T
R
E
N D B O E K
I N H O U D
4 5 7 11 14 15
Inleiding
Trend 1
Trend 2
Trend 3
Conclusie
Bronnenlijst 2
3
I N L E I D I N G ‘Een trend kan je niet creëren, je kan het voorspellen, signaleren en niet stoppen als het er is.’ - Christine Boland Trends zijn een richting waarin een verschijnsel zich voortbeweegt en wat gevolgen kan hebben op verschillende vlakken, bijvoorbeeld op het milieu, het sociale vlak, of op de economie of de politiek. Het hoeft dus niet expliciet met mode te maken te hebben en het betreft zelfs niet alleen fysieke, maar ook mentale veranderingen. Een verlangen, stemming of een idee kan ook een trend vormen. Trends zijn dus niet te creëren, wel te voorspellen, zoals de Nederlandse trendanalist Christine Boland hierboven benoemt. Trends weerspiegelen de tijdsgeest en zijn terug te vinden in alle aspecten van onze cultuur. Ze maken dus een fundamenteel deel uit van onze emotionele, fysieke en psychische omgeving. Door ze op te merken, in kaart te brengen en te gebruiken, kunnen we de onderliggende ideeën en principes, die ons als mensen drijven en motiveren, beter leren begrijpen en hierop inspelen. In dit trendboek vind je de signalering en voorspelling van drie hedendaagse ontwikkelingen en mijn visie op toekomstige concepten. Eerder dit schooljaar heb ik de documentaire ‘Trends - Een verborgen wereld’ van de NPO bekeken. Als verlengde hiervan heb ik nu het boek ‘The trend forecaster’s handbook’ van Martin Raymond gelezen. Door de combinatie van deze twee ben ik de wereld rondom trends beter gaan begrijpen, waarna ik mijn eigen onderzoek kon starten. Tijdens deze onderzoeksfase heb ik constant mijn oren en ogen open gehouden. Wanneer mij iets opviel noteerde ik dat in mijn notebook, waardoor ik later makkelijk verbanden
kon leggen. Ik heb artikelen verzameld uit kranten, boeken, tijdschriften en van het internet. Verder heb ik de nieuwsberichten op de TV goed in de gaten gehouden en in het straatbeeld gelet op bepaalde verschijnselen. De steden waar ik onderzoek heb gedaan zijn hoofdzakelijk Amsterdam en Utrecht. Door al deze bevindingen met elkaar te verbinden, zijn er drie opvallende trends naar voren gekomen. Bepaalde ontwikkelingen in de huidige maatschappij hebben ertoe geleid dat we tegenwoordig vaak liever onze eigen boontjes doppen en minder de ideologieën van toonaangevende organisaties en bedrijven opvolgen. Deze eerste trend, Self-reliance, zorgt voor samenhorigheid en verbondenheid tussen de mensen. De tweede trend, Awareness, gaat over de bewustwording van het feit dat de aarde niet oneindig is. We verlangen naar meer transparantie en controle en hierdoor gaan we steeds bewuster leven. Wanneer er een trend is gesignaleerd, is er ook vaak sprake van een tegentrend. De derde trend, Seeking identity, is een tegentrend van trend 1. Door maatschappelijke problemen, digitale media en het vervagen van grenzen is identiteit een steeds vager begrip aan het worden. Open je ogen en waan je in mijn toekomstvisie.
4
SELF-RELIANCE Bepaalde ontwikkelingen in de huidige maatschappij hebben ertoe geleid dat we tegenwoordig vaak liever onze eigen boontjes doppen en minder de ideologieën van toonaangevende organisaties en bedrijven opvolgen. Dit betekent niet dat het huidige systeem vervangen moet worden, maar het moet anders georganiseerd worden, zodat het zorgt voor verbondenheid en een wereld waarin iedereen wint. Er ontstaan op alle vlakken in de maatschappij lokale initiatieven met als poging de wereld te verbeteren. De focus verschuift van grote bedrijven naar kleinschalige lokale projecten. Zo streven Luc van Hoeckel en Pim van Baarsen, oprichters van Super Local design studio, naar verandering en innovatie in specifieke, vaak arme gebieden. Dit doen zij door te werken met lokale gemeenschappen, ontwikkelaars en designers en door lokale producten te gebruiken. Zo steunen ze de lokale economie, creëren ze werkgelegenheid en moedigen ze ondernemerschap aan. Een ander voorbeeld van lokale initiatieven zijn de vrouwenmarsen voor gelijke rechten, nadat Donald Trump tot president werd verkozen. ‘‘Het helpen organiseren van de mars geeft mij positieve energie - je wilt iets doen. Ik loop mee uit solidariteit met vrouwen en minderheden in de VS, maar ook om op te komen voor gelijke rechten in zijn algemeenheid. Ik zie onze mars als een statement aan de Nederlandse politiek en het opkomende populisme’’, schrijft een geïnterviewde deelneemster in het artikel ‘‘Trump’s eerste werkdag: 616 ‘vrouwenmarsen’ over de wereld voor gelijke rechten’’ in de Volkskrant. Door samen te werken en zelf initiatieven te nemen kunnen we zorgen voor verandering. Zo worden er bijvoorbeeld in het kader van het vluchtelingen probleem volksinitiatieven opgezet, zoals de organisatie ‘‘Ik ben een gastgezin voor een vluchteling’’, opgericht door Jurrien en Janet ten Brinke, waarbij gezinnen zich als gastgezin kunnen opgeven. Het concept ‘‘Meet &
5
Eat’’ maakt hier onderdeel van uit, waarbij Nederlandse gastgezinnen de vluchtelingen komen ophalen om bij hen thuis te gaan eten. Een ander initiatief binnen het vluchtelingen probleem is No Mad Makers, uitgelicht door Flora de Vries in het artikel ‘‘dit zijn de jonge filantropen van Nederland’’ op i-d.vice.com. Deze organisatie geeft met het project BAG2WORK workshops aan asielzoekers, om aangespoelde reddingsvesten en boten om te toveren in stevige rugzakken. Didi Auslund, oprichtster van de organisatie samen met Floor Nagler, zegt terecht: ‘‘Ik werk aan iets wat groter is dan ikzelf ben. Mijn tip: stel haalbare doelen, neem kleine stapjes.’’ En zo is het maar net. Dit soort lokale en landelijke initiatieven dragen bij aan een gevoel van verbondenheid. We treden hierbij buiten de gebaande paden en steken onze handen uit de mouwen om positieve verandering in de wereld teweeg te brengen. In het boek ‘‘Our World’’ door André Platteel wordt het perspectief van de jongere generatie belicht op de huidige maatschappij. De auteur, die de afgelopen drie jaar 1200 jongeren volgde, ziet hun opvattingen hoopvol in. Jongeren hebben genoeg van egoïsme en angst en zijn op zoek naar wederzijdse versterking en vertrouwen. Dit is hoe de toekomst van onze maatschappij eruit zou moeten zien.
Super Local ontwierp in samenwerking met Sakaramenta, een sociaal bedrijf in het zuiden van Malawi, een complete speeltuin bestaande uit oude auto onderdelen nabij het BEIT ziekenhuis, gespecialiseerd in orthopedische behandelingen voor kinderen. Deze rolstoelvriendelijke speeltuin zorgt zowel voor verbondenheid tussen de invalide kinderen en de kinderen uit de buurt ĂŠn is duurzaam door het hergebruiken van oude materialen.
Luc van Hoeckel en Pim van Baarsen van Super Local, Ambulance Playground, http://www.super-local.com/?p=8 (2016)
6
Na de aanstelling van Donald Trump tot president kwamen vrouwen van over de hele wereld bij elkaar om te pleiten voor gelijkheid. Door samen te werken en zelf initiatieven te nemen kunnen we zorgen voor verandering.
Sait Serkan Gurbuz, Women’s march Washington, http://www.startribune. com/photos-women-make-voicesheard-nationwide/411405545/ (2017)
7
‘‘Ik werk aan iets wat groter is dan ikzelf ben. Mijn tip: stel haalbare doelen, neem kleine stapjes.’’
- Didi Auslund, No Mad Makers
8
AWARENESS We worden ons steeds meer bewust van het feit dat de aarde niet oneindig is. We komen tot de conclusie dat we te veel consumeren en dat we ons leven hebben gevuld met onnodige producten. Consumenten met deze mindset zijn zich bewust dat koopgedrag sterk van invloed is op het milieu. Hierdoor worden we zelfvoorzienend en gaan we op zoek naar lokale oplossingen. De tekorten en de vervuiling zijn belangrijke argumenten voor de opkomst van bijvoorbeeld de sharing economy, waarbij producten en faciliteiten gedeeld worden. Een andere belangrijke reden hiervoor is het feit dat we steeds meer waarde hechten aan ervaringen en herinneringen, en minder aan materiële zaken. Zo beschrijft Viewpoint Nr 38 het principe co-living. In The Collective Old Oak, een woningbouw project in Londen, maken mensen gebruik van gemeenschappelijke ruimtes en fasciliteiten, met als doel het delen van producten en daarmee het verminderen van eigen bezit en consumptie. Een ander voorbeeld is Pley, een bedrijf wat een leenprincipe heeft opgezet voor favoriet kinder speelgoed, waarbij het weer kan worden ingeruild wanneer ze het ontgroeit zijn. Het doorbreekt de ketting van de ‘take, make, dispose’ economie. Ook onze eetgewoontes ondergaan een verandering. Het veganisme wordt steeds populairder doordat het een positief effect heeft op het dieren welzijn en om voedzame en ecologische redenen. De biotechnologie speelt hierop in door producten te ontwerpen die de dierlijke producten kunnen gaan vervangen. Zo creëert ontwerpster Hanan Alkouh een ‘Sea-meat Seaweed’, een product gemaakt van een algensoort die naar bacon smaakt wanneer deze wordt gefrituurd. Dit zorgt voor minder dierenleed en helpt de tekorten aan te vullen. We streven steeds meer naar transparantie, waarbij we op de hoogte willen zijn van de afkomst van producten en de
9
manier van productie. We gaan daarom steeds meer dingen zelf maken: de Do It Yourself cultuur. Door de aanwezige internationale kennis en de bereidheid om deze te delen is de Do It Yourself cultuur naar een hoger level gebracht. Zo streeft het Fab City initiatief naar hele steden als zelfvoorziendende gemeenschappen. Het concept gebruikt internationale kennis voor lokale oplossingen. Designers kunnen hier bijvoorbeeld op inspelen door systemen te bedenken om mensen meer zelfvoorzienend te maken, in plaats van zelf voortdurend wegwerp producten op de markt te zetten. Een voorbeeld hiervan is Precious Plastic door Dave Hakkens, een open-source project wat ons leert hoe we plastic thuis kunnen recyclen en hergebruiken. Dit zorgt voor een circulair recycle systeem waarbij afval van het ene weer wordt omgezet in de grondstof voor een ander product. Een ander initiatief wat streeft naar meer transparantie, is Opendesk in Londen. Deze organisatie biedt een platform voor lokaal produceren door onafhankelijke makers en designers van over de hele wereld te koppelen aan klanten die op zoek zijn naar betaalbare en eco-vriendelijke meubels. De organisatie streeft ernaar een zo transparant mogelijk product af te leveren, waarvan de volledige geschiedenis bekend is. Naast deze Do It Yourself cultuur zien we ook de opkomst van de Repair It Yourself cultuur, waarbij we de ‘take, make dispose’ economie willen doorbreken door te repareren wat we al bezitten, met ondersteuning van nieuwe innovatieve materialen en educatieve kits. Hergebruik is dus een belangrijk gegeven. Een voorbeeld beschrijft Bart van Zoelen in het artikel ‘‘Amsterdam wil ‘showroom’ voor bouwafval’’ in het Parool. In het kader van hergebruik wil onze hoofdstad een kringloopwinkel voor bouwafval op zetten, waardoor een circulair systeem ontstaat waarbij zo veel mogelijk afval wordt hergebruikt als grondstof.
De Boekspot op Hoog Catharijne in Utrecht is een initiatief waarbij je boeken kunt pakken, lezen, meenemen en delen wanneer je dat wil, helemaal gratis. Dit initatief zorgt voor een circulair systeem waarbij het aantal persoonlijke bezittingen afneemt.
DaniĂŤlle Sabine, https://daniellesabine.wordpress.com/2015/10/31/boekspot-utrechtcentraal/ (31 oktober 2015)
10
AlgaeTextiles is een project van Tjeerd Veenhoven waarbij algen tot textiel worden vervaardigd. Het doel is het verminderen van het gebruik van katoen, viscose en andere synthetische stoffen wat gepaard gaat met de groeiende vraag naar textiel. Op deze manier verminderen we de tekorten en het doet goed voor zowel de mens en de natuur.
Eigen beeld, 29 oktober 2016, Dutch Design Week 2016
11
Precious Plastic door Dave Hakkens is een open-source project wat ons leert hoe we plastic thuis kunnen recyclen en hergebruiken tot allerlei producten. De modulaire machines bestaan uit basis materialen en gereedschap en door de gratis online blueprints kunnen ze zelfstandig gemaakt worden over de hele wereld. Dit initiatief zorgt voor een circulair recycle systeem waarbij alles continu wordt hergebruikt.
Dave Hakkens, Precious Plastic: build your own plastic recycling factory 2, https://materia.nl/article/precious-plastic-build-plastic-recycling-factory (2016)
12
SEEKING IDENTITY
Jan Hoek is een fotograaf met een liefde voor mensen. Hoek verlegt de grenzen van de ethiek omtrent fotografie. Hij haalt mensen uit de context van hun normale bestaan en plaatst hen in een heel andere setting. Op deze manier worden identiteiten vermengd.
Eigen beeld, 3 februari 2017, Ronmandos: Jan Hoek en Boris Mikhailov
13
Een tegenhanger van het ‘samen staan we sterk motto’ van trend 1 is de individualisering. We gaan steeds meer op zoek naar onze eigen identiteit en trekken ons graag terug in onze eigen bubbel. ‘‘Wanneer je weet wat jou als persoon uniek maakt, weet je waar je kracht ligt. En wanneer je dat weet, kun je je steentje bijdragen aan je omgeving en aan de wereld.’’ André Platteel, strategie consulent en auteur, adviseert bedrijven en individuen in dit proces van zelfontdekking, want hier is steeds meer behoefte aan. De huidige jonge generatie is de eerste die opgroeit in een informatie cultuur, waarbij digitale media een grote rol spelen. Hierdoor is duidelijk geworden hoe verbonden alles is met elkaar. Dit zet door in de ‘echte’ wereld, waarbij je identiteit niet meer wordt bepaald door je familie, religie of de politiek, maar door het creëren van een eigen visie, vaak beïnvloed door deze media. Je kunt zijn wie je wil zijn; er is dus veel individuele vrijheid. Migration and Travel, een tentoonstelling gehouden in Brooklyn, beaamt deze gedachtegang: ‘‘In onze veranderende wereld is migreren de norm. Onze grenzen worden constant opnieuw gedefineerd, zowel fysiek als conceptueel.’’ De grenzen worden niet langer bepaald door geografie. We gaan onze eigen grenzen bepalen.
De zoektocht naar identiteit, en daarbij individualiteit, komt steeds hoger in het vaandel te staan. Designers en kunstenaars kunnen hierop inspelen. Een voorbeeld hiervan is InfiniteCitizenship.org, opgericht door ontwerpster Giuditta Vendrame. Op dit platform kunnen individuen van nationaliteit wisselen, waarbij zelfs visa, originele postzegels en een ambassade zijn ontworpen zodat ze geheel de kans krijgen om in elkaars schoenen te staan. Het platform is gebaseerd op house swapping, wat inhoudt dat de gehele levensinvulling wordt overgenomen inclusief de mensenrechten. Doordat het platform gebruik maakt van de sharing economy probeert het de beperkingen van de huidige nationale systemen te overwinnen.
Social media is een platform wat ons met elkaar verbindt. Het is daardoor een verschijnsel wat de betekenis van grenzen nog meer doet vervagen. We beginnen vraagtekens te ontwikkelen rondom de principes grenzen en naties en dit zorgt voor enorme verwarring rondom de begrippen overheid, wereldeconomie en onze identiteit. Een voorbeeld beschrijft Pascal Cuijpers in het artikel ‘‘Docent moet informatiebubbel doorprikken’’ in het Parool. ‘‘Na de aanstelling van Donald Trump trokken mensen zich massaal terug in hun eigen bubbel, voorzien van alle digitale communicatiemiddelen, om van daaruit de wereld op de hoogte te houden van hun urgente meningen, standpunten en nonsens.‘‘
14
‘‘We have to become cultureless,
15
so that differences can co-exist.’’
- André Platteel
16
17
CONCLUSIE We nemen steeds vaker het heft in eigen handen en hierdoor ontstaan er op alle vlakken in de maatschappij initiatieven met als poging de wereld te verbeteren. Dit laatste is een belangrijke drijfveer. De focus verschuift van grote bedrijven naar lokale projecten: we komen op voor onze rechten met bijvoorbeeld de vrouwenmarsen, er ontstaat een sharing economy, we gaan zelfstandig produceren en hergebruiken en de bio technologie ontwikkelt vervangers voor dierlijke producten. Naast de aanpassingen in onze levensstijl, gaan we ons ook steeds meer bezig houden met onze identiteit. Met de komst van digitale media vervagen de grenzen en we gaan onszelf steeds meer vergelijken met andere nationaliteiten. Deze initiatieven hebben niet als doel het huidige systeem te vervangen, maar het moet anders georganiseerd worden, zodat het zorgt voor verbondenheid en een wereld waarin iedereen wint. We treden hierbij buiten de gebaande paden en steken onze handen uit de mouwen om positieve verandering in de wereld teweeg te brengen. De mode industrie kan hierop inspelen door bijvoorbeeld massaal te pleiten voor minder wegwerp producten. Zo zou er bijvoorbeeld een systeem ontwikkeld kunnen worden waar kleding terplekke gerecycled wordt, zodat men alles bewuster meemaakt. Ontwerpers en kunstenaars kunnen systemen bedenken om mensen meer zelfvoorzienend te maken, zoals het ontwerpen van nieuwe, innovatieve materialen en educatieve kits zodat we de Do It Yourself en de Repair It Yourself culturen kunnen voortzetten en het circulaire systeem blijft bestaan. Ook kunnen zij een sterke belevingswereld creĂŤren waarbij we nog dichter in contact komen met andere nationaliteiten en culturen. Neem als voorbeeld Giuditta Vendrame met InfiniteCitizenship.org. Op deze manier ontstaat er meer begrip in de wereld en dit zal zorgen voor een vrediger bestaan.
18
BRONNENLIJST Boeken Raymond, M., 2010, The Trend Forecaster’s Handbook, Laurence King Publishing Ltd, Londen Platteel, A., 2010, Our world, Post Editions, Rotterdam Documentaires Avrotros, 2016, Trends - Een verborgen wereld, van: http://www.npo.nl/close-up/21-02-2016/AT_2028287 [datum van raadpleging: 12 oktober 2016] Afbeeldingen Hoeckel van L. en Baarsen van P. van Super Local, 2016, Ambulance playground, van: http://www.super-local.com/?p=8 [datum van raadpleging: 26 februari 2017] Serkan Gurbuz, S., 2017, Women’s march Washington, van: http://www.startribune.com/photos-women-make-voicesheard-nationwide/411405545/ [datum van raadpleging: 26 februari] Sabine, D., 31 oktober 2015, Boekspot Utrecht Centraal, van: https://daniellesabine.wordpress.com/2015/10/31/ boekspot-utrecht-centraal/ [datum van raadpleging: 28 februari 2017] Eigen beeld, 29 oktober 2016, AlgaeTextiles, Dutch Design Week 2016 Hakkens D., 2016, Precious Plastic: build your own plastic recycling factory 2, van: https://materia.nl/article/precious-plastic-build-plastic-recycling-factory/precious-plastic-build-your-own-plastic-recycling-factory-2/ [datum van raadpleging: 26 februari 2017] Eigen beeld, 3 februari 2017, Jan Hoek en Boris Mikhailov, Ronmandos Artikelen Redactie Viewpoint, 2016, Scale models: it’s time to think small, Viewpoint nr. 38, pagina 31-38 Cecillli, E. en Radcliffe, A., 2016, The bottom up problem solvers: Super Local en The open-source design platform: Opendesk, Viewpoint nr. 38, pagina 41 en 47
19
Redactie Viewpoint, 2016, No ownership, Viewpoint nr. 38, pagina 108 en 111-114 Redactie Viewpoint, 2016, New vegan values, Viewpoint nr. 38, pagina 123- 127 Gordon, L., 2016, On the move, Viewpoint nr. 38, pagina 128-133 Bolwijn, M., 20 januari 2017, Trump’s eerste werkdag: 616 ‘vrouwenmarsen’ over de wereld voor gelijke rechten, van: http://www.volkskrant.nl/buitenland/trump-s-eerste-werkdag-616-vrouwenmarsen-over-de-wereld-voor-gelijkerechten~a4451373/ [datum van raadpleging: 10 februari 2017] Zoelen, van B., 16 februari 2017, Amsterdam wil ‘showroom’ voor bouwafval, van: http://www.parool.nl/amsterdam/ amsterdam-wil-showroom-voor-bouwafval~a4463295/ [datum van raadpleging: 20 februari 2017] Vries, de F., 9 februari 2017, Dit zijn de jonge filantropen van Nederland, van: https://i-d.vice.com/nl/article/dit-zijn-dejonge-filantropen-van-nederland [datum van raadpleging: 27 februari 2017] Cuijpers, P., 10 februari 2017, Docent moet informatiebubbel doorprikken, van: http://www.parool.nl/opinie/-docent-moetinformatiebubbel-doorprikken~a4460662/ [datum van raadpleging 15 februari 2017] Internet Ik ben een gastgezin voor een vluchteling, van: http://www.gastgezinvoorvluchteling.nl/ [datum van raadpleging: 25 februari 2017]
Infinite Citizenship, van: infiniteCitizenship.org [datum van raadpleging: 20 februari 2017]
20
Self-reliance Lokale initiatieven als gevolg van zelfstandigheid
Awareness Bewustere keuzes maken om de aarde te sparen
Seeking identity Door maatschappelijke problemen, digitale media en het vervagen van grenzen is identiteit een steeds vager begrip aan het worden.
Anne Pieters