Bosgazet 11

bosgazet 011 INFORMATIEBLAD ANTWERPSE BOSGROEPEN

driemaandelijks tijdschrift juli - augustus - september 2009 afgiftekantoor 2099 antwerpen x - p608022

Pagina 2

De zomer is er weer !

Pagina 3

Waarom bosgroepen?

Pagina 4-9

Bosinfo

Pagina 10-19

Nieuws uit de 5 bosgroepen Pagina 20-21

Cursussen

Pagina 22-23

Wandelingen en Excursies

Grove den op stuifduin in de Hoge Mouw te Kasterlee, mei 2009.

BELGIE-BELGIQUE P.B. 2099 Antwerpen X BC 10770

de zomer is er weer !

Beste bosliefhebbers, We hebben allemaal kunnen genieten van een zonovergotene, frisgroene lente. De schoontijd – april tot juni welke de broedtijd is is voorbij. Vanaf 1 juli kunnen we weer aan de slag in de bossen. Deze lente was een vruchtbare tijd voor de Antwerpse bosgroepen.

De bestuurders van de 5 Antwerpse bosgroepen zaten voor het eerst samen. Dit overleg was een mooie gelegenheid voor alle bestuurders om ervaringen uit te wisselen. Er werden verschillende thema’s besproken die al de Antwerpse bosgroepen aanbelangen.

Zo willen we ook op provinciaal niveau visies op elkaar afstemmen en de service naar u als boseigenaar verbeteren. Onder andere de tarieven van vorming werden besproken: alle leden van de Antwerpse bosgroepen zullen in de toekomst aan dezelfde voorwaarden kunnen deelnemen aan excursies. Daarnaast werd de samenwerking met het provinciebestuur overlopen. Al jaren worden de bosgroepen gesteund door het provinciebestuur van Antwerpen. Ze heeft de bosgroepen zelfs helpen opstarten. Elke bosgroep start met een pilootfase waarbij ze de kans krijgt om zich om te vormen in een vzw. De provincie zorgt deels mee voor financiële, organisatorische en logistieke ondersteuning. Op dit moment zijn de Antwerpse bosgroepen allen zelfstandige vzw ’s geworden. De provincie wenst dan ook de toekomstige samenwerking tussen de provincie en de bosgroepen via een samenwerkingsovereenkomst vast te leggen.

In de BosInfo kan u dit keer ontdekken wat gelabeld hout is. Misschien komt u het af en toe wel tegen in de doe-het-zelf zaak , we zien steeds vaker houtproducten met het label ‘FSC’ of ‘PEFC’. Hout heeft alle troeven als milieuvriendelijk materiaal. Meer en meer komt duurzaam gelabeld hout in de aandacht.

Verder in de BosInfo komt u te weten hoe Europa zorg wil dragen voor de mooiste pareltjes in ons Vlaamse land. Onze bossen maken hier een belangrijk deel van uit. De bosgroepen willen beantwoorden aan een duurzaam bosbeheer, de boseigenaars hierin steunen en de kwaliteit van het bos verbeteren. Met de bosgroep willen we graag mee zorg dragen voor deze pareltjes! In dit kader worden met onze bosgroep Kempense Heuvelrug vzw in samenwerking met heel wat privé eigenaars al beheerwerken uitgevoerd.

Alvast veel leesplezier en een mooie zomer gewenst!

Georges van der Vennet, Voorzitter Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw

Georges van der Vennet, voorzitter Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw.

02

Woord vooraf

Bosgroep is er voor u!

Waarom bosgroepen?

Wat kan de bosgroep voor u doen?

Vlaanderen telt ongeveer 146.000 hectaren bos en naar schatting is 70 % van dit bosareaal in privé-eigendom. De Vlaamse overheid heeft er bewust voor gekozen om ook de privé-boseigenaars te betrekken in het beleid. De oprichting van de Vlaamse bosgroepen was een duidelijk signaal naar de boseigenaars toe om hen te stimuleren het beheer in eigen handen te nemen. Een kans om te grijpen…

• gratis en onafhankelijk advies over het bos en het beheer ervan (bosbouwtechnische, juridische, financiële en administratieve aspecten);

Het bos in Vlaanderen is bovendien enorm versnipperd.

Deze versnippering is niet enkel ruimtelijk, ook een enorme eigendomsversnippering typeert de Vlaamse bossen. Zo zijn de meeste boseigendommen in Vlaanderen kleiner dan 1 ha! Het beheer van deze ‘minibosjes’ is voor de boseigenaars financieel onrendabel met als gevolg dat het beheer van deze sterk versnipperde bospercelen meestal achterwege is gebleven. Bovendien wordt de boseigenaar vaak geconfronteerd met problemen die hij niet altijd alleen kan oplossen, zoals bijvoorbeeld recreatieoverlast of sluikstorten.

Wanneer verschillende eigenaars samen voor het bosbeheer zorgen, kan dit zonder de eigenaars op kosten te jagen. De belangrijkste taak van de bosgroepen is het stimuleren en coördineren van zo een samenwerking. In een bosgroep komen boseigenaars vrijwillig samen om het beheer van hun bossen te verbeteren. Elke boseigenaar is vrij om al dan niet gebruik te maken van onze diensten. Iedere eigenaar behoudt de volledige zeggenschap over het beheer van zijn eigendom.

Bij dit alles maakt het niet uit of u bos-eigenaar/beheerder bent van een aantal are of veeleer ha. De bosgroep is er voor elke boseigenaar die meer wil weten over zijn bos.

Weet u graag wat de bosgroepen voor u en uw bos kunnen betekenen, neem dan contact op met de bosgroep in uw regio.

Kempense Heuvelrug vzw: Dessel, Geel (deel ten noorden treinspoor), Grobbendonk, Herentals, Kasterlee, Lille (zuiden van Lille), Mol (deel ten noorden van spoorweg NeerpeltAntwerpen), Olen (deel ten noorden treinspoor), Retie, Vorselaar.

De belangrijkste taken van de bosgroep zijn informeren, sensibiliseren en organiseren.

U kan de coördinator contacteren voor:

• informatie over hoe uw bos duurzaam kan beheerd worden, wat uw wettelijke rechten en plichten zijn als boseigenaar en wat de mogelijke subsidies zijn waar u als boseigenaar aanspraak op kunt maken; • organisatie van wandelingen, cursussen en excursies; • hulp bij het aanduiden van dunningen; • hulp bij de bestrijding van Amerikaanse Vogelkers en exoten door onze arbeidersploeg; • hulp bij het invullen van kapaanvragen, subsidiedossiers en hulp bij het opstellen van beheerplannen; • coördinatie van gezamenlijke boswerkzaamheden en houtverkopen voor meerdere eigenaars zodat goedkoper en efficiënter werk geleverd kan worden.

COLOFON De Bosgazet verschijnt viermaal per jaar, telkens een 3.500 exemplaren en is een uitgave van de Antwerpse bosgroepen.

Verantwoordelijke uitgever: Laeremans Luc, ’s Gravenwezelsteenweg 59-61, 2110 Wijnegem Redactieadres: ’s Gravenwezelsteenweg 59-61, 2110 Wijnegem tel. 03/355.09.40 e-mail antwerpenzuid@bosgroep.be website www.bosgroepen.be

Zuiderkempen vzw: Balen, Geel (deel ten zuiden treinspoor), Heist-op-den-Berg, Herentals (deel ten zuiden treinspoor), Herenthout, Herselt, Hulshout, Laakdal, Meerhout, Mol (deel ten zuiden van spoorweg Neerpelt-Antwerpen), Olen (deel ten zuiden treinspoor), Westerlo.

Noorderkempen vzw: Arendonk, Baarle-Hertog, Hoogstraten, Lille (noorden van Lille), Malle, Merksplas, Oud-Turnhout, Ravels, Rijkevorsel, Turnhout, Vosselaar.

Antwerpen Noord vzw: Antwerpen, Brasschaat, Brecht, Essen, Kalmthout, Kapellen, Schilde, Schoten, Stabroek, Wijnegem, Wuustwezel, Zoersel en Zwijndrecht.

Antwerpen Zuid vzw: Aartselaar, Berlaar, Boechout, Bonheiden, Boom, Bornem, Borsbeek, Duffel, Edegem, Hemiksem, Hove, Kontich, Lier, Mechelen, Mortsel, Niel, Nijlen, Putte, Puurs, Ranst, Rumst, Schelle, Sint-Amands, Sint-Katelijne-Waver, Willebroek, Wommelgem en Zandhoven.

Achteraan de Bosgazet kan u de adressen van de Antwerpse bosgroepen terugvinden.

Bosgroep samen op weg.

Even voorstellen

boscertificering Boscertificering: wordt duurzaam bosbeheer een sterk merk?

In doe-het-zelf zaken en grootwarenhuizen zien we steeds vaker houtproducten met een “FSC” of “PEFC” logo op. Dat gaat van constructiehout over tuinstoelen en kleurpotloden tot en met papier. De bedoeling van zo’n logo is dat de consument weet dat het hout afkomstig is uit goed beheerde bossen. Hout heeft immers alle troeven als milieuvriendelijk materiaal in handen: het is volledig hernieuwbaar, milieuvriendelijker in de productie, verwerking en recuperatie. Maar er zijn twijfels gerezen over het beheer van de bossen waaruit het hout voortkomt terwijl steeds meer mensen vinden dat bossen beschermd moeten worden. Consumenten en overheidsdiensten vragen daarom steeds vaker een garantie en bewijs dat het hout afkomstig is uit duurzaam beheerde bossen. Het certificeren van bos en het labelen van het hout afkomstig uit die gecertificeerde bossen is een methode om dat bewijs te leveren. In theorie zou elke boseigenaar die zijn bos duurzaam beheerd volgens bepaalde vastgelegde normen dat kunnen laten vaststellen door een erkende externe controleur. Het bos krijgt dan een certificaat en het hout dat uit zijn bos geoogst wordt kan met een logo verkocht worden.

Geloofwaardig bewijs van duurzaam bosbeheer

Consumenten kunnen duurzame bosbouw steunen, via de aankoop van producten waarin grondstoffen uit gecertificeerde bossen zijn verwerkt.

Bosexploitanten en houtverwerkende bedrijven kunnen het imago van hun sector verbeteren en het gebruik van hun producten promoten.

Boseigenaars kunnen het onafhankelijke bewijs leveren dat hun bossen goed worden beheerd volgens gezonde ecologische, sociale en economische principes. Op die manier kan eventueel de economische waarde van het bos stijgen: de vraag naar gecertificeerd hout vanwege de consument neemt immers snel toe.

Op wereldvlak is overeengekomen dat duurzaam (of verantwoord) bosbeheer moet beantwoorden aan drie eisen: - het houdt rekening met het milieu; - het eerbiedigt de sociale rechten van de plaatselijke bevolking en van de bosarbeiders; - het is economisch leefbaar.

Bij duurzaam bosbeheer gaat het erom een evenwicht te vinden tussen mens en natuur.

Hoewel reeds veel bossen duurzaam beheerd worden, kan dit enkel via onafhankelijke controles op geloofwaardige wijze worden aangetoond. Een onafhankelijke, bevoegde en onpartijdige instelling – een certificatieinstelling – moet daarom op het terrein nagaan of de bossen volgens vastgelegde beheerstandaarden en goede praktijken worden beheerd. Dit heet ‘boscertificatie’.

Garantie van bos tot klant Wanneer hout en bosproducten uit een gecertificeerd bos vertrekken, staan ze aan het begin van een lange weg. Hout- en papierproducten passeren immers langs verschillende bedrijven voordat ze als eindproduct bij de klant terecht komen. Om ook aan deze eindklant de garantie te geven dat het werkelijk om een gecertificeerd houtproduct gaat is een systeem van controle en certificering nodig doorheen de handelsketen. Dit heet ‘controleketencertificatie’. Een certificatieinstelling moet nagaan of houtverwerkende bedrijven gebruikmaken van systemen waardoor hout uit een gecertificeerd bos altijd kan worden opgespoord en onderscheiden van hout uit niet gecertificeerde bossen. Het hout moet getraceerd kunnen worden van de gekapte boom tot het eindproduct in de winkel. Het is dus belangrijk dat alle bedrijven die met hout te maken hebben, hun activiteit laten certificeren, om er zeker van te zijn dat deze ‘keten’ volledig is.

04

Bosinfo

Vrachtwagen met tropisch hout. Bron www.birdlife.org

Een beetje geschiedenis Helaas gaat er jaarlijks nog steeds zo’n 13 miljoen hectare bos verloren, een groot deel door illegale kap. Door mijnbouw, palmolie, veeteelt, houtnijverheid en papierindustrie verliezen we elk jaar 4 keer de oppervlakte van België.

In de jaren ’80 wilden milieuorganisaties de vernietiging van tropische wouden tegengaan. Hiervoor riepen ze op tot een boycot van tropisch hout. Men redeneerde dat wanneer de vraag naar tropisch hout zou dalen, men de bossen niet meer ging kappen. Helaas bleek het omgekeerde waar: als een tropisch woud geen economische waarde meer heeft als producent van hout, dan wordt het nog interessanter om het bos volledig te vervangen door een activiteit (zoals landbouw of veeteelt) die wel geld opbrengt …

Zo ontstond in 1993 FSC en ontwikkelde een systeem van boscertificering om het duurzaam beheer van bossen economisch interessant te maken: als steeds meer mensen voor tropisch hout met een duurzaam label kiezen, wordt het voor bosbeheerders interessant om hun bos te beschermen en goed te beheren.

boscertificering Boscertificering in de wereld Wereldwijd bestaan tientallen certificaten voor duurzaam bosbeheer.

De bekendste zijn “FSC” dat staat voor Forest Stewardship Council”, vrij te vertalen als Raad voor Duurzaam Bosbeheer; en “PEFC” de afkorting van “Programme for the Endorsement of Forest Certification schemes” vrij te vertalen als Programma voor Toelating van Boscertificerings Systemen”.

In 2007 werd uit de FSC-gecertificeerde Vlaamse domeinbossen naar schatting 25.000 m³ industriehout op de markt gebracht, en minstens 10.000 m³ brandhout. Van het Limburgse FSC hout worden door platenproducent Norbord te Genk OSB platen met FSC label gemaakt, die vervolgens in de Vlaamse bouwsector verwerkt worden.

De vraag naar Belgisch hout met een label blijkt ook sterk te stijgen, zeker bij grotere verwerkende bedrijven uit de hout- en papiersector binnen België en vb Nederland en Duitsland. Op dit moment zijn in Vlaanderen 100-en verwerkende bedrijven, houthandels, papierproducenten, drukkerijen, bouwondernemingen en bosexploitanten al FSC en/of PEFC gecertificeerd. Dat wil zeggen dat allerlei houtproducten met een duurzaam label, zowel afkomstig uit binnen- als buitenlandse bossen voor de consument redelijk eenvoudig beschikbaar zijn.

Boscertificering ook voor Vlaamse privé-boseigenaar?

Zowel PEFC als FSC zijn internationale, onafhankelijke organisaties zonder winstoogmerk. Ze hebben ook dezelfde doelstelling, namelijk duurzaam bosbeheer. Maar ze hanteren wel ieder een eigen certificeringsysteem. Bij beide certificeringen wordt wel de volledige handelsketen van bos tot eindproduct gecontroleerd.

De Europese Commissie beschouwt FSC en PEFC als even geschikt voor certificering van duurzaam bosbeheer (2006).

Op het ogenblik is FSC het enige label voor boscertificering dat de steun krijgt van alle milieugroeperingen. FSC geeft volgens hen meer garanties voor de bescherming van “oerbossen” tegen het ontbossen, degradatie en het omzetten van natuurlijke bossen naar plantages.

Wereldwijd is ongeveer 200 miljoen hectare bos PEFC-gecertificeerd en 100 miljoen hectare bos heeft een FSC-certificaat. Samen zijn dat voorlopig slechts 10% van alle bossen van de wereld. De oppervlakte bos waarvan een certificaat het duurzaam beheer garandeert blijft wel elk jaar stijgen.

En bij ons?

Ook in de Vlaamse boswetgeving werden de principes van verantwoord bosbeheer geïntegreerd. Alle openbare bossen en bossen die zich in het VEN (Vlaams Ecologisch Netwerk) situeren, dienen beheerd te worden conform de Criteria Duurzaam Bosbeheer.

Op die wijze legt onze Vlaamse boswetgeving de fundamenten voor het realiseren van kwaliteitsvol en multifunctioneel bosbeheer.

Een volgende, logische stap is hiervoor internationale erkenning te krijgen door de bossen te laten certificeren.

In België is 10.000ha bos FSC gecertificeerd. In Vlaanderen zijn dat bossen van de Vlaamse Overheid: Meerdaalwoud, Heverleebos, Egenhovenbos en het Vlaamse deel van Zoniën. Ook in het Brussels gewest is het Zoniënwoud FSC gecertificeerd. Via een pilootproject van het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) in de Limburgse kempen werd in 2006 meer dan 3300 ha bos van meerdere openbare eigenaars gecertificeerd via een FSC-groepscertificering.

In 2002 ontwikkelde het Waals gewest een boscertificeringsstandaard die na grondige evaluatie door PEFC erkend werd. In Wallonië is ondertussen 261.664 hectare bos PEFC gecertificeerd. Dat zijn zowel openbare als privé bossen, goed voor bijna de helft van alle Waalse bossen.

Boscertificering is een vrijwillig proces. Enkel de boseigenaar zelf kan beslissen zijn bos te laten certificeren volgens een bepaald certificeringssysteem. Hij moet dan wel voldoen aan de vereisten van dat systeem. Na positieve evaluatie krijgt het bos een certificaat en mag het hout afkomstig uit het bos verkocht worden met een label. Jaarlijkse controles door het certificeringsorganisme moeten garanderen dat het bosbeheer in praktijk ook duurzaam is.

Een privé-boseigenaar in Vlaanderen kan voorlopig enkel kiezen voor FSC-certificering. Omdat de Vlaamse boswetgeving verschilt van de Waalse kan het Waalse PEFC-certificaat immers niet aangevraagd worden voor Vlaamse bossen. Mogelijks zal er binnen enkele jaren wel een Vlaamse PEFC beheerstandaard bestaan.

Zo’n beheerstandaard moet uitgewerkt worden in consensus tussen boseigenaars, natuurverenigingen, wetenschappers, de houtverwerkende industrie, consumenten en de overheid. De eerste verkennende gesprekken zouden lopende zijn. En in opdracht van minister Crevits wordt een studie uitgevoerd om de FSC en PEFC standaarden te vergelijken en voor Vlaanderen op elkaar af te stemmen.

Als individuele kleinere boseigenaar een FSC-certificaat aanvragen is niet evident. De kosten, en vooral de administratie, zijn niet te onderschatten.

FSC-groepscertificaat van het ANB: op maat van kleinere boseigenaars Om ook private boseigenaars de mogelijkheid te geven een FSClabel te bekomen voor het hout in hun bos werd het concept “groepcertificering” uitgedacht. Bij groepscertificering verenigen verschillende boseigenaars zich tot een groep, die als een eenheid wordt gecertificeerd. De leden van de groep delen de certificeringskosten en stellen een groepsmanager aan.

Die groepsmanager is de drager van het certificaat voor het geheel van de leden en is in de eerste plaats verantwoordelijk voor het toepassen van een bosbeheer dat met de principes en criteria van FSC overeenstemt. Net als bij een individuele certificering, wordt bij een groepscertificering een externe audit uitgevoerd door een certificeringsorganisme. Daarnaast zal de groepsmanager bij een groepssysteem ook een interne audit uitvoeren.

Sinds eind 2006 beschikt het ANB (Agentschap voor Natuur en Bos) over zo een FSC-groepscertificaat, waarbij het ANB als

Bosinfo

05

boscertificering groepsmanager optreedt. Het groepscertificaat van het ANB staat sinds 2008 open voor alle Vlaamse boseigenaars, zowel openbare besturen als private eigenaars. De eerste vereiste waar een geïnteresseerde bosbeheerder aan moet voldoen is het hebben van een uitgebreid bosbeheerplan conform de Criteria Duurzaam Bosbeheer.

De ondersteuning van ANB als groepmanager reduceert de organisatorische en administratieve lasten enorm voor de andere deelnemende boseigenaars.

Geïnteresseerde bosbeheerders kunnen contact opnemen met hun bosgroep voor meer informatie.

PEFC werd in 1999 opgericht op initiatief van boseigenaars uit verschillende Europese landen. PEFC heeft, in tegenstelling tot FSC, zelf geen beheerstandaard uitgewerkt. Ieder land of gewest kan zelf zijn bosbeheerstandaard uitwerken. PEFC evalueert enkel of die beheerstandaard voldoet aan de Europese criteria die zijn vastgelegd op de Interministeriële conferenties van Helsinki (1993), Lissabon (1998) en Wenen (2003) over de bescherming van de Europese bossen.

Is de evaluatie gunstig dan wordt een nationaal uitgewerkte bosbeheerstandaard erkend als PEFC certificeringssysteem.

Zoals bijvoorbeeld in Wallonië.

De criteria van het PEFC label zijn:

FSC FSC is in 1993 opgericht door internationale milieu- en mensenrechtenorganisaties, inheemse bevolkingsgroepen en bedrijven uit de bos- en houtsector om de (tropische) bossen te beschermen tegen vernietiging en onherstelbare aantasting.

FSC heeft een zelf een lijst opgesteld van 10 algemene principes voor verantwoord bosbeheer. Deze gelden voor alle bostypen: tropisch, boreaal, gematigd maar ook voor plantages. Wel worden ze steeds aan de plaatselijke situatie aangepast door een nationale of regionale FSC-werkgroep. Voor België is dat www.fair-timber.be De 10 internationale FSC criteria zijn: 1 De nationale wetten, internationale verdragen en de principes en criteria van FSC respecteren.

2 De eigendoms- en gebruiksrechten m.b.t. het bos moeten duidelijk gekend en wettelijk gedocumenteerd zijn.

3 De wettelijke- en gebruiksrechten van inheemse volkeren op hun land en grondstoffen moeten worden gerespecteerd.

4 Het bosbeheer moet het sociale en economische welzijn van bosarbeiders en lokale gemeenschappen op lange termijn te verzekeren 5 Het bosbeheer moet een efficiënt gebruik stimuleren van de bosproducten en -diensten, om de ecologische en economische productiviteit te vrijwaren.

6 De ecologische functies en biodiversiteit van het bos worden beschermd.

7 Er wordt een bosbeheerplan met duidelijk omschreven doelstellingen en middelen opgesteld.

8 Er vinden regelmatig evaluaties van het bosbeheer plaats.

9 Bossen met een een hoge beschermingswaarde moeten behouden worden (bv. bossen met een bijzondere natuurlijke rijkdom of van groot cultureel of religieus belang). Bij het beheer ervan moet men steeds uitgaan van het voorzorgsprincipe.

10 Plantages moeten een aanvulling vormen op natuurlijke bossen, maar mogen deze niet vervangen. Zij moeten de druk op natuurlijke bossen verminderen en hun herstel en bescherming bevorderen. De principes 1 tot 9 gelden ook voor plantages.

06

PEFC

Bosinfo

• Behoud en verbetering van de bosrijkdommen en van hun bijdrage tot de globale koolstofcycli.

• Behoud van de gezondheid en de vitaliteit van de ecosystemen van bossen.

• Behoud en bevordering van de productiefuncties van bossen.

• Behoud, bewaring en verbetering van de biologische diversiteit in de ecosystemen van bossen.

• Behoud en verbetering van de beschermfuncties van het bosbeheer (onder meer water en bodem).

• Behoud van andere sociaal-economische voordelen en voorwaarden.

De belangrijkste verschillen tussen FSC en PEFC certificering • PEFC baseert zijn normen op criteria voor de bescherming van bossen die in Europese Interministeriële conferenties zijn vastgelegd. FSC heeft zijn eigen set criteria volledig uitgewerkt.

• FSC focust sterk op de rechten van inheemse volkeren in de tropen. PEFC daarentegen is ontstaan op initiatief van de Europese bosbouwsector. PEFC adviseert om op nationaal niveau alle betrokken partijen toegang tot het beslissingsproces te geven, terwijl FSC dat verplicht.

• FSC accrediteert op basis van intern uitgewerkte richtlijnen zelf de organisaties die audits mogen uitvoeren in het bos en het FSC certificaat mogen toekennen. Bij PEFC moet de accreditatie van de externe controleurs gebeuren door de officiële nationale accreditatie instantie volledig conform uitgewerkte ISO-richtlijnen. Bij ons BELAC, de Belgische accreditatie-instelling.

Deze tekst is geïnspireerd door twee artikels in de “BOSgRoep”, tijdschrift van de Vlaams-Brabantse Bosgroepen. In dit artikel is bijkomende informatie verwerkt van www.fsc.org, www.pefc.org, www.pefc.be, www.fair-timber.be, www.natuurenbos.be en www. forestrycertification.info

natura 2000 in vlaanderen

Natura 2000 in Vlaanderen.

Kesselse Heide te Nijlen.

Europese pareltjes in Vlaanderen Wist je dat je in ons klein en drukbevolkt Vlaanderen Europese natuurpareltjes vindt? Denk bijvoorbeeld aan de beukenbossen met uitbundige voorjaarsflora (bosanemoontjes en hyacinten) in OostVlaanderen en Brabant, graslanden met orchideeën, de purperen heide in onze Kempen en de duinen aan de kust. Deze gebieden hebben typische kenmerken. Vaak leven er ook soorten die gebonden zijn aan deze unieke kenmerken. We noemen deze gebieden ‘habitats’. In bepaalde gevallen komen deze habitats en soorten op weinig andere plaatsen in Europa voor, of worden ze in gans Europa bedreigd. In dat geval hebben wij een grote verantwoordelijkheid om deze te beschermen. De afgelopen decennia verdwenen er echter veel van deze unieke gebieden, of nam de oppervlakte ervan af. Hierdoor verdween het leefgebied voor de soorten en als gevolg hiervan ook de soorten zelf die gebonden zijn aan speciale habitats.

Bijvoorbeeld de aantallen roerdomp gingen achteruit omdat deze vogel onvoldoende broedgebied vond: moerassen met brede rietkragen.

waar iedereen kan van profiteren. Denk maar aan gezond en lekker drinkwater, duurzame houtproductie uit onze eigen bossen en lekker vlees van smullende koeien op een grasland, bescherming tegen wateroverlast, groene ruimte om te recreëren. En zo kunnen we nog even doorgaan.

Zorg dragen voor deze pareltjes – hoe?

Habitats en soorten in een Europees netwerk onderbrengen is een eerste stap. De tweede stap is om er voor te zorgen dat deze natuur blijft bestaan en een goede kwaliteit heeft. Een grote uitdaging in Vlaanderen waar we met man en macht voor moeten zorgen.

Hoe weet je nu wat de minimumkwaliteit is voor deze Europees beschermde natuur? Voer voor wetenschappers: samen met het Instituut voor Natuur en Bosonderzoek (INBO) bepaalde het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) de minimumkwaliteit van de Europees te beschermen natuur in Vlaanderen. In eerste instantie wordt dit uitgedrukt op Vlaams niveau: hoeveel oppervlakte er nodig is voor een duurzaam beukenbos, hoeveel broedparen roerdomp er aanwezig moeten zijn voor een gezonde populatie, enz. Dit zijn de gewestelijke instandhoudingsdoelstellingen (G-IHD). Dit geeft de verplichte bijdrage van Vlaanderen –zoals elke lidstaat dat moet doen – weer aan het beschermen van de Europees belangrijke natuur. Een volgende fase is dat we instandhoudingsdoelstellingen bepalen voor de speciale beschermingszones: de S-IHD. Zie het als de verdeling van de G-IHD over de verschillende speciale beschermingszones. Nadat we weten waar we naartoe moeten in de speciale beschermingszone, zal er een plan opgesteld worden over de uitvoering ervan: welke maatregelen er genomen moeten worden en hoe deze verspreid worden in de tijd: het natuurrichtplan.

Samenwerking loont

De roerdomp (Botaurus stellaris).

Zorg dragen voor deze pareltjes – door wie en waarom?

Alle Europese lidstaten kregen de opdracht om gebieden aan te duiden ter bescherming van deze habitats en soorten. Europa creëerde zo een grensoverschrijdend netwerk van natuurparels: het Natura 2000 netwerk. Dit netwerk bestaat uit de zogenaamde speciale beschermingszones: gebieden waar deze Europees te beschermen habitats en soorten aanwezig zijn en die wettelijk afgebakend zijn. In Vlaanderen zijn 38 speciale beschermingszones afgebakend. Deze afbakening gebeurde op basis van wetenschappelijke gegevens.

Europa gaat er van uit dat elke lidstaat deze Europees belangrijke natuur beschermt, ongeacht waar deze voorkomt of wie deze beheert. Dit wil zeggen dat zowel de overheid als privé-eigenaars en gebruikers hun verantwoordelijkheid moeten opnemen. Dit geeft ons de kans om de handen in elkaar te slaan en vanuit verschillende invalshoeken zorg te dragen voor de Vlaamse natuur. Door zorg te dragen voor onze natuur, bouwen we aan duurzame ecosystemen

Het ANB is ervan overtuigd dat samenwerking de juiste weg is als we onze natuur willen beschermen. Hierboven las je al dat de Europees te beschermen natuur zich niet in reservaten laat duwen en ook voorkomt in gebieden die in private eigendom zijn. Gelukkig maar, anders zouden de bijzondere habitats en soorten beperkt zijn tot kleine vlekjes in het Vlaamse landschap. Het ANB ziet de Europese verplichting om instandhoudingsdoelstellingen op te stellen als de uitgelezen kans om de ideeën over samenwerking in de praktijk om te zetten. Hoe doen we dit? Met elkaar praten is de kern van de samenwerking. Overleggen met de eigenaars en gebruikers in de speciale beschermingzones en overleggen met de betrokken overheidsdiensten zoals de Vlaamse Milieumaatschappij, de Vlaamse Landmaatschappij en andere. De gesprekken gaan zowel over de wijze waarop de doelstellingen bepaald worden als over de manier waarop inspraak georganiseerd wordt.

Wil je meer weten over Natura 2000 en de instandhoudingsdoelstellingen? Surf dan naar de website van het ANB: www.natuurenbos.be Bosinfo

07

natura 2000 in vlaanderen Wil je graag een infosessie bijwonen over deze instandhoudingsdoelstellingen?

Landelijk Vlaanderen/Hubertus Vereniging Vlaanderen en Natuurpunt plannen momenteel al informatiesessies op verschillende plaatsen in Vlaanderen. Doel is om hun leden te informeren over het IHD-proces en potentiële vertegenwoordigers voor het bovenlokaal overleg te werven. Als je als bosgroeplid ook lid bent van één van

deze organisaties zal je rechtstreeks uitgenodigd worden. Landelijk Vlaanderen/Hubertus Vereniging Vlaanderen stelt deze infosessies ook uitdrukkelijk open voor niet-leden.

Meer informatie vind je op: http://www.natuurpunt.be/nl/natuurbehoud/natuurbeleid/natuur-en-samenleving_313.aspx http://www.landelijkvlaanderen.be/n2_activiteiten.htm

Bedrijven sponsoren bebossingen!

De Vereniging voor Bos in Vlaanderen (VBV) sluit in het kader van de campagne “1miljoen bomen” grote sponsordeals met bedrijven die bossen willen inplanten en daar 5euro per boom voor over hebben! Voor dit najaar is VBV op zoek naar terreinen die kunnen omgevormd worden tot bos. Naast de gewone subsidie ontvangt de bosbeheerder dus nog een bijkomend bedrag van de sponsors en dit gaat echt wel om bedragen die de moeite zijn! Laat dus zeker snel iets weten aan je bosgroep indien je dit najaar een bebossing wil doen op je eigendom.

Excursie naar Argonne te Frankrijk Op maandag 11 mei trokken een veertigtal enthousiaste boseigenaars richting Frankrijk. Na amper drie uurtjes busreizen komen de leden van de bosgroepen aan in de Argonne, meer bepaald in La Haie Guérin. We zijn te gast in het bos van de familie De Pauw waar ongelijkvormig loofhout en naaldhoutaanplantingen elkaar afwisselen. Frederik Vaes en Geert Bruynseels zijn onze gidsen voor de volgende drie dagen.

Boseigenaars en kubieke meters: een onbreekbaar verbond.

Op dag twee gingen de hemelsluizen open en de doorwinterde konden hun geluk niet op: regen, modder en schitterende bossen. En het werd nog beter. Eerst water dan cognac. In Le Viell-Dampierre bezochten we een producent van “Merrain”. Het beste eikenhout wordt hier omgezet in prachtige vaten om cognac in op te slaan. De plaatselijke boswachter liet ons op dag drie een mooie opvolging zien van de verschillende bosstadia: van verjongen, jongwasverpleging, dunning en eindkap: een mooie résumé van wat we de vorige twee dagen hadden gezien.

Op woensdag 13 mei 2009 keerden we met heel wat bosbouwkennis rijker en voldaan huiswaarts.

Boseigenaars, bestuurders en enkele coördinatoren van de Vlaamse bosgroepen in de Argonne.

Dag één staat in het teken van bosverjonging. Herten zijn een ware plaag in deze regio. Hun populatie is de laatste jaren exponentieel gestegen. Geert en Frederik hopen met een aantal praktijkvoorbeelden de jagers te kunnen overtuigen van het nut van een lagere wildstand. We bekeken een proefvlakje waarin een lichtingskap is gebeurd na een mastjaar en nadien volledig omheind werd. We gaan op zoek naar verjonging van voornamelijk Wintereik. Dit blijkt zelfs binnen het proefvlak een beetje tegen te vallen. Vermoedelijk hebben de everzwijnen lelijk huisgehouden voor de omheining werd geplaatst.

Heel wat wenkbrauwen gingen de hoogte in bij de plantkokers aan de volgende stop. Omdat er te weinig kwaliteit staat tussen de natuurlijke verjonging na windval. Werd er hier en daar wat bij geplant en gebruikte men hoge kokers ter bescherming. Is dit economisch rendabel? De toekomst zal het uitwijzen.

08

Vervaardiging van eiken vaten voor de opslag van Cognac.

Bosinfo

eikenProcessierupsen

Eikenprocessierupsen zitten vooral op eikenbomen krijgen brandharen na de tweede vervelling

Alle contact vermijden! brandharen veroorzaken bij contact (ernstige) jeukhinder volgroeide rupsen

© Provinciaal Instituut voor Hygiëne, Antwerpen

januari

februari

© Provinciaal Instituut voor Hygiëne, Antwerpen

maart

ei-stadium

april

microscopisch kleine brandharen

© Henk Jans

© Henk Jans

mei

huiduitslag

juni

juli

© Provinciaal Instituut voor Hygiëne, Antwerpen

augustus september oktober november december

jonge volgroeide poprupsen stadium rupsen

beperkt ongemak: brandharen in oude nesten (5-7 j.)

© Provinciaal Instituut voor Hygiëne, Antwerpen

ei-stadium

vlinder

ongemak: brandharen in lege nesten

veel ongemak: brandharen van rups

Gezondheidsproblemen veroorzaakt door de brandharen huid* (97%)

ogen (2%)

luchtwegen (1%)

irritatie roodheid jeuk zwelling

zwelling roodheid jeuk branderige pijn

irritatie loopneus slikstoornissen kortademigheid

* De klachten verdwijnen meestal zonder behandeling binnen twee weken.

Tips om overlast te beperken:

Bestrijden of niet?

Alleen in bewoond gebied en langs wegen en fietspaden worden de rupsen weggebrand of weggezogen uit bomen.

Daarnaast worden eikenbladeren meestal preventief bespoten met een biologisch middel voor de brandharen op de rupsen verschijnen. In bossen en natuurgebieden worden de rupsen niet bestreden omdat de bestrijdingsacties ongewenste gevolgen met zich meebrengen voor andere (insecten)soorten en ze het milieu belasten. De ontwikkeling van natuurlijke vijanden wordt daar gestimuleerd door zo min mogelijk in te grijpen.

© A.Belfroid/Foto Natura

Meer informatie: Raadpleeg de folder “Eikenprocessierupsen, wat je zeker moet weten!”.

Bestellen kan door gratis 1700 te bellen.

Met gezondheidsvragen kunt u ook bij uw huisarts of apotheker terecht.

www.eikenprocessierups.be

Bosinfo

Verantwoordelijk uitgever: Dirk Wildemeersch, Koning Albert II-laan 35 bus 33, 1030 Brussel - 02/2008

Probeer contact te vermijden met rupsen en nesten.

Bedek de huid zo veel mogelijk.

Ga niet in de buurt van nesten of rupsen op de grond zitten.

Krab of wrijf niet na contact.

Spoel uw huid en ogen met water na contact.

Was eventueel uw kleren.

09

Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw Opstart boscomplex De Hoeven – Retie Op 4 april vond in het kleuterschooltje ‘De Hoeven’ in Kasterlee de infovergadering plaats voor de boseigenaars van de Hoeven in Retie.

35 boseigenaars woonden deze vergadering bij. Een grote opkomst van heel wat enthousiaste boseigenaars! Het deel van het boscomplex de Hoeven op grondgebied Kasterlee vond al plaats in het najaar van 2008. Er werd een gezamenlijk beheerplan opgemaakt dat ter goedkeuring verstuurd is naar het Agentschap voor Natuur en Bos. Met deze vergadering wil de bosgroep ook de eigenaars in Retie de mogelijkheid geven om deel te nemen aan een gezamenlijk beheerplan, houtverkoop of beheerwerken te laten uitvoeren door de bosgroep. Of gewoon om gratis advies te krijgen!

Bezienswaardigheden op de Kempense Heuvelrug!

In navolging van het opgemaakte uitgebreid bosbeheerplan Herentals-lichtaart werd deze folder met bezienswaardigheden binnen dit boscomplex opgemaakt. Wandelaars kunnen deze kaart gebruiken om vrij doorheen het boscomplex Lichtaart-Herentals de interessante plekken op te zoeken. De knooppunten van het wandelnetwerk zijn ook op de kaart aangegeven.

Op de achterzijde kan je historische info vinden over de Kempense heuvelrug, wat een bosgroep voor u als boseigenaar kan doen en meer informatie over het uitgebreid bosbeheerplan opgemaakt voor dit gebied. Deze folder vertelt u meer over de bosbouwkundig interessante plekken, maar ook cultuurhistorisch belangrijke punten en recreatieve attracties zoals de toeristentoren zijn aangeduid.

En niet te vergeten! Op de kaart zijn de leukste café’s aangeduid, want niets zo gezellig als een fris pintje of een koffie na een fikse wandeling!

Deze kaart is te koop aan ons secretariaat aan de Hoge Mouw in Kasterlee voor 1 €.

We kunnen de kaart ook opsturen, dan betaal je 1 € extra voor de verzending.

Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw Lichtaartsebaan 73, 2460 Kasterlee Tel. 014/85.90.17 Kempenseheuvelrug@bosgroep.be

10

De bezienswaardigheden zijn op de kaart zijn aangeduid met een nummer, in de legende vindt u een woordje uitleg.

Bosgroepnieuws

Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw Exploitatie Rielen Op 6 april om 16u gaf onze Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw samen met de firma Meulendijks Rondhout BV een demonstratie van een bosexploitatie met de automatische houtoogstmachine, de harvester. Een 30-tal geïnteresseerde konden bekijken hoe de harvester de dunning uitvoerde aan een perceel aan de Ossengoor in Kasterlee. Dit houtlot op Rielen werd op stam verkocht aan de firma Meulendijck. Dit lot was samengesteld uit verschillende percelen van privé eigenaars die graag werken lieten uitvoeren in hun bos. Een 1500m³ hout werd op stam verkocht. Zo werd voor deze eigenaars op hun perceel een dunning uitgevoerd. Enkele boseigenaars lieten een kaalkap of lichtingskap uitvoeren om een omvorming te bekomen van naaldhout naar loofhout. Adjunct-coördinator Els Oostvogels gaf nog een woordje uitleg over het nut van een dunning, de verwerking van het gevelde hout, de toekomst van een gedund bos en hoe snel een bos recupereert na een kapping door de harvester.

De geïnteresseerde konden de zaagkop van de automatische houtoogstmachine van dicht bij bestuderen.

Peter, de machinist, reed zijn harvester het bos uit zodat de machine en de zaagkop van dichtbij bekeken konden worden. Iedereen luisterde geboeid naar de toelichting van Peter. Om 17u keerden we allen weer een beetje slimmer huiswaarts!

Opstartvergadering en wandeling in de Balderij in Tielen

Wandeling door de Balderij in Tielen.

Op een regenachtige zaterdag, 28 maart maakte de bosgroep een wandeling door de ‘Balderij’ in Tielen. Beleidsadviseur, Ludo Lauwen, nam ons op sleeptouw door dit pareltje van een gebied.

We vertrokken met 14 moedige wandelaars aan de ingang van de Hoge Rielen en trokken via het Rielenbroek de Balderij in. Voor de Balderij zal er een uitgebreid bosbeheerplan worden opgemaakt.

Een week voordien, op zaterdag 21 april was er voor alle eigenaars van de Balderij een infovergadering. Dit bosgebied maakt deel uit van het Vlaams Ecologisch Netwerk (VEN), als je een eigenaar bent met meer dan 5ha, gelegen in VEN-gebied ben je verplicht een uitgebreid bosbeheerplan op te maken. Alle eigenaars van dit boscomplex kunnen mee instappen in dit beheerplan dat door onze bosgroep gecoördineerd zal worden. Dit kan ook met een perceel kleiner dan 5ha. Dit geeft de mogelijkheid om het beheer van hun perceel op 20 jaar te voeren. Verder kunnen de eigenaars de exoten laten bestrijden op hun perceel, deelnemen aan een houtverkoop of ten allen tijde rekenen op advies van de bosgroep. We ontdekten hoe prachtig de Balderij, omgeven door de Kleine en Grote Kaliebeek, wel is. We vinden er nog restanten van veenvorming terug. We vinden hier een flora die in de Kempen, zelfs in Vlaanderen zeldzaam is.

Hieronder Blauwe knoop en een aantal zeldzamen zeggesoorten.

Na regen komt zonneschijn, bij onze aankomst warmde de zon ons weer op. Deze stevige trip door het bos en ons mooie Kempense landschap deed ons allemaal weer zo’n deugd!

Wandeling Peertsbos Herentals Op 17 mei trokken we voor onze voorjaarswandeling het Peertsbos in. We liepen een stuk langs de oude meanders van de Kleine Nete en zagen er het dalkruid onder eiken-beukenbos. Toen we halt hielden bij de oudste beuk van het gebied liet de wielewaal even van zich horen! Hij hield zich schuil in de hoge populieren langs de Nete.

Verderop op de hoger gelegen gronden met naaldhoutaanplanten is door de bosgroep een dunning aangeduid volgens de toekomstboommethode. De mooiste en meest stabiele bomen op het perceel werden gemarkeerd met een blauwe bol, dit zijn de toekomstbomen. Er wordt komende winter een dunning uitgevoerd in functie van deze mooiste bomen. Hoeveel kuubs zouden er in één zo’n grove den zitten en hoe hoog zou deze boom zijn? We hadden alles bij ons om dit te weten te komen. Een lintmeter om de omtrek te meten en een hoogtemeter om de hoogte te bepalen. Via een tabel wisten we dat deze grove den met een omtrek van 0,75m (gemeten op 1,5m hoogte) en een hoogte van 17m 0,375m³ hout bevat. Via dit grove dennenbestand liepen we terug de vallei van de Kleine Nete

in. Op onze terugweg langs de Kleine Nete stonden we even stil bij de verschillende exoten in het gebied. Zo zagen we de Japanse duizendknoop, de Amerikaanse vogelkers en reuzenbalsemien.

Wandeling in het Peertsbos te Herentals.

Bosgroepnieuws

11

Bosgroep Zuiderkempen vzw Afscheid Joris Matthé Mijn bureau wordt langzamerhand leeg. In het te-doen-lijstje wordt veel geschrapt maar er wordt weinig aan toegevoegd.

En in mijn agenda gaapt een lege zone vanaf 1 juni. Het laatste terreinbezoek met een boseigenaar, de laatste avondlijke vergadering omtrent toegankelijkheid, de allerlaatste vrijdag op het bureel … . Na drie jaar bij de bosgroep Zuiderkempen vzw tovert mijn met spuitbussen, glyfosaat, kaartmateriaal, administratie en lintmeter geladen autootje zich weer om tot gewoon een vervoermiddel in plaats van een mobiel bureel.

Op 1 juni verlaat ik de Bosgroep Zuiderkempen vzw en zal ik aan de slag gaan bij het Regionaal Landschap Grote en Kleine Nete vzw. Drie jaar lang heb ik deel mogen uitmaken van een fantastische vereniging met een belangwekkende missie. Het contact met de mensen, het gezonde werk in de open lucht, de toffe collega’s en de onvergetelijke momenten zullen me altijd bijblijven en zal ik missen in de toekomst. Ik zou graag in de eerste plaats de boseigenaars willen bedanken voor hun gastvrije onthaal en constructieve ingesteldheid en feliciteren voor hun bereidwillige samenwerking aan een betere en mooiere groene omgeving. Mijn collega’s wil ik bedanken voor hun steun, vriendschap en onvoorwaardelijk geduld. Mijn dank gaat ook uit naar de Raad van Bestuur die me destijds de kans gaven om

deze job te starten. ‘Doe zo voort’ zijn drie woorden die de lading dekken en die gelden voor alle partijen. En ze verdienen eigenlijk drie uitroeptekens. Ik kan me geen betere manier indenken om multifunctioneel bosbeheer waar te maken; vanuit de basis (de boseigenaars) in samenspraak met alle betrokkenen rond de tafel te zitten, naar elkaar te luisteren, elkaar de hand schudden, een pintje drinken achteraf, … . Via deze aangename werkwijze met vooral veel respect en vertrouwen, worden er in de bossen van de Zuiderkempen kleine wonderen verricht.

Tot ziens !!!

Joris

Nieuwe adjunct-coördinator Pieter-Jan Swinnen Hallo allemaal, Ik wil me graag even voorstellen. Mijn naam is Pieter-Jan Swinnen en sinds kort de nieuwe adjunct-coördinator bij de Bosgroep Zuiderkempen vzw en vervanger van Joris Matthé. Als Overijsenaar (Vlaams-Brabant) ben ik iets of wat andere bossen gewend dan jullie hier in de Kempen, maar dat maakt het natuurlijk allemaal des te interessanter om hier aan de slag te gaan.

Van opleiding heb ik eerst Landschapsarchitectuur gedaan in Vilvoorde, maar tijdens die periode merkte ik dat mijn interesse toch meer neigde naar bossen en natuurgebieden. Via een studiegenoot kwam ik er dan toe om nog een andere studie te gaan volgen en zo belandde ik in het mooie Nederlandse Wageningen om er de bachelor Bos- en Natuurbeheer te gaan studeren. De interesse was alleszins gewekt en terug in België hoopte ik dan ook in het boswereldje aan de slag te gaan. Op m’n zoektocht naar leuke vacatures leerde ik de bosgroepen kennen.

Ik besloot vrijwilligerswerk te gaan doen bij de Bosgroep DijleGeteland in Leuven en zo kon ik bij coördinator Jeroen Franssens

de stiel leren. Een goede 2 maanden en vele terreinbezoeken, giskaarten en boeiende cursussen later kwam deze vacature dan vrij en kreeg ik een aantal dagen later een optimistische stem aan de lijn. Zodus dankjewel aan het bestuur alleszins voor de kans die ze me gegeven hebben. Ik hoop jullie binnenkort dan natuurlijk eens te ontmoeten in jullie eigenste bos!

Pieter-Jan

Bosconsulenten ruimen zwerfvuil op!

Zwerfvuil is een kopzorg van vele boseigenaars en bosliefhebbers. Eén van de beste manieren om het probleem in te dijken is regelmatig opruimen. Vuil trekt immers vuil aan. Intussen hebben reeds heel wat bosconsulenten zwerfvuil en sluikstorten opgeruimd. Bosconsulent Fons Hendrickx heeft hiervoor zelf een aangepaste grijptang en plastieken zakken. Dankzij een akkoord met de gemeente mag het vuil er gratis afgeleverd worden.

Foto links: Bosconsulent Fons Hendrick aan het werk met de grijptang.

12

Bosgroepnieuws

Bosgroep Zuiderkempen vzw Oproep: Merkwaardige bomen in privé-bossen De Bosgroep Zuiderkempen vzw maakt via de bosconsulenten een lijst op met de merkwaardige bomen in de boscomplexen waar ze werkzaam is. Bomen die omwille van hun ouderdom, schoonheid of dikte in het oog springen komen hiervoor in aanmerking. De bedoeling is om deze bomen zoveel mogelijk te beschermen en een toekomst te geven. Weet je in een bos merkwaardige bomen staan, neem dan gerust contact op met de plaatselijke bosconsulent of de bosgroep!

Lijst bosconsulenten: Naam Fons Hendrickx Guy De Pooter Joris Vangeel Francois Verbiest Jan Millis Eric Hantson Leo Otten Marc Absil

Natuurlijke ontwikkeling van berk.

Telefoon nr.

014/86.70.38 0472/46.55.37 014/59.27.17 014/81.16.87 0477/60.69.72 0478/34.89.23 0475/69.19.12 0479/44.33.43

Boscomplex Eindhoutberg (Laakdal) Scherpenbergen-De Hutten (Meerhout) Scherpenbergen-De Hutten (Meerhout) Keiheuvel (Balen) Vallei van de Grote Nete (Heist) Heidehuizen (Mol-Balen) Bel (Geel) Raambroekse bossen (Ramsel)

Boseigenaars worden in de bloemetjes gezet bij de inhuldiging van de landduinenroute.

Deputé Jos Geuens, Allan Fillips en schepen Benny Smets staan klaar om de landduinenroute te openen.

De ‘landduinenroute’, de eerste MTB-route in Vlaanderen die door 732 ha bos loopt, eigendom van een 1.000-tal privé-boseigenaars, werd op 22 mei officieel ingehuldigd. Dit is het resultaat van 7 jaar respectvol overleg tussen boseigenaars en bosgebruikers en een constructieve samenwerking tussen heel wat partners. Het was mooi om te zien hoe enthousiast alle partners samenwerkten om alles op tijd rond te krijgen. In elke gemeente werd 1 startbord geplaatst.

De route is tevens verbonden met de MTB-route in Laakdal die op haar beurt verbonden is met het netwerk in de Merodebossen. De benaming ‘landduinenroute’ verwijst naar de talrijke landduinen waarover de route loopt (o.a. in Bel, Volmolen, Scherpenbergen-De Hutten, Volsbergenbossen, Verloren Schaap en Heidehuizen). De route zal het eerste jaar uitgetest worden. De talrijke boseigenaars

Landduinenroute

die participeren hopen dat via deze aantrekkelijke route de recreatiedruk verspreid kan worden over een groter gebied. Zo worden andere bossen ontlast en kunnen er andere functies (zoals de economische of ecologische) meer aan bod komen. Dankzij de route kunnen de mountainbikers Boseigenaar Francois Weyns wordt nu met een gerust geweten fietsen in de bloemetjes gezet. en wordt het dichtmaken van ongewenste sluipwegen gemakkelijker. Volgend jaar zullen we samen met de boseigenaars de route evalueren en kunnen er nog aanpassingen aangebracht worden. Het peterschap van de route werd opgenomen door de Geelse Wielertoeristen onder leiding van Armand Verheyden. Ze zullen zorgen voor het onderhoud en de opvolging van de signalisatie. BLOSO, de gemeente en de provincie zorgden onder leiding van de bosgroep voor de uiteindelijke inrichting van de route. Op de inhuldiging werden 2 boseigenaars symbolisch in de bloemetjes gezet. Deze bloemetjes symboliseren de belangeloze inzet van vele boseigenaars om tegemoet te komen aan maatschappelijke noden. Enkele boseigenaars hebben zelf in hun bos een nieuw MTB-pad aangelegd om verbindingen tussen aanpalende bossen mogelijk te maken. Proficiat!!

Contactpersonen landduinenroute: Peter: Armand Verheyden: tel. 0478/36.36.04, Bosgroep Zuiderkempen vzw: Jan Seynaeve 0474/99.99.35

Boseigenaar Francois Weyns en schepen Christel Jackers onthullen het startbord.

Bosgroepnieuws

13

Bosgroep noorderkempen vzw

Bosgroep zoekt vrijwilligers!

Opvolgen van toegankelijkheid.

Wil je bosconsulent worden?

De Bosgroep Noorderkempen vzw is bijna zes jaar actief. Sinds de opstart zijn reeds een 450-tal boseigenaars voor meer dan 2.600 ha bos lid van de bosgroep. We willen onze dienstverlening naar de boseigenaars nog verder uitbouwen via lokale vrijwilligers. Zoals in de andere Antwerpse bosgroepen zijn we opzoek naar gemotiveerde en enthousiaste ‘Bosconsulenten’.

Wat is een bosconsulent?

Het is een lokale contactpersoon (vrijwilliger) voor boseigenaars.

Het takenpakket van een bosconsulent kan samengesteld worden op basis van wat de persoon zelf graag doet en goed kan. Dit kan gaan van ledenwerving, infobrochures aan geïnteresseerde boseigenaars bezorgen tot het opvolgen van exploitaties, van beheerwerken, organiseren van wandelingen, zelf gidsen, … . Bij alle taken zal een consulent echter steeds kunnen rekenen op begeleiding van de bosgroep.

Bosconsulenten van de Kempense Heuvelrug bij een exploitatie te Lichtaard

Het is niet de bedoeling dat de bosconsulenten het werk van de coördinator overnemen. Wel hopen we in samenwerking met de lokale contactpersonen sneller te kunnen inspelen op de noden en vragen op het terrein. Het advies, het opmaken van overeenkomsten, de houtverkoop, de coördinatie van beheerwerken enzovoort zal bijvoorbeeld altijd door de coördinator gebeuren.

Wie kan bosconsulent worden?

Iedereen is welkom! Bosconsulenten moeten geen boseigenaar zijn.

Het is echter wel belangrijk dat een kandidaat bosconsulent: • • • • •

in één van de gemeentes van de Noorderkempen woont interesse heeft in bosbouw een open ingesteldheid heeft en goed naar anderen kan luisteren een neutrale positie kan innemen gemakkelijk bereikbaar is per telefoon

Wie kan bosconsulent worden?

Neem contact op met de bosgroep: Opvolgen van exploitaties.

(014/85.90.19 of noorderkempen@bosgroep.be) voor een vrijblijvende babbel over de mogelijkheden en de verwachtingen.

Afscheid Kaat Bogaerts Dit is mijn laatste bijdrage tot de Bosgazet; in augustus verlaat ik de Bosgroep Noorderkempen vzw. Ik heb namelijk een nieuwe uitdaging gevonden bij het Agentschap voor Natuur en Bos in Antwerpen. Een kans die ik eigenlijk niet mag laten schieten.

Het is wel met pijn in het hart dat ik afscheid neem van de bosgroep. De Noorderkempen hebben mij zes jaar geboeid en ik heb mij altijd bij jullie welkom gevoeld. De streek heeft zoveel prachtige hoekjes en kantjes! Dankzij de bosgroep heb ik fantastische mensen ontmoet en mooie bossen leren kennen.

Het was een boeiende en leerrijke job! Ik ga het allemaal missen.

Ik wil jullie allen bedanken voor jullie vertrouwen in mij en voor de leuke samenwerking! Het heeft mij altijd een fijn gevoel

14

Bosgroepnieuws

gegeven om jullie met raad en daad bij te staan in het bos. Ik wens jullie allen het beste toe!

Graag wil ik in het bijzonder de Raad van Bestuur bedanken voor alle tijd en energie die ze in onze vzw steken. Het was een plezier om met hen te overleggen over onze projecten en ik heb altijd op hen kunnen rekenen.

De komende weken zal er een nieuwe coördinator worden gezocht die de draad zo snel mogelijk zal oppakken. Elly blijft op post en zal in tussentijd jullie vragen en dossiers opvolgen.

Tot ziens!

Kaat Bogaerts

Bosgroep noorderkempen vzw Project opmaak gezamenlijk Uitgebreid Bosbeheerplan in de gemeente Merksplas Waarom?

Alle openbare boseigenaars en privé-eigenaars in VEN (>5ha) zijn tegenwoordig verplicht om een Uitgebreid Bosbeheerplan volgens de Criteria Duurzaam Bosbeheer op te maken voor hun eigendommen (UBP). Een uitgebreid bosbeheerplan zet beheerdoelstellingen en maatregelen uit voor de komende 20 jaar.

De uitwerking van dergelijk beheerplan is complex, vergt veel tijd (~2jaar) en is zeer technisch. Het wordt bij gevolg dan ook meestal door een gespecialiseerd studiebureau opgemaakt.

Voor de opmaak van een UBP kan je als boseigenaar, openbaar of privé, subsidies aanvragen bij het Vlaams Gewest. Om de samenwerking tussen verschillende eigenaars te stimuleren en om de opmaak van het beheerplan zo efficiënt mogelijk te laten verlopen, zijn de subsidies hoger naargelang het aantal boseigenaars die in het project stappen.

In de gemeente Merksplas zullen dan ook privé-bossen samen met de gemeentebossen in éénzelfde UBP worden opgenomen.

Wat is het project concreet?

Alle privé-boseigenaars in Merksplas kregen de kans om kosteloos in te stappen in dit project. De subsidies voor de opmaak worden gezamenlijk aangevraagd. Omdat de subsidies pas na de goedkeuring van het UBP worden uitbetaald, zal de gemeente Merksplas alles voorfinancieren.

De geïnteresseerde boseigenaars hebben allemaal een terreinafspraak gemaakt met de bosgroep voor een eerste kennismaking en (beperkte) inventarisatie van hun bos. De bosgroep zal de boseigenaars begeleiden bij het proces en indien gewenst helpen bij de uitvoering van beheerwerken.

In december zullen aan een aantal studiebureaus offertes worden gevraagd voor de uitvoering van het gezamenlijke project.

We hopen begin 2010 te starten met de procedure, die gemakkelijk een tweetal jaren kan duren.

Het is de eerste keer dat onze bosgroep samen met een gemeente een uitgebreid bosbeheersplan gaat opstellen. Het is alvast een uitdaging om het hele project goed op te volgen en tot een goed einde te brengen!

Wordt vervolgd!

Bosbeeld in de Noorderkempen.

Mooie open plek in het bos.

Bosgroepnieuws

15

Bosgroep antwerpen noord vzw

Het creëren van een geleidelijke overgang door een bosrand, dé oplossing voor vele problemen?

Onze bospercelen zijn vaak kleine oppervlaktes die omgeven worden door open land zoals weilanden, akkers of woonomgeving. Voor velen onder ons vormt de rand van het bos meer dan eens een knelpunt. Wat naar overhangende bomen, wat naar onderhoud en snoeien, … ? En dan spreken we nog niet over talrijke fauna- en flora soorten die door de abrupte overgang van gesloten bos en open gebied geen plaats vinden.

Het creëren van geleidelijke overgangen biedt hiervoor een oplossing. Die bosranden vormen van nature de overgang tussen bos en open land. Het is een strook van een vijftal meter breed waarin hoge struiken aan de boszijde geleidelijk overgaan in lagere kruidenvegetatie. In bosranden komen verschillende zeldzamere planten en dieren voor omdat de temperatuur en de lichthoeveelheid sterk variëren. Struiken geven meer bloemen en vruchten en verschillende dieren vinden er dekking. Bosranden zijn onmisbaar voor boseigenaars die veel dynamiek en leven in hun bos willen!

Verder zijn bosranden ook mooi en beschermen ze het bos tegen ongewenste bezoekers (vb sluikstort). Bosranden langs wegen hinderen ook de elektriciteitsdraden niet. Bosranden vormen een buffer tussen straat en bos, zodat er minder gevaarlijke takken op auto’s kunnen vallen. Bosranden zorgen er ook voor dat de buren (landbouwer of tuineigenaar) minder hinder heeft van schaduw.

Kortom: bosranden hebben talrijke voordelen en ze zijn relatief eenvoudig te realiseren.

Hoe begint u eraan?

Geen bosrand aanwezig?

Bosbeheerders die een bosrand wensen, kunnen hun beheer hierop afstemmen. Bij de geplande dunning wordt in de randen (uiterste 5 tot 10 m) sterker ( 80 %) gedund om daarna de eerste twee volgende jaren de natuur haar gang te laten gaan. Hierdoor zullen heel wat struiken en kruiden spontaan de plaats invullen van de bovenetage van bomen. Ziedaar een eenvoudige en ook gratis bosrand! Indien er na 2 jaar onvoldoende natuurlijke verjonging is, kan men bijplanten. De aanwezige boomsoorten in de rand kunnen met een hakhoutbeheer nog brandhout opleveren.

Reeds een bosrand aanwezig, maar deze rand blijkt een knelpunt?

Eigen aan deze regio hebben veel boseigenaars in het verleden typische struiksoorten aangeplant ter afboording en visuele bescherming. In de Voorkempen is de parksoort rododendron (of ook paplaurier) de meest gekozen soort omwille van zijn esthetische en historische aspecten. Nu blijkt dat deze keuze niet zonder gevolgen blijft. Rododendron groeit traag maar zeer gestadig uit, waardoor het struikenmassief van rododendron zich volledig uitbreidt en de rol van struiklaag op zich neemt. Er is geen kans op natuurlijke verjonging van de aanwezige bomen of inheemse struiken, en het bosbestand geraakt onbeheerbaar. De boseigenaar kan dit naar onderhoud vaak niet meer bijhouden en geraakt gedemotiveerd. Een bosrand van inheemse struiksoorten kan hiervoor een alternatief betekenen. Bij de aanplant kan rekening gehouden worden met voorwaarden zoals visuele bescherming en wilddekking.

Met dank voor bijdrage van Jeroen Franssens, coördinator Dijle-Geteland.

16

Bosgroepnieuws

In de ideale situatie voor mens en omgeving wordt een bosrand op deze wijze ontwikkeld.

Enkele tips bij het realiseren van een bosrand.

• probeer de diepte van de bosrand wat af te wisselen (tussen 5 à 10 m); de meest ideale bosrand bestaat uit een mantelen zoomvegetatie, zowel een strook met kruidachtigen- als met struikachtigen. De diepte van de bosrand wordt hierdoor gemakkelijk 15m.

• verwijder eerst alle agressieve exoten (Amerikaanse vogelkers, Amerikaanse eik, rododendron, …).

• dun sterk genoeg (tot 80 %) zodat voldoende licht op de bodem komt.

• behoud bestaande zaadbomen (eik, beuk, kastanje, etc) en stel ze vrij. Deze zaadbomen zorgen dan gratis en voor niets voor de natuurlijke uitzaai in de rest van de bosrand.

• om structuurvariatie te bevorderen kunt u eventueel plaatselijk hopen takhout laten liggen. Dit takhout zal langzaamaan inzakken en verteren en geeft zo extra nestgelegenheid voor dieren.

• indien er niet te veel bemesting is van naburige landbouwpercelen kan de boseigenaar overwegen om de zoom (=de kruidlaag langs het bos) te maaien (zodat deze verschraalt).

Voorbeeld van een bosrand. (Sus Willems)

Bent u overtuigd van het nut en de mogelijkheden van een goed ontwikkelde bosrand? Hebt u allerhande vragen naar aanpak en aanplantmogelijkheden? Dan bent u bij de bosgroep aan het juiste adres. De bosgroep gaat in het najaar van start met een Bosrandenproject waarbij we naast advies ook aan verminderde prijzen bosrandpakketten aanbieden met plantsoen van aangepaste struiksoorten.

U zult verbaasd zijn van het effect op uw bos, zowel in kleinere (vanaf 15a) als grotere percelen.

Interesse? Contacteer de bosgroep Antwerpen Noord vzw.

Bosgroep antwerpen noord vzw

Was u er ook bij op onze Algemene Vergadering?

Hapjes met kruiden uit de bossfeer.

Op maandag 18 mei vond de jaarlijkse algemene vergadering van de bosgroep plaats in de remise van het cultureel centrum van Brasschaat. Het deed ons genoegen dat tussen de ongeveer 50 aanwezige leden ook dit jaar weer enkele nieuwe boseigenaars de weg naar de bosgroep gevonden hadden.

Dit jaar een trendbreuk, geen wandeling, spreekbeurt of dia voorstelling, maar vanaf 18 uur werden de aanwezigen verwelkomd op een proeverij van alle soorten lekkers gemaakt door enkele leden en de toekomstige bosconsulenten. Met kruiden of vruchten die te vinden waren, of in verband konden gebracht worden met het bos werden pannenkoeken, hapjes, pesto’s, confituren, taarten, en drankjes gemaakt die, gezien de snelheid waarmede ze van de tafels verdwenen duidelijk in de smaak vielen.

1 januari 2009, 194 effectieve en adviserende leden telt en kan rekenen op 102 sympathisanten. De eigendommen van deze leden vertegenwoordigen bijna 1.776ha bos of ongeveer 20% van het totale werkingsgebied van de bosgroep. Verder werden heel wat onrendabele beheerwerken uitgevoerd, beheerplannen opgemaakt, wandelingen en cursussen georganiseerd.

In de bestuurdersploeg gaven Jef Beyers en Paul Deckers drie jaar actief bij de bosgroep de fakkel door aan Pol Trekker en Roland Le Grelle als enthousiaste nieuwkomers.

Na de voorstelling van de leden werd de nieuwe Raad van Bestuur met eenparigheid van stemmen voor 3 jaar verkozen. De voorzitter dankte de vergadering voor het vertouwen in de nieuwe beheerraad.

Zowel de verkozen als de ontslag nemende raadsleden kregen uit handen van onze boscoördinator een klein aandenken als bedanking voor hun inzet.

Tijdens het tweede deel van de vergadering lichtte Karolien het beleidsplan voor de periode 2010-2015 toe, en verduidelijkte de strategische en de operationele doelstellingen om ze te verwezenlijken.

Hierna kregen de deelnemers in groepjes de mogelijkheid om een aan de hand van enkele foto’s een bestaand” bosprobleem” te bespreken en er een oplossing voor te bedenken. Uit de bespreking bleek dat onze boseigenaars snel een inzicht kregen in de getoonde situatie, en er ook de nodige oplossingen voor konden bedenken.

Als laatste punt op de agenda werden door Karolien de vijf kersverse bosconsulenten voorgesteld aan de vergadering. Zij zullen in de toekomst een brug zijn tussen de boseigenaars en bosgroepcoördinator en het bestuur.

Achteraf gezellig bijpraten tijdens de receptie.

Na de verwelkoming door onze voorzitter Dhr. H. le Grelle leidde Karolien ons door de agenda van de algemene vergadering. Na het doornemen van de realisaties van het afgelopen werkingsjaar, de goedkeuring van de jaarrekeningen, en de begroting voor het jaar 2009 werden de bestuurders bedankt voor het gevoerde beleid.

Toch nog even de nadruk leggen op het feit dat de bosgroep vanaf

Onze nieuw samengestelde Raad van Bestuur.

De afsluitende receptie gaven de aanwezigen de kans om nader kennis te maken met elkaar, en van gedachten te wisselen over wat ons allen zo nauw aan het hart ligt “het bos”.

Guy Mattheeussen, kersverse bosconsulent Bosgroep Antwerpen Noord vzw

Samen meedenken aan het beleidsplan.

Onze bosconsulenten.

Bosgroepnieuws

17

Bosgroep antwerpen zuid vzw

Vlieg groen!

Wil je weten hoeveel schade jouw vlucht de natuur toebrengt? Surf dan naar www.greenseat.be . Daar reken je met een simpele formule uit hoe zwaar je het milieu vervuilt. De CO²-uitstoot van jouw vlucht wordt uitgedrukt in bomen. Dat wil zeggen hoeveel bomen een jaar lang moeten groeien om de uitstoot van het vliegtuig te compenseren. Je berekent daarbij ook de compensatiekosten die je vrijwillig kan bijbetalen om ‘groen’ te vliegen. Met die bijdragen worden duurzame energie- en bosprojecten gesteund.

(Bron: Magazine Uit – juni 2009)

Een voorbeeld Vlieg je heen en terug tussen Brussel en Bangkok, dan leg je zo’n 18.480 km af. De totale impact van je vlucht op het klimaat bedraagt 4,07 ton CO² en andere gevaarlijke stoffen.

Dat is net zoveel als de gemiddelde Europese automobilist in 25 maanden aan CO²-uitstoot. Ongeveer 205 bomen zullen een jaar lang moeten groeien om de uitstoot te compenseren.

Wil je die vervuiling compenseren, dan betaal je 40,66 zonder btw

Zet je beste boompje voor!

Het Boompjesweekend op 22 maart 2009 stond volledig in het teken van leven en solidariteit in het samen aanplanten van 53.000 boompjes op verschillende locaties in Vlaanderen. Sinds de eerste Kom Op tegen Kanker actie in 2004 werden er al meer dan 300.000 boompjes geplant in 30 stukken nieuw bos. Voor de provincie Antwerpen waren dit jaar Zoersel en Zandhoven de gelukkige gemeenten om, inmiddels 11.000 boompjes, aan te planten op een voorbereid stuk grond naast de E34 en het Zoerselbos. Buiten de burgemeesters waren er ook de minister-president Chris Peeters en de directeur-generaal Marleen Evenepoel van het Agentschap voor Natuur en Bos die, naast het ‘goede doel’ van de kankercampagne ook de waarde en de beleidsopties van het bos in Vlaanderen toelichtten. Buiten het aanplanten van de duizenden boompjes (lijsterbes, zomereik, zwarte els… ) door verschillende verenigingen was er allerlei randanimatie voorzien en waren er verschillende infostands. Ook wij waren als Antwerpse bosgroepen (in samenwerking met het Regionaal landschap De Voorkempen vzw) prominent aanwezig op deze infostands om de werking van de bosgroep toe te lichten aan menig geïnteresseerde bosliefhebber of boseigenaar. Kinderen konden op onze stand proberen op de tast, aan de hand van hout, bast en zaden, de juiste boomsoort te benoemen en hiermee een prijsje winnen. Kortom, het was een geslaagde boomplantactie met een mooie symbolische waarde: de boom als symbool voor de wil om te leven en te groeien.

Geschreven door Peter Van Dessel, bosconsulent van Bosgroep Antwerpen Noord vzw.

Meer bos in Leest.

Eind maart werd in Leest-Mechelen een stukje landbouwgrond bebost. De eigenaar van het perceel, Johan Teughels, heeft de laatste jaren al meer dan 5 ha bos in de Zennevallei aangeplant; “Ondanks de procedureslag die een bebossing van een landbouwgrond tegenwoordig soms voorafgaat, blijf ik het de moeite vinden om

voor m’n kinderen en de volgende generaties voor meer bos en natuur te zorgen.” De “volgende” generatie was bij de aanplant in grote getallen aanwezig; de leerlingen van het vierde en zesde leerjaar van de plaatselijke Sint-Niklaasschool in Leest kwamen met groot enthousiasme de bomen planten en de beschermkokers plaatsen. De groenarbeiders van de bosgroep staken een handje toe bij de aanplant van een zoombeplanting met struiken en knotwilgen. Het enthousiaste werkvolk kreeg op tijd proviand van de eigenaar toebedeeld. Dat alles maakte dat, ondanks het feit dat enkele leerlingen met heel wat mankracht moesten ontzet worden uit de modder, de stemming er bij iedereen goed in zat en genoot van het samenwerken aan dit nieuwe stukje bos. Momenteel werkt Johan ism Regionaal Landschap Rivierenland aan een plan voor de natuurinrichting en het beheer van een nabijgelegen vloeibeemd.

Een inspirerend stukje privaat natuurbeheer en een mooi voorbeeld van de kracht van samenwerking.

Foto links: Johan Teughels en de leerlingen van de Sint-Niklaasschool breken een lans voor het bos en de natuur in Leest.

18

Bosgroepnieuws

Bosgroep antwerpen zuid vzw

Aankondiging:

Algemene Vergadering BG Antwerpen Zuid vzw Links: Een vlonderpad doorkruist het waterrijke gebied rond de oude kleiputten. Rechts: Het gebouw ‘De Pitte’.

Donderdag 1 oktober 2009 – De Schorre in Boom De jaarlijkse Algemene Vergadering van de Bosgroep Antwerpen Zuid vzw vindt dit jaar plaats in de nieuwe gebouwen van het provinciaal recreatiedomein “De Schorre” in Boom. De vergadering start op donderdag 1 oktober om 19.30u. Op de Algemene Vergadering zullen de werkende leden ingelicht worden aangaande de realisaties en planning alsook de financiële werking

van de vereniging. Daarnaast is het een goed moment om tijdens de afsluitende drink bestuursleden en collega-boseigenaars aan te spreken. Onze werkende leden ontvangen in de loop van september een uitnodiging voor deze Algemene Vergadering in de bus. Onze sympathiserende leden zijn uiteraard ook meer dan welkom.

Inschrijven doe je via mail, fax of telefoon.

Donderdag 1 oktober 2009: Bos na baksteen in Boom-Rumst.

Voorafgaandelijk aan de vergadering, neemt Fried Happaerts, milieuambtenaar van de gemeente Rumst ons mee voor een uitgebreide verkenningsronde door het gebied. Op de gemeentegrens van Boom en Rumst wordt immers nog steeds klei gedolven voor de productie van bak- en straatstenen. Fried licht toe en toont hoe een gedeelte van Rumst en Boom nog steeds worden afgegraven. Tijdens de wandeling langs uitgestrekte waterpartijen en steile wanden kunnen we getuigen hoe de natuur dit “nieuwe” gebied, na de ontginning van de metersdiepe kleilagen, inpalmt. De steenbakkers werden onverwacht grote boseigenaars – nieuwe, jonge bossen die volop in evolutie zijn. Uitgestrekte rietvelden en pioniersbossen met wilgen en berk bepalen stilaan het landschap. Andere boomsoorten zoals eik en es staan intussen klaar om hen op te volgen.

Zaad oogsten in het bos.

Augustus is traditioneel dé oogstmaand voor vele akkergewassen. De zomer en vroege herfst zijn eveneens dé momenten om zaden van bomen en struiken te oogsten. Je kan zaden oogsten om ze te consumeren of te zaaien. Het succesvol zaaien van boom- en struikzaden is een vak apart. Maar met snelkiemende soorten zoals berk, wilg, els, es en esdoorn maar ook beuk, eik en grove den kan je mits een geschikt zaaibed toch succes en heel wat jonge plantjes oogsten. Zoals in de vorige editie al werd aangekondigd, werkt onze bosgroep en het Regionale Landschap Rivierenland (RL RL) samen aan een meerjarenproject rond het opkweken van streekeigen bomen en struiken (SBS). Bomen en struiken die van nature in onze streek thuishoren hebben een streepje voor, zowel ecologisch als cultuurhistorisch bieden ze een meerwaarde. Doelstelling van dit project is om, in samenwerking met boomkwekers Op de Beeck in Putte en Sylva in Waarschoot, vanaf 2011 streekeigen plantgoed aan te kunnen bieden aan onze leden in het werkingsgebied. Daarom wordt er deze zomer alvast gestart met het bezoeken van de ongeveer 200 meest interessante zaadbomen en struiken verspreid over ons werkingsgebied. Waar nodig zullen we trachten om zaadbomen ruimte te bieden om beter te groeien en in de toekomst (meer) bloemen en zaden te vormen.

Het wordt dus een verkenningstocht op de klei en op vlonderpaden door boeiend, levend bos in een landschap dat voortdurend verandert met als extraatje een onverwacht mooi vergezicht over de Vlaamse vallei. Vertrek van deze stevige wandeltocht om 16.15u aan het gebouw ‘de Pitte’, terugkomst om 18.45u. Laarzen zijn geen overbodige luxe. Niet fervente wandelaars kunnen in de Schorre zelf terecht voor een korte verkenning op eigen been en uiteraard voor een natje en een droogje. Trek uw stoutste schoenen aan en wees welkom!

Waar kan, zal er in het najaar al het eerste zaad geoogst worden en naar de boomkwekers gebracht worden.

Pluk de dag!

Het oogsten van zaden doen we niet alleen. Op zondag 13 september vindt een eerste gezamenlijke zaadoogst plaats in Mechelen.

Na een korte inleiding over het hoe en waarom van zaadoogsten trekken we samen het veld in. We verzamelen om 14u aan het bezoekerscentrum Natuurpunt in Muizen (Mechelen) en vertrekken voor een wandeling waarbij we zaden van meidoorn, sleedoorn, wilde roos én van de uiterst zeldzame zwarte populier verzamelen.

Meer info bij de kalender.

Boskeuken Lekkerder dan de zaden in de grond te stoppen, is ze te gebruiken in de keuken. Rozenbottels, vlier, sleedoorn, meidoorn, kornoelje, hazelaar,… het zijn allemaal zaden die keukentoepassingen kennen.

Zorg dan wel dat je zaden oogst, op een plaats verwijderd van de verkeerswegen en op niet verontreinigde bodem. Vlierbessensiroop, meidoorncoulis, sleedoorn als olijven en rozenbottelthee; het zijn enkele toepassingen. Op zondag 11 oktober vindt er, in het kader van de week van het bos, een culinaire wandeling plaats in Malle, waar je lekkernijen uit het bos en natuur kan proeven. Meer info bij de kalender. Op onze website vind je bovendien enkele waardevolle recepten en links naar boeken en websites die je helpen de keukengeheimen van bosplanten en vruchten onthullen. Smakelijk!

Bosgroepnieuws

19

Cursussen antwerpse bosgroepen Cursussen met deze stip ervoor zijn volzet Wat: Kettingzaag module 1 Wanneer: Ma 14 en di 15 september ‘09 Waar: Prinsenpark, Retie Code: NKKM1 Uur: 8.30-15.30u Wanneer: Za 12 en 19 september ‘09 Waar: Prinsenpark, Retie Code: KHKM1 Uur: 8.30-15.30u Wanneer: Za 19 en 26 september ‘09 Waar: Kamp C, Britselaan 20, Westerlo Code: ZKKM1 Uur: 9-16u Wanneer: Za 17 en 24 oktober ‘09 Waar: Pulhof, Wijnegem Code: AZKM1 Uur: 8.30-15.30u Omschrijving: Dag 1: Theorie over de werking, het gebruik en de veiligheid van de kettingzaag. Theorie en praktijk over het

dagelijks onderhoud en scherpen van de ketting.

Dag 2: Eenvoudige zaagoefeningen op horizontale en verticale stamstukken. Geen vellingen!

Prijs leden: 30 € Prijs niet-leden: 60 € Wat: Kettingzaag module 2 Wanneer: Ma 12 en di 13 oktober ‘09 Waar: Prinsenpark, Retie Code: KHKM2 Uur: 8.30-15.30u Wanneer: Za 17 en 24 oktober ‘09 Waar: Kamp C, Britselaan 20, Westerlo Code: ZKKM2 Uur: 9-16u Wanneer: Za 14 en 21 november ‘09 Waar: Prinsenpark, Retie Code: NKKM2 Uur: 8.30-15.30u Omschrijving: Dag 1: Theorie over het vellen van bomen. Demo-velling door instructeur. Veloefeningen door de cursisten.

Dag 2: Veloefeningen door de cursisten. Gebruik van hulpmiddelen bij het vellen.

Prijs leden: 30 € Prijs niet-leden: 60 € Wat: Kettingzaag module 3 Wanneer: Za 21 en 28 november ‘09 Waar: Kamp C, Britselaan 20, Westerlo Code: ZKKM3 Wanneer: Za 12 en 19 december ‘09 Waar: Prinsenpark, Retie Code: KHKM3 Wanneer: Di 1 en wo 2 december ‘09 Waar: Prinsenpark, Retie Code: NKKM3 Omschrijving: Dag 1: Theorie over de inpact van het werken bij hout onder spanning. Hoe verwerkt

Zaagoefeningen aan de spanningsbank.

Dag 2: Oefeningen bij bomen die onder spanning staan.

Prijs leden: 30 € Prijs niet-leden: 60 €

Uur: 9-16u Uur: 8.30-15.30u Uur: 8.30-15.30u men deze stammen.

Wat: Natuurwaarde van bossen en bosecologie Wanneer: Vr 11 september ‘09 Waar: Zevenbergen, Ranst Code: AZBR Uur: 9-16u Omschrijving: Welke factoren bepalen dat dieren en planten een thuis vinden in mijn bos? Dood hout, variatie in boom- en struiksoorten en variatie in de structuur zijn een goed begin. Maar het bos is tegelijk een levend systeem met heel wat onderlinge relaties en verbanden. Wist je dat op een oude inheemse zomereik meer dan 300 (!) soorten insecten kunnen leven? En dat een koolmezenfamilie daar gretig gebruik van maakt? En dat roofvogels wel een goed gevulde koolmees lusten? Tijdens deze dag krijg je inzicht in een bosecosysteem en hoe je als beheerder kan inspelen op de natuurlijke dynamiek. De cursus vindt plaats in één van de waardevolste bossen van ons werkingsgebied; het Zevenbergenbos.

Prijs leden: 10 € Prijs niet-leden: 20 €

20

Kalender

Cursussen antwerpse bosgroepen

Wat: Beheerkeuzes voor ouder wordende dennenbossen Wanneer: Za 12 september ‘09 Waar: Kamp C, Britselaan 20, Westerlo Code: ZKBOD Uur: 9-16u Omschrijving: Wat kunnen we doen met onze ouder wordend dennenbestand. Welke beheeropties zijn er mogelijk? Wat moet ik doen om een nieuw dennenbos, gemengd bos of een loofbos te krijgen?

Prijs leden: 10 € Prijs niet-leden: 20 € Wat: Houten constructies Wanneer: Za 14 en 21 november ‘09 Waar: Vrieselhof, Ranst Code: ANHC Uur: 8.30-15.30u Omschrijving: Dag 1: Theorie over verschillende houtsoorten en hun duurzaamheid. Oefeningen: het verzagen van stamstukken

tot planken.

Dag 2: Maken van verbindingen en werkstukken (bank, tafel, ...)

Prijs leden: 30 € Prijs niet-leden: 60 € Wat: Brandhoutinitiatie Wanneer: Za 12 december ‘09 Waar: Pulhof Wijnegem Code: AZBI Uur: 8.30-15.30u Omschrijving: Zelf brandhout kappen lijkt op het eerste zicht niet moeilijk, maar enkele weetjes maken dit veiliger, efficiënter en leuker. Blokken of meterhout maken, klieven met de hand of met een machine, handgereedschap voor manipuleren en uitdragen, tips voor drogen van hout. Deze cursus is géén kettingzaagcursus, maar geeft een massa praktische tips rond brandhout oogsten.

Prijs leden: 10 € Prijs niet-leden: 20 €

INSCHRIJVING CURSUSSEN Terug te sturen naar Bosgroep Zuiderkempen vzw, Britselaan 20, 2260 Westerlo of deze gegevens doorsturen naar: rebecca.himschoot@admin.provant.be

Naam:. ........................................................................................................................................................................................................... Tel. Nr.:.............................................................................................................................

Adres: .....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Lid

van

bosgroep:

®

KH

®

ZK

®

NK

®

AN

®

AZ

Cursuscode(s):..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

U bent zeker van uw inschrijving na overschrijving van het cursusgeld op rekeningnummer 778-5912507-24 van de Bosgroep Zuiderkempen vzw met vermelding van initialen van uw bosgroep (zoals hierboven), uw naam en de cursuscode.

Na inschrijving krijgt u de laatste gegevens toegestuurd.

Alle prijzen zijn BTW inclusief. Bevestig tijdig je deelname, aantal plaatsen is beperkt.

NU inschrijven is de boodschap. Meer info over deze en andere cursussen, zie www.inverde.be

Kalender

21

wandelingen en excursies Woensdag 29 juli 2009: Excursie naar de bosbouwbeurs in Libramont.

Op woensdag 29 juli 2009 organiseert Inverde vzw voor de Vlaamse bosgroepleden een begeleide rondgang op de beurs van Libramont, meer bepaald de bosbouwdemonstraties.

Die vinden plaats in de bossen van Paliseul. Je kan er de modernste bosbouwmachines op een rijtje bekijken en ook tal van demonstraties.

In de voormiddag kan je op eigen houtje de beurs verkennen. In de namiddag word je op sleeptouw genomen door de gidsen van Inverde, die je alles vertellen over de werking van de machines, inzetbaarheid, voor- en nadelen, techniek, uitslepen met paarden, veiligheidskledij, handgereedschap en nog veel meer.

Inschrijven gebeurt via jou bosgroep voor 15 juli 2009.

Deelnameprijs omvat inkom, vervoer en de begeleiding in de namiddag.

Zondag 16 augustus 2009: Zomerse Hout-en Bosdag “ Een boom opzetten” in Essen.

Tussen 13.30u en 17.30u kan u tijdens onze ‘hout- en bosdag’ komen kijken hoe een authentieke boomzaag van rond 1900 werkt. En hoe gebruikt men de kraanzaag, welk verschil zit er tussen boomzagen, waaraan herkent men verschillende houtsoorten, … . Er worden demonstraties gegeven van disselen, klieven, bekantrechten, het transporteren van bomen met de oets, de mallejan en de boomwagen, … . Houtsculpturen worden tentoongesteld. Er staan standjes van o.a. het Bosmuseum Wildert en verwante verenigingen. En natuurlijk vergeten we de kinderen niet want wie klimt er niet graag (onder begeleiding) in een boom?

Organisatie: Karrenmuseum Essen vzw Afspraak: tussen 13.30u en 16.30u Adres: Moerkantsebaan 48 te 2910 Essen Inkomprijs: 2 € Info: 03 / 667.73.90

Zondag 6 september 2009: Excursie – Bosmieren beschermers van onze bossen!

Een ramp in Noord-Duitsland.

“In 1924 werd in Noord-Duitsland ongeveer 115.000 ha bos door de dennenrups vernield. (bijna de gehele Vlaamse bosoppervlakte) Hier en daar echter waren enkele kleine eilandjes ongedeerd gebleven. Bij nader onderzoek bleek dat deze bescherming aan de mieren te danken was en dat in de omtrek van al de mierenkolonies de dennen onaangeroerd waren gebleven. De mieren hadden de rupsen weggevangen en zo onbewust aanzienlijke delen kostbaar bos gered. Met name in Duitsland en Polen worden bosmieren al eeuwen beschermd vanwege hun rol bij het elimineren van rupsenplagen die bosbestanden bedreigen.“ (Bron: Het leven der mieren Prof Dr. A Raignier ) Bosmieren spelen een belangrijke rol als buffer tegen plagen. Mede daarom is het zinvol om tijdens het bosbeheer rekening te houden met de eisen die bosmieren stellen aan hun omgeving. Tijdens onze excursie maken we kennis met de wondere wereld van onze bosmieren en willen we graag aandacht vragen voor deze kwetsbare soorten.

Gids: Reginald Verhofstede Organisatie: Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw Afspraak: om 14u aan de parking Hoge Rielen (Molenstraat 62).

Zondag 13 september 2009: Zaadoogst van bomen en struiken van hier - voor iedereen!

Het Regionaal Landschap Rivierenland en de Bosgroep Antwerpen Zuid vzw willen samen met de inwoners en leden zaden oogsten en laten opkweken tot plantgoed. Binnenkort kan iedereen dan zelf autochtone bomen en struiken aanplanten. Na een korte toelichting gaan we zaden oogsten op eeuwenoude groeiplaatsen van meidoorn en enkele andere soorten. Nadien kunnen we van nabij volgen hoe een specialist dankzij behendig klimwerk stekken neemt van de enige autochtone zwarte populier in de provincie. We sluiten af met een plechtige weging van de verzamelde zaden en genieten van welverdiend gratis streekdrankje. Gezelligheid verzekerd!

Organisatie: RL Rivierenland, Bosgroep Antwerpen Zuid vzw, Natuurpunt Mechels Rivierengebied Afspraak: Zondag 13 september om 14u Adres: bezoekerscentrum Natuurpunt, Muizenhoekstraat 7, Muizen (Mechelen).

Inschrijven: Laarzen en handschoenen (tegen prikkers) kunnen eventueel hun nut bewijzen..

22

Kalender

wandelingen en excursies Zondag 13 september 2009: Paddenstoelenwandeling in het Grotenhoutbos.

Het Grotenhoutbos is een oud bos. Het vermoeden bestaat dat het doorheen de geschiedenis steeds bebost is geweest. De eerste schriftelijke bron die melding maakt van het boscomplex dateert uit 1320. Sinds 2000 is het in eigendom van het Vlaamse Gewest. Grote delen zijn intussen toegankelijk voor het publiek. Ca 70 ha is erkend als bosreservaat. We genieten van de kathedralen van bomen en ander moois. Daarnaast hebben we bijzondere aandacht voor de verschillende zwammen die er voor komen.

Gids: Frans van den Nieuwenhuijzen Organisatie: Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw Afspraak: van 10u tot 12u aan de parking via de ingang in Vorselaar (E34, afrit 23: richting Gierle en eerste (doodlopend) baantje ‘De Breem’ naar rechts nemen; ca 2km verderop bevindt zich de parking.

Donderdag 1 oktober 2009: Bos na baksteen in Boom-Rumst.

Fried Happaerts, milieuambtenaar van de gemeente Rumst neemt ons mee voor een uitgebreide verkenningsronde door een uniek gebied. Op de gemeentegrens van Boom en Rumst wordt immers nog steeds klei gedolven voor de productie van bak- en straatstenen.

Fried licht toe en toont hoe een gedeelte van Rumst en Boom nog steeds worden afgegraven.

Tijdens de wandeling langs uitgestrekte waterpartijen en steile wanden kunnen we getuigen hoe de natuur dit “nieuwe” gebied, na de ontginning van de metersdiepe kleilagen, inpalmt.

De steenbakkers werden onverwacht grote boseigenaars – nieuwe, jonge bossen die volop in evolutie zijn. Uitgestrekte rietvelden en pioniersbossen met wilgen en berk bepalen stilaan het landschap. Andere boomsoorten zoals eik en es staan intussen klaar om hen op te volgen.

Een landschap in volle ontwikkeling!

Organisatie: Bosgroep Antwerpen Zuid vzw ism De Schorre en gemeente Rumst Afspraak: Donderdag 1 oktober, van 16.15u tot 18.45u Adres: Prov. Recreatiedomein De Schorre aan het congresgebouw ‘De Pitte’ Inschrijven: via Bosgroep AZ vzw. Meenemen: Laarzen

Zondag 11 oktober 2009: Proef het Malse bos ” Wolfschot”, in kader van “De Week Van Het Bos” Heb je trek in een cocktail van Natuur-Cultuur- en wat “Culinaire”-bosinspiratie én wil je dat graag combineren met een boswandeling? Dan zal deze activiteit je zeker interesseren!

De wandeling start aan de prachtig gerestaureerde monumentale boswachterwoning te Oostmalle, die speciaal voor deze gelegenheid wordt opengesteld. Doorheen het domeinbos is een route uitgestippeld met verschillende ‘posten’. Tussen de verschillende stopplaatsen wordt er informatie gegeven over hoe domeinbossen worden beheerd en wat belangrijk is voor het bos. Aan de verschillende stops proef je van een hapje of een drankje boordevol ingrediënten uit het bos en de natuur. Kortom, een heerlijke en leerrijke herfstwandeling om van te smullen!

Duur: vrij vertrek tussen 13.30u en 15.30u, uitgestippelde wandeling van ongeveer 2 uur Adres: Boswachterwoning, Lierselei 84, Oostmalle Organisatie: Natuurgidsen Natuurpunt Voorkempen i.s.m. ANB en Erfgoed en Visie Info: Wim Vochten (bosnatuurgids 03/312.14.25), Werner Van Hove (Boswachter 0479/67.94.77), Frank Reusens (coördinator Educatie Natuurpunt VK 03/384.01.83) Inschrijven: tot 27 september 2009 (minimum 20 - maximum 60 deelnemers) Kostprijs: 5 € / p.p. op rekeningnummer 068-2299025-55 (Natuurpunt Voorkempen) met vermelding “bosinspiratie”

Donderdag 29 oktober 2009: Infodag/avond: ‘Bos-toegankelijkheid. Wat moet en wat kàn?’

Sinds enkele maanden is het nieuwe besluit ‘Toegankelijkheid in bossen en natuurreservaten’ van kracht.

Dit heeft gevolgen voor alle boseigenaars, zowel openbare als private eigenaars. Omdat we al onze leden de kans willen bieden om zich te informeren wat de gevolgen zijn voor hun bos, richten we deze infodag en infoavond in. Overdag richten we ons voornamelijk op onze leden openbare eigenaars; gemeentebesturen, OCMW’s, kerkfabrieken, … Voor hen werken we een dagprogramma uit waarin ze uitgebreide toelichting krijgen over de gevolgen van het nieuwe besluit voor openbare bossen. In het tweede dagdeel richten we onze aandacht op speelzones in bos en speelbos. We kijken verder dan enkel dat wat moet. We geven ook ruime aandacht aan wat mag en kàn en trachten inspiratie te bieden. Het avondprogramma wordt georganiseerd op maat van onze leden private boseigenaars. Wat betekent het nieuwe besluit voor hen en hoe zetten we dit om in de praktijk? Uiteraard is er ruimte voor uw vragen.

Organisatie: Bosgroep Antwerpen Zuid vzw ism Inverde vzw Afspraak: Donderdag 29 oktober 2009, van 09.00u tot 16.30u: toegankelijkheid en inrichting speelbossen voor openbare besturen. van 19.30u tot 22.00u: toepassing van het nieuwe besluit toegankelijkheid voor private eigenaars.

Adres: Provinciaal Recreatiedomein De Schorre, Boom. Inschrijven verplicht: Meer info in de volgende Bosgazet.

Kalender

23

Bosgroep Antwerpen Noord vzw

Bosgroep Antwerpen Zuid vzw

’s Gravenwezelsteenweg 59-61, 2110 Wijnegem Tel.: 03/355.09.40 Fax.: 03/355.09.45 Coördinator: Karolien Devriendt • 0475/75.77.98

antwerpennoord@bosgroep.be Medewerkster: Britt Van Cotthem

’s Gravenwezelsteenweg 59-61, 2110 Wijnegem Tel.: 03/355.09.40 Fax.: 03/355.09.45 Coördinator: Luc Laeremans • 0476/76.18.25

antwerpenzuid@bosgroep.be Medewerkster: Britt Van Cotthem

Bosgroep Noorderkempen vzw

Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw

Hoge Mouw Lichtaartsebaan 73 2460 Kasterlee Tel.: 014/85.90.19 Fax.: 014/85.90.21 Coördinator : Kaat Bogaerts • 0474/74.17.31

noorderkempen@bosgroep.be Medewerkster : Elly Maes

Hoge Mouw Lichtaartsebaan 73 2460 Kasterlee Tel.: 014/85.90.17 Fax.: 014/85.90.21 Coördinator: Stef Vanlommel • 0479/20.93.11

kempenseheuvelrug@bosgroep.be Adj.-coördinator: Els Oostvogels • 0478/26.73.37

kempenseheuvelrug@bosgroep.be Medewerkster: Annick Vangenechten

Elly Maes

Bosgroep Zuiderkempen vzw

Medewerker terreinwerkzaamheden

Kamp C Britselaan 20, 2260 Westerlo Tel.: 014/27.96.57 Fax.: 014/27.96.69 Coördinator: Jan Seynaeve • 0474/99.99.35

jan.seynaeve@groenkempen.provant.be Adj.-coördin.: Pieter-Jan Swinnen • 0478/78.20.22

Pieter-Jan.Swinnen@groenkempen.

provant.be Medewerkster: Himschoot Rebecca

Chris Meeuws

0478/45.51.38 chris.meeuws@groenkempen.provant.be

V.U.: Laeremans Luc, ’s Gravenwezelsteenweg 59-61, 2110 Wijnegem • Tel.: 03/355.09.40 • Fax.: 03/355.09.45