Sevgili Anne ve Babalar; Hepimiz biliyoruz ki; günümüz modern çağında da iletişim araçları yaşantımızda büyük rol oynamaktadır. İletişim araçları en fazla ilgi gören ve en popüler boş zaman düzenleyicisidir. İletişim araçları insanları meşgul ederek onların boş zamanlarını doldurur. Özellikle çocuklar açısından bakıldığında, zihinsel, sosyal, duygusal alanlarda olumlu ve olumsuz etkileri olduğu görülmektedir. Anne ve babalar olarak bu konuda neler yaşıyoruz? Neler yapmalıyız? TV, bilgisayar gibi iletişim araçlarından en iyi şekilde nasıl yararlanabiliriz? Gibi düşünceler hepimizin zihnini meşgul etmektedir. Sizlerle bültenimizde bu konuları paylaşmak istedik. ÖZEL EYÜBOĞLU İLKÖĞRETİM OKULLARI REHBERLİK BİRİMİ
MEDYANIN ÇOCUKLAR ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ
MEDYA NEDİR? Türkçe’de medya olarak kullandığımız, İngilizce’deki media sözcüğü, araç, ortam aracı, anlamlarına gelen medium (Latince medius) sözcüğünün çoğuludur. Diğer yandan, Türkçe’de “media” sözcüğünü karşılamak üzere, “kitle iletişim araçları” kavramı da kullanılmaktadır. İletişim araçları, geçirmiş bulundukları yapısal ve işlevsel değişimler sonucu; etkilemenin, inandırmanın ve yönlendirmenin en etkili araçları haline gelmişlerdir. En fazla ilgi gören ve en popüler boş zaman düzenleyicisi olmaktadırlar.
Televizyon Çocuklar İçin Ne Kadar Öğreticidir? Televizyonda yer alan bütün televizyon programlarını çocuklar için zararlı olarak değerlendirmek yanlış olacaktır. Televizyon önünde geçirilen zamanın değerli kılınması da söz konusu olabilir. Yapılan çalışmalar çocukların televizyondan belli bilgileri edindiklerini göstermiştir. Televizyonda örneğin; sayıları, şekilleri ve renkleri tanıtan, kelime hazinesini artıran ve konuşma becerilerini geliştiren eğitici programlar da vardır. Bazı programlar ise çocukların sosyalleşmelerini ve yardımlaşma becerilerini artırabilmektedir. Araştırmalar okul öncesi dönemdeki çocukların televizyondan, kelimeleri, eşyaların çalışmasıyla ilgili genel bilgiyi, sözel olmayan bilgiyi, (örneğin; ev hayvanları nasıl beslenir, el nasıl sıkılır, birisinin yakınında nasıl durulur…), kendi yaşamlarında olmayan gerçek dünya bilgisini (örneğin; çiftlikte yaşayan bir çocuğun taksiye binme davranışı) öğrendiklerine dikkat çekmiştir.
Bilgisayar Çocuklar İçin Ne Kadar Öğreticidir? Uzmanlarca hazırlanmış olan eğitim programlarının öğrenmeyi destekleyici etkileri vardır. Bu tür programlar; Çocuğu merak ve rekabet duygusuyla cesaretlendirir. “Bilgisayar destekli eğitim” yoluyla öğrencinin, öğrendiği konuyla ilgili değerlendirmeyi kendi kendine yapmasını sağlar. Bilgisayar, öğrenciler arasında entelektüel tartışmaya zemin hazırlar. Öğrencinin derslerini pekiştirmesine olanak verir. Okulöncesi eğitim programlarında, yaşa uygun bilgisayar etkinliklerinin, özellikle göz-el koordinasyonuna katkı sağlaması nedeniyle önemli olduğu kabul edilmektedir. Medyanın Olumsuz Etkileri Gençlere ve çocuklara bilgiye ulaşma, dünyanın her köşesinden haber alma, kendi bildiklerini paylaşma, arkadaşları ile iletişim kurma gibi koca bir liste halinde sıralayabileceğimiz birçok alanda kolaylık sağlayan bu teknoloji, doğru kullanılmadığında genci olumsuz etkilemekte ve yarardan çok zarar verebilmektedir. İnternetin olumsuz etkilerinden bahsederken ilk akla gelen uygulamalar, kumar, bahis ve yoğun şiddet içeren bilgisayar oyunlarıdır. Bunlar gencin aileden, arkadaşlarından uzaklaşması giderek birçok sosyal aktiviteden vazgeçmesi, derse ayırdığı zamanının yetersiz kalmasına da sebep olur.
Medya Araçlarının Fiziksel Yönden Olumsuz Etkileri • • • • • • •
Kilo sorunu Yorgunluk Görme ve işitme bozuklukları Halsizlik Baş ağrısı Uyku bozuklukları Psikosomatik bozukluklar
Medyanın Okumaya, Düşünmeye, Başarıya Etkisi Fransada 6-14 yaş grubunda 100 çocuk üzerinde yapılan bir araştırmada, televizyon ekranı başından ayrılmayan çocuklarda ders dinleme kabiliyetinden, olayları kavramaya kadar varan çeşitli sosyalleşme olayları için gerekli olan fonksiyonlarda gerileme ve zeka derecesinde düşüş görüldüğünü, bu çocuklardan günde 50 dakikadan fazla ekrana bağlı kalanların dikkatlerini uzun süre bir noktaya toplamalarından ötürü günlük hayatın şartlarına uymakta güçlük çektiklerini, söylemiştir. Televizyonda görüntülerin, imgelerin çok hızlı değişmesi çocukların gündelik hayatta da herşeyin televizyon ekranındaki gibi hızla değişmesini istemelerine neden olabilmektedir. Bu durum günümüzde giderek yaygınlaşan “Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite” Bozukluğunu tetikleyici bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır. Medya Şiddet İlişkisi Şiddet; her türlü silah ya da silahsız, kendine veya başkasına, hayvan veya cansız bir varlığa karşı acımasız fiziki güç içeren bir harekettir. Televizyonda da şiddetli kazalar, felaketler, kasti veya kazai şiddet, deprem, yangın gibi tabii olaylar ve şiddetin kurbanları gösterildiği takdirde bu tanıma dahildir. Kan davası, mafya-devlet ilişkilerini vb. konu alan ve doğrudan şiddet üzerine kurulu olduğu söylenebilecek programların yanında, aşk temalı dizilerde de şiddet unsuru yoğun olarak kullanılmaktadır. Televizyonlarda sunulan şiddetin önemli bir yönü de, “iyi” yi temsil edenlerin uyguladıkları şiddetin “meşru” olarak sunulmasıdır.
Sakıncalı Öğeler İçeren Programlar Ve Bilgisayar Oyunları Gelişim dönemine uygun olmayan sakıncalı yayınlar içeren programlar ve bilgisayar oyunları çocukları ve gençleri olumsuz etkileyebilmektedir. Etkileme şekli ve düzeyi, yaşa ve kişilik özelliklerine göre farklılık göstermektedir. Bu oyunların oynanması, çocuklarda nefret ya da suçluluk duygusunun oluşumuna neden olabilmektedir. Alınabilecek Önlemler Televizyon İzlenmesinin Denetimi
Televizyonun en az 3 metre uzaklıktan, aydınlık bir ortamda izlenmesini sağlayın Antisosyal davranışların, korkuların ve şiddet karşısındaki duyarsızlığın artması riskinin farkında olun Odasında televizyon bulundurmayın İzlediği programlara ve izleme süresine kısıtlama getirin Televizyon izlemeyi ailenizin bir arada yaptığı en önemli etkinlik haline getirmeyin İletişiminizin kaybolmaması için yemekte televizyonu açmamaya çalışın Seçtiği programları kontrol edin Medyadaki şiddetin aksine olumlu rol modeli olun Şiddet içerikli programlar hakkındaki görüşlerini ve eleştirilerini öğrenin Şiddet içerikli bir sahne ile karşılaşırsanız olay hakkında tartışın Farklı etkinlikler için yüreklendirin Özellikle birlikte olduğunuz zamanlarda yaptığınız etkinliklerii zenginleştirin Bakıcınızı siz olmadığınız zamanlarda bu etkinlikleri kullanması için yönlendirin Bilgisayar ve İnternetin Denetimi
Çocuğunuzun odasında bilgisayar bulundurmayın Bilgisayar ekranına aydınlık bir ortamda bakılması gerektiğini hatırlatın Bilgisayar-internet alışkanlıklarını öğrenin Bilgisayar konusunda eğitim alın Program ve saatle sınırlandırın Çevrimiçi kumar riskini anlatın İnternetin dedikodu, taciz ve tehdit unsuru olmadığı konusunda uyarın Tehdit durumlarında yardım istemeye teşvik edin Çocuğunuzla iletişiminizi canlı tutun
Sonuç olarak çocukların oynayacakları bilgisayar oyunlarının ya da izleyecekleri programların seçiminin, özdenetim yoluyla büyük bir sorumluluk anlayışı içinde, anne ve babalar tarafından yapılması gerekmektedir.