40 ΧΡΟΝΙΑ ΕΠΟΝ

40 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΔΡΥΣΗ ΤΗ Σ Ε Το αγωνιστικό - καταλυτικό και δημιουργικό - πολι­ τιστικό έργο της ΕΠΟΝ δόνησε τις χορδές του ψυχι­ κού, ηβικού και πνευματικού κόσμου μιας ολόκληρης σχεδόν ελληνικής γενιάς σε ώρες που κρίνονταν οι τύχες της Πατρίδας μας. Είναι ανέφικτο να δώσει κανείς σε λίγες ή και περισσότερες σελίδες την ιστορία της ΕΠΟΝ. Κι αν η Επιτροπή Πρωτοβουλίας αποπειράθηκε την έκδοση αυτού του αναμνηστικού φυλλαδίου το έκανε για να αφυπνίσει τις μνήμες των αγωνιστών της ΕΠΟΝ και να υπογραμμίσει το στερνό τους χρέος να τις καταγράψουν. Ακόμη για να δώσει το έναυσμα στη σημερινή νέα γενιά, να μελετήσει, να κρίνει και να αξιοποιήσει τις εμπειρίες και τα διδάγματα της γενιάς των επονιτών. Πιστεύουμε ότι αυτό θα σταθεί μια ακόμη έμ­ πνευση στους αγώνες της για μια ελεύθερη και δημι­ ουργική ζωή, για τη βαθειά αλλαγή και το νεοελλη­ νικό σοσιαλισμό. Για «να λάβουν εκδίκηση» τα όνειρα τόσων νεοελ­ ληνικών γενεών. Η Επιτροπή Πρωτοβουλίας για το γιορτασμό των 40 χρόνων της ΕΠΟΝ

Κείμενα και φωτογραφικό υλικό του Αναμνηστικού φυλλαδίου, προέρχονται από το αρχείο του Κεντρι­ κού Συμβουλίου της ΕΠΟΝ και τη «Συλλογή ιστορι­ κών ντοκουμέντων» του Νίκου Μάργαρη. Στην έκδοση απασχολήθηκαν: Γιαννακόπουλος Σταύρος (Π. Ανταίος) Αιναρδάτος Κώστας Μάργαρης Νίκος Σακελλάρης Βαγγέλης Τζανετέας Τάκης

Γενική επιμέλεια: Νίκος Μάργαρης Το εξώφυλλο είναι σύνθεση του Ανδρέα Οικονόμου πάνω στο παλιό έμβλημα της ΕΠΟΝ που είχε ζωγρα­ φίσει ο Γιάννης ΣτεφανΙδης.

2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 40 χρόνια α π ό την ίδρυση της ΕΠΟΝ ................................................ Το κουρέλιασμα της γερμανικής σημαίας ............................................ Πρώτες αντιστασιακές οργανώσεις Νέων .................................................. Πείνα και θανατικό - (Χειμώνας 1941-'42 .............................................. «Εδώ δολοφονήθηκε» ..................... Από το ΕΑΜ - Νέων στην ΕΠΟΝ .. Διακήρυξη δέκα οργανώσεων νέων .................................................... Απόφαση τριών πολιτικών οργα­ νώσεων νέων ...................................

Ίδρυση της ΕΠΟΝ - Ιδρυτική Δια­ κήρυξη .............................................. Το ιδρυτικό της ΕΠΟΝ - Το σπίτι της ΕΠΟΝ ........................................ ΕΠΟΝ Σπουδαστών θεσ/νίκης . . . Στ' άρματα - στ' άρματα - Ανταρτοεπονίτες ........................................ Επιστολή Στρατηγείου Ηπείρου του ΕΛΑΣ .......................................... Κάτω τα χέρια α π ό τη Μακεδονία «Ζήτω η ΕΠΟΝ» ............................... «Δεν ήταν Κάστρο μα άντεξε» ---Καλλιθέα: «Ο ΕΛΑΣ δεν παραδίνε­ ται» .................................................... Σελίδες πεσόντων της ΕΠΟΝ ........ Έντυπα και χαραχτικά της ΕΠΟΝ «Μιλούν τα νιάτα» (Δελτίο ενημε­ ρωτικό) .............................................. Η Επσνίτισσα ................................... Τ' αετόπουλα ................................... Έκθεση του Κ.Σ. της ΕΠΟΝ .......... Συμβούλιο Νομού Αιτυλοακαρνανίας .................................................... Συνδιάσκεψη ΕΠΟΝ Ικαρίας ........ Γνώμες για την ΕΠΟΝ ................... Γραμμένο υε αίμα ........................... Ο Δωδεκάλογος του επονίτη ........

10 11-12 13 14 15 16 17 18 19 20-21 22-23 24 25 26-27 28-30 29 29 30 31 32

Στις 30 Μαΐου 1941 η κατάρρευση της Ελ­ λάδας ολοκληρώθηκε με την κατάληψη της Κρήτης αϊτό τους Γερμανούς. Τα λάβαρα με τον αγκυλωτό σταυρό των χιτλερικών εισβολέων κυμάτιζαν τώρα πάνω απ' όλη την Ευρώπη μέσα σε ένα κλίμα τρόμου και σιωπής. Αλλά το λάβαρο που είχαν στήσει στην Ακρόπολη εκείνη τη νύχτα του Μαίου γκρε­ μίστηκε ξαφνικά από τον ιστό του και εξα­ φανίστηκε. Δυο 19χρονοι φοιτητές αναρριχήθηκαν κρυφά στον ιερό βράχο και το ξήλωσαν γράφοντας έτσι την πρώτη τολμηρή αντι­ στασιακή πράξη σ' όλη την Ευρώπη. Ποιός τους οδήγησε; Το ίδιο ιδανικό που θέρμαινε τις καρδιές όλων των νέων, το πά­ θος για την ελευθερία, για μια ζωή χωρίς φασισμό. Το ονόματα των δυο φοιτητών έγιναν γνωστά σ' όλο τον κόσμο μετά τον πόλεμο. Ή τα ν ο Μανώλης Γλέζος και ο Αποστόλης Σάντας.

Το κουρέλιασμα της γερμανικής πολεμικής σημαίας στην Α κρόπολη σε σχέδιο το υ Α. Κ οντόπουλου. Κάτω: Οι δυο π ρ ω τα γ ω ν ισ τές της τολμηρής εθνικής πρ ά ξη ς, Μ ανώλης Γλέζος και Α ποστολής Σ άντας.

Ενώ οι Γερμανοί και οι ελληνικές κατοχικές αρχές αποκήρυσσαν και αναζητούσαν τους δράστες για την εξαφάνιση της σημαίας, στις πόλεις, σε πολλά κεφαλοχώρια αλλά και σε απόμακρα χωριά συγκροτούνται μι­ κρές, στην αρχή, εστίες νέων με στόχο την αντίσταση κατά των ξένων καταχτητών. Στην πρωτεύουσα η «Φιλική Εταιρία Νέ­ ων», στη Λάρισα ο «θεσσαλικός Ιερός Λό­ χος», στη Λαμία η «Ένωση Νέων Αγωνι­ στών Ρούμελης», στην Κρήτη η «Παγκρήτια Αντιστασιακή Οργάνωση Νέων». Τα δυο πανεπιστημιακά ιδρύματα στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη μεταμορφώ­ νονται σε κυψέλες αντιστασιακής δράσης (Το Πανεπιστήμιο θεσ/νίκης το Σεπτέμβριο 1941 δέχεται και τα πρώτα χτυπήματα: Δυο φοιτητές, ο Ηλίας Καπέσης και ο Σωκράτης Διορινός συλλαμβάνονται, καταδικάζονται σε θάνατο από γερμανικό στρατοδικείο και εκτελούνται στις 13 Νοεμβρίου 1941).

Πείνα και θανατικό Ε ίναι ανατριχιαστικοί οι αριθμοί των Ελλήνων όλων των ηλικιών και των δυο φύλων που χάθηκαν μόνο από την πείνα και τις αρρώστιες στο φοβερό χειμώνα του 1941-42. Στα δυό σχέδια που καταχωρούνται εδώ, καμωμένα από την έξοχη γραφ ίδα του μεγάλου Έλληνα και αγω νι­ στή σκιτσογράφου Φωκίωνα Δημητριάδη είναι α π οθα­ νατισμένες δυο από τις πιο φρικτές εικόνες της μεγάλης τραγωδίας.

• Μικροί και μεγάλοι, μανάδες με σκελετωμένα πα ι­ διά . . . εκτόπισαν τα σκυλιά και ψάχνουν στα δημόσια δοχεία των σκουπιδιών για να βρουν, τι; Έ σ τω και μια πορτοκαλόφλουδα για να ξεγελάσουν την πείνα που θε­ ρίζει τα σωθικά τους.

• Πτώματα πεθαμένων από την πείνα μεταφέρονται με κάρα στα νεκροταφεία. Αυτό είναι το ναζιστικό φαινό­ μενο που είχε υποσχεθεί μια «νέα Ευρώπη» με . . . καλύ­ τερες συνθήκες ζωής για τους φ τω χούς!. . .

Το καλοκαίρι 1941 νέοι κομμουνιστές που δραπέτευσαν από τα νησιά της εξορίας ανασυγκροτούν στην Αθήνα την ΟΚΝΕ. (Πυρήνες της ΟΚΝΕ έχουν ήδη αναζωογο­ νηθεί σε αρκετές περιοχές από την έκκρηξη κιόλας του ελληνοϊταλικού πολέμου). Το φθινόπωρο 1941 με την ίδρυση του ΕΑΜ, μια παράλληλη κίνηση, με πρωτοβου­ λία της ΟΚΝΕ θα καταλήξει - στις 5 Φε­ βρουάριου 1942 - στην ίδρυση του ΕΑΜ Νέ­ ων, ενώ άλλες ομάδες συγκροτούν το «Εθνικό Κομιτάτο Νέων» την «Ιερή Ταξιαρ­ χία», την «Πανελλήνια Ένωση Αγωνιζομένων Νέων» (ΠΕΑΝ). (Η ΠΕΑΝ, το Σεπτέμβρη 1942, μ' ένα παράτολμο και καλοσχεδιασμένο σαμποτάζ θ' ανατινάξει τα γραφεία μιας επικίνδυνης φασιστικής φωληάς στην Αθήνα, της ΕΣΠΟ). Στην Αθήνα έχει συγκροτηθεί επίσης από νέα κορίτσια η «Λεύτερη Νέα».

Δεν είναι δυνατό να γίνει εδώ λεπτομερει­ ακή αναφορά σε κάθε αντιστασιακή κίνηση των νέων. Δυο φαινόμενα όμως πρέπει να επιση μανθούν: 1. Από το καλοκαίρι του '41 και κατά τη διάρκεια του 1942, σ' όλη την Ελλάδα οι ορ­ γανωμένοι νέοι σε μικρές είτε σε μεγάλες ομάδες ή οργανώσεις έχουν σημειώσει μια επιβλητική παρουσία στο αντιστασιακό κί­ νημα όπου ξεχωριστή θέση κατέχει η σπουδάζουσα νεολαία.

2. Ύστερ' από δυο σχεδόν χρόνια σκλη­ ρών αγώνων και μεγάλων δοκιμασιών, δέκα από αυτές τις οργανώσεις αυτοδιαλύονται και συγχωνεύονται, στις 23 Φεβρουάριου 1943, σε μια «Ενιαία Πανελλαδική Οργά­ νωση Νέων», την ΕΠΟΝ.

f t Ιε π ο

ν

Ι

Οι ναζί δεν ανέχονται καμιά διαμαρτυρία ή οποιαδήποτε εκδήλωση που να στρέφεται ενάντια στα στρατεύματα κατοχής και στην «ελληνικήν πολιτείαν» των προσκυνημένων. Οι ναζί. . . επιθυμούν να είναι ανενόχλητοι σ τ ο ... έργο τους! . Από τα τέλη του 1941 αποκαλύπτεται κι­ όλας σ' όλη του την έκταση το μακάβριο

4

πρόσωπο της «Νέας Τάξης» που πασχίζει με την πείνα, τη βία, τις αρπαγές και το θά­ νατο να επιβάλλει ο Χίτλερ στην πατρίδα μας. Η «γραμμή πάλης» που τη βρίσκουμε αποτυπωμένη σ' όλα τα γραφτά ντοκου­ μέντα των νεολεΐστικων ομάδων και οργα­ νώσεων της εποχής εκείνης, είναι πολύ φυ­ σικό ν' αρχίζει από τον καθημερινό αγώνα για το ψωμί. (Ένα από τα πρώτα συνθή­ ματα του χειμώνα '41-'42 που ακουγόταν ασταμάτητα μέχρι και την απελευθέρωση «ψωμί και λάδι στο λαό» και που σήμερα στην εποχή της «μεγάλης αφθονίας» μπορεί να φαίνεται τουλάχιστο αστείο, στα φοβερά εκείνα χρόνια ηλέκτριζε και ξεσήκωνε εκα­ τοντάδες και χιλιάδες Έλληνες, σε δυναμικές διαδηλώσεις. Και στις διαδηλώσεις οι νέοι και οι κοπέλες σε μιάν ανεπανάληπτη έξ­ αρση έπαιζαν κυριολεκτικά με το θάνατο.

Το Νοέμβρη 1942 η ανατίναξη της γέφυ­ ρας στο Γοργοπόταμο έρχεται ν' αναφτερώσει την αγωνιστική διάθεση των αντι­ στασιακών οργανώσεων και προ πάντων του λαού που δε βλέπουν άλλη διέξοδο από τη φασιστική σκλαβιά, παρά μόνο τον ανειρήνευτον αγώνα. Στα ελληνικά βουνά οι πρώτοι αντάρτικοι σχηματισμοί σαλπίζουν τον ξεσηκωμό ενώ στις πόλεις τα «Δελτία Ειδήσεων», οι προ­ κηρύξεις, οι μικροσκοπικές χειρόγραφες εφημερίδες και τα συνθήματα στους τοί­ χους ενημερώνουν τους Έλληνες για την πορεία του Πολέμου και τους καλούν σ' ένα πανεθνικό συναγερμό για τη σωτηρία του Έθνους. «Ο ι νέοι και οι νέες ενωμένοι στο ΕΑΜ Νέων αγωνίζονται για μια λεύτερη Ελλάδα με μόνους κυρίαρχους το λαό και τα νιάτα του».

ΝΕΟΙ ΚΑΙ ΝΕΕΣ ΕΝΟΜΕΝΟΙ ΣΤΟ Ε.Α.Μ. Neon ΑΓΟΝΙΖΟΥΝΤΑΙ ΓΙΑ ΜΙΑ ΛΕΥΤΕΡΗ ΕΛΛΑΔΑ ΜΕ Μ Ι Μ Ο Υ Σ Κ Υ Ρ Ι Α Ρ Χ Ο Υ Σ ΤΟ τ ^ ο μ α ς Κ αι τ α ν ε ι α τ α τ ο υ

Α φίσα το υ ΕΑΜ - Νέων. Κ υκλοφόρησε το 1942 Κάτω: Χ αρακτικό, δημοσιεύτηκε στη φοιτητική «Φλόγα» το Νοέμβριο 1943.

Έτσι γράφει μια χαρακτηριστική αφίσα που κυκλοφορεί το 1942. Εργάτες, αγρότες, φοιτητές και μαθητές ρίχνονται μ' όλες τους τις δυνάμεις «ψυχή τε και σώματι» για να γκρεμίσουν τον αγκυλωτό σταυρό που φράζει με τον όγκο του την πόρτα της ελευθερίας. Καλλιτέχνες, ποιητές, ζωγράφοι και χαράχτες έχουν αυτοεπιστρατευτεί στον αγώ­ να. Απ' αυτόν εμπνέονται τα θέματά τους που διακοσμούν τις παράνομες εκδόσεις.

5

Εδώ δολοφονήθηκε. . . .. .Στις 20 και 21 Δεκεμβρίου 1942 προκηρύξεις του ΕΑΜ, του ΚΚΕ και του ΕΑΜ - Νέων καλούσαν το λαό της Αθήνας ν ’ αγωνιστεί για: - να α π οσ πά σ εια πό τους καταχτητές περισσότερα τρόφιμα - να οργανωθούν περισσότερα λαϊκά συσσίτια - να σταματήσουν οι συλλήψεις, οι καταδίκες και οι εκτελέσεις πατριωτών. .. .Στις 22 Δεκεμβρίου πάνω από 40.000 εργά­ τ ε ς · υπάλληλοι απεργούν στην Αθήνα και στον Πειραιά. Ταυτόχρονα απεργούν οι φοιτητές και οι μαθητές των Γυμνασίων. .. .Μια μεγάλη διαδήλωση ξεχύνεται στο κέντρο της Αθήνας. Γερμανοί και Ιταλοί χτυπάνε άγρια. .. .Στην οδό Ζαΐμη ο φοιτητής Μήτσος Κωνσταντινίδης, μέλος της ΟΚΝΕ και του ΕΑΜ Νέων δέχεται μια σφαίρα στο λαιμό και σε λίγα λεπτά είναι νεκρός. Ο πρώτος νεκρός νεολαίος που πέφτει στην Αθήνα. Μήτσος Κωνσταντινίδης

.. .Τη νύχτα συνεργεία του ΕΑΜ - Νέων ξήλω­ σαν την πινακίδα της οδού Ζαίμη και στη θέση της τοποθέτησαν μια άλλη «οδός Μήτσου Κωνσταντι­ νίδη», ενώ στον τοίχο του κτιρίου έγραψαν το σύνθημα: «Εδώ δολοφονήθηκε στη διαδήλωση της 22.12.42 ο φοιτητής Μ. Κωνσταντινίδης. Μισεί­ στε - εκδικηθείτε τους φασίστες». (Α πό εξιστόρηση του Κ. Λ ιναρδάτου)

Ο το ίχ ο ς το υ σ πιτιο ύ στην ο δό Ζαΐμη με τ α σ υν θή μ α τα γ ια τη δολο φ ο νία το υ φ ο ιτητή Μ ήτσου Κ ωνσταντινίδη.

ΐΕ Π ϋ Ν ΐ |

ε

Π Ο

ν

|

Η εφημερίδα του ΕΑΜ - Νέων «Λευτεριά» στην πρώτη επέτειο από την ίδρυσή της (5.2.43) τιμά τη μνήμη του αγωνιστή φοιτητή Κωνσταντινίδη και στην πρώτη σελίδα παραθέτει τη φωτογραφία του. Στο ίδιο φύλλο της «Λευτερι­ άς» δημοσιεύεται απόφαση της Κ.Ε. που υπογραμμίζει ότι: «Μπροστά στους νέους της χώρας μας ανοίγονται και­ νούργιοι μεγάλοι αγώνες που μόνο ενωμένοι ο ένας κοντά στον άλλο θα μπορέσουμε να τους φέρουμε στο νικηφόρο τέ­ λος τους». Λίγες μέρες αργότερα, στις 23 Φλεβάρη, θα ιδρυθεί η ΕΠΟΝ. Και η ενότητα των νέων μέσα στις γραμμές της θα σφυρηλατηθεί με ακατάλυτους δεσμούς αλλά και με πολύ αίμα.

'ire**/? ' * *»&#■ v c n f l ' l s n ) * · - ' , Ψ S p ^ , nv,

?i*<r |

Ppw

χ ;

ircti ^ a

V.

fa * Ψ *

<*'<* • r " 4 ^ 0 t 'f ,·** "%■/&

r> 4 < * ',f e £ ,' β -^ f-Y (fit'r a &

·*&"

»*i> oe<ri/-_, ? v

‘94*&ζ·<?ιh

·? ίώτ ‘ jU b w

e/' oAMVrfr/c/S.

’- ^ i T , ' e ^ .A > r .--

' * r p · ? , * //,

,£/?//}>*) n)ft4>/+vixn ncretAA/fi „ :,.<■ ,; £»tont>Ar>e*> e n t i r e r »*/1 ',, A t r r tflu /r r A ,, Λ , α Λ'ι 'κη fn flv * tr m

7v?4

<?4> V i

*Λ" k

a i m 'o ’ < ' cKfre >?<:-*>4 0 / "

Cr

, ttr p ^ ' - Λ 4, f *yr-*f

Η ενότητα που γαλουχείται μέσα στο ΕΑΜ έχει την άμεση αν­ τανάκλασή της και στην αγωνιζόμενη Νεολαία.

14 Γενάρη 1943. Η Κ.Ε. του ΕΑΜΝέων οδηγείται στην απόφαση για μια ενιαία οργάνωση σ' όλη την Ελλάδα που «θ' αγκαλιάσει εκατοντάδες χιλιάδες νέους . . . για τη ζωή, την εθνική λευτεριά και τη λαοκρατική λύση του εσωτερικού μας προβλήματος με ισότιμη συμμετοχή των νέων». Στη Διακήρυξη που κυκλοφορεί σημειώνεται ότι η οργάνωση θα είναι απελευθερωτική και μετά την απελευθέρωση θα διατηρήσει το χαραχτήρα μιας οργάνωσης αντιφασιστικής, προοδευτικής, φιλειρηνικής.

1 Φ λεβάρη 1943. Οι τρεις πολι­ τικές οργανώσεις νέων που ανή­ κουν σε αντίστοιχα κόμματα του ΕΑΜ, με πρωτοβουλία της ΟΚΝΕ αποφασίζουν «να δώσουν όλες τους τις δυνάμεις και να κάνουν το παν για την πραγματοποίηση της ενότητας της Ενιαίας Πανελ­ λαδικής Οργάνωσης».

f· ,, ? v ■>//>/)/77/ a h

f n . n p » r ..

23 Φ λεβά ρη 1943. Ύστερ' από μια πολύωρη σύσκεψη των αντι­ προσώπων των οργανώσεων, υπογράφεται ένα πρακτικό και συντάσσεται η πρώτη ιδρυτική διακήρυξη της ΕΠΟΝ. Τόσο η Διακήρυξη του ΕΑΜ Νέων όσο και η ιδρυτική διακή­ ρυξη της ΕΠΟΝ είναι δυό από τα πιο σημαντικά κείμενα του 1943 γιατί μέσα σ' αυτά συνοψίζονται με σαφήνεια αλλά και με υψηλή αίσθηση εθνικής ευθύνης τα ιδα­ νικά και το περιεχόμενο του α­ γώνα της Νεολαίας. Θ' αποτελούσε ανεπίτρεπτη ι­ στορική παράλειψη να μην υπο­ γραμμιστεί εδώ ο πρωτοποριακός ρόλος καθώς και η αυτοθυσία των αγωνιστών της ΟΚΝΕ τόσο μέσα στο ΕΑΜ - Νέων όσο και στη θεμελίωση της ΕΠΟΝ.

Το χ ε ιρ ό γ ρ α φ ο τη ς α π ό φ α σ η ς τ ρ ν α ν τιπ ρ ο σ ώ π ω ν τω ν 10 ορ γανώ σεω ν γ ια την ίδρυση τη ς ΕΠΟΝ.

7

Δ Ι Α Κ 7 Ρ Η Ξ Η Πρός Χλους τον; νέους, τις νέες κα ί τα παιδιά εής 'Ελλάδας. Πρός όλόκληρο τόν 'Ελληνικό Λ αό,χά χΛμματα χαι τις όργανώσεις τον. Ά δ έ λ φ ί β, Ή όλομέλεια τής Κ.Ε. τοϋ Ε θ ν ικ ο ύ Έ πελευθερω τιχού Μετώπου τών Νέων, πήρε μιά μ ε γ ά /η κ α ί Ιστορική Απόφαση γιά τό άπελευθεροιτικό κί­ νημα τής Νεολαίας καί όλόκληρο·) ιού λαού τής £ώρας μας. Μιά μεγάλη καί Ισ ορική Απόφαση γιά τήν τύχη καί τό μέλλον τής Νέας μας Γενιάς. Μπρος στόν κίνδυνο τοϋ ολοκληρωτικού άφανισμοΰ *τής νέας γενιάς ά π ’ τή ν πε ίνα , τήν έπιστράτευση, τήν όμηρία, καί τήν όμαίΊκή σφα^ή τών αθώ ω ν, μέ βα θιά κατανόηση τών κ ιινώ ν της πόθιβν «αι Ιδανικώ ν, ή Κ.Ε. τοΰ Ε__ Μ.Ν. πήρε τήν «πόφαση τής δημιουργίας μιάς γιγά ντια ς καί μο­ νολιθικής Ε ν ι α ί α ; Π ανελλαδικής “ Οργάνωσης Νέων, πού θ ’ Αγκαλιάσει εκατοντάδες χιλιάί>ες νέους τής Χώρας μας καί θά τούς όδηγήσε* στόν τί­ μιο Αγώνα γιά τή ζωή. τήν έθνική Λευτεριά καί τή λαοκρατική λύση τοϋ εσωτερικού μας προβλήματος κ ’ Ισότιμη συμμετοχή τώ ν νεων. Σ τή ν Ιίϋορική αυτή άπόφαση προχώρησε ή Κ.Ε. τού Ε.Α.Μ.Ν. μελετών­ τας τις άποφάσεις τώ ν Κεντρικών Διοικήσεων τών συνεργαζο|χέν«ν ατό Ε.Α .Μ .Ν. όργανώσεων πού ά ποτελοϋν φλογερά σαλπίσματα ένότητος. Οί σύμμαχες όργανώσεις τοΰ Ε.Α.Μ.Ν. μέ τήν άπόφασή τους νά διαλυθούν καί νά συγχωνευθοΰν μαζί μ’ ολόκληρη τήν Ε λ λ η ν ικ ή Νεολαία σέ μιά μονολιθική όργάνωση ά ποδείχνει γιά μιά φορά άκόμα τήν Αφωσί_ωσή τους στην υπόθεση τής Νέας Γενιάς. Έ τ ο ι τό Ε.Α.Μ.Ν. κλείνοντας ένα χρόνο ήρωϊκώ ν κοινών άγώνωΨ πού διεξήχθησαν κάτω άπό τις σημαίες του, μί τήν άπόφασή του αυτή χαρ ίζει στή Νεολαία μας τή ν i ν ό τ η τ α πού θά δώσει φτερά στόν αγώνα της γιά τή λευτεριά καί τή πρόοδο. Ή Ε ν ια ία Π ανελλαδική ’Οργάνωση Νέων, διαδέχεται καί όλοκληρώνει τό Ε.Α.Μ.Ν. εξακολουθώντας νά παραμένει στό ’ c-θνικό Ά πλευθερω τικ ό Μέτ« πυ τοϋ λαού μας σάν εκπρόσωπος τής νέας γενιάς. 01 σκοποί καί τό πρόγγρβμμά τη ς έπεκτείνουν χαΐ πλα τα ίνουν τούς σκοπούς τοΰ Ε.Α.Μ .Ν . και πέρα α π ’ τις συνθήκες τής σκλαβιάς κι ένώνουν τή Νέα μας γενιά σέ μιά γιγά ν τια δύναμη λευτεριάς προόδου καί πολιτισμού. Ή Ε ν ια ία Π ανελλαδική ’Ορ­ γάνω ση είνα ι ί·ΟτΐΗοαπεΙευ&ερα>τική στις συνθήκες τής υποδούλωσης καί πέρα ά π ’ αύτές μιά δργάνωση Αντιφασιστική—προοδευτική, άντιπολεμική —φ ιλειρηνική. Μέ τήν ένότητά τ-ής Νέας Γενιάς θ" ά ναπτύξει τούς πιό πλατειούς άγώνες γ ιά τή ζωή τόν εκπολιτισμό καί τήν έξύψωση τής νεολαίας. Θ’ άνεβάσβι στις πιό μαχητικές μορφές τή σύγκρουση μέ τούς χιτλεροφασίστες κα ­ ταχτητές Αρχίζοντας άπ1 τή φθορά τής πολεμικής τους μηχανής κα ί' φθά*. νοντας στόν π ·ΰ πλατύ Ανταρτοπόλεμο' μ ί χιλιάδες' Νέους άνχάρτες · <rid? ϊ& νικά άντμρτοσώματα τής ΑεντεριΛ ς. Θά .διαφωτίσει πλατεία τή νεολαίοι μας γιά τούς κ ιν δ ύ ν ο υ ς π ο ύ τήν Απειλούν άπό τούς καινούργιους σωτή'ρβς —δ ιχτάτορες πού έτο ιμ ά ζό νται άπό σήμερα μή διστάζοντες νά ξεπουλή­ σουν στόν κατα χτη τή γ ιά τούς. σκοπούς τους δ τι ζω ντανό κι έλπιδοφόρο ά Όμένει γιά τήν Ε λ λ ά δ α μας, τούς τίμιους έθνικούς άγω νιστες ϊη ςί Θα δώσει τις πιό πλατειές δημοκρατικές ελευθερίες στά νεκϊτα πού χύΐοΛτ ποτάμια τό αΤμα τ ·υς σήμερα ετσι πού Ισότιμα ν ’ Αποφασίσο' ν γ ιά τ6··π3ς βέλουν νά κυβερνιέται ή χώρα μΛς. Ν έο ι νέβς χ α ΐ π α ιδ ιά τή ς Ε λ λ ά δ α ς , Μ πάτε μέ τόν πιό μεγάλο ένθουσιασμό στις Απελευθερωτικές φάλαγγες τής Ε ν ια ία ς Π ανελλαδικής ’Οργάνωσης Νέων Ανεξάρτητα ά π ’ τις ξεχωρι­ στές πολιτικές σας , προτιμήσεις. Νοιώστε τή γιγά ντια δύναμη λευτεριάς πού θά δώσει ή ένότητά αας σ’ δλόκληρο τόν ‘Ελληνικό λαό καί προχω­ ρήστε θαρραλέα στόν αγώ να γ ιά τή συντριβή τών δημίων μας κα τα χτη ­ τών καί τών λακέδων τους γ ιά τό χτίσιμο μιάς καινούργιας ‘Ελλάδας.

Λ α έ τή ς Ε λ λ ά δ α ς , Τ ά παιδιά σου, τό καμάρι κι ή έλπ ίδα σου, δίνουν άδίστα χτα τά χέρια καί πραγματοποιούν τήν αδιάσπαστη καί πλέρια ένότητά τους. Μ’ όλη τή φλόγα τής νειότης του. έρχονται νά σταθούν στό πλευρό σου φρουροί καί πρόσκοποι στούς μεγάλους σου αγώ νες γιά τή λευτεριά. 01 οργανώσεις σου καί τά κόμματά σου πρέπει νά σταθούν οΐ πιό θερμοί σύμμαχοί τους. ‘Ο άγιόνας τους γίνετα ι γιά νά έκπληρω θοϋν οί πιό μεγάλοι σου πόθοι.

Α δ έ λ φ ια , ‘Η άπόφαση τής Κ.Ε. τοΰ Ε.Α.Μ.Ν. άνοίγει μιά καινούργια σελίδα στήν Ιστορία τής γενιά ς μας. "Ολοι μαζί μ’ ολη τήν πίστη τή μαχητικότητα καί τόν. έν&ουσιασμό μας άς ριχτούμε στόν άγώνα γιά νά προστατέψουμε τή ζωή τής νέας μας γενιάς, γιά νά διώξουμε τόν κα τα χτη τή , γιά μιά κα ι­ νούργια ίλεν&ερη Ε λλά δα μ ί μόνους κυρίαρχους κι άφ ίντες τό λαό της καί τά νει&τα της.

Ζ ή τω ή ένότητά μας π ο ύ &ά μάς δώ σει τή Ν ίκ η .

Το κείμενο τη ς Δ ιακήρυξης για τη ι συγχώ νευσ η τω ν ο ρ γανώ σεω ν σε μια ενιαία μονολιθική ο ρ γάνω ση.

8

ΟΙ Ο Ρ Γ Α Ν Ω Σ Ε Ι Σ Α Γ Ρ Ο Τ ΙΚ Η Ν Ε Ο Λ Α ΙΑ Ε Λ Λ Α Δ Ο Σ Ε Ν ΙΑ ΙΑ Μ ΑΘ ΗΤ. Ν Ε Ο Λ Α ΙΑ , E d N IK O A U SA . Ε Ρ Γ Α Τ Ο Υ Π Α Λ . Ν Ε Ο Λ Α ΙΑ , Λ Ε Υ Τ Ε Ρ Β Ν ΕΑ, Λ Α Ϊ Κ Ή Ε Π Α Ν Α Σ Τ Α Τ ΙΚ Η Ν ΕΟΆ^ΑΙΑ, Ο Μ Ο ΣΠ ΚΟΜ Μ Ο ΥΝ Ν Ε Ο Λ Α ΙΩ Ν Ε Λ Λ Α Δ Α Σ . Σ Ο Σ ΙΑ Λ . Ε Β Α Ν Α Σ Τ . Π Ρ Ω Τ Ο Π Ε Λ Λ Α Δ Α Σ . Φ ΙΛ ΙΚ Η Ε Τ Α ΙΡ Ε ΙΑ ΝΕΩΝ, Θ Ε Σ Σ Α Λ ΙΚ Ο Σ ΙΕ Ρ Ο Σ Λ Ο Χ Ο Σ

λ*ΠθΦ*%.# _>

ί ««Λ

Γ/ '*

- f>*<p Ο

/Tup

___

Απόφαση

__

<' s . f - n -(■ ). 6 U ^ / - 3 - J / 3 ,

<7**· / * ·& . l a v ( r r f t m y 6>~i aWi*p>&s>* crt*, i v - v c ixjfia u

<Z4 «cpo • 'G y e y ^ f U

O'»·» W c i w W H O

<γγ*<

n f a ^fa)patr> ,S> /usjty-r ? 7/ot*v, r7w ryrtya*J?u*» ’ A?·. ysa fltees)? o*yV->x*«vv* / U t tccexj> er$ 'Z e ^ r i ^ e x ^ p / T / r f ^ * / y ‘>»*l*

* ?**0 ,

Ιοττ& ρχτ** φ ν ΐ Ί Φ ΐ Υ xd r /'}*>* <*'y 7e>y < n*i a r is e s 'h 'j J J * * 'un> >* j0 y & v u x ti '» -/ ^ fsc/?**f / o ' /govz/lo* 2*>Z 'Wf=fcO' ^,’y & 7, c e y> t*o cOcyOofOM**''

q ^ c /' W

-/

<£>& * 1 *

‘ / -- /

? ('

li> f^ ,- > J * j^

'•%0jL· .

j'Prtcnr*

‘"V

^

TT C/

^

8 9 . (β /r iy fY

fO fr x J

,g /

Η σύσκεψη των αντιπροσώπων των τριών οργανώσεων - Ομο­ σπονδία Κομμουνιστικών Νε­ ολαιών της Ελλάδας (ΟΚΝΕ), Λαϊκή Επαναστατική Νεολαία (ΛΕΝ) και Σοσιαλιστική Ε πανα­ στατική Πρωτοπορία Ελλάδας (ΣΕΠΕ), την 1.2.1943, αφού συ­ ζήτησε τις αποφάσεις της ΚΕ του ΕΑΜ - Νέων, στη συνεδρίαση της 14.1.43 και κύρια το πρόβλημα της ενοποίησης της νέας γενιάς της χώρας σε μια Ενιαία Πανελ­ λαδική Εθνικοαπελευθερωτική Οργάνωση με σκοπούς: α) τον αγώνα για τη ζωή, τον εκπολιτι­ σμό και την εξύψωση της νέας γε­ νιάς, β) τον αγώνα για την εθνική λευτεριά και γ) τον αγώνα για τη λαοκρατική λύση του εσωτερικού μας προβλήματος με ισότιμη συμ­ μετοχή των νέων, αποφάσισε: α) Ό τ ι οι τρεις παραπάνω οργα­ νώσεις θα δώσουν όλες τους τις δυνάμεις κα ι θα κάνουν το πάν για την πραγματοποίηση της Ενιαίας Πανελλαδικής Οργάνω­ σης’ της νέας γενιάς με τους παράπανω σκοπούς και β) ότι θ’ αντιμετωπίσουν άμεσα όλα τα ορ­ γανω τικά προβλήματα που συν­ δέονται με την ενοποίηση της Νέας Γενιάς της χώρας μας. Αθήνα, 1η Φλεβάρη 1943 Ο ι Οργανώσεις Ομοσπονδία Κομ. Νεολαιών Ελ­ λάδας. Λαϊκή Επαναστατική Ν εολαία, Σοσιαλιστική Ε πανα­ στατική Πρωτοπορία

Α ριστερά: Το χ ειρ ό γ ρ α φ ο με την α π ό φ α σ η τω ν τρ ιώ ν πολ ιτικώ ν νε­ ολαιώ ν ό π ω ς βρέθηκε στο αρχείο τη ς ΕΠΟΝ.

9

Π. Δημητράτος Γεννήθηκε το 1896. Εκπαιδευτικός, μυημένος από τα νεανικά του χρό­ νια στο σοσιαλισμό, υπήρξε ιδρυτικό μέλος του Σοσιαλιστικού Ερ­ γατικού Κόμματος Ελ­ λάδος (μετέπειτα ΚΚΕ). Πριν από τον Πόλεμο γ.γ. της Διδασκαλικής Συνομοσπονδίας. Με­ τείχε στην Αντίσταση καθώς και τα πα ιδιά του. Το 1944 συνελήφθη και φυλακίστηκε στις φυλα­ κές Χατζηκώστα μαζί με το γιό του. Τον Απρίλη 1944, σε αντίποινα για το θάνατο χωροφυλάκων από τους αντάρτες στο Μαραθώνα, ο Δημητρά­ τος με απόφαση του Υπουργείου Εσωτερι­ κών, εκτελέστηκε στη Σωτηρία μαζί με άλλους 16 κρατούμενους πατρι­ ώτες.

2 3

1Q4-3

ΟΔΟΣ ΔΟΥΚΙΣΣΗΣ ΠΛΑΚΕΝΤΙΑΣ 3 Στο σπίτι του δάσκαλου Παναγιώτη Δημητράτου στους Αμπελόκηπους (Δουκίσσης Πλακεντίας 3) έγινε η ιδρυτική σύσκεψη της ΕΠΟΝ. Α πό το σούρουπο της 22 Φλεβάρη, ένας - ένας ή δυο - δυο και σε αραιά διαστήματα έμπαιναν στο σπίτι οι αντιπρόσωποι των οργανώσεων. Η Πόπη κόρη του Δημητράτου, που ήταν μυημένη, οδη­ γούσε τους αντιπρόσωπους στο σαλόνι. Την επο­ μένη το πρωί, 23 Φλεβάρη, εκλέχτηκε το Προ­ εδρείο και σε συνέχεια διαβάστηκε και εγκρίθηκε η εισήγηση που περιλάβαινε την πρόταση για την αυτοδιάλυση του ΕΑΜ - Νέων και τη συγχώνευση των δέκα οργανώσεων σε μια ενιαία, την ΕΠΟΝ. Τέλος ψηφίστηκε το πρακτικό (το ιδρυτικό) και η Διακήρυξη. Εγκρίθηκε ακόμη και η έκδοση δημιοσιογραφικού οργάνου με τον τίτλο «Νέα Γενιά». Αργά το απόγευμα οι αντιπρόσω ποι άρχισαν πάλι ν’ αποχωρούν τμηματικά και με κάθε προφύ­ λαξη από το σπίτι που είχε γεννηθεί η ΕΠΟΝ. Την άλλη νύχτα, όπως έγραφε αργότερα η «Ν. Γενιά» γράφτηκαν στους τοίχους και τα πρώτα πράσινα συνθήματα « Ό λ οι οι νέοι στην ΕΠΟΝ».

10

ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΤΗΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗΣ ΙΔΡΥΤΙΚΗΣ ΣΥΣΚΕΨΗΣ ΤΗΣ ΕΝΙΑΙΑΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΝΕΩΝ (ΕΠΟΝ)

Π ρός δλους τούς νέους, νέες και πα ιδιά τής Ε λλάδας. Π ρός όλόκληρο τόν έλληνικό λαό καί. τά κόμματά του. ’Αδέλφια, ΣΤΙΓΜΕΣ ΥΠΕΡΤΑΤΟΥ ΚΙΝΔΥΝΟΥ περνάμε σά νέα γενιά, σά λαός, σά χωριστά άτομα κα ι γενικά σάν Εθνος. Κάτω άπό τήν μπότα τοϋ καταχτητή κανείς δέν ξέρει &ν στέκεται σ ίγουρα τό κεφάλι του στούς ώμους του. Κάνεις δέν ξέρει δ ν τό πρω ί πού βγαίνει άπ" τό σ πίτι του θ ά ξαναγυρίσει πίσω ζωντανός.

22 ΜΗΝΩΝ ύποδούλωσης κάτω άπό τήν μπότα τών φασιστών Γερμανών, Ιταλών και Βουλγάρων περάσαμε άνήκουστα βάσανα, πίκρες και καταστροφές. Και τώρα πιό πολύ πεινάμε, σκοτωνόμαστε, έξευτελιζόμαστε άπό τόν καταχτητή, λιώνουμε στις άρρώστιες δλοι οί Έλληνες χωρίς καμιά διάκριση. Ό θάνατος Εστησε τό θρόνο του σέ κάθε έλληνικό σπίτι. Πάνω στήν υπόδουλη πατρίδα μας όργιάζει ό καταχτητής μ’ άξιους συνεργάτες μιά φούχτα προδότες...

ΣΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ

ΜΠΡΟΣ ΣΤΟΥΣ ΘΑΝΑΣΙΜΟΥΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥΣ πού μάς άπειλοΰν μ’ όλοκληρωτικό άφανισμό, μπρός στό άμεσο καθή­ κον πού Εχουμε ν’ Αντιμετωπίσουμε κ αί νά κατανικήσουμε δλους αύτούς τούς κινδύνους, μπρός στήν άνάγκη ύπέρτατου άγώ να γ ιά τή ζώή κα ί τή λευτέριά μας, έμεϊς οΐ Αντιπρόσωποι τώ ν 10 έθνικών όργανώσεων τής νέας γενιάς σαλπίζουμε συναγερμό ένότητας γιά πάλη στά νιάτα τής Ε λ λάδ ας, γ ιά τά ώραιότερα (δανικά. Γιά τήν έθνική μας λευτεριά. Γιά τήν όρισ ηκή κα ί όλοκληρωτική έξόντωση τοΰ φασισμού τώρα καί στό μέλλον Γιά μια Ε λ λά δ α έλεύθερη, πού δλες ο ί έξονσύς νά .τιρ/άζονν άπό τήν κυριαρχική θέληση τοϋ λα ού κα ί τής νέας γενιάς. Γιά μιά Ε λ λ ά δ α άκέρια κι Ανεξάρτητη χωρίς Ιμπεριαλιστι­ κούς πολέμους, μέ διαρκή ειρήνη πού θά στηρίζεται στήν άρχή τής α υτοδιάθεσης τών λαών κα ί τών νεολαιών δλου τοϋ κόσμου καί ειδικά τής Βαλκανικής. Γιά μιά Ε λλάδα, πού θά βρει σ’ αύτήν ή νέα γενιά τήν εύημερία, τή μόρφωση, τή χαρά, τό μέλλον... ΑΠΕΥΘΥΝΟΥΜΕ ΕΚΚΛΗΣΗ στις έθνικές όργανώσεις, «ΕΝΩΤΙΚΗ ΝΕΟΛΑΙΑ», «ΕΘΝΙΚΟ ΚΟΜΙΤΑΤΟ ΝΕΩΝ». «ΙΕΡΗ ΤΑΞΙ­ ΑΡΧΙΑ». «ΣΠΙΘΑ» κλπ. γ ιά νά προχωρήσουν στήν ΕΠΟΝ.

ισότιμοι μέ μάς μαχητές γιά τά ιδανικά πού θέσαμε πιό πάνω. Ή ρ θ ε ή στιγμή τώρα νά δείξουμε στήν πράξη, δτι πάνω άπ’ δλα βάζουμε τήν Ε λ λάδ α, τό λαό καί τά νιάτα της. Νά δείξουμε δτι πιστεύουμε δτι ή διαίρεση μπροστά στόν καταχτητή άποτελεϊ έγκλημα έσχάτης προδοσίας. ΛΑΕ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ. πατέρες, μητέρες, λα ϊκές ό ρ γα νώ σ εις καί κόμματα, βοηθεΐστε τά π α ιδ ιά σ α ς νά έ ν ω θ ο ύ ν στήν ΕΠΟΝ. Μέ τήν ένότητά δίνετε τή δύναμ η στά π α ιδ ιά σ α ς ν’ άγω νισ τού ν γιά ν ά ζή σ ο υ ν καί ν ά λευ τερ ω θ ο ύ ν...

...’Α δέρφια, Ή ένιαία όργάνωση τής νέας γενιάς θεμελιώθηκε. Οί χ ιλιά δες νέο ι καί νέες τώ ν 10 έθ νικ ώ ν ό ρ γα νώ σ εω ν π ο ύ τήν ιδ ρ ύ ο υ ν ά π ο τ έλεσ α ν τή βάση της. "Ολοι μαζί τώρα μ’ Ενα παλμό, μέ τή φλόγα τής νιότης μας άς ριχτούμε στόν άγώνα κι άς χτίσουμε τήν ΕΠΟΝ κάστρο άτράνταχτο, άπέραντη στρατιά μαχητών τής λευτεράς... Τό προεδρείο Τής Πανελλαδικής Ιδρυτικής σύσκεψης τής ΕΠΟΝ

Το σπίτι που γεννήθηκε η ΕΠΟΝ. Κατά τον γιορτασμό των 40 χρόνων από την ίδρυσή τής ομόθυμη έχει εκδηλωθεί η επιθυμία να μετατραπεί το κτίριο σε Μουσείο της ΕΠΟΝ.

Το Ιδρυτικό της ΕΠΟΝ 1) Σήμερα, 23 Φλεβάρη 1943, συνήλθε στην Αθήνα Πανελλαδική σύσκεψη στην οποία πήραν μέρος: α) Ο ι αντιπροσωπείες εθνικών οργανώσεων Νέων: Αγροτική Νεολαία Ελλάδας · Ε νιαία Εθνικοαπελευθερωτική Εργατοϋπαλληλική Νεολαία · Ε νιαία Μ αθητική Νεολαία · Ένωση Νέων Αγωνιστών Ρούμελης · θ ε σ σαλικός Ιερός Λόχος · Λαϊκή Επαναστατική Νεολαία · Λεύτερη Νέα · Ο μοσπονδία Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδας (ΟΚΝΕ) · Σοσιαλιστική Επαναστατική Πρω­ τοπορία Ελλάδας · Φιλική Εταιρία Νέων. β) Α ντιπροσωπεία του ΕΑΜΝ Μακεδονίας, Πελοποννήσου και τα μέλη της ΚΕ του ΕΑΜΝ, καθώς επίσης αντιπροσωπεία του Εθνικού Συμβουλίου των φίλων της Νέας Γενιάς. > 2) Η σύσκεψη συνήλθε με την πρωτοβουλία της ΚΕ του ΕΑΜΝ και με σκοπό ίδρυσης Ενιαίας Πανελλαδικής Οργάνωσης της νέας γενιάς. Η σύσκεψη ομόφωνα απο­ φάσισε την ίδρυση της ενιαίας, με τον τίτλο Ε νιαία Π α­ νελλαδική Οργάνωση Νέων (ΕΠ Ο Ν ) και με έδρα την Αθήνα.

3) Η ίδρυση της ΕΠΟΝ πραγματοποιείται με τη διά­ λυση και συγχώνευση όλων των οργανώσεων που υπο­ γράφουν αυτό το ιδρυτικό. Μέ την υπογραφή αυτού του ιδρυτικού, όλες οι παραπάνω οργανώσεις παύουν να υφίστανται, και αυτόματα οι δυνάμεις, τα τεχνικά, οικο­ νομικά κλπ. μέσα περνούν στην ΕΠΟΝ. Αυτός ο όρος αφορά και την ΚΕ του ΕΑΜΝ και τις ιδιαίτερες δυνά­ μεις που είναι συγκροτημένες σε ομάδες του.

4) Η Πανελλαδική Σύσκεψη αποφάσισε ομόφωνα την εκλογή προσωρινού Κεντρικού Συμβουλίου κα ι του έδωσε εντολή να διευθύνει την ΕΠΟΝ ώσπου να συνέλθει η Πανελλαδική Συνδιάσκεψη ή Συνέδριο της ΕΠΟΝ που θα εκλέξει το μόνιμο συμβούλιο. Ως τη σύγκληση συνδιάσκεψης ή συνεδρίου θα διευθύνει την ΕΠΟΝ το προσωρινό Κεντρικό Συμβούλιο.

5) Η Πανελλαδική Σύσκεψη εκλέγει 3μελή επιτροπή

επεξεργασίας καταστατικού της ΕΠΟΝ. Το καταστατικό μπαίνει σε εφαρμογή αμέσως μετά την έγκρισή του από το Προεδρείο του προσωρινού Κεντρικού Συμβουλίου. Η τελική έγκριση του καταστατικού θα γίνει από την πρώτη Πανελλαδική Συνδιάσκεψη ή Συνέδριο της ΕΠΟΝ.

6) Ο ι βασικοί σκοποί που πρέπει να περιέχονται στο καταστατικό της ΕΠΟΝ είναι: α) Η εθνική απελευθέρωση, με βάση την ακεραιότητα της Ελλάδας. β) Η εξόντωση του φασισμού τώρα και στο μέλλον και με οποιαδήποτε μορφή και αν παρουσιαστεί. Α πο­ κατάσταση της λαϊκής κυριαρχίας, έτσι που όλες οι εξουσίες ν ’ απορρέουν από την κυρίαρχη θέληση του λαού και της νέας γενιάς. γ) Η καταπολέμηση των ιμπεριαλιστικών πολέμων και η υπεράσπιση της ειρήνης, με βάση την αρχή της αυτοδι­ άθεσης των λαών και νεολαιών και ειδικά της Βαλκανι­ κής. Γενικά πρέπει να καθορίζεται στο καταστατικό ότι η ΕΠΟΝ είναι οργάνωση εθνικοαπελευθερωτική, αντιφα­ σιστική - προοδευτική, αντιπολεμική - φιλειρηνική. ε) Αποφασίζεται η έκδοση δημοσιογραφικού κεντρι­ κού οργάνου με τίτλο: «Νέα Γενιά». στ) Η Πανελλαδική Σύσκεψη αποφασίζει και αναθέ­ τει στο προσωρινό Κεντρικό Συμβούλιο της ΕΠΟΝ να κάνει διαπραγματεύσεις με κάθε εθνική οργάνωση νέων που δεν θα έχει προσχωρήσει στην ΕΠΟΝ με σκοπό να προσχωρήσει. Η Πανελλαδική Σύσκεψη αποφασίζει την προσχώ­ ρηση της ΕΠΟΝ στο ΕΑΜ σαν εκπρόσωπου της νέας γενιάς, με συμμετοχή αντιπροσώπου της στην ΚΕ του Α θήνα 23 Φλεβάρη 1943 Ακολουθούν οι υπογραφές των αντιπροσώπων.

11

ΔΙΑ.ΚΒΡΓ3Η ΤΗΣ ΠΑΝΕΛΛΑΔΙΚΗΣ 1ΔΡΓΤ1ΚΗΒ>ί^2ΐΚΈ;$ΤΒΣ I Τ Η Σ «ΕΝΙΑΙΑΣ Ι Ϊ Α Ν Ε Λ Λ Α Α Ι Κ Η Σ 'Ο Ρ Ι ^ ΐ^ ^ ^ Ν ^ Ε .Π .Ο ,Ν Ο I π * χ }* 2 υ ,ς τ ° ^ ς, ν έβ ς κ α I. * ο ^6 t d τ fj ς *Ε λ X aft ο ς.

41 · * # ς β ό λ 6 χ λ η Q ο t ό ν Ε λ λ η ν ι κ ό λ α ό χ α I τ ά χ ό μ μ α χ ί τ ο ν ; ’Αδέρφια, 2 tW $ $ <>πέρτ&του κινδύνου περνάμε σάν νέα γενιδ,σάν λαός,σά χ ρ ισ τά άτομα καί γενικβσάν ίΟγος.Κάτω άπ’τή μπότα το« κα *αΧ?9τή» καν,είς ,φέν ξέρει Λν στέκεται σίγουρα τό κεφάλι του στούς ώμους το\£Κανείς δέν ζέρει άν τό πρωΐ πο$ βγαίνει ά* τό'σπΐ τι του δά ξαναγυρίση πίσω ζωντανός. Στή δΛρκβια 23 μηνών ύΛοδΟύλωβης κάτω άπ* τή μπότα τών φασιστών Γερμανών,’Ιταλών καίΒουλγάρων χεράσαμβ άνήκουσ.τα βά' ® Καί καταστροφές.Καί τώ*α χιό πολύ πειν^μδ,σκωτωνόμαστε,έξβντε-λιζόμαστε,άπ’ »ύ καταχτητή,λυώνουμε στίς Αρρωστες» 5 ^ 1 ν 5λ^νβς χω*1ς καμιά διάκριση.*0 θάνατος βστησβ νά #ρόνο το* σέ κάθε έλλήνικό σπίτιΛΙάνω στήν Λίπάδουλη κατρΛα μας Τ?γί& β\ 5 *ατα*τητής μ,*ξΜ)υ«· συνεργάτες μιά φοΰχτα προδότες. ϋ ο τ^ ή Ελλάδα μας δέ γνώρισ* χ*φόμΐα καταστροφή σέ Ιμψ ίΙ#» κ*’άψυχο ά\ικό.*Η έκοχή τοΟ·Ι*ι*ρ«ή* *ΧΦ»& μπροστά στή βημβ 'ρινή τετραλλή φισιστιχή φτιΙούλωση^Μά δτι ιτερ&σαμε ώς «ά τώ^α ά.τοτελτΐ ατά άαύδρά εΙκόνα τών δσων καΜργάζ*ται, δ *α*αχ.τη τής Ύιά τθν όΐοκληρωεικό μας άφ.*νισμό.<£τό ψυχοράΥηα?ι του πάρη πνό σκληρά έ;οντ»χ*·ά*μέτρ«.«Θά πετάξουμ· τό* χ·Μ*ο?ΐτ*β δυναμώνουμε Vi6v(h)u; μας,-κοι&ενΗΐς πού <Γάντιδ*άση .θά *άβ* τό .κεφάλι του·.»»εΙπε πριν λίγες μέρες ό ΓκαΙμκβλς,ΑΦ τό σημαίνει περισσότερη πείνα δμηρία,πιό μαζική σφαγή τών ά'Οώων.ΑΟτόσηααΙνει Ιπιστράχεψη. Μ«ρ£.*γοό; &αν*ιίμ>»ι; κιν*δ/ους:ίθδ tU ;άτεΛοϋ* στό^ϋΛσο κα*ή*ο πού Ιχαυμε ν'Λντιμετωπί o.>ym καί νά κχτανκήσου^β Λλαυ; «ότοός τού; κινδΰνόϋς,μπρός στήν άνάγχ φ ύπέρτατου Αγώνα γιά τή ζωή καΐ-τή λε^τβ.βΑφ>μα5» ί^^ίς οΛ άνειποΊσωτοι τών 10 έΟνκφν όρν^νώιεων πέύ ώς τώ«α άτοτδλ*)ύ**μι τό έί*νικό-ά«8λ8υτερωτικδηιέτωκο νέωτΗδ®νσ*£® βήμε^α μίαν ΚΝί’Α.Ι\ K.U Π Α ^3*ΑΛ11ΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ Ν>^Χ*Μχ;*μ3ν8 ||π « λ ε ς τίς γωνιές τής.ΰ*όδοΗ*η5^ α τ ^ ά > η Μ * > # ^ ά ά>?.?τί,*<ή σ υ ν ά ν τ α σ ΐ ά*τι*ρ5ιυτθ 4. τ-%/ΙΌ *&νικδνό'ίγινΛ>?ων νέας γβνιΐςΐβσλπίζουμε συναγερμό •νότηταΜ ίά,*· τή; βΒνν*\χ* Ί'Λ * Ϊ *>χιότ*? ι^*νΐΗ * Γιχ τήν έ0νι*ή a ις λευδβ«Λ.Γιά τΑνόριστική καί όλόκληρβ^Μ ^ ^ το3 ν,ΐσίσιοΰ τώχακ'ϊΐ oc-5ίιίλλρν Γιά αιά *ΐ£λ*!#5χ λεύτερη πού όλτς · ί έξουσίβς θά ίίηνάϊοϊΦ&π’τή κυοιαο*/ι?κή θέλησή κ·ϊί <?η; νί« ; γί,νΛςΓιά μ*ά βΕλΥ*5 «Ικ^ιχ κχί άνβξάρτητς χαρίς U x*?i*Uecoco στήν^ ν^βή ίίΊ; χδτβτ^ι^Ο^χης τ^ν λ χ δ ν <U τ-iy άδΑ^ΐκ5» o>»ar^/iiva‘t2v λ?&/ **. .« τ ^ ·» . ·«* Β Α<ννικ^;.Γιά μιά ·Β^λ\5"ΐ π)6 (Vi 0^·ΐ σ’τΟε*) ή νέα γβνιά;τ^ν βόη.ιέρι*?τή μόρφωη,τή χαρά,τό μέλλον* Κ ιν*!τ*ΐίατ<?ιώεη; νέος ή ήλικιωμέ^νος δβ α τ ^ ι ϊ ν ά διαμ ονή μ·*αδ,τΐ τά Οανικά.Οΐ J!?A,η2ol Αιγών^ς τής Νεολαίας μ»^ ο*·ι ««·* μ»).νών σκλά0ΐ2ς καί έξόντωσης,οΧ μβγάλβς'τη; ντκβς στόν άγώνα γιά τή ζωή,γιά τήν δκμηκνιση τών φασιστικών *>9 Λ τή λ9υτ3ρι^ α 3 ; δίνουν τήν έγ/iMJn πώς μέ τ^ν ά·/5 ν^ τη; Μ κάνει π?α/ματικότητα αύ*ά τά (δανικά. «<κληίη avh χν8>Μΐ~*Έν*τ,*ή Νεολαία» «Έ^νικδ Κ ο α ^ το Νέ^ν· ^ 8ρή Τα5ια*χία*'«ΣπΙ*α»κ.λ.π 4 vi-Sjo; . -jio^ojj^'iou* βιήν Ε.Η.Ο.Ν. Ια&Εΐμΐΐ’ΐίΙ μ ϊ; uivntlg.ytd χά [δανικά πο»Ο έ3αμ.·.^ 6 h^vod.'Hj*· Ά στιγμή χώο« νά δβΐ 4 οι·’] ΛβΛξΛ^χν nivra Λτίδλι ί >Χο»ιβ-.τ<ίν 'E.UiS’i,to Κιό χα( τΛ ν·«άτα »π?.Νά Stt5o»^e δ ιι πιοιβνουμβ,δίι ή &»αίβίΐιη μΛβ<5?

0*0 χαιαχττνχά ά*οχβλβΙ έγκλημα ίοχάτης πβοδοαίας Α«έ τής Ελλάδος Π ι.ι*β j ; , ΒηίέΜς-ΛαΐΗέςιΛίΥΛνώϊΜΐί καί κ5μμαχα^οη»ίΐ3ΐ 8 τ4 καιΐιά σας νά JvuSoOv Otfl» Ε.Π.Ο.Ν.Μέ χήν tvitnxa βΙνβΉ SOMfiUa'otii Λοίίβιά Λος ν·4τ<ο»ιοιο8ν γιά γά ζήσου» Halvd λ·υχ«ο«»οΰν. ΚορΙχσια χϊ(ς Ελλάδας, ’ * ------b'-nxrnrwlv.st!) πλϊιι^δ ι3 ν νέων γι _________________x®oD¥ νά <Λ; 9ΐξ*»»' βιί'-βιΒ?*» » .. .. . . . ______ ___ _______ 1 <Λ; #iv« ι«ά 'Βλλάδα λβύκβοη Χιύ Λ'ά*·καχα3ΐήοη χη γυναίκα (βί»μα Οίή 4έοη *οδ τής άνήκίι. Νέος καί Νίβς χΛν Μ<ιθνοτήχ®ν, Όλβΰς μϊς,βημάζεί 4!Κϊ**ίΐητ,;'ιί*Μ<?·.;^ιΦ*δίΙ.0.Ν.*ϊ* xa X tiu γ » *4» *»e)k«.M«»94 β»ς &*’τή p*OW *3# )Μ«αχτη«4 «Λ Κ* ά τή χολιχχκή ΙοοΐίμΙα βας Οϊήν αβριανή ‘Ελλάδα.

•H V n l* a n itjM 'n 'x il" vSaj γ3νΙϊ;,»βΛ’.λιώϊπ<ί.ΟΙ χιλιάδβς Ν4οι καί Νίβ; μΗ. η τδν 10 έ»νικβν όρνανώοιων πού τήν £8βύοβν_4 «ιώλίοαν τή <JiJT χη; "νΗ->ι. in ti » 4 }t α?8ναν«αλ^ιΛί·ίΐί^ρΑ4*»*τί1; ν«ι.4ιη; μ^;Λ ; ριχχοΰμβ Οιί ν 4γ35να καί βς χχΐββυμβ τήν Ε. Π.Ο.Ν ,κΐβχα·» 4τ»1ν«αχ«ο,4π4οιντη α«*ατιά μαχηχΛν τής λ.υιββιάς. ,Ε"*5 ίς tvuiiivoi σχδν άγφνα γιά τήν ίΦνιχή λιυιεβιά. ϊ<5ς ·ί»ωμΙ*οι α ιίν άγβναγιά μιά^ΕΙλάδα λίύιβοΊ έξοαχβρικά κα( ίβΜΐβρι*ά.

Kixeo ot 0·1ρβα9θι καταχτητές καί ol Έλληνάιρωνοι κράχτορές τ·υς.

Ziift» ή ·ΕνΓα£α ΠσνβλλαδνΜή ·Οργ4νωαη ΝέωνίΟτραχςδ μίχη? τής νέας γ»γιβς. Ζ όίβ . οί ot όύ σΰ ιιιαχοι ιααχοι Νβολαιίτ«ς ΝβολαιΙτ«ς τής Σοβ.'Ενωαης,’Αγγλίας,Ά-μιρικής Σοβ.'Ενωαης.ΆγγλΙας,Άμιρικής καί Κίνας. ΛΠΧ* ot αύ.ι *ιχ*ς £ι*όδο«\»ς Νβολχ(«ς σχδν ---- ” ~ 1 Ζ 1:β ή Νεολαία τή; ‘Ελλάδας. Τό ΓΓροίδίβίο Τής Πανελλαδικής ΙδΒυττκής ουοκ»ψης τής Ε.Π.Θ.Ν.

12

ΕΠΟΝ Σπουδαστών Θεσσαλονίκης Μπάλής Νίκος. Της Φ ι­ λοσοφικής Σχολής. Εκτελέστηκε από τους Γερμα­ νούς μαζί μέ 60 πατρι­ ώτες στις 3 Μαρτίου 1944 σε αντίποινα για σαμποτάζ των ανταρτών στο δημόσιο δρόμο Κιλκίς - Θεσσαλονίκης.

40 ΧΡΟΝΙΑ ,Ε Π Ο Ν , Κοντογ ιαννίδου Ιουλία. Της Φ ιλοσοφικής Σχο­ λής. Εκτελέστηκε μαζί με τον πατέρα της Νίκο από γερμανοντυ μένους του Δάγκουλα στις 20 Αυγούστου 1944, στο ανά­ χωμα του Γαλλικού πο­ ταμού.

Χ οφαλαμπίδης Δολοφονήθηκε στις 20 Αυγούστου 1944 από τον «επιτελή» του Δάγκουλα Σωκράτη θεοδώ ρου μπροστά στην πύλη του νεκροταφείου «Αγ. Ε υ­ αγγελίστρια».

40

ΧΡΟΝΙΑ

.E f lO N j Β αφείδης Τάκης. (Από την Καβάλα) της Νομι­ κής Σχολής. Πιάστηκε από την ελληνική Ασφά­ λεια η οποία τον παρέ­ δωσε στους Γερμανούς και τον εκτόπισαν σε στρατόπεδα της Αυστρί­ ας. Το Μ άϊο 1945, λίγο πριν από την πτώση του Βερολίνου δολοφονή­ θηκε από φασίστες των Ε ς-Ε ς.

• Πλούσια σε δράση αλλά και σε θυσίες υπήρξε η πανεπιστημιακή οργάνωση των νέων στη θεσ /νίκη από τις πρώτες ημέρες της κατοχής. Από το βιβλίο του Γ. Καφτατζή «Το πανεπιστή­ μιο της θ εσ /νίκης στον καιρό της κατοχής» ανα­ δημοσιεύονται εδώ λίγα αποσπάσματα που αναφέρονται στην ίδρυση της ΕΠΟΝ:

Με την ΕΠΟΝ το σπουδαστικό κίνημα βγάνει φτερά. Ο ι στόχοι γίνονται καθαρότεροι, και οι ορίζοντές του πλατύτεροι. Ταυτόχρονα αποβάλει τον κομματικό σε­ χταρισμό που φρενάριζε την ΟΚΝΕ εξαιτίας της αυστη­ ρής συνομωτικής της συγκρότησης. Μα το σπουδαιότερο αποχτάει πανεθνική φυσιογνωμία και ανεξάρτητο σχή­ μα, πράγμα που ανοίγει το δρόμο για την ενότητα και τη μαζικοποίηση. Μετά την ίδρυση της ΕΠΟΝ στάλθηκαν α π ’ την Αθήνα στη Μακεδονία μια ομάδα στελεχών για την ορ­ γάνωση της ΕΠΟΝ Μ ακεδονίας - Θράκης. .. .Μετά την ένταξη της οργάνωσης του Πανεπιστη­ μίου στην ΕΠΟΝ, την καθοδηγησή της ανέλαβε με το ψευδώνυμο Γιάννης Μακεδόνας, ο θεσσαλσνικιός φοι­ τητής Νομικής Ά νθιμ ος Χατζηανθίμου. Ο Ά νθιμος γνωστός στους λογοτεχνικούς κύκλους σαν σουρεαλιστής ποιητής (Ά ν θ ο ς Φιλιτάς) ήταν Γραμματέας Επιτροπής Πόλης (Θεσσαλονίκης) της ΕΠΟΝ και έγραψε έναν α π ’ τους δυο ύμνους της ΕΠΟΝ που τον μελοποίησε ο Καστοριανός μουσικοσυνθέτης Βάσος Δόϊκος. Ο Ά νθιμος μετά τα γεγονότα της 25 του Μάρτη 1943 στα οποία πρωτοστάτησε, πέρασε στην παρανομία και έφυγε στο βουνό τον Απρίλη του 1943. Γραμματέας στη θέση του τότε την καθοδήγηση με το ψευδώνυμο Νίκος, ανέλαβε ο Λευτέρης Ελευθερίου, φοιτητής του Πολυτε­ χνείου Αθηνών και γραμματέας της ΟΚΝΕ σ’ αυτό μέχρι τη διάλυσή της. .. .Κατά τις αρχές του 1943, γραμματέας Πανεπιστη­ μίου ήταν ο Πάνος Δουλγεράκης φοιτητής Δασολογίας απ’ τον Πολυπόταμο της Φλώρινας. (Σκοτώθηκε την Ά νοιξη 1944). Μετά την ίδρυση της ΕΠΟΝ, ο Πάνος ανέλαβε τις Ομάδες Προστασίας Λαϊκών Αγωνιστών και μπήκε τότε Γραμματέας Πανεπιστημίου ο Λαμιώτης φοι­ τητής Νομικής Βαγγέλης Σακελλάρης, ύστερα ο Σερραίος φοιτητής Νομικής Λεόντιος Τριανταφυλλίδης (Σπύρος) που τον διαδέχτηκε ο Νεόφυτος Παναγής (Ά γ ιο ς) φοιτητής Γεωπονίας α π ’ την Κεφαλονιά, μετά ο Μιχάλης Ροίδης, φοιτητής Ιατρικής, ο Γ. Μήττας, φοιτη­ τής Φυσικομαθηματικών, μετά την απελευθέρωση ο Σω­ κράτης Σιαπέρας, φοιτητής Γεωπονίας α π ’ τη Λαμία, Το Πανεπιστήμιο οργάνωσε και δυο υποδειγματικές ανταρτοομάδες. Τα στελέχη τους έφυγαν με βάρκα τη νύχτα της 15 Δεκεμβρίου 1942 α π ’ το Θερμαϊκό και βγήκαν στην παραλία κάτω α π ’ τον Ό λυμπο. .. .Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία που συγκεντρώθη­ καν αμέσως μετά την απελευθέρωση (Περιοδικό «Φοιτη­ τής», αριθμ. 4 της 1-6-1945), πάνω από 400 φοιτητές τον Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης πήραν το όπλο στο διάστημα της κατοχής και πολέμησαν στις τάξεις του αντάρτικου στρατού. Κατά τον ίδιο απολογισμό, οι περισσότεροι καθοδηγητές των ανταρτοεπονιτών ήταν φοιτητές και πάνω από 100 φοιτητές φοίτησαν στη σχολή αξιωματικών του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ και βγήκαν ανθυπολοχαγοί.

13

Στις 13 Απριλίου 1943 στην έδρα του Γ. Στρα­ τηγείου του ΕΛΑΣ συγκροτείται η Α ' υποδειγμα­ τική ανταρτοομάδα της ΕΠΟΝ με 16 αρχικά μαχη­ τές. Και ξεχύνεται σε μια περιοδεία «με το ντου­ φέκι οτον ώμο και το τραγούδι σ ια χείλη» για να φέρει στα χωριά της Ηπείρου το φλογερό μήνυμα της ΕΠΟΝ: «Πολεμάμε κα ι τραγουδάμε». Τρεις μήνες ακριβώς αργότερα, στις 13 Ιουλίου 1943, στο χωριό Ασπράγγελοι του Ζαγοριού Ιοραννίνων έρχεται σε σύγκρουση με μάχιμο γερμανικό τμήμα. Το ιστορικό της σύγκρουσης αναφέρεται συνοπτικά σε έγραφο του στρατηγείου Ηπείρου με χρονολογία 8.7.43 που παρατίθεται στην επόμενη σελίδα. Υπάρχει και μιά πρόσφατη αφήγηση του αυτόπτη μάρτυρα Λάμπη Λιώτου που δημοσιεύτηκε με την ευκαιρία των 40χρονων της ΕΠΟΝ στο Ριζο­ σπάστη 23 Ιαν. 1983. Π αρατίθεται εδώ σύντομη περίληψη: Γιώργος Καψάλης. Κρητικός στην καταγω­ γή, μόνιμος ανθ/γός - στρατιωτικός δ/τής στην Α ' υποδειγματική ανταρτοομάδα της ΕΠΟΝ του Γεν. Στρατηγείου του ΕΛΑΣ. Είναι ο πρώτος νεκρός στη μάχη των Ασπραγγέλων στις 13 Ιουλίου 1943. Ο ι συναγωνιστές του τον έθαψαν στο χωριό Τσεπέλοβο.

Από την ημέρα της ίδρυσης της η ΕΠΟΝ απλώ­ θηκε σ’ όλη τη χώρα σαν την πυρκαγιά που τη συνδαυλίζει ένας δυνατός άνεμος. Ο δυνατός άνεμος εδώ δεν ήταν μόνο η νεανική επαναστατική φλόγα. Ή ταν και η αλύγιστη θέληση για Λευτεριά και καλύτερη ζωή, που σφυρηλατήθηκε μέσα στις διώξεις, την καταπίεση και την τρομοκρατία. Η Νέα Γενιά είχε πολλά επιχειρήματα που την ωθούσαν να παλεύει με πείσμα για μια δίκαιη και δημιουργική ζωή. Η 4αυγουστιανή δικτατορία που διαφήμιζε το φασιστικό «θαύμα» του Χίτλερ από το 1936 μέχρι το 1940, με την περιβόητη ΕΟΝ, άφησε θλιβερά βιώματα στην ελληνική Νεολαία. Με τη ναζιστική κατοχή έφτασε και η ώρα για την εξόφληση των λογαριασμών: Η Νεολαία α π α ι­ τούσε περ’ από τη Λευτεριά και την εθνική μας Ανεξαρτησία να εξασφαλίσει «ένα χαρούμενο και φωτεινό μέλλον». Αυτή ήταν η φιλοσοφία της ΕΠΟΝ όπω ς άλλωστκ διατυπώνεται λακωνικά στο «12λόγο του επονίτη». Μιά φιλοσοσφία απλή σε σύλληψη και που ηλέκτριζε την καρδιά και τη σκέψη κάθε νέου. Γι’ αυτό, το άπλωμα της ΕΠΟΝ από την πρώτη στιγμή είναι γρήγορο, δυναμικό και πολύμορφο. Παντυν δίνει το παρόν. Στους τοίχους με τα συν­ θήματα, στις διαδηλώσεις με τη νεανική της έξαρ­ ση, στο Αντάρτικο με μια πρωτόφαντη αισιοδοξία και γεναιότητα.

14

. . .«Το απόγευμα έφτυσε στη Ντουβρά (σήμερα Ασπράγγελοι) ή υποδειγματική ομάδα του Γ.Σ. του ΕΛΑΣ που περιόδευε τη θεσ α λία κ αι την Ή πειρο. Αποτελούνταν από 25 νεολαίους. .. .Το ίδιο βράδυ έδωσε στο χωριό θεατρική παρά­ σταση με το έργο του Κοτζιούλα «χτες - σήμερα - αύ­ ριο». Ό λ ο το χωριό, πάνω από 400 νοματαίοι τότε, παρα­ κολούθησε το έργο και καταχειροκρότησε τα λεβέντικα

νιάτα της ΕΠΟΝ. Ακολούθησε λαϊκό πανηγύρι και γλεντοκόπι μέχρι το πρω ί με πρωταγωνιστές τους λεβέντες της υποδειγματικής ομάδας και της τοπικής ΕΠΟΝ. Στο χαροκόπι συμμετείχε όλο το χωριό. Την άλλη μέρα στις 14 του Ιούλη από το μόνιμο παρατηρήτηριο της Αγ. Παρασκευής που ήταν στελεχωμένο με 2 ΕΛΑΣίτες του 285 τάγματος του ΕΛΑΣ και έλεγχε τη γραμμή μετακίνησης Γιάννενα - Κόνιτσα - Αλβανίας, εντόπισε ομάδα 30-40 Γερμανών στρατιωτών να οδεύει προς το χωριό. Αμέσως η υποδειγματική ομάδα της ΕΠΟΝ αναλα­ βαίνει την άμυνα του χωριού μαζί με τους 2 ΕΛΑΣίτες του παρατηρητήριου και τους εφεδροελασίτες του χωρι­ ού. Στη θέση «Λιθάρια του Λιάπη», στα υψώματα Βαθύλακκου δίνεται η μάχη που διαρκεί μια ώρα. Ο ι Γερμα­ νοί οπισθοχωρούν με απώλειες. Στο δρόμο τους στη θέση «Γκορτζιές» σκοτώνουν για αντίπουνα ένα ηλικιωμένο ζευγάρι γερόντων με το επίθετο Μ πονόβα που κείνη την ώρα επέστρεφαν από τη δουλειά τους. Στη μάχη τραυματίστηκε θανάσιμα ο οπλοπολυβολη­ τής της υποδειγματικής ομάδας «Φρίξος» που ξεψύχησε λίγο αργότερα. Την άλλη μέρα ξεψύχησε στο Σκαμνέλι του Ζαγορίου, τότε έδρα του 85 Συντάγματος του ΕΛΑΣ και Ταξιαρχίας και ο πολιτικός επίτροπος (καπετάνιος) της υποδειγματικής ομάδας «Σταμάτης». Σημ. Από τους σκοτωμένους που αναφέρονται πιο πάνω, Κρητικός είναι ο Γιώργος Καψάλης (Φωτογραφία του αναδη­ μοσιεύεται εδώ από τη «Ν. Γενιά» 12.3.45). Φρίξος είναι ο Αλέκος Σουφλής. Στην αφήγηση του Λ. Λιώτη σημειώνεται, μάλλον από παραδρομή, ως σκοτωμένος ο καπετάνιος της ομά­ δας Σταμάτης, ενώ πρόκειται για το στρατ. δ/τή της δηλ. τον Κρητικό.

τΓ Ρ Α Τ ϊο ια τ f /ΤΡ:\ΤΗ^ΕΐαΤ

4w

ttf e

W K H ‘>

νFTEiPfty ΓΡΑΦΕΙΟ* I

*Αρΐθ· Hptn, 97

T$ Kevff|M<v

ΣομΡο^Χίον

E.F*0,1

(I low P t v . IkpopttiYC ίο υ & ·Λ·Α «£) Φ (\ο ι

σ « ν α ^ ισ τ α (

at %\λα τμήματα τΛρε δμί « g o c τ ε σ η μ β ία ·κοδ δ ftvi

τ?|ς dfta^oc V av ΙκτεΟβ ui

>

ί»'

&»Κ?Ι,ο«*

W pe ·

·* λ ί γ ί Τ ϊλ ε lUVOV> »ν» >V)IU|tUJIKUI.inv>V»l«IWMUI Λ»*

yp

ι . τ« πυρά. Ρροχοι o l fy* ρ ιχ ο ΐ ηολνΡολ,ιομοι γΰρω Ιικοτί χαλληκί ΕΠΓΙΤ *3την κρίσιμη αδτή <τ- tyu^ ττΙ<ρ*·* ι Α ΟρΊζος· &ΧΧα *α |p ^ γε μ ί λβσσα μίϋα of Ppoyfl fr*i !γ? ρ ΐ» Ι ςαφαίρβς. Αδτή τή στ ο Κβίγτικβ^ Papcia πλ«ν^μ!νος και " Ζητώ t o Κ*ολαιΐ< ue · Γοορβγίο π α ν6ιδί Κρατδτ* τδ 6 ε ζιο ? · 0 κρομηβείων τό <

~jxfl το ii;>.o*/toWp^\o t o t * «τσών^* *λε«ροκο·κεΧ τ<5ν Ιυ'-γ6 xc-ί Ιναχουφίο» την βμ^δα Tty; Ε Γ Ο Κίο tytpO t μ*;τ4 μία ϋρύ καί le'iusiifft 4κογωρκ1 *pot την {'σση τοο.*Οκρητικδ ςποο τον Η α χο μ ίζβ νι «ηοβς*ΑσχραγγΙλους TpaYow^oOat "'CuPocitl '>ΰμ«τα &fc*f«ua l o t t c " ·* *K- -po^vmnc. δμ&ς fits-a S t μΓγα\Λ*ε ρο Ραρος τΤμ; ΙτίΙΟβοης, · Τ6 <YW© c u r w ^ r t «6 y fye το* yupteVLXfrcn χοντδ trceos Λσκραγΐ* λο\»ς ττοΰΐ H it t A hv6 Hawnve §*© τ 4v «αταχτη*^. ^ov Yorrrt.*A en*«*K*t τβ ytbiir: το<> ywptc* Tcerfkopo ftvrlxpo &*ί τήν*Ελίτη· Τδ ycvvala *αλΧη*α pia της H t! Ο Ν μ£ τ 6 α\μα to « c cn tp ιώνουν τ ί θεμέλια της λε\Λ*ρι&ς·

I

Τ6

18-7*43

<ηρατΓ,γ»%ον*Η*«ίρο« Στρατηγός Π. Κ|«της

Κοινοτο U n a ic Κ 9 Ο V Γί,ν. Γτρ«τηγ?(ο« Αργηγεΐ« *α( «αρχηγεία

, .

A*ptMfc αν^ιγραφον

J ;

Π αναγιώτα Σταθοπούλου

β ώ μ η ς Χ ατζηθωμάς

22 ΙΟΥΛΙΟΥ 1943

«Κάτω τα χέρια από τη Μακεδονία!. . . »

Είναι η ιστορική μέρα της 22 Ιούλη 1943. Φουσκώνει η αν­ θρωποθάλασσα και ξεχειλίζει στο κέντρο της Αθήνας. Οι δρό­ μοι τραντάζονται: «Κάτω τά χέρια απ’ τη Μακεδονία και τη Θράκη». Έ να ολόκληρο πλήθος από 400 χιλιάδες κινείται σαν ένας άνθρωπος με μια ψυχή προς την οδό Πανεπιστημίου. Στή­ νουν πολυβόλα οι τύραννοι. Κινητοποιούν τα τάνκς. Και μεσα στην τιτάνεια, στη θρυλική σύγκρουση του άοπλου πλήθους με τον πάνοπλο εχθρό μια ηρωική μορφή ξεχωρίζει. Είναι μια κοπέλλα ως 19 χρόνων. Τα μακριά πυρόξανθα μαλλιά της ανεμίζουν στον αέρα. Προχωράει αγέρωχη στην πρώτη γραμμή. Βαδίζει μπρος - μπρος. Κι όταν ένα τάνκ έρχε­ ται κατά πάνω στο πλήθος, νάτην μεγαλόπρεπη, βάζει το κορμί της ασπίδα. Τραυματίζεται. Κι απλώνει τα χέρια να τα κάνει οδόφραγμα. Μα το ατσάλινο θεριό την τυλίγει στις αλυσσίδες του. Κομματιάζεται. Το αίμα της κυλάει ζεστό στην άσφαλΈκλεισε τα μάτια ο κόσμος τρομαγμένος. Και κράτησε μο­ νάχα στη θύμηση εκείνη τη μελόπρεπη εικόνα. Δυο χέρια λεπτά, κοριτσίστικα χέρια, απλώνονταν ασπίδα σ’ ένα ατσάλινο θεριό. ΟΜ ς Παναγιώτας Σταθοπούλου γράφει ακόμα με πράσινη μπογιά ο δρόμος που είναι το σπίτι της στου Γκύζη. Γεννήθηκε στην Αμερική κι ήτανε Αμερικανίδα υπήκοος. Έμαθε εκεί ν ’ αγαπάει την λευτεριά και γι' αυτήν θυσιάστηκε στην δεύτερη πατρίδα της, την Ελλάδα.

Αυτά έγραφε η «Ν. Γενιά» στις 25.3.45 (αρ. φ. 47). Υ πάρχει και συνέχεια: Στη θέα της νεκρής Σταθοπού­ λου, μια άλλη επονίτισσα η Κούλα Λίλη, φοιτήτρια της Γαλλικής Ακαδημίας, έβγαλε το παπούτσι της κα ι ρί­ χτηκε στο Γερμανό. Μ ια ριπή ξάπλωσε νεκρή κα ι τη Λί­ λη. Λίγο πιο πέρα έπεφτε νεκρός κα ι ο φοιτητής θ ώ μ η ς Χ ατζηθωμάς. Την ίδια μέρα το πρω ί στην Α γορά των Αγίων Αναρ­ γύρων ο επονίτης Β αγγέλης Στεφανιώτης ενώ ξεσήκωνε τους μικροπωλητές να κατεβούν στη διαδήλωση μπλοκαρίστηκε από καραμπινιέρους και εκτελέστηκε επί τό­ που. Έ τσι πληρώθηκε η διαδήλωση ενάντια στη μελετημένη κάθοδο των Βουλγάρων φασιστών στη Μ ακεδονία στις 22 Ιουλίου 1943. Αλλά ματαιώθηκε.

16

Στάμκος Κλίγκος: «Ζήτω η ΕΠΟΝ!»

Το 1944 η ΕΠΟΝ καλύπτει με τις οργανώσεις της όλο τον ελληνικό γεωγραφικό χώρο, ως κα ι τα απόμακρα νησιά του Αιγαίου. Αλλά το πιο σημαν­ τικό είναι το «πνεύμα» η «ψυχολογία» των νέων που μάχονται στις γραμμές της ΕΠΟΝ. Για πρώτη φορά μια νέα γενιά στέκεται τόσο αδερφωμένη μπροστά στον κίνδυνο του αφανισμού, τόσο τολ­ μηρή και αποφασισμένη να νικήσει ή να πεθάνει. Από το πέλαγος των αναρίθμητων περιστατικών καταχωρούνται εδώ και πολύ συνοπτικά, μόνο τρία. Το ένα συμβαίνει στη Μακεδονία. Το άλλο στη συνοικία του Υμηττού και το τρίτο στην Καλ­ λιθέα.

Βελβεντό 13 Απρίλη 1944 Τα χ α ρ ά μ α τα το χω ρ ιό μας ήταν κυκλωμένο α π ό Γερμανούς και ΠΑΟτζήδες. Τους είχαν πλ ηρ ο φ ο ρ ήσει ότι στην περ ιφ έρ εια μας γινό ταν μια μεγάλη σύσκεψη τω ν ο ρ γανώ σεω ν και οι ρουφ ιάνο ι το υ ς έστειλαν για να το υ ς πιάσο υ ν. .. .Μέσα στο Βελβεντό εκείνο το ν καιρό φ ιλοξενού­ σαμε π ά ρ α πολλές οικογένειες α π ό τ α γ ΰ ρ ω χ ω ρ ιά π ο υ οι Γερμανοί το υ ς είχαν κάψει τ α σ πίτια. Και ο πλ ηθυ σμ ό ς ξεπερνούσε τις 5.000 ψ υ χές. .. .Ό τ α ν ξημέρωσε καλά οι Γερμανοί με ντελάληδες διάταξαν να μαζω χτο ΰ ν όλοι οι κάτοικοι στην π λ α ­ τεία το υ Δ ημοτικού Σχολείου, σε μισή ώ ρ α . Μ ετά θάπ α ιρ να ν τα σ πίτια με την α ρ ά δ α κι όσ ο υς βρίσκανε να κρύβονται θα το υ ς σ κότω ναν επ ί τ ό π ο υ . .. .Η πλ α τεία το υ Σχολείου ξεχείλισε με γυναικ ό­ π α ιδ α , γερό ντο υ ς και π ο λ λ ο ύς π ο υ δεν π ρ ό κ α μ α ν να φ ύ γο υ ν. Λίγοι κα τάφ ερα ν και κρύφ τη κα ν. .. .Το Στάμκο Κλίγκο, τον επο νίτη, το ν είχαν πιάσει α π ό τη ν ύ χ τα κ α θώ ς γύριζε μαζί με άλλους α π ό τη σύσκεψη. ...Έ ν α ς χα φ ιές ελληνογερμανός π ο υ το ν λέγανε 'Αλεκ φ ώ ν α ζε ο νό ματα γνω στώ ν ορ γανω μένω ν π α ­ τρ ιω τώ ν: «ναρθούν αμέσω ς να πα ρ ο υσ ιασ το ύν». Δεν ερχόταν κ α νέ ν α ς. .. .Τότε φέρανε τον Κλίγκο μ π ρ ο σ τά στη συγκέν­ τρω σ η και το υ ζήτα γα ν να μαρτυρήσει α π ' α υ το ύ ς π ο υ ήταν συγκεντρωμένοι. Το π α ιδί δεν έβγαλε μιλιά. Το σ ακάτεψ α ν σ το ξύλο. Του σ πά σ α νε και τ α δυ ο χέ­ ρια. Μα κείνος είχε ράψει το σ τό μα το υ . .. . Έτσι με τα χέρ ια π α ρ ά λ υ τα , γ ιο μ ά τα α ίμ α τα τον ανέβασαν σ' ένα τρ α π έζι κά τω α π ' τον π λ ά τα νο π ο υ είχανε δέσει ένα σκοινί με θηλειά. Του την περάσ ανε σ το λαιμό και το υ είπα ν να μαρτυρήσει. Τ ίπ οτα α υ ­ τός. Εμείς είχαμε ανατριχιάσει όλοι. Τράβηξαν το τρ απ έζι και το κορμί το υ Σ τάμκου σ π ά ρ α ξε σαν ψ ά ­ ρι. Τότε πρ ό κ α μ ε και άνοιξε το σ τό μα το υ : «Ζήτω το ΕΑΜ, ζήτω η ΕΠΟΝ» (απ ό αφ ή γη σ η τη ς Ά ννα ς Σαμαρά)

θ $ άγω*στο$ΡΓ^παληκαρίσια δλοι μαζί, r Νέοι κσί“πέες, καί σήμερα καί πάντοτε . ένάντια σέ κάθε έξωτερικό έχτρό„ γι<* νά ,,^,άνα χτίσουμε καΓνά θρονιάσουμε τή λευστ^ τ^ηο μαζ· προασπίζοντας μέ Ηρκάθε θυσία τήν άκεραιότητα τί^ς Ε λ λ ά δ α ς · φ μας, καί όλο κληρώνοντας τήν έθνική μας ένότητα, μ’ άπόλυτο δμως σεβασμό στήν «αυτοδιάθεση τών λαών». |

jr θέλουμε κι' έμείς συναγωνιστές πρωτοπό(* ροι, μαζί μ'δλους τούς νέους τοΟ κόσμου, νά ύπερνικήσουμε τό γεμ δτο προκαταλή­ ψεις στενόκαρδο έθνικισμό, ύψωθοΟμε πέρα κι* έπάνω άπό κάθε ίμπβρϊαλισμό καί ' νά χτίσουμε δλοι ^αζΐ, μ' άδελφική συνερ­ γασία, τό μεγαλόπρεπο ναό τ/}ς είρινικής διαβιώσεως τών λαβν, δτιου μέσα θά στή­ σουμε τό βωμό στις άληθινά άνθρώπινες άξιες.

Η τελευταία σελίδα αϊτό το καταστατικό της ΕΠΟΝ

17

y r i i /π ιτ * a e * n t 'y €**

Δεν ήταν κάστρο μα άντεξε σαν κάστρο 28 Απριλίου 1944, στον Υμηττό Στη γω νία των δρόμων Κοραή και Αμφιωνίας ήταν ένα ισόγειο σπίτι που σε τίποτα δεν ξεχώριζε από τα άλλα της γειτονιάς. Εκεί επιστρέφανε μετά τις νυχτερινές περιπολίες οι ομάδες περιφρούρη­ σης για ξεκούραση και για τη διαφύλαξη του οπλι­ σμού. Ή ταν ένα «στέκι» του αγώνα. Το πρωί, στις 28 Απριλίου στο «στέκι» βρίσκον-

ΣΑΝ ΘΡΥΛΟΣ Κάστρο δέν ήταν, ΐνα σπίτι άπλό, βαμμένο άιΓ τά συνδήματα τοΟ όγώνα, σάν δλα τ* άλλα έκεΤ στόν Υμηττό, μά τ' δριαεν ή τύχη προμαχώνα. Κάστρο δέν ήταν, μ1 δντεξε σάν κάστρο, δλάκαιρη μιά μέρα καί βωμός ύψώδηκε κΓ όλόλαμπρο σάν άστρο στήν αίγλη tou τό πήρεν 6 οΟρανός. Τρία παιδιά, τρεΤς νέοι, τρεΤς έπονΙιες, ήταν οΙ μόνοι κι' άξιοι του φρουροί καί γύρω ένα φουσάτο γκεσταπίτες, τσολιάδες καστροπάρτες γερμανοί. Κι' δταν ατό γέρμα τοΟ ήλιου οΙ άντρειωμένοι σιγήσαν πιά κΓ αύτοΙ, χωρίς πνοή, προχώρησαν άργά, δειλά, σκιαγμένοι, οΐ πολιορκητές μές στή σιγή. Σωοό τά πτώιΐϋτα έλεγαν δά βροΟνε, καί βρήκαν μόνο τρία νεκρά παιδιά. Κα>άπληχτοι τά βλέπουν κΓ άποροΟνε ποΟδε έβγαινε μιά τέτοια λεβεντιά. Ποοδε έβγαινε; Άπ'τά Νιάτα άπ'τή δυσίσ, τάχεν ή ΕΠΟΝ γεννήσει ή ήρωϊκή, νά ξαναγράψουν μιά παληά Ιστορία, οέ. νέα σελίδα άκόμα πιό λαμπρή. Στό ΚοΟγκι τώρα δίπλα καί στ’ Άρκάδι, τό σπίτι-κάστρο στέκεται Ιερό. Κι" ο) τρείς λεβέντες λάμπουν κάδε βράδυ τρίδυμα όστέρια έκϊΐ στόν Ύμμηττό.

18

ταν τρεις επονίτες: Δημήτρης Αυγέρης, Κώστας Φολτόπουλος και θ ά ν ο ς Κιοκμενίδης. 'Οταν ξα­ φνικά, πυρά καταιγιστικά άρχισαν να γαζώνουν την πόρτα και τα παράθυρα του σπιτιού. Ή σαν Γερμανοί. Κάποιος είχε προδώσει φαίνεται το «στέκι». Ο ι επονίτες απάντησαν με δικά τους πυ­ ρά. Η γειτονιά αναταράχτηκε ολόκληρη. Το πα ν­ δαιμόνιο των πυροβολισμών, ανακατωμένο με ουρλιαχτά των Γερμανών που καλούσαν τους ταμπουρωμένους «να παραδοθούν» κράτησε μέχρι το μεσημέρι. Έ ν α μπουλούκι εξαγριωμένοι ταγματα­ σφαλίτες, που κατέφθασαν, μπλοκάρισαν όλα τα περάσματα και βάλθηκαν ν α . . . κυριεύσουν τ ο . . . οχυρό!. Είχε περάσει το μεσημέρι όταν οι αποκλεισμένοι επονίτες σταμάτησαν τα πυρά. Κάποια στιγμή άνοιξε η πόρτα του σπιτιού και στο κατώφλι της πρόβαλε ο Δημήτρης Αυγέρης. Λένε ότι τέντωσε το κορμί του και φώναξε: «Ζήτω η Λευτεριά». Μια ριπή τον θέρισε. Τότε οι πολιορκητές όρμησαν μέσα να μετρή­ σουν νεκρούς κα ι αιχμάλωτους. Νόμιζαν πως θα ήσαν πολλοί. Αλλά δεν βρήκαν παρά μόνο άλλα δυο πα ιδιά νεκρά, με τα όπλα αγκαλιά, πλημηρισμένα στο αίμα. Η Σοφία Μ αυροειδή - Παπαδάκη έχτισε ένα έξοχο μνημείο με στίχους για τα τρία παληκάρια, τους τρεις επονίτες που μπορεί να μην είχαν διδα­ χτεί την τέχνη του πολέμου, είχαν μάθει όμως να μη φοβούνται το θάνατο όταν υπερασπίζονται τη λευτεριά.

Καλλιθέα: «Ο ΕΛΑΣ δεν παραδίνεται!»

24 Ιουλίου 1944 Στην κ α ρ δ ιά τη ς Κ α λ λ ιθ έ α ς κ α ι σ’ έ να α π ό μ ερ ο σ π ίτι τη ς ο δο ύ Μ π ιζ α ν ίο υ σ τεγ ά ζ ετ α ι το φ ρ ο υ ρ α ρ ­ χε ίο το υ Ε Λ Α Σ . Ό σ ο κ α ι ν α φ α ίν ε τ α ι α π ίσ τευ το , το κ α λ ο κ α ίρ ι το υ 1944, σε πο λ λ ές σ υ ν ο ικ ίες της Α θ ή ν α ς φ υ σ σ ά ει α έ ρ α ς ε λευ θερ ία ς. Η ο ρ γά νω σ η είν α ι π α ρ ά νο μ η γ ια το υ ς κ α τα κ τη τ ές αλ λά γ ια το λαό ε ίν α ι νόμιμη. Τ ο π ο λ υ γρ α φ η μ έ νο Δ ε λ τίο Ε ιδ ή σ εω ν τη ς Ε Π Ο Ν στην Κ α λ λ ιθ έα κ υ κ λ ο φ ο ρ ε ί κ α θ η μ ε ρ ιν ά σε χ ιλ ιά δ ε ς α ν τίτυ π α κ α ι φ τά ν ε ι με ε κ π λη κ τικ ή τ α χ ύ τη τα ω ς το τελ ευ τα ίο σ π ίτι. Ό τ α ν σ τις γ ε ιτο ν ιέ ς α ν α κ ο ιν ώ ν ε ­ τ α ι κ ι α π ό το ν τηλ εβό α , ό λ ο ι β γ α ίν ο υ ν σ τα μ π α λ ­ κ ό ν ια , ή σ τις α υ λές κ α ι κ ά ν ο υ ν η σ υ χ ία γ ια ν ’ α κ ο ύσ ο υν τ α ν έα π ο υ το ν Ιο ύ λ ιο το υ ’44 ε ίν α ι ευ ­ χά ρ ισ τα . Ο ι Γ ερ μ α ν ο ί υ π ο χ ω ρ ο ύ ν σ ’ ό λ α τ α μ έτω ­ πα . Η λ ευ τε ρ ιά π λ η σ ιά ζε ι. Ω στόσο ο ι Γ ερ μ α ν ο ί β ρ ίσ κ ο ν τ α ι α κ ό μ α στην Ε λ ­ λ άδα. Κ α ι τ α φ ρ ο υ ρ α ρ χ ε ία το υ Ε Λ Α Σ μ π ρ οσ τά στα π ό δ ια το υ ς ε ίν α ι κ ά τ ι π ο υ ε ξ ο ρ γ ίζ ε ι κ ι α υ το ύ ς κ α ι το υ ς γερμ α ν ο ντυ μ έν ο υς. Η ε π ιδ ρ ο μ ή στην Κ α λ λιθέα έ γινε με πο λ λ ές δ υ ­ νά μ ε ις (γ ρ ά φ τη κ ε ό τι ή σ α ν δ υ ο χ ιλ ιά δ ε ς μ α ζ ί με Μ π ο υ ρ α ν τά δ ες). Η α ν τίδ ρ α σ η το υ λαο ύ υ π ή ρ ξε άμεση κ α ι α π ο φ α σ ισ τικ ή . Τ α μ α γ α ζ ιά έκλ εισαν κ α ι ο ι τ ρ ο χ ιο δ ρ ο μ ικ ο ί κ ή ρ υ ξα ν α π ε ρ γ ία . Τ ο Ι ο Σ ύ ν τ α ­ γμ α το υ Ε Λ Α Σ π ή ρ ε θ έσ εις μ ά χ η ς α π ο φ α σ ισ μ έ ν ο ν ’ α ν α χ α ιτίσ ε ι όσ ο μ π ο ρ ο ύσ ε το υ ς ε π ιδ ρ ο μ ε ίς, ενώ ο ι τηλ εβό ες τη ς Ε Π Ο Ν κ α λ ο ύ σ α ν σε β ο ή θ ε ια τα γ ε ιτο ν ικ ά έ νο π λ α τμ ή μ α τα κ α ι π α ρ ό τρ υ ν α ν τον κόσ μο « ν α σ υ μ π α ρ α σ τα θ ε ί σ τα μαχό μ ενα' π α ιδ ιά του».

Ο λόγυρά μας πρ οδοτώ ν κάθε λογής φ ουσ ά τα και δέκα μόνο εμείς πα ιδιά σε χάνι νέο Γραβιάς ανεμισμένα φ λά μπ ουρ α τ' ατίμητά μας νιάτα σύρανε το λεβέντικο χορ ό της Λευτεριάς Κι' α φ ού τριγύρω στρώσαμε τη γης μ' οχτρώ ν κουφ άρια μ' ένα τραγούδι αφήσαμε την ύστερη πνοή - Διαβάτη δος το μήνυμα στα γνήσια παλληκάρια για την Ελλάδα πέσαμε κι οι δέκα εδώ νεκροί. Σ ο φ ία Μ α υ ρ ο ειδ ή - Π α π α δ ά κ η

Οι επονίτες που υπερασπίστηκαν το φρουραρχείο Βασιλειάδης Δημήτρης 20 χρονών Γαλάτσος Δημήτρης 19 χρονών Γυμνόπουλος Γιώργος 21 χρονών Ιωακειμίδης Γιάννης 17 χρονών Μνριδινός Γαβριήλ 23 χρονών Παπαδόπουλος Ιορδάνης 20 χρονών Πουλημένος Σπύρος 17 χρονών Κατιουτάκης Μιλτιάδης γραμ. της τοπικής οργάνωσης του ΚΚΕ Ταυράπουλος Χάρης, υπεύθυνος του φρουραρχείου

Ύ σ τε ρ ’ α π ό π έν τε ώ ρ ες, ο ι Γ ερ μ α ν ο τσ ο λιά δες υ π ο χ ώ ρ η σ α ν (ε ίχ α ν τρ α υ μ α τίες κ α ι ν εκ ρ ο ύ ς) αλ λά ξα ν α γ ύ ρ ισ α ν κ α ι κ ύ κ λ ω σ α ν το φ ρ ο υ ρ α ρ χ ε ίο στην ο δ ό Μ π ιζα ν ίο υ . Μ έσα ε ίχ α ν κ λ εισ τεί λ ίγ ο ι ε π ο ν ί­ τες κ α ι η γ υ ν α ίκ α το υ σ π ιτιο ύ με τα 4 π α ιδ ιά της. Τ ο φ ιν ά λ ε υ π ή ρ ξ ε σ υγ κ λ ο ν ισ τικ ό . Μ ια έκθεσ η του 5ου Τ ο μ έ α τη ς Ε Π Ο Ν γ ια τ α γ ε γο ν ό τα , α ν α φ έ ρ ει: «Οι Μ πουραντάδες κύκλωσαν το προδομένο σπίτι με τους δέκα επονελασίτες του Φρουραρχείου. Μ ια στιγμή σταμάτησαν το πυρ και ζήτησαν ανακωχή για να βγει έξω η χήρα με τα 4 πα ιδιά της που καθονταν στο σπίτι. Μαζί βγήκε για να τη συνοδέψει ο συν. Βασιλειάδης. Τον πιάνουν. Αυτός απαιτεί να τον αφήσουν να γυρίσει στο σπίτι αφού είχανε ανακωχή. Την ίδια ώρα ένας ακόμα μαχητής βγαίνει συνοδεύοντας τα παιδάκια. Τους ζητάνε να παραδώσουν την αποθήκη των όπλων. «Είμα­ στε Φ ρουραρχείο του ΕΛΑΣ και δεν προδίνουμε» απαντούν τα παιδιά. Τους στήνουν στον τοίχο και τους εκτελούν με πολυβόλο. Ο ι άλ!λοι από μέσα «πολεμάνε και τραγουδάνε». Στο τέλος καταστρέφουν τ ’ αυτόματα και τις αραβίδες κι αυτοκτονούν».

19

ΝΕΙΛΟΣ ΜΑΣΤΡΑΝΤΟΝΗΣ (ΚΛΕΑΡΧΟΣ) Αύτό ήτανε ιδνομ'ί tou. Μά ή Ρούμελη «6» ξίρει Κλέαρχο. Κι' ot Απ^ές γυναικού­ λες μ’ αύτό τό ψευίώνυμο, θά τόν Αναφέ­ ρουν κάποτε σ«ϊ παραμύθια τους. Knl τάετόπουλα σάν θά μεγαλώσουν Ιτσι θά τόν θυμοΟνιαι. Δέν ήταν* Απλά ίνα Ατρόμητο, βνα γεν* ναΐο παλληκάοι Α Κλέαρχος. Ήταν* κοί,ύ περισσότερο ένα διαμάντι τής νέας ‘Ελλη­ νικής ytviAc. Κι* Ισως ή σφαίρα που τλν σκότωσε Αν είχε λογική, νά λοξοδοομοΟσε γιά νΑ μή καταστρέψει μιΑ τέτοια Ιδιο­ φυία. Τρείΐ φορές σάν μαθητής τοΟ ΠραχτιχοΟ Λυχίίσυ στήν ’Αθήνα βραβτύιηχε (πόν Πανελλήνιο Διαγωνισμό τής Μαθημα­ τικής Έιαιοείας. Καί στό Πολυτεχνείο είναι Α πρώτος, δ καλύτερος, 6 Αγαπητός σπουδαστής χαΐ σΐ'νάδελφος. Τήν πρώτη χοονιά πήοε τό βοαβείο τοΟ χολύτερου σπου­ δαστή Τήν δεύτερη τό. Ιβιο πέρνσντας τούς χιό μτγάλους, τους πραγιιατικά χαταπληχτικούς γιΑ τΑ γοανικά τοΟ Πολυτεχνείου βιθιιοΰς, (9,6 - 9,75 καί 9,75 ο ιούς τρείς κλάδους τών Ανώτκοων Μαθηματικών καί 10 στή Θεωρητική Μηχανική), 'Ακόμα βρί­ σκονται στίς προθήκες τής Σχολής τον τΑ Αιτοδειγματιχά του σχέδια. Εεχειλίζει πάντα Από ζωντάνια χαΐ κέφι βλος υγεία ατό σώμα καί οτήν ψυχή. Φλο­ γερός κι' όρμητικός στίς έχδηλώσεις του.— Αέν ιοΟ λείπει τό γέλιο καί ξέρει νΑ σκορ­ πάει καί ατούς γύρω τήν αΙσιοδο*ία του. Μόλις ξεσπάει Α Ίταλοελληνιχός πάλίμος Αφήνει τΑ θρανία καί 19 χρόνων πηγαίνει έθεΐοντής ατό ’Αλβανικό μέτωπο. Είναι Απ'τούς καλύτερους όηειβίτβς καί κατα· τάσεται γι' αύιό ατό Τάγμα χιονοδρόμων. Ύατβρα Απ' τήν χατάρευση είναι Από τΑ παιδιά πού 4ίν δέχονται τή συνθηκολόγηση μέ τό Φααισιιό. Μπαίνει An* τούς πρώτους στό ΕΑΜ Νέων καί ρίγνβται σ^ήν πάλη γιά τό Εεσχλάβωμα τής Πατρίδας. Παλεύει γιά τή ζωή τών σπουδαστών. Σάν Φινύθυνος τής όργΑναχτης τοΟ Πολυτεχνείου. Καί οτίς

Τόν 'Ιούλιο τοΟ 43 φεύγει γιά τό βουνό.

Etvai τώοα μέ τούς στανραετοίις τής Ρούμελής. Γραμματέας τής ΕΠΟΝ Φθ»«>τι8"ς στήν Αοχή, 9ος Γραμματεύς τής ΕΠΟΝ Στερε&ς πιό Οττεοα. Είναι πάντα μπροστά. Κι* βίου Α μεγαλύτερος κίνδυνος πρώτος αΦτό& ‘Ανοροβν κι* Ιδιοι ot χωριάτες δταν τόν βλέπουν νΑ ξεκινάει τό μεσημέρι μέ *ά πόδια ΑπΛ τή Σπερχειάδα κηί οέ λίγες ώ ρες νΑ βρίσκεται στό ΚαρπενΑαι γιΑ νά ξα· ναγυρίσει τό πρωί καί νΑ ξαναρχίσει τή δουλειΑ u i πιότερη φλόγα. Ό καΟμός του είναι νά γίνει Αντάρτης. ΤΛν Ιούλη τοΟ 44 0*ή συνδιάσκεψη τής ΕΠΟΝ Σιερεβς Αντήχησε τό σύνθημα: « Ν ε ο λ α ία σ ι' Α ρ μ α τ α » . Κι'Α Κλέαρχος καθοδηγεί τούς ίργάτες τοΟ Λιανοχλαδιηβ καί τά σαμποτάζ ατίς έγκαταατάσεις καί τΙς μηχανές τών Γερμανών πλη­ θαίνουν. Μπαινοβγαίνει οτή Λαμία μέσα στή πιό Αγρια τρομονρατ(α. 'Εμψυχώνει καί καθοδηγεί τή νεολαία τής ακληβαιιιένης πόλης. Χτές μέ τό πισιόλι σ<ό χέοι έβγαλε Ιϊω 8υό Απλισμένους Γκεαταπίτες Τιαλο/ις... Σήμέοα Ιχουμε τρείς Αλλ^ς έπιγειρήσεις πού θά πετύχουν...«Τ( τά θέ<ε ot πόλεις ζοΟνε τΙς πιό έπαναστατιχές τους στιγμές», Ιγραφε ατήν Αργάνωσή του μιά μέρα πρίν πέΛει. Καί στήν 1η ιοΟ Σεπτέμβρη τοΟ 1944 Φησίσ*ες τόν κυνήγησαν ατούς δρό­ μους τής Λαμίας. Μιά σφαΤρα τόν βρήκε καΐτόν έροιξε βαριά λαβωμένο. Λίγες γυ ­ ναίκες ίτρεξαν κοντά του. »Πέ«τ« στή μανούλα 'ίου πώς πεθαίνω γιΑ τή λευτεριά», ήταν· τΑ τελευταία του λόγια. Ό ς τή μέρα πού πήγανε ot Έθνοφύλα· κες στή Λαμία έκαιγε Ινα κανιήλι στό δρόμο ποΑ σκοτώθηκε. Καί στόν τοίχο έγραφε «'Οδός Κλεάρχου·.,. ΜΑ Α Κλέαρχος δέν έσβυαε. Κι* δπως είπε στό μνηαόοννό του ποΛ Ιγινε στήν ‘Αθήνα τό Νοέμβρη τοΟ 1944 Α ύφηγητής τοΟ Πανεπιστημίου κ. Δεαποτόπουλος « Υ ­ πάρχει καί θΑ ύπάρχει Λ•'ως ot i&patot νε­ κροί τής Ιοτορίας.,.χωρΙς νά σβυστεί στήν καθημερινότητα ή Αστραπή τής Αλκή( του, γιΑ πάντα νέος, Αλκιμος, ώραΐος».

Κώστας Ρέπας στερι'ισεων κουράγιο. *Η»αν δ«α ποόυχαρο χαΐ τολ­ μηρό παιδί. ΜΑ είχε δλη τήν ΑριμΑ'ητα τοΟ Αντρα ‘Απ’ τΑ μικρά του χρόνια ήτανε πρόσκοπος. Τόν ΑγαποΟσε ή Αμάδα του γιά τήν καλή του παρέα. Τόν άγαποΟσπν δλοι γιΑ τό βιολί του, γιά τό τραγούδι του μά καί γιά τόν σπάνιο άλτρουΐσμό του, γιά τόν καλό του χηςακτήρα. *Ητανε άπ’ τούς καλύ'εροιις μαθητές κι'Ίίχε γι* ούτό τήν Αγάπη τοΟ απιτιοΟ του καί τών καθη­ γητών του. Μέαα Απ* τΙς γοαιιμές τοΟ ΕΑΜ Νέων καί μαζί μέ τούς Αλλους φίλους του προ­ σκόπους δούλεψε στίς πιό μαύρες μέρες τής πείνας γιΑ τΑ παιδικά συσσίτια καί τήν περίθαλψη τών Αλητοπαίδων.

άκούρασια μέσα άπ* τις γραμμές τής ΕΠΟΝ γιά τά δίκια, γιά τή ζωή τών φοιτηιών, γιά τή λευτεριά τής Πατρίδας. Το 'Φλτβάρη τοΟ 48 πιάνεται άπ* τούς Ίιαλοΰς βάφοντας πα’ριωιιχά συνθήματα σ«>ύς τοίχους. Μέ τό κεφάλι ψηλά Ανιιμεταηιίζει τά βασανιστήρια στις φυλακές τής Καλλιθέας, οτοΟ Ά βρρωφ, στό μαΟρο ΧαΙδάρι. Μέ τό βιολί του καί τό τραγοΦδι του μαλάκωνε τόν πόνο χιλιάδων άδερφιών του. Κι* ύστερα Από 11 μήνες βάσανα, οτέρηηη καί πείνα βγαίνει ξανά τό Γενάρη το<* 1943 στήν έλεύθερη ζωή· Πιό Ατσαλωμένος, πε­ ρισσότερο λτβέντης ρίχνεται πάλι στόν Α­ γώνα. Σ' έποχή πού οΙ αίθουσες τ#ν Πα­ νεπιστημιακών Σχολών είχανε μεταβληθεΐ σέ δωμά'ΐα βασανιστηρίων Ακό τούς Γερ­ μανούς καί τούς προδότες φοιτητές, Α Κώ­ στας Ρέπας παλεύει ξανά γιά τά δ(χια ιών φοιτητών, γιά τή λευτεριά. Μαζί μέ τΑλλα ψυχωμένα παιδιά τής ΕΠΟΝ κρατι>ι ψη­ λά τήν τιμημένη σημαία τής σπουδάζουσας στίς πιό κρίσιμες καί τραγικές στιγμές της. Πολλές φορές πιάνεται καί σέρνεται ατά χοατηρήρια τών Πανεπιστημιακών χώρων. Είναι έπικηρυγμένος Απ' τήν Ασφάλεια καί τΑ *Ες-*Ες μά συνεχίζει Ατρόμητα τήν πά­ λη του. Καί στίς 24 ‘Ιούλη 1944 πέφτει στά προ­ δοτικά χέρια, γιά νά μή ξαναβγεΤ ζωντα­ νός. Είχε πάει στό έργοστάσιο τής ‘Εριουρ­ γίας μαζί μΑλλους συναδελφοι-ς του νά έκ· φωνήσουν πατριωτικό λ/·γο καί νά γιορτά­ σουν μαζί μέ τούς έργάτες τήν ‘Εθνική ‘Ενότητα Μά τί τραγική εΙρωνία. ot 'Εδβοίτες καί ΧΙιες, αύτοί ot αΙώνιοι έμπρησιές τής‘Εθνικής 'Ενότηιας δργανα τής'Ασφά­ λειας χαΐ τών 'Ες *Ες πού παραμόνευαν έκεΐ κοντά ρίχτηκαν μέ τά δπλα τους πάνω ατονς Αοπλους νέους Δυό φοιτητές σκότω­ σαν στό τόπο χαΐ τόν τόν Κώστα τον πήρανε ζωντανό ατό Αντρο του: στό ξενοδοχείο «Κρυστάλ». Αφηνιασμένη άπ* τήν Ανρια χαρά τους τόν βασάνισαν Ακάνθρωπα. Χρη­ σιμοποίησαν δλες τις μέθοδες τών μαρτυ­ ρίων γιά νά τόν κάνουν νά προβόαει. Μά Α ηρωΙκός άγα>νιατλς ήΕερε νά πεθάν«ι δπα>ς ήξερε καί νά ζ Λ Θυμότανε πάντα τά λ/ιγια τής ΕΠΟΝ «Κάλλιο νά πεθάνει κανένας ο Αν τίμιος Αγωνιστής καρά νά ζεΐ μέ τήν άΐώνια Ατίμωση τής προδοοιΑς» καί Οηο· κύπτοντας στά μαρτύρια πήρε μαζί τον. καί τά μυσηχά τής Αργάνωσής τον.

Η σ ελ ίδ α τω ν πεσ ό ντω ν ε π σ νιτώ ν σ την Α ν τίσ τα σ η π ο υ κα θ ιέ ρ ω σ ε η «Ν. Γ ενιά» (2 0 Α π ρ . ’45 N o 40).

Τέσσερα αδέρφια, στην Κρήτη Δ εσ π ο τά κ η ς Δ εσ π ο τά κ η ς Δ εσ π ο τά κ η ς Δ εσ π ο τά κ η ς

Μ ανώ λ ης, 26 χρ ό ν ω ν Σ π ύ ρ ο ς , 20 χρ ό ν ω ν Τ ά σ ος, 19 χρ ό ν ω ν Χ α ρ ά λ α μ π ο ς, 19 χρ ό ν ω ν .

Αδέρφια από το Κακόπειρο Χανίων, παιδιά της ΕΠΟΝ και οι τέσσεροι. Προδόθηκαν από ταγματασφαλίτη στους Γερμανούς και τουφεκίστηκαν μπροστά στα μάτια της μάνας τους στις 27 Αυγούστου 1944.

Μαύρου Αθηνά. Στο μπλόκο της 17 Αυγούστου 1944 στην Κοκκινιά, ο μασκοφόρος προδότης την άρπαξε μες από το σπίτι της και την οδήγησε στην μάντρα τηρ Οσίας Ξένης. Λίγο αργότερα τη θέρι­ σαν με τα πολυβόλα.

Σκαράκης Στέφανος 18 χρόνων. Ο τελευ­ ταίος επονίτης της Κρήτης που εκτελέστηκε από τους Γερ­ μανούς το Σεπτέμβριο 1944 μαζί με άλλους 53 πατριώτες. Τον παρέδωσαν σ’ αυτούς χωροφύλακες της Ασφάλειας Χανίων.

opwrepd

„ υ Κατίνα. 18 χρονών μαθήτρια από ι Ίσθμια Κορινθίας. Μέλος του Νομαρχιακού Συμβουλίου ΕΠΟΝ Αρκαδίας. Πιάστηκε μαζί με

1. Βενιέρης Σωτήρης. 16 χρόνων από την Καισαριανή. Έ πεσ ε μαζί με άλλους στην κορυφή του Υμηττού σε σύγκρουση με γερμανοτσολιάδες.

2. Χατζηδάκης Βαγγέλης. 22 χρόνων, γραμ. της ΕΠΟΝ στο Κ ατσιπόδι (Δάφνη). Πιάστηκε με προ­ δοσία χωροφύλακα κα ι εκτελέστηκε στις 19 Μαίου 1943.

3. Μακρίδης Μιχάλης. Εργάτης στο Ναύσταθμο. Πιάστηκε από τη Γκεστάπο με την κατηγορία ότι ήταν επονίτης και α ίτιος για τη βύθιση ενός καρα­ βιού. Εκτελέστηκε στις 9 Οκτωβρίου 1943.

4. Καλαμπαλίκης Πέπος. Πιάστηκε στις 18 Α υ­ γούστου 1944, σε μπλόκο στην Καισαριανή με μια α ραβίδα στα χέρια χωρίς σφαίρες. Του ζήτησαν να μαρτυρήσει «που είναι οι άλλοι». Αρνήθηκε. Οι τσολιάδες τον βασάνισαν ώσπου ξεψύχησε.

5. Κατσούλης Χαρίλαος. Α πό το Ναύπλιο, 25 χρόνων. Κήρυκας της Ε Π ΟΝ περιόδευε τα χωριά και τραγουδούσε τραγούδια του αγώνα. Π ιάστηκς από χωροφύλακες, οδηγήθηκε στο Στρατοδικείο κι από κει στο εκτελεστικό απόσπασμα στις 22 Α πρι­ λίου 1943. Πέθανε τραγουδώντας.

6. Αντωνόπουλος Φαίδων. «Προσοχή - προοοχ ή . . . εδώ η ΕΠ ΟΝ Σπουδαστών». Ο Φαίδωνας έδινε συνθήματα με το χωνί από το λόφο του Στρέφη. Τον Αύγουστο .1944, με την ίδρυση της Κυ6/σης Εθνικής Ενότητας έφτασε ως το Χημείο για ν ’ αναγγείλει την είδηση. Ο ι χαφιέδες του ρί­ χτηκαν με τα πιστόλια. Τράβηξε κι ο Φ αίδωνας το 6ij«S του και τραυμάτισε έναν. Τελικά τον έπιασαν και τον βασάνισαν άγρια. Το ίδιο βράδυ πέθανε.

21

Γιάννης ΣτεφανΙόης (αριστερά) κα ι Γιώργος Βακιρτζής. Δυο από τους επονίτες καλλιτέχνες της Αθήνας που οι εμπνευσμένες αφίσσες και τα χαραχτικά τους πυρπο­ λούσαν τις καρδιές των αγωνιζομένων Ελλήνων.

Τ ο πλήθος και η ποικιλία των αντιστα­ σιακών εντύπων που κυκλοφόρησαν από τις ομάδες και οργανώσεις του Ε Α Μ Νέων τα δυο πρώτα χρόνια της κατοχής και, σε συνέχεια, από την Ε Π Ο Ν , αποτελούν μια μαρτυρία έξω από κάθε αμφι­ σβήτηση. Δε θ’ αναφερθούν εδώ αριθμοί και τί­ τλοι. Σημειώνουμε μόνο ότι σ’ όλους τους νομούς και σε αρκετές επαρχίες, τον τε­ λευταίο χρόνο της κατοχής το 1944, οι επονίτικες οργανώσεις είχαν στη διάθεσή τους εκδοτικούς μηχανισμούς και τύπω­ ναν εφημερίδες, προκυρήξεις, ανακοινώ­ σεις, Δελτία Ειδήσεων μικρά διαφωτιστικά φυλλάδια, και ότι άλλο απαιτούσαν οι στιγμές. Εξέχουσα θέση, γιατί άγγιζαν άμεσα, είχαν οι αφίσσες με σκίτσα και συνθήμα­ τα, τυπωμένα σε πολύγραφο, και τα χαρα­ κτικά, σε ξύλο ή λάστιχο τυπωμένα σε αρχέγονα πιεστήρια. Στα παρασκήνια όλων αυτών των δρα­ στηριοτήτων είναι - αφανείς ήρωες - οι τυπογράφοι και οι σύνδεσμοι. Ο ι «σύνδεσμοι» (οι ταχυδρόμοι του αγώνα) στις ελεύθερες περιοχές, μεταφέ­ ρανε τα έντυπα στις τοπικές οργανώσεις περπατώντας λίγα ή πολλά χιλιόμετρα και συχνά διασχίζοντας επικίνδυνες ζώνες που τις έλεγχαν οι καταχτητές.

1944.

8 Σεπτέμβρη Ένα από τα ενημερωτικά «Δελτία» του 5ου τομέα της ΕΠΟΝ με χρονολογία (Ο 5ος Τ. περιλάβαινε τις συνοικίες από την Πλάκα ως τη Βάρκιζα).

Νάτην αδέρφ ια.' Φ τά νει η ιε ’. τ ε ρ ι ά ' Χαρούμενα γλυκ οχαρ ά ζει τό φως xfjc κ α ιν ο ύ ρ γ ια ς ζω ΐΐς. Μά μ>:σα στη χαρά " τ.' τ ί ς ν ^ ρ δ ι^ ς μας π λ η μ α υ ρ ίζεί έρ­ χο ν τα ι πά λι ο ι προδότες νά ^'υσ ουν τό δηλπτήρ ιο.Α ένε νά φανοΟμ/;“ ί ^ π α τικ ο ί" σ τους γερ μ α νο ύ ς,ν ά μην ......... ............ τούς πειρ ά ζου με γ ι α τ ί άλλοιΟς θα τινά ξο υ ν την ’Αθήνα στον &έρα.' "Α τιμ οι πρ ο δ ό τες.' Χρό­ ν ια τώρα αδ εςφ ω μ ένο ι^ ιέ τους κα ταραμένουςt Ουννους π ν ίξ α τ ε την Ελλά­ δα στό αιμ α κ α ί στη'· καταστροφή Γ Κ αί τ ιίο . πού(>τί1ς λ ε υ τε ρ ιβ ς ί) y.e— ρα ε ρ χ ετα ι,τώ ρ α που εκ­ δίκηση θά πάρουμε γ ιά τ~ Ία ρτύρ ια που τρ Γ 1 - . ^ μ ~ , σ ε ΐ ς ζ η τ ϊτ ε ^ ν ρανοΟμε " ΐπ π ο τ ικ ο ί" . Δεν ζ ε χ ν ΒΕμεΓ

Δεν ζέχναμε τά μ ύρια μας άδέρφ ια ποϋ κ α το σ τα ρ ιές τά πήγατε μπροστά στά πολυβόλα, πού χ ιλ ιά δ ε ς μαρτυρβνε μές σ τ ίς φυλακές.' Δέν ζεχν&με τό χειμ ώ να τοΟ 4 1 ,πού σά σκύλοι πεθ α ίνα μ ς στους δρόμους ά π ’τήν π ε ί ν α ' / Δέν ζεχνβ με τήν αμορφιΦσ ιά ,τ ό μαΟρο σ κ ο τά δ ι.τή διαφθορά πού σ 'α υ τή θε­ λήσατε νά μβς ρ ί ξ ε τ ε ' Σταύλους. κάνατε τά σχο­ λ ε ιά μας.' Ζωντανά, Α χνιστό άκόμα τό αιμ α τΟ νt 60 π α ιδ ιφ ν πού του φ έκ ισ ατε στην Κ α λλ ιθ έα ,φ ω ν ά ζει: ΕΚΔΙ­ ΚΗΣΗ.' Ολη μας ή ψυχή ζη τ ά ε ι: ΕΚΔΙΚΗΣΗ.' Αιμα γ ιά τό αίμ α πού χ ύ ο α τε.

Α Α Ε α φ ίΑ /

Γερμανοί 'κ α ί προδότες θέλουν νά μδς κλ είσ υυ ν ,αέσα γ ιά νά κάι^ουν την ’Αθήνα.' Δεν θ « « τ ή σ ο υ μ ε __________ την ’Αθήνα στά χ έ ρ ια ----τ ο υ ς ,δ έ ν θά κλειστοΟ με μέσα.' Χαρού-; μ ενο ι θέλουμε (νά γι^·>.ίσουι..ε τή^ λευ τε ρ ιά μας .'Σ τ’αρματα ::\λτ,νς'πουλα.' ·. ΕΛΑΣ ν ’ό.γωνιυτοΟμε στό ■ .ν^ευρό τΟν συμμάχων μ ας, νσ σ ν ν τ ρ ίψουμε τό φασισμό, νά λ? υτ'.οο σουμε την π α τρ ίδ α μας.'Τό Π α ρ ί c ι μβς δ ε ί χ ν ε ι τό δρόμο γ ιά τη ΛέΥΊΕΡΙΑ.'

, N E Q lk

ΝΕΕΣ?

'Η ’Εθνική fΕνότητα ε ιν ( .ι τ.?αγμα-ι τ ικ ό τ η τα .' *Η μεγάλη μ ά η γ ι ί . τ ή ν α­ πελευθέρωση πλησ ιάζει.'Κ ανένα Ελλη­ νόπουλο εξω άπο τη δοξ.ΓΟί έν:· στρα­ τ ι ά μάχης τίίς νεο λ α 'α ς^ '·:ή'< ήοωϊκή ΕΠΟΝ.' * 0 ΐ "Ελληνες μέ τήν ’Ε θ ^ .κ ί ..ϋυ^έρνηση.Ό ί προδότες με τούς γερμ ανούς.'

’ΑκοΓστε τή φωνή* ηων π α ιδ ιδ ν ,τ Ο ν άδερφΟν σας μέσα 4πο τ ι ς φυλακές.' Θέλουν κ ι 'α υ τ ο ί , ο ι μαρ­ τ υ ρ ικ ο ί φυλακ.σ μ ένοι μας νά χαρφΒν τή λευ τερ ιά .'^ Σ τά χέ ρ ια μας κ ρ τ τ δ μ ε 'τ ή ζωή το υ ς.' ’Εμπρός νά ζητήσουμε λ ευ τε ρ ιά γ ιά ΟΛΟΥΣ τούς φ υλακισμένους.' Εμπςός γ ο ν ε ί ς ,μ ιν ν ί δ ε ς ^ δ ε ρ φ έ ς .' Μέ τά φυλακισμένα π α ιδ ιά σ α ς,μ ε τ ’α Acnn)i a σ α ς ,δ λ ο ι μ α ζί νά χαροΟμε τή ΛΕΥΤΕΡΙΑ.' ____________

«ΤάΠνιΐϊτα Α ΡτοΟΙΣΠαρισιοΟ Ι-Α Β€πλ ΗάϊΝ^στό Α »λαό του ς ζωντάνεψαν τούς ήρωϊκού.ς επα ναστατικού§ θρύλους τί|ς Γ αλλίας.' ’Ακράτητα ωρμησαν πάνω σ τ ο ύ ς . Γερμα­ νούς κ α ί τρ οδοτες κ α ί δώσανε στούς τύραννους τή χ α ρ ισ τ ικ ή βολή.' Τό Παρίσι. μ2ς δ ε ί χ ν ε ι τό δρόμο της απ ελευθέρωσης.'

β&Ηατο στο Φασισμό

SffttΕΡΙΑ ΣΤΟ ΑΑΟ

Ένα «υφαντό» από το πλήθος των έφημερίδων χαι των εντύπων της ΕΠΟΝ

~H~ £TOVi-Cl66^_

Πολύ μικρή η σελίδα για να χωρέσει, όχι την προσφ ορά των νέων κοριτσιώ ν της ΕΠ Ο Ν , αλλά ούτε κα ι τα ονόματα εκείνων που χάθηκαν στη φ ω τιά του αντιστασι­ ακού αγώνα.

Ωστόσο μες από τις τρεις εικόνες - ντο­ κουμέντα που δημοσιεύονται εδώ, αναδύ ­ εται ανάγλυφη η «συνισταμένη» του αναμφισβήτητα μεγάλου κα ι εθνικά άψ ο­ γου έργου τω ν κοριστιώ ν της π α τρ ίδας μας που αγωνίστηκαν από τις γραμμές της ΕΠ Ο Ν .

Ε ίνα ι πα ρηγορητικό που έστω και ύστερ’ από 40χρόνια α ρ χίζει να γίνεται ευρύτερα γνωστό ότι στον πόλεμο κατά των χιτλερικώ ν επιδρομέω ν τα κορίτσια δεν περιορίστηκαν στο πλύσιμο, στο μπά­ λωμα και στη μαγειρική. Α νάτρεψ αν τα φ ράγματα της «παράδοσης» και σε πολλές περιπτώ σεις πολέμησαν κοντά στους άν­ τρες με απαράμιλλη μαχητικότητα κα ι εν­ θουσιασμό.

Στην πάνω φ ω τογραφ ία μια υ ποδειγμ α­ τική ομ άδα ασκείται στη σκοποβολή. Ε ί­ να ι το καλοκαίρι 1944 που το ΕΑ Μ - και η ΕΠ Ο Ν - έχουν ρίξει το σύνθημα « Ό λ ο ι επί ποδός πολέμου». Στην κάτω φ ω τογραφ ία: Κάπου στα ορεινά του νομού Α χα ΐα ς η οργανώ τρια της Ε Π Ο Ν αλω νίζει τα χω ρ ιά για να φέ­ ρει τα μηνύματα της οργάνωσης.

Κ αι στην πόλη η νέα κοπέλλα - η επονίτισσα από κά ποιο ανάχω μα μεταδίδει με το χω νί στη γειτονιά το «Δελτίο Ειδήσε­ ων» και συνθήματα του αγώνα. Δυο παλληκάρια οπλισμένα προστατεύουν την «εκφωνήτρια».

25

C U & TP3W

X X .

Τ’ αετόπουλα ήταν σχηματισμοί «πιτσιρικάδων» στους κόλπους των οργανώσεων της ΕΠΟΝ που δεν έκαναν θελήματα. Οι μεταφορές παράνομων εντύπων, σημει­ ωμάτων ακόμη και όπλων, δεν ήσαν θελή­ ματα. Ήσαν πράξεις αγωνιστικές με ανυ­ πολόγιστη, μερικές φορές, αξία για την Αντίσταση. Πολλά αετόπουλα διακρίθηκαν για την «ατσιδοσύνη» τους και την παληκαριά τους σε επικίνδυνες αποστολές που για τους μεγάλους θα ήσαν ακατόρθωτες ή τουλάχιστο πολύ δύσκολες. Στο σχέδιο του Φωκ. Δημητριάδη δεν υπάρχει καμιά υπερβολή. Απηχεί μια πραγματικότητα: Αετόπουλα και επονίτες αφοπλίζουν ένα ξεμοναχιασμένο γερμανό φασίστα.

26

Το Κεντρικό Συμβούλιο της ΕΠΟΝ, αλλά και πολλές τοπικές οργανώσεις έκα­ ναν ειδικές εκδόσεις με τραγούδια, ιστο­ ρίες και θέατρο για τα αετόπουλα. Πέρ’ απ’ αυτά η ΕΠΟΝ ασχολήθηκε με τα προβλήματα της παιδικής ηλικίας και με τη συμβολή φωτισμένων παιδαγωγών σχεδίασε προγράμματα αγωγής εμπνευ­ σμένα από το βαθύτερο νόημα του απε­ λευθερωτικού - αντιφασιστικού πολέμου. Ό που ήταν υλικά και τεχνικά δυνατό, πρωτοστάτησε μαζί με την Εθνική Αλλη­ λεγγύη στην οργάνωση παιδικών συσσιτί­ ων, ενώ παράλληλα φρόντισε και για την επαναλειτουργία των σχολείων στις περι­ οχές που παράμεναν κλειστά. Τ’ αετόπουλα ήσαν η χαρούμενη, αλλά καί πολύτιμη εφεδρεία του αντιστασιακού αγώνα.

Π α ιδ ικ ό σ υσ σ ίτιο στην ελεύθερη Ε λ λά δ α .

Α ε τό π ο υ λ α σε δια δή λ ω σ η .

27

ΕΚΘΕΣΗ ΤΟΥ Κ.Σ. ΤΗΣ ΕΠΟΝ ΣΤΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΝΕΩΝ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΕΠΟΝ Οι βασικοί οκοποί της ΕΠΟΝ, που τέθηκαν και καταστατικά α π’ την πρώτη στιγμή της δημιουρ­ γίας της ήταν: Η εθνική απελευθέρωση, η ακεραι­ ότητα και η ανεξαρτησία της Ελλάδας, ο αγώνας για την υπεράσπιση της ζωής της νεολαίας και των δικαιωμάτων της στη χαρά, τη μόρφωση, στον πο­ λιτισμό. Η συντριβή του φασισμού με οποιαδήποτε μορφή κ ι’ αν παρουσιάζεται και η δημοκρατική λύση των εσωτερικών προβλημάτων του Ελληνικού Λαού, σύμφωνα με τη θέλησή του, και τη συμμε­ τοχή στην πολιτική ζωή της νεολαίας, από 18 χρονώ και πάνω. Η εξασφάλιση κα ι κατοχύρωση της Ειρήνης και της αδελφικής συνεργασίας με όλους τους Λαούς και τις Νεολαίες. Η ανοικοδό­ μηση της χώρας από τα ερείπια του πολέμου και της σκλαβιάς προς όφελος ολόκληρου του πληθυ­ σμού.

Η ΒΑΣΗ ΤΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ ΤΗΣ ΝΕΟΛΑΙΑΣ Η ενότητα της Ελληνικής Νεολαίας στις γραμμές της ΕΠΟ Ν, πραγματοποιήθηκε με βάση τις ώριμες αντικειμενικές και υποκειμενικές προϋποθέσεις που είχαν δημιουργηθεί. Ο αφανισμός της Ελληνι­ κής Νεολαίας α π ’ τους φασίστες καταχτητές, η άμεση απειλή επιστράτευσής της (Φλεβάρης 1943) από τους Γερμανούς έκαναν υπόθεση ζωής και θα­ νάτου για τη νεολαία την ανάγκη να ενώσει τις δυ­ νάμεις της ολοκληρωτικά και ν ’ αντισταθεί. .. .Ακόμα οι κοινοί πόθοι και τα κοινά ιδανικά της νεότητας, το κοινό μίσος ενάντια στο φασισμό και η αγάπη στην Πατρίδα, στη λευτεριά και στην πρόοδο, η λαχτάρα για τη μόρφωση μαζί με τα κοινά χαρακτηριστικά της νεανικής ψυχής, την ορμή για αγώνες και για θυσίες, τον ηρωισμό και την αυταπάρνηση, αυξημένα α π ’ τις συνθήκες της σκλαβιάς συντέλεσαν αποφασιστικά στην ενότητα της Ελληνικής Νεολαίας στην ΕΠΟΝ.

ΟΙ ΑΓΩΝΕΣ ΤΗΣ ΕΠΟΝ 1) Ο ένοπλος αγώνας Α π’ την πρώτη:στιγμή της δημιουργίας της, η ΕΠΟΝ αγωνίστηκε να ξεσηκώσει και να οργανώ­ σει την πολεμική διάθεση της Ελληνικής Νεολαίας ενάντια στους στυγερούς καταχτητές. .. .Πάνω από 8.000 επίλεχτοι επονίτες αντάρτες πολέμησαν τους Ιταλούς, τους Γερμανούς και τους Βούλγαρους καταχτητές μέσα α π ’ τις γραμμές 200 υποδειγματικών στρατιωτικών σχηματισμών της ΕΠΟΝ. Πάνω από 27.000 μέλη και στελέχη της ΕΠΟΝ, εκτός α π’ τους παραπάνω , πολέμησαν μέσα α π ’ τους άλλους σχηματισμούς του ΕΛΑΣ. Σε 430 μάχες και συγκρούσεις πήραν μέρος οι αντάρτικες μονάδες της ΕΠΟΝ. Στις μάχες αυτές πέσαν πάνω από 1.300 μέλη και στελέχη της ΕΠΟΝ ως την απελευθέρωση. Και στις πόλεις, προπάντων στην Αθήνα, οι

28

επονίτες μαχητές δώσανε αληθινές μάχες με τους Γερμανούς και τα Προδοτικά Τάγματα Ασφαλείας στις λαϊκές γειτονιές. Πολύ πριν α π ’ την απελευθέ­ ρωση ολόκληρα διαμερίσματα της Αθήνας και των περιχώρων ήταν λεύτερα, δεν τολμούσε να πατήσει γερμανός και προδότης και υπήρχαν φρουραρχεία του ΕΛΑΣ.

2) Παλλαϊκές εθνικές διαδηλώσεις στις πόλεις Τα φοιτητικά νιάτα άνοιξαν πρώτα το δρόμο των μαζικών διαδηλώσεων στην Αθήνα. Στις τερά­ στιες παλλαϊκές κινητοποιήσεις, στην πρωτεύουσα, όπως στις 5 του Μάρτη 1943 κατά της επιστράτευ­ σης, την παραμονή της Εθνικής μας γιορτής (243-43), στις διαδηλώσεις της 25/6/43 και 22/7/43 για ψωμί, λευτεριά και ενάντια στην επέκταση των Βουλγάρων, αλλά κα ι στις επαρχιακές πόλεις, για τη ζωή του λαού, ενάντια στην τρομοκρατία, ενάν­ τια στην επιστράτευση, ενάντια στην επέκταση των Βουλγάρων, τον παλμό και το πνεύμα της αυτοθυ­ σίας των αόπλων που αντιμετώπιζαν τα τάνκς τον έδινε η ΕΠΟΝ.

3) Απεργίες - σαμποτάζ - κωλυσιεργία Η ΕΠΟΝ καθοδήγησε τα εργαζόμενα νιάτα σε ασταμάτητο ηρωικό σαμποτάζ στις εγκαταστάσεις και τα εργοστάσια των ναζί. Ξεσήκωσε τεράστιες απεργίες στα πολεμικά εργοστάσια του εχθρού, στα αεροδρόμια, στις συγκοινωνίες του. Τα εργα­ ζόμενα νιάτα ενωμένα ολοκληρωτικά στην ΕΠΟΝ κωλυσιεργούσαν συστηματικά στην παραγωγική μηχανή του εχθρού. .. .Το Καλοκαίρι του 44 οι επονίτες παίξαν αποφασιστικό ρόλο στην οριστική εγκατάλειψη των πολεμικών εργοστασίων α π ’ τους εργάτες και εκμηδένισαν την Γερμανική παραγωγή.

4) Το εκπολιτιστικό έργο της ΕΠΟΝ Και μέσα στη φωτιά της αιματηρής αντίστασης, η ΕΠΟΝ ανάπτυξε ένα πολύ σοβαρό αναμορφω­ τικό εκπολιτιστικό έργο. Γίνηκε ιδιαίτερα στην ύπαιθρο ένας αποφασιστικός παράγοντας μιας τε­ ράστιας πολιτιστικής εξύψωσης και ανόρθωσης της νεολαίας και του λαού. Α γ ω ν ί σ τ η κ ε σ κ λ η ρ ά γ ι α τη μ ό ρ φ ω σ η τ η ς ν ε ο λ α ί α ς . Πραγματοποίησε σειρά από με­ γάλους αγώνες για το άνοιγμα και τη λειτουργία των σχολειών, που οι καταχτητές είχαν μετατρέψει σε στρατώνες, σε αχούρια και σε φυλακές. Για το άνοιγμα των ανώτερων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, πετυχαίνοντας να λειτουργήσουν όσο ήταν δυνατό. Στην ύπαιθρο με πρωτοβουλία της ΕΠΟΝ και των λαϊκών αρχών άνοιξαν τα περισσότερα σχο­ λειά με δασκάλους πολλές φορές επονίτες. Στα κ α ­ μένα χωριά στην Πελοπόννησο χτίστηκαν από τους επονίτες πρόχειρα σχολειά. Ακόμα η ΕΠΟΝ στη διάρκεια του αντάρτικου αγώνα δημιούργησε γεαννέχαα στη ο. 30.

Το Νομαρχιακό Συμβούλιο της ΕΠΟΝ Αιτωλοακαρνα­ νίας, την 'Ανοιξη 1944 στο χωριό Λιθοβούνι. Από αρι­ στερά, δεύτερος (διακρίνεται μόνο το κεφάλι του) ο σύνδεσμος της ΕΠΟΝ Θανάσης Καλαμπόκης. Τραυμα­ τίστηκε σε σύγκρουση με Γερμανοτσολιάδες στη Ναύπα­ κτο και αιχμαλωτίστηκε. Οι ταγματασφαλίτες τον μετέ­

φεραν στην ΙΙάτρα και τον κρέμασαν στα ψηλά Αλώνια στις 10 Ιουνίου. Κάτω: Οι νέοι και τα κορίτσια που συγκροτούσαν τον «κορμό» της επονίτικης οργάνωσης στην απόμακρη Ικα­ ρία. (Η φωτογραφία είναι τραβηγμένη μετά την Απελευ­ θέρωση στη Β' επαρχιακή Συνδιάσκεψη της ΕΠΟΝ).

29

ωργικές σχολές, 3 στη Ρούμελη, 2 στη Θεσσαλία κλπ. Με τη συνεργασία των πιο φωτισμένων π α ι­ δαγωγών της Ελλάδας μελέτησε ολόκληρο το εκ­ παιδευτικό πρόβλημα της χώρας και ετοίμασε αναλυτικές θέσεις και πρόγραμμα που άρχισε να μπαίνει σε εφαρμογή από την Π ΕΕΑ (Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης). Δημιούργησε εκατοντάδες θέατρα σε όλη την Ελλάδα, όπου για πρώτη φορά τα νιάτα κι ο λαός, ιδιαίτερα της υπαίθρου, ένιωσαν τη χαρά της τέχνης. Εκατοντά­ δες χορωδίες νέων, θεατρικοί όμιλοι, εκπολιτι­ στικά συνεργεία, δούλεψαν ως το πιο ξεκομμένο απ’ τη ζωή και τον πολιτισμό ορεινό χωριουδάκι, για να εμψυχώσουν, ν’ ανακουφίσουν και να δώ ­ σουν χαρά και κέφι στο βασανισμένο λαό και τα νιάτα, που πολεμούσαν για τη λευτεριά. Στο έργο της ανοικοδόμησης των χωριών, των δρόμων και των γεφυριών, στην προσπάθεια για αναδασώσεις, για την καταπολέμηση των λοιμω­ δών νόσων κλπ., δούλεψαν με ενθουσιασμό εκα­ τοντάδες χιλιάδες επονίτες, επονίτισσες και αετό­ πουλα. Η ΕΠΟΝ έδωσε μεγάλη προσοχή και με όλα τα μέσα ενίσχυσε την ανάπτυξη του αθλητισμού. Πολ­ λές εκατοντάδες αθλητικές ομάδες δημιουργήθηκαν σ’ όλη τη χώρα και ζωντάνεψε ο κλασικός αθλητισμός, το ποδόσφαιρο κα ι οι άλλες αθλοπαι­ διές σε σωστές βάσεις.

5) Ιδιαίτεροι αγώνες για τη ζωή των νέων και των παιδιών .. .Η ΕΠΟΝ αγωνίστηκε και πέτυχε συσσίτια για τους σπουδαστές, για πολλούς μαθητές, για τους μαθητές των επαγγελματικών σχολών και για ορισμένους κλάδους α π ’ τα εργαζόμενα νιάτα. Έ κανε εκατοντάδες κινητοποιήσεις για την ιατρο­ φαρμακευτική περίθαλψη των νέων. Δημιούργησε λαϊκά ιατρεία στην ύπαιθρο, ταμεία σπουδαστών και συνεταιρισμούς στις πόλεις, επιτροπές προ­ στασίας νεότητος από προσωπικότητες και φίλους της νεολαίας. Ιδιαίτερα σοβαρούς αγώνες ξετύλιξε η ΕΠΟΝ για τη ζωή του παιδιού, του πιο αθώου και τραγικού θύματος του φασισμού. Αγωνίστηκε για το γάλα των μικρών παιδιών, για σχολικά κι εξωσχολικά συσσίτια και πέτυχε να κρατήσει στη ζωή τα παιδάκια με τη συνεργασία της Εθνικής Αλληλεγγύης, όλων των οργανώσεων Αντίστασης και των φιλανθρωπικών οργανισμών. Στην ύπαιθρο δημιούργησε μαζί με την Εθνική Αλληλεγγύη (ΕΑ) και τις λαϊκές αρχές εκατοντά­ δες παιδικούς σταθμούς όπου δεκάδες χιλιάδες γυμνά και πεινασμένα πα ιδάκια έβρισκαν μια ζε­ στή σούπα, ένα χαρούμενο περιβάλλον και την ηθοπλαστική συντροφιά των μεγαλυτέ^ων αδελ­ φών τους - των επονιτών και επονιτισσων. Αν η Ελληνική Νεολαία μπόρεσε να επιζήσει από το φοβερό χαροπάλεμα με την πείνα, αν τα παιδάκια της χώρας μας σώθηκαν α π ’ ολοκληρω­ τικό αφανισμό, αυτό χρωστιέται σ’ ολόκληρο το κίνημα της αντίστασης και στους σκληρούς και ωραίους αγώνες της ΕΠΟΝ. (Φθινόπωρο 1945)

30

Είπαν για την ΕΠΟΝ: «Οι υποδειγματικοί σχηματισμοί της ΕΠΟ Ν στάθηκαν υποδείγματα ανδρείας, στρατιω τι­ κής τάξης κα ι πειθαρχίας». Στέφανος Σαράφ ης «Να τόχετε καμάρι πω ς είστε επονίτες. Τ α ν ι­ άτα του ελληνικού λαού βγαίνουν α π ’ τη δο­ κιμασία του πολέμου κα ι της σκλαβιάς μ’ ένα θρίαμβο που τον αντιλαλούν βουνά και πολι­ τείες. Νίκησαν την ίδια τους τη φυσική αδυ­ ναμία - την ηλικία τους. Στάθηκαν με αντρίκια ωριμότητα ψυχής μπρός στο καθήκον του ς. Αλέξανδρος Σβώλος «Χαιρετίζω την εθνικήν δημοκρατικήν οργάνωσιν της ελληνικής νεολαίας ΕΠΟ Ν. Ο ι επο­ νίτες και οι επονίτισσες με τον ενθουσιασμόν και την αυτοθυσίαν τους στον σκληρόν εθνικοαπελευθερωτικόν αγώνα έδειξαν τη φλο­ γερή αγάπη τους στην πατρίδα». Ιω άννης Σοφιανόπουλος «Το αδάμαστο πνεύμα κα ι η φλογερή πίστη των επονιτών στα ιδανικά της προόδου, της δημοκρατίας και του πολιτισμού ήταν, είναι και θα είναι μέσα στους νέους αγώνες η ζωντανότερη υπόσχεση για ό,τι έχει να δώσει στην ελεύθερη από το φόβο και την κάθε τυραννία Ελλάδα η Νέα Γενιά». Μ ιχαήλ Κύρκος Ο αγωνιστικός πυρετός που είχε κυριέψει τη νεότητα ήταν φαινόμενο καταπληχτικό τόσο ηθικά όσο και ψυχολογικά. Ή τα ν ένας συνα­ γερμός ψυχών. Ποτέ η ελληνική νεότητα δεν είχε φτάσει σε τέτοια ηθικά ύψη, ούτε στις πιο ένδοξες εποχές της ελληνικής ιστορίας, μια ηθική μέθη, ένα ηρω ικό πάθος, μια πρω τό­ φαντη περιφρόνηση του θανάτου κι ανήκου­ στη τόλμη την εμψύχωνε . . . Μ άρκος Αυγέρης «Η οχτάχρονη φασιστική τυραννία (της 4ης Αυγούστου και της Κατοχής) δε μπόρεσε μ’ όλη την τρομοκρατία να διαφ θείρει τη νέα γε­ νιά · η γενιά τούτη είναι η μεγαλύτερή μας εθνική δύναμη για το μ έ λ λ ο ν , για τον αγώνα της λευτεριάς και της λαοκρατίας που συνεχί­ ζεται και θα συνεχίζεται ίσαμε την τελειωτική ν ί κ η του λαού . . . Κώστας Βάρναλης «Α π’ όπου πέρασα γνώ ρισα κα ι θαύμασα τα ηρωικά π α ιδιά της ΕΠΟ Ν. Η θέλησή σας εί­ να ι ο πόνος της ψυχής. Εμείς γνωρίζουμε τις σημερινές επιδιώ ξεις σας κα ι σας ακολουθού­ με». (Δήλωση στην αντ/πεία της ΕΠΟΝ Ηλείας το Σεπτέμβρη 1944 κατά την επίσκεψή του στον Πύργο. «Σάλπισμα» 7 Σεπτέμβρη 1944 αρ.φ. 12.).

Π αναγιώ της Κανελλόπουλος

Πολλές φορές θάχετε δει όπως και γω την είδα και θάχετε διαβάσει αυτή τη φράση. Εγράψαν με το αίμα τους μια ένδοξη σελίδα μία σελίδα ολόκληρη θα πει μεγάλο πράμα εγώ είδα μ' αίμα να γραφεί μονάχα ένα γράμμα. Ξέρω μικρό θα σας φανεί μ' ακουστέ είναι μια ιστορία αληθινή. Κρεμούσε κρόσια χρυσαφιά στης νύχτας το σκοτάδι μια νέα σελήνη πούλεγες πως λαχταρούσε στίχους κι' είχαμε βγει κείνο το βράδυ να γράψουμε συνθήματα στους τοίχους. Ο Πέτρος στάθηκε μπροστά σ' ένα ωχρό ντουβάρι αντίκρυ στο φεγγάρι. Και μες τη νύχτα της σκλαβιάς την έντρομη σιωπή, με μπογιά κοκκινωπή να γράφει αμέσως άρχισε «Ζήτω η Λευτεριά». Εγώ κι' ο Στάθης πήγαμε στην άλλη τη μεριά. Ξάφνου ακούοτηκε ένα «μπαμ» δίπλα κοντά πολύ. Βγάζει κι' ο Στάθης τ' όπλο του κι' ευθύς πυροβολεί. Βήματα ακουστήκανε γοργά «τώσκασαν λέει ο Στάθης εκεί προς την πλατεία Βάθης». Μα πριν, σαν πρωτακούσαμε τον πυροβολισμό σαν νάκουσα μου φάνηκε κάτι σαν στεναγμό. Στήνω τ' αυτί, προσέχω! Ο Πέτρος, λέω και τρέχω. Στον τοίχο τον ευρήκαμε σύρριζα ξαπλωμένο. Το πρόσωπό του σαν κερί και το ιερό το σύνθημα μένει μισογραμμένο. Ζήτω η Λ ε υ τ ε ρ ι................ Πάνω σ' αυτό τον πέτυχε το βόλι με δειλία και πύρινη βοή και τούβαλε τελεία στο σύνθημα και στη ζωή. Πέτρο, του λέει τρέμοντας ο Στάθης και "ζυγώνει τον πιάνει από τους ώμους του και τον ανασηκώνει μ' απάντηση καμμιά τριγύρω ερημιά Κυλάει το σώμα τ' άψυχο πάλι στη γη σα δέμα κι' είναι του Στάθη το δεξί το χέρι όλο αίμα. Μαζί τον εσηκώσαμε και ξεκινάει η πομπή πάω μπροστά. Δεν κλαίω, μα η ματιά μου είναι θαμπή στρέφω περνώντας και κοιτώ το σύνθημα και λέω δεν πρέπει να τ' αφήσουμε έτσι μισογραμμένο μα το κουτί με τη μπογιά το βλέπω πεταμένο. Τότε τη ματωμένη του παλάμη α χνιστή απλώνει ο Στάθης προς τα κει στου τοίχου τη μεριά κι' αντί μπογιάς με το ζεστό το αίμα του αγωνιστή γράφει το άλφα πούλειπε στη λέξη λευτεριά!

31

Χρόνος πρώτος.-Άθηνβ 2β £{6pfaj Ϊ94**·*Α-| ριβμός Φυλλου11·Τιμή Φύλλβο Δρ*χ.206 • 4 Ω 4 Ε Κ Α Λ Ο Γ Ο Σ Ν Ε Ο Λ Α Ι Α Σ Τ Η Σ Ε Λ Λ Α Δ Α Σ I σουμε τΙς άλυσίδες τή ς πολύμορφης σ κ λ α β ιά ςμ α ς έλουμε τά νιάτα βύτυχισμένα,μέβα στή χαρά kjA ν 'ά γ ω ν ισ τ ο υ μ ε ό λ ό ψ υ χ α ,ιτ λ ά ΐ και μ α ζ ί μ έ τ ο ·ς νέ^υς,γιά νά κα ταχτήσ ουμε τήν /οίκονομική,τήν κοι >τής δημιουργικής Ιρ άσ η ς, ν ω ν ίΑ καί τήν πολιτική μ α ς ισότητα.Μ όνον Κτσι θά λάμψ ϊι ό ά λ η ΐιν ό ς έαυ τός μας καί θά υψωθούμε στόν ιστοί σ τρατιώ τες στά Ιδανικά τής κ ·ιν « νικ ή ς γνήσιο γυναικ είο· άνθρ«*πισμό.

9 δικαιοσύνης, θ’άγω ν'σ τοΰμ ε νά περάσωμ* *πό ά άγωνιστοΟμε πα ληκαρίσια,δλοι μαζί Νέοι και τό βάρβαρο καταναγκασμό στή δημιουργική έΝέες,καΙ σήμερα καί πάντοτε ένάντια σέ καθε λευτερίβ. έζω τερικό έχτρό ,γιά ν’άναχτήσουμε καί νά θρο νιάσουμε τή λ ευτεριά στόν ά άγωνισ^οΰμε παλητόπο μας, πρ οα σπίζοντας ϋ καρσια νά γκρεμίσου μέ κάθε θυσία τήνάκεραι__F με δλους τούς πολιτι ότητα τής'Ε λ λάδ ας μας,καί κοΰς καί οίκονομικούς ®ρα όλοκληρώ νοντας την έθνιγμούς καί δλα τά έμπόδια, κή μας ένότητα,μ’άπόΧυτο που ίστησε 6 καπιταλισμός δμως σεβασμό στήν«αύτο*αΙ 6 φασισμός,γιά νά κα­ δ ά θ εσ η των λαώ ν». ταχτήσουμε κι'έμεΐς τά δι­ καιώματα τής ήλικίας μας, —10 καί νά έπιβάλουμε τό σεβα έ λ ο υ μ ι κι’έμείς, πρω ­ σμό τους. τοπόροι συναγωνιστέ -4 μ ’δλους τούς νέους ψ α ν έ ν α ς φ ρ α γ μ ό ς καί τοΟ κόομου,νά ύπερνικήσου κ α νένα έμ π ό δ ιο στήν ά μ* τόν γ εμ ά το προκαταλή- t ρ Ρμονική σ ω ματική μ α ς ψ (ΐς στενόκαρδο έθνικισμό, ά νά π τ υ ζη καί ψυχική μ α ς i νάόψωθοΰρ* πέρα κι'έπάνω ξέλιξη .Ζ η τά μ ε δ λ α τά μ έ σ α άπό καθε Ιμπεριαλισμό καί γ ιά ν 'ά να π τ ίζο υ μ ε τ4" π λο ύ νά χτίσουμε όλοι μαζί,μ ’άσ ιο δυνα μ ισμ ό τής ί , ' ι Ί α ς δβλψ-.κή συνεργασία,τ5 .με­ μα ς καί νά φτιάξου; r · ·(.« γ αλ ό π ρ επ ο ναο τής είρηνιτό σ ώ μα καί χ α ρ ο ύ μ .ν η <αί κής διαβίω σης τών λαών,δά κ μα ία τήν ψυχή. που μέσα θά στήσουμε τό βωμό σ τίς άλήθινά άνθοώ· ητάμε μέ Ισια δικ αιώ ­ μ α τα γιά δ λ α τά π α ι­ π ίνες άζίες. Τ ΜΣ

Θ Π

Θ;

Θ

Κ ι

Ζ

δ ιά ,π ο λ ύ π λ ευ ρ η π α ι­ δεία καί π οιοτική μόρφ ω ση, δ ια π οτισ μ ένη μέ τό πν*·*;υ της λ α οκ ρ α τ ικ ή ς Δ η μ ο κ ρ α ­ τ ία ς ,σ φ ρ α γ ίζ ο ν τ α ς 6 κα θ έ­ ν α ς μ α ς τήν προσωπ-.κή του ά 'ί α καί έζίψω ση μέ τό δημιου ργικό του ϊρ γ ο .

Θ

*>

θ έ λ ο υ μ ε ν ά γ ίν ο .ιμ ε ,σ ύ Ι μ φ ω ν α μέ τΙς ά :ο μ :__Ρ κκίέ ς τ ο υ ό κα ίϊ;/3 ΐς Ι­ κ α ν ό τ η τ ες . φ ω τ ισ ;ι: οι καί ε^ ικ ί-ΐμ ένο·. έ ρ γ ά : : ; τ"ις ζω ή ς καί τής έπιστή μ η ς,Ικ ανο ί ν 'ά ν τ α π ο κ ρ ιθ ο δ μ · σ ’ δ \ ι ς τΙς υ λικ ές καί π /^ μ α τ ι κ ί ς - ν ά γ * ες τής χ ώ ρ α ς μας,καί δημιο υ ργικο ί σ υ ν τ ε λ ε σ τ έ ς σ τό ξ α ν α χ τ ίσ ιμ ο τοΰ π ο υ λ ιτ ισ μ ο ΰ σ τό ν τό π ο μ α ς ,ύ π ο τ ά σ σ ο ν τ α ς t o j ' ά τ ομ ικ ού ς μ α ς σ κ ο π ο ύ ς στή ν ε ύ :υ χ ία καί έζύψωση τοΰ λα οΰ.

Θ

—11 ■

.1 ά γ ω ν ισ :ο ΰ μ ϊ κι'έ μ εΐς όλόψυχα κα! σή­ μερα καί π ά ντο τ: έ ν ίν τ ια σέ κάθε έσ ω τε ο κ ό κ'.'έζωτερικό έχτρίι,γ ά νά καταχ­ τ ή σ ο μ ε καί νά κατοχυροσουμε τίς έλευτ?.ρίίϊ τοΓ; λαοΰ. θ ά β ο η θ ή σ υ α ; μ '^ \η μας τή δύ ν α μ η ,ά 'ιοι συνΐρ γ ά τε ς καί άγρυπνοι φρου ροί,νά θεμελιω θεί,νά π ρ ο­ κόψει, καί νά όλοκληρω3εΐ ή έλληνική λα όκρ α :. <ή Δη

ά άγωνιστοΟμε νά’πετϋχονμι σ’δλα τά έπίπεδα « l Ιν^νμί την υπόσχεση,πώς υπόσχεση,πως υα (νονμε τήν θά ποο ποοετοιμάσουμε της δράσης μας πραγματική,καί ::ίσ:;-:.'.ική τ .ι / \ τό τό ϊΐα (ϋα*ος.γ.ά τό ριζοβόλημαί ριζοβόΧημαί κα κα τό πλούνιο ^ ο ς .γ .ά τό θαρχια.αΰτο·.ι:'.κηοη. i f c l rιάν6·σμα 1e ^----κηοη.

■ νεοελληνικού σοσιαένός πρωτοπόρου

Θ

Θ

M il - 6 = I '..στ.κού π 5\ιτιομού.Λ*.ά\ ον Ετσι 62 κα '-'χτήσ ονμ ε έλουμε,έμεΐς ο* ς ,λ υ τ ρ υ μ έ ν ι; Λπό τόν ά'έμεΐς τήν έσώ,'τ^ρ.κή μας ευτυχία πατηλό καί παρ: '^ ρ α τ η μ έ ν ο φεμινισμό,νά ο γ Λ I