeniu systemu, kodu, który pozwoli nam te informacje przekazać i zwizualizować za pomocą schematu. Przywołanie różnych kodów i języków wizualnych, jakimi posługiwano się w historii ma na celu pokazanie, że istotą procesu jest tak naprawdę sam sposób myślenia, a nie użyte środki, które zmieniają się w zależności od poszczególnych problemów projektowych czy dostępnych technologii.

Il.44. klasy społeczne w Wielkiej Brytanii, Holt Gareth

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

Projektowanie informacji wydaje się być tak ciekawym kierunkiem rozwoju dla projektanta, ponieważ właściwie nie ma granic. Wszystko może być przedmiotem zastanowienia, każde zjawisko i każdy przedmiot. Dlatego infografią będzie zarówno instrukcja składania krzesła jak i diagram ilustrujący sieć znajomych na Facebooku. Projektowanie informacji może nawet stać się sposobem na opisywanie swojej codzienności. Skrajnym przypadkiem są prace Nicholasa Feltrona, projektanta, który od kilku lat zbiera dane dotyczące swojego trybu życia i wydaje je w formie infograficznych pamiętników, raportów rocznych. Bo projektowanie informacji to sposób myślenia. Wciąga i uzależnia.

Il.45. raport roczny, Nicholas Feltron

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

Spis ilustracji Il.1. diagram; źródło: Anna Kruk, 2011. Il.2. diagram; źródło: Jenn & Ken Visocky O’Grady, The information design handbook, RotoVision, Mies, Switzerland, 2008, str. 25. Il.3. diagram zaczerpnięty z platformy wymiany narzędzi projektowych z zakresu Service Design, http://www.servicedesigntools.org. Il.4. diagram; źródło: Anna Kruk, 2011. il.5. znak „wyjście ewakuacyjne” wg norm ISO; źródło: internet. Il.6. komunikat wizualny: procedury bezpieczeńtwa w liniach lotniczych Lufthansa; źródło: Kolekcja instrukcji bezpieczeństwa w samolocie, znaleziona na portalu Flickr. http://www.flickr.com/photos/30949611@N03/4098697999/in/pool-safetycards il.7. malarstwo jaskiniowe z groty Lascaux, Francja, Koń, fragment kompozycji, 17 000-15 000 p.n.e.; źródło: artykuł „zwoje” http://www. zwoje-scrolls.com/zwoje27/text02_1p.htm Il.8. źródło: Witold Paweł Cienkowski Poligloci i hieroglify, Nasza Księgarnia, Warszawa 1967, str. 53 Il.9. źródło: A. Frutiger, Człowiek i jego znaki, d2d.pl, Kraków, 2010, str.91 Il.10. plan miasta Nippur, ok. 1 500 p.n.e.; źródło: internetowa galeria flickr, http://www.flickr.com/photos/erinhickey/3118912331/

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

Il.11. fragment przepięknej średniowiecznej mapy świata, Tabula Rogeriana, wykreślonej przez arabskiego geografa Muhamada Al-Idrisi w 1154 roku. źródło: http://www.bigmapblog.com/ Il.12. mapa znajduje się w bogato ilustrowanej księdze Jean Mansel La Fleur des Histoires. Valenciennes, 1459-1463. Jej autorstwo przypisywane jest Simomowi Marmionowi. źródło: http://www.storicamente.org/05_studi_ricerche/wang_fig2.htm Il. 13. symboliczna mappa mundi wykreślona w 1581 roku przez niemieckiego kartografa Heinricha Bűnting (1545-1606). źródło: http://en.wikipedia.org/wiki/File:1581_Bunting_clover_leaf_ map.jpg Il.14. najstarszy dokument kartograficzny w Library of Congress w USA. Mapa morska (tzw. portolan) Morza Śródziemnego z XIV wieku, wykreślony prawd. w Genui przez anonimowych twórców. źródło: Library of Congress, http://lcweb2.loc.gov/ Il.15. Mapa świata z 1602 roku, wykreślona przez włoskiego jezuitę Matteo Ricci; źródło: http://www.the-china-dispatch.com/ Il.16. neumy na czterolinii; Graduale Aboense, pieśniarz fiński, XIV-XV wiek; źródło: http://en.wikipedia.org/wiki/File:Graduale_Aboense.jpg Il.17. zapis nutowy w muzyce cerkiewnej; partytura utworu trzygłosowego w notacji kriukowej z XVI w.; źródło: http://slawistykalodzka.sns.pl/ Il.18. partytury Krzysztofa Pendereckiego, Diabły, Ubu rex. źródło: http://accuracyandaesthetics.com/

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

Il.19. partytura Trains na orkiestrę; kanadyjski kompozytor R. Murray Schaferñ źródło: http://homepage1.nifty.com/iberia/score_gallery_schafer1.htm Il.20. partytury graficzne Treatise Corneliusa Cardew. źródło: http://www.spiralcage.com/improvMeeting/treatise.html Interaktywna analiza Treatise: http://www.blockmuseum.northwestern.edu/picturesofmusic/pages/ anim.html Il.21. projekt infograficzny, przekład na język graficzny Czterech pór roku Vivaldiego; estudio Mot, Barcelona 2010; źródło: http://www.motstudio.com/ Il.22. Melodia, Jorinde Voigt źródło: http://jorindevoigt.com Il.23. spektrogram przykładowego utworu muzycznego. źródło: http://img522.imageshack.us/img522/6040/wavmz6.png Il.24. partytura wygenerowana przez program Pure Data źródło: http://puredata.info/ Il.25. Partitura, program do wizualizacji dźwięków, AbstractBirds &Quayola; źródło: http://www.abstractbirds.com/ Il.26. William Playfair, wykres zestawiający tygodniowe zarobki prostego mechanika z ceną ćwierci kilograma zboża, 1821 rok; źródło: http://apandre.wordpress.com/library/oldcharts/ Il.27. William Playfair, Statistic Breviary, 1801 rok. źródło: http://dashboardspy.com/dashboards/31/the-first-pie-chart/ Il.28. Charles Minard, wyprawa Napoleona na Rosję w latach 1812-13. źródło: http://www.datavis.ca/milestones

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

Il.29. Charles Minard, eksport francuskiego wina w 1864 roku. źródło: http://www.qwiki.com/q/#!/Flow_map Il.30. Florence Nightingale, diagram typu coxcomb, 1859 rok; główne przyczyny zgonów w armii brytyjskiej podczas Wojny Krymskiej. źródło: http://www.cabinetmagazine.org/issues/13/timelines.php Il.31. Tymczasem w Stanach Zjednoczonych: diagramy Francisa A. Walkera; źródło: galeria internetowa flickr, http://picasaweb.google. com/pandre/Chartology#5575474090712118706 Il.32. wykres Smitha. źródło: http://pbircher.blogspot.com/ Il.33. piktogramy dla Isotype, zaprojektowane przez Gerda Arntza źródło: http://www.gerdarntz.org/ Il.34. Isotype; tkactwo (chałupnicze) a przemysł tekstylny w Anglii źródło: http://www.gerdarntz.org/ Il.35. Isotype; rozwój przemysłu kolejowego. źródło: http://www.gerdarntz.org/ Il.36. Isotype; porównanie handlowych flot wybranych państw świata. źródło: http://www.gerdarntz.org/ Il.37. Isotype; eksport maszyn, przed i po II wojnie światowej. źródło: http://www.gerdarntz.org/ Il.38. Isotype; Marie Neurath, ilustracja dla dzieci źródło: http://www.isotyperevisited.org/ Il.39. zmiany na świecie, diagram towarzyszący artykułowi prof. Krzysztofa Lenka pt. Kontakt zerojedynkowy w magazynie 2+3d, numer 18 (I/2006) Il.40. zrzut ekranu ilustrujący sposób funkcjonowania Google Maps.

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

źródło: Anna Kruk, maj 2011. Il.41. aplikacja Mark Where, źródło: http://technologie.gazeta.pl/ Il.42. Infografia znajduje szerokie zastosowanie w roli ilustracji w gazetach; El Publico, Hiszpania. źródło: http://www.0porciento.com/ Il.43. instrukcja montażu mebli, Ikea. źródło: skan, Anna Kruk, maj 2011. Il.44. klasy społeczne w Wielkiej Brytanii, Holt Gareth źródło: http://www.garethholt.com/ Il.45. raport roczny, Nicholas Feltron źródło: http://feltron.com/

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

Bibliografia Bierkowski, T., O typografii, Czysty Warsztat, 2010 Bringhurst, R., Elementarz stylu w typografii, d2d.pl, Kraków, 2001. Cienkowski, W., Poligloci i hieroglify, Nasza Księgarnia, Warszawa 1967, Dębski, P., Mrowczyk, J. (red.) Widzieć, wiedzieć. Wybór najważniejszych tekstów o dizajnie., wydawnictwo Karakter, Kraków, 2011. Eco, U., Szaleństwo katalogowania, Rebis, Poznań 2009. tłum. Tomasz Kwiecień. Friendly, M., Milestones in the history of thematic cartography, statistical graphics, and data visualization, esej, 2009 Frutiger, A., Człowiek i jego znaki, d2d.pl, Kraków, 2010. tłum. C. Tomaszewska. Hochuli, J., Detal w typografii, d2d.pl, Kraków, 2009; tłum.A. Buk. Meseguer, L., Typo Mag, Tipografia en las revistas. IndexBooks, 2011 Noordzij, G., Letterletter, Hartley&Marks, 2000 Rosińska, M., Przemyśleć u/życie. Satelecka, E.,(kurator), katalog wystawy Pokazać. Wyjaśnić. Prowadzić., redakcja tekstów polskich: Maciej Pawłowski, Mariusz Sobczyński, Śląski Zamek Sztuki i Przedsiębiorczości w Cieszynie, 2010.

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

Smeijers, F., Counterpunch, Hyphen Press, 1997 Visocky O’Grady, J. & K., The information design handbook, RotoVision, Mies, Switzerland, 2008. 2+3d, grafika plus produkt. Ogólnopolski kwartalnik projektowy. Wydawca Fundacja Rzecz Piękna, Kraków.

Inne źródła Projektowanie Informacji http://thinkquarterly.co.uk/ http://www.datavis.ca/index.php http://www.cabinetmagazine.org/ http://www.smashingmagazine.com http://www.gapminder.org/ http://www.dynamicdiagrams.com/ http://infografiaalavanguardia.blogspot.com/ http://www.behance.net/Gallery/Stadtistik-City-Statistics/226537 http://spamvisualization.net/ http://www.informationisbeautiful.net/ http://www.niceone.org/portfolio/home.php5 http://www.alwayswithhonor.com/ http://www.ge.com/thegeshow/rails/#ch2 Kartografia Library of Congress: http://www.loc.gov/ James Ford Bell Library: http://www.lib.umn.edu/bell http://dawnemapy.com.pl http://www.bigmapblog.com/

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

Muzyka cerkiewna http://slawistykalodzka.sns.pl Isotype, Otto Neurath, Gerd Arntz. http://www.gerdarntz.org http://www.fulltable.com/iso/index.htm http://www.isotyperevisited.org/ Typografia i projektowanie wydawnictw http://www.twardoch.com http://www.letritas.blogspot.com http://www.typographyserved.com/ http://magculture.com/blog/ http://www.creativereview.co.uk/ http://www.markporter.com/ Kultura medialna http://www.233grados.com/

komentarz

wszystkie cytaty w tล umaczeniu autorki (oprรณcz przypadkรณw, w ktรณrych zaznaczono inaczej). Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemรณw :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

anna kruk

oświadczenie Niniejszym oświadczam, że przedłożoną magisterską pracę dyplomową napisałam samodzielnie tzn.: • nie zleciłam opracowania pracy lub jej części innym osobom • nie przepisałam pracy lub jej części z innych opracowań i prac związanych tematycznie z moją pracą • korzystałam jedynie z niezbędnych konsultacji Mam świadomość, że złożenie nieprawdziwego oświadczenia skutkować będzie cofnięciem decyzji o wydaniu mi dyplomu.

Poznań, dnia ..................................

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::

Anna Kruk ::: Information Design ::: promotor: prof. dr Andrzej Wielgosz ::: UAP 2011

anna kruk

oświadczenie Wyrażam zgodę (nie wyrażam zgody) na udostepnienie mojej magisterskiej pracy dyplomowej.

Poznań, dnia ..................................

Information Design, czyli o projektowaniu struktur i systemów :::