เดินทาง คุ ณ แม่ จ ะเดิ น ทางไปไหนก็ ไ ด้ ไ ม่ มี ปั ญ หา ส่ ว นยาน พาหนะที่จะใช้อาจมีข้อห้ามและข้อระวังแตกต่างกัน การเดินทางด้วยเครือ่ งบินอาจทำ�ได้ขณะตัง้ ครรภ์ออ่ นๆ แต่เมื่ออายุครรภ์มากขึ้น สายการบินมักไม่ยอมให้คุณแม่ขึ้น เครื่องเพราะกลัวจะไปคลอดบนเครื่องบิน การเดินทางด้วยรถยนต์ รถทัวร์ รถไฟ ถ้านั่งนานๆ จะ ทำ�ให้ปวดหลังและขาจะบวมได้ นอกจากนี้คุณแม่ที่ตั้งครรภ์มัก จะปวดปัสสาวะบ่อย ถ้าต้องกลั้นไว้นานๆ กระเพาะปัสสาวะก็ อาจจะอักเสบได้ คุณแม่ทขี่ บั รถไปทำ�งานประจำ�วันเอง สามารถทำ�ได้ตาม ปกติ แต่ควรจะงดเว้นในช่วงตั้งครรภ์ใหม่ๆ เพราะช่วงนี้คุณแม่ จะอ่อนเพลียและง่วงนอนจากการแพ้ท้อง เวลาขับรถอาจเกิด อุบตั เิ หตุได้งา่ ย อีกช่วงหนึง่ ก็คอื ช่วงใกล้คลอดซึง่ เป็นช่วงทีค่ รรภ์ ของคุณแม่ใหญ่มากจนไปคํ้าพวงมาลัย ทำ�ให้ขับรถยาก อึดอัด ถ้าเบรกกะทันหัน ท้องอาจจะกระแทกพวงมาลัยจนทำ�ให้แท้ง หรือรกลอกตัวก่อนกำ�หนด ซึ่งจะทำ�ให้ลูกเป็นอันตรายได้ คุ ณ แม่ ค วรหลี ก เลี่ ย งการนั่ ง รถจั ก รยานยนต์ ห รื อ รถ ตุก๊ ตุก๊ เพราะสภาพร่างกายทีอ่ ยุ้ อ้าย ขยับตัวลำ�บาก อาจตกหล่น จากรถได้ง่าย นอกจากนี้เวลาซ้อนรถมอเตอร์ไซค์ คุณแม่ก็มัก จะเกร็งกลัวหล่นจากรถอยู่แล้ว ทำ�ให้เหนื่อยง่าย บางรายท้อง แข็งเลยก็มี
������� 3 ��� A4 ����������� 1-8.indd 3
ทำ�ฟัน
คุณแม่สามารถทำ�ฟันขณะตั้งครรภ์ได้เพียงแต่ต้องเพิ่ม ความระมัดระวัง เพราะคุณแม่มีโอกาสเลือดออกได้มากเวลา ทำ�ฟัน คุณหมอฟันจะให้รายละเอียดเกีย่ วกับการทำ�ฟันของคุณ แม่ได้มากขึ้นครับ ออกกำ�ลังกาย การออกกำ � ลั ง กายขณะตั้ ง ครรภ์ จ ะช่ ว ยให้ ก ระดู ก เชิงกรานของคุณแม่มีการขยายตัวได้ดี และเวลาคลอดจะทำ�ให้ คุณแม่มีแรงเบ่งดี วิธีการออกกำ�ลังกายในคุณแม่ที่ตั้งครรภ์แตกต่างจาก ของคนที่ไม่ตั้งครรภ์บางประการ คือ คุณแม่ควรออกกำ�ลังกาย เพียงแค่พอเหนือ่ ย ไม่ควรออกกำ�ลังกายโดยการกระโดดโลดเต้น โดยเด็ดขาด ควรเปลี่ยนมาเป็น เดินเร็วๆ นั่งเหยียดแข้งขา ก้ม ตัวบิดไปมา หรือว่ายนํ้า เป็นต้น การใช้ยา คุณแม่ทตี่ งั้ ครรภ์ ควรหลีกเลีย่ งการซือ้ ยามารับประทาน ฉีด หรือเหน็บเอง แม้ว่ายาส่วนมากจะปลอดภัย แต่กม็ ยี าหลาย ชนิดที่อาจจะเป็นอันตรายต่อร่างกายของคุณแม่เอง หรือต่อลูก ในท้องได้ ก่อนใช้ยาทุกชนิดปรึกษาคุณหมอทีด่ แู ลก่อนจะดีกว่า ขอให้คุณแม่ทุกท่านมีความสุขกับการดำ�เนินชีวิตขณะ ตั้งครรภ์นะ
เอกสารฉบับนี้จัดทำ�โดย ราชวิทยาลัยสูตินรีแพทย์แห่งประเทศไทย เพื่อเผยแพร่ความรู้ด้านสุขภาพแก่สตรี อนุญาตให้นำ�ไปเผยแพร่ต่อ โดยต้องได้รบั อนุญาตจากราชวิทยาลัยสูตนิ รีแพทย์แห่งประเทศไทยก่อน แต่หา้ มดัดแปลง แก้ไข ปรับปรุง เปลี่ยนแปลง เพื่อธุรกิจหรือการค้ากำ�ไร
ราชวิทยาลัยสูตินรีแพทย์แห่งประเทศไทย
แม่ท้องท�ำอะไรได้บ้าง ?
โดย คณะอนุกรรมการประชาสัมพันธ์ด้านสุขภาพสตรี ราชวิทยาลัยสูตินรีแพทย์แห่งประเทศไทย 2553
www.rtcog.or.th 5/10/2553 14:52:56
บวมได้บ่อยๆ ยิ่งใกล้คลอดจะยิ่งบวมมาก บางรายบวมมากจน ถอดแหวนไม่ได้และเจ็บนิ้วมาก
แม่ท้องทำ�อะไรได้บ้าง ? ภายหลังตั้งครรภ์ คำ�ถามที่จะตามมาทันทีก็คือคุณแม่ จะทำ�อะไรได้บ้างและทำ�อะไรไม่ได้บ้าง ปัญหาที่มีในปัจจุบันก็ คือแหล่งของข้อมูลมีมากเหลือเกินทัง้ จากหนังสือ วิทยุ โทรทัศน์ เพือ่ นฝูง และวงศาคณาญาติ นอกจากนีก้ ย็ งั มีปญ ั หาอีกว่าข้อมูล และข้อคำ�แนะนำ�เกี่ยวกับการปฏิบัติตัวขณะตั้งครรภ์จากแหล่ง ต่างๆจำ�นวนไม่น้อยขัดแย้งกันเลยไม่รู้จะเชื่อข้อมูลไหนดี เพื่อเป็นการคลายกังวลของคุณแม่ จึงขอแนะนำ�เกี่ยว กับการปฏิบัติตัวในขณะตั้งครรภ์ในบางประเด็นที่คุณแม่ชอบ ถามกันบ่อยๆ การทำ�ความสะอาดร่างกาย คุ ณ แม่ ที่ ตั้ ง ครรภ์ ส ามารถอาบนํ้ า ทำ � ความสะอาด ร่างกายได้บอ่ ยตามความต้องการ จะอาบเวลาไหนก็ได้ การหมัน่ อาบนํา้ ทำ�ความสะอาดร่างกายจะทำ�ให้เหงือ่ ไคลและกลิน่ ตัวถูก กำ�จัดออกไปด้วย เวลาถ่ายปัสสาวะ คุณแม่ต้องทำ�ความสะอาดบริเวณ ปากช่องคลอดให้ดี ควรล้างด้วยนาํ้ สะอาดแล้วเช็ดให้แห้ง หลาย คนชอบใช้กระดาษทิชชูเช็ดแทนการล้างช่องคลอด ต้องระวังว่า กระดาษทิชชูอาจเปื่อยหลุดเข้าไปในช่องคลอด ทำ�ให้คันหรือ ตกขาวมีกลิ่นเหม็นได้ ภายหลังถ่ายอุจจาระ ควรทำ�ความสะอาดก้นโดยการ ล้างนํ้า ถ้าใช้กระดาษชำ�ระเช็ดก้น ควรเช็ดจากด้านหน้าไปทาง ด้านหลัง อย่าเช็ดจากด้านหลังมาด้านหน้า เพราะอาจทำ�ให้ อุจจาระมาเปื้อนบริเวณปากช่องคลอดได้
������� 3 ��� A4 ����������� 1-8.indd 4
การดูแลผิวพรรณ เมื่อมีการตั้งครรภ์ ผิวหนังของคุณแม่ส่วนมากจะแห้ง และคันได้ง่าย และที่สำ�คัญคุณแม่จำ�นวนไม่น้อยมีผิวสีคลํ้าขึ้น และมีท้องลายเกิดขึ้นด้วย คุณแม่ควรหมั่นทาครีมที่ช่วยบำ�รุงความชุ่มชื้นให้กับ ผิวหนังอย่างสมํ่าเสมอ หลีกเลี่ยงการเกาที่บริเวณส่วนต่าง ๆ ของร่างกาย โดยเฉพาะที่บริเวณท้อง เพราะยิ่งเกาจะยิ่งไป กระตุ้นให้ผิวหนังบริเวณที่เกามีสีคลํ่าขึ้น ในปัจจุบันยังไม่มียาหรือครีมชนิดใดเลยที่ได้รับการ ยอมรับว่ามีประโยชน์ในการลบหรือลดท้องลายได้ การแต่งเนื้อแต่งตัว เวลาตั้งครรภ์ คุณแม่ควรใส่เสื้อผ้าที่หลวมๆ โปร่งๆ เนื่องจากบ้านเราอากาศค่อนข้างร้อน การแต่งชุดที่คับๆหรือ รัดๆ จะทำ�ให้อึดอัด รองเท้าที่ใส่ควรเป็นรองเท้าส้นเตี้ยหรือไม่มีส้น งดเว้น การใส่รองเท้าส้นสูงเพราะทำ�ให้ลม้ ได้งา่ ย และยังทำ�ให้ปวดหลัง เพิ่มขึ้นด้วย
เพศสัมพันธ์ คุณแม่สามารถมีเพศสัมพันธ์ได้ตลอดช่วงที่ตั้งครรภ์ ยกเว้นช่วงตัง้ ครรภ์ประมาณ 2-3 เดือนแรก เพราะอาจจะทำ�ให้ แท้งได้โดยเฉพาะคุณแม่ที่เคยมีประวัติแท้งบุตรหรือเคยคลอด ก่อนกำ�หนดมาก่อนยิ่งต้องระวัง อีกช่วงหนึ่งที่ควรลดก็คือช่วง ใกล้คลอดเพราะอาจทำ�ให้ถงุ นาํ้ คราํ่ แตกและคลอดก่อนกำ�หนด ได้ สำ�หรับท่าทีใ่ ช้ในการมีเพศสัมพันธ์ควรเป็นท่าทีค่ ณ ุ แม่อยูข่ า้ ง บนหรือหันหลังให้ ระวังอย่าให้ฝา่ ยชายนอนทับเพราะอาจทำ�ให้ เกิดอันตรายได้ การทำ�งาน คนท้องทำ�งานได้ไม่มีข้อห้ามครับ เพียงแต่อย่าทำ�งานที่ ทำ�ให้เหนื่อยมาก ถ้าเป็นการทำ�งานนั่งโต๊ะไม่หนักหนาอะไรก็ เชิญทำ�ได้ตามสบาย แต่ถ้าเป็นงานที่ทำ�แล้วเครียด อดตาหลับ ขับตานอน อย่างนี้ต้องเลิกหรือเบาลงครับ คุ ณ แม่ ยุ ค ใหม่ จำ � นวนไม่ น้ อ ยต้ อ งทำ � งานหน้ า จอ คอมพิวเตอร์นานๆ หลายคนกลัวว่าจะเป็นอันตรายต่อลูกในท้อง ขอเรียนว่าจอคอมพิวเตอร์ไม่ได้ปล่อยแสงหรือคลื่นประหลาด อะไรออกมาทำ�ให้ลูกคุณพิการหรอกครับ เพียงแต่ถ้านั่งแช่อยู่ นานๆ คุณแม่ก็จะปวดหลังได้ง่ายเท่านั้นเอง ดังนั้นถ้าต้องนั่ง ทำ�งานหน้าจอคอมพิวเตอร์ ก็แนะนำ�ให้คุณแม่หมั่นเปลี่ยน อิริยาบถ ขยับตัวและลุกเดินซะบ้างจะได้ไม่ปวดหลัง
การเสริมสวย คุณแม่ทตี่ งั้ ครรภ์สามารถย้อมหรือไฮไลต์สผี มได้ จะแต่ง หน้า ทาปาก ทาเล็บ ก็ทำ�ได้เช่นเดียวกัน คุณแม่ที่ชอบใส่แหวน เวลาตัง้ ครรภ์รา่ งกายคุณแม่มกั จะบวมและนิว้ มือก็เป็นอวัยวะที่
5/10/2553 14:53:01