Aktywność w blogu czynnikiem rozwoju adolescencji

1 Sylwia Seul, dr Akademia Sztuki, Szczecin, smicha@wp.pl

AKTYWNOŚĆ W BLOGU CZYNNIKIEM ROZWOJU W ADOLESCENCJI Streszczenie: Celem artykułu jest prezentacja przeglądu doświadczeń wyrażanych w blogu prowadzonych przez dzieci (13-16lat) tzw. „neo-dzieci”. Poznajemy wyrażane emocje, wartościowanie doświadczeń i rodziny w blogach oraz sygnały rozwoju moralnego. Obserwujemy proces odkrywania zasad, którymi posługują się dzieci w spostrzeganiu świata społecznego oraz w relacjach społecznych. Są narracje pomagające w rozwiązywaniu kryzysu tożsamości. Treści notek wskazują, że aktywność nastolatka jest jednym z czynników wspierających jego rozwój psychiczny .

Słowa kluczowe: adolescent, rozwój, blog, emocje, narracja, wartościowanie, spostrzeganie społeczne, relacje społeczne

Activity in blog alike a factor of adolescent’s development Abstract: This issue presents getting experiences by early-adolescence children (13-16 year old), “ neochildren” which can be seen in blog. We can see there emotions, wiew of his family, moral values and signs of moral development. We will be searching ways of perceive the social world, interpersonal relations and narration. The last one can be helpful during solving adolescent's identity problems. Contents shows how children’s acivity in blog there is an factor of his development.

Key words: Adolescent, development, blog, emotions, narration, values, social perception, social relations

1. Wprowadzenie - zakładanie blogu Jest zgoda wśród psychologów badających rozwój psychiczny człowieka, że czynniki rozwoju można pogrupować na 1. kontekstowe na które składają się: zadatki biologiczne natura, warunki wewnętrzne; środowisko i wychowanie - kultura, warunki zewnętrzne, 2. interakcja czynników kontekstu i 3. aktywność własną rozwijającego się podmiotu (Brzezińska, Appelt, Ziółkowska, 2008). Cechą tej aktywności jest spontaniczność oraz działalność wewnętrznie motywowana, często mająca charakter parateliczny.

Klawiatura i czas z nią spędzany staje się obok realnych kontaktów podstawową formą aktywności, oczywistym elementem życia dzieci i nastolatków, utrzymywania relacji z innymi osobami w realizacji własnych potrzeb. O sposobie uczestnictwa młodzieży i kontaktu z technologiami cyfrowymi decyduje moda i system własności intelektualnej. Badania wskazują na powszechną (96%) dostępność do Internetu wśród polskich uczniów w wieku 12-18 lat. Aspektem tej aktywności jest ograniczanie kontaktów bezpośrednich z rodziną,

2 rówieśnikami, redukcja innych form działania, np. sportu. Czy nastolatek się odcina, czy buduje swoją samodzielność emocjonalną, zaspokajając swoje potrzeby?

Neo-dziecko uczestniczy w serwisach społecznościowych, prowadzi własne strony.

Sytuacje codzienne, normy kulturowe, zdarzenia życiowe, i naciski rówieśników stają się czynnikami skłaniającymi do założenia blogu. Prowadzenie blogu, jest popularną formą aktywności w tej grupie wiekowej obok innych sposobów korzystania z Internetu (Dudek 2009, Winnicki, 2009, Timoszyk-Tomczak, 2007; Seul 2008d, 2009). Nastolatek poprzez tą aktywność uczy się zaspokajać nowe potrzeby, co przedłuża żywotność blogu.

Czas wolny z założenia służy regeneracji rozrywce, rozwojowi zainteresowań i odnowie sił biologicznych a realizuje się przez dążenie do uzyskania dobrego samopoczucia dzięki prowadzeniu zdrowego trybu życia, zachowania równowagi między sferą ciała i ducha.

Aktywność nastolatka w wolnym czasie świadczy o dążeniach, postawie, systemie wartości, ale też warto zauważyć - KREUJE te elementy. Wybiera zajęcia, które dają przyjemność, nie zawsze wymagają wiele wysiłku, natomiast pełnią funkcję kompensującą brak satysfakcji w innej aktywności (np. w relacjach z rówieśnikami, nuda w szkole), ujawniają zainteresowania i uzdolnienia, pobudzają określone nastawienie poznawcze. Działania w czasie wolnym lepiej sprzyjają internalizacji wartości niż w trakcie realizacji obowiązków. Najczęściej wymieniane aspekty czasu wolnego dziecka uwzględniają: rekreacyjny, uspołeczniający, percepcyjny, edukacyjny, rozwojowy, terapeutyczny. Czas wolny staje się sprzymierzeńcem zarezerwowanym na działania transgresyjne, a te kształtują nowe relacje ze światem. Przenika się z czasem realizacji zadań. Zacierają się granice aktywności czasu zadań i wolnego. Postęp technologiczny pociąga za sobą przemiany w formie spędzania czasu. Dorośli chętniej dostarczają urządzeń np. media i redukują osobisty kontakt z dzieckiem. Jest mniej twórczej zabawy rodzinie z dzieckiem. Dzieci w świecie wirtualnym próbuje zaspokajać potrzeby, również te nie zaspokajane w kontakcie z dorosłym.

Część czasu wolnego wykorzystywana jest przez uczniów gimnazjum na aktywność w Sieci, głównie w komunikatorach. Ponieważ jeszcze nie wykształcili umiejętności interpersonalnych, częściej niż inne grupy wiekowe korzystają z komunikatorów w kontakcie z rówieśnikami rozwijając te umiejętności. Około 80% uczniów w wieku gimnazjalnym ma dostęp do Sieci we własnym domu. Nauczyciele motywują uczniów do celowego korzystania z Sieci podając adresy stron internetowych. Część nauczycieli włącza elementy e-learningu i zamieszczając opracowane przez siebie materiały pomocnicze na własnych stronach, źródłowe, zadania i ćwiczenia, fotografie, pliki mp3, itp. Uczeń ma zadanie wypełnić i odesłać test (np. językowy). Dzieci współpracują korzystając z komunikatorów, dzieląc się

3 linkami (albo skanując odrobione zadanie domowe!). Badania wskazują że czas dzieci w świadomości rodziców jest niedoszacowany (Timoszyk-Tomczak, 2007). Dziecko otwiera zeszyt, podręcznik, kilka okienek w Internecie jednocześnie (gra, You Tube, komunikator, Wikipedia, wyszukiwarki, muzyka itp.). Ta ”wielokanałowa” aktywność dostarcza dziecku bodźców. Wykorzystywanie synchronicznie kilka funkcji komputera może pełnić funkcję inspirująca lub zakłócającą przeciążając system nerwowy dziecka. Spędzanie czasu w Sieci jest sferą życia skolonizowaną przez technologie. Blog prowadzony jest w czasie wolnym, z własnej chęci, dla odpoczynku, rozrywki, rozwoju, po uwolnieniu od innych obowiązków Od ponad 10 lat na polskich witrynach internetowych istnieją blogi. Ponad 60% prowadzi blogi co najmniej 5 miesięcy, a 5% nawet do dwóch lat (Huk, 2007). Prowadzenie blogu jest przejawem twórczej aktywności. Podejmowane jest dobrowolnie i spostrzegane jako dające zadowolenie, podnosi poczucie satysfakcji z życia, rozwija zainteresowania.

Autor ćwiczy niezależność wypowiedzi, umiejętności językowe i rozwija procesy przewidywania. Dzieli się przeżyciami i włącza w społeczność internetową oczekuje określonych komentarzy rówieśników, która staję się grupą wsparcia. Poczucie wspólnoty zaspokaja potrzeby przynależności, przyjaźni zrozumienia i akceptacji, umożliwia odreagowanie smutków, radości i niepewności, staje się źródłem zabawy i rozrywki, dostarcza wrażeń i doświadczeń, stabilizuje samoocenę.

Autorzy próbują poddawać obróbce elementy, które mogą wartościować pozytywnie, np. muzykę. Muzyka, odbierana jest przez adolescenta jako odzwierciedlająca skomplikowane stany emocjonalno -poznawcze. Nastolatek czuje się „rozumiany” przez muzykę i lepiej siebie rozumie dzięki muzyce, a więc staje się ona punktem odniesienia i zdystansowania. Muzyka w tej sytuacji buduje zasoby przede wszystkim psychiczne, biologiczne i społeczne, sprzyja uruchomieniu mechanizmów radzenia sobie, siły do wytrwania i poprawy jakości życia.

Jakie czynniki decydują o założeniu blogu przez dziecko w wieku gimnazjalnym (13-16 lat)? Na pewno jednym z istotnych elementów jest sytuacja kulturowa, fakt, że jest dostęp do technologii cyfrowej i do Internetu. Dziecko doznaje nacisku rówieśników a prowadzenie blogu staje się swoistą normą środowiskową. Impulsem do otwarcia blogu staje się niekiedy ważne dla dziecka przeżycie osobiste, rodzinne, lub szeroko komentowane opisywane przez media, katastrofa, zdarzenie z życia celebrytów, często pop-kultury lub polityki. Potrzeba opisania zwykłej codzienności też bywa pierwotna przyczyną otwarcia blogu. Wówczas to elementy obiektywnej biografii a zwłaszcza reakcje emocjonalne własne, osób z otoczenia oraz zachowania skłaniają do dokonania zapisów. Są więc czynniki temperamentalne,

4 osobowościowe, motywacyjne, które decydują o wytrwałości we wprowadzaniu notek.

Podłoże biologiczne i charakterystycznie zmiany w organizmie decydujące o specyficznej emocjonalności (labilność i przewaga negatywnych nastrojów) i stan zdrowia sprzyjają decyzji o aktywności w blogu.

Młodzież gimnazjalna (przedmiot niniejszego opracowania) spędza czas w Sieci połowa z nich ponad 4 godziny dziennie, więcej niż inne grupy wiekowe (Przybysz-Zaremba 2008). Internauci rezygnują z telewizji jako zbytecznego medium. Strony internetowe wykorzystują do eksploracji, poszerzania wiedzy, korzystania z elektronicznej biblioteki, spotkania się z innymi w przestrzeni wirtualnej, udzielania pomocy, wsparcia, tworzenia więzi – niekiedy potem wchodzących w świat realny. Prezentują swoje doświadczenia, niekiedy utożsamiając się z subkulturami (Czyńska 2010).

Nowe media inspirują do autokreacji i wolności a prowadzenie blogu jest formą twórczego spędzania czasu. Na wprowadzaniu notek do blogu najwięcej czasu spędza między godziną 16-19 i po 21.00. W godzinach przedpołudniowych notatki wprowadzane są w wolne dni od lekcji lub w trakcie choroby (Seul, 2008d). Godziny wpisów wskazują na rytm dnia dziecka zorganizowany samodzielnie lub przez rodziców. Dziecko pisanie w blogu traktuje jako dobre wykorzystanie czasu. Fakt, że 10% adolescentów zakładających blogi w okresie gimnazjalnym kontynuuje wysiłek co najmniej przez rok, wskazuje na rozwój wytrwałości, systematyczności i planowego działania. Nastolatek w blogu zgadza się na upublicznianie swojej prywatności oraz ingerencję osób, ich komentarze. Prowadząc blog autor się relaksuje, odpoczywa, zbiera nowe wrażenia. Czyta notki i włącza komentarze do własnych i do innych blogów. Niekiedy ogranicza grono osób odwiedzających przez zablokowanie hasłem.

Bloger poddaje swe doświadczenia ponownej interpretacji, konfrontuje wcześniejsze zapisy z nowymi. Czas i przestrzeń są konieczne do porządkowanie wrażeń, gdyż treści wrażeń są losowe, zwykle wynikają z tego, co dzień przyniesie. Adolescent uruchamia umysł, aby dodać do doświadczeń coś więcej. Procesy poznawcze w sposób ograniczony pozwalają na uświadamianie swoich emocji, niekiedy jest trudno je nazwać (Brzezińska, Appelt, Ziółkowska, 2008). Czas w blogu wykorzystywany jest do szczegółowego opisywania zdarzeń wywołujących emocje, często bez wydobycia problemu. Nastolatek rozpoznaje niektóre wskaźniki fizjologiczne, zwykle nie potrafi zidentyfikować i zwerbalizować różnic między emocjami a ich fizjologicznymi przejawami. Doznania emocjonalne podlegają modyfikacji dzięki aktywności poznawczej, którą jest inicjowana w trakcie formułowania notek. Jedną z wartości prowadzenia blogu, jest wspieranie procesów rozwojowych.

5 Nastolatek w narracjach prowadzi wewnętrzny dialog i formułuje wartościowania doświadczenia konfrontując doświadczenia z rodziny, od rówieśników, własne potrzeby.

Podlega ono dynamice i ponownej integracji. Część wartości przejmuje wskutek identyfikacji z grupą/ rodziną, z którą bloger jest związany, wprowadza też własne uwagi o świecie, związane z aktualizowanymi potrzebami. Wartościowane doświadczenia młodzieży w blogach wskazują na wysoką gotowość do odbioru, przetwarzania i generowania bodźców, konformizmu (w grupie rówieśniczej) Podłożem rozwoju jest wyrażana potrzeba autonomii i aktywności oraz umiejętności samokierowania, dbania o relacje społeczne, bilansowania emocji (przykrych). Widać w nich zaabsorbowanie sobą, skutek ograniczonej perspektywy czasowej, typowej dla wczesnej adolescencji (Seul, 2010a).

Przytacza konkretne doświadczenia, poddaje je refleksji, by chronić się przed przykrymi sytuacjami, radzić sobie ze stresem Poszukuje zasad, którymi warto się posługiwać poprzez przytaczanie konkretnych doświadczeń i poddawaniu ich ogólnej refleksji. Zasady mają pomóc chronić przed przykrymi sytuacjami, radzić sobie ze stresem, uzyskać pomoc.

Odkrywa w ten sposób zasady moralne. Rezultaty badań nad wpisami w blogach wskazują wyższe wskaźniki od przytaczanych w podręcznikach (Seul, 2008e). Rozumowanie na wyższym poziomie pojawia się gdy uzasadnia zachowania w interakcjach z rówieśnikami a na niższym poziomie w konflikcie z dorosłymi. Formułowanie poglądów wiąże się z uczestnictwem w życiu społecznym, zaangażowaniem w sport, zwłaszcza gry zespołowe.

Szczególnie istotnym jest rozpoznawanie oczekiwań innych, doświadczenie przyjaźni, miłości do rodziców, jako sprzyjające odkrywaniu norm.

Jak rozwija się spostrzeganie świata społecznego? Ekspresja emocji wspiera rozwój kompetencji które wpływają na interakcje i prezentacje świata społecznego (Seul, 2008b,c).

Opisy i oceny osób są spolaryzowane i wartościowane. Autor notek prezentuje scenki i zachowania skryptowe (opracowania), czyli typowe, powtarzalne. Posługuje się schematami poznawczymi z faworyzowaniem własnej grupy i autoprezentacją czyli poprawiając własny wizerunek. Dorośli często przedstawiani jako źródło frustracji potrzeb blogera. Autor notek prezentuje scenki i zachowania skryptowe (opracowania), czyli typowe, powtarzalne.

Formułuje sądy o ludziach posługując się heurystykami dostępności, zakotwiczenia, symulacji, jak to czuję, czyli technikami typowymi dla spostrzegania społecznego dorosłych.

Widoczny jest udział kontekstu, który wpływa na ocenę przez asymilację, kontrast, nastrój.

Niekiedy oceny emocjonalne są niespójne z racjonalnym opisem zdarzenia. Niedocenia udziału sytuacji w ocenianiu własnego zachowania. Dziecko dążąc do racjonalnego opisu wprowadza informacje konkretne a techniki wskazują na potrzebę porządkowania swojego

6 świata społecznego. Świat tak świat nasycony wartościowaniem staje się karykaturą. Treści stają się podłożem do wyciągania wniosków czyli wzrostu wiedzy społecznej i jej uogólniania. Posługuje się schematami poznawczymi z faworyzowaniem własnej grupy i autoprezentacją czyli poprawianiem własnego wizerunku. Wchodząc do sieci posługuje się wcześniej opanowanymi umiejętnościami, przenosi swoje zasady, zwyczaje, nawyki, zainteresowania, sposób spostrzegania świata z rzeczywistości pozacyfrowej (offline).

Technologię dopasowuje do własnych potrzeb. Aktywność blogera jest efektem habitusu spoza Sieci. Świat opisany w Sieci osadzony jest w codzienności.

Możliwości jakie daje sieć wykorzystywane przy prowadzeniu blogów to: ściąganie plików, kopiowanie treści, podawanie adresów i linków stron obok zamieszczania własnych notek i fotografii, komentarzy. Aktywność w blogu może nieść zagrożenia Nastolatek nie znając prawa niekiedy je łamie. Część blogerów podaje swoje dane osobiste (lub rodziny) narażając się na niebezpieczeństwo (dotyczy ok. 7%). Obserwacje podłużne wskazują, że dzieci na początku umieszczają dane o nazwisku, adresie, numerze telefonu, komunikatorze gadu-gadu lub innym, o numerze szkoły - w kolejnych miesiącach informacje znikają.

Wzrasta świadomość zagrożenia, albo wskutek rozmów z dorosłymi lub prób kontaktowania się z dzieckiem osób, które wzbudziły lęk, czy też reakcji rodziców, którzy, jako świadkowie niezrozumiałych komunikatów, zagrozili zgłoszeniem na policję.

Przebywanie w Sieci wyzwala reakcje emocjonalne, a te zmieniają świadomość (poprzez infuzję emocji), co ogranicza racjonalność zachowań dziecka. Dzieci są gotowe zmieniać zachowanie wskutek modelowania - uczenia przez obserwację. Dotyczy zmiany zachowania, myślenia, oceny zjawisk, reakcji emocjonalnych i behawioralnych. Jest to silniejsze oddziaływanie niż przez argumentację racjonalną. Narażone są na agresywne zachowania, fałszywe tożsamości, uzależnienia zwłaszcza przy słabym zainteresowaniu dorosłych (zdrowie, dezorganizacja dnia). Prowadzący blog udostępnia stronę na komentarze, głosy, każdemu, kto ma ochotę się wpisać. Poza innymi wcześniej wspomnianymi zachowaniami naraża się w ten sposób na doznawanie przemocy - np. trollowanie, gdy wpisują się osoby, które wszczynają kłótnie, obrażają, zaczepiają - a więc staje ofiarą czyjegoś rozhamowania (Joinson, 2009). Brak bezpośredniego kontaktu w twarzą w twarz zmniejsza obawę przed reakcją innych, zmniejsza samoświadomość i osłabia samoregulację, nie są przestrzegane zasady konwersacji. Rozhamowanie wyjaśniane jest mniejszą obawą przed reakcją innych, słabą prywatną samoświadomością i słabym działaniem norm osobistych. „Troll” może być osobą o niewykształconych własnym normach, czyli bez mechanizmów kontrolujących zachowania, albo bez samoświadomości, albo też nastolatkiem

7 bez osobistej tożsamości, regulującej zachowania. Innym aspektem jest decyzja blogera o własnym uczestnictwie w „trollowaniu”. Ta aktywność może hamować procesy rozwoju i integracji tożsamości, porządkowania zasad i sprzyjać utrzymaniu tożsamości w fazie rozproszenia. Bloger może uczyć się przez „trollowanie” odreagowywać własne emocje, wzniecać kłótnie. Wyrażanie agresji wzmacnia i utrwala postawę, osłabiając racjonalne myślenie. Wzmaga poczucie sprawowania kontroli nad jakimś obszarem rzeczywistości, kompensując niezaspokojone potrzeby w innych obszarach.

Jedną z potrzeb zaspokajanych przez nastolatka jest potrzeba przynależności (afiliacji) w grupie blogujących, odwiedzających, komentujących wpisy. Wykształcają się nowe zainteresowania, motywacje i umiejętności wykorzystywania zasobów, wzrost kompetencji.

W treściach widoczne są tendencje emancypacyjne dziecka, ale i sygnały zaniedbania potrzeb psychicznych przez dorosłych. Atrakcyjność czasu w Sieci skłania do rezygnacji z czynnego wypoczynku, rekreacji, innych form spędzania czasu. Ubóstwo zbieranych informacji społecznych i mało ćwiczeń w uczeniu rozumienia zachowań społecznych w bezpośredniej komunikacji redukuje u nastolatka kształtowanie umiejętności do wchodzenia w osobiste relacje. Osoba wybiera w Sieci więzi, tworzy plemiona emocjonalne. Blog pozwala na dzielenie myśli, tworzenie wspólnoty, rozwija treści wzbudzające zainteresowanie komentujących. Produkuje nowe więzi i je utrwala. Część więzi wirtualnych nastolatki przekształcają w osobiste znajomości. Wirtualne więzi stają się komplementarne wobec realnych, istniejących wcześniej - Castels użył określenia wirtualna realność (2007) na sytuacje, w których dziecko utrzymując kontakty z rówieśnikami w szkole, przebywając w domu, uzupełnia je o kontakt wirtualny.

Społeczność powstająca wokół blogu stanowi wspólnotę jeśli tak rozumiemy tworzenie poprzez interaktywność, stabilność członków, i ich tożsamości, powstawanie norm, poczucie odpowiedzialności za komunikowane zainteresowania osobiste w interakcjach.

Interaktywność przejawia się w fakcie, że kolejne wpisy są powiązane ze wcześniejszymi notkami lub komentarzami. Stabilność członków przejawia się w stałych nickach. Autorzy komentarzy starają się być rozpoznawani - zwykle z grupy rówieśniczej, z którą autor blogu utrzymuje kontakty osobiste. Normy są podawane explicite przez blogera lub powstają w trakcie dyskusji wokół zagadnień. Interakcja ma charakter osobisty, są prośby o szczegóły skierowane do autora inicjującego problem. Powiązania w wirtualnej rzeczywistości tworzą grupy, wspólnoty, społeczności podobnych do siebie. Są komplementarne wobec realnych ze względu na jakiś aspekt, wobec realnych, tworzą nowe więzi międzyludzkie (Castells, 2007, Siuda 2009).

8 Wspólnota sieciowa jest częściowo przeniesieniem wspólnoty rówieśniczej, a więc przejawem wspólnoty online i offline. Wspólnota online reprodukuje typowe relacje ze świata realnego. Bloger prezentuje swoje spostrzeganie świata i swego doświadczenia, zwyczaje, sposób nawiązywania kontaktów. Prowokuje do reakcji a więc tworzenia więzi i wspólnoty, komunikacji, dzielenia myślami, żartów, starć, autopromocji. Wpisujący komentarze zwykle wspierają, rzadziej konfrontacyjne. Podłożem zgodności jest gotowość do konformizmu zewnętrznego, umiejętność przewidywania reakcji drugiej osoby, uczenie się i rozpoznawanie potrzeb blogera, czyli gotowość do uruchomienia postawy pozaegocentrycznej i rozwoju ich kompetencji emocjonalnych.

Czynnikiem spajającym stają się zainteresowania - na blogu można plotkować, wymieniać informacje, linki, polecać atrakcyjne strony www. Wprowadzane treści sięgają do doświadczenia blogera oraz doświadczenia społecznego, ważnych zdarzeń, ze świata polityki, pop-kultury. Tworzą kultury fanowskie wokół zjawisk kultury masowej. Niekiedy stają się producentami i sami zaczynają mieć fanów jako autorzy blogów, na które powołują się inni, tworzący społeczność wokół blogu i prowadzącego blogera. Nieoczekiwanie staje się liderem i autorytetem, swoistym sieciowym celebrytą. Proces uświadamiania sobie zwiększonego wpływu na innych może pobudzać kształtowanie tożsamości, poczucia omnipotencji (Siuda, 2009b). We wspólnotach wyłaniają się gwiazdy w roli autorytetu, skupiają fanów wokół produktywnej aktywności o charakterze tekstualnym. Fani czerpią z tego wizerunku tworząc własne poglądy i wartości, są gotowi do naśladowania (zachowania konformistyczne).

Uruchamia formowanie tożsamości skupiających się wokół niej fanów.

Blog oscyluje między sferą prywatną a publiczną. Notki mają charakter monologu wewnętrznego, jest interaktywny, bo jest przestrzenią spotkania. Blogerzy deklarują zamiar pisania prawdy o swoich przeżyciach, myślach, czyli zakładają ekshibicjonizm oparty na słowie, uzewnętrznianie z możliwym retuszowaniem tożsamości w celu zaspokojenia potrzeby autoafirmacji. Cyberekshibicjonizm opisany jako dekonspiracja prywatności, oparty na słowie, epatuje intymnością, uzewnętrznia przeżycia, celebruje codzienność, łamie tabu kulturowe. Młodzież gimnazjalna pisze bez eufemizmów o sobie, swojej rodzinie, np. dyskredytując, mówiąc o zdradach małżeńskich rodziców czy rodzeństwa. Tworzy opowieści nakierowane na siebie. Aby zyskać na wyrazistości (wyjątkowości) decyduje się np na wulgaryzację słownictwa, które obnaża ubóstwo intelektualne autora. Zaspokaja potrzebę autoafirmacji, godząc się na autodeprecjację i kreację. Zachowania takie inspirują innych do vojeryzmu, pozwalają na podglądanie prywatności (Białek-Szwed 2009).

9 Internet staje się narzędziem wyjścia z konsumowania i pasywności uniezależnia od bezpośredniego kontekstu, zaspokajającym potrzebę twórczości. Wydaje się pożądanym medium dla formowania autonomii. Nastoletni użytkownicy dodają treści w notkach, w komentarzach. Stymulowani są do twórczości i gotowości do współuczestnictwa stają się autorami produktów. Powstaje masowa produkcja, np. na You Tube. Informuje o swej twórczości na blogu, serwisach społecznościowych, podaje linki. Określono to zjawisko jako „broń masowego tworzenia” (Bendyk 2009, s.27). Tworząc narracje próbuje zrozumieć siebie, decyduje o odniesieniu do świata. Notki modyfikują doświadczanie siebie i uruchamiają perspektywę wobec swojej biografii, rozwijają autorefleksję. W narracji dokonuje integracji wiedzy, nadaje jej znaczenie. Te procesy wspierają rozwiązanie kryzysu tożsamości w adolescencji, tworzenie elementów integralnych własnego ego. Twórcza postawa wobec swoich doświadczeń i zaangażowanie sprzyja artykułowaniu tożsamości, podnoszeniu jakości życia, spójności zachowań, dystansowaniu się wobec siebie. Opcja przyszłościowa, stawianie celów wyłania kognitywno-dynamiczną charakterystykę osobowości. Bloger zaczyna żyć historią, którą tworzy.

Przejmuje ulubione teksty i integruje je tworząc na własny użytek kreacje kulturowe.

Obok kopiowanych fragmentów np. tekstów piosenek, wierszy umieszcza tworzone osobiście. Pokolenie „neo-dzieci” współuczestniczy wykorzystując możliwości, jakie daje świat wirtualny, zapożycza elementy do własnej produkcji. Twórczość w blogach wskazuje na istniejący potencjał społeczny młodzieży. Omawiane pokolenie - w języku analizy transakcyjnej - przyjmuje osobowościowo pozycję Dorosłego, którego atrybutem jest racjonalne działanie i twórczość. Nie buntuje się, nie przyjmuje postawy Dziecka, kierującego się emocjami, nie dąży by „zabawić się na śmierć”. W blogach nastolatków wartością jest twórczość a nie konsumpcja. Czy jest doroślejsze i racjonalniejsze. Modus vivendi?

Czy prowadzenie blogu może stać się formą uzależnienia od Sieci? W badaniach koncentrowano się nad profilami społeczno-afektywnym i poznawczo –instrumentalnym, które decydują o możliwości uzależnienia. W grupie nadużywających Internetu - około 10-12 % populacji w wieku gimnazjalnym - stwierdzono wyższe poczucie bezsensu i niższości.

Wyodrębniono odmienne wzorce korzystania u chłopców - częściej poszukują informacji, grają w sieci, robią zakupy, z nasileniem negatywnych emocji, i dziewcząt -spędzają dużo czasu w sieci, co wiąże się z lepszą integracja społeczną, lepszym nastrojem, im więcej komunikacji tym wyższy entuzjazm, zadowolenie i spokój wewnętrzny. Większa intensywność korzystania z Internetu bardziej koreluje z motywacją społeczno afektywną niż

10 poznawczo instrumentalną (Mudyń 2009). Prezentowane badania nie wskazują na istnienie związku z prowadzeniem w blogu.

We wprowadzanych notkach można badać zamieszczane treści, wyrażane potrzeby, formy komunikacji. Analiza treści pozwala rozpoznawać sygnały zmian rozwojowych, społecznych i konfrontować z innymi badaniami a także zaobserwowanie cech typowych dla badanego pokolenia. Problemem w badaniu jest decyzja o ingerencji w życie blogera, albo wybór procedury –ex post facto, wówczas dobór badanych jest celowy, ale badacz ma niepełne informacje (Seul, 2007a). Wskutek takiego postępowania są wady jak obciążenie wariancją błędu, trudność w sprawdzeniu adekwatności. Pobrany materiał z witryn blogowych pozwala na analizę wytworów (ilościowa, jakościowa, np. próbki narracji).

2. Narracja jako forma aktywności przystosowawczej i twórczości Aktywność przystosowawcza jest wynikiem poszukiwania formy wyrażania swoich doświadczeń, samoregulacji a decyzja o prowadzeniu blogu jest wyrazem tych prób.

Powstają, bo jest moda, uzupełnia lub zastępuje pamiętnik (często prowadzony w tej fazie życia). Nastolatek odkrywa, że można w ten sposób dokonać swojej autoprezentacji, innej wersji siebie. Niekiedy jest jeszcze wymóg szkolny w postaci zadania z informatyki, który inicjuje powstanie blogu.

Nastolatek tworzy w blogu narrację, próbuje zrozumieć siebie, decyduje o odniesieniu do świata. Narracja jest diagnozą aktualnego stanu, opowiadaniem sobie i rówieśnikom o zdarzeniach, i nadawaniem im znaczenia, integracją swojej wiedzy i dążeń. Notki modyfikują doświadczanie i perspektywę wobec biografii konfrontując z aktualnym punktem widzenia.

Typowe dla adolescencji zachwianie wewnętrznej równowagi w obrazie siebie, opisywany jako kryzys tożsamości wzbudza potrzebę tworzenia elementów integralnych własnego ego czyli tożsamości osobistej takich, które korespondują z ocenami osoby swoich zdolności i preferencji. Proces rozwiązywania kryzysu wymaga eksploracji, refleksyjności, rozwoju poczucia wewnętrznej kontroli, pobudzenia przyszłościowej perspektywy czasowej, decyzji oraz zaangażowania.

Konieczne jest uruchomienie twórczej postawy wobec doświadczeń osobistych. Twórcza postawa wobec zmian i zaangażowanie sprzyja artykułowaniu tożsamości oraz podnoszeniu jakości życia, stałości i spójności zachowań, poznawczemu dystansowaniu wobec siebie.

Konstruowanie tożsamości zależy od znaczeń jakie nadajemy przeszłym zdarzeniom.

Wymaga reinterpretacji bieżących istotnych wydarzeń i nadaje im sens. Integracja przeszłości teraźniejszości i oczekiwanej przyszłości nadaje poczucie jedności i celu swemu życiu.

Postawa uważności umożliwia tworzy dystans wobec własnych doświadczeń, oddziela ciągle

11 aktualizowany proces spostrzegania tego co „tu i teraz” od poznawczego przetwarzania treści doświadczenia. Cechuje się ciekawością poznawczą ukierunkowaną na to, co zachodzi w otoczeniu i osobie, jest formą metaświadomości (Jankowski 2008). Prowadzenie blogu rozwija postawę uważności. W notkach autor formułuje narracje, porządkuje wiedzę o ludziach i zdarzeniach, tworzy hierarchię wartości i plany na przyszłość, rozwija motywacje co sprzyja konstruowaniu tożsamości, (Seul, 2008). Kontekst tych reakcji uruchamia negocjowanie tożsamości i wymianę emocjonalną (Leśniewski, 2006).

Uruchamianie opcji przyszłościowej, stawianie celów wyłania kognitywnodynamiczną charakterystykę osobowości. Siła dążenia jej realizacji zależy od umiejętności przewidywania skutków działania. Czytanie starych notek i refleksja nad nimi staje się źródłem dostrzegania zmian w sobie, stymuluje pogłębianie samoświadomości. Przetwarzając i restrukturyzując przeszłość kształtują postawę i wizję świata i siebie. Formując samoidentyfikacje liczy się z własnymi odczuciami - ale uczy się wobec nich dystansować.

Autonarracja łączy wątki realistyczne i refleksyjne, które eksponują samoświadomość i gotowość podporządkowania historii życia wg oczekiwań w danym kręgu kulturowym.

Autor opisując zdarzenia poddaje refleksji motywy, dążenia osobiste, intencjonalność w kreowaniu swojego wizerunku przez autoprezentację. Nastolatek tworzy poprzez notki narrację, próbuje zrozumieć siebie, zwraca na siebie uwagę. Narracja jest diagnozą aktualnego stanu, opowiadaniem sobie i rówieśnikach, o zdarzeniach, i nadawaniem im znaczenia, integracją swojej wiedzy i dążeń.

Prezentuje, ocenia innych a także zmienia swoje przekonania, postawy i wartości wskutek konfrontacji z innymi. Popisuje się również swoimi uzdolnieniami i zainteresowaniami, które rozwija opisując jednocześnie konsekwencje (np. nauka tańca, sport, zawody). Opisując swoje trudności dostaje rady od komentujących , które pełnią formę wsparcia informacyjnego i emocjonalnego i te elementy sprzyjają rozwijaniu nowych strategia radzenia (Pisula, Sikora, 2008). Część notek wskazuje na próby dalekowzrocznych przewidywań i rozwijaniu planów wobec swojej osoby. Konsekwencją jest opanowywanie nowych umiejętności czyli realizacja zadań rozwojowych.

Autorefleksja w blogu jest swoistą odpowiedzią nastolatka na zmieniające się naciski kontekstu wewnętrznego i zewnętrznego. Efektem wprowadzania notek jest możliwość konfrontowania wcześniejszych zapisów z nowymi, interpretowania doświadczenie i perspektywę wobec biografii konfrontując z aktualnym punktem widzenia. Ujmuje informacje w struktury i otwiera na nowe. Opisując siebie w sytuacji bloger stymuluje pogłębianie samoświadomości i tworzenie wizji siebie. Rozpoznaje alternatywy działania,

12 możliwość modyfikowania relacji społecznych oceny i opisu świata i siebie Zaczyna wpływać na elementy swojego życia a więc wzrasta poczucie kontroli wewnętrznej i gotowość odpowiadania za skutki swoich działań i wzrost poczucia własnej wartości.

3. Obraz rodziny blogera W notkach mamy najwięcej informacji pozytywnych związanych z rodziną, w której większość autorów ma zapewnione poczucie bezpieczeństwa. Przewaga odniesień do matki jest typowa dla charakterystyki więzi z rodzicami w adolescencji, gdyż matka jest najbliższą osobą znaczącą. Kontekst emocjonalny wskazuje na dynamiczny charakter tej więzi (Seul, 2010). Niższy udział ojca w notkach może wynikać z mniejszej liczby kontaktów.

Rodzeństwo ma najniższe wskaźniki przywołań, część autorów jest jedynakami (nie dało się ustalić liczebności tej grupy). W pozytywnym kontekście najczęściej bywa przywoływana matka, mniej dalsza rodzina a rodzeństwo i ojciec najrzadziej. Proporcje te wynikają także z faktu, że wśród członków rodziny jest stosunkowo duża liczba osób (babcia, dziadek, ciocia, wujek, kuzynostwo). Najwyższa liczba przywołań w kontekście negatywnym związana jest również z matką, dalsze miejsca zajmują kolejno dalsza rodzina i ojciec, najmniej takich treści związanych jest z rodzeństwem. Wskaźniki opisujące relacje między autorem a rodzeństwem przypomina wartości uzyskane w innych badaniach i jest charakterystyczny także dla relacji z rówieśnikami. Przewaga pozytywnych nad negatywnymi opisuje także matkę i ich wysoki udział w ogóle informacji również wspiera wcześniejszą tezę o silniej pozytywnej więzi z matką, jako najczęściej prezentowanej w blogach. Pozytywne relacje z dalszą rodziną są z kolei skutkiem przytaczania zwykle sytuacji odświętnych a więc z założenia mniej konfliktowych. W przypadku wspólnego zamieszkiwania relacje te są gorsze.

Natomiast liczba i proporcje notek pozytywnych do negatywnych opisujące ojca stawiają pytanie o funkcję jaką pełni we wspieraniu rozwoju blogera. Można się zastanawiać czy przytoczone liczby są wskaźnikiem słabej więzi z dzieckiem, czy rezultatem większego (statystycznie) niż matka zaangażowania w pracę, czy wynika z braku kompetencji emocjonalnych, komunikacyjnych (i chęci ich kształtowania?) jakie stawia przed ojcem rola rodzicielska?

3.1. Przytaczane informacje Większość notek przedstawia konkretne sytuacje, poglądy bez próby wnioskowania o osobach, zawierające ładunek emocjonalny. Treści wskazują, że opis często pełni funkcję odreagowująca emocje. Nie jest wykluczone, że część opisanych sytuacji nie miała w ogóle miejsca, ma charakter życzeniowy lub prowokacji, gdy autor chce, aby w określony sposób była spostrzegana jego rodzina przez czytelników (Miller, Arnold, 2009). Najczęściej

13 wymieniane wypowiedzi przytaczają: działania wspólne, działania osoby, jej opinie, poglądy innych, oczekiwania, wyrażane emocje, wywoływane emocje i stawiane im oczekiwania.

Największą uwagę przywiązuje do działań i wspólnych działań oraz emocji przeżywanych z tymi osobami. Najwięcej pośród przekonań przytacza o ojcu, najmniej matce i rodzeństwie.

Najczęściej matka skłania do opisu wyzwalanych emocji, przytaczane są wspólne działania z nią oraz najczęściej można przeczytać w notkach spośród wszystkich osób - o jej emocjach. O innych działaniach najczęściej mówią notki opisujące dalszą rodzinę. Autor najmniej miejsca poświęca prezentacji własnych przekonań na temat innych osób. Porównując z informacjami najrzadziej przytaczanymi, widzimy, że poza przekonaniami, w reakcjach na inne osoby najmniej podobne wyniki mają wszyscy poza matką. Przekonania rodzeństwa podobnie jak emocje i działania. są przytaczane najrzadziej. Rodzeństwo i dalsza rodzina sytuują się na podobnym poziomie, który wskazuje na słabszą więź, chociaż pozytywną. Udział notek dotyczących rodziny o treściach pozytywnych jest wyższy. Opisują zachowania, ale także pytania wskazujące na początki refleksyjności dziecka („ czy rodzeństwo zawsze się kłóci, czy wasi rodzice też krzyczą a nie chcą spokojnie posłuchać co mam do powiedzenia?” ).

Opisy wiążą się z frustracją potrzeb nastolatka („’bezinteresownie’ blokują rozrywki, zabierają mysz od komputera aby poprawić oceny szkolne”), zwłaszcza rodzącej się potrzeby autonomii.

Innym zjawiskiem jest niestabilność życia rodzinnego – gdy jedno z rodziców ze względu na pracę zmuszone jest do czasowej nieobecności w domu, co zmienia rytm życia rodziny. Wywołuje np. niesystematyczność pracy dziecka i nieadekwatność reakcji emocjonalnych, stąd dużo konfliktów. W notkach dzieci wspominają o oczekiwanym wyjeździe lub powrocie rodziców pracy za granicą,, rodzeństwa co wyraźnie zmienia zwykły tryb życia.

Blogowe notki mówią o dostarczanym wsparciu emocjonalnym (przytula, pociesza) lub rzeczowym (kupują potrzebne rzeczy) i informacyjnym w rozmowach, wymianie doświadczeń udzielanie rad pomocnych. Dzieci próbując sobie radzić ze stresem wybierają znane możliwości poszukiwanie informacji, bezpośrednie działania, powstrzymywanie od działania (szkodzącego), uruchamiają intrapsychiczne metody zaradcze służące regulowaniu emocji (siostra martwiąca się o brata przebywającego w szpitalu pisze wiersz o charakterze panegirycznym). Część notek ma charakter zwierzeń ze swoich negatywnych emocji wobec najbliższych, najczęściej rodziców. Przypuszczalnie brak notek o rodzinie jest wyrazem dążenia do izolacji problemu przez dzieci zamiast rozwiązywania.

14 Treści notek osadzone są w konkretnych sytuacjach życiowych dziecka i na co dzień rozwiązuje ono tylko praktyczne problemy. Wykorzystuje myślenie logiczne, uruchamia perspektywę pozaegocentryczną („rodzice cierpią bo jestem kretynką”). Niekiedy docenia postawę rodziców w notkach wspominających przeszłe zdarzenia. Zaczyna rozważać sytuacje, które mogą mieć miejsce w przyszłości, zmienia to sposób podejmowania decyzji.

Natomiast dążenie do autonomii i utrzymania więzi z rodzicami jest źródłem konfliktów. Wskaźnikiem tych dążeń jest odwoływanie się do ich oczekiwań, poglądów, działań. Rodzice stają się jednym z możliwych punktów odniesienia a dziecko poszukuje także innych wartości. Część rodziców nie potrafi zaakceptować nowych potrzeb eksploracji świata i próbuje zachować styl odnoszenia do dzieci, zwiększać kontrolę, ograniczać aktywność (mniej wyjść z rówieśnikami), jej narzucania (mniej komputera - więcej nauki), ale też poszukiwania pomocy specjalisty („mama poszła do pedagoga szkolnego, bo się o mnie martwi”. Zamknięcie („chodzę po domu i płaczę, ale staram się, aby rodzice nie widzieli”) na wymianę emocjonalną jest zauważane przez rodziców i koncentruje ich uwagę na dorastającym. Czytamy o sprzeczkach, obawach przed otwartą rozmową („rozmawiam z rodzicami na odwal”). Część rodziców rezygnuje z angażowania w sprawy dziecka.

W rodzinach ze stylem autorytatywnym (wysoki poziom kontroli i dojrzałości wymagań, komunikacji, i opieki) dzieci uzyskują lepsze wyniki i są pewniejsze siebie niż o stylu niedbałym. Wspieranie rozwoju dziecka przez dorosłych jest możliwe gdy ujmowane jest ono jako zmieniający się system, stymulowane, utrzymana więzi, i udzielana pomoc w osiąganiu porozumienia w sferze poznawczej, emocjonalnej, komunikacyjnej, decyzyjnobehawioralnej, egzystencjalno duchowej. W opisie rodziny obok opisów szczegółowych zachowań pojawiają się niekiedy ogólne wnioski (np:” kochająca rodzinka, wkurzająca rodzina, dom- ostoja, by rodzice się zrobili normalni”). Zwykle padają one niezależnie od opisu sytuacji, nie wynikają z nich. Jeśli uaktualnianie obrazu dziecka przebiega nieadekwatnie do faktycznych zmian w rozwoju dziecka (np. kompetencji intelektualnych, myślenia logicznego) staje się źródłem kryzysu (Appelt, 2004). Te różnice rzutują na jakość interakcji rodzic-dziecko i trudności w komunikacji. Dorosły nie zawsze uruchamia empatię i doskonali kompetencje komunikacyjne. Zła ocena dziecka wyzwala pojawia niepokój, że jest złym rodzicem i reagowanie złością na dziecko (traktowane jako żywy dowód nieporadności wychowawczej). Stawia wymagania ignorując możliwości dziecka, co jest okazją do krytyki i kar. Wpisy w blogach ujawniają, że dzieci wierzą, że na nią zasłużyły (jest to czas heteronomii norm moralnych, stąd to przekonanie), obniża się ich poczucie własnej wartości, przeżywają złość i przenoszą je na interakcje z rówieśnikami.

15 Pozostaje silne przywiązanie do rodziców, są najważniejsi (ważniejsi od przyjaciół), mimo sygnalizowanych konfliktów. Oni głównie wspierają w trudnościach. Dzieci nabierają dystansu opisując swoich rodziców i rodzeństwo, coraz lepiej rozumieją ich starania, które są wyrazem troski ale i może nieudolności. Istnieje związek między kompetencjami emocjonalnymi nastolatka, jego zrównoważeniem a zadowoleniem z małżeństwa rodziców.

Zadaniem rodziców jest więc dbanie o relację małżeńską. Harmonia rodzinna jest zasobem, który decyduje o zadowoleniu z życia młodzieży, o lepszej sytuacji społecznej i wynikach w nauce (dotyczy także młodzieży studenckiej). Restrukturyzację rodziny gorzej znoszą w okresie dorastania dziewczynki („matka wychodzi za mąż za człowieka, którego nienawidzę”), mają problemy z porozumieniem z nową osobą w rodzinie, mają reakcje depresyjne, sięgają po narkotyki.

Zadaniem rozwojowym rodziówe jest pomaganie dorastającym dzieciom w stawaniu się odpowiedzialnym, dokonywanie wyborów niekiedy wymagających rezygnacji z części osobistych dążeń na rzecz zobowiązań rodzinnych a więc ich wyważenia w realizacji zadań.

Styl taki wzmacnia odporność na stresy, pomaga znosić porażki, łagodzić skutki zdarzenia lub zmagać się z nimi. Wybrane opisy relacji w rodzinie wskazują że część rodziców nie radzi sobie z realizacją własnych zadań rozwojowych.

3.2. Zagrożenia dla rozwoju a więź z rodzicami Zadaniem dorosłych odpowiedzialnych za dziecko jest iEdukacja podnosząca bezpieczeństwo dziecka w nowych mediach, uczestnictwie w blogu i samego dziecka. Sieć staje się azylem i dziecko chce zaspokajać potrzeby, których nie jest w stanie realizować w relacjach z dorosłymi, odreagować emocje, uczy się kompensować inną aktywnością (np „trollowaniem” albo działaniami prospołecznymi wobec rówieśników). Neo-dziecko zastępczo zaspokaja potrzeby, których nie może realizować w domu lub w szkole także z powodu braku atrakcyjnych kontaktów.

Uwzględnianie zmian, uaktualnianie i modyfikowanie obrazu dziecka (np. szybko rozwijających się kompetencji intelektualnych), bieżące przekształcanie roli wobec dorastającego i akceptacji nowych potrzeb (autonomii, wyborów i decyzji, eksploracji świata, pomocy, wsparcia i stymulowania rozwoju), pozwala na utrzymanie bliskich więzi, otwartą komunikację, empatię i doznawanie poczucia bezpieczeństwa. Dorosły, który nie poddał refleksji swojej roli jako rodzica wyzwala u dziecka złość, przeżywanie konfliktów z rodzicami, naraża je na niebezpieczeństwo i szkody emocjonalne (Seul 2009a). Źródłem zagrożeń dla nastolatka w blogu jest utrata więzi z osobami znaczącymi, które nie znają możliwości dziecka i nie są gotowi do wspólnego korzystania z Sieci. W

16 okresie adolescencji dziecko jest skłonne zrezygnować z działań atrakcyjnych dla siebie (ze względu na potrzebę eksploracji), które są szkodliwe, zagrażające - jeśli ktoś kochający go o to prosi. Dziecko nie chcąc go martwić, reaguje empatycznie, bo rozumie, że dorosłemu naprawdę zależy na dobru dziecka. Więź jest głównym czynnikiem chroniącym dziecko.

Słaba komunikacja z dzieckiem utrudnia mu rozumienie siebie, ale też wzbudza nieufność wobec dorosłych. Przy źle sprawowanej kontroli nad zajęciami dziecka, braku dbałości o dziecko, o jego potrzeby także fizjologiczne (sen! dziecko korzysta z Sieci o różnych porach dnia i nocy). Edukacja medialna zakłada także przygotowanie dziecka do świadomego krytycznego odbioru i analizy, wykształcanie umiejętności rozumienia i właściwego odczytywania dostępnych obrazów.

Większość rodziców ma świadomość zagrożeń i jednocześnie nie podejmuje żadnych działań. Bezpieczne korzystanie z Sieci wymaga przygotowania intelektualnego. Dorośli wspólnie korzystając z dzieckiem z Sieci je edukują, pomagają rozwijać krytyczny i selektywny ich odbiór, uświadomić, że dostępne treści nie zawsze są dobre. Są i śmieci informacyjne trudne do odróżnienia od faktów -np. część informacji w Wikipedii (Ciżkowicz 2008). Wskazują na zagrożenia związane z udostępnianiem danych osobowych, wpływem ekspozycji treści drastycznych, rasistowskich, pobudzających poczucie zagrożenia lub do zachowań autodestrukcyjnych. Niektóre treści prywatnych ofert opierają się na odmiennych normach i wartościach od powszechnie akceptowanych (czy chociażby nie łamiących prawa).

Więź z dzieckiem chroni przed ciemnymi stronami mediów, ich treściami (napastliwością, okrucieństwem, bezdusznością bezwzględnością). Dziecko też widzi , czy zachowania dorosłych w Sieci są spójne z tym, co oficjalne prezentują, czy mają charakter deklaracji bez pokrycia. Niespójni dorośli są nieskuteczni. Dobra komunikacja z dzieckiem pozwala na rozwijanie perspektywy pozaegocentrycznej i empatii wykorzystywana w relacjach społecznych osobistych i wirtualnych. Wspieranie rozwoju dziecka, potraktowane przez rodziców jako szansa dla ich własnego rozwoju chroni dziecko przed kulturową nicością i samotnością. Dziecka nie da się odizolować o mediów. Łatwy dostęp do informacji możemy traktować jak dobro, a korzystanie z nich wpływa na osobiste życie. Pobudzanie aktywności i edukacja wymaga uwzględnienia faktu, że rozwój emocjonalny dziecka nie zawsze nadąża za intelektualnym a ochrona przed zagrożeniem to świadomość możliwości rozwojowych i wskazanie bezpiecznej aktywności w efektywnej komunikacji dorosłego.

4. Konsekwencje dla rozwoju Jednym z deklarowanych zamierzeń autora zakładającego blog jest pisanie o swoich stanach emocjonalnych. Faktycznie mamy wskaźniki wysokiej labilności emocjonalnej i

17 wysokiej pobudliwości. Jest przewaga wyrażanych negatywnych stanów - smutku, gniewu.

Wśród pozytywnych najczęściej wymienianych jest zadowolenie. Typowe jest skrajne ich natężenie, charakterystyczne także dla wcześniejszych faz rozwoju. Sygnały uczuciowości wyższej pojawiają się w kontekście opisów zachowań nieetycznych.

Najbliżsi są źródłem ambiwalentnych ocen. Dziecko uczy się tolerować różne treści emocji związane z tymi samymi osobami. Artykułując swobodnie swoje stany i rozwija świadomość, nazywanie i poszukiwanie uzasadnień własnego samopoczucia. Nieco słabiej radzi sobie z rozpoznawaniem emocji innych osób. Rozwija umiejętność kierowania treścią i natężeniem lub tłumienie aktualnie przezywanych. Opisane procesy promują pozytywne stany emocjonalne a więc większe szanse na radzenie sobie ze stresem poprzez realizowanie funkcji emocjonalnej, Przedstawiając świat społeczny poza charakterystyką osób eksponuje relacje społeczne.

Więź z rodziną mimo konfliktów jest ważna. Mówią także o potrzebie lub niechęci do wymiany emocjonalnej z rodzicami. Jest to dla nich trudne doświadczenie wynikające z procesu indywiduacji i separacji, który nasila się w adolescencji. Autorzy sygnalizują problemy rodzinne (utrata pracy, wyjazdy restrukturyzacja rodziny). Prezentują własne poglądy i opinie konfrontując je z poglądami rodziców. Pisanie notek dla części autorów staję się także ucieczką od trudnych relacji społecznych, z którymi nie wie, jak sobie radzić.

Typowe dla adolescencji zachwianie wewnętrznej równowagi w obrazie siebie, opisywane jako kryzys tożsamości wzbudza potrzebę tworzenia elementów integralnych, własnego ego czyli tożsamości osobistej takiej, w której korespondują z ocenami osoby swoich zdolności i preferencji. Proces rozwiązywania kryzysu wymaga eksploracji, refleksyjności, rozwoju poczucia wewnętrznej kontroli, pobudzenia przyszłościowej perspektywy czasowej, decyzji oraz zaangażowania. Narracja w blogu stymuluje te procesy nieodzowne w rozwoju tożsamości, nadaje znaczenia doświadczeniu uruchamiając perspektywę biograficzną w trakcie komentowania. Często przy tym oczekuje reakcji w komentarzach od odwiedzających blog, zwykle rówieśników. Ta twórcza postawa wobec wskazówek kontekstu i gotowość do zmian w statusie wątku osiowego, instrumentalnego i egzystencjalnego prowadzi do uspójnienia, charakteryzującego się postanowieniami i planami wobec własnej osoby.

Podsumowanie Celem niniejszej pracy było wskazanie, że aktywność podjęta przez adolescenta w formie prowadzenia własnego blogu jest czynnikiem wspierającym rozwój psychiczny. Przytoczono wnioski badań szczegółowych wskazujące, że zmiany rozwojowe zachodzą jednocześnie w

18 różnych sferach funkcjonowania dziecka, i wzajemnie się wspomagają. Ubieranie w słowa swoich emocji pobudza rozwój kompetencji emocjonalnych a więc lepsze rozumienie siebie i innych oraz pełniejsze kierowanej własnymi przeżyciami oraz promowanie pozytywnych emocji. Jest to umiejętność szczególnie ważna gdyż wczesna adolescencja obfituje w wiele chwil o z negatywnym nastrojem. Jednocześnie pisanie o swoich bliskich , rówieśnikach, osobach znaczących, nauczycielach pomaga rozwijać wiedzę o świecie społecznym, pobudza rozwój myślenia abstrakcyjnego. Rozumienie innych jest ważne z tego względu, że nastolatek szuka przyjaźni, poczucia, akceptacji a więc uczy się dbania o więzi społeczne, co ma także ma charakter pragmatyczny. Czasem cierpi z powodu własnej impulsywności, trudności zarządzaniu własnymi emocjami. Współpraca z innymi, nieporozumienia, poszukiwanie optymalnych rozwiązań wymaga kodeksu zasad, które byłyby w tym pomocne. Refleksja nad zachowaniami i decyzje o tym co jest dobre a co złe wnioskowane z konkretnych osobistych zdarzeń sprzyja rozwojowi moralnemu. Pośród takiej refleksji zaczynają się wyłaniać nowe potrzeby, które coraz lepiej dziecko sobie uświadamia. Wyraża i wartościuje swoje doświadczenia i potrzeby rozwijając system wartości, który może podlegać modyfikacjom w miarę gromadzenia nowych treści. Obserwowanie, naśladowanie przez uczenie, refleksja, zaglądanie do notek z własnej przeszłości i tworzenie planów działania wspiera proces rozwiązywania kryzysu tożsamości. Można przyjąć, ze intencją blogu deklarowaną było wyrażanie swoich emocji i potrzeb ale konsekwencje tej aktywności wychodzą dalej bo staje się ona czynnikiem stymulującym rozwój osobisty przez realizację zadań rozwojowych fazy adolescencji a więź z dorosłymi chroni i wspiera ten rozwój.

Literatura: Appelt K., Środkowy okres dorosłości. Jak rozpoznać potencjał dojrzałych dorosłych [w:] Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa, A. Brzezińska (red.), Gdańsk 2004, s. 503-552.

Bendyk E. Dylematy społeczeństwa sieciowego. W: A. Nowak, K. Winkowska-Nowak, L. Rygielska (red.), Szkoła w dobie Internetu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009, s.19-30..

Białek-Szwed O., Alternatywne sposoby spędzania czasu wolnego – cyberekshibicjonizm i wirtualna inwigilacja.[w:] W. Muszyński (red.), Małe tęsknoty?” Style życia w czasie wolnym we współczesnym społeczeństwie, Wyd. Adam Marszałek. Toruń 2009s.115- 12 Brzezińska A.I., Appelt K, Ziółkowska B., Psychologia rozwoju człowieka, [w] D. Doliński J. Strelau (red.) Psychologia. Podręcznik akademicki. GWP, Gdańsk 2008, s. 95-294.

19 Castells M., Społeczeństwo Sieci, Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa 2007.

Ciżkowicz B., Ciemne strony sieci [w:] M. Sokołowski (red.), Media i społeczeństwo. Nowe strategie komunikacyjne, Wydawnictwo Adam Marszałek. Toruń 2008, s. 304-313.

Czyńska A., Cierpienia młodego Emo. W: E. Jackowska, B. Kromolicka (red.): Młodzież w XX I wieku. Źródła wzrostu i kryzysów, Szczecin: Print Group. 2010, s.49-60 Dudek P., Zaczęło się od gadu-gadu – internetowe sposoby na komunikację młodzieżową [w:] E. Perzycka (red.), Pedagogika informacyjna. Przestrzenie edukacji medialne,.: PPH ZAPOL. Szczecin2009, s.123-130 Huk T., Edukacyjne wartości blogów internetowych.[w:] Chowanna, 2007(2), s. 142-157.

Jankowski J., Integrująca rola uważności w kształtowaniu struktury koncepcji siebie, [w:] Przegląd Psychologiczny 2008, nr 51(4), s. 443-464.

Joinson A.N., Przyczyny i skutki rozhamowanego zachowania w Internecie. [w:] W.J. Paluchowski (red.) Internet a psychologia. Możliwości i zagrożenia, Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa 2009 s.135-157 Leszniewski T., Siła międzyludzkich relacji, czyli tożsamość w ujęciu interakcyjnym, [w:] Kultura i Edukacja, 2006, (2-3), s. 7-28 Miller H., Arnold J., Ja w sieciowych stronach domowych: gender, tożsamość i władza w cyberprzestrzeni. [w:], W.J. Paluchowski (red.), Internet i psychologia. Możliwości i zagrożenia, Warszawa 2009, s. 179- 211.

Mudyń K. (2009). Profile afektywno-emocjonalne uczniów nadużywających v/s sporadycznie używających Internetu [w:] Kultura i Edukacja, 4 (73) (s. 68-88).

Pisula E., Sikora R., Wiek i płeć a radzenie sobie ze stresem przez młodzież w wieku 12-17 lat, [w:] Przegląd Psychologiczny, 2008, nr 51(4), s. 405-421 Przybysz-Zaremba M. (). Czas wolny młodzieży w XXI wieku [w:] W. Muszyński, M. Sokołowski, (red.) Homo Creator czy Homo Ludens? Nowe formy aktywności i spędzania wolnego czasu, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2008, s. 263-271.

Seul S., Blog – inkubator tożsamości? [w:] Studia Sociologica nr17, Szczecin 2008a, Wyd. Nauk US, s. 209-224 Seul S., Ekspresja emocji w blogu nastolatka, [w] M. Sokołowski, (red.) Media i społeczeństwo. Nowe strategie komunikacyjne. Wydawnictwo Adam Marszałek. Toruń 2008b, s. 383-393 Seul S., Kontekst społeczny w późnym dzieciństwie a rola ucznia. Impuls Kraków 2009a.

20 Seul S., Oswajanie życia w blogowych notkach adolescenta, [w:] Kultura i Edukacja 2009, 4 (73), s. 37-53.

Seul S., Rodzina w blogu adolescenta. [w:] W. Muszyński (red.) Wartości w rodzinie: założenia, realia i egzemplifikacje. Wydawnictwo Adam Marszałek i UWM Olsztyn 2010, s.

220-229 Seul S., Świat społeczny w blogu nastolatka,[w:] H. Wrona- Polańska, G. Rudkowska, L. Wrona, (red.) Człowiek rodzina kultura. Szkice psychologiczne, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków 2008c, s. 156-163.

Seul S., Wartości prezentowane przez adolescenta w notkach blogowych. [w:] E. Jackowska, B. Kromolicka (red.) Młodzież w XXI wieku. Źródła wzrostu i kryzysów,.: Print Group.

Szczecin 2010a, s.37-48 Seul S., Wirtualne wytwory nastolatka –badania,[w] J. Leoński, U. Kozłowska (red.) W kręgu socjologii interpretatywnej. Badania jakościowe nad tożsamością, Wyd. US, Szczecin 2007 s.

283-292.

Seul S., Wolny (?) czas nastolatka w Sieci, [w:] W. Muszyński, M. Sokołowski, (red.) Homo Creator czy Homo Ludens? Twórcy- internauci –podróżnicy, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2008d, s. 199-209 Seul S., Zasady moralne prezentowane w blogu nastolatka, [w:]Analiza i Egzystencja 2008e nr 8, s. 103-114 Siuda P., Kryteria wspólnotowości w Internecie [w:] Kultura i Edukacja 4 (73), 2009, s. 2136.

Timoszyk-Tomczak C., Czas spędzany przed komputerem i telewizorem w świadomości dzieci oraz rodziców. [W:] Konteksty kultury medialnej. Analizy i interpretacje, (red.) M. Sokołowski, t 2, Alograf, Olsztyn, 2007, s. 229-242 Winnicki K., E-learning w gimnazjum. [w] A. Nowak, K. Winkowska-Nowak, L. Rycielska (red.) Szkoła w dobie Internetu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009, s.139-155 1. Oświadczam, że praca jest oryginalna i że nie uczestniczy aktualnie w innym postępowaniu wydawniczym 2. Sylwia Seul-Michałowska, Akademia Sztuki Szczecinie, Plac Orła Białego 2, Szczecin, do korespondencji: smicha@wp.pl Wiosny Ludów 40m3, 71-471 Szczecin