Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi III (2003), Sayı: 2
181
PSİKOSOSYAL KİMLİK* Erik ERİKSON Çev: Yrd.Doç.Dr.M.Doğan KARACOŞKUN** Bir kimsenin kimliğini tespit etmek istediğimizde, onun isminin ve çevresindeki işgal ettiği mevkiin ne olduğu sorarız. Kişisel kimlik, böylesi geniş bir anlama sahiptir. Oysa sürekli varoluşa ilişkin öznel bir duyguyu ve kapsamlı bir zihni içeren Psikososyal kimlik, öznel-nesnel ve bireysel-sosyal açılardan anlaşılması çok daha zor bir karakteristiğe sahiptir. Kimliğe ilişkin öznel duygu, en iyi şekilde William James tarafından tanımlanan özel bir nitelikte, bir birey olmak açısından benzerlik ve devamlılık duygusudur. James’in yazdığına göre bir insan karakteri, “zihnî ve ahlakî tutumlarının davranışa dönüşmesi söz konusu olduğunda kendini anlaşılmaz ve şiddetli bir şekilde aktif ve bir başına hissettiği” durumda görülebilir. Böylesi zamanlarda içeriden “gerçek budur” diye seslenip konuşan bir ses vardır. Bu tür bir deneyim daima “gerilim anında kendini tutmayı, aktif bir gerilim unsurunu ve bu duruma tam bir uyum sağlamak için, o andaki yaşantısının her bir anına uyacak dış dünyadaki şeylere güven duymayı” içerir (1920, vol.1, p.199)*** . Bu durumdaki birey, yoğun ve şaşırtıcı bir şekilde kimliğinin farkına varmaya başlayan olgun bir kişi olabilir. Bu öznel duygunun temelinde yatan şey, özellikle bilinç yahut gerçekte öz-bilinç söz konusu olmasa bile fark edilebilir. Nitekim, bir kimse, bir başkasının iş, oyun yahut işyerinde olduğu bir sırada “kendini kaybettiğini” söylediğinde, kendinde olduğunu fark edilebilir. Örneğin, o anda gideceği yeri bilmek için, aklının başında olduğunu hissedebilir. Kimlik oluşumunun sosyal yönlerine, Freud’un Musevi geleneği ile paylaştığı ve kişiliğin özünde, yani “yoğun çoğunluk”tan soyutlanmayı tasarlama ve yaşama kapasitesinde varolduğunu söylediği “iç kimlik” eksenli bir konuşmasında değinilmiştir. *
**
İlk kez “İnternational Encyclopedis of the Social Sciences” (New York: Crowell Collier, 1968), 6165’ta yayınlanmış olan bu makale Dr. Stephen Schlein’in hazırladığı “A Way of Looking At Things(Selected Papers From 1930 to 1980 Erik H. Erikson) adlı çalışmanın 675-684. sayfaları arasının çevirisidir. (Ç. N.) C.Ü. İlahiyat Fakültesi Din Psikolojisi Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi