Στάςισ πάντων πολέμων χαλεπώτατοσ. (Η εξεγερςη είναί ο πίο δυςκολοσ δρομοσ απο ολουσ τουσ πολεμουσ) Πλϊτων, Υιλόςοφοσ
Φρίςτίνα Υωτακίδου ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 03 Κύρηο άρζρο 04- 05 Μοσζείο οκοηωκάηωλ 06- 07 Λέλα Δηβάλε 08- 09 Προζωπογραθίες 10- 11 Ίδρσκα . Ιωάλλοσ 12- 13 Σρεης θαρη ποζηάι 14 Γλώκες 15 Ρεπορηάδ 16 Δηζζοί ιόγοη 17 Θεωρίες 18 Περηβάιιολ 19 Λογοηετλία 20 Προηάζεης 21 Κρηηηθή 22 Ειεύζερος τρόλος 23 Προορηζκοί 24 Εηθολογράθεζε
ΗΜΕΙΨΜΑ ΕΚΔΟΗ Η κατα ςταςη ςτην οποία βρίςκομαςτε καί κυρίωσ η καραντίνα δε θα μασ επίτρεψουν να γίορτα ςουμε αυτη την επετείο οπωσ κα θε χρονο με παρελα ςείσ καί μεγα λεσ ςυγκεντρωςείσ. Σίποτα, ομωσ, δε θα μασ ςταματηςεί απο την ίδία την εορτη με ο,τί μεςο εχουμε.
Editorial
ΑΦΙΕΡΩΜΑ 1821- 2021
200 ΦΡΟΝΙΑ ΕΛΛΑΔΑ Ποιεσ ςυνθήκεσ οδήγηςαν ςτην Επανάςταςη; Πώσ αυτή οργανώθηκε και ποια ήταν τα αποτελέςματά τησ; Ποιεσ είναι οι ομοιότητεσ των τότε Ελλήνων με τουσ ςυγχρόνουσ μασ; Στέλλα Στεφανοπούλου Να ‘μαςτε, λοίπον, εν ετεί 2021, 200 χρο νία μετα την Ελληνίκη Επανα ςταςη, 200 χρονία Ελλα δα. Είναί γεγονοσ πωσ φετοσ η γίορτη τησ 25ησ Μαρτίου θα είναί ξεχωρίςτη, αφου αποτελεί επετείο των 200 χρονων απο την επίςημη εναρξη τησ ελληνίκησ επανα ςταςησ. Η αληθεία, βεβαία, είναί πωσ η φλογα τησ είχε ανα ψεί καίρο πρίν. Οί καρδίεσ των Ελληνων ζητουςαν την ελευθερία, ενα κρα τοσ ανεξα ρτητο που δε θα ηταν τίποτε α λλο παρα ελληνίκο. Εκτοσ ομωσ απο τη γίορτη τησ επετείου καί τον φορο τίμησ που θα αποτίςουμε ςτουσ προγονουσ μασ γία τον ςκληρο τουσ αγωνα, είναί μία ευκαίρία γία ενδοςκοπηςη. Οί ρίζεσ ενοσ λαου είναί η ίςτορία του. Εμείσ τη γνωρίζουμε οντωσ η εχουμε αρκεςτεί ςε επίφανείακεσ γνωςείσ; Ενοςω η επετείοσ γίορτα ζεταί, καίνουργία ερωτηματα καί ανηςυχίεσ δημίουργουνταί. Ποίεσ ςυνθηκεσ οδηγηςαν ςτην Επανα ςταςη; Πωσ αυτη οργανωθηκε καί ποία ηταν τα αποτελεςματα τησ; Ποίεσ είναί οί ομοίοτητεσ των τοτε Ελληνων με τουσ ςυγ χρονουσ μασ; Σα ερωτηματα είναί πολλα καί πρεπεί να απαντηθουν. Ο ςκοποσ τησ ομα δασ μασ δημίουργωντασ το παρον φυλλο είναί να εμβαθυνεί, ςε οχί καί τοςο ςυνηθίςμε να θεματα, που αφορουν την ίςτορία τησ Επανα ςταςησ, αλλα καί τησ χωρασ ςε αυτουσ τουσ δυο αίωνεσ. Ελα τε, λοίπον, μαζί μασ γία μία κατα δυςη ςτην ίςτορία.
Μηνίαία μαθητίκη εφημερίδα του 1ου ΓΕ.Λ. Αγίου Αθαναςίου blogs.sch.gr/anoixta-xartia facebook, insta: anoixta_xartia
Α Ν ΟΙ Φ Σ Α Φ Α Ρ ΣΙ Α
ΔΙΕΤΘΤΝΗ: τεφανοπουλου τελλα ΑΡΦΙΤΝΣΑΞΙΑ: Γακησ Δημητρησ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ, ΔΙΟΡΘΨΗ, ΤΝΣΟΝΙΜΟ ΤΛΗ Αναγνωςτοπουλου Δημητρα, Γρίβα Αντωνία ΤΝΣΑΞΗ Γίαλοψου εβαςτη, ωτηρα κογλου τελίοσ, Υαναρίωτησ Κων/νοσ MARKETING Σζελεπίδου Μαρίαλενα ΔΗΜΙΟΤΡΓΙΚΟ/ ΗΛΕΚΣΡΟΝΙΚΗ ΕΚΔΟΗ Πουλίου Ιωα ννα, Ρεγκα Παναγίωτα, Σουχτίδου Φρυςη ΠΡΟΨΘΗΗ Καραγκίολίδου Μαρίνα, Ρουμελίωτη Βαςίλίκη ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ Οίκονομου Μα ρθα, Υωτακίδου Φρίςτίνα ΤΜΒΟΤΛΟΙ ΕΚΔΟΗ Ζαρίμπα Περίςτερα (Υίλολογοσ), Υίλίππου τεφανοσ (Πληροφορίκησ)
ΜΑΡΣΙΟ 2021 ΑΥΙΕΡΨΜΑ 1821– 2021 03 Κύριο άρθρο
«ΑΝυπόςτατα αν επύ τη επετεύω»
ΓΡΑΦΕΙ Ο
Μα ρθα Οίκονομου
Αν
… μία λεξη ςυνεχωσ χρηςίμοποίουμενη ςτίσ ζωεσ μασ, ίκανη να ανατρεψεί τα πα ντα, ακομη καί να προκαλεςεί ερίδεσ. την ίςτορία, λενε, δε χωρουν υποθεςείσ, ομωσ, οταν γίνουν, μπορουν να μασ δίδα ξουν πολλα , γίατί είναί μαθηματα ςτρατηγίκησ, ηθουσ, αξίοπρεπείασ. Επί τη ευκαίρία του εορταςμου τησ δίακοςίετηρίδοσ απο την Ελληνίκη Επανα ςταςη το να ανατρεξουμε ςτο ςυγχρονο Ελληνίκο Κρα τοσ με ενα «Αν» είναί πρα γματί ενδίαφερον: Αν δε γινόταν η ςυνδιϊςκεψη τησ «Ιερϊσ υμμαχύασ; Γία να απαντηθεί κα τί τετοίο θα ‘πρεπε να μην είχαν προηγηθεί οί Ναπολεοντείοί Πολεμοί, που εν τελεί επανεφεραν τη Μοναρχία καί τον φοβο ανα την Ευρωπη. ίγουρα, πα ντωσ, εα ν δεν υπηρχε αυτη η τα ςη αμφίςβητηςησ του οτίδηποτε καίνουργίου η Επανα ςταςη θα είχε ξεςπα ςεί νωρίτερα. Αν ο Ρόγασ Βελεςτινλόσ δε ςκοτωνόταν το 1798; Σο εργο του Ρηγα απο τη Φα ρτα εωσ τον Θουρίο ηταν δημοκρατίκο καί μπορουςε να αφυπνίςεί ολοκληρο το Γενοσ. Λαμβα νοντασ αυτο υπ’ οψίν θα λεγαμε οτί αν ζουςε παραπα νω χρονία, θα μετεδίδε το μηνυμα του ελληνίςμου ανα την Ευρωπη καί ςε ολουσ τουσ υποδουλουσ
Ϊλληνεσ. Αν δε δολοφονούταν ο Καποδύςτριασ; Ο πυρίδων Σρίκουπησ γρα φεί γία τον Καποδίςτρία οτί «αν ανεχωρεί, η Ελλα σ απωλλυτο». Εν τελεί, «εφυγε» δολοφονημενοσ (!). Ψσ α νθρωποσ με βαθία ςυναίςθηςη τησ θεςησ του, αφίλοκερδησ καί ρεαλίςτησ επραξε πολλα ωφελίμα γία τον τοπο. Εα ν ολοκληρωνε την προκαθορίςμενη επταετη παραμονη του ςτην εξουςία, θα είχε θεςεί γερα θεμελία ςτο ελληνίκο κρα τοσ ςε ολουσ τουσ τομείσ καί κυρίωσ την εκπαίδευςη. Αν δε γινόταν ο Ελληνοτουρκικόσ Πόλεμοσ του 1897; Μελετωντασ το ζητημα απο ίςτορίκη ςκοπία , ςημερα, μασ φαντα ζεί αδίανοητο το οτί προεβημεν ςε μία τετοία πρα ξη κα τω απο αυτεσ τίσ ςυγκυρίεσ, το 1897. Περαν του κυρίοτερου, δηλαδη τησ επίβολησ του Δίεθνουσ Οίκονομίκου Ελεγχου, η Ελλα δα δίαςυρθηκε δημοςίωσ καί χα λαςε την «είκονα» που τοςο είχε ανα γκη. Εα ν αυτα δε ςυνεβαίναν, οί ευκαίρίεσ γία ανα πτυξη ςτην πρωτη δεκαετία του 20ου αίωνα ίςωσ να ‘ταν περίςςοτερεσ. Αν δεν ϋχανε τισ εκλογϋσ ο Βενιζϋλοσ του 1920; Καίρίο το ερωτημα. Μία απο τίσ πίο αορατεσ κακοτυχίεσ τίσ οποίεσ υπεφερε η χωρα. Σο μελλον τησ Μίκραςίατίκησ Εκςτρα-
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΓΑΚΗΣ
τείασ αναντίρρητα θα ηταν δίαφορετίκο χωρίσ αυτο να ςημαίνεί την απολυτη επίτυχία του, αλλα ουτε καί την πληρη καταςτροφη του. Ακομη, η χωρα θα είχε ςταθεροποίηθεί πολίτίκα, α ρα δε θα περνουςε ακομη καί τα χρονία αςτα θείασ τησ Β΄ Ελληνίκησ Δημοκρατίασ. Αν δεν επιβαλλόταν η ςτρατιωτικό χούντα το 1967; άςωσ απο τα πίο δυςκολα ερωτηματα, ωςτοςο μπορεί να υποτεθεί οτί η Βαςίλευομενη Δημο-
“
[…] όςο μασ κατακυριεύει η απάθεια και η αυτό-λύπηςή μασ δεν πρόκειται να αποπερατώςουμε τον βαθύτερο ςτόχο των διανοητών τησ Επανάςταςησ «να γίνωμεν Ευρώπη»
”
κρατία θα δίατηρουταν ωσ πολίτευμα καί οτί η χωρα θα είχε είςελθεί νωρίτερα ςτην Ε.Ο.Κ καθοτί ςυζητη ςείσ γία πίθανη ενταξη τησ Ελλα δασ γίνονταν ηδη απο τίσ αρχεσ τησ δεκαετίασ του ’60. Αν η χώρα δε χρ εοκοπούςε το 2010; Ψσ ενα απο τα ίςτορίκα ςυμβα ντα που ολοί ζηςαμε πολλοί εντονα, θα μπορουςε να λεχθεί οτί χωρίσ τη δεκαετη οίκονομίκη κρίςη τίποτα δε θα ηταν το ίδίο. Ασ κρατηςουμε, ομωσ, τίσ θετίκεσ επίδρα ςείσ αυτησ, οπωσ η αλλαγη ςτον τροπο ςκεψησ μασ καί ςτη νοοτροπία μασ. Απορίεσ καί υποθεςείσ γία τα 200 χρονία ςυγχρονου βίου του εθνουσ μασ υπα ρχουν ακομα περίςςοτερεσ. Όλεσ ςτεκουν ςτο πωσ καί το γίατί, ληςμονουν, ομωσ, την πραγματίκη αληθεία καί ςυνεπακολουθωσ την ουςία. Οφείλουμε να αποτα ξουμε την εθνίκη αυτη μεμψίμοίρία, η οποία δίεπεί δυςδίακρίτα τα πα ντα ανα μεςα μασ. Δίοτί οςο μασ κατακυρίευεί η απα θεία καί η αυτο-λυπηςη μασ δεν προκείταί να αποπερατωςουμε τον βαθυτερο ςτοχο των δίανοητων τησ Επανα ςταςησ «να γίνωμεν Ευρωπη». Ακομα καί εδω απαντηςείσ ςτα προβληματα μα σ δίνεί η Ιςτορία. Ασ αποτελεςεί, λοίπον, αυτη η επετείοσ εναυςμα γία αναδημίουργία καί εξελίξη.
ΜΑΡΣΙΟ 2021 ΑΥΙΕΡΨΜΑ 1821– 2021 04 Αφιέρωμα
Ο Παύλοσ Βρϋλλησ γλύπτησ και δϊςκαλοσ (1923– 2010)
ΜΟΤΕΙΟ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΟΡΙΑ Γνωςτο ωσ το μουςείο των κερίνων ομοίωματων ςτο Μπίζανί Ιωαννίνων
Σο Μουςείο Ελληνίκησ Ιςτορίασ Παυλου Παν. Βρελλη βρίςκεταί ςτο ίςτορίκο Μπίζα νί, εκεί οπου δίαδραματίςτηκαν οί ςφοδρεσ μα χεσ κατα την απελευθερωςη τησ πολησ των Ιωαννίνων τον Υεβρουα ρίο του 1913. Δημίουργηθηκε απο τον γλυπτη Παυλο Βρελλη, ο οποίοσ αγοραςε με το εφαπαξ του (ωσ ςυνταξίουχοσ Γυμναςία ρχησ το 1982) αυτη την εκταςη των 17 ςτρεμμα των, καί με δίκη του προςωπίκη εργαςία μεταμορφωςε τον εξωτερίκο χωρο καί εδωςε μορφη ςτο κτίρίο καί ςτο εςωτερίκο του. υμπαραςτα τεσ, βοηθοί καί αρωγοί ςτην προςπα θεία του υπηρξαν οί πρωην μαθητεσ του.
ΑΠΟ ΣΗ
ΔΗΜΗΣΡΑ ΑΝΑΓΝΨΣΟΠΟΤΛΟΤ
Ο λογοσ που επελεξα να επίκοίνωνηςω με τον υπευθυνο καί απογονο του ίδρυτη του Μουςείου, Κωνςταντίνο Βρελλη, είναί αρχίκα η ςυμβολη του ςτη δίατηρηςη καί δία δοςη τησ ίςτορίασ, αλλα καί η α μεςη ςυνδεςη του με τον μεγα λο Αγωνα τησ Επανα ςταςησ του ’21, καθωσ μεγα λο μεροσ των εκθεμα των είναί αφίερωμενο ςε ςτίγμεσ τησ. Ποιο όταν το ϋναυςμα για την ύδρυςη του μουςεύου; Πόςα χρόνια διόρκηςε η καταςκευό του; Ξεκίνωντασ μία πρωτη -πείραματίκη- εκθεςη ςτο χωρίο Μουζακαίοί (1975), προκείμενου να υποςτηρίξεί τη θεςη του γία το οτί η ίςτορία θα επρεπε να μετουςίωνεταί μεςα απο βίωματίκεσ εμπείρίεσ καί οχί μονο να υφίςταταί μεςα απο προφορίκεσ παραδοςείσ η καί γραπτεσ εξετα ςείσ, δημίουργηςε μία πρωτη ομα δα Ιςτορίκων παραςτα ςεων, εμπνεομενοσ απο την Προεπαναςτατίκη περίοδο του 1821. Οραματίζομενοσ ενα πληρεςτερο εργο με θεματολογία αντλημενη απο την Ελληνίκη Ιςτορία, ξεκίνηςε το 1983 να δημίουργεί αυτο το Μουςείο. Σο ολοκληρωςε το 1995.
Η κυρα τησ Ρω, Δεςποίνα Αχλαδίωτου, υψωνε γία 34 χρονία κα θε μερα την ελληνίκη ςημαία! Ϊφυγε απο τη ζωη το 1982 καί κηδευτηκε με τίμεσ εθνίκησ ηρωίδασ!
ΜΑΡΣΙΟ 2021 ΑΥΙΕΡΨΜΑ 1821– 2021 05 Αφιέρωμα
Σο κρυφο ςχολείο! το Μουςείο υπα ρχουν προςωπα γνωςτα αλλα καί καθημερίνα , δα ςκαλοσ καί μαθητεσ!
«γιατί η Ιστορία εμπνέει, (όταν τη σεβόμαστε)»
Πόςο εύκολο εύναι να καταςκευαςτεύ ϋνα κϋρινο ομούωμα; Ποια η διαδικαςύα που ακολουθεύται; Αν το ομοίωμα ςεβεταί το μοντελο καί δημίουργείταί απο εμπείρο, ταλαντουχο καί μορφωμενο καλλίτεχνη (ο Παυλοσ Βρελλησ αποφοίτηςε απο την Ανωτα τη χολη Καλων Σεχνων το 1954 με Θεωρητίκο καί Πρακτίκο πτυχίο), το μονο που χρεία ζεταί είναί 3-5 μηνεσ προςεκτίκησ δουλεία σ. Πρωτα δημίουργείταί ενα πηλίνο προπλαςμα καί μετα ενα γυψίνο εκμαγείο μεςα ςτο οποίο χυτευεταί το κερίνο ομοίωμα. Σο ρετουςα ρίςμα, η τοποθετηςη μαλλίων καί ματίων καί κυρίωσ η προνοία του που θα ενταχθεί μεςα ςτο θεμα είναί εξίςου ςημαντίκα με την καταςκευη. Πώσ πετυχαύνετε να εύναι τα εκθϋματα τόςο όμοια με τα πραγματικϊ πρ όςωπα; Όντασ ενασ μορφωμενοσ καί ταλαντουχοσ γλυπτησ που ςεβεταί τα θεματα του, δίατηρεί την καλλίτεχνίκη ευςυνείδηςία του, επίλεγεί τίσ πηγεσ του καί δουλευεί μονοσ, χωρίσ εξωτερίκουσ ςυνεργα τεσ, προςπαθωντασ να δεί πίςω απο το φυςίκο ςωμα, γία να περίγρα ψεί το πνευμα που το κατοίκεί. Ποιο ϋκθεμα εντυπωςιϊζει περιςςότερο τουσ επιςκϋπτεσ; Μία ερωτηςη με πολλεσ απαντηςείσ! Να αναφερω τη «φαγη του Αλη -Παςα », τίσ «Γυναίκεσ τησ Πίνδου», το «Εργαςτηρί του Καλλίτεχνη», το «Κρυφο χολείο»,… καί να αφηςω εςα σ να ςυνεχί ςετε με τίσ δίκεσ ςασ προτίμηςείσ – γίατί αυτεσ θα είναί καί οί
πλεον πολυτίμεσ. Ποίοσ ξερεί, μετα απο χρονία, οταν θα εχετε μεγαλωςεί (καί αλλα ξεί), ίςωσ να εχουν αλλα ξεί καί αυτεσ! Σο θεμα είναί να θυμομαςτε το πρίν, το μετα καί το γίατί… Πώσ νομύζετε ότι ςυμβϊλλει το μουςεύο ςτη γνώςη και τη διατόρηςη τησ ιςτορύασ; Μονο ο κα θε επίςκεπτησ μπορεί να το απαντηςεί. Μία καθολίκη προςεγγίςη ςε αυτη την απα ντηςη θα ηταν: «γίατί η Ιςτορία εμπνεεί, (οταν τη ςεβομαςτε)». Ποιεσ εύναι οι εντυπώςεισ και τα ςυναιςθόματα που προκαλούνται ςτουσ επιςκϋπτεσ, τόςο του εςωτερικού όςο και του εξωτερικού, κατϊ την επύςκεψό τουσ ςτο μουςεύο; ε μίκρα παίδία, το αρχίκο δεοσ δίαδεχεταί η δία θεςη γία εξερευνηςη. ε εφηβουσ, κυρίαρχεί η παρατηρηςη (καί μερίκεσ φορεσ κα ποία πείρα γματα…). ε ενηλίκεσ, η προςπα θεία γία κατανοηςη τησ Ιςτορίασ αλλα καί του Μουςείου (που είναί πρωτα καί πα νω απ’ ολα ενα εργο Σεχνησ). ε ηλίκίωμενουσ, ξαναζωντανευουν οί παίδίκεσ τουσ μνημεσ, οταν οί ίδίοί (πρίν απο πολλα χρονία!) ανακα λυπταν μορφεσ καί γεγονοτα τησ Ελληνίκησ Ιςτορίασ.
Ετοιμϊζετε κϊποια δρϊςη ςχετικϊ με την επϋτειο των 200 χρόνων από την Ελληνικό Επανϊςταςη; Παραμενουμε λείτουργίκοί καί τα θεματα μασ θα παραμείνουν επίςκεψίμα. Καί μετα το 2021! [ημείωςη: οί είκονεσ ανακτηθηκαν απο το δίαδίκτυο]
Α΄ Παγκοςμίοσ Πολεμοσ, ςτρατίωτεσ καί αξίωματίκοί!
ΜΑΡΣΙΟ 2021 ΑΥΙΕΡΨΜΑ 1821– 2021 06 υνέντευξη
ΛΕΝΑ ΔΙΒΑΝΗ «Είμαςτε ο λαόσ που επικαλείται ςυνεχώσ Η Λενα Δίβα νη γεννηθηκε ςτον Βολο. Είναί Ελληνίδα ςυγγραφεασ που εχεί δημοςίευςεί μυθίςτορηματα καί ςυλλογεσ δίηγημα των, τα οποία μεταφρα ςτηκαν ςε πολλεσ γλωςςεσ, ενα τομο με θεατρίκα εργα καί τεςςερα παίδίκα βίβλία.
ΑΠΟ ΣΗ
την ιςτορία του χωρίσ να αςχολείται ςτην ουςία καθόλου μαζί τησ.» Η ςυγγραφεασ μασ μίλαεί γία τα προςωπα, τα γεγονοτα, την ίςτορία καί το παρον τησ Ελλαδασ
ΜΑΡΘΑ ΟΙΚΟΝΟΜΟΤ
Σαυτοχρονα, δίδα ςκεί ίςτορία εξωτερίκησ πολίτίκησ ςτη Νομίκη χολη Αθηνων. Ϊχεί δημοςίευςεί ίςτορίκεσ μελετεσ καί εχεί επίςκεφτεί πολλα πανεπίςτημία του εξωτερίκου. Σελοσ, υπηρξε ίδρυτίκο μελοσ τησ εθνίκησ επίτροπησ γία τα ανθρωπίνα δίκαίωματα.
Η ιςτορύα διδάςκει, επαναλαμβάνεται; Ποια εύναι η γνώμη ςασ; H ίςτορία δεν είναί τίποτα α λλο απο την ίςτορία τησ ζωησ μασ. κεφτείτε: η ί ςτορία τησ δίκησ ςασ ζωησ επαναλαμβα νεταί; Ναί, αν δεν αλλα ξετε, αν δεν δίορθωςετε τα λα θη ςασ. Υυςίκα τα λα θη ςασ γίνονταί ςε α λλεσ ςυνθηκεσ καί είναί α λλησ βαρυτητασ γίατί δεν είςτε πία ο ίδίοσ, εχουν αλλα ξεί πολλα πρα γματα ςτη ζωη ςασ μεγαλωνοντασ. Αν λ.χ.
Η ςυγγραφϋασ και καθηγότρια του ΕΚΠΑ Λϋνα Διβϊνη
ηςουν απροςεκτοσ καί ςου επεςε το κλείδί του ςπίτίου ςου οταν ηςουν μίκροσ με αποτελεςμα να κλείςτείσ εξω ςτο κρυο γία ολο το απογευμα, είναί μίκρο το κακο. Αν, ομωσ, παραμείνείσ απροςεκτοσ οταν μεγαλωςείσ θα χα ςείσ τα λεφτα ςου η την υγεία ςου. Με λίγα λογία τίποτα δεν επαναλαμβα νεταί ακρίβωσ αλλα καί ολα επαναλαμβα νονταί αν δεν βα λουμε μυαλο! Αν ο Καποδύςτριασ όταν Κυβερνότησ για μεγαλύτερο διϊςτημα, ποια διαφορετικϊ χαρακτηριςτικϊ θα εύχε η εκπαύδευςη ςτην Ελλϊδα; Αυτο δεν μπορουμε να το προβλεψουμε με ςίγουρία . Σο μονο ςίγουρο είναί οτί θα είχαμε α ρίςτησ ποίοτητασ εκπαίδευςη γίατί ο Καποδίςτρίασ πίςτευε πα ρα πολυ ς΄αυτην, θεωρουςε οτί πρεπεί να είναί το πρωτο μελημα κα θε κρα τουσ. Καί είχε απολυτο δίκίο. Ο πολίτησ χωρίσ μορφωςη θα παραμείνεί υπηκοοσ, δεν μπορεί να δίεκδίκηςεί ουςίαςτίκη δημοκρατία.
ΜΑΡΣΙΟ 2021 ΑΥΙΕΡΨΜΑ 1821– 2021 07 υνέντευξη
δασ ςασ ςυγκινεύ και γιατύ; Ο Καποδίςτρίασ καί ο Φαρίλαοσ Σρίκουπησ. Γίατί ηταν μοναχίκοί, ίδίορρυθμοί α νθρωποί αφοςίωμενοί 100% ςτο ςκοπο τησ πατρίδασ, χωρίσ καμία ίδίοτελεία. Ποιοσ “ςυρρύκνωςε” την Ελλϊδα;
Ιςτορικϋσ μελϋτεσ, μυθιςτορόματα, διηγόματα, θεατρικϊ, ϋργα για παιδιϊ
Οί Ϊλληνεσ φυςίκα . Κανενασ α λλωςτε δεν μπορεί να ςε βλα ψεί περίςςοτερο απο τον εαυτο ςου. Σο χείροτερο είναί οτί, οπωσ ολοί οί ανωρίμοί α νθρωποί, αποδίδουμε την αποτυχία μασ ςε εξωτερίκουσ παρα γοντεσ, ποτε ςτον εαυτο μασ. Από ποιο γεγονόσ/ επύτευγμα τησ Ελλϊδασ αντλεύτε αιςιοδοξύα για το μϋλλον τησ;
Η ζωό ποιου ζευγαριού καθορύςτηκε ςε μεγαλύτερο βαθμό από τα ιςτορικϊ γεγονότα;
“
Η πιο αδικημένη είναι οι Ρομά, γιατί κανένασ δεν την υπολογίζει ςαν μειονότητα και γιατί δεν έχει πολλούσ μορφωμένουσ εκπροςώπουσ που μπορούν να διεκδικήςουν τα δικαιώματά τουσ.
”
Όλων. Αυτο που ςυμβαίνεί γυρω μασ, ςτην κοίνωνία, μασ επηρεα ζεί πολυ περίςςοτερο απ΄ ο,τί φανταζομαςτε ςτην καθημερίνη μασ ζωη. Ασ πα ρουμε γία παρα δείγμα τον εγκλείςμο λογω πανδημίασ. Ξερετε ποςα ζευγα ρία ηρθαν ςε τερα ςτία κρίςη λογω του οτί αναγκα ςτηκαν να εγκλωβίςτουν επί τοςο καίρο μεςα ςε λίγα τετραγωνίκα ;
Θεωρω οτί, ακρίβωσ λογω τησ ίδίομορφησ κατα ςταςησ τησ χωρασ, οί νεοί α νθρωποί που μεγαλωνουν εδω μαθαίνουν να είναί εφευρετίκοί, γία να ξεπερα ςουν τα χίλία δεσ εμποδία που βρίςκουν ςτο δρομο τουσ. Γίνονταί αναγκαςτίκα πίο εξυπνοί, καταφερνουν πολλα με λίγα μεςα. Αυτο είναί τερα ςτίο προςον καί το βλεπουμε οταν τα παίδία αυτα βγαίνουν ςτο εξωτερίκο γία να δουλεψουν. Πιςτεύετε ότι οι ςημερινού νϋοι γνωρύζουν την ιςτορύα για την επανϊςταςη του 1821; Πίςτευω πωσ δεν εχουν ίδεα ουτε οί νεοί, ουτε οί παλίοτεροί. Είμαςτε ο λαοσ που επίκαλείταί ςυνεχωσ την ίςτορία του χωρίσ να αςχολείταί ςτην ουςία καθολου μαζί τησ.
Καθώσ ϋχετε αςχοληθεύ με τισ μειονότητεσ τησ Ελλϊδασ ποια πιςτεύετε ότι εύναι λιγό- Πώσ ςυνδϋονται με την επανϊςταςη τα βιβλύα ςασ «Σο πικρό ποτόρι» και τερο γνωςτό και γιατύ; «Ζευγϊρια που ϋγραψαν την ιςτορύα τησ Η πίο αδίκημενη είναί οί Ρομα , γίατί κανενασ Ελλϊδασ»; δεν την υπολογίζεί ςαν μείονοτητα καί γίατί δεν εχεί πολλουσ μορφωμενουσ εκπροςωπουσ υνδεονταί με την αποφαςη μου να τίμη ςω που μπορουν να δίεκδίκηςουν τα δίκαίωματα δυο εξαίρετίκεσ περίπτωςείσ, δυο παρα ξενα τουσ. Είναί ςτην ουςία απολυτα περίθωρίοποί- πουλία που τα εδωςαν κυρίολεκτίκα ολα, γία να βοηθηςουν την Ελλα δα να γεννηθεί: Ση Μαημενοί καί ανίςχυροί. ντω Μαυρογενουσ καί τον Ιωα ννη ΚαποδίςτρίΠοια προςωπικότητα τησ ςύγχρονησ Ελλϊ- α.
ΜΑΡΣΙΟ 2021 ΑΥΙΕΡΨΜΑ 1821– 2021 08 Προσωπ ογραφίες
Ευφυήσ και οξύνουσ, με ρητορικό χάριςμα και διόραςη προικιςμένου ηγέτη έκανε τολμηρέσ επιλογέσ
ΟΙ ΗΡΨΕ ΣΟ ΦΑΡΣΙ
ΕΛΕΤΘΕΡΙΟ ΒΕΝΙΖΕΛΟ
Τα οικεία πρόσωπα του παρελθόντος
Ο μεγάλος πολιτικός
ΑΠΟ ΣΗ ΣΕΛΛΑ ΣΕΥΑΝΟΠΟΤΛΟΤ
Ακουγοντασ το ονομα Θεοδωροσ Κολοκοτρωνησ, οί περίςςοτεροί πλα θουμε ςτον νου μασ την είκονα ενοσ α ντρα αρχοντίκου, μακρυμα λλη με μεγα λο μουςτα κί. Πωσ, ομωσ, μασ είναί οίκεία η μορφη του, αφου δεν υπηρχε φωτογραφίκοσ φακοσ να τον απαθανατίςεί; ωςτα , καποίοσ τον ζωγρα φίςε. Οί γνωςτοτερεσ καί ςημαντίκοτερεσ προςωπογραφίεσ ηρωων τησ Επανα ςταςησ είναί αυτεσ των Καρλ Κρα τςαίζεν καί Μπενζαμεν Μαρί. Ο πρωτοσ ηταν Γερμανοσ αξίωματίκοσ, που πολεμηςε εθελοντίκα ςτην Ελληνίκη Επανα ςταςη, φίλελληνασ καί αυτοδίδακτοσ ζωγρα φοσ. Υίλοτεχνηςε πορτρετα μορφων του αγωνα καί φροντίςε να φερουν την υπογραφη του προςωπου που απείκονίζεταί ςτο καθενα. Σο αρχίκο ηταν του Γεωργίου Κουντουρίωτη, ενω ακομη ςκίτςαρε τον Γεωργίο Καραίςκα κη, μία μερα πρίν τον θανα ςίμο τραυματίςμο του. Σα λίθογραφηματα του, περνωντασ απο πολλα χερία, εν τελεί πουληθηκαν το 1926 ςτην Εθνίκη Πίνακοθηκη καί ςημερα βρίςκονταί ςτο Εθνίκο Ιςτορίκο Μουςείο ςτην Αθηνα, οπου εκτίθενταί. Γία πληροφορίεσ του εργου καί τησ επίςκεψησ του Βελγου δίπλωμα τη Benjamin Mary ςτη χωρα μασ, ηρθαμε ςε επαφη με το ίδρυμα υλβίασ Ιωα ννου, που με την Ιςτορίκη καί Εθνολογίκη Εταίρεία Ελλα δοσ – Εθνίκο Ιςτορίκο Μουςείο εξεδωςαν βίβλίο με 125 ανεκδοτα ςχεδία του. Κα ποία απο αυτα απείκονίζουν πληρεξουςίουσ καί θεατεσ τησ εθνίκησ ςυνελευςησ του 1843 – 1844, οπου παρευρεθηκε. Ϋταν εραςίτεχνησ καί αρκετα απο τα ςκίτςα του φερουν υπογραφη του είκονίζομενου. Σο 1992, είχε εκδοθεί ενα α λλο λευκωμα με προςωπογραφίεσ γυναίκων τησ ίδίασ περίοδου, χωρίσ, ομωσ, να γνωρίζουμε που βρίςκεταί ςημερα το πρωτοτυπο. Σα εργα τουσ αποτελουν είκονογραφίκο θηςαυρο καί γία εμα σ, τουσ Ϊλληνεσ, εχουν ανεκτίμητη αξία. Σο βλεμμα τουσ λείτουργηςε ςαν φωτογραφίκοσ φακοσ καί μασ χα ρίςε τίσ είκονεσ των ηρωων τησ Επανα ςταςησ, ςτουσ οποίουσ οφείλουμε την ελευθερία μασ.
ΑΠΟ ΣΟΝ ΔΗΜΗΣΡΗ
ΓΑΚΗ
Ωνθρωποσ, πολίτίκοσ, μεταφραςτησ, ςυγγραφεασ. άςωσ ενασ απο τουσ μεγαλυτερουσ Ϊλληνεσ πολίτίκουσ. Ο λογοσ γία τον Ελευθερίο Βενίζελο, που κατορθωςε τα ακατορθωτα. την εποχη των πολίτίκων ελίτ εγίνε η λυ ςη ςτα προβληματα τησ χωρασ. Γεννημενοσ ςτην Κρη τη το 1864, ςυνεδεςε το ονομα του με το Κρητίκο Ζητημα καί την επανα ςταςη του Θερίςου. ε ολεσ τίσ θητείεσ του ωσ πρωθυπουργοσ (1910-1915, 19171920, 1924, 1928-1932, 1933) δου λεψε ςκληρα γία την εξυγίανςη τομεων που ο ίδίοσ θεωρουςε οτί υπολείτουργουςαν, οπωσ ο ςτρατοσ, η εκπαίδευςη καί η υγεία. Ευφυησ καί οξυνουσ, με ρητορίκο χα ρίςμα καί δίοραςη προίκίςμενου ηγετη εκανε τολμηρεσ επίλογεσ, χωρίσ να υπολογίζεί το πολίτίκο κοςτοσ. Οί βαλκανίκοί πολεμοί (19121913), που επεξετείναν τα ςυνορα τησ Ελλα δοσ καί ο χείρίςμοσ των καταςτα ςεων μαρτυρουν το ςτρατηγίκο πνευμα που τον δίείπε. τον καίρο του εθνίκου δίχαςμου, ςυνεπεία των δίαφωνίων Βαςίλεωσ- Βενίζελου καί φυςίκα ολοκληρου του λαου αναφορίκα με την πλευρα που θα ταςςοταν η χωρα ςτον Α΄ παγκοςμίο πολεμο, επεδείξε μαχητίκοτητα καί αγωνίςτίκο πνευμα γία τίσ θεςείσ του, ανα λογο με αυτο του απλου ςτρατίωτη. Ο θρίαμβοσ τησ υνθηκησ των εβρων καί η ίκανοποίητίκη γία τα δεδομενα τησ ηττασ μασ υνθηκη τησ Λωζα νησ του πίςτωνονταί ωσ δίκεσ του επίτυχίεσ. τίσ τελευταίεσ πρωθυπουργίεσ του (1928-33), επραξε το αναγκαίο καί επίκεντρωθηκε ςτα εςωτερίκα ζητηματα, εφοςον το οραμα τησ «Μεγα λησ Ιδεασ» είχε πεθα νεί. Αν καί δίεπραξε λα θη, ςίγουρα η πολίτίκη του απεδείχθη αναγκαία γία την εξελίξη τησ Ελλα δασ. Πίθανοτατα, επείδη αδίκηθηκε τοςο πολυ οςο ηταν εν ενεργεία πολίτίκοσ, αντίλαμβανομαςτε ςημερα το βεληνεκεσ καί τίσ ορθεσ επίλογεσ του. Καί αυτο είναί μία δίαπίςτωςη του γίατί αποτελεί μία μεγα λη προςωπίκοτητα καί τίμα ταί.
ΜΑΡΣΙΟ 2021 ΑΥΙΕΡΨΜΑ 1821– 2021 09 Προσωπ ογραφίες
Η κυρϊ Δομνύτςα από την Αύνο και ο Αλϋξανδροσ Τψηλϊντησ τησ Μολδοβλαχύασ
ΔΟΜΝΑ ΒΙΒΙΖΗ
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟ ΤΧΗΛΑΝΣΗ
Η θρακιώτισσα ηρωίδα
Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος
ΑΠΟ ΣΗ ΜΑΡΙΝΑ ΚΑΡΑΓΚΙΟΛΙΔΟΤ
Η Δομνα Βίςβίζη γεννηθηκε το 1783 ςτην Αίνο, ςημαντίκο λίμα νί τησ Ανατολίκησ Θρα κησ, απο ευπορη οίκογενεία. Σο 1808 παντρευτηκε τον μυημε νο ςτη Υί λίκη Εταίρεία πλοίαρχο Φατζη-Αντωνη Βίςβίζη. Σο κα λεςμα του 1821 ηταν αρκετο γία την οίκογενεία Βίςβίζη, ωςτε να εγκαταλείψεί την α νετη τησ ζωη καί να αφίερωθεί ςτον Αγωνα. Ϊτςί, το ίςτορίκο μπρίκί «Καλομοίρα» ςαλπα ρεί ακολουθωντασ πίςτα ωσ το τελοσ τον α νεμο τησ Επανα ςταςησ. Η «Καλομοίρα» ςυνδρα μεί ςτίσ ναυμαχίεσ τησ Λεςβου, τησ α μου καί του Αγίου Όρουσ. Σον Δεκεμβρίο του 1821 παραλαμβα νεί απο τον Ωθω τον Εμμανουηλ Παππα , που τελίκα πεθαίνεί απο καρδίακη προςβολη πα νω ςτο ςκαρί τησ, καθωσ τον μετεφερε ςτην Ύδρα. Σο 1822 λαμβα νεί μεροσ ςτίσ πολεμίκεσ επίχείρηςείσ γία την κατα ληψη του φρουρίου τησ Λαμίασ, οπου ο Βίςβίζησ ςκοτωνεταί «μυςτηρίωδωσ». Η Δομνα γίνεταί αμεςωσ καπετα νίςςα καί θαλαςςομα χοσ. υμμετεχεί ςτην πολίορκία του φρουρίου του Ευρίπου δίαδραματίζοντασ καθορίςτίκο ρολο. την Ευβοία μα χεταί, δείχνοντασ αυταπα ρνηςη καί γενναίοτητα. Κερδίζεί τον ςεβαςμο πολλων ανδρων, του Ανδρουτςου, του Τψηλα ντη, του Νίκηταρα… Είναί μία ςπουδαία ηρωίδα τησ οποίασ τα κατορθωματα εγίναν δημοτίκο τραγουδί καί υμνηθηκαν! Όταν πία, το 1824, δεν μπορεί να ςυντηρηςεί οίκονομίκα το πλοίο, το παραχωρεί ςτην κυβερνηςη. Η Βίςβίζη α ςτεγη καί πα μφτωχη περίπλανίεταί με τα 5 παίδία τησ καί εγκαθίςταταί ςε Ύδρα, Ναυπλίο, Μυκονο. Αλληλογραφεί με την Ελληνίκη Δίοίκηςη ζητωντασ βοηθεία. Με την απονομη βοηθημα των λαμβα νεί ςυ νταξη 30 δραχμω ν το μη να-τοςο θεωρηςαν πωσ α ξίζε η προςφορα τησ ςτον Αγωνα(!) Σο 1845 καταληγεί ςτον Πείραία , οπου καί πεθαίνεί το 1850. Αν καί το εργο τησ ηταν ίςα ξίο με τησ Μπουμπουλίνασ, η ίδία εμείνε ςτην αφα νεία. Πρα γματί, η «Ιςτορία» τη ληςμο νηςε, ομωσ η θα λαςςα τησ Ελευθερίασ που τοςο αγα πηςε, πα ντα θα υποκλίνεταί ςτην αγερωχη καπετα νίςςα τησ «Καλομοίρασ», Δομνα Βίςβίζη.
ΑΠΟ ΣΗ ΜΑΡΘΑ
ΟΙΚΟΝΟΜΟΤ
Ο Αλεξανδροσ Τψηλα ντησ υπηρξε ςτρατίωτίκοσ καί λογίοσ που εγκατελείψε τη ζωη του καί δίεθεςε την περίουςία του γία τη δημίουργία ενοσ ελευθερου ελληνίκου κρα τουσ. Γεννηθηκε τη 12η Δεκεμβρίου του 1792 ςτην Κωνςταντίνουπολη καί ηταν πρωτοτοκοσ γίοσ του Κωνςταντίνου Τψηλα ντη, ηγεμονα τησ Μολδοβλαχίασ (ςημερίνη Μολδαβία, Ρουμανία καί δυτίκη Ουκρανία). Υοίτηςε ςτη ςχολη του ωματοσ των Βαςίλίκων Ακολουθων ςτην Πετρουπολη καί υπηρετηςε ςτην αυτοκρατορίκη φρουρα . Δίακρίθηκε ςτουσ πολεμουσ κατα του Ναπολεοντα, οπου καί εχαςε το δεξί του χερί. Σο 1820, ο Εμμανουηλ Ξα νθοσ του προςεφερε την αρχηγία τησ Υίλίκησ Εταίρείασ, την οποία αποδεχθηκε καί ξεκίνηςε αμεςωσ την οργα νωςη γία την εναρξη τησ επανα ςταςησ ςτην Πελοποννηςο. Σοτε, ο Ιωα ννησ Καποδίςτρίασ τον επείςε, λεγοντασ οτί επρεπε να επίςπευςεί την προκαταςκευη τησ. Σον Ιουνίο του 1820 εγκαταςτα θηκε ςτην Οδηςςο, ενω ςτίσ 22 Υεβρουαρίου 1821 περαςε τον ποταμο Προυθο (ςυνορο Ρωςίασ – Μολδοβλαχίασ). Δυο μερεσ μετα , εξεδωςε προκηρυξη ανεξαρτηςίασ «Μα χου υπερ Πίςτεωσ καί Πατρίδοσ» καί υψωςε την ςημαία τησ επανα ςταςησ ςτο Ια ςίο τησ Μολδοβλαχίασ, μεροσ ςτο οποίο απαγορευοταν η παραμονη του Σουρκίκου ςτρατου. Μετα την παραίτηςη του απο τον ρωςίκο ςτρατο, επίδοθηκε ο ίδίοσ ςτη δημίουργία ςτρατου. τα μεςα Μαρτίου, ςυγκροτηςε τον Ιερο Λοχο (ςτρατίωτίκο ςωμα απο εθελοντεσ ςπουδαςτεσ). Όμωσ, ο ςτρατοσ του καταςτρα φηκε ςτίσ 7 Ιουνίου 1821 ςτη μα χη του Δραγατςανίου καί υποχωρηςε ςτα αυςτρίακα ςυνορα. Αίτία τησ αποτυχίασ ηταν η ελλείψη ςτρατίωτίκων δυνα μεων καί οίκονομίκησ υποςτηρίξησ, καθωσ καί ο αφορίςμοσ του Τψηλα ντη απο τον πατρία ρχη Γρηγορίου Ε’. Σελίκα , παραδοθηκε ςτουσ Αυςτρίακουσ καί φυλακίςτηκε. Απελευθερωθηκε ςτίσ 24 Νοεμβρίου 1827, αλλα η υγεία του δεν του επετρεψε να βοηθηςεί ςτον Αγωνα. Πεθανε ςτη Βίεννη ςτίσ 31 Ιανουαρίου του 1828.
ΜΑΡΣΙΟ 2021 ΑΥΙΕΡΨΜΑ 1821– 2021 10 Σα πρόσωπα
ΙΔΡΤΜΑ
ύλβια Ιωϊννου: «Φωρύσ μνόμη δεν ϋχουμε καταγωγό»
ΤΛΒΙΑ ΙΨΑΝΝΟΤ Η ίςτορία εχεί προςωπο. 320 μοναδίκα προςωπα τησ Ελληνίκησ Επαναςταςησ.
ΑΠΟ ΣΗ
ΣΕΛΛΑ ΣΕΥΑΝΟΠΟΤΛΟΤ
Μετα την Σουρκίκη είςβολη ςτην Κυπρο, η υλβία Ιωα ννου, λογω τησ αγα πησ που είχε γία τον τοπο τησ, ξεκίνηςε να ςυλλεγεί περίηγητίκα βίβλία, χείρογραφα καί χα ρτεσ απο τον 15ο αίωνα. Σο οραμα τησ τοτε – καί ςημερα – είναί να δίατηρηςεί καί να δίαδωςεί τον πολίτίςτίκο καί ίςτορίκο θηςαυρο τησ Κυπρου. Σο άδρυμα υλβίασ Ιωα ννου ίδρυθηκε το 2009 με εδρα ςτο Λίχτενςτα ίν. Ενςωμα τωςε την ςυλλογη τησ ίδρυτρίασ καί μεχρί ςημερα περίλαμβα νεί περίςςοτερα απο 3.000 ςπα νία βίβλία καί χαρτεσ. Η υλλογη εμπλουτίζεταί ςυνεχωσ αποτελωντασ μία απο τίσ ςημαντίκοτερεσ παγκοςμίωσ ςχετίκα με την Κυπρο. Σο ίδρυμα ςε ςυνεργαςία με την Ιςτορίκη καί Εθνολογίκη Εταίρεία τησ Ελλα δοσ δημίουργηςαν μία νεα εκδοςη με γνωςτα καί α γνωςτα προςωπα τησ Ελληνίκησ Επανα ςταςησ. Περίλαμβα νονταί ςχεδία με 320 μοναδίκα προςωπα απο το λευκωμα του Benjamin Mary. Ερχομενοί ςε επαφη με το ίδρυμα, ςτίσ ερωτηςείσ μασ ςχετίκα με το εργο καί τη ζωη του Μπενζαμεν Μαρί απαντα εί η κυρία Μαρύα Γιουρούκου, (Υίλολογοσ-Παλαίογρα φοσ, Δρ. Υ. Sylvia Ioannou Foundation) Πότε μϊθατε για την ύπαρξη των εκθεμϊτων και πώσ αποκτόθηκαν; Σο άδρυμα υλβίασ Ιωα ννου παρακολουθεί τίσ δημοπραςίεσ που δίενεργουν δίεθνωσ αναγνωρίςμενοί καί πίςτοποίημενοί οίκοί, προκείμενου να εμπλουτίζεί τη υλλογη του με τεκμηρία που αφορουν ςτην Ιςτορία καί ςτον Πολίτίςμο τησ Κυ-
πρου. ε μία απο αυτεσ τίσ δημοπραςίεσ, το 2016 ςτο Λονδίνο, αποκτηθηκε το ςυγκεκρίμενο λευκωμα με τα ςχεδία που φίλοτεχνηςε ο Benjamin Mary, επείδη περίείχε καί προςωπογραφίεσ Κυπρίων. Διεκδικόθηκαν από το Βϋλγιο, δηλαδό τη χώρα καταγωγόσ του Μπενζαμϋν Μαρύ; τίσ δημοπραςίεσ δε γίνονταί γνωςτεσ αυτου του είδουσ οί πληροφορίεσ, δίοτί καλυπτονταί απο το απορρητο των ςτοίχείων του αγοραςτη.
Τπαύθρια ϋκθεςη για τα 200 χρόνια από την Ελληνικό Επανϊςταςη
Εκτόσ από τη ςυναιςθηματικόιςτορικό αξύα, που ϋχουν για εμϊσ τουσ Ϊλληνεσ, εύναι εξύςου ςημαντικϊ για τον υπόλοιπο κόςμο; ημαντίκο απο ίςτορίκησ πλευρα σ είναί αυτο καθαυτο το γεγονοσ τησ Ελληνίκησ Επανα ςταςησ. Επομενωσ, είναί φυςίκο να υπα ρχεί ενδίαφερον καί γία τα προςωπα που ςυμμετείχαν ςτον Αγωνα. Αυτο που μπορουμε να πουμε, επίπλεον, είναί οτί η ερευνα καί η τεκμηρίωςη που εγίναν ςτο πλαίςίο τησ εκδοςησ του Ιδρυματοσ υλβίασ Ιωα ννου καί τησ Ιςτορίκησ καί Εθνολογίκησ Εταίρείασ τησ Ελλα δοσ Εθνίκο Ιςτορίκο Μουςείο Η Ιςτορία εχεί προςωπο - Μορφεσ του 1821 ςτην Ελλα δα του Όθωνα απο τον Βελγο δίπλωμα τη Benjamin Mary (Αθηνα 2020), εφεραν ςτο φωσ προςωπίκοτητεσ καί απο α λλεσ ευρωπαίκεσ χωρεσ εκτοσ τησ Ελλα δασ καί τησ Κυπρου, καί φυςίκα απο χωρεσ τησ Ανατολίκησ Μεςογείου οπου ταξίδεψε ο B. Mary.
ΜΑΡΣΙΟ 2021 ΑΥΙΕΡΨΜΑ 1821– 2021 11 1
Σα πρόσωπα
“
κεφτείτε τί εντυπωςη θα του εκαναν οί θυελλωδείσ ςυνεδρίαςείσ, οί ομίλίεσ καί η φαςαρία ςτην αίθουςα, αλλα καί οί δίαφορεσ ενδυμαςίεσ των πληρεξουςίων!
3 2
Σι περιλαμβϊνει η ςυλλογό; Σο λευκωμα του Benjamin Mary περίλαμβα νεί προςωπογραφίεσ κυρίωσ ανδρων, Ελληνων καί μερίκων Σουρκων, Αίγυπτίων καί Λίβανεζων. Αξίζεί επίςησ να ςημείωςουμε οτί, προτου αναχωρηςεί ο καλλίτεχνησ απο την Ελλα δα γία το ταξίδί του ςε Κυπρο, Λίβανο καί Αίγυπτο, παρακολουθηςε ζωγραφίζοντασ τίσ εργαςίεσ τησ Εθνίκησ υνελευςησ του 18431844, οταν η νεοτερη Ελλα δα απεκτηςε το νεο τησ υνταγμα μετα την Επανα ςταςη τησ 3ησ επτεμβρίου 1843. αν «φωτορεπορτερ» τησ εποχησ, ο B. Mary, καθίςμενοσ ςτο δίπλωματίκο θεωρείο μεςα ςτην αίθουςα οπου δίεξαγοταν η υνελευςη, ςκίτςα ρίζε πυρετωδωσ τουσ πληρεξουςίουσ καί τουσ θεατεσ. κεφτείτε τί εντυπωςη θα του εκαναν οί θυελλωδείσ ςυνεδρία ςείσ, οί ομίλίεσ καί η φαςαρία ςτην αίθουςα, αλλα καί οί δία φορεσ ενδυμαςίεσ των πληρεξουςίων! Με αυτα τα ςχεδία ο B. Mary δίεςωςε μία μοναδίκη ςτίγμη τησ ελληνίκησ ίςτορίασ, δίοτί αντίςτοίχο είκονογραφίκο τεκμηρίο δεν είναί γνωςτο απο α λλη πηγη μεχρί ςημερα. Ορίςμενα απο τα προςωπα που είκονίζονταί ςτο λευκωμα του B. Mary είναί τα εξησ: Θεοδωροσ Κολοκοτρωνησ, Νίκηταρα σ, Λα ζαροσ Κουντουρίωτησ, Ιωα ννησ Μακρυγία ννησ, Φρίςτοδουλοσ Φατζηπετρου, George Finlay,
1. ύνθεςη προςώπων 2. Κουντουριώτησ 3. Μακρυγιϊννησ Σα ςκύτςα του B. Mary ανακτόθηκαν από το διαδύκτυο
Πανουτςοσ Νοταρα σ, Θεοκλητοσ Υαρςακίδησ, Νίκολαοσ Θηςευσ, Βαςίλείοσ Πετίμεζασ, Αναςτα ςίοσ Μαυρομίχα λησ, Ηλίασ αλαφατίνοσ, Ιωα ννησ Κωλεττησ, Ιωα ννησ Καρατζα σ, Δημητρησ Νοτη καί Κωςτασ Μποτςαρησ, Δημητρίοσ Πλαπουτασ, Σςα μησ Καρατα ςοσ καί α λλοί. Τπϊρχουν ϊλλα ϋργα του Μπενζαμϋν Μαρύ, ςχετικϊ με την επανϊςταςη, που δεν βρύςκονται ςτην Ελλϊδα; Αυτο είναί ενα ερωτημα που απαςχολεί τουσ ερευνητεσ. Η αρίθμηςη που αναγρα φεταί ςτο λευκωμα με τουσ Αγωνίςτεσ, μασ οδηγεί ςτη ςκε ψη οτί είναί μεροσ μίασ ςείρασ ςχεδίων εμπνευςμενων απο την Ελλα δα. Σο 1992 είχε εκδοθεί ενα α λλο λευκωμα του B. Mary, με προςωπογραφίεσ γυναίκων τησ ίδίασ περίοδου (Νεοελληνίςμου, απαρχεσΕλληνίκεσ προςωπογραφίεσ, 1840-1844). ημερα ομωσ δεν γνωρίζουμε που βρίςκεταί το πρωτοτυπο. Εύναι γνωςτό το κύνητρο για τη δημιουργύα τουσ; Σα εργα φίλοτεχνηθηκαν ςε μία εποχη που δεν είχε ακομη εφευρεθεί η φωτογραφία. Ϊνασ καλλίτεχνησ, λοίπον, θα ζωγρα φίζε ο,τί του τραβουςε την προςοχη ωςτε να απαθανατίςεί προςωπα, τοπία καί ςτίγμίοτυπα που τον ενδίεφεραν. την περίπτωςη του B.
”
Mary η ίδίοτητα του εραςίτεχνη ζωγρα φου ςυνδυαζοταν με την αποςτολη, χα ρη ςτην οποία βρεθηκε ςτην Ελλα δα. Να ςημείωςουμε οτί ο B. Mary ηλθε ςτην Ελλα δα ωσ δίπλωματίκοσ αντίπροςωποσ του Βελγίου, με ςκοπο την υπογραφη εμπορίκησ ςυνθηκησ μεταξυ των δυο χωρων. Ψσ δίπλωμα τησ ηταν υποχρεωμενοσ να ςυντα ςςεί αναφορεσ προσ τουσ ανωτερουσ του καί δεν αποκλείεταί τα ςχεδία να λείτουργουςαν ςυμπληρωματίκα προσ αυτεσ τίσ αναφορεσ. Θα τον κατατϊςςαμε ςτουσ Υιλϋλληνεσ; Ο B. Mary δεν ηλθε ςτην Ελλα δα γία να πολεμηςεί, οπωσ ξερουμε οτί εκαναν οί Υίλελληνεσ (γία παρα δείγμα ο λορδοσ Βυρωνασ), αλλα ωσ δίπλωμα τησ του Βελγίου, 20 χρο νία περίπου μετα την Επανα ςταςη, την οποία θαυμαζε. Θαυμαζε βεβαία καί τουσ πρωταγωνίςτεσ τησ-πολλοί απο τουσ οποίουσ ζουςαν τοτε- καί γί’αυτο επεδίωξε να τουσ γνωρίςεί καί να τουσ ζωγραφίςεί εκ του φυςίκου, δηλαδη, χρεία ςτηκε να ποζα ρουν αρκετεσ ωρεσ ωςπου να ολοκληρωθεί κα θε ςχεδίο, ζητωντασ κίολασ απο αρκετουσ να υπογρα ψουν τα πορτραίτα τουσ. Πού εκτύθενται αυτό τη ςτιγμό; Υιλοξενόθηκαν ποτϋ ςε μουςεύα ϊλλων χωρών; Οί ςυγκεκρίμενεσ προςωπογραφίεσ αγωνίςτων (αλλα καί πολίτίκων, ίερωμενων, λογίων, φίλελληνων, καθημερίνων ανθρωπων) είναί ςυγκεντρωμενεσ καί επίκολλημενεσ ςτίσ ςελίδεσ ενοσ λευκωματοσ, το οποίο δεν είχε εκτεθεί ςτο παρελθον γίατί βρίςκοταν ςε ίδίωτίκη ςυλλογη. Η δίμηνη υπαίθρία εκθεςη ςτην Αθη να, που δίοργανωθηκε απο το άδρυμα υλβίασ Ιωα ννου, το Εθνίκο Ιςτορίκο Μουςείο με τον Δημο Αθηναίων, εχεί ςκοπο να ςυςτηςεί ςε ευρυτερο κοίνο επίλεγμενα εργα του B. Mary, καθωσ αυτο δεν θα ηταν ευκολο δίαφορετίκα ςτην εποχη τησ πανδημίασ.
ΜΑΡΣΙΟ 2021 ΑΥΙΕΡΨΜΑ 1821– 2021 12 υνέντευξη
ΣΡΕΙ ΚΑΡΣ ΠΟΣΑΛ ΓΙΑ ΣΗ ΘΕΑΛΟΝΙΚΗ
ΑΠΌ ΣΗ
ΜΑΡΙΝΑ ΚΑΡΑΓΚΙΌΛΙΔΌΤ
Ο φηκασ Κωνςταντίνοσ γεννηθηκε ςτην Κατερίνη Πίερίασ το 1960 καί ςπουδαςε οίκονομίκα ςτο ΑΠΘ. Εργα ςτηκε γία 20 χρονία ςτίσ Σρα πεζεσ ΜακεδονίασΘρα κησ καί Πείραίωσ αςχολουμενοσ ταυτοχρονα με τη φωτογραφία καί τον χορο. το ενεργητίκο του εχεί 22 εκθεςείσ φωτογραφίασ καί πανελληνία βραβεία ςτη φωτογραφία. Αρθρογρα φηςε γία πολλα χρονία α ρθρα με ταξίδίωτίκο περίεχομενο, γεγονοσ που του εδωςε την δυνατοτητα να γίνεί Δημοςίογρα φοσ τησ UNESCO. πουδαςε ςτη χολη Ξεναγων Θεςςαλονίκησ καί με το περασ των ςπουδων του δίδαξε επί ςείρα ετων ςτην ίδία ςχολη. Εργα ζεταί ωσ ξεναγοσ ςε ολη την Ελλα δα μεχρί ςημερα. Ζεί ςτη Θεςςαλονίκη καί ςτη ουρωτη. Αν εύχαμε μύα καρτ ποςτϊλ εκεύνησ τησ εποχόσ, ποια αντιπροςωπευτικϊ ςτοιχεύα θα περιελϊμβανε; Μπροςτα ςτα μα τία ενοσ επίςκεπτη τησ Θεςςαλονίκησ λίγο πρίν την επανα ςταςη του 1821 θα α πλωνα 3 καρτ ποςτα λ επίχρωματίςμενεσ, γία να ξεχωρίζουν τα θρηςκευτίκα καί φυλετίκα χαρακτηρίςτίκα των τρίων κυρίων εθνοτητων τησ πολησ. Καρτ ποςτϊλ Λιμανιού. Σο πολυπληθεσ εβραίκο ςτοίχείο ςτην περίοχη γυρω απο το λίμα νί καί μεχρί το πα νω μεροσ τησ Ζα ντε Γκίολ, δηλαδη τον φαρδυ δρομο οπωσ ονομαζοταν η μετεπείτα Εγνατία οδοσ, εμφανίζεταί με τα κίτρίνα ςαρίκία καί τίσ χαρακτηρίςτίκεσ φουςτεσ γία τουσ Ε-
Ο Κωνςταντίνοσ φηκασ μασ μεταφερεί ςτον χρονο καί ςτον χωρο, ςτη Θεςςαλονίκη, που περίμενε αλλα 91 χρονία, γία να γευτεί την ελευθερία!
βραίουσ εμπορουσ. Καρτ Ποςτϊλ Ωνω πόλησ με τη χαρακτηρίςτίκη οθωμανίκη αρχίτεκτονίκη. Οί Οθωμανοί Σουρκοί με τα χαρακτηρίςτίκα πρα ςίνα ςαρίκία τουσ καί τα ςαλβα ρία τουσ, ενω οί Οθωμανίδεσ γυναίκεσ, καλυμμενεσ απο τα ποδία μεχρί το κεφα λί με τα χαρακτηρίςτίκα τςαρτςα φ καί τουσ φερετζεδεσ. Καρτ Ποςτϊλ περιοχόσ Ροτόντασ. Σο Ελληνίκο ςτοίχείο να περίφερεταί ςτην περίοχη απο τα ανατολίκα τείχη μεχρί τον Ωγίο Αθανα ςίο, με τα χαρακτηρίςτίκα γαλα ζία ςαρίκία. Ϊμποροί, οπωσ καί οί Εβραίοί τησ πολησ, με τίσ πολλεσ εκκληςίεσ τουσ, ολεσ μεταγενεςτερεσ ςτην περίοχη. Αναφϋρετϋ μασ τα ςημαντικότερα γεγονότα που διαδραματύςτηκαν την περύοδο αυτό ςτη Θεςςαλονύκη. Σα γεγονοτα ςτην πολη τησ Θεςςαλονίκησ εχουν να κα νουν κυρίωσ με τα πογκρομ που εξαπολυθηκαν απο τίσ Σουρκίκεσ αρχεσ. Σο επαναςτατίκο κίνημα ςτην Ιερίςςο καί το Ωγίο Όροσ με αρχηγο τον Εμμανουηλ Παππα , (α γαλμα του οποίου υπα ρχεί ςτο πα ρκο απεναντί
απο το Δημαρχείο τησ Θεςςαλονίκησ), καί το αντίςτοίχο επαναςτατίκο κίνημα ςτην περίοχη των Βαςίλίκων με αρχηγο τον τα μο Κα ψα (Φα ψα οπωσ ηταν το παρατςουκλί του αφου «εχαβε» τουσ Σουρκουσ), θορυβηςαν τον Γίουςουφ παςα Μπεη τησ Θεςςαλονίκησ. Ϊτςί, εδωςε εντολη να γίνουν ςυλλη ψείσ 400 Ελληνων ομηρων. Οί ομηροί φυλακίςτηκαν ςτο Κονα κί, δηλαδη το Σουρκίκο Δίοίκητηρίο που ςημερα εχεί αντίκαταςταθεί απο το νεοτερο κονα κί, ςημερα υπουργείο Μακεδονίασ-Θρα κησ. Μετα την επίτυχημενη μα χη των Βαςίλίκων γία τουσ Ϊλληνεσ με τον καπετα ν Φα ψα, ο Γίουςουφ εκτελεςε ςτο Καπα νί,
που ςωζεταί καί ςημερα ωσ πλατεία Ωθωνοσ καί αγορα Βατίκίωτη, τουσ 200 απο τουσ 400 ομηρουσ, μεταξυ των οποίων καί οί προεςτοί, Πα ίκοσ, Μενεξεσ, Σα ττησ, Βλα λησ καί ο επίςκοποσ Κίτρουσ Μελετίοσ. την πλατεία Φορτα τζη εφεντη, ςτη Ροτοντα, απαγχονίςαν τον προεςτο Φρη ςτο Μενεξε. την πολη ελαβαν χωρα λεηλαςίεσ, βίαίοπραγίεσ καί βίαςμοί, καθωσ επίςησ καί ςφαγη γυναίκοπαίδων. 2000 Ϊλληνεσ παρεμείναν επί ςείρα μηνων ςτην αυλη τησ Ιερα σ Μητροπολεωσ Θεςςαλονίκησ Ωγίοσ Δημητρίοσ ο Νεοσ, ςημερα Ωγίοσ Γρηγορίοσ ο Παλαμα σ, εκκληςία που αντίκατεςτηςε την παλαίοτερη. Ϊνα ςημείο αναφορασ ωσ τοπο θυςίασ των Θεςςαλονίκεων πρεπεί να αναφερθεί ο Ωγίοσ Αθανα ςίοσ, οπου φυλακίςτηκαν γία 40 ημερεσ 100 γυναίκοπαίδα καί γεροντεσ χωρίσ νερο καί φαγητο. Σο αποτροπαίο θεαμα καί η δυςοςμία απο τα πτωματα, οταν ανοίχτηκε η εκκληςία, εδίωξε τον κοςμο που ζουςε γυρω τησ γία μηνεσ. Ϊχουν διαςωθεύ οι χώροι όπου ςυντελϋςτηκαν αυτϊ τα γεγονότα; Εύναι επιςκϋψιμοι;
… 3 καρτ ποςτα λ επίχρωματίςμενεσ, γία να ξεχωρίζουν τα θρηςκευτίκα καί φυλετίκα χαρακτηρίςτίκα των τρίων κυρίων εθνοτητων τησ πολησ.
ΜΑΡΣΙΟ 2021 ΑΥΙΕΡΨΜΑ 1821– 2021 13
“
υνέντευξη
Ο ςυνολικόσ εκτελεςμϋνοσ πληθυςμόσ των Ελλόνων και όςων πϋθαναν από τισ κακουχύεσ ανϊγεται ςτισ 3.000
Οί χωροί οπου εκτυλίςςεταί το δρα μα των Ελληνων τησ Θεςςαλονίκησ κατα την εναρξη τησ Επανα ςταςησ του 1821, εχουν αλλα ξεί πολυ καί οςον αφορα ςτη θεςη με τη δομηςη του ςη μερα, αλλα καί οςον αφορα ςτα ονοματα των θεςεων. Ο Πυργοσ του Αίματοσ η Κανλη Κουλε, ςημερίνοσ Λευκοσ Πυργοσ, δίαβοητη φυλακη οπωσ, επίςησ, καί οί φυλακεσ του Επταπυργίου δίατηρουνταί ωσ αρχαίολογίκοί χωροί τη ςημερον ημερα. Σο καπα νί, που ςημαίνεί αλευραγορα, μετακίνηθηκε πίο δυτίκα ςτη ςημερίνη αγορα Βλα λη η Καπα νί, οπωσ το λεμε. Η πλατεία Ωθωνοσ καί η περίξ αυτησ, αγορα Βατίκίωτη ηταν το ςημείο των εκτελεςεων προυχοντων καί απλου λαου, ο οποίοσ επίλεχθηκε τυχαία απο το πληθοσ των ομηρων ςτον μητροπολίτίκο ναο. Ο ςημερίνοσ ναοσ τησ Μητροπολεωσ Θεςςαλονίκησ Ωγίοσ Γρηγορίοσ Παλαμα σ, ςε ςχεδία του Ερνεςτου Σςίλλερ, ςτεκεί ςτη θε ςη τησ Μητροπολησ του Αγίου Δημητρίου του Νεου. Ο ναοσ του Αγίου Αθαναςίου χτί ςμενοσ το 1818 παραμενεί ςτη θε ςη του επα νω ςτην οδο Εγνατία. Η Ροτοντα δίατηρεί την πλατεία τησ, τοπο εκτελεςησ του Φ. Μπαλα νου. Ο Λευκόσ Πύργοσ, ςόμα κατατεθϋν τησ πόλησ, υπόρξε φυλακό ςτα χρόνια τησ Σουρκοκρατύασ. Ϊχει να μασ «μαρ τυρόςει» κϊποια ιδιαύτερη ιςτορύα από τα χρόνια εκεύνα; Ο Πυργοσ των Λεοντων η τησ Καλαμαρία σ η Κανλη Κουλε, ο μεταγενεςτερα Λευκοσ Πυργοσ, λείτουργηςε ωσ ο ςτρατωνασ των Γενίτςα ρων, αλλα καί ωσ δίαβοητη φυλακη. Γνωρίζουμε μία ίςτορία του τί ςυνεβαίνε εκείνεσ τίσ ζοφερεσ ημερεσ απο μία οθωμανίκη πηγη. Η δολοφονία του προεςτου πανδουνη ςτο κεντρο τησ πολησ εγίνε αφορμη να φυλακίςτεί ο Μουλασ Φαίρουλα χ
Φαςεκη, επείδη εδωςε ευχη ςτον νεκρο με αναφορα ςτον Αλλα χ. Ο μπεησ τησ πολησ, Γίουςουφ, εδωςε εντολη φυλα κίςησ του Μουλα ο οποίοσ εγίνε μα ρτυρασ τησ α φίξησ ςτα κελία του Πυργου του προεςτου Αρίςτείδη Παπα , απεςταλμενου του Τψηλα ντη, ο οποίοσ δεχτηκε 100 καμτςίκίεσ καί ςτη ςυνεχεία τον εκτελεςαν. Οί φυλακίςμενοί ςτη δίαβοητη αυτη φυλακη ζου ςαν μονο με νερο, χωρίσ καθολου τροφη, γία οςο καίρο εζηςαν εγκλείςτοί. Ο ςυνολίκοσ εκτελεςμενοσ πληθυςμοσ των Ελλη νων καί οςων πεθαναν απο τίσ κακουχίεσ ανα γεταί ςτίσ 3.000. Οί Γενίτςαροί ζητουςαν δίακαωσ πληρη γενοκτονία η οποία, τελίκα , δεν υπεγρα φη. Τπϊρχουν και μικρϋσ γωνιϋσ τησ πόλησ που περνούν απαρατόρητεσ αλλϊ κρύβουν κϊποια μυςτικό ιςτορύα ςχετικό με την Επανϊςταςη; Όταν ανακοίνωθηκε η αποφαςη τησ εκτελεςησ του Φρίςτοφορου Μπαλα νου, προεςτου καί δημογεροντα τησ Θεςςαλονίκησ, ο οργίςμενοσ οχλοσ ορμηςε προσ το αρχοντίκο του γία να ατίμα ςεί τη ςυζυγο του, Ωννα Μπαλα νου, εκπα γλου ομορφίασ, καλλονη τησ εποχησ τησ. Η Αννα, ενημερωμενη γία οςα επροκείτο να ςυμβουν, εγκατελείψε το αρχοντίκο Μπαλα νου χρηςίμοποίωντασ τίσ μεςαυλεσ των ελληνίκων ςπίτίων τησ περίοχησ του Αγίου Αθαναςίου, καταφευγοντασ ςτην εκκληςία τησ Παναγουδασ (Παναγία η Γοργοεπηκοοσ), που οπωσ καί ο Ωγίοσ Αθανα ςίοσ, είχαν ανεγερθεί ςτα χαλα ςματα των προηγουμενων ναων απο τη φωτία του 1817. Η Αννα Μπαλα νου δίανυκτερευςε μυςτίκα μεςα ςτον ναο καί την επομενη ημερα περαςε απεναντί ςτο αρχοντίκο τησ οίκογενείασ Σα ττη, ενα αληθίνο καςτροςπίτο πολυ
κοντα ςτο μίκρο ναίδρίο τησ Μεταμορφωςησ του ωτηροσ, (βρίςκεταί ςτη ςυμβολη των οδων Εγνατίασ καί Παλαίων Πατρων Γερμανου), το ςημερίνο «ωτηρα κί» οπωσ χαίδευτίκα το ονομα ζουν οί Θεςςαλονίκείσ. Η Αννα μετα απο μηνεσ εμφανίςτηκε δημοςίωσ αναλαμβα νοντασ τα ηνία τησ οίκογενείασ ξανα. Πόςο ϋχει αλλϊξει η Θεςςαλονύκη μϋςα ςε αυτϊ τα 200 χρόνια; Η πολη τησ Θεςςαλονίκησ εχεί αλλα ξεί πολυ απο το 1821 μεχρί ςημερα. Οί πολυ μίκρεσ αλλαγεσ που ςυντελουνταν ςτο ςωμα τησ νυμφησ του Θερμαίκου μεςα απο τουσ αίωνεσ, μετα την απελευθερωςη του 1912 α ρχίςαν να γίνονταί μεγα λεσ καί ταχυτατεσ. Ο ανατολίτίκοσ χαρακτηρασ τησ πολησ με τα ρεματα που κατα φυτα κατεβαίναν ςαν πρα ςίνεσ χαρακίεσ απο τα τείχη κοντα ςτην Ακροπολη τησ, το Επταπυργίο, μεχρί τον κυρίο οδίκο τησ α ξονα, τον φαρδυ δρομο, τη μεταγενεςτερη Εγνατία, εξαφανίςτηκε ςταδίακα. Οί δυο μεγα λεσ φωτίεσ του 1890 καί του 1917 ηταν ευκαίρίεσ γία μεγα λεσ αλλαγεσ ςτον πολεοδομίκο ίςτο τησ πολησ. Όντωσ η πολη αμεςωσ μετα αναπτυχθηκε θαυμαςτα , αλλα -είδίκα μετα την πυρκαγία του 1917- η μεταεκλεκτίκίςτίκη Θεςςαλονίκη δεν είχε να ζηλεψεί τίποτα απο τίσ μεγαλουπολείσ τησ Ευρωπησ. Δυςτυχωσ, η ανοίκοδομηςη καί η α ναρχη οίκοπεδοποίηςη των δεκαετίων 1960-1990 αφαίρεςαν εν πολλοίσ τον χαρακτηρα τησ ευρωπαίκησ Θεςςαλονίκησ που είχε αντίκαταςτηςεί το «Ροδο Σησ Ανατολησ», οπωσ ονομαζαν τη Θεςςαλονίκη οί Οθωμανοί Σουρκοί, κυρίαρχοί τησ γία ςχεδον 500 χρονία.
ΜΑΡΣΙΟ 2021 ΑΥΙΕΡΨΜΑ 1821– 2021 14 Γνώμες
ΣΟ ΜΕΣΡΗΜΑ
Επιστημονικά επιτεύγματα ΑΠΟ ΣΗ ΕΒΗ ΓΙΑΛΟΧΟΤ
200
χρονία απο το ξεςπαςμα τησ Ελληνίκησ Επανα ςταςησ. Φρονία θηρίωδουσ εξελίξησ με τίσ θετίκεσ επίςτημεσ να καλπα ζουν ςε παγκοςμίο επίπεδο. Δυςτυχωσ ομωσ, πολλοί νεοελληνεσ ναί βα ζω καί τον εαυτο μου μεςα- δε γνωρίζουμε οτί ςε αυτην την προοδο, η Ελλα δα αρίθμηςε χίλία δεσ λαμπρα μυαλα ςτην κορυφη. Καί ςυνεχίζεί το μετρημα. Αρχίζοντασ απο τον Αναςτα ςίο Φρηςτομα νο, που εμαθε τον ορο «χημεία» ςτουσ Ϊλληνεσ, ακολουθεί ο Κωνςταντίνοσ Καραθεοδωρη, ςυνείςφεροντασ ςημαντίκα ςε τομείσ πραγματίκησ καί ςυναρτηςίακησ ανα λυςησ, θεωρίασ μετρου καί ολοκληρωςησ. Σην κορυφη επείτα, ερχεταί να κατακτηςεί, ο α νθρωποσ που με την εφευρεςη του ε χεί καταφερεί να προλα βεί τον καρκίνο του τραχηλου τησ μητρασ καί να ςωζεί καθημερίνα εκατομμυρία γυναίκεσ. Ο λογοσ φυςίκα γία τον Γεωργίο Παπανίκολα ου καί το ςωτηρίο του «Σεςτ Παπ». Σον δίαδεχεταί ο Αρίςτείδησ Κωςτα κησ, του οποίου η ερευνα ηταν καθορίςτίκη ςτην ανα δείξη τησ δρα ςησ τησ κυκλοςπορίνησ ςτη μεταμο ςχευςη. Φρηςτομϊνοσ, Καραθεοδωρό, Παπανικολϊου, Κωςτϊκησ, Δαςκαλϊκησ, Παπαεμμανουόλ και το μϋτρημα ςυνεχύζεται… Νεα τησ Ελλα δοσ παίδία , που δίαπρεπουν ςε πανεπίςτημία του εξωτερίκου, αποδείκνυουν περίτρανα οτί το μετρημα ςυνεχίζεταί, προςθετοντασ κα θε φορα ενα ποντο ςτο ανα ςτημα μασ, κα νοντα σ μασ περηφανουσ που εχουμε την τίμη να λεγομαςτε Ϊλληνεσ. Ο Κωνςταντίνοσ Δαςκαλα κησ, που τα τελευταία χρονία εγίνε γνωςτοσ δίνοντασ λυςη ςε ανοίχτα προβληματα που ςχετίζονταί με την ίςορροπία Νασ, η Ϊλλη Παπαεμμανουηλ επίκεφαλησ ερευνητίκησ ομα δασ ςτο κεντρο κατα του καρκίνου, ανακα λυψε το γονίδίο που προκαλεί την παίδίκη λευχαίμία, καί πολλοί ακομη α νδρεσ καί γυναίκεσ βοηθουν καθημερίνα ςτην ανθρωπίνη εξελίξη. Αν θελετε τη γνωμη μου, το μετρημα θα ςυνεχίζεταί οςο υπα ρχεί Ελλα δα, που θα γεννα ανθρωπουσ που αφίερωνονταί ςτη μα χη γία το καλο τησ ανθρωποτητασ. Αξίζουν την αγαπη καί το θαυμαςμο μασ, ενα μεγα λο μπρα βο καί ενα τερα ςτίο ΕΤΦΑΡΙΣΨ!
ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΦΡΟΝΙΚΑ
Ο αγώνας διεξήχθη σε όλα τα πεδία ΑΠΟ ΣΗ ΓΙΨΣΑ
ΡΕΓΚΑ
Σα «Ελληνίκα Φρονίκα» ηταν εφημερίδα πολίτίκη καί πολεμίκη, που εκδίδοταν κατα τη δία ρκεία του Αγωνα ςτο Μεςολογγί απο τον Ελβετο φίλελληνα ίατρο, Ιωα ννη Ια κωβο Μαγερ. Η πρωτη περίοδοσ τησ εφημερίδασ δίηρκεςε απο την 1η Ιανουαρίου 1824 εωσ την 31η Δεκεμβρη 1824, κατα την οποία κυκλοφορηςαν 106 φυ λλα. Η δευτερη περίοδοσ δίηρκεςε απο τίσ 3 Ιανουαρίου εωσ τίσ 30 Δεκεμβρη του 1825 με 105 φυλλα καί η τρίτη απο τίσ 6 εωσ τίσ 20 Υλεβα ρη του 1826 , με την κυκλοφορία 15 φυλλων. Σο πρωτο φυ λλο τυπωθηκε ς’ ενα μίκρο χείροκίνητο πίεςτηρίο του Μεςολογγίου, ενω απο τίσ 20 Απρίλίου τυπωνοταν ς’ ενα πίο ςυγχρονο χείροκίνητο πίεςτηρίο, που είχε φερεί ςτην Ελλα δα ο Ωγγλοσ ςυνταγματα ρχησ Λεςτερ τα γχοπ . Σα «Ελληνίκα Φρονίκα» επαψαν να κυκλοφορουν ςτίσ 20 Υεβρουαρίου 1826, οταν μία βομβα απο το τουρκοαίγυπτίακο ςτρατοπεδο κατεςτρεψε ολοκληρωτίκα τίσ εγκαταςτα ςείσ τησ, λίγεσ εβδομα δεσ πρίν απο την εξοδο των πολίορκημενων. Η εφημερίδα ηταν δίςεβδομαδίαία καί εκδίδοταν ςυνηθωσ κα θε Σετα ρτη καί α ββατο. Δίακίνουνταν μονο μεςω ςυνδρομητων, εχοντασ ενα ευρυ δίκτυο αντίπροςωπων καί είχε τρίμηνίαία ςυνδρομη, εξί ίςπανίκα τα λληρα. Ακομη, εκατο φυλλα απο κα θε εκδοςη δίανεμονταν δωρεα ν ςτον λαο, υςτερα απο πρωτοβουλία τησ ελληνίκησ δίοίκηςησ τησ εποχησ, καθωσ η εφημερίδα ηταν ημίεπίςημο οργανο τησ Δίοίκηςεωσ τησ Δυτίκησ Ελλα δασ. Η εφημερίδα ηταν τετραςελίδη καί η υλη τησ αποτελουνταν κυρίωσ απο προκηρυξείσ καί ανακοίνωςείσ τησ ελληνίκησ δίοίκηςησ, εςωτερίκεσ καί εξωτερίκεσ είδηςείσ καί ςυχνα δημοςίευε λογοτεχνίκα κείμενα, κυρίωσ ποίηματα, αλλα καί επίςτολεσ των ςυνδρομητων. Σελοσ, η εφημερίδα επανεκδοθηκε ςτίσ 13 Υεβρουαρίου 1859, κυκλοφορηςε εωσ τίσ 15 Ιουνίου 1864 καί είχε δίαφορετίκη μορφη.
ΜΑΡΣΙΟ 2021 ΑΥΙΕΡΨΜΑ 1821– 2021 15
Και αν σε ρωτήσουν:
Ρεπορτάζ
«Τι γιορτάζουμε σήμερα;»
ΡΕΠΟΡΣΑΖ
ΦΡΙΣΙΝΑ ΥΨΣΑΚΙΔΟΤ
Σην 25η Μαρτίου γίορτα ζουμε την εναρξη τησ Ελληνίκησ Επανα ςταςησ του 1821. Πίο ςυγκεκρίμενα, τίμουμε τον ξεςηκωμο των υποδουλων Ελληνων κατα του Σουρκου δυνα ςτη γία ελευθερία. Μετα απο επίθυμία του Αλεξανδρου Τψηλα ντη καί τησ Υίλίκησ Εταίρείασ, η εθνίκη αυτη εορτη ςυνδεεταί καί με το εκκληςίαςτίκο γεγονοσ του Ευαγγελίςμου τησ Θεοτοκου, γία να τονωθεί το φρονημα των υποδουλων Ελληνων. Ποςο καλα , ομωσ, γνωρίζουν οί περίςςοτεροί αυτα τα γεγονοτα καί γενίκα λεπτομερείεσ γία την Επανα ςταςη του 1821; Με αφορμη δία φορα βίντεο που υπα ρχουν ςτο YouTube ςχετίκα με την παραπα νω ερωτηςη, αποφα ςίςα να δίεξα γω μία ερευνα ςε μίκρουσ καί μεγα λουσ. Ϊτςί, ςτην ερωτηςη «Σί εγίνε την 25η Μαρτίου;» πολλοί ηταν αυτοί που απα -
ντηςαν είτε οτί δε γνωρίζουν είτε οτί εγίνε μία επανα ςταςη αλλα δε θυμουνταί με ποίουσ αντίπα λουσ. Απο την α λλη, λίγοί υποςτηρίξαν οτί γίορτα ζουμε το «ΟΦΙ» ςτουσ Ιταλουσ, ενω ακομη πίο λίγοί απα ντηςαν οτί τίμουμε την απελευθερωςη απο τουσ Γερμανουσ. Ϊπείτα, οταν τουσ ρωτηθηκε ποία είναί η ημερομηνία εναρξησ τησ επανα ςταςησ, οί περίςςοτεροί απα ντηςαν ςωςτα , εκτοσ απο δυο παίδία που το ενα απα ντηςε 1840 καί το α λλο 1925. Επίπλεον, οταν τουσ ζητηθηκε να αναφερουν μερίκουσ εθνίκουσ ηρωεσ, κα ποίοί ενηλίκεσ δεν ηξεραν, ενω ενα παίδί απα ντηςε τον Οδυςςεα καί τον Μεγα Αλεξανδρο. το τελοσ, τουσ τεθηκαν μερίκεσ μπερδεμενεσ ερωτηςείσ ςχετίκα με την επανα ςταςη του 1821 καί την επετείο του «ΟΦΙ», γία παρα δείγμα «Σί εγίνε την 25η Οκτωβρίου του 1821;» οπου λίγοί κατα λαβαν οτί ηταν λανθαςμενεσ.
το τελοσ αυτησ τησ ερευνασ αναλογίςτηκα ολεσ αυτεσ τίσ απαντηςείσ που κατεγραψα. Είναί αληθεία, οτί πολλοί είναί αυτοί που δε γνωρίζουν το ίςτορίκο παρελθον τησ χωρασ μασ. Είτε μπερδευονταί με την επετείο του «ΟΦΙ» καί τίσ χρονολογίεσ , είτε απλωσ απαντουν ο,τί τουσ ερθεί ςτο μυαλο. Θεωρω πωσ είναί απαρα δεκτο να μη γνωρίζεί κα ποίοσ γεγονοτα που ςυνεβηςαν ςτο παρελθον, ποςο μα λλον γεγονοτα τησ πατρίδασ του. Βεβαία, δε φταίεί κανείσ ςε αυτο παρα μονο ο ίδίοσ τουσ ο εαυτοσ, δίοτί οταν τουσ τα παρουςίαζαν είτε ςε ςχολίκεσ γίορτεσ, είτε ςε δία φορεσ ενημερωςείσ δεν παρακολουθουςαν αρκετα , ωςτε να τα αφομοίωςουν. Γί΄ αυτο, καλο θα ηταν να είμαςτε πίο ενημεροί καί προςεκτίκοί γία τα γεγονοτα καί είδίκα ολα οςα αφορουν τη χωρα μασ.
ΜΑΡΣΙΟ 2021 ΑΥΙΕΡΨΜΑ 1821– 2021 16 Δισσοί λόγοι
Το κρυφό ςχολειό, ελαιογραφία του Νικόλαου Γύζη, 1885-86
ΚΡΤΥΟ ΦΟΛΕΙΟ
ΥΑΝΕΡΟ ΦΟΛΕΙΟ
Οι διώξεις ήταν υπαρκτές
Ένας αστικός μύθος;
ΑΠΟ ΣΗΝ ΑΝΣΨΝΙΑ ΓΡΙΒΑ
Κρυφο ςχολείο... άςωσ ενα απο τα πίο αμφίλεγομενα θεματα τησ ελληνίκησ ίςτορίασ. Ϋταν οντωσ κρυφο η προκείταί γία εναν αςτίκο μυθο που δημίουργηθηκε ςτην προςπα θεία να ξαναβρεθεί η εθνίκη ελληνίκη ταυτοτητα; υμφωνα με μαρτυρίεσ, ςε περίφερείακα κεντρα, οπωσ η Αδρίανουπολη καί η Θεςςαλονίκη, υπηρξαν γενναίοί δα ςκαλοί που τολμηςαν να ςυνεχί ςουν το εργο τουσ γία 2030 χρονία μετα την α λωςη. Η πολίτίκη των Οθωμανων ηταν γενίκοτερα κατα τησ εκπαίδευςησ του λαου, οχί μονο των Ελληνων, καθωσ γνωρίζουμε πωσ δε φροντίζαν ουτε γία τη ςτοίχείωδη εκπαίδευςη των παίδίων τουσ, δίωκοντασ ακομα καί Σουρκουσ δαςκα λουσ. άςωσ οί δίωξείσ δεν ηταν τοςο εντονεσ καί ςυςτηματίκεσ οςο εχουμε ακουςεί ςτίσ λαίκεσ ίςτορίεσ τησ πατρίδασ μασ, ομωσ ηταν ςίγουρα υπαρκτεσ. Σο κυρίοτερο ίςτορίκο τεκμηρίο, ςτο οποίο βαςίζουν την α ποψη τουσ οί ίςτορίκοί, είναί κα ποίεσ μαρτυρίεσ απο την Καςταμονη του Ποντου που υποςτηρίζουν πωσ το 1670 ςτα λθηκε ςουλτανίκο φίρμα νί με εντολη να ςταματηςουν οί δίωξείσ των δαςκα λων τησ περίοχησ. Μα λίςτα, αυτο το περίςτατίκο ςυνεβη μετα τη δίαταγη γία ίδρυςη κοίνων ςχολείων απο την Ιερα υνοδο, το 1593, γεγονοσ που αποδείκνυεί οτί οί δίωξείσ ςυνεχίζονταν ακομα καί τον καίρο που οί Ϊλληνεσ είχαν αποκτηςεί δίκαίωμα ςτην εκπαίδευςη. Επίπροςθετα, ςτα τελη του 19ου αίωνα α ρχίςαν να εμφανίζονταί ποίηματα, πίνακεσ ζωγραφίκησ καί δημοτίκα τραγουδία με αναφορεσ ςτο θεμα του τοτε ςχολείου. Σελοσ, αξίζεί να αναφερθεί καί οτί καθ' ολη τη δία ρκεία αυτησ τησ ςκοτείνησ εποχησ, κατα την οποία κίνδυνεψε κα θε ίχνοσ ελληνίςμου, η γλωςςα μασ κατα φερε να δίατηρηθεί καί να επίβίωςεί μεχρί ςημερα. Πωσ θα μπορουςε να είχε ςυμβεί αυτο δίχωσ την υπαρξη του κρυφου ςχολείου; *Ευχαρίςτουμε τον Παντελη Κομνηνο γία τίσ χρηςίμεσ πληροφορίεσ που μασ παραχωρηςε γία τίσ αναγκεσ των δυο αυτων α ρθρων.
ΑΠΟ ΣΟΝ ΚΨΝΣΑΝΣΙΝΟ
ΥΑΝΑΡΙΨΣΗ
άςωσ καί ενα απο τα πίο αμφίλεγομενα θεματα ςτη ςυγχρονη νεοελληνίκη ί ςτορία, είναί αυτο γία την υπαρξη του «κρυφου ςχολείου». Όμωσ, μετα απο προςωπίκη ερευνα, μονο κρυφο δε θα μπορουςε να περίγραφεί. Βρίςκομαςτε ςε ενα κομμα τί τησ Οθωμανίκησ αυτοκρατορίασ, ςτο οποίο, πολυ αργοτερα, θα αναγεννηθεί το ελληνίκο εθνοσ. Μεχρί τοτε, ο ουλτα νοσ Μωα μεθ ο Πορθητησ, ανεθεςε ςτον Πατρία ρχη Γεννα δίο χολα ρίο- περα απο τα κληρίκα του καθηκοντα- το δίκαίωμα ληψησ αποφα ςεων γία τουσ ορθοδοξουσ υποδουλουσ. Ϊτςί, λοίπον, με δίαταγη τησ Ιερα σ υνοδου, εμφανίζεταί μετα το 1593 η ςτοίχείωδησ εκπαίδευςη. υγκεκρίμενα, χτίζονταί ςχολεία ςε περίοχεσ οπωσ τα νηςία του Αίγαίου καί πρωτίςτωσ τη Φίο, Μετςοβο, Αμπελα κία, Θεςςαλονίκη καί Αθηνα. Ϊπείτα, μετα το 1596 δημίουργουνταί δία φορεσ ακαδημίεσ. Βεβαία, οί ανεπα ρκείεσ ςτην εκπαίδευςη δεν ελείπαν. Ψςτοςο, ίςτορίκοί αναφερουν μεγα λο αρίθμο μαθητων γυρω απο ενα κελί μοναχου. Εκεί, οί μαθητεσ δεχονταν βαςίκεσ γνωςείσ αναγνωςησ καί γραφησ, ενω ςτίσ ακαδημίεσ δίδα ςκονταν μαθηματα οπωσ φίλοςοφία καί μαθηματίκα απο αποδημουσ Ϊλληνεσ καθηγητεσ. Αυτοί, με την ευρωπαίκη παίδεία που κατείχαν, εςπευςαν να βοηθηςουν οςο μπορουςαν. Σο 1770 ο Ελληνίκοσ Δίαφωτίςμοσ θα αναδείξεί ίδεολογίεσ, οπωσ αυτη τησ εθνίκησ αποκατα ςταςησ. Οί Ϊλληνεσ ηθελαν να απελευθερωθουν τελείωσ απο την Οθωμανίκη δίοίκηςη καί ανα μεςα ςτίσ δία φορεσ αδυναμίεσ που τησ απεδίδαν, ςυμπερίελα μβαναν καί την ίςχνη εκπαίδευςη. Κα πωσ ετςί, προκυπτουν πίνακεσ, ποίηματα καί δημοτίκα τραγουδία ωσ ρομαντίκεσ εκφρα ςείσ καί απλεσ αίςθητοποίηςείσ του ζητηματοσ τησ παίδείασ. Σο ςίγουρο είναί οτί το λεγομενο «κρυφο ςχολείο», αποτελουςε απλωσ εναν αςτίκο μυθο τησ εποχησ με μεγα λεσ δίαςτα ςείσ ανα τουσ αίωνεσ.
ΜΑΡΣΙΟ 2021 ΑΥΙΕΡΨΜΑ 1821– 2021 17 Θεωρίες
Ίςωσ τα πρόςωπα που προκϊλεςαν τα περιςςότερα ςενϊρια ςυνωμοςύασ όςο ζούςαν ακόμα...
ΚΡΤΜΜΕΝΟ ΠΑΡΑΚΗΝΙΟ
ΜΤΘΟΙ ΚΑΙ ΤΝΨΜΟΙΕ
Φιλική εταιρεία
Ποιος κρύβεται πίσω από την… αλήθεια;
ΑΠΟ ΣΗ ΔΗΜΗΣΡΑ ΑΝΑΓΝΨΣΟΠΟΤΛΟΤ
14 επτεμβρίου 1814 ίδρυεταί ςτην Οδηςςο τησ Ρωςίασ απο τουσ Νίκολαο κουφα , Εμμανουηλ Ξα νθο καί Αθανα ςίο Σςακα λωφ η Υίλίκη Εταίρεία. Προκείταί γία τη ςημαντίκοτερη μυςτίκη οργα νωςη που ςχηματίςτηκε με ςκοπο την προετοίμαςία του εθνίκοαπελευθερωτίκου αγωνα των Ελληνων. Προκείταί γία ενα κίνημα που ουςίαςτίκα οργα νωςε την Επανα ςταςη. Ξεκίνωντασ με την ηγεςία τησ, αφηνεταί να εννοηθεί οτί απο πίςω βρίςκεταί κα ποία μεγα λη δυναμη, οπωσ ο Σςα ροσ τησ Ρωςίασ η ο Ιωα ννησ Καποδίςτρίασ, προκείμενου να ανταποκρίθουν οί Ϊλληνεσ. Ψςτοςο, η κίνηςη αυτη αποβαίνεί ανεπίτυχησ καί το 1818 η εδρα τησ Εταίρείασ μεταφερεταί ςτην Κωνςταντίνουπολη, οπου ξεκίνα η πραγματίκη τησ ανα πτυξη. Δίανοουμενοί, εμποροί, βίοτεχνεσ, α νθρωποί τησ Εκκληςίασ μυουνταί ςταδίακα ςτην ομα δα. Σα μελη τησ επίκοίνωνουν μεςω μυςτίκου κωδίκα, φαίνομενο ςυχνο γία την εποχη. Εντουτοίσ, οί κωδίκεσ δεν ηταν αρκετοί, γία να κρατηςουν ενα κίνημα ορθίο, οποτε γίνεταί φανερο οτί υπηρχε γενίκη ςυνωμοτίκη αντίληψη. Λίγο μετα τίσ αρχεσ του 1820 καί αφου ο Ι. Καποδίςτρίασ εχεί αρνηθεί να αναλα βεί την εξουςία τησ Εταίρείασ, αρχηγοσ τησ γίνεταί ο Αλεξανδροσ Τψηλα ντησ. Τπο την ηγεςία του, ξεκίνα τον Υεβρουα ρίο του ’21 η Επανα ςταςη ςτα εδα φη τησ Μολδοβλαχίασ (ςημερίνη Ρουμανία). Είναί αξίοςημείωτο οτί, ενω τα προηγουμενα χρονία οί Ϊλληνεσ προςδοκουςαν τη βοηθεία μεγα λων δυνα μεων, μετα την ωθηςη που δεχτηκαν απο τουσ Υίλίκουσ, φαίνεταί να αρχίζουν γία πρωτη φορα την προςπα θεία αποτίναξησ του Οθωμανίκου ζυγου αποκλείςτίκα με δίκη τουσ ευθυνη. Σελοσ, ο κομβίκοσ ρολοσ τησ Υίλίκησ Εταίρείασ αποκαλυπτεταί απο το γεγονοσ οτί δεν επαψε ποτε να υφίςταταί. Ακομη καί ςτα χρονία του Β’ Παγκοςμίου Πολεμου οργανωθηκαν δεκα δεσ ομα δεσ με αυτο το ονομα.
ΑΠΟ ΣΗ ΦΡΤΗ
ΣΟΤΦΣΙΔΟΤ
25η Μαρτίου 1821… ημερα δίακηρυξησ τησ Επανα ςταςησ κατα των Οθωμανων Σουρκων καί οροςημο γία το ελληνίκο εθνοσ… η μηπωσ οχί; Σί εγίνε τοτε καί ποίοί μυθοί περίβα λλουν την εθνίκη μασ εορτη; Πρα γματί, εχουμε δίδαχθεί πολλα κίσ γία την ελληνίκη επανα ςταςη, χωρίσ να γνωρίζουμε τί αληθευεί. Καταρχα σ, ο μεγαλυτεροσ μυθοσ που την περίβα λλεί είναί η ημερομηνία τησ. Βα ςεί των ίςτορίκων βίβλίων, ςτίσ 25 Μαρτίου ο Παλαίων Πατρων Γερμανοσ κηρυξε την Επανα ςταςη υψωνοντασ το λα βαρο τησ ςτη Μονη Αγίασ Λαυρασ. Βεβαία, η επανα ςταςη είχε ηδη ξεκίνηςεί ςε δία φορα ελλαδίκα μερη. Ο εορταςμοσ τησ 25ησ Μαρτίου καθίερωθηκε επίςημωσ το 1838 με το Βαςίλίκο Δία ταγμα απο την κυβερνηςη του Όθωνα. Επίπλεον, μεγα λο ερωτημα του 1821 είναί η θε ςη τησ Εκκληςίασ. Παρολη την ταυτίςη τησ επανα ςταςησ με την Εκκληςία, ο Πατρία ρχησ Κωνςταντίνουπολεωσ Γρηγορίοσ Ε' την αφορίςε, αφου θεωρουςε απροετοίμαςτη τη χωρα, αλλα καί γία να προςτατευςεί τη Μίκρα Αςία απο ςφαγεσ που θα ακολουθουςαν. Ακομα καί μετα τον αφορίςμο, ο Πατρίαρχησ απαγχονίςτηκε ςτίσ 10/ 4/ 1821. Απο την α λλη, ο ςον αφορα τον μυ θο γία τον ρολο του τεκτονίςμου, φημολογείταί οτί η Υίλίκη Εταίρεία είχε οργανωθεί με βα ςη τα προτυπα του καί πωσ πολλοί ηρωεσ καί υποςτηρίκτεσ τησ Επανα ςταςησ υπηρξαν ενεργοί τεκτονεσ. Αυτα τα γεγονοτα, ωςτοςο, δεν εχουν αποδείχθεί ίςτορίκα , οποτε η ςυμβολη του τεκτονίςμου δεν μπορεί να ληφθεί ωσ εγκυρο γεγονοσ. την πραγματίκοτητα, η γραμμη ανα μεςα ςτην αληθεία καί τον μυθο είναί λεπτη καί τίποτα δεν αποτελεί ίςτορίκο γεγονοσ μεχρί να αποδείχθεί. Ψςτοςο, πρεπεί να είμαςτε δεκτίκοί καί υποψίαςμενοί, οταν ακουμε μυθουσ, δίοτί: ςυνηθωσ, οπου υπα ρχεί καπνοσ, υπα ρχεί καί φωτία . Καλη ίςτορίκη αναζητηςη!
ΜΑΡΣΙΟ 2021 ΑΥΙΕΡΨΜΑ 1821– 2021 18
ΕΒΟΤ ΣΗ ΥΤΗ
Περιβάλλον
Δεν είναι παράπλευρη απώλεια, αλλά καταστροφή ΑΠΟ ΣΟΝ ΚΨΝΣΑΝΣΙΝΟ
Ο αγωνασ γία την Ανεξαρτηςία των Ελληνων περίγρα φεταί απο τουσ ςυγχρονουσ ίςτορίκουσ ωσ ενα κίνημα με εθνίκεσ καί κοίνωνίκεσ δίαςτα ςείσ. Πα ντωσ, αποτελεί εναν πολεμο με τίσ αντίςτοίχεσ του επίπτωςείσ. Πολλεσ απο αυτεσ φυςίκα , αφορουν καί το περίβα λλον. το βίβλίο «Η κοίνωνίκη ςημαςία τησ ελληνίκησ επανα ςταςησ του 1821» μαθαίνουμε οτί ο αγωνίςτησ Λυκουργοσ Λογοθετησ, μετα την ορίςτίκη απελευθερωςη του νηςίου τησ α μου-απο οπου καταγοταν -στοχευε να βοηθησει ενα εξισου σημαντικο νηςί, τη Φίο, να γλυτωςεί απο τον Οθωμανίκο ζυγο. Με τη βοηθεία των αμίωτων, λοίπον, το καλοκαίρί του 1821, ο Λογοθετησ
ΥΑΝΑΡΙΨΣΗ
κατεβαλε προςπα θείεσ γία την απελευθερωςη του νηςίου τησ Φίου. Δυςτυχωσ, οί Οθωμανοί κατεφθαςαν ςτο νηςί καί μαζί με τίσ ςφαγεσ γυναίκοπαίδων, (γεγονοσ το οποίο ενεπνευςε τη δημίουργία του γνωςτου πίνακα «Η ςφαγη τησ Φίου»), εκαψαν πολλεσ κατοίκίεσ, οδηγωντασ ςτον οίκοδομίκο μαραςμο του νηςίου. Σο ςίγουρο είναί οτί δεν προκείταί γία την μοναδίκη περίπτωςη κατα την οποία ξεςπαςε πυρκαγία ςτον επαναςτατίκο αγωνα. Βεβαία, η επανα ςταςη, περα απο τίσ πυρκαγίεσ καί τα ερείπία που α φηςε, γονα τίςε την ελληνίκη χερςονηςο. Ιςτορίκεσ πηγεσ αναφερουν την κατα ρρευςη τησ αγροτίκησ οίκονομίασ εξαίτίασ των κατεςτραμμε-
νων αμπελίων καί των πυρπολημενων φυτείων. Επί μία ολοκληρη δεκαετία, οί α νθρωποί τησ Πελοποννηςου ζουςαν ςτα βουνα , βαςίζομενοί ςτα δίκα τουσ αποθεματα τροφησ, μεχρί να αναγκαςτουν να καταναλωςουν χορτα η ςαλίγκα ρία. υμπεραςματίκα , γίνεταί αντίληπτο ςε ολουσ μασ το αρνητίκο αντίκτυπο ενοσ πολεμου- ακομα καί με αυτον τον χαρακτηρα- ςτο φυςίκο περίβα λλον. Ιδίαίτερα μα λίςτα, οταν η δίατροφη του ανθρωπου εξαρτα ταί ολοκληρωτίκα απο αυτο. Θα μπορουςε κανείσ να πεί, λοίπον, οτί η Επανα ςταςη του ’21 δίδα ςκεί τον ςεβαςμο που οφείλουμε να εχουμε γία τη φυςη.
ΠΑΡΑΔΟΙΑΚΗ ΥΟΡΕΙΑ
Ένα καλομελετημένο ρούχο ΑΠΟ ΣΗ ΜΑΡΙΑΛΕΝΑ
ΣΖΕΛΕΠΙΔΟΤ
Ακομα καί ςτίσ αρχεσ του 20ου αίωνα, η παραδοςίακη φορεςία ηταν ςυνηθίςμενη ςτην υπαίθρο καί τα νηςία , εκτοσ απο τα μεγα λα αςτίκα κεντρα. Οί ελληνίκεσ παραδοςίακεσ φορεςίεσ εξακολουθουςαν να φορίουνταί ςε πολλεσ περίοχεσ καί παρουςίαζαν μεγα λη ποίκίλομορφία. την παραδοςίακη κοίνωνία, η φορεςία περίεχεί ενα μηνυμα ίςχυρα κοίνωνίκο. Σα παίδία μαθαίνουν απο μίκρα να ξεχωρίζουν τα ςημα δία τησ κα θε φορεςία σ καί να προςλαμβα νουν το μηνυμα αν π.χ. μία γυναίκα είναί ανυπαντρη, παντρεμενη, νίονυμφη η μητερα, η αν ενασ α ντρασ είναί χωρία τησ, ξωμερίτησ, γεωργοσ η βοςκοσ. Οί γυναίκείεσ φορεςίεσ ςυνηθωσ ηταν πίο περίτεχνεσ απο τίσ ανδρίκεσ. Κα θε γυναίκα αναλα μβανε την υφανςη καί τον ςτολί ςμο τησ ενδυμαςίασ τησ, καθωσ- ίδίωσ ςτίσ φτωχίκεσ κοίνωνίεσ- ηταν κατεξοχην χείροποίητεσ. Επίςησ, η φορεςία ςυνοδευοταν απο κοςμηματα. Όςο περίςςοτερα τα κοςμηματα, τοςο πίο ευπορη η οίκογενεία τησ γυναίκασ. Η φορεςία χα νεί μερα με τη μερα εδαφοσ. Ο βίομηχανοποίημενοσ ευρωπαίκοσ ρουχίςμοσ την αντίκατεςτηςε. Πλεον ςυνηθίζεταί μονα χα ςε κα ποίουσ γα μουσ καί πανηγυρία η φυλα ςςεταί ςτοργίκα απο ηλίκίωμενουσ μεςα ςε ςεντουκία, ςαν μία ξεθωρίαςμενη, νοςταλγίκη ανα μνηςη. Όπωσ ενα δεντρο δεν μπορεί να αναπτυχθεί εα ν οί ρίζεσ του δεν πα νε βαθία ςτο εδαφοσ, ετςί καί οί νεεσ γενίεσ είναί αναγκαίο να γνωρίζουν γία την παρα δοςη των προγονων τουσ, ωςτε να μπορουν να χτίςουν αδία ςείςτα θεμελία ςτίσ δίκεσ τουσ μελλοντίκεσ κοίνωνίεσ.
Η πολυτραγουδιςμϋνη «Γερακύνα» τησ περιοχόσ Βιςαλτύασ ερρών με το φϋςι, τη ςκϋπη, το γιλϋκο και τισ παντόφλεσ τησ
ΜΑΡΣΙΟ 2021 ΑΥΙΕΡΨΜΑ 1821– 2021 19 Λογοτεχνία
ΟΒΑΡΟΣΗ ΜΗΔΕΝ
ο γιος της καλογριάς
Γαλανόλευκη μπουγάτσα
του Στέλιου Σωτηράκογλου
ΑΠΟ ΣΗΝ ΑΝΣΨΝΙΑ ΓΡΙΒΑ
Αγαπητο ημερολογίο, 25η Μαρτίου... Αγαπημενη γίορτη, ςημαντίκη. Ξυπνα με πρωί πρωί, φορα με τα πίο α βολα ρουχα που υπα ρχουν ςτην ντουλα πα του μεςου Ϊλληνα μαθητη καί πα με ςτην εκκληςία. Μετα , κα νουμε παρελαςη γία τουσ ηρωεσ που πολεμηςαν ςτην Επανα ςταςη καί οταν τελείωνεί, επίτελουσ... μπουγα τςα καί καφε! τοίχημα οτί, αν επίχείρηςείσ να ρωτηςείσ μερίκουσ μαθητεσ λυκείου το αίωνίο ερωτημα «Σί γίορτα ζουμε την 25η Μαρτίου;», οί απαντηςείσ θα ςε ςοκα ρουν. Πα με καλα ; Οί προγονοί μασ θυςία ςτηκαν, γία να ζουμε εμείσ ελευθεροί καί να μην είμαςτε ςίγουροί αν αυτη τη μερα γίορτα ζουμε το «οχί» ςτουσ Γερμανουσ (;), το «Μολων λαβε» του Λεωνίδα η κα τί ςχετίκο με τουσ Σουρκουσ; Πλεον, την 25η Μαρτίου γίορτα ζουμε την εθνίκη ημερα μπουγα τςασ, το ηξερεσ; Αφου αυτο μασ ενδίαφερεί περίςςοτερο... Καί φυςίκα, δεν μπορω να μην αναφερθω ςτα κατορθωματα μασ ςτην παρελαςη. Μία δίευκρίνηςη γία τα κορίτςία. Ωλλο παρελαςη, α λλο μπουζουκία. Γία να μη γίνεί καμία παρεξηγηςη, οχί τίποτα α λλο. Καί οςον αφορα τα αγορία... Καλο θα ηταν να ςυγχρονίζοςαςταν καμία φορα , ετςί; Εμείσ φορα με τα τακουνία, εςείσ δεν ξερετε να περπατα τε. Απο την α λλη, οί γονείσ... Να μαλωνουν γία το ποίοσ θα εχεί την καλυτερη θεςη, ςτην πρωτη ςείρα , ετςί ωςτε να μπορεςεί να καμαρωςεί τα «α ξία τεκνα του εθνουσ μασ», που δεν είναί ςίγουρα γία ποίον λογο κα νουν παρελαςη. Εκτοσ απο ολα αυτα , υπα ρχεί καί το μεςημερίανο. Μπακαλία ροσ με ςκορδαλία . Ποίοσ ακρίβωσ ςκεφτηκε οτί θα ηταν καλη ίδεα να φα εί ολη η Ελλα δα ςκορδο την ίδία ημερα; Πολυ εξυπνο... Ωραγε θα φτία ξεί ποτε αυτη η κατα ςταςη η θα είμαςτε γία πα ντα ςτον κοςμο μασ;
23 Απρίλίου 1857, Αν καί ημουν μαζί του απο τίσ πρωτεσ μερεσ τησ εναρξησ τησ Επανα ςταςησ, λίγο καίρο μετα μου εξομολογηθηκε το δυ ςκολο παρελθον του υπηρετωντασ ςτην αυλη του Αλη Παςα . Σο 1821 προτου αρχίςεί ο μεγα λοσ αγωνασ παντρευτηκε την Γκολφω Χαρογίαννοπουλου καί απεκτηςε μαζί τησ καί δυο παίδία , την Πηνελοπη καί την Ελενη, οί οποίεσ είχαν εναν ετεροθαλη αδελφο, τον πυρίδωνα, μητερα του ηταν η Εγκολπία κυλοδημου. Ο Γίωργησ φυγα δεψε την οίκογενεία του ςτη νη ςο Κα λαμο. Ϋμουν ςτο πλα ί του Γίωργη ςε κα θε μα χη του Αγωνα που πηρε μεροσ, απο τα Ωγραφα καί το Μεςολογγί ςτην Αρα χωβα εωσ καί την υπερα ςπίςη τησ Ακροπολησ τησ Αθηνασ το 1827. Ο καπετα νίοσ μου οχυρωςε την πολη ςωςτα καί ακολουθηςε το ενςτίκτο του, η Κυβερνηςη, ομωσ, μα σ εςτείλε δυο νεουσ ςτρατηγουσ να βοηθηςουν ονοματί Κορχαν καί Σζωρτσ φερνοντασ μαζί τουσ ενα απο τα πίο φρίκτα πρα γματα που υπα ρχουν, τη δίχονοία. Οί αρχίςτρα τηγοί μα λωναν γία την τακτίκη που θα ακολουθη ςουμε καί αυτο δημίουργηςε αναταρα ξείσ ςτο ςτρατοπεδο, αν καί ο Γίωργησ πα ντα ηταν εκεί να «φερεί» την είρηνη. Σο μοίραίο βρα δυ, ομωσ, ςτίσ 22-23 Απρίλίου ενω ο ίδίοσ ηταν βαρία α ρρωςτοσ, πηγε να ςταματηςεί τίσ εχθροπραξίεσ των Κρητίκων με τουσ Οθωμανουσ, γίατί είχαν λα βεί εντολη να μην πυροβοληςουν, εα ν δεν τουσ δοθεί η δίαταγη. Δυςτυχωσ, μία ςφαίρα τον βρηκε ςτην κοίλία , οί γίατροί μασ δεν μπορουςαν να κα νουν κα τί καί ετςί ενασ μεγα λοσ ηρωασ πεθανε, ο γνωςτοσ ςε ολουσ γίοσ τησ καλογρίασ.
Όταν ήρθε η Λευτεριά της Μαρίνας Καραγκιολίδου Ο ψίθυροσ του ουρανου ςτα φυλλα αργοςαλευεί θεία ςίωπη, θεία κραυγη α ραγε προμαντευεί;
Αναθίβα νεί η ψυχη, μετρα κα θε θυςία εκείνουσ που χαθηκανε θυμα ταί με πίκρία.
Παν’ ςτουσ κροτα φουσ α ςπρίςε ςκληρη του χρονου η ςκονη τα αίματα ξερα θηκαν, μα η θυμηςη ματωνεί…
Καί δα κρυ κυληςε μεμία σ ςτίσ αυλακίεσ ρυτίδεσ ανθίςανε ςτα μα τία του δα φνεσ λαμπρεσ ελπίδεσ
Καί α μα ηρθε η Λευτερία αγα λλίαςε η πλα ςη καί ο Γεροσ ο περηφανοσ τρεμεί να μην τη χα ςεί.
τεφα νί να αφηςουνε ςτα ευλογημενα ποδία τησ Λευτερία σ που ανα μεςα ςτουσ ηρωεσ ςτεκεί ορθία.
ΜΑΡΣΙΟ 2021 ΑΥΙΕΡΨΜΑ 1821– 2021 20 Προτάσεις
«Λαοσ που δεν ξερεί την ίςτορία του είναί καταδικαςμϋνοσ να την ξαναζηςεί», είπε καποτε ο Ιςπανοσ φίλοςοφοσ ανταγίανα.
The reading booth
ΤΗΣ ΓΙΩΤΑΣ
ΡΕΓΚΑ
Η αφηγηςη ξεκίνα εί απο την ίδρυςη τησ Υίλίκησ Εταίρείασ, το 1814, καί φτα νεί ωσ τον θα νατο του Καποδίςτρία, το 1831. Αναφερεί τίσ ςυνθηκεσ κα τω απο τίσ οποίεσ οί Ϊλληνεσ ξεςηκω θηκαν καί οργανωθηκαν μεςω τησ Υίλίκησ Εταίρείασ, ωςτε να αποκτηςουν ανεξα ρτητο ελληνίκο κρα τοσ. Περίγρα φεί τον αγωνα, ο οποίοσ απο την αρχη φαίνοταν καταδίκαςμενοσ, δίοτί ηταν ςαν του Δαβίδ ενα ντία ςτον Γολία θ. Αρχίκα , οί Ϊλληνεσ ηταν χωρίσ οπλα καί χρηματα, ομωσ, κατα τη δία ρκεία του αγωνα οί ίδίοί α ρχίςαν να πίςτευουν ςτον εαυτο τουσ καί κα ποία κρα τη ςτην Ευρωπη α ρχίςαν να πίςτευουν ςε αυτουσ, υποςτηρίζοντα σ τουσ. Παρ’ ολα αυτα, αναφερεί οτί μετα τίσ πρωτεσ επίτυχίεσ μπηκε μεςα τουσ το ςαρα κί τησ εξουςίασ που προκα λεςε την εμφυλία δίαμα χη λογω τησ οποίασ παραλίγο να χα ςουν ο,τί κερδίςαν. Ευτυχωσ, ομωσ,
ξα ρτητο ελληνίκο κρα τοσ. Είναί ενα αρκετα ενδίαφερον βίβλίο, καθωσ είςχωρεί βαθία ςτην ίςτορία τησ χωρασ μασ καί αναφερεί πληροφορίεσ που πολλοί ίςωσ δεν ξεραμε. Παρ ’ολα αυτα , γία την ανα γνωςη καί την κατανοηςη του χρεία ζονταί κα ποίεσ γνωςείσ ίςτορίασ. Επίςησ, το λεξίλογίο είναί λίγο ίδίαίτερο οποτε είναί πολυ πίθανο να «ταλαίπωρηςεί» εναν εφηβο αναγνωςτη του. Με λίγα λογία, ςαν βίβλίο είναί λίγο απαίτητίεπίκρα τηςαν οί λογίκεσ φωνεσ καί με τη κο, αλλα οί λα τρείσ τησ ίςτορίασ είναί ςίγουβοηθεία των ξενων δυνα μεων (ναυμαχία ρο οτί θα το απολαυςουν. Ναβαρίνου) ο αγωνασ τελίκα ςωθηκε, με αποτελεςμα να δημίουργηθεί το πρωτο ανε-
ΜΟΥΣΙΚΟΡΑΜΑ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ
ΦΡΙΣΙΝΑ ΥΨΣΑΚΙΔΟΤ
ΕΠΣΑ ΣΑΘΜΟΙ ΣΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΟΤΙΚΗ 1797
1823
1896
1940
1960
1964
2005
Ρόγασ Βελεςτινλόσ
Διονύςιοσ ολωμόσ
Κωςτόσ Παλαμϊσ
οφύα Βϋμπο
Μϊνοσ Φατζηδϊκισ
Μύκησ Θεοδωρϊκησ
Ϊλενα Παπαρύζου
Ο πατρίωτίκοσ υμνοσ Θούριοσ ακουςτηκε ςε ςυγκεντρωςείσ με ςκοπο να ξεςηκωςεί τουσ Ϊλληνεσ καί ςίγουρα ςυνεβαλε ςτο ξεςπαςμα τησ Επανα ςταςησ του 1821.
Ϊνα τμημα του ποίηματοσ Ύμνοσ εισ την Ελευθερύα αποτελεί τον Εθνίκο Ύμνο τησ Ελλα δασ.
Ο Ολυμπιακόσ Ύμνοσ ςε ςυνθεςη του πυρου αμαρα ακουςτηκε ςτουσ πρωτουσ ςυγχρονουσ Ολυμπίακουσ αγωνεσ.
Σο τραγουδί Παιδιϊ τησ Ελλϊδοσ ηταν το πρωτο τραγουδί του επουσ του 1940 με ςκοπο την εμψυχωςη των ςτρατίωτων.
Σα παιδιϊ του Πειραιϊ είναί απο τα πίο γνωςτα παγκοςμίωσ τραγουδία, καθωσ εχεί ερμηνευτεί απο πα ρα πολλουσ καλλίτεχνεσ, οπωσ η Μελίνα Μερκουρη, απο ολο τον κοςμο καί εχεί κερδίςεί αρκετεσ δίακρίςείσ.
Σο ορχηςτρίκο τραγουδί Ο χορόσ του Ζορμπϊ γία την ταίνία που εκανε το ςυρτα κί γνωςτο ςε ο λο τον κοςμο.
Σο τραγουδί My Number One κερδίςε τον πεντηκοςτο δίαγωνίςμο τραγουδίου τησ Eurovision το 2005
ΜΑΡΣΙΟ 2021 ΑΥΙΕΡΨΜΑ 1821– 2021 21 Κριτική
Ο ΚΟΣΖΑΜΠΑΗ ΤΗΣ ΜΑΡΙΝΑΣ ΚΑΡΑΓΚΙΟΛΙΔΟΥ
ΣΟΤ ΚΑΣΡΟΠΤΡΓΟΤ
Η τρίλογία του Μ. Καραγατςη ςτο Εθνίκο θεατρο το πλαίςίο τησ επετείου των 200 χρονων απο την Ελληνίκη Επανα ςταςη το Εθνίκο Θεατρο ζωντανευεί ςτη ςκηνη την εμβληματίκη τρίλογία «Ο Κοτζα μπαςησ του Καςτροπυργου»- «Αίμα χαμενο καί κερδίςμενο»- «Σα ςτερνα του Μίχαλου» του Μ. Καραγα τςη, μεςα απο τη ςκηνοθετίκη ματία του Δημητρη Σα ρλοου, τη θεατρίκη δίαςκευη του Θανα ςη Σρίαρίδη καί μία ομα δα εξαίρετίκων ςυντελεςτων. Ο Καραγα τςησ καί ςε αυτο το εργο του επίλεγεί ωσ πρωταγωνίςτη εναν αντίηρωα, εναν α νθρωπο που φτα νεί ςτο ςημείο να υπερβεί τα ενςτίκτα καί τα ορία τησ γηίνησ υπαρξησ του, οταν βρεθεί αντίμετωποσ
με τη δυναμη τησ μοίρασ. Ο Μίχαλοσ Ρουςησ, ο «Κοτζα μπαςησ του Καςτροπυργου», που ενςαρκωνεί θαυμα ςία ο Γίωργοσ Φρίςτοδουλου, προκείμενου να μη χα ςεί τίσ ηδονεσ τησ ζωησ, «τουρκευεί» απο φοβο καί μετα , καθωσ βλεπεί οτί τα δεδομενα εχουν αλλα ξεί, ξαναγίνεταί «Ϊλληνασ» καί α θελα του ηρωασ, πα λί απο φοβο. Καί μπορεί ετςί να γλίτωνεί το τομα ρί του, ομωσ «ο τρελοσ με τα κουδουνία» καί μία λεξη, το «Φακ», που ηχεί ανελεητα ςτο μυαλο του θα ςτοίχείωνουν την ψυχη του θυμίζοντα σ του πωσ ο,τί κί αν κα νεί ολα πληρωνονταί ςτο τελοσ… Μία ςυναρπαςτίκη παρα ςταςη που με φοντο το 1821, οχί μονο «αναςταίνεί» τίσ
θρυλίκεσ μορφεσ του, αλλα τίσ ψυχογραφεί, ακολουθωντασ τη ςκληρα είλίκρίνη πενα του ςυγγραφεα η οποία δεν α φηςε τίποτα ςτη θεςη του. Όλα τα εθίξε καί τα απομυθοποίηςε˙ με χίουμορ καί είρωνεία. Η ςκηνοθεςία προςεγγίζεί γοητευτίκα καί πρωτοτυπα την ίςτορία. Σα ςκηνίκα καί τα κοςτουμία μασ παραςερνουν ςτην εποχη, οπωσ καί οί ςυγκλονίςτίκεσ ερμηνείεσ των ηθοποίων. «Ο Κοτζα μπαςησ του Καςτροπυργου» είναί, λοίπον, ενα ςπουδαίο θεατρίκο δημίουργημα-ταξίδί ςτην Επανα ςταςη καί ςτην ανθρωπίνη ψυχη.
cinefreak
ΟΙ ΒΡΑΦΟΙ ΣΗ ΕΛΕΤΘΕΡΙΑ Μια πολύ καλό αφορμό, για να γνωρύςουμε τον Αγώνα για την Ελευθερύα
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ
ΦΡΤΗ ΣΟΤΦΣΙΔΟΤ
25η Μαρτίου… ημερα οροςημο γία το ελληνίκο εθνοσ. ε ολον τον κο ςμο, ακομα καί τωρα, παρατηρείταί ενασ θαυμαςμοσ προσ την αρχαία ελληνίκη ίςτορία, αλλα καί τη ςυγχρονη. Ϊτςί, λοίπον, αυτη η ημερα καί το βίβλίο τησ Δίαμαντοπουλου αποτελεςαν εμπνευςη γία τον Βαν Λίγκ , ο οποίοσ εξυμνεί την ελληνίκη ίςτορία με την ταίνία του: Οί Βρα χοί τησ ελευθερίασ. Η ταίνία δεν αποτελεί ακρίβη περίγραφη των γεγονοτων τησ Επανα ςταςησ, αλλα ςίγουρα εχεί να δίηγηθεί μία πολυ ομορφη ίςτορία. Μία ίςτορία ενοσ αδυνατου ερωτα, ανα μεςα ςε μία Ελληνίδα χωρίατοπουλα, την Φρίςτίνα- ενεργη ςτην Επανα -
ςταςη καί ορκίςμενη εχθρο των Σουρκωνκαί ςε εναν Σουρκο αξίωματίκο, ςτον οποίο εχεί ανατεθεί η αίχμαλωςία τησ. Αναμφίςβητητα, το εργο μπορεί να χαρακτηρίςτεί ωσ μία φανταχτερη χολίγουντίανη παραγωγη με τα ολα τησ, αν καί είναί εμφανεσ οτί εχεί μερίκεσ ανατολίκεσ επίρροεσ, οςον αφορα τη ςκηνοθεςία, αφου πολλεσ φορεσ θυμίζεί τουρκίκο ςίρίαλ. Σα ςκηνίκα είναί θεαματίκα , ςε αντίθεςη με τα κουςτουμία που δείχνουν «φτηνα » καί τίσ ερμηνείεσ, που είναί αρκετα αμηχανεσ, ίδίωσ με την προφορα που χρηςίμοποίουν οί ηθοποίοί, λογω των ρολων τουσ. Όπωσ καί να ‘χεί, μπορεί η ταίνία να
μην περίλαμβα νεταί ςτα κίνηματογραφίκα αρίςτουργηματα, αλλα ςε εγκλίματίζεί πληρωσ ςτα χρονία τησ Επανα ςταςησ. Είναί μία πολυ καλη αφορμη, γία να γνωρίςουν οί νεεσ γενίεσ την παρα δοςη καί την ίςτορία του τοπου με εναν ευχα ρίςτο τροπο, εξαίρωντασ τίσ ςκληρεσ ςκηνεσ που προβα λλονταί. Κλείνοντασ, είναί ςημαντίκο να εχουμε ςτον νου πωσ το ςενα ρίο αποτελεί προίον μυθοπλαςίασ καί ςίγουρα δεν μπορεί να αντίκαταςτηςεί τίσ γνωςείσ που παρεχεί ενα βίβλίο. Πα ντωσ, είναί μία ταίνία που ςυςτη νω με επίφυλα ξείσ!
ΜΑΡΣΙΟ 2021 ΑΥΙΕΡΨΜΑ 1821– 2021 22
ΨΡΑ ΓΙΑ SPORTS
Ελεύθερος χρόνος
Σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες ΑΠΟ ΣΟΝ ΣΕΛΙΟ
ΠΤΡΟ ΛΟΤΗ Με αφορμη την Πρώτοσ επετείο των 200 χρονων Ϊλληνασ απο την Ελληνίκη Επανα Ολυμπιοςταςη του 1821, αποφα νύκησ ςίςα να γρα ψω γία τουσ πρωτουσ ςυγχρονουσ Ολυμπίακουσ Αγωνεσ. Αυτοί δίαδραματίςτηκαν ςτη χωρα μασ, ςτίσ 6 Απρίλίου του 1896 καί γία πρωτη φορα ακουςτηκε ςτο Παναθηναίκο τα δίο ο «Ολυμπίακοσ Ύμνοσ». Όςον αφορα το αθλητίκο κομμα τί, ςυμμετείχαν 241 αθλητεσ απο 14 χωρεσ· μία απο αυτεσ ηταν καί η Ελλα δα. Η χωρα μασ, μα λίςτα, ηταν πρωτη ςτον πίνακα μεταλλίων, με 46 μετα λλία. Πρωταγωνίςτεσ αναδείχθηκαν ο πυροσ Λουησ καί ο Ϊντουίν Υλακ. Ο Αυςτραλοσ, εχοντασ ηδη κερδίςεί
ΨΣΗΡΑΚΟΓΛΟΤ
τουσ αγωνεσ των 800 καί 1500 μετρων, την επομενη μερα αποφα ςίςε να τρεξεί καί ςτον μαραθωνίο, οπου ηταν πρωτοσ. Όμωσ, 3χλμ. πρίν τον τερματίςμο κατερρευςε κί’ ετςί κερδίςε ο πυροσ Λουησ, φορωντασ μία παραδοςίακη ςτολη ςε ολη την δία ρκεία του αγωνα! ημερα, ο αθλητίςμοσ ςτη χωρασμασ είναί ςε υψηλο επίπεδο, εχοντασ πολλα μετα λλία ςτο ίςτορίκο του. Τπηρξαν, ομωσ, κα ποίεσ αλλαγεσ απο το 1896. Γία παρα δείγμα, οί γυναίκεσ τοτε δεν επίτρεποταν να δουν τουσ αγωνεσ, ποςο μα λλον να δίαγωνί-
ςτουν, ενω τωρα μπορουν. Ακομη, μία αλλαγη είναί η απονομη χρυςου, αςημενίου καί χα λκίνου μεταλλίου ςτουσ νίκητεσ. τουσ πρωτουσ Ολυμπίακουσ, ο πρωτοσ επαίρνε το αςημενίο μετα λλίο μαζί με ενα κλαδί ελία σ καί αναμνηςτίκο δίπλωμα , ο δευτεροσ επαίρνε τα ίδίο, με την δίαφορα οτί το μετα λλίο του ηταν χα λκίνο, καί ο τρίτοσ επαίρνε τα ίδία, αλλα οχί μετα λλίο. Η ίςτορία του αθλητίςμου ςτην Ελλα δα είναί τερα ςτία, αφου ξεκίνηςε απο τα αρχαία χρονία καί ανθίζεί μεχρί ςημερα!
ονταν με πολλεσ πλευρεσ τησ ζωησ των Ελληνων, οπωσ την επαγγελματίκη, την πολεμίκη καί την κλεφτίκη, ενω α λλεσ φορεσ χρηςίμοποίουνταν γία καθαρα ψυχαγωγίκουσ η ψυχολογίκουσ ςκοπουσ. Όςον αφορα το τραγουδί, τα δημοτίκα τραγουδία ηταν α ρρηκτα ςυνδεδεμενα με τον επαναςτατίκο αγωνα. Τπολογίζεταί οτί απο την περίοδο τησ επανα ςταςησ μεχρί την απελευθερωςη δημίουργηθηκαν περίςςοτερα απο 300 με 400 τραγουδία. Σα τραγουδία αυτα περίεγραφαν τη ζωη των κλεφτων καί δίεθεταν εναν ξεςηκωτίκο τονο. Μα λίςτα, χαρακτηρίςτίκη είναί η είκονα των ςτρατίωτων να χορευουν καί να τραγουδουν πρίν απο μα χεσ. υμφωνα με τον Γα λλο αξίωματίκο του
ναυτίκου Olivier Voutier: «Η εφοδοσ ςτο Ανα πλί ορίςτηκε γία τη νυχτα τησ 3ησ προσ 4η Δεκεμβρίου. Η παραμονη τησ εφοδου περαςε με τραγουδία καί χορο. Ρωτηςα τον Ϊλληνα που μασ φίλοξενου ςε γίατί οργα νωςε αυτη τη γίορτη. Μου απα ντηςε με αφελεία: «ημερα ζουμε, αυρίο δεν ξερουμε τί θα γίνουμε. Μπορεί να μασ απομενουν μονα χα λίγεσ ωρεσ. Ασ τίσ χαρουμε». Επομενωσ, δεν είναί τυχαίο που η ελληνίκη παρα δοςη δε ςταμα τηςε ποτε να εξελίςςεταί. Ακομα καί ςτίσ πίο δυςκολεσ ςτίγμεσ, ςυνεχίςε να ανθίζεί, παραδίδοντασ εναν τερα ςτίο πολίτίςμίκο πλουτο ςτίσ επομενεσ γενίεσ.
Βϊλε funταςία!
Παραδοσιακά πανηγύρια ΑΠΟ ΣΗΝ ΙΨΑΝΝΑ
ΠΟΤΛΙΟΤ
Σα επαναςτατίκα χρονία αποτελεςαν μία εξαίρετίκα δυςκολη περίοδο γία τον ελληνίκο λαο. Γί’ αυτο, τα περίθωρία δίαςκεδαςησ τον καίρο του δίαρκουσ αγωνα γία την ελευθερία φαίνονταν υπερβολίκα ςτενα . Αν καί το μεγαλυτερο πληθοσ ίςτορίκων πηγων παραλείπεί τίσ ςκηνεσ του καθημερίνου καί κοίνωνίκου βίου, το αδουλωτο ελληνίκο πνευμα δε ςταμα τηςε να εξυπηρετεί τίσ κοίνωνίκεσ του ανα γκεσ. Κυρίοτερα μεςα δίαφυγησ απο τη ςκληρη καθημερίνοτητα ηταν ο χοροσ καί το τραγουδί. Οί παραδοςίακοί χοροί ςυνδε-
ΜΑΡΣΙΟ 2021 ΑΥΙΕΡΨΜΑ 1821– 2021 23 Σαξίδια
ΒΑΛΙΣΑ, ΦΑΜΟΓΕΛΟ, ΥΤΓΑΜΕ!
Ας ταξιδέψουμε στον χρόνο, στον χώρο και στις γεύσεις
ΑΠΟ ΣΗ ΒΙΚΗ
κεφτεςτε πωσ να γίορτα ςετε τον ερχομο τησ α νοίξησ καί παρα λληλα την επετείο τησ ελληνίκησ Επανα ςταςησ; Μην ανηςυχείτε, ςασ εχω τη λυςη καί δεν είναί α λλη απο μία επίςκεψη ςτίσ ομορφεσ πετςεσ. Σο νηςί τησ καπετα νίςςασ, Λαςκαρίνασ Μπουμπουλίνα, είναί το νοτίοδυτίκοτερο του Αργοςαρωνίκου καί ςυνδυα ζεί τελεία ίςτορία απ’ τον Αγωνα, φυςίκεσ ομορφίεσ καί ςυναρπαςτίκεσ δραςτηρίοτητεσ. Οί καίρίκεσ ςυνθηκεσ τησ εποχησ ευνοουν την περίπλα νηςη ςασ! Ξεκίνηςτε απο το λίμα νί τησ Ντα πίασ, που αποτελεί το ςημα κατατεθεν, καί την πλατεία Ποςείδωνίου, με το επίβλητίκο α γαλμα τησ Μπουμπουλίνασ. Αξίζεί να επί-
ςκεφθείτε, μα λίςτα, καί το αρχοντίκο τησ ίδίασ, που λείτουργεί ωσ μουςείο, καθωσ καί το νεοκλαςίκο αρχοντίκο του ευεργετη των πετςων απο τον 18ο αί., . Ανα ργυρου. Οπωςδηποτε, να περα ςετε απο το Δημαρχείο, την Αναργυρείο-Κοργίαλενείο χολη καί την Παναγία τησ Αρμα τασ, με ίςτορίκοθρηςκευτίκο χαρακτηρα. Πα ντωσ, αν θελετε η δίαμονη ςασ να είναί μοναδίκη, προτίμηςτε το ίςτορίκο ξενοδοχείο «Ποςείδωνίον» καί αφηςτε την αρχίτεκτονίκη του να ςασ ταξίδεψεί ςτον προηγουμενο αίωνα. Ξερατε οτί ςτίσ πετςεσ απαγορευεταί η μετακίνηςη με αυτοκίνητο; Να, λοίπον, ο λογοσ να εξερευνηςετε το νηςί καί να δίαςκεδα ςετε κα νοντασ πεζοπορία, ποδη-
ΦΣΑΠΟΔΙ ΛΙΑΣΟ ΣΟΤ ΚΛΕΥΣΗ ΜΕ ΛΕΤΚΟ ΣΑΡΑΜΑ
ΓΙΑ ΣΟ ΦΣΑΠΟΔΙ Τλίκα : 1 χταποδί μεςαίου μεγεθουσ/ 1 τεμα χίο κρεμμυδία ξερα , ψίλοκομμενα/ 1 μίκρο ματςα κί κρεμμυδα κία φρεςκα ψίλοκομμενα/ 50-100ml πετίμεζί/ Λίγο βουτυρο γία τη ςα λτςα/ Ελαίολαδο/ Ζωμοσ λαχανίκων/ Δεντρολίβανο/ Θυμα ρί/ Δαφνοφυλλα/ Αλα τί καί πίπερί/ Λίγεσ ελίεσ την αρχη, καθαρίζουμε το χταποδί, το κοβουμε ανα 2 πλοκα μία καί το λία ζουμε κρεμωντασ το απο ςχοίνία , ωςτε να το βλεπεί ο ηλίοσ γία μία μερα. Σην επομενη μερα, αφαίρουμε το ξεραμενο δερμα καί τςίγαρί-
ΡΟΤΜΕΛΙΨΣΗ
λατο η καί ςκουτερ ςτα πευκοδα ςη. Ακομη, μην ξεχα ςετε να περα ςετε απο το παλίο λίμα νί, οπου θα δείτε τουσ ταρςαναδεσ καί τον πρωτο ελληνίκο φα ρο. Υυςίκα , αν η θερμοκραςία είναί ίκανοποίητίκα υψηλη, μη δίςτα ςετε να κολυμπηςετε ςτίσ καταγα λανεσ ςπετςίωτίκεσ παραλίεσ, οπωσ αυτη των Αγίων Αναργυρων, ςτην οποία θα βρείτε καί την εντυπωςίακη ςπηλία του Μπεκίρη, καταφυγίο των αγωνίςτων του ’21. Επίπλεον, μπορείτε να ςυμμετα ςχετε ςε προγρα μματα γία καταδυςείσ, ψα ρεμα η καί να νοίκία ςετε κα ποίο ςκα φοσ. Η α νοίξη είναί εδω… ωρα γία ταξίδί ςε ίςτορίκο χωροχρονο!
200 χρο νία απο την Επανα ςταςη του ’21 καί αναςκοπουμε το παρελθον με βίβλία, είκονεσ, μουςίκη… ωρα, λοίπον, γία εναν καίνουργίο τροπο, ο οποίοσ, μεταξυ μασ, είναί κί ο πίο… νοςτίμοσ!
ζουμε το χταποδί ςε μία κατςαρολα μαζί με λα δί καί το ψίλοκομμενο ξερο καί φρεςκο κρεμμυδί. τη ςυνεχεία, ςβηνουμε το φαγητο με το πετίμεζί, προςθετουμε το ζωμο λαχανίκων καί το αφηνουμε να βρα ςεί. Σελοσ, φτία χνουμε τη ςα λτςα βα ζοντασ βουτυρο καί ελαίολαδο, το οποίο εχουμε αρωματίςεί με δεντρολίβανο καί θυμα ρί. Μην ξεχα ςετε να προςθεςετε καί ελίεσ… θα ομορφυνεί. ΓΙΑ ΣΟΝ ΛΕΤΚΟ ΣΑΡΑΜΑ Τλίκα : 500γρ. λευκοσ ταραμα σ/ 400γρ. Παξίμα δί/ 1 μετρίο κρεμμυδί/ 200ml ελαίολαδο/ Φυμο
απο 2 λεμονία/ Λίγεσ ελίεσ Ξεκίνα με ρίχνοντασ ςτο μίξερ τον ταραμα , το λεμονί, το χοντροκομμενο κρεμμυδί καί προςθετουμε ςίγα ςίγα το ελαίολαδο. Ϊπείτα, ςπα με το παξίμα δί καί το βα ζουμε ςτο μπλε ντερ, μεχρί να ομογενοποίηθουν ολα τα υλίκα . Καί κα πωσ ετςί είναί ετοίμο γία ςερβίρίςμα με φρεςκο ελαίολαδο καί λίγεσ ελίτςεσ γία δίακοςμηςη! ασ δίαβεβαίωνω πωσ η αυθεντίκοτητα αυτου του πία του θα ςασ ταξίδεψεί ςτην περίοδο τησ Επανα ςταςησ με τον πίο ευχα ρίςτο τροπο. Καλη απολαυςη!
ΜΑΡΣΙΟ 2021 ΑΥΙΕΡΨΜΑ 1821– 2021 24
ΜΑΡΙΑΛΕΝΑ ΣΖΕΛΕΠΙΔΌΤ– ΧΡΙΣΙΝΑ ΦΩΣΑΚΙΔΌΤ
Εικονογράφηση