OTİZM SPEKTRUM BOZUKLUĞU Dr. Yeşim Güleç-Aslan Uluslararasõ alanyazõnda otizm spektrum bozukluğu (autism spectrum disorder) ya da yaygõn gelişimsel bozukluk (pervasive developmental disorder) terimleri ile adlandõrõlan bu kategori karmaşõk ve ileri düzeyde bir yetersizliktir. DSM-IV-TR otizm spektrum bozukluğunun; (a) sosyal etkileşimde sorunlarla (örneğin, sõnõrlõ göz kontağõ, akranlar ile ilişki kurma güçlükleri), (b) sözel ve sözel olmayan iletişimde sorunlarla (örneğin, dil gelişiminde gecikme, sõra dõşõ dil kullanõmõ), (c) sõnõrlõ ve yinelenen ilgi ve davranõşlarla (örneğin, işlevsel olmayan belli rutinlere aşõrõ bağlõlõk) kendini gösteren bir bozukluk olduğunu belirtmektedir. Otizm spektrum bozukluğu kapsamõnda beş alt kategori söz konusudur: ! Otizm/otistik bozukluk (autistic disorder), ! Asperger sendromu (Asperger disorder), ! Rett sendromu (Rett disorder), ! Çocukluk dezentegratif bozukluğu (childhood disintegrative disorder), ! Başka türlü adlandõrõlamayan yaygõn gelişimsel bozukluk (PDD-NOS: pervasive developmental disorder-not otherwise specified) Genel olarak erkeklerde kõzlardan dört kat daha fazla görülen otizm spektrum bozukluğunun nedenleri olarak; genetik, nörolojik ve toplumsal çevresel etmenleri üzerinde durulmaktadõr. Tanõsõ uzman hekimler tarafõndan konulabilen otizm özellikle erken yaşlarda herhangi bir önlem alõnmadõğõnda bireylerin yaşamlarõnõ pek çok yönden olumsuz etkileyen bir özür haline gelmektedir. Bu önlemler temel olarak; çeşitli gelişim alanlarõnda beceri öğretimini, kişisel bağõmsõzlõk ve sosyal sorumluluk kazandõrmayõ, öğrenilen becerilerin genellenmesini sağlamayõ ve davranõş sorunlarõnõ en aza indirmeyi amaçlayan farklõ yaklaşõmlara dayalõ eğitimleri içermektedir. Otistik bireylere yönelik yaygõn olarak kullanõlan eğitim yaklaşõmlarõysa şu üç geniş kategoride incelenebilmektedir: ! İlişki-temelli yaklaşõm (örneğin, etkileşimsel oyun terapisi/floor time), ! Çoklu-uygulama yaklaşõmõ (örneğin, TEACCH), ! Beceri-temelli yaklaşõm (örneğin, erken yoğun davranõşsal eğitim)
1