Αποτελέσματα αξιολόγησης εκπαιδευτικού προγράμματος
«Αναφορά στον άνθρωπο»
ΣΤ’ Δημοτικού, Α΄ & Β΄ Γυμνασίου, Σχολικά έτη 2010-2013
Το Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη στο πλαίσιο του Ε.Π. «Πολιτισμός» προχώρησε στο σχεδιασμό και την υλοποίηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων, τα οποία ξεκίνησαν, στον
ανακαινισμένο χώρο της Μόνιμης Έκθεσης του Ιδρύματος στη Μυρτιά. Τα παρακολούθησαν, από τον Οκτώβρη του 2009 έως τον Ιούνιο του 2013, 6.583 μαθητές, προερχόμενοι από Δημοτικά και Γυμνάσια των νομών Ηρακλείου, Ρεθύμνου και Λασιθίου.
Από την έναρξη των τριών εκπαιδευτικών προγραμμάτων, οι εκπαιδευτικοί συμπλήρωναν πριν την αποχώρησή τους ένα δομημένο ερωτηματολόγιο, το οποίο διερευνούσε κυρίως
ποιοτικά χαρακτηριστικά της επίσκεψης και συμμετοχής στα προγράμματα, για τη σχολική χρονιά 2009-2010. Με βάση τα αποτελέσματα, την ερμηνεία αυτών και τα ελεύθερα σχόλια συντάχθηκε ένα νέο φύλλο αξιολόγησης (βλ. Παράρτημα 1, σ.4), το οποίο χρησιμοποιήθηκε κατά τη σχολική τριετία 2010-2013 Στην παρούσα ανάλυση χρησιμοποιήθηκαν 300 ερωτηματολόγια, τα 100 πρώτα κατά χρονική σειρά από τις τρεις σχολικές περιόδους, του προγράμματος «Αναφορά στον άνθρωπο» (http://www.kazantzakismuseum.gr/index.php?level=6&lang=el, 19/12/13), το οποίο απευθύνεται σε μαθητές ΣΤ’ Δημοτικού και Α’-Β’ Γυμνασίου.
Αναλυτικά (βλ. Παράρτημα 2, σ. 6, πίνακες γραφημάτων):
Kατά το έτος 2010 παρατηρείται αξιοσήμαντη αύξηση των εκπαιδευτικών που έρχονται για πρώτη φορά στο ΜΝΚ. Αν και η ερώτηση «Πόσες φορές έχετε επισκεφθεί το ΜΝΚ» δεν αναφέρεται σαφώς σε προσωπική επίσκεψη ή σχολική, φαίνεται ότι οι εκπαιδευτικοί
εξέλαβαν τη δεύτερη. Ως τέτοια παρατηρούμε ότι το 70% έρχεται για πρώτη φορά στο ΜΝΚ, το 25% για δεύτερη και μόλις 5% για τρίτη. Το 2011, τρίτη χρονιά εκτέλεσης των προγραμμάτων, το πρώτο ποσοστό (πρώτη φορά) μειώνεται δραστικά σε 51%, ενώ το δεύτερο (δεύτερη φορά) τινάσσεται στο 37%, και εμφανίζεται το ποσοστό 5% για πέντε και περισσότερες επισκέψεις, τις οποίες είχαν πραγματοποιήσει στο παρελθόν κυρίως σχολεία της περιοχής και ιδιωτικά εκπαιδευτήρια. Το 2012, τέταρτη χρονιά, το ποσοστό της πρώτης επίσκεψης είναι σταθερό στο 50%, της δεύτερης επίσκεψης χάνει 6%, το οποίο προστίθεται στην κατηγορία των πέντε και περισσοτέρων επισκέψεων. Με ιδιαίτερο ενδιαφέρον αναμένονται τα αποτελέσματα του αριθμού των επισκέψεων στην τρέχουσα σχολική χρονιά, δεδομένης της οικονομικής κρίσης, της τάσης μείωσης του αριθμού των μαθητών το 2012 σε σύγκριση με το 2011 και του κορεσμού των εκπαιδευτικών προγραμμάτων, λόγω έλλειψης ποικιλίας θεματικών από τάξη σε τάξη Στο δεύτερο ερώτημα «Για ποιο λόγο επιλέξατε την επίσκεψη το ΜΝΚ» και στις τρεις εξεταζόμενες σχολικές χρονιές σταθερά πρώτη είναι η προτίμηση «Για την ενδιαφέρουσα θεματική του», στο 34-38%. Η προτίμηση αυτή είναι ανάλογη της απάντησης στο ερώτημα
«Τι περιμένατε από την επίσκεψη στο ΜΝΚ», όπου σταθερή είναι στο 72% η απάντηση «Να μάθουν τα παιδιά για τον ΝΚ». Καθώς το σύνολο των σχολείων που παρακολουθεί τα
ΜΝΚ, Αποτελέσματα αξιολόγησης εκπαιδευτικού προγράμματος, «Αναφορά στον άνθρωπο» Σελίδα 1
προγράμματα προέρχονται από την Κρήτη, αντιλαμβάνεται κανείς τη βαρύνουσα αξία του συγγραφέα στις διδακτικές επιλογές των εκπαιδευτικών. Σε αυτό συνηγορεί και η δεύτερη δημοφιλέστερη επιλογή, με σταθερή αύξηση από το 26 στο 30%, η «Σύνδεση με το αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών». Τρίτη επιλογή, είναι «Για τα εκπαιδευτικά
προγράμματα».
Στο τρίτο ερώτημα, «Πως μάθατε για τα εκπαιδευτικά προγράμματα του ΜΝΚ», η πλειοψηφία, στο 45% την πρώτη χρονιά, ενημερώθηκαν από τον φάκελο που απέστειλε το
Μουσείο στη διεύθυνση των σχολείων της Κρήτης. Στην επόμενη περίοδο το ποσοστό
έπεσε στο 34%, διπλασιάστηκε όμως η απάντηση «Μας τα συνέστησαν» στο 41%. Εδώ αποδεικνύεται η καλή εντύπωση που προκάλεσαν στην εκπαιδευτική κοινότητα τα
προγράμματα, η οποία βέβαια προσλαμβάνει τις θετικές αντιδράσεις και τον ενθουσιασμό
των συμμετεχόντων μαθητών τους, κάτι που καταδεικνύεται και από τους ακόλουθους
ποιοτικούς δείκτες της έρευνας. Την τρίτη χρονιά ιδιαίτερο ρόλο στην πληροφόρηση έχουν
τα δημοσιεύματα στον τύπο και η καταχώρηση στις σχολικές ιστοσελίδες.
«Η ενεργός συμμετοχή των παιδιών» είναι το κύριο στοιχείο θετικής αξιολόγησης των εκπαιδευτικών προγραμμάτων από τους εκπαιδευτικούς στο πέμπτο ερώτημα «Ποια στοιχεία του προγράμματος σας φάνηκαν ενδιαφέροντα», ενώ ως κρίσιμος επιλέγεται ο «Χειρισμός από την μουσειοπαιδαγωγό». Η επιλογή «Οι θεματικές» είναι σταθερά τρίτη επιλογή, κάτι αναμενόμενο καθώς αποτελεί δεδομένο κριτήριο για την επιλογή επίσκεψης
στο ΜΝΚ. Τα παράδοξο είναι ότι, ενώ στο δεύτερο ερώτημα του φυλλαδίου η «Σύνδεση με το αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών» είναι η δεύτερη δημοφιλέστερη επιλογή, στο παρόν πέμπτο ερώτημα φαίνεται ότι αυτή η αίσθηση και προτεραιότητα ανατράπηκε κατά την εκτέλεση του προγράμματος, καθώς κυμαίνεται στο 7% με πτώση στο 3%.
Η εμπιστοσύνη στην ποιότητα, στη μεθοδολογία και στο χειρισμό του προγράμματος από την μουσειοπαιδαγωγό δηλώνεται στην επόμενη έκτη ερώτηση «Ποιος θα θέλατε να είναι
ο δικός σας ρόλος στην επίσκεψη». Το συντριπτικό 70% των δασκάλων, και στις τρεις περιόδους, απήντησε «Μου άρεσε ο ρόλος που είχα». Εκτός ελαχίστων περιπτώσεων, μόλις
τρεις στους 300 συνοδούς δασκάλους δεν παρακολούθησαν το πρόγραμμα, οι υπόλοιποι συμμετείχαν διακριτικά στις εκπαιδευτικές δράσεις, διευκολύνοντας τη μουσειοπαιδαγωγό
για την τήρηση της τάξης και της ασφαλούς κίνησης και την ονομαστική πρόσκληση των παιδιών. Και είναι σημαντικό ότι η ίδια θερμή και συνεπής παρουσία των δασκάλων καταγράφεται σε όλες τις επαναληπτικές συμμετοχές των τάξεών τους στα προγράμματα.
Αποκαλυπτικές της ανάγκης και κρίσιμες για την υποστήριξη της παρούσας πρότασης
αποτελούν οι απαντήσεις στα επόμενα δύο και τελευταία δομημένα ερωτήματα του φύλλου αξιολόγησης. Στο έβδομο ερώτημα «Τι άλλο θα θέλατε να περιλαμβάνει το πρόγραμμα» αυξητικά από το 53% στο 68% των δασκάλων επιθυμούν «Περισσότερα στοιχεία για το ΝΚ για αξιοποίηση στην τάξη, ανεξαρτήτως επίσκεψης». Εδώ διαφαίνεται η «δίψα» των εκπαιδευτικών για υποστήριξη της γνώσης για τον παγκόσμιο συγγραφέα με εποπτικό υλικό και εναλλακτικές/καινοτόμες/βιωματικές μεθόδους εκπαίδευσης μέσα στην τάξη, για τη δημιουργική απασχόληση τόσο των ιδίων όσο και των παιδιών.
Στο όγδοο ερώτημα «Τι άλλο επιθυμείτε να οργανώσει το ΜΝΚ για εσάς», ειδικά στην τρίτη σχολική περίοδο οι απαντήσεις «Καινούριο εκπαιδευτικό με άλλη θεματική» και «Το ίδιο εκπαιδευτικό με νέα στοιχεία» αποτελούν συνολικά το 59% από το 40-46% των προηγούμενων δύο ετών. Το ποσοστό αυτό καταδεικνύει τον κορεσμό στην παρακολούθηση των τριών εκπαιδευτικών προγραμμάτων και την ανάγκη δημιουργίας
ΜΝΚ, Αποτελέσματα αξιολόγησης εκπαιδευτικού προγράμματος, «Αναφορά στον άνθρωπο» Σελίδα 2
νέων, τα οποία θα μπορούν να παρακολουθούν τα παιδιά σε κάθε επόμενη τάξη. Άξια παρατήρησης είναι και η προθυμία των εκπαιδευτικών να παρακολουθήσουν σεμινάρια επιμόρφωσης, πρώτη επιλογή με 26% στην πρώτη περίοδο της έρευνας.
Η αξιολόγηση των συμπερασμάτων οδήγησαν στα εξής συμπεράσματα:
1. Το ειδικό βάρος του ονόματος του συγγραφέα και της κληρονομιάς του που φέρει
το Μουσείο, η αναβάθμιση των εγκαταστάσεων και η ποιότητα των παρεχόμενων
υπηρεσιών έχουν αναδείξει το ΜΝΚ σε αναγνωρίσιμο πολιτιστικό κέντρο παιδείας και εκπαίδευσης για τις σχολικές ηλικίες.
2. Η σταδιακή πτώση συμμετοχής στα εκπαιδευτικά προγράμματα, που οφείλονται
στην οικονομική κρίση και στον κορεσμό των προσφερόμενων θεματικών, έχουν
ωθήσει το Μουσείο στην αναζήτηση χορηγών για την αντιμετώπιση των δυσκολιών.
Στην ανάγκη αυτή ανταποκρίθηκε το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, το οποίο χρηματοδοτεί τα σχεδιαζόμενα νέα εκπαιδευτικά προγράμματα και τη δωρεάν παροχή τους.
3. Η ανάγκη προσθήκης στο κτιριακό δυναμικό του Ιδρύματος ενός πολυχώρου ψυχαγωγίας/πολιτισμού, το οποίο επεσήμαναν και οι εκπαιδευτικοί, αποτέλεσε σημαντικό επιχείρημα στην υποστήριξη πρότασης του ΜΝΚ για την αξιοποίηση όμορου Δημοτικού κτηρίου και την ένταξή του σε επιδοτούμενο Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα. Ο πολυχώρος βρίσκεται σε φάση ολοκλήρωσης και από την Άνοιξη του 2014 θα στεγαστούν καινοτόμα, διαδραστικά εκπαιδευτικά προγράμματα, σε συνεργασία με το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας.
Ο συνδυασμός όλων των παραπάνω αποτελεσμάτων και ενεργειών του ΜΝΚ για την αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών συνιστούν την προσθετική αξία και το ισχυρό επιχείρημα στην υποβολή νέων προτάσεων χρηματοδότησης από εθνικά και Ευρωπαϊκά
προγράμματα και από ιδιωτικές χορηγίες.
Αντώνης Λεβέντης
Εξωτερικός Συνεργάτης (2005-2010) και Υπεύθυνος Προγραμματισμού και Ανάπτυξης (2010-2012) ΜΝΚ, Ηράκλειο, Δεκέμβριος 2013
ΜΝΚ, Αποτελέσματα αξιολόγησης εκπαιδευτικού προγράμματος, «Αναφορά στον άνθρωπο» Σελίδα 3
Ενδιαφέρουσα θεματική Σύνδεση με αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών Εύκολη πρόσβαση
Για τα εκπαιδευτικά προγράμματα Μας το συνέστησαν
Σχολικό έτος 2010-2011
Ενδιαφέρουσα θεματική
Σύνδεση με αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών Εύκολη πρόσβαση
Για τα εκπαιδευτικά προγράμματα
Σχολικό έτος 2011-2012
Ενδιαφέρουσα θεματική
Σύνδεση με αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών Εύκολη πρόσβαση
Για τα εκπαιδευτικά προγράμματα Μας το συνέστησαν
Άλλος
Σχολικό έτος 2012-2013
Από δημοσιεύματα στον Τύπο Από προβολή στην τηλεόραση
Από τον φάκελο/επιστολή που λάβαμε στο σχολείο Από τις σχολικές ιστοσελίδες
τα συνέστησαν
έτος 2010-2011
δημοσιεύματα στον Τύπο Από προβολή στην τηλεόραση
Από τον φάκελο/επιστολή που λάβαμε στο σχολείο Από τις σχολικές ιστοσελίδες
Μας τα συνέστησαν
έτος 2011-2012
Από δημοσιεύματα στον
Τύπο Από προβολή στην τηλεόραση
Από τον φάκελο/επιστολή
που λάβαμε στο σχολείο Από τις σχολικές ιστοσελίδες
Μας τα συνέστησαν
Άλλος
έτος 2012-2013
Να μάθουν τα παιδιά για το Ν.Κ.
Μια ευχάριστη μέρα σε ένα ανακαινισμένο μουσείο
Δεν είχαμε άλλες επιλογές επισκέψεων
Τίποτα συγκεκριμένο
Να μάθουν τα παιδιά για το Ν.Κ.
Μια ευχάριστη μέρα σε ένα ανακαινισμένο μουσείο
Δεν είχαμε άλλες επιλογές επισκέψεων
Τίποτα συγκεκριμένο
Άλλο
Να μάθουν τα παιδιά για το Ν.Κ.
Μια ευχάριστη μέρα σε ένα ανακαινισμένο μουσείο
Δεν είχαμε άλλες επιλογές επισκέψεων
Τίποτα συγκεκριμένο
Άλλο
Χειρισμός από μουσειοπαιδαγωγό Θεματικές
Ενεργός συμμετοχή των παιδιών Εκπαιδευτικό υλικό Σύνδεση με αναλυτικό
Χειρισμός από μουσειοπαιδαγωγό Θεματικές
Ενεργός συμμετοχή των παιδιών Εκπαιδευτικό υλικό
Σύνδεση με αναλυτικό πρόγραμμα
Χειρισμός από μουσειοπαιδαγωγό Θεματικές
Ενεργός συμμετοχή των παιδιών Εκπαιδευτικό υλικό
Σύνδεση με αναλυτικό πρόγραμμα
Να μην παρευρίσκομαι για να λειτουργήσουν ελεύθερα τα παιδιά Να παρέμβω με δικές μου ιδέες
ρόλος που είχα
Περισσότερη συμμετοχή
Να μην παρευρίσκομαι για να λειτουργήσουν
μην παρευρίσκομαι για να
Υλικό προετοιμασίας στο σχολείο
Περισσότερα στοιχεία
για το Ν.Κ. για αξιοποίηση στην τάξη, ανεξαρτήτως επίσκεψης
Υλικό προετοιμασίας στο σχολείο
Περισσότερα στοιχεία
για το Ν.Κ. για αξιοποίηση στην τάξη, ανεξαρτήτως επίσκεψης
Υλικό προετοιμασίας στο σχολείο
Περισσότερα στοιχεία για το Ν.Κ. για αξιοποίηση στην τάξη, ανεξαρτήτως επίσκεψης
Καινούριο εκπαιδευτικό
με άλλη θεματική
Το ίδιο εκπαιδευτικό με
νέα στοιχεία
Συνέδριο/ημερίδα για
τον ΝΚ Σεμινάρια επιμόρφωσης εκπαιδευτικών Πολυχώρο ψυχαγωγίας/πολιτισμού
Καινούριο εκπαιδευτικό με άλλη θεματική Το ίδιο εκπαιδευτικό με νέα στοιχεία Συνέδριο/ημερίδα για τον ΝΚ
Σεμινάρια επιμόρφωσης εκπαιδευτικών Πολυχώρο ψυχαγωγίας/πολιτισμού
Καινούριο εκπαιδευτικό με άλλη θεματική Το ίδιο εκπαιδευτικό με νέα στοιχεία Συνέδριο/ημερίδα για τον ΝΚ Σεμινάρια επιμόρφωσης εκπαιδευτικών Πολυχώρο ψυχαγωγίας/πολιτισμού