I N FO RM AT I E B L AD ANTW E RPSE BOSG RO E PE N D RI E M AAND E L I J K S T I J DSC H RI F T - N° 60 O K TO B E R - NO VE M B E R - DE C E M BE R 2 02 1
Bosgazet
4 Natuurrapport 2020
B-10770 P608022
10 Ontwikkelingen in 16 Pastoriemeubelen onze onbeheerde bossen
van lokaal hout!
INHOUD
de bosbode 4 | 2019
3
Blablaadjes
4
Natuurrapport 2020: bilan van een decenni um werken aan bio diversiteit Beste bosliefhebbers,
8
Professionele Vriend van het Bos, Jurgen Melis, wisselde van ‘petje’
10 Ontwikkelingen in onze onbeheerde bossen: over dood hout, veter aanbomen en de soortenrijkdom die er mee samen gaat
Onze bossen beleefden dit jaar een echte boszomer. Minder droogte, meer water, goed om zich te kunnen ontstressen. Hopelijk deed dit hen goed, want bos is belangrijk voor Vlaanderen, zegt het Natuurrapport van 2020. Inzetten op meer en beter bos is een vereiste voor een hogere biodiversiteit. Daaraan werken we elke dag. We krijgen zelfs versterking van 4 nieuwe bebossingsmedewerkers, die zullen begonnen zijn op het moment dat deze Bosgazet in jullie brievenbus valt. 4 enthousiastelingen, die ons zullen helpen bij het bebossen van onze provincie. We stellen ze binnenkort aan jullie voor. Nog belangrijk nieuws is de fusie van Bosgroep Antwerpen Noord en Zuid. Een nieuwe bosgroep ontstaat: Bosgroep Antwerpse Gordel. Proficiat aan de collega’s! Lees in deze Bosgazet zeker ook iets over bosreservaten, lokaal hout in meubels en de nieuwe functie van Jurgen Melis (ANB).
13
Bosgroepnieuws
16
Pastoriemeubelen van lokaal hout!
18
Kalender
19
Zoekertjes
Veel leesplezier, Stan Verschueren Voorzitter Bosgroep Kempen Noord vzw
Bosgroepen, wat zijn dat? Veel van de bossen in Vlaanderen zijn in privéhanden. De bosjes zijn vaak kleiner dan een hectare en zeer versnipperd. Om op een duurzame en rendabelere manier aan bosbeheer te doen, zijn De Bosgroepen opgericht ter ondersteuning van de vele boseigenaars. Boseigenaars krijgen een professioneel advies en kunnen samenwer-
20 Contactgegevens
ken met andere boseigenaars in de buurt. Elke boseigenaar is vrij om al dan niet gratis lid te worden en gebruik te maken van De Bosgroep-diensten. Men behoudt de volledige zeggenschap over het beheer van zijn eigendom. Een kans om te grij-
De Bosgazet verschijnt viermaal per jaar, het is een uitgave van de Antwerpse Bosgroepen en wordt zowel digitaal als per post verstuurd naar leden en geïnteresseerden. Verantwoordelijke uitgever en eindredactie: Joost Malliet Fotograaf voorblad: Joost Malliet Lay-out: Koloriet - Leefdaal
pen! De belangrijkste taken van De Bosgroep zijn informeren, sensibiliseren en organiseren. Je kan ons contacteren voor: – gratis, onafhankelijk en vrijblijvend advies – informatie over hoe je bos duurzaam kan beheerd worden – organisatie van wandelingen, cursussen en excursies – uitvoering van gezamenlijke bosbeheerwerken: dunnen, exotenbeheer, houtverkopen – hulp bij de bosadministratie: kapmachtigingen, subsidies en beheerplannen – ondersteuning bij aanplantingen – optimaliseren van de toegankelijkheid van je bos
Contact rond Bosgazet: Kamp C, Britselaan 20C, 2260 Westerlo, 014 27 96 57 zuiderkempen@bosgroep.be www.bosgroepen.be.
2
Contact Verhuisd? Vragen over lidmaatschap? Neem dan contact op via 014 27 96 57 of antwerpse@bosgroepen.be . De Bosgazet of Nieuwsbrief analoog of digitaal ontvangen? Of dit aanpassen? Kan je zelf doen via de link web.provincieantwerpen.be/cn/avrml/bosgroepen.
BLABLAADJES
k e W l M
Welkom aan een leger nieuwe medewerkers!
In september verwelkomen wij bij de Bosgroepen maar liefst 5 nieuwe gezichten! Bij Bosgroep Zuiderkempen start Isis Veldeman als medewerker bosuitbreiding. Isis, afgestudeerd als geoloog zet zich reeds in als gids bij Natuurpunt Antwerpen. Naast Isis verwelkomen wij ook Camille De Herdt als medewerker toegankelijkheid. Camille is een sociologe en volgde reeds een stage bij Natuurinvest.
Bosgroep Kempen Noord versterkt zich met Jordan Rodriguez Milis die vooral de bosuitbreiding op zich zal nemen. Matthias Vermeire wordt hiervoor bij Bosgroep Antwerpse Gordel aangetrokken. Tot slot zal Sander De Schryver overkoepelend de bosuitbreiding opvolgen vanuit de provincie Antwerpen. U merkt het, het thema bosuitbreiding staat hoog op de agenda bij de Antwerpse Bosgroepen! In een volgende editie zullen de nieuwelingen zich uitgebreider voorstellen.
En een dankjewel aan onze jobstudenten!
B
ij Bosgroep Zuiderkempen hadden ze het geluk maar liefst 2 jobstudenten te mogen ontvangen begin juli. Zowel Lisa als Brent zijn studenten Bio-ingenieurswetenschappen aan de KU Leuven. Zij hielpen met de administratie in onze nieuwe databases, alsook met de inventarisatie voor ons natuurbeheerplan type 1. Wij vonden het alvast een geslaagde werkperiode en danken Lisa en Brent voor hun inzet! Ruben Huyskens versterkte het team van Bosgroep Kempen Noord tijdelijk in augustus en september. Hij is afgestudeerd als bioloog. Hoofdtaak was vooral hulp bij de administratie maar Ruben heeft toch ook een aantal keer kunnen proeven van terreinwerk. In het team van Bosgroep Antwerpen Zuid en Noord kwamen Ona Devos en Daan Gyzels terecht. Beiden bioloog in opleiding zijn ze in augustus en september actief geweest zowel op het secretariaat als op terrein. Ze boden de bosgroepen administratieve ondersteuning bij de digitalisering (ledenbeheer en natuurbeheerplannen) en heel wat logistieke hulp bij de organisatie van de fusie Algemene Vergadering. Daarnaast werden ze ook ingezet voor inhoudelijke ondersteuning op terrein bij de collega’s. Een uitgebreide dank voor jullie input in onze bosgroepwerking!
3
DOORBOMEN
Natuurrapport 2020: bilan van een decennium werken aan biodiversiteit Elke twee jaar publiceert het Instituut voor Natuur en Bosonderzoek (INBO) een natuurrapport. Zij houden de vinger aan de pols van de biodiversiteit in Vlaanderen en maken aanbevelingen voor het beleid. 2020 was een belangrijk jaar voor de biodiversiteitsstrategieën op mondiaal en Europees vlak, dus spitst het Natuurrapport zich toe op de huidige trends in Vlaanderen. Het verdict was niet positief, maar ook niet hopeloos.
4
DOORBOMEN
Europese Natuurdoelen Biodiversiteit is het geheel van alle levensvormen op een bepaalde locatie. Waarom dit het beschermen waard is, wordt duidelijk als we naar het functioneren van ecosystemen kijken. Als mens zijn we afhankelijk van gezonde, veerkrachtige ecosystemen want zij bepalen ons leefmilieu en onze gezondheid. Biodiversiteit is de natuurlijke motor van elk ecosysteem. Hoe hoger de biodiversiteit, hoe robuuster en veerkrachtiger onze leefomgeving. In een dichtbevolkte regio als Vlaanderen is de druk die we op de biodiversiteit uitoefenen al eeuwenlang te hoog. Eén van de gevaren daarvan is dat we intussen enkel nog over gedegradeerde ecosystemen beschikken en de neiging hebben om die als normaal te beschouwen. Wie nooit een nachtegaal heeft horen zingen, mist zijn lied niet als hij uitsterft. Bij het lezen van het Natuurrapport moet je weten dat positieve trends worden afgewogen tegenover een barslechte uitgangssituatie; het betekent dus niet per se dat het huidige beleid volstaat. Er werden 6 streefdoelen voor 2020
Van deze doelen werd geen enkele ge-
doelen werden opgenomen, zoals het
realiseerd. Sterker nog, de toestand te-
planten van maar liefst 3 miljard extra
genover het uitgangsjaar 2010 is enkel
bomen en het ontsnipperen van 25.000
voor de invasieve soorten deels verbe-
km rivieren.Als Vlaanderen in 2030 een
terd. Vlaanderen heeft zich de voorbije
mooier rapport wil kunnen voorleggen,
tien jaar niet als voorbeeldregio kunnen
zal het dus ook regionaal de biodiversi-
waarmaken op vlak van natuurbeleid.
teitsstrategie moeten verweven met alle
Een inhaalbeweging is dus hoognodig,
beleidsdomeinen.
vooral omdat vanuit de EU voor 2030 hogere ambities opgelegd worden. In de Green Deal werd vastgelegd dat kli-
Impact op biodiversiteit
maatdoelen en biodiversiteitsherstel ge-
Volgende grafieken schetsen een beeld
ïntegreerd moeten worden in de econo-
van de algemene biodiversiteitstrends
mische groei. Ook een aantal concrete
uit het Natuurrapport.
Figuur 1: Ruimtegebruik in vergelijking met andere dichtbevolkte regio’s: Vlaanderen heeft zo wel het hoogste percentage bebouwing als het laagste percentage bos en natuur Vlaams gewest West-Nederland
vooropgesteld vanuit de Europese bio-
Ile-de-France
diversiteitsstrategie:
Nordrhein-Westfalen
uitvoeren van bestaande vogel- en habitatrichtlijn herstellen van gedegradeerde ecosystemen en aanleggen van groenblauw netwerk verhogen van bijdrage land- en bosbouw aan het biodiversiteitsherstel realiseren van duurzame visserij
Zuid-Nederland Southeast England Comunidad de Madrid Oost-Nederland Hessen Ostösterreich
druk van invasieve soorten op biodiversiteit verminderen Europese impact op mondiale biodiversiteit verlagen
10% 20% 30% 40% 50% % van de oppervlakte van de regio
60%
70%
80%
90%
100%
Stedelijk en bebouwd gebied Akker en grasland Bos en open natuur Zoetwater en estuarium
5
de bosbode 4 | 2019 DOORBOMEN
Figuur 2: Biomassa van grote zoogdieren in Vlaanderen:In Vlaanderen bestaat 99,9% van de biomassa uit mensen, runderen en varkens, en 0,1% uit wilde zoogdiersoorten zoals everzwijnen, reeën en herten.
Bos in natuurrapport In het Natuurrapport worden verschillende habitats uit figuur 4 zoals bos,
BIOMASSA (KTON)
graslanden en moeras verder uitgediept. Hier richten we ons uiteraard op bos. Vlaanderen is één van de bosarmste regio’s van Europa. Toch vormen bossen met ongeveer 10% van de landopper-
0
250
500
750
1000
vlakte het grootste halfnatuurlijke ecosy-
1250
steem van Vlaanderen. Het belang van
Mensen Varkens Runderen Wilde zoogdieren Wilde zwijnen Reeën Herten
bossen wordt in het Natuurrapport benadrukt op twee vlakken: Vlaanderen heeft een hoge diversiteit aan mogelijke boshabitats: van wilgenvloedbossen tot 0.00
0.20
0.40
0.60
droge dennen-eikenbossen, en ze leve-
Figuur 3: Beoordeling van de staat van instandhouding van habitats van Europees belang in Vlaanderen. Oranje en rood geven respectievelijk het aantal matig ongunstig en zeer ongunstig beoordeelde habitats weer binnen een trend (vooruitgaand, stabiel, achteruit gaand of onbekend).
Inzetten op meer en beter bos is dus een vereiste voor een hogere biodiversiteit. De oppervlakte bos en houtige vegetatie bleef tussen 2013 en 2016 netto ongewij-
Gunstig
zigd. Die status quo is het resultaat van
Ongunstig vooruitgaand
enkele duizenden hectare ontbossing en
Ongunstig stabiel
bosuitbreiding die elkaar compenseren.
Ongunstig achteruitgaand
Die omzetting hypothekeert de ontwik-
Ongunstig onbekend
keling van oude bossen met een typische en hoge biodiversiteit. De versnip0
5 Zeer ongunstig
10 Matig ongunstig
15
20
Gunstig
Bos
Vermesting via lucht (i.e. stikstof depositie) Versnippering Vermesting via grond- en oppervlakte water en via bodem Landgebruiksverandering Verstoring hydro- en geomorfologie Verdroging Verzuring Invasieve uitheemse soorten Klimaatverandering Onaangepast of achterstallig beheer Verstoring
Heide en inlandse duinen
pering van het landschap maakt ook dat al die kleine en overwegend jonge bos-
Figuur 4: Overzicht van de belangrijkste drukfactoren voor habitats van Europees belang op Vlaamse schaal en per ecosysteem. Deze factoren vormen een netwerk van oorzaak en gevolg, waarbij landgebruik in grote mate de kansen op natuurherstel bepaalt. Door de afname in open ruimte wordt de resterende oppervlakte steeds intensiever gebruikt. Dit resulteert in een ver gaande versnippering, waardoor verontreiniging diep in alle ecosystemen kan doordringen. De intensivering leidt tot overexploitatie, denk maar aan bodemuitputting en grondwaterdaling. Bovenop deze lokale drukfactoren komen de globale problemen van import van invasieve soor ten en de klimaatwijziging die in reeds verstoorde ecosystemen extra zwaar wegen.
6
ren zeer diverse ecosysteemdiensten.
Moeras
sen functioneren als eilanden waarbij uitwisseling tussen verschillende bossen moeilijk is, met een grotere kans op lokaal uitsterven van populaties tot gevolg.
Rivieren en stil staande wateren
Kustduinen en strand
Estuaria, slikken en schorren
DOORBOMEN
De functionele diversiteit en de natuurlijkheid van het Vlaamse bos nemen gelukkig wel toe. Er komen gemiddeld meer
soorten
bomen
voor dan tien jaar geleden en ook het aandeel dood hout neemt licht toe. Het omvormen van monotone naaldhoutbestanden
naar
inheems
loofbos draagt daaraan bij. Ook de typische oud-bosflora (bosanemoon, hyacinth, daslook…) is aan een voorzichtig herstel bezig, vooral in jongere bossen. Bijna alle indicatoren van de kwaliteit van het bos wijzen op een positieve
Zorg voor een betere bescherming
kan meer landschappelijke verweven-
evolutie. Bij de kwantitatieve indicato-
van bossen, ook in harde gewestplan-
heid de effecten van versnippering
ren blijft de bosoppervlakte dan wel
bestemmingen, en voor meer ruimte
milderen. Een verdere verlaging van
achter, het gemiddelde volume hout in
voor bebossing. De ambitie ligt op
de stikstofuitstoot is essentieel om de
de bossen neemt nog altijd toe, wat er-
10.000 ha tegen 2030. Fundamentele
negatieve effecten van vermesting en
op wijst dat de houtoogst onder de aan-
aanpassingen van het speelveld tus-
verzuring op bossen te stoppen.
was blijft. Het is echter te vroeg om te
sen urbanisatie, landbouw en natuur
Zet verder in op de verfijning van in-
besluiten of het bosbeheer via natuur-
dringen zich op.
strumenten om de oppervlakte en
beheerplannen ook een effect heeft op
Versterk de oude bossen en zoneer
kwaliteit van bossen met voldoende
de biodiversiteit van de bossen, aange-
het bosbeheer. Door het beheer in
hoge frequentie te monitoren.
zien die effecten pas op lange termijn
grotere boscomplexen te zoneren,
meetbaar worden.
kan het microklimaat in stand gehou-
Ook De Bosgroepen willen hieraan bij-
den worden. Centraal in het complex
dragen door zoals steeds klaar te staan
We zijn er nog lang niet. De staat van
komen de onbeheerde zones en zo-
om private boseigenaars te ondersteu-
instandhouding van boshabitats van Eu-
nes met kleinschalige kappingen. Na-
nen bij de opmaak van beheerplannen
ropees belang is over de hele lijn ongun-
tuurdoelen van meer open vegetaties,
en het duurzaam beheer van hun bos.
stig. Vooral de vergaande versnippering
open plekken en kapvlaktes worden in
door ontbossing en het verlies van ruim-
de buitenrand van een bos geconcen-
Auteur: Simon De Smedt. Met dank aan
telijke samenhang maken dat de opper-
treerd.
de auteurs van Natuurrapport 2020:
vlakte en habitatkwaliteit ondermaats
Maak van duurzaam bosbeheer de
Anik Schneiders, Katrijn Alaerts, Helen
zijn. De trends zijn licht positief voor 5
norm. In een sterk versnipperd bos-
Michels, Maarten Stevens, Peter Van
boshabitats, maar er zullen extra in-
landschap is het belangrijk dat de
Gossum, Wouter Van Reeth, Inne Vught
spanningen nodig zijn om de druk van
principes van duurzaam bosbeheer
vermesting, verdroging, invasieve soor-
algemeen worden toegepast, ook in
ten en vooral ontbossing tegen te gaan,
de kleine privébossen.
willen we die trend behouden. Volgende
Werk ook buiten bos aan boskwaliteit
aanbevelingen werden geformuleerd in
en zet in op diversiteit. Naast het ver-
het Natuurrapport:
groten van de bestaande boskernen
7
de bosbode | 2019 VRIEND VAN4HET BOS
Professionele vriend van het bos, Jurgen Melis, wisselde van ‘petje’ Jurgen Melis werkt al 17 jaar voor Agentschap voor Natuur en Bos (ANB). Bosgroep Kempen Noord en Antwerpen Noord kennen hem goed als beleidsadviseur bij AVES, de instantie bij ANB die adviezen en vergunningen levert. Jurgen kwam regelmatig op terrein met medewerkers van de bosgroep om een bos van een private eigenaar te bespreken. Hij kreeg sinds juli 2021 de kans om boswachter te worden voor Brasschaat. Het Klein Schietveld, De Inslag, het Peerdsbos en de Brusselse bossen zitten in zijn boswachterij. Interessante wissel van ‘petje’, waar we meer van willen weten.
daar ben ik me terdege van bewust. Naast het Klein Schietveld, waar de focus eerder ligt op het natuurbeheer, zijn er natuurlijk ook de overige gebieden, waar de focus toch iets meer ligt op het bosbeheer. Elk van die gebieden heeft zijn specifieke aanpak en beheer nodig. Dit maakt het allemaal nog veel boeiender. De gebieden kennen een rijke geschiedenis, een echte surplus. Verder is de boswachter niet enkel een “wachter”, maar ook gastheer. Ik praat graag met mensen en ben zeer geïnteresseerd in hun beleving van het bos en de natuur. Bij ANB streven we hierbij naar een gezond evenwicht tussen wat
tendossiers, de opvolging van vergun-
job. Bevalt het je? Of mis je de Kempi-
ningen, subsidiedossiers, enz… Lekker
sche bossen en haar eigenaars al?
druk! Het leuke aan de job was net om
In feite blijf ik als boswachter actief in de
boseigenaars en partners te begeleiden
Kempen. Als beleidsadviseur was dat
en te adviseren. Kers op de taart is dan
grotendeels het geval in de Turnhoutse
om met verschillende partners concrete
Kempen en iets minder in het westelijke
zaken te realiseren in het terrein.
Was het bos je eerste grote liefde? Of is
het regioteam Antwerpse Kempen. Erg
In feite heb ik altijd een oogje gehad op
te werken?
veel verschil is er dus niet. Ik kijk zeer
de schietvelden. Het gaat immers, naar
dankbaar terug op mijn tijd als be-
Vlaamse normen, om grotere aaneen-
leidsadviseur. Een zeer boeiende job,
gesloten gebieden met een rijke biodi-
waarbij het contact met de burger en
versiteit. Afgelopen jaren heb ik als me-
verschillende partners een belangrijk
dewerker van het adderteam, onder de
deel uitmaakt van het dagelijkse werk.
zeer deskundige leiding van Katja Claus
AVES Antwerpen is bovendien een zeer
en Dirk Bauwens, veldgegevens verza-
bijzonder en gemotiveerd team, met
meld op het Groot Schietveld. Ik be-
een heel aangename werksfeer. Verder
schouw het als een voorrecht om bos-
was het takenpakket erg uitgebreid.
wachter in de regio Antwerpse Kempen
Naast de kapmachtigingen waren er
te kunnen zijn. Maar ook een boswach-
ook de natuurbeheerplannen, de soor-
ter staat voor de nodige uitdagingen,
deel van onze provincie. Nu werk ik voor
8
de maatschappij van ons verwacht en
Dag Jurgen, proficiat met je nieuwe
wat de natuur echt nodig heeft. Eén ding is zeker, de natuur maakt mensen gelukkig, het is fijn om daar een steentje toe bij te kunnen dragen.
deze gegroeid door er meer en meer in Als klein kind wou ik eigenlijk maar twee dingen doen. Rockster worden of werken in de natuur. Zoals iedereen merkt is dat eerste, na een “verdienstelijke poging” (Spinal Tap in de Kempen), niet gelukt. Ik was als kind voortdurend in de weer met schepnetjes om vlindertjes, stekelbaarsjes en allerhande andere diertjes te vangen. Regelmatig belandde ik in de gracht als ik een Grutto zag vliegen bij het fietsen. Opstaan om 5 uur om mee op stap te gaan met de vogelringer
VRIEND VAN HET BOS Klein Schietveld: waardevolle open natuur met heischrale graslanden, droge en natte heide, gelegen tussen mooie bosbestanden
en hopen op die “klamper” in de netten. Allemaal leuke jeugdherinneringen , waarbij eigenlijk al vroeg duidelijk was welke richting ik uit zou gaan. Uiteindelijk geen platencontract, maar een contract bij het ANB. Ik kon starten als bosarbeider en heb dat zes jaar, met veel plezier, volgehouden. Ik kan me eigenlijk geen dag herinneren dat ik met tegenzin ben gaan werken. Ik heb dus van mijn hobby mijn beroep kunnen maken. Wij, de Antwerpse Bosgroepen werkten al regelmatig samen met jou. Hoe verliep dat volgens jou? Heb je nog tips voor ons? Of voor het beheer in het bos? Eigenlijk heb ik enkel maar goede herinneringen aan de samenwerking met de bosgroep. Het succes van die samenwerking kwam tot stand omdat we altijd hebben gekozen voor een open communicatie. Soms zijn we wel eens gevallen, maar dan hielpen we elkaar recht met als enige doel; samen verder werken aan een betere dienstverlening en mooiere bossen. Ook het aanpassingsvermogen van de bosgroep aan de nieuwe natuurbeerplannen, was mooi om zien. Plots was er de mogelijkheid om PSN’s in te dienen en aan de slag te gaan als natuurbeheerders. Toch hebben de medewerkers zich stevig ingezet om het verhaal van de nieuwe beheerplannen aan de man te brengen en om te zetten in de praktijk, met vaak knappe resultaten in het terrein. Afgelopen 10 jaar is er toch één en an-
der gebeurd in de Kempense bossen
langdurig, maar zeer belangrijk proces.
(maar ook in de rest van Vlaanderen).
In die zin zal de toekomst ongetwijfeld
Hetgeen me het meeste blijft verbazen
tal van nieuwe inzichten bieden waar-
zijn de extremen in ons klimaat. Ik merk
door we het bosbeheer, met steun uit
dat onze bossen er erg onder lijden.
wetenschappelijke hoek, zullen kunnen
Veel inheemse soorten hebben het de
verfijnen. Naar mijn gevoel zal het grim-
laatste jaren moeilijk. We kunnen niet in
mige klimaat met zijn extremen, de
de toekomst kijken, maar het voelt soms
grootste uitdaging blijven de komende
aan alsof die klimaatprocessen wel erg
decennia.
snel evolueren de laatste jaren. Verder was er de Letterzetter, de natuurlijke
Zelf geloof ik in het belang van het ver-
verjonging van soorten zoals de Beuk,
groten van de weerbaarheid van onze
de Hulst, de Esdoorn en in feite ook de
bossen door er meer diversiteit en struc-
Fijnspar. En natuurlijk waren er enkele
tuur in te brengen, maar in feite zijn we
verschrikkelijke natuurbranden in de
daar allen al jaren mee bezig. Tenminste,
Kempen.
dat is toch de bedoeling.
Wat zouden we hier uit kunnen leren? Ik
Anderzijds moeten we zeer optimistisch
denk vaak aan Socrates die zei: “Het eni-
blijven. Als ik bedenk wat er de laatste
ge dat ik zeker weet is dat ik niets weet”.
10 jaar in de Kempen gerealiseerd is ben
In het bos- en natuurbeheer moet je een
ik zeer optimistisch. Ook de terugkeer
doel voor ogen hebben, maar over de
van bepaalde soorten is hoopgevend.
nodige nederigheid beschikken. Het bereiken van climaxvegetaties in onze bos-
Ik wens de bosgroepen en alle partners
sen duurt immers veel langer dan een
een duurzame, toffe samenwerking toe
mensenleven. Verder is een bos veel
met het ANB en ik wil jullie zeker een
meer dan enkel de bomen die er groei-
keer ontvangen in Brasschaat.
en. Er wordt door tal van wetenschappers, ook buiten Vlaanderen, onder andere volop onderzoek gedaan naar de
Bedankt voor dit gesprek, Jurgen! Ook
ontwikkeling van bosbodems en het be-
wij kijken terug naar een fijne samen-
lang hiervan. Net zoals het ultieme cli-
werking.
maxbos, boven de grond, is de ontwik-
We zien elkaar nog, in het bos.
keling van een gezonde bosbodem een
Auteur: Marieke Verreet
9
de bosbode 4 | 2019 NOG MEER DOORBOMEN
Ondanks hun grote dimensies en hoge leeftijd zijn de beuken in het bosreservaat van het Zoniënwoud nog zeer vitaal, en kennen nog steeds een goede groei. Het gesloten kronendak zorgt er bovendien voor een vochtig en koel micorklimaat waardoor de bomen weinig te lijden leken te hebben van de voorbije droge zomers.. © Kris Vandekerkhove
Ontwikkelingen in onze onbeheerde bossen: over dood hout, veteraanbomen en de soortenrijkdom die er mee samen gaat Auteur Kris Vandekerkhove, Senior onderzoeker bosecologie, INBO Bron : Vandekerkhove K., 2019. Status and development of old-growth elements and biodiversity in secondary succession of unmanaged temperate forests. Doctoraatsscriptie UGent en INBO.
Onze bossen in West-Europa worden al eeuwenlang intensief beheerd door de mens. Hierdoor verschillen deze bossen sterk van natuurlijke bossen. Typische elementen uit de verouderingsfase van natuurlijke bossen, zoals grote hoeveelheden dood hout of oude, monumentale bomen waren er verdwenen. Ook de soorten die hieraan gebonden zijn kregen het moeilijk.
10
NOG MEER DOORBOMEN
D
e afgelopen decennia werden overal in Europa zogenaamde ‘bosreservaten’ opgericht, waar
men het bos volledig spontaan laat ontwikkelen. Ook bij ons in Vlaanderen wordt sinds 1995 zo een netwerk van onbeheerde bossen uitgebouwd. De doelstelling van deze reservaten is tweeledig: enerzijds zijn ze belangrijk voor natuurbehoud, anderzijds vormen het belangrijke onderzoeksites, waar we spontane processen kunnen bestuderen. Daardoor kunnen we ons dan een beter beeld vormen van hoe onze bossen functioneren als je de invloed van de mens wegneemt. Ze vormen dus belangrijke referenties voor natuurgetrouw bosbeheer. In onbeheerde bossen neemt de hoeveelheid dood hout geleidelijk aan toe. Gemiddeld duurt het zo’n 100 jaar tot die hoeveelheid vergelijkbaar is met echte oerbossen. © Kris Vandekerkhove
Doctoraat
dood hout in onbeheerde bossen was
stige groeiomstandigheden, maar ook
toegespitst op eik- en beukgedomineer-
het vroegere beheer dat ervoor zorgde
de reservaten met uiteenlopende perio-
dat de bomen ook in hun jeugdfase vol-
des van spontane ontwikkeling. Hieruit
doende ruimte hadden om ongehinderd
kon opgemaakt worden dat de netto
te groeien. Deze resultaten dwingen om
toename van dood hout verloopt aan
een aantal basisaannames over dimen-
een tempo van 1 - 1,5 m3 ha/jaar. Als we
sies en maximale leeftijd van beuken in
weten dat de hoeveelheid dood hout in
Noordwest-Europa bij te stellen. Het
natuurlijke bossen fluctueert tussen 50
toont ook aan dat het wel degelijk zin
beheerde bossen geleidelijk aan terug
en 300 m per ha, kunnen we besluiten
heeft om ook in Vlaanderen reservaten
ontwikkelen naar een meer natuurlijk
dat het 50 - 100 jaar zal duren vooraleer
in te richten en te bestuderen: vaststel-
bos. De dynamiek in deze voorheen be-
een voormalig beheerd bos de hoeveel-
lingen en metingen in Duitse of Tsjechi-
heerde bossen is anders dan in natuurlij-
heden dood hout van een natuurlijk bos
sche reservaten zijn immers niet zomaar
ke bossen. Deze bossen vertonen nog
(in de verschillende afbraakstadia), zal
over te nemen in onze klimaatzone.
niet het typische ‘dynamische even-
bereiken.
Het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) voert al ruim 20 jaar onderzoek uit in deze reservaten. Dat leverde al heel wat interessante nieuwe kennis op. Een deel van deze kennis is nu gebundeld in een doctoraat (Vandekerkhove, 2019; meer info onderaan het artikel). Het onderzoek is vooral toegespitst op de processen die optreden als voormalig
3
Ook de gevolgen van nietsdoen op de
wicht’ van een natuurlijk climaxbos, maar volgen een geleidelijke successie in de
Voor het onderzoek naar oude monu-
ontwikkeling van de biodiversiteit wer-
richting van dit evenwicht. Daarbij veran-
mentale bomen werd een casestudie uit-
den geanalyseerd. Om de effecten op
dert de soortensamenstelling, neemt de
gevoerd in het oudste gedeelte van het
de kruidlaag te bekijken, werden vier
levende en dode biomassa toe, veran-
bosreservaat Zoniënwoud. Er werd vast-
bosreservaten geselecteerd op rijke
dert de leeftijdsopbouw… In het docto-
gesteld dat de grote beuken hier alle
leembodems, onder andere in Hallerbos
raat concentreerde de auteur zich op de
verwachtingen, gebaseerd op literatuur,
en Meerdaalwoud. Op deze bodems heb
ontwikkeling van twee prominente en
overtreffen. Blijkbaar combineren deze
je van nature een zeer rijke flora, dus kan
typische structuurelementen die natuur-
bomen een uitzonderlijk goede groei
je ook beter de effecten op de soorten-
lijke bossen onderscheiden van halfna-
met hoge leeftijd, wat ervoor zorgt dat
rijkdom bestuderen. Er werd vastgesteld
tuurlijke beheerde bossen, met name de
ze vermoedelijk behoren tot de grootste
dat de soortenrijkdom in de kruidlaag
hoeveelheid dood hout en de aanwezig-
beuken ter wereld. Ook hun aantallen
duidelijk afneemt wanneer nulbeheer
heid van oude monumentale bomen.
per ha zijn uitzonderlijk hoog. De verkla-
wordt geïntroduceerd. Dat was een bee
Het onderzoek naar de opbouw van
ring ligt in een combinatie van zeer gun-
tje zoals verwacht. Vooral lichtminnende
11
de bosbode 4 | 2019 NOG MEER DOORBOMEN
soorten en soorten die gebonden zijn
Bovendien kunnen ze de vergelijking met
men’ in de beheerde bosdelen.
aan verstoring gaan logischerwijze ach-
reservaten in onze buurlanden goed
Het is ook belangrijk om centraal in het
teruit. Maar de karakteristieke soorten
doorstaan. De resultaten tonen aan dat
bos bewust te kiezen voor een gesloten
van voedselrijke loofbossen, zoals de ty-
ook deze soorten gunstig reageren op
boskern die essentieel is voor de scha-
pische voorjaarsflora (met bosanemoon,
de toename van het aandeel dood hout
duwsoorten die het bosmicroklimaat no-
daslook, stekelvarens…), doen het wel
en oude bomen. De mate waarin ze deze
dig hebben. Ze worden ‘coldspots’ (in
zeer goed bij nulbeheer en nemen heel
nieuwe
koloniseren
contrast tot ‘hotspots’) genoemd. In de
duidelijk toe in bedekking. Dat was wel
hangt sterk af van de mate dat ze zich
beheerde bosdelen ga je daar bewust
een verrassing want veel botanici gaan
kunnen verspreiden en hoe specifiek de
kiezen voor ‘boomgericht beheer’ en uit-
er nog altijd van uit dat ook deze planten
habitateisen zijn die ze stellen. Soorten
kapbossen, zodat het kronendak zo wei-
baat hebben bij regelmatige kappingen.
die mobiel zijn en geen al te hoge eisen
Wij zagen net het tegendeel: in de aan-
stellen aan het dode hout dat aanwezig
grenzende beheerde delen van het bos
is, kunnen vrij snel koloniseren. Andere
nemen die soorten ook toe (onder in-
soorten die weinig mobiel zijn of heel
vloed van verminderde zure deposities),
specifieke eisen stellen, komen achter of
maar veel minder dan in de reservaten.
zullen nooit in staat zijn om onze reserva-
habitat
kunnen
ten te koloniseren. Soms is het ook ge-
nig mogelijk verstoord wordt. In de periferie van het boscomplex wordt ruimte voorzien voor lichtminnende soorten (ook boomsoorten). Daar kan bij het beheer gekozen worden voor lichtrijke bosbeheertypes met grotere groepenkappen. Dit zijn ook de plaatsen waar je open plekken in het bos, zowel perma-
Tenslotte werd gekeken naar de soorten
woon een kwestie van tijd en toeval.
die in dood hout leven. Als de hoeveel-
Daarbij is ook belangrijk aan te geven
heid dood hout toeneemt in die onbe-
dat in beide groepen, net als bij veel an-
heerde bossen zou je verwachten dat dit
dere organismen, er zowel soorten zijn
ook een positief effect heeft op die soor-
Aanbevelingen
die baat hebben bij meer licht in het bos
ten. Alleen stelt zich de vraag: zijn deze
(bv. windvalgaten), als soorten die heel
voor het beleid
soorten er nog wel, na eeuwen van bosbeheer waarbij alle dode hout werd weggenomen, of hebben ze onze bossen terug kunnen koloniseren? Misschien
nente als tijdelijke, het best kunt leggen.
strikt gebonden zijn aan het typische
Het doctoraat eindigt tenslotte met een
vochtige en gedempte bosmicroklimaat
aantal aanbevelingen voor het beleid: er
onder een gesloten kronendak.
wordt een pleidooi gehouden voor hernieuwde aandacht voor onbeheerde
zorgen we wel voor een biotoop voor
bossen en hun langlopende weten-
soorten die er niet meer zijn? Om dat na
schappelijke opvolging en er worden
te gaan, werden twee soortengroepen
een aantal veelbelovende pistes verkend
geselecteerd: doodhoutpaddenstoelen
voor toekomstig onderzoek, zoals radar-
en doodhoutkevers. Voor het onderzoek
beelden (LiDAR) en nieuwe technieken
naar de paddenstoelen werden enerzijds
voor DNA-analyse (meta-barcoding) van
de verspreidingsgegevens over de laat-
bodem- en houtstalen.
ste 50 jaar bekeken en anderzijds een doorgedreven inventarisatie in het Zoniënwoud uitgevoerd. Voor de kevers werd gewerkt met een aantal casestudies waarbij specialisten werden inge-
12
Aanbevelingen voor het bosbeheer
huurd om doodhoutkevers te inventari-
Op basis van al deze resultaten werden
seren.
de
een aantal aanbevelingen geformuleerd
vergelijking met buitenlandse reservaten
voor het bosbeheer, waardoor de typi-
gemaakt, zowel voormalig beheerde
sche soorten van de verouderingsfase in
bossen als echte oerbossen.
bossen ook in beheerde bossen kansen
Er werd vastgesteld dat de soortge-
kunnen krijgen. Daarbij is het belangrijk
meenschappen
houtbewonende
om te streven naar functionele netwer-
zwammen en kevers in onze bosreserva-
ken van oud-bos-elementen: stukken
ten duidelijk verarmd zijn in vergelijking
bosreservaat in combinatie met kleinere
met echte oerbossen in CentraalEuropa,
‘set-aside’ percelen en bomengroepen,
maar toch nog behoorlijk soortenrijk zijn.
behoud van dood hout en ‘habitatbo-
In
beide
gevallen
van
werd
Je kunt het doctoraat integraal downloaden via www.inbo.be onder ‘publicaties’ (maak gebruik van de zoekfuncties). Deze kennis uit het bosreservatenon derzoek wordt niet alleen gepubli ceerd in wetenschappelijke tijdschrif ten. Regelmatig geeft het INBO een ‘bosreservatennieuws’ uit, een maga zine bedoeld voor het bredere pu bliek, waarin de belangrijkste en meest interessante bevindingen wor den gebundeld. Ook deze nieuws brieven zijn terug te vinden op de INBO-website.
BOSGROEPNIEUWS
Nieuw poelencomplex in domein De Welvaart ANTWERPEN NOORD
ANTWERPEN ZUID
In De Welvaart in Zoersel worden verschillende poelen ingericht. De werken gebeuren via de Projectsubsidie Natuur “Stapsteen De Welvaart” en zorgen voor de ontwikkeling van extra leefgebied voor enkele beschermde diersoorten zoals Heikikker, Poelkikker en Kamsalamander.
Domein De Welvaart Domein De Welvaart ligt aan de rand van het Molenbos, tussen de Emiel Vermeulenstraat en de Raymond Delbekestraat in Sint-Antonius Zoersel. Het 14,5 hectare grote domein was vroeger eigendom van de stad Antwerpen, die het exploiteerde om bosklassen te organiseren voor Antwerpse kinderen. Nu is het domein in eigendom van enkele private eigenaren, de gemeente Zoersel, de intercommunale Igean en de Stichting Kempens Landschap.
Bosbeheerplan Enkele jaren geleden werd –onder coördinatie van de Bosgroep- een bosbeheerplan opgemaakt voor de bospercelen van Stichting Kempens Landschap, het gemeentebestuur van Zoersel en enkele private eigenaren. In het beheerplan is de toekomstvisie van het bos vastgelegd en worden ook de verschillende beheermaatregelen opgelijst. Binnen het kader van dit beheerplan is het de bedoeling om op termijn een inheems gemengd bos te ontwikkelen. Waar mogelijk worden ook de mogelijkheden benut om meer natuurwaarde te creëren, door bijvoorbeeld bosranden aan te leggen of de (her)inrichting van poelen.
Projectsubsidie Natuur In december 2019 werd door het Agentschap Natuur en Bos
Nieuwe kansen voor leefgebied van enkele diersoorten ©Bosgroep
provincie Antwerpen en covoorzitter van Kempens Landschap, Bosgroep Antwerpen Noord en Regionaal Landschap De Voorkempen: “Het project “Stapsteen De Welvaart” is gericht op de ontwikkeling van leefgebied voor Heikikker, Poelkikker en Kamsalamander – drie Europees beschermde diersoorten die in de omgeving nu al voorkomen. Concreet wordt een oude poel zonder ecologische waarde in eigendom van Kempens Landschap heringericht tot 4 verschillende poelen met zachte oevers en wordt op eigendom van het gemeentebestuur een nieuwe poel gegraven. In totaal dus 5 afzonderlijke poelen die een nieuwe thuis kunnen bieden voor verschillende dieren.” Auteur Griet Limet, Stichting Kempens Landschap Inrichting poelencomplex Stapsteen De Welvaart ©Bosgroep
een projectsubsidie Natuur goedgekeurd voor de geplande waterinrichtingswerken. Jan De Haes, gedeputeerde van de
13
BOSGROEPNIEUWS
© JOACRI
Bosgroep Antwerpen Zuid en Noord samen verder! ANTWERPEN NOORD
ANTWERPEN ZUID
Sinds begin 2020 konden jullie er al heel wat over opvangen. Wat als klein idee ontstond, is verder uitgegroeid tot een sterk verhaal.
ren. We krijgen een kans om opnieuw te focussen op de kern van de zaak: een goede ondersteuning van onze boseigenaars en duurzame bossen in onze regio. Ons personeelsteam, bestuurders en vrijwilligers hebben heel wat voorbereidingen achter de rug, zowel inhoudelijk als juri-
Bosgroepen Antwerpen Zuid en Noord bundelen hun krachten
disch en administratief. We zijn nu klaar en kunnen niet wach-
en willen graag verder als één gezamenlijke Bosgroep Ant-
ten om aan jullie leden-boseigenaars en sympathisanten de
werpse Gordel. Samen staan we sterker om – net zoals onze
vernieuwde Bosgroep Antwerpse Gordel voor te stellen!
bossen – de uitdagingen van de toekomst aan te kunnen. Door een fusie kunnen we ons beter organiseren en professionalise-
UITNODIGING
Ben jij erbij op zondag 10 oktober?!
Programma: Start om 13.30u met onthaal en beide Algemene
Feest mee want Bosgroep Antwerpen Zuid en Noord gaan samen verder. Op zondag 10 oktober vieren we de nieuwe Bosgroep Antwerpse Gordel, en daar hebben we je graag bij!
Locatie: Den Boomgaard, Antwerpsesteenweg 43, 2520
Vergaderingen. Receptie in feeststemming vanaf 16.30u Ranst (parking voorzien) Inschrijven: Vieren jullie mee, graag inschrijven tegen 7 oktober 2021:
© gemeente Schoten
web.provincieantwerpen.be/cn/avrml/bgaz-an-av
BOSGROEPNIEUWS
De houtprijs stijgt weer… En dat is goed nieuws voor het bos en zijn eigenaars! ANTWERPEN NOORD
ANTWERPEN ZUID
Na een jaartje overslaan werd op 1 juli 2021 terug een industrie-
men en bosranden of het investeren in andere zaken voor een
houtverkoop georganiseerd voor Bosgroep Antwerpen Noord
verhoogde natuurwaarde of klimaatrobuustheid van het bos
en Zuid. In totaal 8 loten bij 11 eigenaars, goed voor een
worden weer eenvoudiger te realiseren op een rendabele wij-
2.700m3 hout. De eerder bescheiden verkoop qua volume,
ze. De hogere opbrengsten, met andere woorden, zorgen zon-
blonk voor het eerst in jaren uit in behaalde prijzen. Na enkele
der twijfel voor meer en beter beheerde duurzame bossen en
jaren van sterke terugval, onder andere door de letterzetterke-
houtproducten!
ver, maar evengoed ook door coronacrisis. Voor verschillende loten werden prijzen rond 45€/m3 geboden, eerder uitzonderlijk voor ons werkingsgebied.
Lot
Gemeente
Soort
Volume (m3)
Hoogste bod
Prijs/m3 € 36,08
1
Zandhoven
xPo
97,00
€ 3.500,00
2
Zandhoven
Ep, Do
139,18
€ 4.801,71
€ 34,50
de markt te brengen. Dat is goed nieuws voor de boseigenaars
3
Ranst
Ps
776,17
€ 35.728,00
€ 46,03
4
Bonheiden
Pc, Ps
500,93
€ 22.817,00
€ 45,55
en de houtverwerkingssector. En het beste nieuws? Dat er terug
5
Lier
xPo
178,10
€ 6.060,00
€ 34,03
meer budget ter beschikking komt om in het bos te investeren!
6
Essen
aE, Ps, Pc, L
641,38
€ 27.145,00
€ 42,32
7
Schilde
zE
210,25
€ 11.550,00
€ 54,93
8
Schilde
Ep
136,13
€ 1.709,00
€ 12,55
De hogere houtprijs maakt het terug interessanter om hout op
Het omvormen van bestanden wordt terug aantrekkelijker. Het aanplanten, het beheren en onderhouden van waardevolle bo-
*Hoogste ontvangen bieding op loten in Industriehoutverkoop 2021
Bosgroep Zuiderkempen neemt boscomplex Geel-Bel onder handen! ZUIDERKEMPEN
Negen jaar na de laatste grote beheerwerken in de Belse bossen organiseerden we in het voorjaar van 2021 omvormings- en dunningskappen uitgevoerd op een oppervlakte van 50 ha. Na de exploitatie lieten we alle wegen in hun oorspronkelijke staat herstellen. In de zomer plaatsten we een rustieke zitbank als bedanking voor Ludwig en Maria die ons hun bosperceel schonken! In het winterseizoen 21-22 zullen we 1000 wintereiken in groepjes van 10 en 500 hazelaars aanplanten, verspreid over het ganse bosgebied. Zodoende versterken we het inheemse karakter van onze bossen, verhogen de soortenvariatie en zetten een volgende stap in het opkrikken van de weerbaarheid!
15
DObosbode IT YOURSELF de 4 | 2019
Pastoriemeubelen
Z
oals bekend verhuisde de Bosgroep Kempen Noord, samen met het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete, in 2020 naar de gerenoveerde Pastorie van Oosthoven. Voor de vervaardiging van een aantal nieuwe meubelen zoals een vergadertafel, baliemeubel en een bibliotheekkast kozen we voor hout van bomen uit eigen streek om op een duurzame manier lokale economie te ondersteunen.
16
DO IT YOURSELF
van lokaal hout! Er werden 5 houtsoorten opgenomen in het ontwerp: beuk, eik, berk, zwarte els en boskers. In het voorjaar van 2020 werden de bomen uitgezocht in de buurt, geveld en naar zagerij Helsen gevoerd. Intussen schoof corona het verzagen van de stammen op naar latere datum in juli. Nadat de planken een ganse zomer rustig aan de warme buitenlucht konden drogen gingen ze in oktober finaal nog even in de droogoven. De houtafdeling van VTST Turnhout stond in voor de vervaardiging van de meubels in het schooljaar 2020-2021 via enkele eindwerkprojecten. Nu kunnen we met fierheid het eindresultaat tonen: onze Kempische bomen krijgen in de Pastorie een mooi nieuw leven!
17
de bosbode 4 | 2019 KALENDER
ANTWERPEN NOORD
ANTWERPEN ZUID
Algemene vergadering
met de private boseigenaars in het verleden hebben
Datum:
10 oktober 2021
Uur:
Start om 13.30u met onthaal en beide
bosplekjes en lichten toe waarom er nieuwe verplegingswer-
Algemene Vergaderingen. Receptie in feeststemming vanaf 16.30u Locatie: Inschrijven:
aangeplant. We genieten van de variatie en de prachtige ken worden gepland. ZUIDERKEMPEN
Den Boomgaard, Antwerpsesteenweg 43,
Plantactie Meerhout
2520 Ranst (parking voorzien)
Datum:
21 november 2021
Uur:
doorlopend tussen 13u00 en 16u30
Locatie:
Parkeren t.h.v. de Sportlaan, 2450
Vieren jullie mee, graag inschrijven tegen 7 oktober 2021: web.provincieantwerpen. be/cn/avrml/bgaz-an-av of telefonisch op
Meerhout. Rechts van het jeugdhuis kan je
03 355 09 40 Organisatie:
het bos in wandelen. Bij de y-splitsing in het
Bosgroep Antwerpen Zuid en Noord
bos rechts aanhouden. Het perceel bevindt zich wat verder aan je linkerkant. Inschrijven:
ZUIDERKEMPEN
Wandeling Balen Berkenbos Datum:
16 oktober 2021
Uur:
10u00 – 12u00
Locatie:
Parking gemeentelijke basisschool De Bosmier: Streekweg (zijstraat van de
Wezelbaan te Balen)
Organisatie:
Bosgroep Zuiderkempen
Het bosgebied Balen Berkenbos heeft alle kenmerken van de Kempense dennenbossen op zandbodems. De wandeling verkent de kloempen en bosranden die de bosgroep samen
18
tot en met 17 november, online via het inschrijvingsformulier op www.meerhout.be of telefonisch op 014 24 99 50
Organisatie:
Bosgroep Zuiderkempen
Op 21 november organiseert de gemeente Meerhout een boomplantdag. Met zo’n 1300 boompjes zal hier gezorgd worden voor ca. 60are nieuw bos. Bosgroep Zuiderkempen begeleidt de gemeente bij deze bebossing. Iedereen is hierbij welkom om een handje toe te steken! Breng wel zeker je eigen werkhandschoenen en spade mee. Dit project wordt uitgevoerd met steun van de Vlaamse overheid en BOS+.
ZOEKERTJES
Naaldbos te koop in Mol 0,339ha
Op zoek naar brandhout?
ZOEKERTJES
Surf dan naar www.brandhoutweb.be. Dit is een
Prijs overeen te komen Telefoon: 015 51 31 38 of 0472 35 56 48 E-mailadres: els.cuypers17@gmail.com
overzichtelijk online verkoopplatform waar je het
Bos te koop te Geel en te Mol
hele jaar door brandhout kan kopen. De
Oppervlakte: Geel: 1,4650 ha en Mol: 0,2615
Antwerpse Bosgroepen zorgen voor een
Prijs overeen te komen
up-to-date aanbod, een vlotte opvolging en een
E-mailadres: fverbist_2@hotmail.com
goede prijs-kwaliteitverhouding van lokaal en
duurzaam brandhout.
Gezocht bos
U wil ook graag een zoekertje in de Bosgazet?
Prijs overeen te komen Gemeente: Koningshooikt Oppervlakte (ha): 5 à 10 ha Type bos: loof Telefoon: 0475 41 08 10 E-mailadres: cvd@synergo.be
Surf dan naar https://ap.lc/7SsOG Lees de voorwaarden Geef uw zoekertje en contactgegevens in En uw zoekertje verschijnt in de volgende Bosgazet
Loofbos te koop te Geel van 0,4645 ha Prijs overeen te komen Telefoon: 014 58 69 33 E-mailadres: joz.peeters.2440@telenet.be
Gezocht bos Prijs overeen te komen Gemeente: Lille, Gierle, Poederlee, Wechelderzande Oppervlakte (ha): 800m2 of meer Type bos: gemengd Telefoon: 0494 92 43 02 E-mailadres: daan77@mac.com Te koop Kettingzaag
Bos te Brasschaat van 0.3025 ha Prijs overeen te komen Telefoon: 0497 24 84 31 na 16u E-mailadres: hermanskaroline@gmail.com
Kettingzaag met benzinemotor voor fulltime gebruik, Husqvarna 545 mark II 45 cm. 325 Auto Tune. 2 Jaar oud in perfecte staat. Prijs 400 EUR. Telefoon : 0473 82 98 94 E-mailadres: van.goethem.willy@gmail.com
Bungalow op 6725m2 naaldbos Ginderbuiten te Mol “Kalminksche Hoeve” Langsheen Zuiderring via Lentestraat Telefoon: Stijn 03 667 77 66 of Gert 0479 27 90 53 E-mailadres: info@verhuurbeheer.be
1,94 ha bos aan Knodbaan te Ranst 3 bestanden: jonge dennen (recent gedund - 0.77ha), oude dennen (recent gedund – 0.90ha), nat berken-eikenbos (0.27ha). Opgenomen in Natuurbeheerplan. Interesse? Neem contact op met 0495 45 65 10
TE KOOP
19
Contact Bosgroep Antwerpen Noord vzw
Vrieselhof, Schildesteenweg 99, 2520 Ranst T: 03/355.09.40 M: antwerpennoord@bosgroep.be Coördinator: Karolien Devriendt - 0475 75 77 98 Adj.-coördin: Simon De Smedt - 0472 45 19 70 Adviseur: Gijs Bracke - 0470 21 38 94 Medewerkster: Britt Van Cotthem
Bosgroep Antwerpen Zuid vzw
Vrieselhof, Schildesteenweg 99, 2520 Ranst T: 03 355 09 40 M: antwerpenzuid@bosgroep.be Coördinator: Kathleen Vanderheyden - 0476 76 18 25 Adj.-coördin: Bert Van Gils - 0476 86 80 01 Adviseur: Gijs Bracke - 0470 21 38 94 Medewerkster: Marleen Brosens
Bosgroep Kempen Noord vzw
Polderstraat 33, 2360 Oud-Turnhout (Oosthoven) T: 014/85.90.19 M: kempennoord@bosgroep.be Coördinator: Marieke Verreet - 0474 74 17 31 Adj.-coördin: Kevin Greeven - 0477 63 12 47 Adj.-coördin: Chris Meeuws - 0478 45 51 38 Adj.-coördin: Joost Malliet - 0477 93 25 51 Adj.-coördin: Thomas Van de Peer - 0476 96 57 92 Adj.-coördin: Sien Van Looveren - 0470 90 57 44 Medewerkster: Annick Vangenechten, Elly Maes
Bosgroep Zuiderkempen vzw
Kamp C, Britselaan 20C, 2260 Westerlo T: 014 27 96 57 M: zuiderkempen@bosgroep.be Coördinator: Jan Seynaeve - 0474 99 99 35 Adj.-coördin: Joran Mertens - 0475 80 73 36 Adj.-coördin: Jan Wauters - 0478 78 20 22 Projectmedewerker: Juul De Witte - 0474 84 21 78 Medewerkster: Sarah Frison
