Karar verme ve sorumluluk

Page 1

KARAR VERME VE SORUMLULUK: 2. BÖLÜM TURKISH

B¥LG¥ NOTU DECISION MAKING & RESPONSIBILITY: PART 2

SKILL SHEET

BU B¥LG¥ NOTUNDA DEÆ¥N¥LEN KONULAR ➢ Sınır koyarken düßünülmesi gereken konular

➢ Ergenlik ça©ındaki çocu©unuzun kendi kararlarını vermesine nasıl tepki göstereceksiniz

➢ Çocu©unuzun kendi kararlarını verip veremeyece©inden emin olmamanız durumunda ne yapabilirsiniz

➢ Çocu©unuzun ek sorumluluk üstlenmeye henüz hazır olmaması durumunda ne yapacaksınız Karar Verme ve Sorumluluk konulu iki bölümlük bu bilgi notunun birinci bölümünde, gençlerin kendi kararlarını vermeye baßladıklarında anne-babaların karßılaßtıkları zorluklara de©inilmektedir. Ergen genç için ba©ımsız olma önemli olmasına karßın, gence ne zaman ve hangi hızda ek özgürlük ve sorumluluk verilece©i konusunda anne-baba hala çok önemli bir rol oynamayı sürdürmektedir. Genç daha fazla sorumluluk üstlenmek için baskı yaptı©ında

anne-babanın üç seçene©i vardır;

miktarında bazı faktörler etkili

evet, hayır ya da belki. Anne-

olmaktadır. Aßa©ıda belirtilen

babanın seçece©i, koydukları

faktörler sınır koyabilece©iniz

sınırın yerine ba©lı olacaktır. Bu,

yerleri belirlemenizde yol gösterici

gence kendi yaßamının

olabilir.

sorumlulu©unu üstlenmesine izin verdikleri yerdir. Bu bilgi notunda,

Aile de©erleri

bir sınır koyarken gözönünde

Anne-babanın, gence, ya kendi

bulundurmanız gereken konular

kararlarını vermesine ya da aile

açıklanmaktadır.

de©erlerine uygun olmayan davranıßlarda bulunmasına izin

SINIR KOYMAYA ¥L¥ÍK¥N

vermek zorunda kalacaklarını

Anne-babanın, çocuklarına

gözönünde bulundurması gerekir.

verecekleri sorumlulu©un tür ve

Sözgelimi; saygı birçok anne-


KARAR VERME VE SORUMLULUK: 2. BÖLÜM B¥LG¥ NOTU DECISION MAKING & RESPONSIBILITY: PART 2

SKILL SHEET

babanın önem verdi©i bir de©erdir.

içermektedir. Anne-baba gence

de durum ve zamana göre

¥ncelik ve hoßgörünün önemli

yönelik riskleri en aza indirmek

de©ißmektedir. Anne-babanın bir

oldu©una inanan bir anne-

istedi©inden, bu konular ‘hayır’

sınır koyarken, gencin becerilerini

babanın, çocuklarının baßkalarına

kategorisinde kalacaktır. Oysa,

ve olgunluk düzeyini gözönünde

karßı saygısız davranmasına izin

yatak odasını süsleme, yapılacak

bulundurması gerekir. Sözgelimi;

vermesi olası de©ildir. Bu aile için,

spor ya da dinlenecek müzi©i

yanlarında bir yetißkin olmadan

kabalık ve hoßgörüsüzlük ‘hayır’

seçme az riskli konular olup, ‘evet’

arkadaßlarıyla kent merkezine

kategorisine konulacak ve gencin

kategorisinde yer alabilir.

gitmek isteyen gence,

bu ßekilde davranması

arkadaßlarıyla baßka zaman

Baßkalarına etkisi

dıßarıya çıktı©ında sorumlu

Ayrıca, gencin davranıß ya da

davranmıß olması durumunda, izin

Yasal mı?

kararlarının baßkalarını nasıl

verilebilir. Geçmißte bu talep

Ayrıca davranıßın ya da faaliyetin

etkileyebilece©i konusunu da

‘hayır’ kategorisinde olabilir, ancak

yasallı©ı da anne-babanın

dikkate almanız gerekir.

ßimdi ‘evet’ ya da ‘belki’

kararında yönlendirici olacaktır.

Çocu©unuzun seçimlerinin kırıcı

kategorisine konulabilir.

Belirli yaßın altında içki içmek

ya da baßkalarına karßı haksızlık

buna bir örnektir. Muhtemelen çok

yaratan tercihler olması

Kendinize bakma

az sayıda anne-baba, içki içip

durumunda, bunları ‘hayır’

Anne-babanın ayrıca, kendi hak ve

içmeyece©i kararını çocu©una

kategorisine koyabilirsiniz.

ihtiyaçlarını korumaya yönelik

bırakmaktadır. Ço©u aile bu

Sözgelimi; 13 yaßındaki erkek

sınırlar da koyması gerekir. Anne-

konuda katı kurallar

çocu©unun kißisel hijyeni

baba, gencin talebinin mantıklı

uygulamaktadır.

konusunu düßününüz.

olmaması durumunda, konuyu

Çocuklarının yıkanmama kararının

‘hayır’ kategorisine koyabilir.

Risk düzeyi

kendilerini rahatsız etmesi

Sözgelimi; anne-baba, kendilerine

Konunun gencin sa©lı©ı, güvenli©i,

durumunda, anne-babanın bu

çok fazla yük olußturması

ilißkileri ve gelißimi için ne ölçüde

konuda gence sorumluluk vermesi

durumunda, gencin seçti©i

tehlikeli oldu©u, bu konuyu

olası de©ildir. Bu ‘hayır’

faaliyetlere kısıtlama getirebilir (ör;

koyaca©ınız yeri belirlemede size

kategorisinde kalacak bir konudur.

gün boyunca genci arabayla bir

yol gösterecektir. Ergenlik

Anne-babanın, düzenli yıkanması

yerden bir yere taßıma ya da fazla

ça©ındaki gençler davranıßlarının

konusunda gence güvenebilmesi

sayıda pahalı gereç için ödeme

uzun dönemli sonuçlarını her

ya da gencin kokmasından rahatsız

yapma gibi).

zaman düßünmezler. Bazen sa©lık

olmaması durumunda, bu konu

ve güvenliklerini riske atan ßeyler

‘evet’ kategorisinde kalabilir.

engellenecektir.

yapmak isterler. Sözgelimi; kent

Deneyimlerden ö©renme Gencin yaßamının tüm ayrıntılarını

merkezindeki bir kulüpte bütün bir

Olgunluk düzeyi

yönetmeye çalıßmak do©ru bir

gece sürecek bir partiye gitme ya

Ergenlik ça©ındaki gençlerin

yaklaßım de©ildir. Genç bazen

da sigara içme tehlikeli olarak

olgunluk düzeyi gençten gence

bazı sorunları kendinin

de©erlendirilebilir ve çocu©unuz

farklılık göstermektedir. Ayrıca

çözümlemesi ve bu deneyiminden

için yarardan çok risk

gencin sorumlu davranma yetene©i

ö©renmesi için fırsat yaratılmasına

2

ABCD PARENTING YOUNG ADOLESCENTS

www.abcdparenting.org


KARAR VERME VE SORUMLULUK: 2. BÖLÜM B¥LG¥ NOTU DECISION MAKING & RESPONSIBILITY: PART 2

SKILL SHEET

ihtiyaç duyar. Acil bir tehlikenin

göreviniz, kabul etmedi©iniz karar

üstesinden gelmede yararlı ve etkili

olmaması halinde, yaßamın kendisi

bile olsa, verdi©i karara

bir stratejidir. Bu stratejiye ilißkin

anne-babadan daha iyi bir ö©retici

bakmaksızın, gencin kararına saygı

ayrıntılı bilgi edinmek istemeniz

olabilir. Anne-babanın, bu noktayı

duymak ve onu desteklemektir.

durumunda, bu seride yer alan

gözönünde tutarak, düßük riskli

‘Evet’ konularına benimseme

‘Sorun Çözme’ bilgi notuna

faaliyet ve kararları ‘evet’

yöntemini kullanarak yanıt

bakınız.

kategorisine koymayı düßünmeleri

verebilirsiniz.

‘Hayır’ konularına yanıt ya da

gerekir. Bu, anne-babaya, kendi yaßamını daha fazla yönetme ve

Benimseme, çocu©unuz bir karar

tepkiniz

yaßamaları için yarar; gence ise,

verdi©inde iki ßeyden birini

Bir konunun ‘hayır’ kategorisine

daha fazla sorumluluk ve özgürlük

yapmaktır. Çocu©unuzun

girmesine karar verme, gencin

kazanma yöntemi olarak, nasıl

istedi©iniz kararı vermesi

davranıß ve faaliyetleri ile ilgili

sorumlu olabildiklerini size

durumunda, kendisine kararını

sınırlar koymanız gerekti©i

gösterme olana©ı sa©layacaktır.

onayladı©ınızı söyleyebilir ve

anlamına gelmektedir. Sınır koyma

gösterebilirsiniz. Çocu©unuzun

yönteminin etkili olması için,

EVET, HAYIR VE BELK¥ SEÇENEKLER¥NE YANIT YA DA TEPK¥LER

verdi©i karardan hoßlanmamanız

hangi konuların ‘hayır’

durumunda ise, sessiz kalıp, hiçbir

kategorisine girdi©ini gence açık

ßey yapmayınız. Bunların,

bir ßekilde anlatmanız gerekir.

Her kategoriye giren konular ve

çocu©unuzun ö©renme ve

Bunu, kurallar olußturarak ve

sınırın yeri hakkında net bir görüße

gelißmesini sa©layacak olanaklar

gençle anlaßmalar yaparak

sahip oldu©unuzda, bu konular

oldu©unu unutmayınız.

gerçekleßtirebilirsiniz. Sınır koyma,

gündeme geldi©inde ne

Benimseme ve nasıl

gencin kendini kontrol etmeyi ve

yapaca©ınızı düßünmeniz gerekir.

uygulanaca©ına ilißkin ayrıntılı

do©ru yargılamayı ö©renmesinde

Konunun ‘evet’, ‘hayır’ ya da

bilgi, bu serideki ‘Benimseme’ bilgi

yardımcı oldu©undan, zor

‘belki’ kategorisine girmesine ba©lı

notundan elde edilebilir.

olabilmesine karßın önemlidir. Sınır koyma stratejisi ve

olarak yapabilece©iniz ya da gence söyleyebilece©iniz birçok ßey

‘Belki’ konularına yanıt ya da

uygulanmasına ilißkin ayrıntılı bilgi

vardır.

tepkiniz

için, bu serideki ‘Sınır Koyma’ bilgi

‘Belki’ kategorisine giren konular,

notuna bakınız.

‘Evet’ konularına yanıt ya da

yanıtı ‘evet’ seçene©ine

tepkiniz

dönüßtürmek için tartıßılması

YAPILMASI GEREKENLER

Bir konunun ‘evet’ kategorisine

gereken konulardır. Anne-baba ve

Bu bilgi notundan

girmesini belirledi©inizde, gencin,

genç arasındaki etkili iletißim

ö©rendiklerinizden en iyi ßekilde

o konu hakkında kendi kararını

bunun gerçekleßmesinde yardımcı

nasıl yararlanabilece©inize ilißkin

vermesine izin vermiß olursunuz.

olacaktır. Ancak, bazen gençle

bazı görüßler aßa©ıda

Bu, bu kararlarda do©rudan yer

aynı fikirde olmayabilir ve

belirtilmektedir:

almayaca©ınız anlamına

tartıßmak zorunda kalabilirsiniz.

gelmektedir. Bu durumda sizin

Sorun Çözme, bu durumun

3

ABCD PARENTING YOUNG ADOLESCENTS

www.abcdparenting.org


KARAR VERME VE SORUMLULUK: 2. BÖLÜM B¥LG¥ NOTU DECISION MAKING & RESPONSIBILITY: PART 2 1.

Farklı bir ßekilde yapmayı

KAYNAKÇA

düßününüz ve

istedi©iniz herhangi bir konu

Cavell, T. A. (2000). Working with

(a) sorumluluk

belirlemeniz durumunda,

parents of aggressive children:

de©ißiklik için kendinize bir

A practitioner’s guide.

hedef belirleyebilirsiniz.

Washington: American

Hedeflerinizi çalıßma notunun

Psychological Association.

Çocu©unuzla ilgili olarak

4.

üstlenebilece©i; (b) sorumluluk üstlenemeyece©i; ve, (c) sorumlu olabilece©i bazı

2.

alt bölümüne yazabilirsiniz.

konuları belirleyiniz.

Bu ba©lamda, en yararlı hedef

Belirledi©iniz konuları ilißikte

türü, neyi, ne zaman ve nasıl

Parents and adolescents living

yer alan çalıßma notundaki

yapaca©ınızı açıklar.

together, part 1: The basics.

‘Evet’, “Hayır’ ve ‘Belki’

Sözgelimi; ‘Bugünden itibaren

Eugene: Castalia.

kategorilerine sırasıyla

James’in giyim ve saç biçimine

yazabilirsiniz.

kendisinin karar vermesini

Her konunun yanına bu

sa©layaca©ım ve istedi©im

konuyu neden bu kategoriye

seçimi yapması halinde

Bu bilgi notu Victorian Parenting Centre

koydu©unuza ilißkin bazı

olumlu yorum yapaca©ım’

tarafından hazırlanmıßtır.

nedenler yazınız. Bazı örnekler için çalıßma notuna 3.

SKILL SHEET

Patterson, G., & Forgatch, M. (1987).

gibi. Ayrıntılı bilgi için, bu

© Victorian Government Department of

bakınız.

bilgilendirme serisindeki di©er

Human Services

Yazdıklarınızı ve kendi

bilgi notlarını okuyunuz ya da

davranıßlarınızı düßününüz ve

ABCD anne-babalık grubuna

buna göre aßa©ıdaki soruları

katılınız.

de©erlendiriniz. •

5.

6.

Son olarak, ergenlik ça©ındaki

Çocu©umun karar

çocu©unuzla ilißkileriniz

vermesine, sorumluluk

hakkında kaygılanmanız ve

almasına ve uygun

sorunda bir gelißme

de©erlendirme yapmasına

kaydedilmemesi durumunda,

olanak sa©lıyor muyum?

profesyonel tavsiye alınız.

Çocu©umun bazı konuları

Gizlilik ilkesi içinde bilgi ve

‘hayır’ kategorisinden

tavsiye almak için 13 22 89

‘evet’ ya da ‘belki’

numaradan Anne-Baba Yardım

kategorilerine geçirmesine

Hattı’nı (Parentline) arayınız.

olanak sa©lıyor muyum?

Tercüman sa©lanmaktadır.

Çocu©uma beklentilerimi açık bir ßekilde ifade ettim mi?

4

ABCD PARENTING YOUNG ADOLESCENTS

www.abcdparenting.org


KARAR VERME VE SORUMLULUK: 2. BÖLÜM ÇALIÍMA NOTU DECISION MAKING & RESPONSIBILITY: PART 2

KONU

WORKSHEET

NEDEN

EVET Ör: yatma saati

Güvenli, düßük-riskli, baßkalarını fazla etkilememekte, duyarlı çocuk, sorumlu olmaya ilißkin iyi bir uygulama olana©ı

HAYIR Ör; dövme yaptırma

yasal de©il, sa©lık riski içeriyor, yaßam boyu sürecek bir karar verme konusunda henüz yeterince olgun de©il, de©erlerime uygun de©il.

BELK¥ Geçmißte bu konuda sorumlu davrandı, fazla riskli de©il, acil bir durumda ne yapaca©ını Ör; gündüz arkadaßlarıyla birlikte biliyor, arkadaßları sorumluluklarını bilen çocuklar, daha riskli davranıßlar için deneyim olana©ı, hangi filmi izleyece©ini ve saat kaçta eve gelece©ini biliyorum. sinemaya gitme

Hedefler

5

ABCD PARENTING YOUNG ADOLESCENTS

www.abcdparenting.org


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.