Από το José Díaz ΓΓ της ΚΕ του ΚΚ Ισπανίας
Ο εθνικός επαναστατικός πόλεμος στην Ισπανία κράτησε τις επαναστατικές και προοδευτικές δυνάμεις όλου του κόσμου σε ένταση για δυόμισι χρόνια. Ο ισπανικός λαός διεξήγαγε έναν λαμπρό ένοπλο αγώνα υπέρ των επαναστατικών επιτευγμάτων του και της εθνικής του ανεξαρτησίας, έναν αγώνα παρατεταμένο, με πείσμα και πλούσιο σε ηρωισμό. Ένα ενιαίο μέτωπο ολόκληρης της διεθνούς αντίδρασης, ένα ενιαίο μέτωπο των ιμπεριαλιστικών δυνάμεων αποκρυσταλλώθηκε στην πραγματικότητα ενάντια στην επαναστατική Ισπανία. Αυτές οι δυνάμεις -μερικές ανοιχτά, άλλες με μια περισσότερο ή λιγότερο καλυμμένη μορφή- άσκησαν μια ευρείας κλίμακας παρεμβατική πολιτική ενάντια στον ισπανικό λαό. Προκειμένου να βοηθήσουν την αντίδραση να καταπνίξει τον ηρωικό αγώνα της επαναστατικής Ισπανίας, οι ηγέτες της Β’ Διεθνούς ένωσαν τις δυνάμεις τους με την αντίδραση και τον προδότη Μπλουμ, στο όνομα της Β’ Διεθνούς και υπό τις διαταγές των Άγγλων και Γάλλων ιμπεριαλιστών προχώρησαν για να βάλουν τη θηλιά της «μη επέμβασης» στο λαιμό του λαού μας. Έτσι, ο αγώνας του ισπανικού λαού καταπνίγηκε από τις ενωμένες δυνάμεις της αντίδρασης που επιτέθηκαν στη χώρα. Ωστόσο, η ηρωική αντίσταση της επαναστατικής Ισπανίας, γραμμένη με γράμματα από φωτιά, θα ζει για πάντα στη σκέψη των Ισπανών και του διεθνούς προλεταριάτου, στη σκέψη των εκμεταλλευόμενων μαζών, των καταπιεζόμενων και σκλαβωμένων από τον καπιταλισμό λαών. Τα διδάγματα του ηρωικού αγώνα του ισπανικού λαού θα τους βοηθήσει να κατανοήσουν καλύτερα τη φύση του καπιταλισμού, του υποκινητή των αρπακτικών πολέμων. Αυτά τα διδάγματα θα τους χρησιμεύσουν ως ένα όπλο στον αγώνα τους ενάντια στις εκμεταλλεύτριες τάξεις, στον αγώνα τους ενάντια στον παρόντα ιμπεριαλιστικό πόλεμο*. Ο ισπανικός λαός βρήκε τη δύναμη να αντισταθεί στις υπέρτερες δυνάμεις για ένα τόσο μακρύ χρονικό διάστημα γιατί πάλεψε για μια δίκαιη υπόθεση, γιατί οι ευρύτατες μάζες πήραν ενεργό μέρος στον αγώνα αυτό με φλογερό ενθουσιασμό, με αφειδή αυτοθυσία, με ανεξάντλητη πρωτοβουλία και επειδή ο γενικός ξεσηκωμός των μαζών της επαναστατικής Ισπανίας, των δουλευτάδων που ήταν ενωμένοι στο Λαϊκό Μέτωπο, προκάλεσε ένα κύμα διεθνούς αλληλεγγύης σε όλες τις χώρες και
έτυχε απεριόριστης ηθικής και πολιτικής βοήθειας και υποστήριξης κυρίως από τους λαούς της ΕΣΣΔ. Αυτή η πλατιά κινητοποίηση των εργατών, των αγροτών, των μικροαστών της πόλης και των προοδευτικών διανοούμενων, ωστόσο, δεν θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί χωρίς τη συνεπή δουλειά του Κομμουνιστικού Κόμματος, χωρίς τη σωστή μαρξιστική-λενινιστική του πολιτική γραμμή.
Το Κομμουνιστικό Κόμμα ήταν σε θέση να αναπτύξει αυτή την πολιτική γραμμή και να τη θέση σε εφαρμογή, κάνοντάς τη τη ραχοκοκαλιά του αγώνα του ισπανικού λαού μόνο επειδή πάντοτε επεδίωκε να ακολουθεί τα διδάγματα των Μαρξ, Ένγκελς, Λένιν και Στάλιν και να εφαρμόζει, στις συγκεκριμένες συνθήκες της Ισπανίας, τις τακτικές αρχές του λενινισμού που αναπτύχθηκαν και συμπληρώθηκαν από το Στάλιν. Η συγκεκριμένη κατάσταση στην οποία διεξήχθη ο αγώνας, και η στρατηγική των κομμουνιστών Ο σ. Στάλιν μας διδάσκει ότι η αφετηρία από όπου αναπτύσσεται μια σωστή πολιτική γραμμή, είναι «η αρχή του να λαμβάνει κανείς απόλυτα υπόψη τις εθνικές ιδιομορφίες και τα συγκεκριμένα εθνικά χαρακτηριστικά κάθε μιας χώρας» (Ι.Β. Στάλιν, Σημειώσεις για επίκαιρα θέματα, σ. 19. ρωσική έκδοση). Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ότι δεν είναι αρκετό να μαθαίνουμε απ’ έξω κι ανακατωτά τις διάφορες θέσεις και τα διδάγματα του μαρξισμού-λενινισμού για να αποφύγουμε πολιτικά λάθη, αλλά ότι είναι απαραίτητο για το Κομμουνιστικό Κόμμα να αναλύει τη συγκεκριμένη εσωτερική και διεθνή κατάσταση με τη μεγαλύτερη προσοχή, να μελετά με την πιο μεγάλη σοβαρότητα την αλληλεπίδρασή τους και την ευθυγράμμισή τους. Μόνο μια ανάλυση που δεν αντιστοιχίζει μια κατάσταση σε μια συγκεκριμένη στιγμή με αυτή άλλων εποχών και άλλων χωρών, μα που επίσης λαμβάνει υπόψη τις συγκεκριμένες πτυχές και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της
κατάστασης, μόνο μια τέτοια ανάλυση μπορεί να χρησιμεύσει ως αφετηρία για τη διαμόρφωση μιας σωστής πολιτικής γραμμής. Ποια ήταν η συγκεκριμένη κατάσταση; Και ποια ήταν τα συγκεκριμένα της χαρακτηριστικά κατά τη στιγμή της εξέγερσης των ισπανών αντιδραστικών και κατά την περίοδο της επέμβασης; Η Ισπανία ήταν κυρίως μια αγροτική χώρα μικροαστικού τύπου με σημαντικά απομεινάρια του φεουδαλισμού. Αυτός ο γενικός χαρακτήρας της χώρας δεν άλλαξε κατά τη διάρκεια των 5-6 χρόνων της αστικοδημοκρατικής επανάστασης (από τον Απρίλη του 1931 ως τον Ιούλη του 1936), που προηγήθηκε του εθνικού επαναστατικού πολέμου. 59% του εργαζόμενου πληθυσμού απασχολούνταν στην γεωργία και όχι πάνω από 20% στη βιομηχανία, τις μεταφορές και το εμπόριο. Το υπόλοιπο του πληθυσμού απασχολούταν είτε στον κρατικό διοικητικό μηχανισμό είτε στο δημοτικό μηχανισμό, στο στρατό και τα λεγόμενα ελεύθερα επαγγέλματα. Η κατανομή της ιδιοκτησίας της γης ήταν ο καλύτερος δείκτης του αγροτικού, μικροαστικού χαρακτήρα της χώρας με ισχυρές επιρροές των φεουδαλικών απομειναριών στην οικονομική και πολιτική ζωή.
2% των ιδιοκτητών γης, που μπορούσαν να περιγραφούν ως μεγάλοι ιδιοκτήτες (100 εκτάρια και πάνω), κατείχαν το 67% ολόκληρης της καλλιεργήσιμης γης. Σε αυτή την ομάδα ανήκαν τα τεράστια λατιφούντια του Δούκα της Άλμπα έκτασης 96.000 εκταρίων, αυτά του Δούκα του Medinaceli με 79.000 εκτάρια, όπως και εκείνα του δούκα του Πενεράντα με 52.000 εκτάρια, κ.α. 68% των κατόχων γης (ως 10 εκτάρια) κατείχαν συνολικά μόνο το 15% όλης της καλλιεργήσιμης γης. Αυτή η εικόνα γίνεται ακόμα πιο ξεκάθαρη όταν προσθέσουμε αυτό το 39% όλων των κατόχων γης έκτασης μικρότερης του 1 εκταρίου και εκείνο της τεράστιας μάζας όλων των εξαθλιωμένων αγροτών που κατείχαν όλοι μαζί μόνο 1,1% της γης. Πέραν αυτού, υπήρχαν 2,5 εκατομμύρια εργάτες γης που δεν είχαν καμία έκταση. Ένα σημαντικό τμήμα των αγροτών που λογίζονταν ως κάτοχοι γης στις στατιστικές, στην πραγματικότητα δεν ήταν τίποτε από ενοικιαστές ή υπενοικιαστές, οι λεγόμενοι “rabassaires”, μια σχέση ενοικίασης που ξεκάθαρα αντανακλούσε στον μισο-φεουδαρχικό χαρακτήρα της ισπανικής γεωργίας. Η Καθολική Εκκλησία, το κονσόρτσιο του φεουδαλισμού, κατείχε σχεδόν το 1/3 όλου του πλούτου της χώρας, όπως επίσης και το 1/3 όλης της καλλιεργήσιμης γης. Υπήρχαν 200.000 καλόγεροι στην Ισπανία. Έναντι 35.000 σχολείων στην Ισπανία, υπήρχαν συνολικά 36.000 εκκλησίες, μοναστήρια και παρεκκλήσια.
Από τους 24,5 εκατομμύρια κατοίκους, 7 εκατομμύρια ανήκαν στις εθνικές μειονότητες της Καταλονίας, της Χώρας των Βάσκων και της Γαλικίας. Το εθνικό ζήτημα μόνο μερικώς επιλύθηκε από τη Δημοκρατία. Η πλήρης επίλυση του ζητήματος ακόμα αναμενόταν. Η βαριά βιομηχανία και η κατασκευή μηχανών, το βαρόμετρο του οικονομικού επιπέδου κάθε χώρας, μόνο ελαφρά είχε αναπτυχθεί. Η ελαφρά βιομηχανία (μεταποίηση αγροτικών προϊόντων, υφαντουργία κλπ) που απασχολούσε 67% του συνόλου των 1,9 εκ. βιομηχανικών εργατών, κατείχε μια κυρίαρχη θέση σε ολόκληρη την οικονομική ανάπτυξη της Ισπανίας. Στην ελαφρά βιομηχανία, η βιοτεχνική παραγωγή έπαιζε έναν εξαιρετικά σημαντικό ρόλο: στην υφαντουργία οι μικροί και μεσαίοι κυριαρχούσαν. Η ελαφρά βιομηχανία ήταν πολύ λίγο συγκεντρωμένη. Το αντίθετο ίσχυε, ωστόσο, στη βαριά βιομηχανία, ειδικά στην εξορυκτική ( άνθρακας, σίδηρος, ποτάσιο, χαλκός, υδράργυρος κλπ). Εδώ, το μονοπωλιακό κεφάλαιο έπαιζε αποφασιστικό ρόλο. Η Ισπανία ήταν μια καπιταλιστική χώρα με καταπιεσμένους αποικιοκρατούμενους λαούς: ταυτόχρονα, ωστόσο, η Ισπανία ήταν μια χώρα εξαιρετικά εξαρτώμενη από το ξένο κεφάλαιο, μια χώρα που αποτέλεσε το θέατρο διαπάλης μεταξύ μεμονωμένων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων που πάλευαν η μία την άλλη για τη σταθεροποίηση της δικής της επιρροής στη χώρα σε βάρος των ανταγωνιστών της. Τα ισχυρά κατάλοιπα του φεουδαλισμού κυριαρχούσαν ειδικά στο στρατό και το ναυτικό, όπως επίσης και στον κρατικό μηχανισμό του οποίου τα ηγετικά στελέχη, ειδικότερα τα ανώτατα, προσλαμβάνονταν από την παλαιόθεν εγκατεστημένη τάξη των Ευγενών. Οι ιστορικές συνέπειες αυτής της καθυστέρησης της Ισπανίας, όπως και το μεσαιωνικό της παρελθόν που δεν είχε εντελώς ξεπεράσει -διαχωρισμός σε επαρχίες, καντονοποίηση και περιφερισμός- ήταν αισθητός παντού. Αυτός ο διαχωρισμός όχι μόνο άφηνε το στίγμα του στην οικονομική και πολιτική ζωή της χώρας αλλά επίσης επηρέαζε και το εργατικό κίνημα το οποίο ήταν το πιο διασπασμένο από κάθε άλλη μεγάλη χώρα στην Ευρώπη. Ο πολύ γνωστός ισπανικός «κασικισμός»** κυριαρχούσε στον κρατικό μηχανισμό όπως και στα χωριά, τους δήμους, τα πολιτικά κόμματα των αστών και των μικροαστών, συμπεριλαμβανομένου του Σοσιαλιστικού Κόμματος, τα κεντρικά συνδικάτα UGT και CNT***. Πολλές επαρχίες και πόλεις ήταν υπό τον έλεγχο μιας κλίκας λίγων ισχυρών και με επιρροών ανθρώπων που κατείχαν την απόλυτη εξουσία χωρίς κανένα εμπόδιο. Παρ’ ότι η αστικοδημοκρατική επανάσταση διήρκεσε περισσότερο από 6 χρόνια, τα βασικά καθήκοντα που είχε να αντιμετωπίσει παρέμεναν άλυτα, κυρίως το αγροτικό ζήτημα.. Από το σύνολο των 4 εκατομμυρίων εξαθλιωμένων μικροϊδιοκτητών αγροτών και εργατών γης, μόνο 150.000 είχαν λάβει γη και αυτή σε ένα εντελώς μη ικανοποιητικό βαθμό, χωρίς τα απαραίτητα όργανα και εργαλεία για την καλλιέργειά της. Η εκκλησία που τυπικά ήταν διαχωρισμένη από το κράτος ήταν σε θέση να διατηρεί όλες τις υλικές της περιουσίες και συνεπώς ένα σημαντικό τμήμα της επιρροής της στην πολιτική ζωή. Ο στρατός παρέμενε ό,τι ήταν και πριν: ο παλιός αντιδραστικός στρατός στον οποίο κυριαρχούσε ένα πνεύμα κάστας, μια φωλιά της
αντεπανάστασης. Οι συνθήκες ζωής της εργατικής τάξης σχεδόν δεν είχαν αλλάξει ουσιαστικά. Η εργατική και η αγροτική τάξη αντέδρασαν στο σαμποτάζ των καπιταλιστών και των ιδιοκτητών γης με απεργιακούς αγώνες και με άλλες μεθόδους αγώνα. Ωστόσο, δεν έλαβαν την απαραίτητη υποστήριξη από την κυβέρνηση, η οποία αποτελούταν από εκπροσώπους των αντιμοναρχικών κομμάτων (ρεπουμπλικανικών), προκειμένου να συντρίψουν τους αντεπαναστατικούς μηχανισμούς της αστικής τάξης, των μεγαλοϊδιοκτητών γης και του στρατού που μυστικά ετοίμαζαν την εξέγερση. Αυτός ο χαρακτηρισμός της εσωτερικής κατάστασης πρέπει να συμπληρωθεί από μερικές από τις πιο σημαντικές πτυχές της διεθνούς κατάστασης μέσα στην οποία λάμβανε χώρα ο αγώνας του ισπανικού λαού. Η διεθνής κατάσταση χαρακτηριζόταν από την όξυνση των αντιθέσεων μεταξύ των ξεχωριστών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, παρ’ ότι αυτή η όξυνση δεν είχε ακόμα οδηγήσει στο ξέσπασμα πολέμου. Με άλλα λόγια, υπήρχε ακόμα η πιθανότητα του σχηματισμού ενός ενιαίου αντιδραστικού μετώπου ενάντια στην επαναστατική Ισπανία. Όλες αυτές οι ιδιομορφίες της εσωτερικής κατάστασης της Ισπανικής Δημοκρατίας όπως επίσης και η διεθνής κατάσταση ήταν αποφασιστικής σημασίας για το στρατηγικό καθήκον της εργατικής τάξης. Στο Κομμουνιστικό Κόμμα ήταν ξεκάθαρο ότι σε μια τόσο καθυστερημένη χώρα όπως την Ισπανία, της οποίας τα δημοκρατικά προβλήματα δεν είχαν επιλυθεί, και η οποία αντιμετώπιζε την επιτακτική ανάγκη να διευρύνει την κοινωνική βάση του αγώνα στο εσωτερικό της χώρας όπως και τη βάση της διεθνούς αλληλεγγύης, η σοσιαλιστική επανάσταση δεν μπορούσε να τεθεί ως το άμεσο καθήκον. Γι’ αυτό το λόγο, το Κόμμα, βασιζόμενο στην ανάλυση της δεδομένης κατάστασης και στη συγκεκριμένη εκτίμηση της αλληλεπίδρασης των δυνάμεων, έθεσε στον εαυτό του το καθήκον της περαιτέρω ανάπτυξης και ολοκλήρωσης της αστικοδημοκρατικής επανάστασης.
Αυτός ο στόχος μπορούσε να επιτευχθεί με το μετασχηματισμό της αστικοδημοκρατικής δημοκρατίας σε μια λαοκρατική δημοκρατία νέου τύπου, μια δημοκρατία χωρίς μεγαλοκαπιταλιστές και μεγαλοϊδιοκτήτες γης, μια λαϊκή δημοκρατία όπου η εξουσία δεν θα βρισκόταν στα χέρια ενός μετώπου της αστικής τάξης και των μεγαλοϊδιοκτητών γης όπως στη δημοκρατία που εγκαθιδρύθηκε στις
14/4/1931, αλλά στα χέρια ενός μετώπου της εργατικής τάξης, των αγροτών, των μικροαστών της πόλης, των εθνικών μειονοτήτων, ενός μετώπου όπου το προλεταριάτο ήταν προορισμένο να παίξει τον ηγετικό ρόλο. Το Κομμουνιστικό Κόμμα κατανόησε ότι η ανάπτυξη της αστικοδημοκρατικής επανάστασης αποτελούσε μια καθοριστική προϋπόθεση για να κάνει να ενδιαφερθούν οι ευρείες μάζες των εργατών, των αγροτών και των μικροαστών για τον ένοπλο αγώνα ενάντια στους Ισπανούς αντιδραστικούς και τους ξένους επεμβατιστές, και ότι, επιπροσθέτως, μόνο μια στρατιωτική νίκη εναντίον αυτού του εχθρού θα μπορούσε να κάνει εφικτή την ολοκλήρωση της αστικοδημοκρατικής επανάστασης και έτσι να δημιουργήσει τις απαραίτητες προϋποθέσεις για την πλήρη νίκη της εργατικής τάξης. Η τακτική των Κομμουνιστών στον Εθνικό Επαναστατικό Πόλεμο Αλλά ο σ. Στάλιν μάς διδάσκει επίσης ότι, με το να χαράσσουμε τη σωστή πολιτική γραμμή και να τη θέτουμε σε εφαρμογή, δεν είναι αρκετό να περιορίζουμε τους εαυτούς μας σχεδόν μόνο σε μια συγκεκριμένη ανάλυση της κατάστασης σε κάθε χώρα κατά τη διάρκεια κάθε μιας περιόδου αγώνα. Μια σωστή ανάλυση μπορεί να αποτελέσει μόνο τη βάση, μόνο την απαραίτητη αφετηρία για μια σωστή γραμμή τακτικής. Επιπροσθέτως, είναι απαραίτητο να λάβουμε υπόψη «την αρχή στη βάση της οποίας το Κομμουνιστικό Κόμμα κάθε χώρας πρέπει να χρησιμοποιεί ακόμα και την παραμικρή πιθανότητα να εξασφαλίσει έναν σύμμαχο για το προλεταριάτο, μεταξύ των μαζών: ακόμα και αν αυτός ο σύμμαχος είναι μονάχα προσωρινός, ταλαντευόμενος, ανεπαρκώς σταθερός και αβέβαιος» (Ι.Β. Στάλιν, ό.π., σ.19-20).
Υπήρχαν τέτοιοι μαζικοί σύμμαχοι του προλεταριάτου στην Ισπανία. Το Κομμουνιστικό Κόμμα διεξήγε μια σταθερή μάχη για να κερδίσει τέτοιους συμμάχους στο πλευρό του προλεταριάτου. Ολόκληρη η τακτική του, κατά τη διάρκεια ολόκληρης της πορείας του εθνικού επαναστατικού αγώνα, διαπερνιόταν από την προσπάθεια να προσελκυστούν και να διατηρηθούν τέτοιοι σύμμαχοι του προλεταριάτου. Όμως, προκειμένου να κάνουμε την εργατική τάξη να προσελκύσει μαζικούς συμμάχους, να τους διατηρήσει, και να τους καθοδηγήσει σε κάθε στροφή και
αναποδιά στο δρόμο και σε όλες τις δυσκολίες του πολέμου, προκειμένου να καταστήσουμε ικανή την εργατική τάξη να ξεπεράσει όλες τις διαμάχες και συγκρούσεις και για να εξαλείψουμε κάθε εμπόδιο στο δρόμο της, ήταν απαραίτητο να έχουμε ένα επαναστατικό κόμμα, ένα κόμμα που είχε συσσωρεύσει επαρκή εμπειρία, που ήταν συμπαγές και πειθαρχημένο, ένα κόμμα που μπορούσε να αφομοιώσει την πρωτοπόρα επαναστατική θεωρία. Η εργατική τάξη είχε ανάγκη ένα πραγματικό Κομμουνιστικό Κόμμα. Μόνο ένα τέτοιο κόμμα ήταν ικανό να εξασφαλίσει την ενότητα της εργατικής τάξης και την πίστη στις δικές της δυνάμεις κατά τη διάρκεια του αγώνα, όπως και την ηγεμονία της κατά την αστικοδημοκρατική επανάσταση, στον αγώνα για εθνική ανεξαρτησία. Εμείς οι Ισπανοί κομμουνιστές αγωνιστήκαμε για τη δημιουργία ενός τέτοιου κόμματος. Η καθοριστική προϋπόθεση για την πραγματοποίηση αυτού του ηγετικού ρόλο από την εργατική τάξη ήταν η επαναστατική ενότητα του προλεταριάτου. Το ισπανικό προλεταριάτο δεν ήταν ενωμένο. Επιπροσθέτως, το Κομμουνιστικό Κόμμα εισήλθε στην αρένα της μάχης σε μια περίοδο όπου άλλα κόμματα, π.χ., οι σοσιαλδημοκράτες και οι αναρχικοί, είχαν ήδη μεγάλη επιρροή μεταξύ των εργαζόμενων μαζών. Σε μερικές περιοχές, όπως στη Χώρα των Βάσκων και τη Γαλικία, ένα σημαντικό τμήμα των εργατών ήταν ακόμα υπό την επιρροή των αστικών εθνικιστικών κομμάτων. Η πλειοψηφία της εργατικής τάξης ήταν ενωμένη σε δύο από τις μεγαλύτερες συνδικαλιστικές οργανώσεις, την UGT και τη CNT, οργανώσεις που είχαν βαθιές ρίζες στο ισπανικό εργατικό κίνημα για μεγάλο διάστημα. Όμως αυτά τα δύο συνδικαλιστικά κέντρα βάδιζαν ξεχωριστά, με καθένα να παίρνει το δρόμο του και όχι σπάνια να ξεσπούν σκληρές διαμάχες μεταξύ τους. Όλα αυτά δείχνουν ότι το ζήτημα της επίτευξης της ενότητας του προλεταριάτου στην Ισπανία ήταν διαφορετικό από αυτό που υπήρχε, για παράδειγμα, στην προεπαναστατική Ρωσία. Εκεί, όπως ο σ. Στάλιν επισημαίνει, το πολιτικό κόμμα της εργατικής τάξης είχε ήδη δημιουργηθεί πριν από τα συνδικάτα. Εκεί, το πολιτικό κόμμα ευθέως καθοδηγούσε τον αγώνα του προλεταριάτου σε κάθε τομέα, συμπεριλαμβανομένων και των οικονομικών αγώνων. Η κατάσταση ήταν διαφορετική στις καπιταλιστικές χώρες της Δ. Ευρώπης και την Ισπανία όπου τα συνδικάτα υπήρχαν πολύ πιο πριν από τα εργατικά κόμματα. Αυτή η ιδιομορφία του δυτικού εργατικού κινήματος είχε πιο οξεία μορφή στην Ισπανία περισσότερο από τις άλλες χώρες. Και ακόμα περισσότερο αφού ο αναρχισμός που ήταν βαθιά ριζωμένος στο εργατικό κίνημα είχε διεξάγει ένα συστηματικό αγώνα ενάντια στη συμμετοχή των εργατών στην πολιτική και είχε κάνει τα πάντα για να εμποδίσει τις προλεταριακές μάζες να κατανοήσουν τον καθοριστικό ρόλο του επαναστατικού κόμματος στο εργατικό κίνημα.
Οι μπολσεβίκοι οι οποίοι, υπό την εξαιρετική ηγεσία των Λένιν και Στάλιν, είχαν δημιουργήσει το επαναστατικό κόμμα νέου τύπου, ήταν ευθύς εξαρχής από τη δημιουργία του εργατικού κινήματος, σε θέση, μέσω ενός ασυμφιλίωτου αγώνα εναντίον των μενσεβίκων, να εμποδίσουν τους τελευταίους να ριζώσουν σε αποφασιστικούς τομείς του εργατικού κινήματος και ήταν εξ’ αυτού σε θέση να εξασφαλίσουν την επαναστατική ενότητα της εργατικής τάξης υπό την ηγεσία του Μπολσεβίκικου Κόμματος. Η κατάσταση ήταν διαφορετική στην Ισπανία. Το Κομμουνιστικό Κόμμα Ισπανίας έπρεπε να σφυρηλατήσει την ενότητα αυτή κατά τη διάρκεια του πολέμου. Έπρεπε να φέρει σε πέρας ότι είχε παραμεληθεί στην πορεία δεκαετιών και ήταν επομένως απαραίτητο να ληφθεί υπόψη ο ισχυρός ρόλος που τα συνδικάτα παραδοσιακά έπαιζαν στο εργατικό κίνημα, και μετά το ξέσπασμα της στρατιωτικής εξέγερσης στη ζωή ολόκληρης της χώρας. Το Κομμουνιστικό Κόμμα είχε πετύχει μερικές επιμέρους επιτυχίες στο δρόμο για τη δημιουργία της ενότητας της εργατικής τάξης (επίτευξη ενότητας δράσης μεταξύ UGT και CNT): όμως δεν είχε πετύχει τον κυριότερο στόχο του και κυρίως επειδή κλίκες πολιτικών ρεφορμιστών και αναρχικών που σταθερά ήταν εγκατεστημένοι στο μηχανισμό αυτών των δύο συνδικαλιστικών οργανισμών δεν απασχολούσαν τους εαυτούς τους με τα συμφέροντα της εργατικής τάξης, αφού δεν ήθελαν να οδηγήσουν την πάλη αυτή σε μια νικηφόρα κατάληξη αλλά αντίθετα, επιθυμούσαν να φέρουν την συνθηκολόγηση. Η έλλειψη συνδικαλιστικής ενότητας αποδυνάμωνε την ενότητα της εργατικής τάξης και εμπόδιζε το προλεταριάτο να παίξει αποφασιστικό ρόλο στην αστικοδημοκρατική επανάσταση και στην πάλη για εθνική ανεξαρτησία. Ο πιο σημαντικός σύμμαχος που το Κομμουνιστικό Κόμμα έπρεπε να προσελκύσει στο πλευρό του προλεταριάτου ήταν οι τεράστιες μάζες της αγροτιάς. Από την 1η μέρα της αστικοδημοκρατικής επανάστασης, το Κόμμα αγωνίστηκε για την επίλυση του αγροτικού ζητήματος και, ταυτόχρονα, για την συνεπαγόμενη εξάλειψη των φεουδαρχικών καταλοίπων που ήταν διάσπαρτα και βαθιά ριζωμένα στη χώρα. Κατ’ αυτό τον τρόπο, θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένας ισχυρός δεσμός μεταξύ της εργατικής τάξης και των εκατομμυρίων αγροτών.
Το Κόμμα μας ήταν το μόνο πολιτικό κόμμα στην Ισπανία που κατανοούσε τη ζωτική σημασία μιας τέτοιας συμμαχίας. Ήταν το μόνο κόμμα που προώθησε το σύνθημα της δήμευσης των μεγάλων εκτάσεων γης και της εκκλησιαστικής γης χωρίς αποζημίωση, όπως επίσης και το σύνθημα της δωρεάν διανομής αυτής της γης μεταξύ των φτωχών αγροτών και των εργατών γης. Το Κόμμα ήταν σε θέση να επιλύσει αυτό το πιο καθοριστικό πρόβλημα της αστικοδημοκρατικής επανάστασης με επαναστατικό τρόπο μόνο στην πορεία του πολέμου. Βασίστηκε στην επαναστατική αποφασιστικότητα των αγροτικών μαζών να εξασφαλίσουν γη. Το διάταγμα που εξέδωσε ο κομμουνιστής Υπουργός Γεωργίας στις 7/10/1936, κατά βάση έλυσε το αγροτικό ζήτημα στη Δημοκρατική ζώνη που ήταν ελεύθερη από την εξουσία του Φράνκο: 4.860.386 εκτάρια μαζί με τα αποθέματα που ήταν απαραίτητα για την καλλιέργεια της γης πέρασαν στα χέρια των φτωχών αγροτών και των εργατών γης. Επιπροσθέτως, παρέχοντας πιστώσεις και σπόρο, όπως και μέσω τεχνικής βοήθειας, το Υπουργείο Γεωργίας έδωσε την πιο εντατική υλική βοήθεια.
Το Κομμουνιστικό Κόμμα, αγωνιζόμενο για μια στενή συμμαχία με τους αγρότες, έλαβε υπόψη ότι η συντριπτική πλειοψηφία των αγροτών δεν ήταν ακόμα σε θέση να καλλιεργήσει τη γη συλλογικά. Έτσι, ήταν απαραίτητο να διεξάγει έναν σκληρό και με πείσμα αγώνα ενάντια στους αναρχικούς όπως και στους αναρχίζοντες σοσιαλιστές που προπαγάνδιζαν την τυχοδιωκτική πολιτική της υποχρεωτικής κολλεκτιβοποίησης και του συνδικαλισμού της γης. Χάρη στη συνεπή πολιτική και την πρακτική δουλειά του Κομμουνιστικού Κόμματος, αυτοί οι εχθροί της αγροτιάς που είχαν προξενήσει τόσο μεγάλη ζημιά στην υπόθεση στην αρχή του πολέμου δεν μπόρεσαν να επιτύχουν το σκοπό τους. Η συμμαχία της εργατικής τάξης και της αγροτιάς ισχυροποιήθηκε και εξασφαλίστηκε. Εξασφαλίζοντας αυτή τη συμμαχία με τις αγροτικές μάζες, ωστόσο, το πρόβλημα των συμμαχιών δεν είχε πλήρως επιλυθεί. Ήταν επίσης απαραίτητο να συναφθούν αντίστοιχες με τμήματα της κατώτερης μεσαίας τάξης στις πόλεις όπως και με τμήματα της αστικής τάξης τα οποία, για τον έναν ή τον άλλο λόγο, ενδιαφέρονταν για τον αγώνα για εθνική ανεξαρτησία της Ισπανίας. Η πολιτική του Λαϊκού Μετώπου όπως επίσης και η θέληση του Κομμουνιστικού Κόμματος να διευρυνθεί η κοινωνική βάση του Λαϊκού Μετώπου με το σκοπό να μετασχηματιστεί το Λαϊκό Μέτωπο σε ένα εθνικό μέτωπο καθοριζόταν από την αναγκαιότητα να δημιουργηθεί ένα ευρύ μαχητικό μέτωπο όλου του λαού υπό την ηγεσία της εργατικής τάξης.
Αφού το Κόμμα μας πήγε κατ’ ευθείαν στις λαϊκές μάζες και τους στρατιώτες και τους εξήγησε τη θέση του η οποία διέφερε από εκείνη των άλλων κομμάτων και των οργανώσεων στο Λαϊκό Μέτωπο, το Κόμμα μας πέτυχε σε μεγάλο βαθμό να φτάσει στο σκοπό του. Κατ’ αυτό τον τρόπο, κέρδισε επιρροή μεταξύ των άλλων κομμάτων και οργανώσεων και ήταν σε θέση να επηρεάσει τους ηγέτες τους να πάρουν το δρόμο που είχαν χαράξει οι κομμουνιστές και επιθυμούσαν οι μάζες.
Η ενοποίηση της Σοσιαλιστικής και της Κομμουνιστικής Νεολαίας ήταν εξαιρετικά μεγάλης σημασίας για τη σφυρηλάτηση της ενότητας των λαϊκών δυνάμεων και για την αύξηση των δυνατοτήτων μας για τον αγώνα. Η Ενωμένη Σοσιαλιστική Νεολαία έδωσε το κίνημα δεκάδων χιλιάδων αυτοθυσιαζόμενων μαχητών που ήταν πιστοί και αφοσιωμένοι στην υπόθεση του λαού μας. Από τις πρώτες μέρες της εξέγερσης, το Κομμουνιστικό Κόμμα κατανόησε ότι ήταν απαραίτητο να έχει έναν καλά εξοπλισμένο στρατό, ένα στρατό για τον αγώνα ενάντια σε έναν τόσο ισχυρό εχθρό όπως ο δικός μας. Αυτή η αναγνώριση ισχυροποιούνταν από τις εμπειρίες του εμφύλιου πολέμου της σοβιετικής Ρωσίας και της ξένης επέμβασης εναντίον της Καθοδηγούμασταν από τα λόγια του σ. Στάλιν που είχε πει κατά το 8ο συνέδριο του Μπολσεβίκικου Κόμματος όταν ο πόλεμος εναντίον των ξένων επεμβατιστών ήταν ακόμα σε πλήρη εξέλιξη «Είτε θα φτιάξουμε έναν πραγματικό εργατικό και αγροτικό στρατό- κυρίως έναν αγροτικό στρατό, έναν αυστηρά πειθαρχημένο στρατό, και θα υπερασπίσουμε τη δημοκρατία, είτε θα εξαφανιστούμε» (History of the Communist Party of the Soviet Union [B.], p. 235. International Publishers, New York) Το 5ο Σύνταγμα που ίδρυσε το Κομμουνιστικό Κόμμα ήταν η βάση για την υλοποίηση της γραμμής μας που στόχευε στο να δώσει στο λαό μια πολιτικά αξιόπιστη και εκπαιδευμένη στρατιωτική δύναμη. Η κοινωνική σύνθεση του 5ου Συντάγματος, η οργάνωσή του, η πειθαρχία, η μαχητική του ικανότητα και ο ηρωισμός του αποδείχτηκαν το πιο ισχυρό επιχείρημα που έκανε τις ευρείες
μάζες των οποίων η εχθρότητα εναντίον στο στρατό ήταν βαθιά ριζωμένη σε ένα μίσος για τον παλιό στρατό, να πειστούν ότι η δημιουργία ενός ισχυρού στρατιωτικού σχηματισμού ήταν απαραίτητη. Χωρίς αυτή, η πιθανότητα νικηφόρας κατάληξης του αγώνα εναντίον της εσωτερικής και διεθνούς αντίδρασης δεν μπορούσε ούτε καν να περάσει από το μυαλό.
Με τις καθημερινές του εμπειρίες, το 5ο Σύνταγμα ήταν σε θέση ολοκληρωτικά να εξαλείψει τις «θεωρίες» των σοσιαλδημοκρατών και των αναρχικών που, εξαιτίας της ανικανότητας τους να κατανοήσουν το γεγονός του μετασχηματισμού του εμφύλιου πολέμου μας σε έναν εθνικό επαναστατικό πόλεμο, με πείσμα αντιστάθηκαν στη δημιουργία ενός τέτοιου στρατού στη «βάση» ότι η Ισπανία ήταν μια χώρα ανταρτών και όχι στρατιωτών και ότι ο στρατός της πάντα δρούσε ενάντια στα συμφέροντα του λαού. Ένα ισχυρό χτύπημα επίσης δόθηκε στα σχέδια των ηγετών των ρεπουμπλικανικών κομμάτων και του στρατού που στόχευαν στην ένωση των απομειναριών του παλιού στρατού. Το Κομμουνιστικό Κόμμα ήξερε πώς να υπερκεράσει την αντίσταση όλων αυτών και να εξασφαλίσει τη δημιουργία ενός τακτικού λαϊκού στρατού. Τη δημιουργία ενός τακτικού λαϊκού στρατού ακολούθησε η διάλυση του 5ου Συντάγματος. Οι 70.000 μαχητές αυτού του συντάγματος ήταν ο πυρήνας και το έδαφος του νέου αυτού στρατού. Χιλιάδες των καλύτερων διοικητών και επιτρόπων του λαϊκού στρατού προέκυψαν από το 5ο Σύνταγμα. Ωστόσο, με τη δημιουργία του στρατού, νέα καθήκοντα προέκυψαν για το Κομμουνιστικό Κόμμα. Ο αγώνας για τις απαραίτητες εφεδρείες έπρεπε να συνεχιστεί και ήταν επίσης απαραίτητο να προστατευτεί η πολιτική ενότητα του στρατού ενάντια στις καθημερινές επιθέσεις και τις ίντριγκες των ηγετών των σοσιαλιστών, των αναρχικών και των ρεπουμπλικανικών κομμάτων. Η γραμμή που ακολούθησε το Κόμμα για την οργάνωση της οικονομίας της χώρας καθορίστηκε από τις αναγκαιότητες του πολέμου, όπως και από την αναγκαιότητα της αξιοποίησης όλων των δυνατοτήτων για τη διατήρηση των συμμάχων μας. Ο πόλεμος απαιτούσε τη συγκέντρωση των πιο σημαντικών οικονομικών πόρων της χώρας στα χέρια της Κυβέρνησης. Ωστόσο, αυτοί οι σκοποί έπρεπε να επιτευχθούν χωρίς να αποδυναμωθεί η συμμαχία της εργατικής τάξης με την αγροτιά και τους μικροαστούς, όπως και με τμήμα της αστικής τάξης. Γι’ αυτούς τους λόγους, το Κομμουνιστικό Κόμμα έθεσε το ερώτημα της εθνικοποίησης με τέτοιο τρόπο ώστε να
μην πληγούν όλες οι βιομηχανίες μα μόνο αυτές οι επιχειρήσεις που είχαν αφεθεί από τους ιδιοκτήτες τους που ήταν συνδεδεμένοι με την αντεπαναστατική εξέγερση, όπως επίσης και τις βιομηχανίες- κλειδιά, κυρίως την πολεμική βιομηχανία αλλά επίσης και το σύστημα μεταφορών (σιδηρόδρομοι, ναυσιπλοΐα και οχηματαγωγές μεταφορές). Οι κομμουνιστές συνηγόρησαν υπέρ του συντονισμού των βασικών τομέων της οικονομίας και συνεπώς πρότειναν τη δημιουργία ενός Ανώτατου Οικονομικού Συμβουλίου. Οι κομμουνιστές αντιπάλεψαν την απαλλοτρίωση και την «κολλεκτιβοποίηση» μικρών εγκαταστάσεων και εργοστασίων, μια πρακτική που ήταν πολύ διαδεδομένη με τους αναρχικούς και τους καμπαγιερο-ϊκούς****. Το Κομμουνιστικό Κόμμα διεξήγε μια πολιτική που έκανε εφικτή την πλήρη αξιοποίηση όλων των οικονομικών πόρων της χώρας χωρίς να απωθήσει τους συμμάχους, και ταυτόχρονα ισχυροποίησε τον ηγετικό ρόλο της εργατικής τάξης στην ανάπτυξη της οικονομικής ζωής. Το Κομμουνιστικό Κόμμα πάλεψε για τη δημιουργία μιας ισχυρής λαϊκής κυβέρνησης, για μια κυβέρνηση που θα ήταν ικανή να ξεπερνά όλες τις δυσκολίες και τα εμπόδια, ικανή να συσπειρώνει και να αξιοποιεί όλες τις προοδευτικές δυνάμεις και πόρους της χώρας υπέρ της νίκης του ισπανικού λαού. Πάλεψε για μια λαϊκή κυβέρνηση που θα εξέφραζε τη συμμαχία της εργατικής τάξης με άλλα κοινωνικά στρώματα του πληθυσμού που ενδιαφέρονταν για τον αγώνα για εθνική ανεξαρτησία. Πάλεψε για μια κυβέρνηση όπου ο ηγετικός ρόλος θα επιφυλασσόταν για την εργατική τάξη. Το Κομμουνιστικό Κόμμα έκανε τα πάντα για να καταστρέψει τον παλιό κρατικό μηχανισμό και να δημιουργήσει έναν νέο μηχανισμό στην υπηρεσία του λαού. Μια τέτοια ισχυρή λαϊκή κυβέρνηση και ένας τέτοιος κρατικός μηχανισμός, απαραίτητα εργαλεία μιας συγκεκριμένης πολιτικής που θα εξασφάλιζε τη νίκη, δεν μπόρεσε να επιτευχθεί, ωστόσο, εξαιτίας της ανεπαρκούς επαναστατικής ενότητας της εργατικής τάξης, εξαιτίας των ιντριγκών και της υπονόμευσης από τους σοσιαλδημοκράτες, αναρχικούς και ρεπουμπλικανούς ηγέτες. Το Κομμουνιστικό Κόμμα έλαβε υπόψη τη μεγάλη σημασία της αρχής για την τακτική, που διατύπωσε ο σ. Στάλιν, που αφορούσε την αναγκαιότητα της εξασφάλισης μαζικών συμμάχων για την εργατική τάξη. Οι σύμμαχοί μας, για παράδειγμα, οι Βάσκοι και Καταλανοί εθνικιστές, και επίσης, οι Ισπανοί ρεπουμπλικάνοι, ήταν μονίμως ταλαντευόμενοι: αποδείχτηκαν ασταθείς και αμφιταλαντευόμενοι. Το Κομμουνιστικό Κόμμα πέτυχε να κρατήσει τους συμμάχους στο πλευρό της εργατικής τάξης για μια μεγάλη χρονική περίοδο. Ωστόσο, το Κόμμα δεν μπόρεσε να κρατήσει αυτούς τους συμμάχους της εργατικής τάξης ως το τέλος του πολέμου. Οι ταλαντεύσεις των συμμάχων αυξήθηκαν ειδικά προς την τελική φάση του πολέμου: ένα τμήμα μάλιστα εγκατέλειψε το Λαϊκό Μέτωπο στις πιο δύσκολες στιγμές. Αυτό ήταν μια από τις αιτίες της ήττας της επαναστατικής Ισπανίας. Ο πόλεμος στην Ισπανία ήταν ένα μάθημα για τις μάζες και επίσης για μας τους κομμουνιστές
Καθορίζοντας την πολιτική και τακτική γραμμή μας, εμείς οι Ισπανοί κομμουνιστές λάβαμε υπόψη την τακτική αρχή του λενινισμού που διατύπωσε ο σ. Στάλιν: «Η αρχή του να λαμβάνουμε απόλυτα υπόψη την αλήθεια ότι η προπαγάνδα και η εκπαίδευση μόνες δεν είναι αρκετές για την πολιτική εκπαίδευση εκατομμυρίων, αλλά ότι η πολιτική εμπειρία των ίδιων των μαζών είναι απαραίτητη» (Ι.Β. Στάλιν, ό.π., σ.20) Η αστικοδημοκρατική επανάσταση, κυρίως κατά την περίοδο του εθνικού επαναστατικού πολέμου, παρείχε στις μάζες μια τεράστια εμπειρία. Κατά την πορεία αυτού του μεγάλου αγώνα, το προλεταριάτο αναγνώρισε την εξουσία και το ρόλο του ως ηγέτιδα τάξη. Οι αγροτικές μάζες είδαν στην εργατική τάξη τον νέο τους σύμμαχο και τον καλύτερο ηγέτη.
Χιλιάδες νέων ανθρώπων αναδείχτηκαν από τα βάθη της εργατικής τάξης και από τον ισπανικό λαό, άνθρωποι που, χάρη στον ηρωισμό τους και τις ικανότητές τους, κατείχαν 80% των ανώτερων και 90% των μεσαίων θέσεων διοίκησης. Στη βιομηχανία και τη γεωργία, δεκάδες χιλιάδων άντρες, γυναίκες και νεολαίοι αποκάλυψαν το δημιουργικό τους ενθουσιασμό επιδεικνύοντας μια παραγωγική δύναμη ως τότε άγνωστη στη χώρα και ως εκ τούτου εξασφαλίζοντας την αδιάκοπη εργασία παρά το γεγονός ότι τα κέντρα παραγωγής ήταν σταθερά στόχος των αεροπορικών επιδρομών και των βομβαρδισμών από τον εχθρό. Η πρωτοβουλία των μαζών, ο ενθουσιασμός τους και η αυταπάρνησή τους ήταν οι προϋποθέσεις για τις μεγαλύτερες στρατιωτικές μας επιχειρήσεις: η υπεράσπιση της Μαδρίτης είναι η πιο απτή απόδειξη της θέλησης και της ενέργειας του λαού που ξεπερνούσε τα λάθη των ανίκανων και πολλές φορές προδοτών διοικητών. Μια επιπλέον απόδειξη είναι η υπεράσπιση του Λεβάντε όπου χιλιάδες μαχητών πολέμησαν χωρίς την παραμικρή διακοπή για εβδομάδες, όπου οι μάζες, μαζί με τη φλογερή ενέργεια της έμπνευσης, μεταμόρφωσαν τους κάμπους και τους λόφους του Λεβάντε σε οχυρωμένες ζώνες μέσα σε λίγες ημέρες, μπλοκάροντας όλους τους δρόμους στον επελαύνοντα εισβολέα εχθρό. Τέλος, πρέπει να επισημάνουμε ως απόδειξη αυτού, τη μάχη στον Έβρο, μια από τις μεγαλύτερες μάχες του πολέμου μας, όπου δεκάδες χιλιάδες πολεμιστών, στρατιωτών διοικητών και πολιτικών επιτρόπων στάθηκαν στο ύψος τους για πάνω από 4 μήνες στη φωτιά της κόλασης και αποτέλεσαν ένα παράδειγμα που μπορεί ξανά να χρησιμοποιηθεί ως απόδειξη της ακατανίκητης δύναμης της εργατικής τάξης και των δημιουργικών ικανοτήτων της.
Στον πόλεμό μας, οι μάζες απέκτησαν τη γνώση τους από τα ζωντανά παραδείγματα, μια γνώση που είναι καθοριστικής σημασίας για τη συνέχιση του αγώνα υπό νέες συνθήκες. Οι μάζες κατάλαβαν τη σημασία της επαναστατικής ενότητας, κατανόησαν ότι είναι καθήκον της εργατικής τάξης η ανάληψη της ηγεσίας του αγώνα όλου του λαού. Κατάλαβαν τη σημασία μιας ισχυρής συμμαχίας με την αγροτιά. Μετά από τις πικρές εμπειρίες της «πολιτικής της μη επέμβασης», κατάλαβαν τη σημασία και την ουσιαστική φύση της αστικής δημοκρατίας, ως μια μορφή καπιταλιστικής εξουσίας. Έπεισαν εαυτόν ότι αυτή η δημοκρατία δεν είναι παρά ένα μέσο εξαπάτησης των μαζών, τίποτε από σηκωμένη σκόνη πίσω από την οποία κρύβονται τα εξουσιάζοντα τμήματα της καπιταλιστικής αντίδρασης. Πείστηκαν με τα ίδια τους τα μάτια ότι η «θεωρία» και η πρακτική του αναρχισμού κατέρρευσε στην πρώτη της επαφή με την πραγματικότητα της λαϊκής επανάστασης. Πείστηκαν ότι η σοσιαλδημοκρατία οδηγεί την εργατική τάξη στην ήττα και ότι οι ηγέτες της Β’ Διεθνούς προδίδουν τα συμφέροντα του διεθνούς προλεταριάτου όπως και πρόδωσαν τα συμφέροντα του ισπανικού λαού. Στον πεισματώδη και ηρωικό τους αγώνα, οι μάζες αναγνώρισαν ότι δεν υπάρχει άλλος δρόμος για την απελευθέρωση από την εκμετάλλευση και το ζυγό του καπιταλισμού, από τον επαναστατικό αγώνα. Η ισπανική εργατική τάξη αναγνώρισε ότι ο προλεταριακός διεθνισμός είναι εκείνη η δύναμη που συγκολλά την εργατική τάξη σε ένα ενιαίο μέτωπο ενάντια στον κοινό εχθρό. Από τις εμπειρίες του αγώνα τους, αναγνωρίστηκε επίσης η βαθιά άβυσσος που χωρίζει τα καπιταλιστικά κράτη από τη χώρα του σοσιαλισμού. Η ιδέα του σοσιαλισμού έτσι απέκτησε βαθιές ρίζες στη συνείδηση των μαζών γιατί, κατά τις μέρες του δύσκολου αγώνα, οι πιο αφοσιωμένοι φίλοι ήταν στο πλευρό τους. Να γιατί οι Ισπανοί εργάτες αναφέρουν τις λέξεις «Σοβιετική Ένωση» και το όνομα του σ. Στάλιν με βαθιά και απεριόριστη αγάπη. Εκατομμύρια εργατών, αγροτών και διανοούμενων κατανόησαν το ρόλο που έχει ένα επαναστατικό κόμμα για πρώτη φορά. Είδαν αυτό το κόμμα στην καθημερινή του δουλειά, στα πιο επικίνδυνα πόστα και αναγνώρισαν σε αυτό μια ισχυρή, αξιόπιστη δύναμη ικανή να υπερασπιστεί τα συμφέροντα της εργατικής τάξης. Το αναγνώρισαν ως το δικό τους κόμμα. Να γιατί προσχώρησαν σε αυτό επιλύνοντας τα καθημερινά προβλήματα και καθήκοντα, να γιατί ενεργά το υποστήριξαν και του επέδειξαν την πληρέστερη εμπιστοσύνη. Αν οι δουλευτάρικες μάζες μπόρεσαν να κατανοήσουν όλα αυτά, αυτό έγινε μόνο χάρη στις δικές τους εμπειρίες και την ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος που πάλεψε να οξύνει την ταξική συνείδησή τους στη βάση των δικών τους εμπειριών. Αν το Κομμουνιστικό Κόμμα έγινε ένα πραγματικά μαζικό κόμμα της εργατικής τάξης, αυτό έγινε όχι μόνο επειδή εκπαίδευσε τις μάζες, αλλά και επειδή διδάχτηκε το ίδιο από τις μάζες. Πράττοντας έτσι, ακολουθήσαμε τις σωστές κουβέντες του σ. Στάλιν: «Εμείς οι ηγέτες βλέπουμε πράγματα, γεγονότα και ανθρώπους μόνο από μια πλευρά: θα έλεγα, από ψηλά. Το οπτικό μας πεδίο, συνεπώς, είναι, περισσότερο ή λιγότερο, περιορισμένο.
Οι μάζες, αντίθετα, βλέπουν πράγματα, γεγονότα και ανθρώπους από μια άλλη πλευρά: θα έλεγα, από τα κάτω. Το οπτικό τους πεδίο, συνεπώς, είναι επίσης σε ένα βαθμό περιορισμένο. Για να έχουμε τη σωστή λύση του προβλήματος αυτές οι δύο εμπειρίες πρέπει να ενώνονται. Μόνον έτσι μπορεί η ηγεσία να είναι σωστή» (Ι.Β. Στάλιν, Mastering Bolshevism, p. 56. Workers Library Publishers, New York) Στην αρχή της αστικοδημοκρατικής επανάστασης (Απρίλης 1931), το Κόμμα μας δεν ήταν κάτι πολύ παραπάνω από μια ένωση ομάδων διασπαρμένων σε όλη τη χώρα, με έλλειψη ιδεολογικής καθαρότητας και οργανωτικής σταθερότητας. Το Κόμμα μεγάλωσε στις καθημερινές μάχες, βαθμιαία απαλλασσόμενο από το σεχταρισμό και κατά το 1935 είχε 20.000 μέλη. Η ενεργή συμμετοχή του Κόμματος στην ένοπλη μάχη στην Αστούριας, το έργο του για την ενότητα των δυνάμεων της εργατικής τάξης, ο πρωτοπόρος ρόλος του στο να κερδηθούν όλες οι προοδευτικές δυνάμεις της χώρας στους κόλπους του λαϊκού μετώπου εναντίον της αντίδρασης- που προετοίμαζε την εγκαθίδρυση μιας τρομοκρατικής δικτατορίας- όλα αυτά ενθάρρυναν χιλιάδες υποστηρικτές να ενταχθούν στις τάξεις του Κόμματος κι έτσι είχε 100.000 μέλη την παραμονή του πραξικοπήματος που επιχειρήθηκε από τους στρατηγούς.
Όταν ο ένοπλος αγώνας ξεκίνησε, το Κόμμα είχε να επιλύσει πολιτικά και οργανωτικά καθήκοντα μεγάλης σημασίας ενώ βρισκόταν στην πορεία των εξελίξεων: καθήκοντα που λόγω του χαρακτήρα τους και του σκοπού τους δεν είχαν ως τότε ξαναεμφανιστεί. Ο πόλεμος απαιτούσε κομματικά στελέχη για το στρατό, τη βιομηχανία, τα πεδία, τον κρατικό μηχανισμό, τα συνδικάτα και για την τρέχουσα κομματική δουλειά: απαιτούσε αξιόπιστα και ικανά στελέχη που κατανοούσαν τη νέα κατάσταση και ήταν οι πραγματικοί καθοδηγητές και ηγέτες των μαζών. Το Κομμουνιστικό Κόμμα μεγάλωσε και ατσαλώθηκε στον ένοπλο αγώνα στο μέτωπο, και στον αγώνα ενάντια στους εχθρούς του λαού στα μετόπισθεν, ενάντια στην αποκαλούμενη 5η Φάλαγγα και τον εγκληματικό αντεπαναστατικό τροτσκισμό. Το Κόμμα μεγάλωσε και ισχυροποιήθηκε στον αγώνα του ενάντια στον αναρχικό τυχοδιωκτισμό και ενάντια στο σοσιαλδημοκρατικό οπορτουνισμό.
Ο σ. Στάλιν μάς διδάσκει να προσέχουμε την ενότητα και την ιδεολογική καθαρότητα του Κόμματος. Διεξάγαμε έναν χωρίς έλεος αγώνα ενάντια σε κάθε παρέκκλιση στις τάξεις μας: ισχυροποιήσαμε την κομματική πειθαρχία και μπορέσαμε να αποκτήσουμε μια σιδερένια ενότητα στις τάξεις μας στο βαθμό που ήμασταν σε θέση να περάσουμε όλες τις εξετάσεις που ο πόλεμος μάς έφερνε αντιμέτωπους. Τα διδάγματα του Λένιν και του Στάλιν για το κόμμα νέου τύπου έκαναν ικανούς τους Ισπανούς κομμουνιστές να φτιάξουν ένα κόμμα με πάνω από 300.000 μέλη (μόνο στο έδαφος που κατείχε η Δημοκρατία), ένα Κόμμα που διόρθωσε τα λάθη του και δεν φοβόταν την κριτική και την αυτοκριτική. Από το μεγάλο Στάλιν, εμείς οι Ισπανοί κομμουνιστές διδαχτήκαμε επίσης επαναστατική τόλμη, επαγρύπνηση ενάντια στις δολοπλοκίες του εχθρού, συνέπεια στην άσκηση πολιτικής, και ευελιξία έναντι των ξαφνικών απρόσμενων αλλαγών της κατάστασης. Το Κόμμα μας απόλαυσε της εξουσιοδότησης και της υποστήριξης των ευρύτατων μαζών. Και αυτό ήταν απόλυτα φυσικό αφού ο λαός είδε το κουράγιο και τον ηρωισμό των κομμουνιστών κατά τις αξέχαστες ημέρες της υπεράσπισης της Μαδρίτης, του Τερουέλ και των μαχών του Έβρου. Ο λαός είδε ότι το κόμμα δεν αυτοπεριορίστηκε απλά σε σωστές ντιρεκτίβες και διδάγματα μα έδειξε το δρόμο μέσω του παραδείγματος. Το Κόμμα κατάλαβε πώς να επικοινωνήσει το πνεύμα της αυτοθυσίας και του ηρωισμού στις μάζες. Κατά τους ασταμάτητους αγώνες, το Κόμμα πάντα διατηρούσε τους στενότερους δεσμούς με τις μάζες. Να γιατί το Κομουνιστικό Κόμμα αγαπήθηκε από τον ισπανικό λαό και θα συνεχίσει για πάντα να είναι αγαπητό. Το Κομμουνιστικό Κόμμα Ισπανίας ακολούθησε μια σωστή πολιτική γραμμή κατά τον εθνικό επαναστατικό πόλεμο. Αλλά δεν ήταν απαλλαγμένο από λάθη. Το βασικό λάθος της ηγεσίας του Κόμματός μας ήταν το γεγονός ότι, ενώπιον της απειλής αντεπαναστατικής εξέγερσης στη Μαδρίτη (5-6 Μάρτη 1939), δεν πληροφόρησε τις μάζες γι’ αυτό: και ότι δεν έδρασε με τόλμη και αποφασιστικότητα, όταν η εξέγερση ήδη εξελισσόταν, όπως η δύσκολη περίσταση απαιτούσε. Μα το Κόμμα πάντοτε αναγνώριζε τα λάθη του ειλικρινά κάτι που συνέβαλε στο γεγονός το κύρος του και οι δεσμοί του στις μάζες μόνο να ισχυροποιούνται. Μα παρά τη σωστή πολιτική γραμμή του Κόμματός μας, ο ισπανικός λαός υπέστη μια σοβαρή ήττα. Η κυβέρνηση Φράνκο ήθελε να αξιοποιήσει αυτό το γεγονός προκειμένου να καταστρέψει το Κόμμα μας, αυτό τον ανιδιοτελή και φλογερό μαχητή ενάντια στη δικτατορία της αστικής τάξης και των μεγαλοϊδιοκτητών γης. Και παρά τις αναρίθμητες επιθέσεις ενάντια στο Κόμμα μας, αυτό πάντοτε θα ζει, γιατί ζει βαθιά μέσα στις καρδιές των μαζών. Στη νέα κατάσταση, οι ισπανοί κομμουνιστές δεν κυριεύτηκαν ούτε από πανικό ούτε από απελπισία. Θυμόμαστε τα λόγια του σ. Στάλιν: «Ένας πραγματικός επαναστάτης δεν είναι ένας που επιδεικνύει θάρρος μόνο κατά την περίοδο του νικηφόρου ξεσηκωμού, αλλά αυτός που γνωρίζει πώς να πολεμά καλά όχι μόνο κατά τις στιγμές της νικηφόρας προέλασης της επανάστασης, μα και επίσης κατά την περίοδο που η επανάσταση οπισθοχωρεί, αυτός που επιδεικνύει θάρρος κατά την περίοδο της ήττας του προλεταριάτου, που δεν χάνει τα λογικά του, που δεν κατεβαίνει από το τρένο όταν η επανάσταση υφίσταται ήττα και ο εχθρός καταγράφει νίκες, αυτός
που δεν πανικοβάλλεται και κατρακυλά στην απελπισία κατά την περίοδο που η επανάσταση οπισθοχωρεί.»(Ι.Β. Στάλιν, On the Opposition, p. 105, Russ. ed.) Το Κόμμα μας, εκπαιδευμένο στο πνεύμα των Λένιν και Στάλιν, διατήρησε την πολιτική του ενότητα, την αφοσίωσή του στις αρχές του Μαρξισμού - Λενινισμού, τη σταθερή αποφασιστικότητά του να ξεπεράσει αυτή τη μεταβατική και δύσκολη περίοδο. Διατήρησε την ακλόνητη πίστη του στην αναπόφευκτη νίκη της εργατικής τάξης. Όλα αυτά ατσαλώνουν τους Κομμουνιστές και τους κάνει ισχυρούς, ακλόνητους αρχηγούς της εργατικής τάξης. Ούτε η ξαφνική αλλαγή της κατάστασης ούτε η προπαγάνδα με την οποία η αντίδραση θέλει να κρύψει τον ιμπεριαλιστικό χαρακτήρα του πολέμου, ούτε η πείνα ούτε ο τρόμος είναι ικανοί να απογοητεύσουν τους κομμουνιστές, να τους φοβίσουν ή να τους τρομοκρατήσουν. Η πλειοψηφία των μελών μας εκπληρώνουν το κομματικό τους καθήκον και στη νέα κατάσταση. Στα στρατόπεδα συγκέντρωσης της Ισπανίας, απλά κομματικά μέλη δίνουν ένα παράδειγμα συνέπειας, αυτοθυσίας και μιας ακλόνητης ισχυρής θέλησης για να περάσουν αυτές τις νέες εξετάσεις του αγώνα.
Τα δικαστήρια του Φράνκο έχουν καταδικάσει χιλιάδες κομμουνιστές, μα δεν μπόρεσαν να διεξάγουν μια δημόσια δίκη των κομμουνιστών όπως έκαναν με τις δίκες των «μετανοημένων» σοσιαλιστών και αναρχικών ηγετών, γιατί οι κομμουνιστές είναι συνεπείς και θαρραλέοι στις αρχικές ακροάσεις και στο δικαστήριο ως κατάλληλοι προλεταριακοί επαναστάτες. Οι χιλιάδες κομμουνιστές, εγκλωβισμένοι στις τρύπες-κόλαση των γαλλικών στρατοπέδων συγκέντρωσης, διατηρούν την αφοσίωσή τους στο Κόμμα και την εργατική τάξη. «Θα καταλάβετε τη δυσκολία της κατάστασής μας», γράφει ένας σύντροφος, «γιατί η πολιτική της αντίδρασης είναι να μας τρομοκρατήσει. Κάθε μέρα, ο αγώνας λαμβάνει οξύτερη μορφή εντός όπως και εκτός των φυλακών μας. Οι εχθροί μας χρησιμοποιούν κάθε ευκαιρία για να μας εξαπολύσουν επίθεση. Όμως εμείς αντιστεκόμαστε και αυτοί οδηγούνται σε απελπισία. Ως αυτή τη μέρα, δεν έχουμε χάσει ούτε μια θέση, ούτε έναν άνθρωπο. Φυλάσσουμε το Κόμμα ως κόρη οφθαλμού και καταγράφουμε καλά αποτελέσματα.
…Βρίσκουμε μόνοι μας τον προσανατολισμό, αυξάνουμε την εφευρετικότητά μας, δεν υποτασσόμαστε, αλλά προχωρούμε. Δεν θα εγκαταλείψουμε ποτέ την τιμητική θέση της πρωτοπορίας που κατακτήσαμε μόνοι μας. Τελειοποιούμαστε στον καθημερινό αγώνα ενάντια στον εχθρό και μελετώντας το έργο των δασκάλων μας. Τα ταβάνια διαλύονται, τα παράθυρα είναι χωρίς τζάμια, οι πόρτες δεν κλείνουν και τα στομάχια μας είναι άδεια, μα νά ‘ στε σίγουροι ότι τα χέρια μας δεν είναι σταυρωμένα: πολεμάμε για την κοινή μας υπόθεση» Ο θρίαμβος της αντίδρασης στην Ισπανία δεν εξάλειψε τις αιτίες που οδήγησαν το λαό μας στη μάχη, μα μονάχα τις έκανε πιο οξείες. Η εργατική τάξη, οι αγρότες και οι μάζες του λαού είδαν καλύτερες μέρες. Είχαν τα εργοστάσια και τη γη στα χέρια τους, είδαν τι σημαίνει ελευθερία και ήταν αφέντες της μοίρας τους. Ο λαός μας έζησε χωρίς μεγαλοϊδιοκτήτες γης, χωρίς μεγαλοκαπιταλιστές και κατάλαβαν πόσο κάτι τέτοιο αξίζει. Γι’ αυτό το λόγο, ο αγώνας συνεχίζεται με μια νέα μορφή. Σε αυτή τη νέα κατάσταση, ένας αγώνας για την ανάκτηση αυτού που αποσπάστηκε βίαια από τις μάζες, ένας αγώνας για την ανάκτηση όλων των κερδών ως την πλήρη απελευθέρωση. Γι’ αυτό τον αγώνα, οι μάζες έχουν την πλούσια εμπειρία του πολέμου και μια επανάσταση που συνιστούν ένα ανυπολόγιστης αξίας οπλοστάσιο για τις επερχόμενες μάχες. Η ισπανική εργατική τάξη έχει το Κομμουνιστικό της Κόμμα που -εκπαιδευμένο από τα διδάγματα του μαρξισμού-λενινισμού και ατσαλωμένο στο σκληρότερο αγώναεργάζεται για την επανένωση των δυνάμεών του και των δυνάμεων της εργατικής τάξης για τον αγώνα ενάντια στη δικτατορία της αστικής τάξης και των μεγαλοϊδιοκτητών γης. Στο Κομμουνιστικό Κόμμα, η ισπανική εργατική τάξη, βλέπει ένα Κόμμα που, κατά την παρούσα δύσκολη κατάσταση, θα διδάσκεται όλο και πιο πολύ από τα εξαιρετικά διδάγματα των μεγάλων ηγετών Λένιν και Στάλιν, ένα Κόμμα που θα οδηγήσει την εργατική τάξη ως τη νίκη υπό τη νικηφόρα σημαία των Μαρξ, Ένγκελς, Λένιν και Στάλιν. ** Cacique: Η πιο επιδραστική μορφή στο μισοφεουδαρχικό χωριό, ο βασικός εκπρόσωπος των αντιδραστικών πολιτικών των μεγαλοϊδιοκτητών γης, στην πραγματικότητα, ο παντοδύναμος και απόλυτος άρχοντας και αφέντης του χωριού. ***σ.σ.: Η Γενική Ένωση Εργατών και η Εθνική Συνομοσπονδία Εργασίας αντίστοιχα. ****Πρόκειται για την «αριστερή – ριζοσπαστική» τάση του PSOE (Εργατικού Σοσιαλιστικού Κόμματος Ισπανίας), του κλασσικού δευτεροδιεθνιστικού – σοσιαλδημοκρατικού κόμματος της Ισπανίας. Σ’ αυτήν δούλευαν εισοδιστικά οι τροτσκιστές, το POUM κλπ. οι οποίοι συνεχώς έριχναν το σπόρο της «αντικαπιταλιστικής απαλλοτρίωσης», της «υπέρβασης της αστοδημοκρατίας», διασπούσαν το αντιφασιστικό μέτωπο κλπ. Αρχηγός της τάσης αυτής ήταν ο παλιός συνδικαλιστής Largo Caballero, που για ένα διάστημα χρημάτισε πρωθυπουργός της Αντιφασιστικής Ισπανίας.