Bosgazet 16

bosgazet 016

BELGIE-BELGIQUE P.B. 2099 Antwerpen X BC 10770

INFORMATIEBLAD ANTWERPSE BOSGROEPEN

driemaandelijks tijdschrift oktober - november - december 2010 afgiftekantoor 2099 antwerpen x - p608022

Pagina 2

Voorwoord Pagina 3

Waarom bosgroepen?

Pagina 4-11

Bosinfo

Pagina 12-21

Nieuws uit de 5 bosgroepen Pagina 22

Activiteiten/ Wandelingen Pagina 23

Cursussen

Het einde van de zomer is in zicht, de herfst staat voor de deur.

Voorwoord WANNEER IK DOOR DE BOSSEN GA …

Wanneer ik door de bossen ga, ben ik steeds verwonderd hoe deze op korte termijn ingrijpend veranderd zijn. Mede door toedoen van de bosgroepen werden jarenlange dunningsachterstanden weggewerkt en mogen de meeste van onze bossen zeker terug gezien worden.

Ook de implementatie van de bosbeheersplannen en de natuurrichtplannen begint zichtbaar te worden op het terrein. Sommige bestanden hebben plaatsgemaakt voor natuurherstel, zoals heide, ruigten, vennen, turfputten, enz. … . Andere bossen zijn in omvorming naar loofhoutbestanden.

Nu reeds kan men zich een beeld vormen hoe het “nieuwe” bos in onze provincie er binnen twintig jaar zal uitzien: gediversifieerd in alle functies voorzien door het Bosdecreet en toch homogeen door het gezamenlijk en visiegericht beheer dat de eigenaars nu aan hun bos kunnen geven, met de nodige ondersteuning en begeleiding door de bosgroepen. Laat ons hopen dat deze toestand op duurzame wijze mag blijven bestaan.

Wanneer ik door de bossen ga, zie ik ook veel mensen: wandelaars, joggers, fietsers, ruiters, menners en vele andere recreanten.

Dan ben ik zeer fier dat wij boseigenaars dit natuurlijke milieu in stand hebben gehouden en thans verder ontwikkelen. Gezien de versnipperde eigendomsstructuur van het bos zou deze gang van zaken niet mogelijk zijn geweest zonder de deskundige inzet van de bosgroepcoördinatoren, hun medewerkers en de talrijke vrijwillige consulenten.

Samen beheren we onze bossen en laten de mensen ervan genieten. Dit maatschappelijk belang moet de overheid blijven aanmoedigen en actief ondersteunen. Wanneer ik door de bossen ga, en natuur en mens gadesla, dan dank ik de Heer voor al dit schoon, en vraag de Overheid: vergeet ons niet.

Georges van der Vennet, Voorzitter Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw

Georges van der Vennet, voorzitter Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw..

02

Woord vooraf

Bosgroep is er voor u !

Waarom bosgroepen?

Wat kan de bosgroep voor u doen?

Vlaanderen telt ongeveer 146.000 hectaren bos en naar schatting is 70 % van dit bosareaal in privé-eigendom. De Vlaamse overheid heeft er bewust voor gekozen om ook de privé-boseigenaars te betrekken in het beleid. De oprichting van de Vlaamse bosgroepen was een duidelijk signaal naar de boseigenaars toe om hen te stimuleren het beheer in eigen handen te nemen. Een kans om te grijpen…

• gratis en onafhankelijk advies over het bos en het beheer ervan (bosbouwtechnische, juridische, financiële en administratieve aspecten);

Het bos in Vlaanderen is bovendien enorm versnipperd.

Deze versnippering is niet enkel ruimtelijk, ook een enorme eigendomsversnippering typeert de Vlaamse bossen. Zo zijn de meeste boseigendommen in Vlaanderen kleiner dan 1 ha! Het beheer van deze ‘minibosjes’ is voor de boseigenaars financieel onrendabel met als gevolg dat het beheer van deze sterk versnipperde bospercelen meestal achterwege is gebleven. Bovendien wordt de boseigenaar vaak geconfronteerd met problemen die hij niet altijd alleen kan oplossen, zoals bijvoorbeeld recreatieoverlast of sluikstorten.

Wanneer verschillende eigenaars samen voor het bosbeheer zorgen, kan dit zonder de eigenaars op kosten te jagen. De belangrijkste taak van de bosgroepen is het stimuleren en coördineren van zo een samenwerking. In een bosgroep komen boseigenaars vrijwillig samen om het beheer van hun bossen te verbeteren. Elke boseigenaar is vrij om al dan niet gebruik te maken van onze diensten. Iedere eigenaar behoudt de volledige zeggenschap over het beheer van zijn eigendom.

Bij dit alles maakt het niet uit of u bos-eigenaar/beheerder bent van een aantal are of veeleer ha. De bosgroep is er voor elke boseigenaar die meer wil weten over zijn bos.

Weet u graag wat de bosgroepen voor u en uw bos kunnen betekenen, neem dan contact op met de bosgroep in uw regio.

Kempense Heuvelrug vzw: Dessel, Geel (deel ten noorden treinspoor), Grobbendonk, Herentals, Kasterlee, Lille (zuiden van Lille), Mol (deel ten noorden van spoorweg NeerpeltAntwerpen), Olen (deel ten noorden treinspoor), Retie, Vorselaar.

De belangrijkste taken van de bosgroep zijn informeren, sensibiliseren en organiseren.

U kan de coördinator contacteren voor:

• informatie over hoe uw bos duurzaam kan beheerd worden, wat uw wettelijke rechten en plichten zijn als boseigenaar en wat de mogelijke subsidies zijn waar u als boseigenaar aanspraak op kunt maken; • organisatie van wandelingen, cursussen en excursies; • hulp bij het aanduiden van dunningen; • hulp bij de bestrijding van Amerikaanse Vogelkers en exoten door onze arbeidersploeg; • hulp bij het invullen van kapaanvragen, subsidiedossiers en hulp bij het opstellen van beheerplannen; • coördinatie van gezamenlijke boswerkzaamheden en houtverkopen voor meerdere eigenaars zodat goedkoper en efficiënter werk geleverd kan worden.

COLOFON De Bosgazet verschijnt viermaal per jaar, telkens een 3.500 exemplaren en is een uitgave van de Antwerpse bosgroepen.

Verantwoordelijke uitgever: Laeremans Luc, ’s Gravenwezelsteenweg 59-61, 2110 Wijnegem Redactieadres: ’s Gravenwezelsteenweg 59-61, 2110 Wijnegem tel. 03/355.09.40 e-mail antwerpenzuid@bosgroep.be website www.bosgroepen.be

Zuiderkempen vzw: Balen, Geel (deel ten zuiden treinspoor), Heist-op-den-Berg, Herentals (deel ten zuiden treinspoor), Herenthout, Herselt, Hulshout, Laakdal, Meerhout, Mol (deel ten zuiden van spoorweg Neerpelt-Antwerpen), Olen (deel ten zuiden treinspoor), Westerlo.

Noorderkempen vzw: Arendonk, Baarle-Hertog, Hoogstraten, Lille (noorden van Lille), Malle, Merksplas, Oud-Turnhout, Ravels, Rijkevorsel, Turnhout, Vosselaar.

Antwerpen Noord vzw: Antwerpen, Brasschaat, Brecht, Essen, Kalmthout, Kapellen, Schilde, Schoten, Stabroek, Wijnegem, Wuustwezel, Zoersel en Zwijndrecht.

Antwerpen Zuid vzw: Aartselaar, Berlaar, Boechout, Bonheiden, Boom, Bornem, Borsbeek, Duffel, Edegem, Hemiksem, Hove, Kontich, Lier, Lint, Mechelen, Mortsel, Niel, Nijlen, Putte, Puurs, Ranst, Rumst, Schelle, Sint-Amands, Sint-Katelijne-Waver, Willebroek, Wommelgem en Zandhoven.

Achteraan de Bosgazet kan u de adressen van de Antwerpse bosgroepen terugvinden.

Bosgroep samen op weg.

Even voorstellen

03

dag op stap met een bosexploitant

Marc De Spiegelaere kijkt toe hoe de lange, zware douglasstammen op de vrachtwagen worden geladen.

Een dag op stap met een bosexploitant... maak kennis met Marc De Spiegelaere Op vrijdag 16 april kregen we met de redactie de kans om een dag op stap te gaan met Marc De Spiegelaere. Marc is de zaakvoerder van bvba De Spiegelaere, een houtexploitatieen houthandelsbedrijf met zetel te Maldegem. We konden Marc een dag lang volgen tijdens zijn terreinbezoeken, bij het laden van bomen en bij het bezoek aan één van zijn afnemers. Hieronder volgt de weerslag van een boeiende dag en interessante gesprekken.

Redactie (R): Marc, kan je kort de historiek schetsen van jouw bedrijf?

Marc De Spiegelaere (MDS): Onze firma is een echt familiebedrijf.

Mijn grootvader was al houtexploitant. In oorsprong legde het bedrijf zich vooral toe op naaldhout in hoofdzaak voor de steenkoolmijnen in Limburg en Henegouwen. Na het overlijden van mijn grootvader heeft mijn grootmoeder het bedrijf samen met haar beide zonen, waaronder mijn vader, verder gezet. Elk had zijn specialiteit: mijn vader was vooral actief in de Ardennen en hij heeft zich toegelegd op naaldhout. Mijn oom zijn werkterrein was hoofdzakelijk Vlaanderen en de populier. Er werden dus in gans België bomen gekocht en geëxploiteerd. De 2de wereldoorlog heeft het Vlaamse boslandschap grondig gewijzigd: bossen werden massaal gekapt door de Duitsers. De povere houtvoorraad in Vlaanderen heeft er toen mee voor gezorgd dat ons bedrijf ook naar Wallonië trok.

R: Wat waren toen de belangrijkste afzetkanalen?

MDS: Op het moment dat mijn vader en mijn oom het bedrijf overnamen situeerde de houtverwerking zich hoofdzakelijk in Vlaanderen met de spaanplatenindustrie in de regio Oostrozebeke, de papierindustrie in de regio Gent, de steenkoolmijnen en de vele specifieke houtverwerkende bedrijven (lattenklievers , wasspelden , borstelhouten , blokplaten enz.)

R: Wanneer ben jij in het bedrijf gestapt en hoe liep het toen verder?

MDS: Dit was rond de jaren ‘80. Ik studeerde toen af als Landbouwkundig ingenieur, optie waters en bossen, maar er was toen heel weinig werk in de sector. Dus stapte ik in het bedrijf.

Pas in ’95 heb ik het volledig overgenomen. We zijn nog steeds actief in Vlaanderen en Wallonië. In Vlaanderen bestaat er een soort ‘gentleman’s agreement’ tussen de exploitanten. Zo zal ik bv. niet bewust op zoek gaan naar privé-boseigenaars in zuid Oost-

04

Bosinfo

Vlaanderen omdat daar verschillende collega’s actief zijn. Ook in Wallonië werk ik binnen een beperkte regio. In de Ardennen heb ik een eigen stapelplaats en werk ik met een vaste exploitant. Ik heb ook regelmatig exploitaties in Henegouwen.

R: Wat is de reden waarom je ook in Wallonië actief blijft?

MDS: Vooreerst blijft er de factor dat Vlaanderen bosarm is.

Daarnaast is er het feit van de ‘schoontijd’. Deze geldt (nog) niet in Wallonië. Ik heb 5 vrachtwagens lopen; om het jaar rond werk te hebben voor mijn chauffeurs en de vrachtwagens moet ik in Wallonië actief blijven. Om de schoontijd op te vangen werk ik ook met een buffervoorraad in Vlaanderen. Tegen eind maart zorg ik dat er zo veel mogelijk bomen gestapeld liggen langs de weg zodat mijn vrachtwagens nog een tijd aan slag kunnen om dit hout op te halen en te vervoeren. Zo blijft er ook bevoorrading in de fabrieken mogelijk, zij willen immers volcontinu kunnen draaien en tevens vers hout verwerken.

R: Welke soorten hout koop je aan en welke zijn jouw belangrijkste afzetkanalen?

MDS: Ik koop populier (60 %) en naaldhout (40 %) aan, hoofdzakelijk voor de binnenlandse markt. De mooiste stukken populier vinden hun weg als fineerhout voor bv. fruitkistjes. De minder mooie stukken krijgen een tweede leven als palettenhout.

Tot slot komt een deel van de populier ook terecht in de spaanplaaten papierindustrie. Voor het naaldhout heb ik een belangrijke afzetmarkt in de rondhouthandel voor tuinhout: de stammetjes die uit dunningen van naaldhoutbossen komen zijn ideaal voor deze toepassing. Het is jammer dat wij in Vlaanderen geen zagerijen hebben voor hoogwaardige toepassingen van naaldhout. Hierdoor wordt dit mooie hout soms gebruikt voor minderwaardiger toepassingen (bv. paletten) terwijl het eigenlijk geschikt is voor hoogwaardige toepassingen zoals constructiehout in de bouw. Bij deze nog een opmerkelijke kanttekening: zagerijen van populier zijn bijna uitsluitend in Vlaanderen actief en zijn relatief klein. De naaldhoutzagerijen vinden we bijna uitsluitend in Wallonië en dit zijn meestal echte monsterbedrijven.

R: Hoeveel hout koop je in particuliere bossen en via welke pistes kom je met deze eigenaars in contact?

MDS: Ongeveer 60 % van mijn houtleveranciers zijn particuliere boseigenaars. Bij hen neem ik vooral populier af. De meesten van

dag op stap met een bosexploitant

Op gelijke lengtes gezaagd hout (door de harvester) ligt gestapeld klaar langs de weg om geladen te worden.

hen zitten in één of andere koepel: een bosgroep, een bosgroepering of voor Wallonië een coöperatie zoals Socofor. Slechts 10 % zijn individuele verkopers zoals boeren die populieren in rijverband verkopen. Van het hout dat ik verhandel komt 40 % dus uit openbare bossen. Dit zijn meestal grotere loten die goed ontsloten zijn en waarvan de meetgegevens van de bomen correct zijn. Interessant dus voor ons als koper.

R: Hoe ga je concreet te werk bij de aankoop van een lot?

MDS: Een eerste selectie gebeurt op basis van de informatie die ik binnenkrijg via bv. een houtcatalogus. Ik bekijk ook de locatie: ligt het lot op een traject waar mijn vrachtwagens in de buurt komen?

Tot slot doe ik in sommige gevallen een terreincontrole. Op basis van alle informatie bepaal ik dan mijn bod. Je begrijpt wel dat het belangrijk is dat de metingen die ik doorkrijg correct zijn…! De definitieve metingen gebeuren na het vellen door de onderaannemer.

Elke boom krijgt een nummer en wordt individueel gemeten. Ik weet dus exact van elke boom hoeveel hout hij opgeleverd heeft.

We komen aan in Bulskampveld waar een chauffeur van Marc bezig is met het laden van lange Douglasstammen. Het vellen en ruimen van deze bomen gebeurde door een onderaannemer.

Soms gebeurt het dat Marc zelf nog een handje helpt met het korten van de bomen vooraleer ze kunnen geladen worden.

Het komt echter niet zo vaak voor dat Marc zelf de kettingzaag in zijn handen heeft. In de naaldhoutbossen gebeuren bovendien veel exploitaties tegenwoordig met de harvester of houtoogstmachine: op deze manier komt er zelfs geen gewone kettingzaag meer aan te pas. Dit is noodzakelijk geworden om snel te kunnen werken en omdat er nog weinig handwerkers te vinden zijn. Bovendien is er met een harvester niet meer exploitatieschade dan bij andere exploitaties. Belangrijk voor het laden is wel dat Marc –vooraleer de vrachtwagen in het bos de stammen gaat laden– vooraf op inspectie gaat in het bos. Hij bekijkt o.a. de toegankelijkheid van de boswegen voor de vrachtwagen: waar kan hij veilig staan tijdens het laden?

Hindert hij doorgaand verkeer tijdens het laden? Is er in dat geval een alternatief? Kan de vrachtwagen na het laden doorrijden of moet er een plek voorzien worden waar hij kan keren omdat het hout bv. langs een doodlopende weg gestapeld ligt? Zijn er hindernissen in de hoogte voor de laadkraan zoals elektriciteitskabels? Deze informatie geeft Marc mee aan de chauffeurs: essentieel om hun werk goed te kunnen doen.

R: De schoontijd is al een aantal maal ter sprake gekomen. Ervaar jij deze als een probleem?

MDS: Zoals ik al uitlegde, vraagt het creativiteit om hiermee om te gaan. In elk geval is het een uitdaging voor de sector.

Indien de schoontijd nog zou uitbreiden of ook in Wallonië zou toegepast worden dan staan wij toch voor grote problemen. Als het oogsten van hout nog meer aan banden gelegd wordt door onze beleidsmensen dan vrees ik dat er bedrijven zullen sneuvelen. De spaanplaatindustrie is momenteel bijna volledig in buitenlandse handen. Indien toelevering van hun basisgrondstof problematisch wordt dan zullen zij niet aarzelen om de Vlaamse vestigingen te sluiten. Als houthandelaars weten wij trouwens ook dat er periodes zijn waarbinnen beter niet gekapt wordt. Loofhout wordt in ieder geval best niet gekapt tijdens de schoontijd, de kwaliteit van het hout heeft er immers onder te lijden. Dit kwaliteitsverlies geldt echter niet voor naaldhout en populier. Wij hopen dat we deze problematiek samen met de beleidsmensen op een constructieve manier kunnen bespreken en bijsturen.

Op onze route wordt een stop ingelast bij spaanplaatproducent Spano in Oostrozebeke, een klant van Marc. Zij kopen vooral rondhout (geen populier omwille van de lange vezels) en vullen dit meer en meer aan met recyclagehout. Ook zij ondervinden aan den lijve problemen door de schoontijd; er is die periode immers te weinig aanvoer van rondhout mogelijk.

Hun conclusie is: er is in Vlaanderen nog steeds vraag naar rondhout. Het is belangrijk om een evenwicht te vinden tussen de natuur en de productiefunctie van onze bossen en bomen.

Onze beleidsmensen moeten hier zeker aandacht voor hebben.

Elke boom krijgt na het vellen een nummer in de stamvoet.

Bosinfo

05

Groene kleurpotloden campagne!

R: Hoe gaat het momenteel met de houtmarkt?

MDS: De houtmarkt is heel labiel. Momenteel is er een grote impact van de ‘productie van groene stroom’ en ‘biomassa’. Tot nu werd vooral kroonhout via deze weg verwerkt, momenteel evolueert dit naar de volledige boom. Ook bij andere toepassingen zien we verschuivingen. Vroeger bracht export meer op: de waardevollere onderstammen van rondhout vertrokken naar het buitenland.

Jammer dat we zelfs de eerste verwerking van onze grondstof niet in eigen land kunnen behouden!! . De houtmarkt is vooral een uitdaging voor de exploitanten omdat de veranderingen op zeer korte termijn gebeuren. Niemand kan voorspellen hoe de markt er binnen 2 maanden zal uitzien, laat staan binnen 2 jaar.

R: Wat denk jij over labeling van hout?

MDS: De grote afnemers van gelabeld hout waren oorspronkelijk grote bedrijven. Kleinere naaldhoutverwerkers worden nu ook vragende partij en wensen nu ook gelabeld hout aan te kopen.

Momenteel is de vraag nog zeer beperkt, maar ik vermoed dat deze zal toenemen, o.a. onder druk van de eindverbruikers waarbij openbare besturen een voortrekkersrol spelen. We moeten labeling ook ruim durven bekijken: geven we de voorkeur aan FSC-gelabeld hout uit Rusland of is hout afkomstig uit onze eigen duurzaam beheerde bossen -maar zonder FSC-label- ook goed? Sommige openbare besturen passen de regelgeving nu zo toe: er wordt gevraagd naar gelabeld hout of gelijkwaardig. Ik vraag me ook af waarom er 2 labels naast elkaar bestaan. In Wallonië wordt vooral PEFC gepromoot, in Vlaanderen is het vooral FSC. Hier is dus nog werk aan de winkel vrees ik.

R: En dan tot slot een vraag over de bosgroepen: hoe kijk jij naar onze werking? Ervaar jij deze als een meerwaarde?

MDS: De bosgroepen hebben volgens mij voor beweging gezorgd.

Groene kleurpotloden campagne!

Met deze campagne vragen JNM (Jeugdbond voor Natuur en Milieu) en VBV (Vereniging voor Bos in Vlaanderen) eigenlijk niets bijzonders. Enkel dat onze beleidsmakers snel werk maken van hun eigen beloftes. Zo werd ons jaren geleden 10.000 hectare nieuw bos beloofd tegen 2012, en streeft men ook naar een oplossing voor de zonevreemde bossen. Want niet minder dan 31 % (ca. 45.000 hectare = 90.000 voetbalvelden) van onze Vlaamse bossen is ‘zonevreemd’.

Hoewel het vaak zeer waardevolle bossen zijn, heeft de overheid ze indertijd op het gewestplan een andere bestemming toegekend.

Zeker de zonevreemde bossen in industrie- en woongebied zijn sterk bedreigd en kunnen altijd gekapt worden.

2010 is het internationale jaar van de biodiversiteit. We staan voor enorme uitdagingen want het verlies aan biodiversiteit moet wereldwijd dringend gestopt worden. Ook in Vlaanderen staan we er helemaal niet goed voor, en gaat de biodiversiteit nog steeds achteruit… 2011 is dan weer het Internationale Jaar van het Bos: als één van de slechtste leerlingen van de Europese “bosklas” moet Vlaanderen echt wel beter doen. Voor één van de bosarmste regio’s van Europa is een afdoende bescherming van de bestaande bossen, en een beetje meer nieuw bos, zeker geen overbodige luxe. JNM en VBV vinden het dan ook hoog tijd voor een groener, bosrijker Vlaanderen. In de ruimtelijke ordening van Vlaanderen lijkt het nochtans vooral goed te gaan met de inkleuring en realisatie van harde

06

Bosinfo

Marc aan het werk bij het opmeten van gevelde bomen.

In slapende bossen is er nu ook activiteit; waar lang niets gebeurde wordt nu ook beheerd en gekapt. Dit is goed voor de professionele exploitanten. Volgens mij heeft dit minder effect voor de exploitant die op kleinschalig niveau actief is. Bij de houtverkoop kunnen we er op vertrouwen dat de bosgroepen juiste informatie bezorgen over de bomen die te koop zijn. Dit is voor ons al een belangrijke filter. Ook de informatie over mogelijke doorgangen, stapelplaatsen, contactpersonen en mogelijke vergoedingen voor passages is voor ons belangrijke informatie. Nadeel van het verkoopsysteem via de bosgroepen is voor de houtkoper wel dat er meer concurrentie is. Maar ikzelf koop graag via een tussenpersoon zoals bv. een bosgroep. Toch heb ik nog een voorstel: voor ons zou het handig zijn dat de bomen bij het meten genummerd worden. Zo kunnen wij via steekproeven een controle doen over de geschatte hoeveelheden.

Na deze dag kan alleen maar besloten worden dat er nog toekomst is voor onze bomen en bossen, maar dat hiervoor alles zo goed mogelijk op elkaar afgestemd moet worden…

Bedankt Marc voor je tijd en je boeiende verhaal!

Fotografie: Marc De Spiegelaere en Dominique Lecompte Auteur: Dominique Lecompte.

bestemmingen: industriegebieden, nieuwe wegen, woonzones... De beloftes voor bijkomende natuur en bos daarentegen vlotten helemaal niet: slechts 1/3 van de beloofde oppervlakte natuur en amper 1/5 van de beloofde bossen is momenteel ingekleurd. Blijkbaar zijn de groene potloden bij de kabinetten van Leefmilieu en Ruimtelijke Ordening op.

De komende twee maand willen JNM en VBV met deze campagne dan ook zoveel mogelijk groene kleurpotloden (en handtekeningen) inzamelen. Deze gaan we op het einde van de Week van het Bos, op 16 oktober, afgeven aan de verantwoordelijke ministers, minister Muyters van Ruimtelijke Ordening en minister Schauvliege van Leefmilieu. Zo hebben zij alvast geen excuus meer om de kaart van Vlaanderen niet groener te kleuren. Sinds de start van de actie in mei tot nu hebben we al 10.000 handtekeningen verzameld!

Stemmen voor een beter bosbeleid in Vlaanderen!

Je kan de actie ondersteunen door je eigen groene potloden te deponeren bij een verzamelpunt in de buurt of digitaal een potloodje deponeren op www.groenepotloden.be. Of kom op 16 oktober naar de Groentenmarkt in Gent, tussen 15 en 17u wanneer we de potloden afgeven! Verschillende doe-stands zullen ook ons evenement sieren.

Wil je meer weten? www.groenepotloden.be; www.vbv.be/zonevreemdbos

Stelen zetten

Stelen zetten: de verloren kunst van brokken oplappen Het klinkt vast herkenbaar, ‘iemand die je kent heeft je kliefhamer gebruikt’ en nu is de steel gebroken. Je zou kunnen overschakelen op nieuw gereedschap met een glasvezelsteel, maar die ligt niet zo prettig in de hand en de Inverdecursuservaring leert dat ook die stuk te krijgen is. Wat dacht je van gewoon een nieuwe houten steel te zetten?

Houten stelen breken om verschillende redenen. Het kan een slechte steel geweest zijn, met een schuine houtvezel of van een zwak stuk hout. Meestal breekt een steel echter door mishandeling van het gereedschap. De toppers zijn voorbij het doel slaan zodat de hamersteel de schok incasseert en te hard wrikken met de spade.

Allemaal te vermijden, maar voor je dat onder de knie hebt, zal je deze gebroken steel toch moeten vervangen.

Een houten steel inzetten is eigenlijk heel eenvoudig, tenminste in theorie. Je neemt een steel die wat dikker is dan het oog van het stalen gereedschap. Dan neem je zoveel materiaal weg, dat de steel net in het oog kan. Je zaagt een gleuf in de steel en zet hem in het gereedschap. Om de steel in het oog te laten klemmen, sla je nu een hardhouten spie in de gleuf. Schuin daarop zet je er best nog een metalen spie bij. Voilà, klaar, de steel zit weer muurvast. Maar nu de fijne kneepjes van al dat aanpassen en opspieën.

Niet alle houtsoorten zijn geschikt om stelen te maken. Om schokken kunnen op te vangen, heeft het hout een hoge slagbuigsterkte nodig.

De beste Europese houtsoort hiervoor is de gewone es. Hickory is nog net iets sterker en komt uit Amerika. Let op 2 dingen als je in de winkel een steel koopt (of als je er zelf een zou maken).

Het hout moet zéér droog zijn, het is zelfs best om een steel enkele weken bij een warmtebron te bewaren. Vochtig hout krimpt nog en dan komt de steel los. De steel is beter iets te dik dan te dun. Hout wegnemen om de steel aan te passen kan altijd, maar als de steel niet helemaal aansluit in het metaal zal hij onvermijdelijk breken.

Een halve millimeter speling over een kwart van de omtrek doet alle moeite al teniet!

je de hardhouten spie ook dikker laten aan het uiteinde zodat je er harder kan op slaan. Het uiteinde van de gleuf wat afschuinen kan helpen om de spie in de steel te krijgen, als die al wat in het metaal klemt. Zaag de gleuf iets minder diep dan het metaal de steel bedekt en maak de spie iets langer.

En dan nu de finishing touch. Je hebt de steel goed passend gemaakt, dus sla hem nu stevig vast in het metaal.

Zeker bij bijlen zal je merken dat het hout wat opkrult tegen het metaal aan de steelkant, zo ben je zeker dat alles perfect past. Je slaat de steel best een halve centimeter door het metaal. De houten spie sla je zo voorzichtig mogelijk zo diep mogelijk in de steel (!). Gebruik een blokje of een brede platte hamer en wees voorzichtig: eens de hardhouten spie breekt, kan je ze niet nóg meer laten klemmen. Zaag alle splinters af tegen de steel.

Dan sla je best nog schuin hierop een metalen spie in. Kies liever 2 kleintjes dan 1 grote om de steel goed ‘boven en onder’ te laten aansluiten.

En nu wat voorzichtiger met je nieuwe steel!

Robbie Goris, Inverde

De steel aanpassen door materiaal weg te nemen, kan met verschillende gereedschappen: trekmes, houtrasp, beitel, spookschaaf, mes,... Ga niet te snel te werk, want als je te veel wegneemt, is het te laat. Een handig trucje om de steel perfect te laten passen gaat als volgt. Markeer eerst boven- en onderkant, want het gereedschapsoog kan asymmetrisch zijn. Breng het hout op maat met enig overschot en schuin het uiteinde zodanig af dat het net in het oog van het gereedschap kan. Dan sla je de steel voorzichtig en stapsgewijs dieper. Daar waar het hout blinkt van het samendrukken of zwart ziet van het metaal, neem je een flinterdun laagje weg. Niet te hard op de steel slaan, want hij moet er nog uitkunnen! Na een paar keer passen, desnoods 10-20 keer, is de steel perfect aangepast.

Nu komt het moment om een gleuf voor een spie te zagen. Naargelang de vorm van het oog, en naargelang de steel vooral zijdelings dan wel rondom moet klemmen, zaag je de gleuf min of meer schuin.

Straks komt er nog een metalen spie door alles heen geslagen, zo kan je het klemmen wat ‘sturen’. Je maakt de spie best van een sterke hardhoutsoort, bij voorkeur snelgegroeid eiken of robinia dat je radiaal klieft. Zo ben je zeker dat de houtvezel recht loopt en dat de spie niet bezwijkt bij het inslaan.

De spie maak je perfect even breed als de steel dik is. Van een gekloven stukje hout naar een spie gaat best met een scherpe houtbeitel. Als je de gleuf in de steel al wat wigvormig maakt, kan Bosinfo

07

Het ANB inventariseert het bos

Het ANB inventariseert het bos De laatste grote bosinventaris gebeurde 10 jaar geleden. Tijd dus om een tweede, gewestelijke bosinventarisatie te doen.

Binnenkort zullen de meetploegen van het ANB weer duizenden bossen en bosjes bezoeken, om er gedetailleerde metingen uit te voeren. Deze metingen zullen opnieuw vertellen wat er in onze bossen voorkomt.

Waarom wordt er gemeten?

Het ANB heeft niet alleen als doel om het huidige, aanwezige bos in Vlaanderen in stand te houden en te beschermen, maar ook om het verder te ontwikkelen. Om dit goed te doen, moet men weten hoeveel bos er is en waar het ligt. Tegelijk wil het ANB ook weten hoe het bos er aan toe is, wat er groeit en bloeit en hoeveel hout er staat.

Hoe werkt de meetcampagne?

Gelukkig moet men niet alles meten om een beeld te krijgen van hoe het met onze bossen is gesteld. Een goed uitgekiende steekproef volstaat. Tijdens de eerste gewestelijke bosinventarisatie (2000) zijn 3.281 proefvlakken bezocht en opgemeten. Dit gebeurde toen in 1 keer en nam drie jaar in beslag.

Bij de huidige bosinventarisatie zal er continu worden gemeten en wordt jaarlijks 10% van de proefvlakken bezocht en gemeten. Alle proefvlakken zullen twee maal worden bezocht: 1 maal tijdens de winter voor het opmeten van bomen en struiken en 1 maal tijdens de zomermaanden voor de inventaris van de kruiden en struiken.

Wat wil het ANB weten?

Worden de bossen langzaamaan diverser? Komt er meer inheems loofhout voor dan voorheen? Krijgen we de bospest onder controle?

Ligt er meer dood hout? Komt er kwaliteitshout in onze bossen en van welke soorten? …

Niet op alle vragen zal meteen een antwoord komen, maar na verloop van tijd misschien wel. Algemeen wil het ANB via deze inventarisatie meer zicht krijgen op het bosareaal in Vlaanderen (boomsoorten, biodiversiteit, duurzaamheid, …). Daarnaast zullen de metingen ook antwoord geven op de belangrijke vraag hoe snel onze bomen groeien. Dit laat toe om gemiddelde groeicijfers voor de meest voorkomende soorten zoals eik, beuk en den op verschillende bodemtypes te berekenen. Dit is ondermeer ook belangrijk op internationaal niveau, omdat het een indicatie geeft van hoeveel CO2 er in onze groeiende bossen opgeslagen wordt.

Week van het bos van 10 tot 17 oktober 2010 De Week van het Bos is uitgegroeid tot de grootste boshappening in Vlaanderen. Deze campagne van ANB en VBV wil zo veel mogelijk mensen in contact brengen met de schoonheid van de Vlaamse bossen. Een ruim aanbod aan bosactiviteiten (wandelingen, evenementen, knutselactiviteiten, etc. ) vormen hiervoor de basis. Dit aanbod komt tot stand dankzij de medewerking van talrijke organisaties, scholen en lokale besturen. De Week van het Bos-campagne informeert elk jaar tienduizenden mensen op een speelse manier over de rol van bossen voor onze maatschappij en de impact van de bossen op ons leefmilieu.

08

Bosinfo

Bos in Vlaanderen toestand 2000 In Vlaanderen bedraagt de totale bosoppervlakte 146.381 ha.

Dit komt overeen met een bosindex (=aandeel van de totale landoppervlakte) van 10,8 %. Hiermee is Vlaanderen één van de bosarmste streken in Europa. De bosarmste provincie is West-Vlaanderen (bosindex is 2,3 %) en de bosrijkste provincie is Limburg (bosindex van 20,6 %). Met een bosindex van 5,6 % bengelt Oost-Vlaanderen eveneens achteraan bij de bosarme provincies. Oost-Vlaanderen telt in totaal ongeveer 16.700 ha bos, waarvan 14.136 ha particulier bos is. Dit betekent dat in Oost-Vlaanderen slechts 17 % of 2.830 ha openbaar bos is.

Meer info op www.natuurenbos.be

De herfst is de ideale periode om het bos te beleven: een frisse neus halen, genieten van de kleurenpracht, stiekem snoepen van de vele vruchten, je laten verwonderen door de honderden paddenstoelen, … voor elk wat wils! Niet overtuigd? Noteer alvast 10 tot en met 17 oktober 2010 in je agenda en neem de proef op de som.

Voor wie?

Tijdens de Week van het Bos wordt er een breed activiteitenspectrum ontwikkeld rond het bos en zijn belangengroepen in Vlaanderen.

Het is de bedoeling dat iedereen aan zijn trekken komt!

Meer info op www.weekvanhetbos.be

De eekhoorn

De eekhoorn of de Sciurus vulgaris In Europa komen maar twee echte eekhoornsoorten voor (van de 190), de rode en de grijze. Iedereen kent de oranjerode soort die een spierwit buikje heeft. Veel minder mensen weten van het bestaan van de grijze eekhoorn, die in 1889 in Engeland is uitgezet en thans bezig is heel het Verenigd Koninkrijk te veroveren. Hij is groter en sterker dan de rode eekhoorn en verdringt die. Hij blijft hier buiten beschouwing.

De volwassen oranje eekhoorns dragen haarkwastjes aan de oorpunten en draperen in zithouding hun fraaie staart met een tweemaal gebogen wrong op hun rug. In de bomen doet de staart bij verre sprongen dienst als balansregelaar, stuurmechanisme en parachute. In de bergen komt de rode eekhoorn tot op 2.200 meter hoogte voor. Het horizontale verspreidingsgebied omvat Europa en een groot deel van Rusland, waarbij hij vrijwel zijn hele leven in de bomen doorbrengt en zich alleen op de grond waagt om te drinken en om noten te planten. Als hij tegen een boom opklimt en er is een mens of ander gevaar in de buurt, dan doet hij dat aan de achterkant van de stam om niet gezien te worden. Het vrolijke, speelse diertje heeft altijd vertederend gewerkt. Albrecht Dürer (1471-1528) maakte er al minutieuze tekeningen van. De Romeinse vrouwen droegen vaak tamme eekhoorns als speeltje bij zich. In de Indogermaanse cultuur gold de eekhoorn als heilig en hij was daar aan de god Donar gewijd. Vroeger was rood eekhoornbont zeer gewild, vooral in Rusland en Siberië, waar de grootste eekhoornbont¬industrieën waren gevestigd. De eekhoorn houdt geen winterslaap. Als het erg koud is kruipt hij met zijn familie en zijn vrienden boven op elkaar en slaan hun staarten om elkaar heen.

Het dagelijkse voedsel bestaat uit knoppen, bloesems, vruchten, zaden, zachte boomschors, paddestoelen en plantaardige sappen, maar ook uit slakken, mierenpoppen, insecten en insectenlarven, eieren en jonge vogels. Eekhoorns zijn dol op noten, vooral hazelnoten (zie verderop). Dennenappels worden in een hoog tempo van hun schubben ontdaan, waarna de onderliggende vruchtjes worden vrijgepeld en opgegeten. In tegenstelling met andere knaagdieren kan de eekhoorn niet zonder water. Om dat te bereiken waagt hij zich (ongaarne!) op de grond. In de winter eet hij sneeuw. Zoals gezegd: noten spelen een belangrijke rol in zijn leven: als voedsel, als hamstervoorraad en als ‘’’poot’’materiaal.

noot heen dicht geveegd met losse aarde, en gaat de eekhoorn weg, waarna hij het merendeel van zijn potelingen vergeet. Dit is voor de bosverjonging van groot belang. In het laboratorium blijkt dat deze handelwijze in de genen is verankerd: Jonge eekhoorntjes hebben al heel vroeg in hun leven een grote interesse in noten, of vruchten die op noten lijken. In de ruimte waar zij worden gehouden, is geen aarde en bestaat dus geen mogelijkheid een noot te begraven.

Zij verstoppen die dan, na lang zoeken, in een donker hoekje, en vertonen precies dezelfde handelingen als een volwassen eekhoorn en in dezelfde volgorde: ze proberen een kuiltje te krabben, duwen met hun neusjes op de noot om die dieper in de grond te drukken (wat dus niet lukt), en vegen er na afloop met hun pootjes denkbeeldige aarde overheen.

De eekhoorn is meestal een wandelend vlooienparadijs, maar hij tilt daar zelf niet zwaar aan. Een eekhoorn heeft tastharen aan hand- en voetwortels, aan de staartwortel en aan zijn flanken, en natuurlijk aan zijn snuit, om in de bomen feilloos alle afstanden of doorgangen te kunnen taxeren. De natuurlijke vijanden van de eekhoorn zijn de boommarter en de havik. Als de eekhoorn door een marter wordt achtervolgd, klimt hij naar de top van de boom of naar de dunne twijgjes aan de zijkant en springt vandaar naar de grond, iets wat de veel zwaardere marter hem niet kan nadoen zonder zijn lopers te breken.

Het nest dat de eekhoorn op 5 tot 15 meter hoogte bouwt, heeft een dak en bestaat uit twijgen, bladeren, veren, lichaamswol, mos, en een lemen vloertje. Het kan in doorsnee vijftig centimeter groot zijn. Er is een zijdelingse afsluitbare ingang. Vaak verbouwt het eekhoornechtpaar een oud kraaiennest. Overigens houden ze er gewoonlijk een paar nesten tegelijk op na, als slaap- en vluchtplaatsen.

Na een draagtijd van 38 dagen worden 3 tot 8 geboren. In sommige streken werpt de vrouwelijke eekhoorn 3 maal per jaar. De moeder likt de nestelingen dag in dag uit schoon en werkt de uitwerpselen naar buiten. Evenals de boom- en de steenmarter blijft de eekhoorn tot op hoge leeftijd zo speels als een kat.

Helaas komt de rode eekhoorn (ook internationaal) steeds minder voor. Daarvoor zorgt ongetwijfeld de hoge grijpvogel- en marterstand, verder is er wurgende concurrentie door de grijze eekhoorn, te veel houtkap, te veel onrust, te weinig wilde hazelaars en te weinig tamme kastanjebomen.

Wil Huygen

Als hij een hazelnoot te pakken heeft kan de eekhoorn drie verschillende dingen doen: zijn buit opeten, bewaren of in de grond stoppen. Als hij voor ‘a’ kiest neemt hij de noot met zijn voorpootjes in de houdgreep en zet zijn tanden er tegenaan, de voortanden aan de bovenkant en de ondertanden aan de onderkant van de noot.

De voortanden en de klauwtjes dienen om de noot vast te houden, terwijl de ondervoortanden een gaatje slijpen. Is dit groot genoeg dan worden de ondertanden er als een wig in gezet en wordt de noot opengebroken. Hierbij is van belang dat de beide onderkaakhelften van de eekhoorn los van elkaar kunnen bewegen, waardoor ze enigszins kunnen worden gespreid. Kiest hij voor ‘b’, dan verstopt hij de noot in een verlaten vogelnest, een holle boom, of alles wat verder maar dienen kan. Voorraden maken is immers zijn lust en zijn leven. Kiest hij voor ‘c’, dan maakt hij met zijn voorpootjes een kuiltje in de grond. De noot wordt er in gelegd en daarna met de neus nog wat dieper geduwd. Vervolgens wordt het kuiltje over de Bosinfo

09

de tamme kastnje

De bolster van de tamme kastanje.

In de kijker: de tamme kastanje De tamme kastanje behoort tot de meest populaire park- en tuinbomen uit onze streken. Maar ook in de bossen is deze majestueuze reus geliefd: hij is niet enkel mooi, maar levert ook prima en veelzijdig hout. Bovendien is deze relatief snelle groeier makkelijk te beheren. En laten we de lekkere vruchten niet vergeten. De tamme kastanje of Castanea sativa behoort tot de familie van de beukachtigen (Fagaceae) en werd in onze contreien al vóór de tijd van Karel de Grote (724-814) ingevoerd vanuit Zuid-Europa, voornamelijk met het oog op de voedselvoorziening.

hij uitgroeien tot een majestueuze boom met dikke, knoestige takken. Hierdoor kan je hem in de winter vlug verwarren met een eik. In de zomer toont de tamme kastanje echter een zeer weelderige, prachtige, opvallend dichte en brede kroon!

Warme bloeier De tamme kastanje bloeit in juni-juli en heeft hiervoor ook een relatief hoge temperatuur (15-18°C) nodig. Hij is een windbestuiver en sommige mensen zijn allergisch voor de pollen. Het duurt echter wel 4 jaar voor de boom bloeit en er vruchten worden gevormd. De tamme kastanje vreest strenge winters en is gevoelig voor voorjaarsvorst.

Een warme herfst is wenselijk voor een goede afrijping van de vruchten. De bolsters vallen in oktober uit de boom en gaan na korte tijd vanzelf open. Kastanjes zijn niet alleen heel voedzaam, maar ook lekker in een kastanjepuree bij wildgerechten of gepoft en met gezouten roomboter besmeerd. Ongepeld zijn kastanjes zo’n 6 maanden houdbaar. Snoeien is alleen nodig om de hoofdvorm van de boom te begeleiden en gebeurt best in de rusttijd (herfst of winter). Een normaal groeiende boom wordt ongeveer 30 meter hoog en 15 tot 20 meter breed. In Zuid-Europa kan de tamme kastanje wel 1.000 jaar oud en 35 tot 40 meter hoog worden.

Weg van een eik Tamme kastanjes vind je in alle soorten en variëteiten, waaronder zelfs struiken die in tuinen passen. Je kan ze tijdens het najaar in potten met vochtig zand in een kelder laten kiemen om ze in het voorjaar uit te zetten. De zaailingen ontwikkelen vrij snel een krachtige penwortel, dus mogen ze niet langer dan een jaar in een zaaibed.

De bodemeisen komen zowat overeen met die van de eik. De boom gedijt dus niet goed op zware klei, te zure of kalkrijke bodems, maar heeft een voorkeur voor een kaliumrijke, losse, diep doorwortelbare, droge en warme grond. Ook in bouw heeft de tamme kastanje wel iets weg van een eik: als de groeiomstandigheden goed zijn, kan

10

De tamme kastanje is zeker niet alleen als hakhout geschikt: hij wordt tot 30 meter hoog en 15 à 20 meter breed.

Bosinfo

de tamme kastnje Veelzijdig hout Als mengsoort, vooral als bodemverpleger onder oudere bomen zoals de grove den, is de tamme kastanje zeker waardevol, omdat hij met zijn goed te verteren bladafval een goeie bodemverbeteraar is en hij vrij veel schaduw verdraagt. Het hout van de kastanje lijkt veel op eikenhout maar is minder zwaar, soepeler en makkelijker te bewerken. Het laat minder vocht door en is zeer resistent tegen houtworm. Je kan het hout gebruiken voor afrasteringen zonder dat het met giftige afvalzouten of schadelijke creosootolie verduurzaamd moet worden.

Het gaat bovendien ook lang mee: palen van tamme kastanje gaan bijvoorbeeld 15 jaar lang mee; dat is 5 keer langer dan eikenhout. Het nadeel van het kastanjehout is dat het gemakkelijk splijt en niet goed spijkers vasthoudt.

Het decoratieve van de tamme kastanje zit ‘m in het grote, gezaagde blad.

Voorzichtig drogen

Welke ziekten?

In de hakhoutcultuur wordt kastanjehout voor o.a. palen en stelen geteeld. De stam is minder goed bruikbaar door zijn losschaligheid, vandaar dat men de hoofdstam vaak afzet en de daaruit komende takken als hakhout gebruikt. De tamme kastanje wordt dan geteeld in omlopen van 12 tot 16 jaar en bij voorkeur op oude bosgrond aangelegd, in een verband van 1,5 bij 1,5 tot 2 meter.

In Oost- en West-Vlaanderen is er nog veel van deze traditionele hakhoutcultuur overgebleven. Hout van de tamme kastanje dient voorzichtig en langzaam gedroogd te worden, om loshartigheid of ringscheuren te voorkomen. Wel is tamme kastanje goed splijtbaar. De kwaliteit van het brandhout ligt tussen die van beuk en populier. Om vonkenregens te vermijden, dien je het hout wel 2 jaar in weer en wind te leggen alvorens het te verbranden.

Naast vorstgevaar voor jonge boompjes en schade door knaagdieren, zijn er slechts twee echt belangrijke bedreigingen voor het geslacht Castanea: inktziekte en kastanjekanker. De inktziekte (Phytophtora cambifora) wordt veroorzaakt door een zwam, maakt de voet van de boom en later ook de stam zwart, tot de boom uiteindelijk sterft. De ziekte komt wel minder voor in onze noordelijke streken.

Bij kastanjekanker of kastanjepest (Endothia parasitica) ontstaan op takken en twijgen kankerachtige gezwellen waarna het zieke hout afsterft. In België komt kastanjekanker echter vooralsnog niet voor. Andere ziekten zijn meeldauw (echte witziekte, Sphaerotheca castagnei) en bladvlekkenziekte (Cylindrosporium castanicolum), maar door veredeling en kruising hoopt men meer resistente soorten

te krijgen. Hoewel strikt gezien in de visie van duurzaam bosbeheer deze exoot minder thuishoort in de Vlaamse bossen, doet de tamme kastanje het in onze streken heel goed. Gezien zijn vele kwaliteiten verdient hij best wel een plekje in het bos.

De oudste tamme kastanje In het Paleontologisch museum van La Voulte bevindt zich de oudst bekende tamme kastanje ter wereld, die ongeveer 8,5 miljoen jaar geleden van een boom viel. Het museum is gelegen in de Franse Ardèche (adres: La Voulte-sur-Rhône, 4 quai Anatole France Tel/Fax : +33 4 75 62 44 94). Zeker een bezoekje waard als Frankrijk volgende zomer je vakantiebestemming is!

Bron: Natuurlijk bouwen met hout, Peter Fraanje, Uitgeverij Jan van Arkel, Utrecht, ISBN 90 6224 350 9, 1999.

Dinsdag 16 november 2010: Info- en debatdag - Populier in het Vlaamse bos en landschap: Uitgespeelde rol of ruimte voor nieuwe kansen?

Populier wordt vanuit het huidige bosbeleid vaak benaderd als een exoot, die bijna uitsluitend in het kader van economische motieven kan worden aangeplant. In het kader van natuur-(en landschap)ontwikkeling lijkt de rol van populier uitgespeeld te zijn. De Koepel van de Vlaamse Bosgroepen wil een maatschappelijk debat voeden rond de rol van populier in het Vlaamse bos en landschap. Op deze info – en debatdag komen verschillende sprekers aan bod uit verschillende sectoren en trachten we een evaluatie te maken van diverse mogelijke waarden van de boomsoort in het kader van het multifunctioneel Vlaamse bosbeheer.

Organisatie: Koepel van de Vlaamse bosgroepen vzw Afspraak: van 9.00u – 16.30u in het auditorium 1G20 in het Ferrarisgebouw, ANB te Koning Albert II-laan 20, 1000 Brussel.

Afspraak: Inschrijven via uw Bosgroep verplicht. Deelnemen is gratis.

Bosinfo

11

Bosgroep kempense heuvelrug vzw Bosbeheerwerken Vorselaar ten einde In juli 2010 werden de exploitatiewerken rondom het kasteel ‘de Borrekens’ afgerond. Het ging om een eerder lichte dunningskap met enkele groepenkappen om natuurlijke verjonging te bevorderen. Waar mogelijk zijn inheemse soorten zoals zomereik en beuk vrijgesteld.

Het is de bedoeling dat zij komende jaren volop de kans krijgen om door te groeien.

Rondom het kapelletje vond ook een groepenkap plaats evenals bestrijding van de rododendron. Zo komt de kapel meer vrij te staan en wordt ze hopelijk minder aantrekkelijk voor vandalisme.

Opstart Boscomplex Grobbendonk Op 5 juni vond er in samenwerking met de gemeente een informatieavond plaats over de opstart van een boscomplex in Grobbendonk. Eerst was er tijd voor wat theorie en vragen van de boseigenaars, daarna wat toelichting op terrein. In de loop van de zomer werden al heel wat afspraken gemaakt met de boseigenaars. De laatste afspraken zullen worden gemaakt door de nieuwe adjuncten.

Op weg naar een toegankelijkheidsregeling in de Beverdonkse Heide (Retie) Tijdens de recente opvolging van het boscomplex Beverdonkse Heide (2009) bleek dat zowel de meeste boseigenaars als de gemeente Retie vragende partij waren voor het opmaken van een toegankelijkheidsregeling. In een eerste werkgroepvergadering in februari analyseerden acht enthousiaste boseigenaars de aanwezige knelpunten in het gebied. Zij inventariseerden alle aanwezige wegen, routes en speelzones. Op een tweede stuurgroepvergadering kwam er onder andere een voorstel voor een mountainbikeroute ter sprake. Op 22 juni volgde een geanimeerde consultatievergadering. Hierbij waren 48 mensen aanwezig die zich over het toegankelijkheidsvoorstel konden uitspreken. Het aangepaste voorstel wordt nu voorgelegd aan het Agentschap voor Natuur en Bos.

Verslag Vleermuizenwandeling in de Lovenhoek te Vorselaar Dinsdagavond 20 juli verzamelde zich een flinke groep van ongeveer 60 mensen zich bij café ‘de Roos van Casablana’ vol verwachting om vleermuizen te zien en op te sporen met een vleermuizendetector. Alex Lefevre vertelde eerst uitvoerig over allerlei soorten vleermuizen van over de ganse wereld. Maar ook in Vlaanderen komen bijna 20 soorten voor van deze vliegende zoogdieren. Onze bosconsulent Karel Tops gaf een woordje uitleg omtrent natuurgebied de Lovenhoek. Het was een zwoele zomeravond, maar dit bleek niet zo gunstig om echt veel vleermuizen waar te nemen. Ze vliegen dan veeleer boven de boomtoppen op jacht naar insecten. Toch hebben we mooie taferelen mogen aanschouwen van jagende vleermuizen en tegelijk kunnen horen hoe hun echolocatie via een vleermuizen- of batdetector klinkt.

Wandeling in Schoutenheide Onder typisch Belgisch weer trokken op 29 augustus een 40-tal geïnteresseerde wandelaars samen met gids Stef Vanlommel naar het gevarieerde landschap van Schoutenheide. Dit gebied herbergt een zeer grote variatie in soorten en leeftijden. De wandeling leidde ons o.a. langs enkele permanent open plekken en zeer forse grove dennen van meer dan 2 meter omtrek.

Brandhoutverkoop Op 27 november 2010 om 9.30u is in het ontmoetingscentrum in Lichtaart naar jaarlijkse gewoonte de brandhoutverkoop in samenwerking met de gemeente Kasterlee. Bosgroep Kempense Heuvelrug en Noorderkempen zullen samen met de gemeente Lille brandhout verkopen op 9 december om 18 uur in het parochiecentrum Sint-Pieter te Lille.

12

Bosgroepnieuws

Bosgroep kempense heuvelrug vzw

Nieuwe adjunct-coördinatoren

Hallo, Graag stel ik mezelf even voor. Ik ben Dorothy Senepart en ben de nieuwe adjunct-coördinator van de Bosgroep Kempische Heuvelrug vzw. Aangezien ik in Turnhout woon en opgegroeid ben in Vosselaar dicht bij de dennenbossen, ken ik de streek hier al een beetje. Met onze 2 kindjes gaan we bv. regelmatig naar de kabouterkesberg in Kasterlee. Eigenlijk ben ik tandarts van opleiding en ik heb ook 8 jaar als zodanig gewerkt, maar bossen interesseerden me altijd al veel meer. Het gevoel dat ik iets rond bos wil doen, is altijd gebleven. Niet enkel uit interesse trouwens , maar vooral vanuit de overtuiging dat bossen enorm belangrijk zijn voor het milieu en de samenleving nu en in de verre toekomst. Vandaar dat ik in 2007 besloot de cursus Bosbouwbekwaamheid bij Inverde te volgen. Met succes!

Nadien volgde ik nog enkele andere cursussen bij Inverde (o.a. kettingzaag mod.1; lees eens een bos; excursie naar Argonne, Frankrijk). Omdat een cursus volgen alleen niet genoeg is om ook echt werk te vinden in de sector, belde ik aan bij de bosgroep met de vraag of ik vrijwilligerswerk voor hen kon verrichten. Zo kwam ik bij bosgroep Zuiderkempen terecht en werkte ik mee aan de uitgebreide bosbeheersplannen voor Teunenberg-Nieuwenhoeve en de Keiheuvel en aan opsporen en verzamelen van autochtone zaden in Balen. Ondertussen vond ik ook een halftijdse job als duurzaamheidsambtenaar in Balen. Daar heb ik één jaar met plezier gewerkt en veel bijgeleerd. Toen verschenen er 2 vacatures bij de bosgroep Kempische Heuvelrug. Dat was de kans waar ik op zat te wachten, dus enthousiast solliciteerde ik en nu kan ik hier dus écht aan de slag.

Ik kijk alvast uit naar een vruchtbare en aangename samenwerking met de bosbeheerders van de Kempense Heuvelrug.

Dorothy

Beste bosliefhebbers, Even tijd voor een kleine kennismaking. Mijn naam is Joost Malliet, 27 jaar en afkomstig uit Oud-Heverlee, bekend van het Meerdaelwoud vlakbij Leuven. Op 1 september 2010 startte ik als adjunct-coördinator bij de bosgroep Kempense Heuvelrug vzw o.l.v.

Stef Vanlommel.

Een gloednieuwe uitdaging in een voor mij volledig nieuwe streek! Tot juni 2010 werkte ik als technisch medewerker op de onderzoeksafdeling Bos, Natuur en Landschap van de KU Leuven. Bijna dagelijks voerde ik bosbouwkundige metingen uit voor wetenschappelijk onderzoek en dit over gans Vlaanderen. De “groene” sector is me dus helemaal niet vreemd.

Van opleiding ben ik bachelor in de Milieuzorg maar omdat mijn interesse eerder in bos en natuur lag, heb ik in 2005-2006 de cursus Bosbouwbekwaamheid (Inverde) gevolgd. Mijn hart voor het groen heb ik wellicht geërfd van mijn beide grootvaders. Ik was wel een beetje verrast te horen dat ik aan de slag kon bij de bosgroep Kempense Heuvelrug. Maar ook wel erg tevreden! Ik kijk er dus bijzonder naar uit om komende maanden en jaren mee te kunnen werken aan een duurzaam bosbeheer in de Antwerpse Kempen.

Tot in het bos!

Joost Bosgroepnieuws

13

Bosgroep zuiderkempen vzw

Verslag Algemene Vergadering van Bosgroep Zuiderkempen vzw Er waren 40 effectieve leden en 58 sympathiserende leden en genodigden aanwezig, wat een totaal van 98 geeft. Na een korte verwelkoming door onze voorzitter Jan Milis, kregen we de eer en het genoegen om bij monde van de provisor Kees Van Heist de geschiedenis te horen van het schilderij “Het Laatste Avondmaal” van de school van Da Vinci. Over de geschiedenis van dit doek kan je een film maken.

Jan Seynaeve overliep de werking van de bosgroep doorheen de verschillende boscomplexen. Er werden 1.452 privé-boseigenaars bereikt, 191 overeenkomsten afgesloten, 360 ha beheerwerken uitgevoerd en heel wat beheerplannen en toegankelijkheidsregelingen opgesteld en ingericht. De activiteiten en financiële resultaten van 2009 van de bosgroep werden door de commissarissen en de algemene vergadering goed bevonden zodat de raad van bestuur ontlast werd.

Vervolgens toonde Jim Casaer van het INBO hoe de everzwijnen langzaam maar zeker Vlaanderen veroveren. Het zijn slimme beesten en moeilijk te tellen. In ons werkingsgebied komen ze reeds in Laakdal en Herselt voor.

Na deze interessante uiteenzetting werd het 1.000ste lid, nl. Gustaaf Carens en ons eerste erelid, nl. Jos Geuens in de bloemetjes gezet.

Tenslotte genoten de aanwezigen in de Vesperzaal van de receptie.

Natuurlijk ontbrak het abdijbier van Tongerlo niet.

We danken de abdij van Tongerlo voor hun gastvrijheid en kunnen terugzien op een geslaagde Algemene Vergadering.

Vrijwilligers plukken zaad van autochtone struiken van Gelderse roos en Sporkenhout in Meerhout In het vorige nummer kon je lezen dat we in samenwerking met het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete een project waren gestart rond het stimuleren van autochtone bomen en struiken in onze streek. Nadat het opzoekwerk naar deze zeldzame overblijfsels op het terrein was afgerond, begon het stilaan tijd te worden voor de volgende stap, namelijk het oogsten. De bessen werden rijp en het plukken van Sporkehout (ofte Vuilboom) en Gelderse roos kon van start gaan op een aantal plaatsen in Meerhout en Balen. In brede houtkanten tussen velden nabij de Scherpenbergenloop in Meerhout stonden enkele prachtige bloeiende Gelderse rozen. Met een vijftal man plukten we er in 2 uur tijd 5 kg. Over 2 à 3 jaar zullen de zaadjes bij de kweker opgegroeid zijn en kunnen dan in de Zuiderkempen verkocht en geplant worden.

Mierenpad krijgt opknapbeurt De educatieve wandeling, het mierenpad in Kamp C, heeft in juni een opknapbeurt gekregen. Langs de wandelweg werden fotoevolutieborden geplaatst die aantonen hoe het uitzicht op bepaalde locaties door de jaren heen verandert. Een nieuw infobord voorziet nog informatie bij een permanente open plek. (zie foto). Er wordt toegelicht dat een open, lichtrijke zone in een bos een ideaal habitat is voor allerlei insecten. De rode bosmier, bosmetselbij, bruine feeënlampspin en eikenpage zijn enkele van de zeldzame soorten die hier voorkomen.

14

Bosgroepnieuws

Bosgroep zuiderkempen vzw

2 grote brandhoutverkopen in 2010 in de Zuiderkempen Te koop: 140-tal brandhoutloten voor een totaal van ongeveer 1.800 m³ Naar jaarlijkse gewoonte organiseert Bosgroep Zuiderkempen vzw in samenwerking met verschillende gemeenten in de Zuiderkempen 2 grote brandhoutverkopen. Deze zal doorgaan op - vrijdag 3 december om 19.00u in café ‘De Hoef’ in Winkelomseheide 141 te Geel (Winkelomheide) voor de loten in Geel, Balen, Mol, Meerhout en Laakdal - zaterdag 4 december om 9.30u in de zaal ‘Het Vierde Oor’ van Domein Teunenberg in de Boerenkrijglaan 51 E, 2250 Olen (zal bewegwijzerd worden) voor de loten in Westerlo, Olen, Herselt, Heist-op-den-Berg en Herenthout De brandhoutloten zijn te bezichtigen op zaterdag 27 november: • Afspraak om 9.00u aan de parking van de manège/vliegveld van de Keiheuvel (17de Esk. Lichtvliegwezenlaan 2490 Balen) voor de loten in Balen en Mol • Afspraak om 13.00u aan de kerk van Winkelomheide voor de loten in Winkelomheide, Laakdal en Meerhout • Afspraak om 9.00u in Kamp C voor de loten in Westerlo, Herentals, Olen, en Herselt • Afspraak om 13.00u aan de kerk van Wiekevorst voor de loten in Heist-op-den-Berg en Herenthout Een houtcatalogus met de beschrijving en de ligging van de loten en de verkoopsvoorwaarden kan u vanaf maandag 15 november gratis afhalen op het gemeentehuis van de verschillende gemeenten of aan de balie in Kamp C, Britselaan 20, 2260 Westerlo (Oosterwijk)

Hernieuwd beheerplan voor Geel Bel in de steigers Onder onze boscomplexen is Geel Bel zowat de ouderdomsdeken. De eerste contacten met eigenaars dateren al van 1995! Door de jaren heen werden er heel wat inspanningen gedaan en dit leidde reeds tot mooie resultaten. Dunningen zorgden ervoor dat de bossen opnieuw vitaal werden. Ook de bestrijding van Amerikaanse vogelkers wierp zijn vruchten af, momenteel krijgen inheemse loofbomen volop hun kans in de ondergroei. Via een participatief proces werd er tot een toegankelijkheidsreglement gekomen waar iedereen zich in kon vinden. 6 jaar na de laatste dunning is het tijd voor een nieuwe opvolging van het boscomplex. We zien dat de context wel wat veranderd is ten opzichte van de vorige keer. Bosbouwkundig gezien stonden de vorige beheerwerken vooral in het teken van het wegwerken van de dunnningsachterstand. Momenteel zijn er verschillende beheeropties die elk een ander toekomstbepalend resultaat hebben. Het is dus belangrijk dat er goed nagedacht wordt in welke richting we het bos willen laten evolueren alvorens aan de slag te gaan. Andere uitdagingen zijn de inkleuringen van delen van het boscomplex als beschermd landschap en natura 2000 gebied. Op een infovergadering voor de boseigenaars op 1 juni 2010 werd besloten dat het initiatief genomen zal worden om een participatief proces op te starten waarbij er nagedacht zal worden over een toekomstvisie. Deze toekomstvisie zal het hoofd bieden aan het gegeven van de evoluerende dennenbossen en de randvoorwaarden van het beschermd landschap en de natura 2000 natuur. Tevens werd besloten over te gaan van een beperkt (BBP) naar een uitgebreid bosbeheerplan (UBP), wat voor de eigenaars meer voordelen biedt.

Toegankelijkheid van bosgebieden Scherpenbergen-De Hutten, Volsbergenbossen en Verloren schaap Gezien de toegankelijkheid van de gebieden bosgebieden Scherpenbergen - De Hutten, Volsbergenbossen en Verloren schaap door de Vlaamse regering werd goedgekeurd, kon het startschot gegeven worden voor de inrichting ervan. Met ondersteuning van de provincie Antwerpen ontwikkelde de bosgroep in overleg met de boseigenaars en de gemeenten de infoborden. In de loop van deze zomer werden de infoborden en signalisatiepaaltjes geplaatst. Ze geven wegwijs aan de bezoekers waar de paden gelegen zijn voor ruiters, fietsers en wandelaars.

Dank aan allen die hieraan hebben deelgenomen!

Bosgroepnieuws

15

Bosgroep noorderkempen vzw

Beste boseigenaars en bosliefhebbers, Een tijdje geleden verscheen in de Bosgazet nog maar de aankondiging van een nieuwe coördinator en nu neemt diezelfde coördinator alweer afscheid. Het is met heel veel spijt dat ik afscheid neem van deze bosgroep! Ik ben immers altijd zeer goed ontvangen geweest door de boseigenaars, die zo vaak vol enthousiasme over hun bos praten. Het gaf mij steeds opnieuw de stimulans om samen met hen een plan op te stellen om dit mooi stukje natuur te bewaren en om hen tips te geven om het op een goede manier te beheren.

Hun bijdrage aan groene ruimte in ons sterk verstedelijkt landschap is van onschatbare waarde!

Maar ook mijn collega’s zorgen ervoor dat ik met spijt in het hart weg ga bij de bosgroep. Ik heb erg veel van hen geleerd, maar nog belangrijker zijn voor mij de vriendschappen die er ontstaan zijn.

Ook al is de afstand nu heel wat groter, ik hoop jullie allemaal nog regelmatig terug te zien!

An Vanderhasselt werd passend bedankt voor haar inzet.

Als laatste zou ik graag nog de Raad van Bestuur willen bedanken.

Zij hebben mij de kans gegeven om bij de bosgroep te beginnen en ze begrepen ook mijn keuze om er uiteindelijk toch niet te blijven. Ik bewonder hun belangeloze inzet voor deze fantastische vereniging!

Verder hoop ik dat de Bosgroep Noorderkempen nu met Wim weer op volle toeren kan draaien en afstevent op een mooie toekomst!

Tot ziens, An

Beste boseigenaars en bosliefhebbers, Even voorstellen. Mijn naam is Wim Boonen. Op 1 juli volgde ik An Vanderhasselt op als coördinator, een functie die ze de voorbije zes maanden tijdelijk uitoefende. Een nieuw gezicht dus, of toch niet helemaal. Nadat ik vorig jaar afstudeerde als bio-ingenieur land- en bosbeheer aan de KUL, was ik de voorbije maanden immers al aan de slag bij de Bosgroep Kempense Heuvelrug als adjunct-coördinator.

In die hoedanigheid ontmoette ik al een aantal eigenaars van de Noorderkempen en ken ik de bosgroepen al behoorlijk goed. Dat alles moet ervoor zorgen dat de Bosgroep Noorderkempen vzw snel weer op kruissnelheid is.

Voor zij die mij nog niet kennen, zal ik me nog even kort verder voorstellen. Als geboren Limburger, woon ik al enkele jaren in het Leuvense. Voordat ik mijn studies bosbouwingenieur aanvatte, was ik enkel jaren aan de slag in de journalistiek bij o.a. Jobat en Bizz. Mijn grote interesse in natuur en bos, deed mij echter beslissen om professioneel een andere weg in te slaan en om terug te gaan studeren. Een job bij de bosgroepen is dan ook een enorme buitenkans. Ik kijk er dan ook naar uit om de Noorderkempen en zijn boseigenaars beter te leren kennen.

Tot slot nog een woordje aan de leden en medewerkers van de Bosgroep Kempense Heuvelrug. Hen wil ik bedanken voor de fijne samenwerking de voorbije maanden en voor de kans die ze mij hebben gegeven om in dit toffe vak te stappen. Natuurlijk ben ik niet heel ver weg ‘verhuisd’ (ik huis ten slotte nog altijd in hetzelfde kantoor) dus onze paden zullen zich in de toekomst ongetwijfeld nog kruisen.

Tot in het bos…

Wim.

16

Bosgroepnieuws

Bosgroep noorderkempen vzw Verslag Algemene vergadering 19 juni 2010 Het Boshuis in Ravels was op 19 juni het decor voor de jaarlijkse algemene vergadering van de Bosgroep Noorderkempen.

Voorafgaand aan het officiële gedeelte vond eerst een wandeling plaats doorheen de vlakbij gelegen Gewestbos van Ravels, ook wel gekend als de Staatsbossen. Aangeplant sinds 1908 is dit een van de oudste naaldbossen uit de Kempen. Gids van dienst was Patrick Engels, die als regiobeheerder van de Turnhoutse Kempen ook dit bos onder zijn bevoegdheid heeft. Hij liet onze leden mee nadenken over het gevoerde bosbeheer in dit Gewestbos. Zo leerden zij dat een spontaan opgeschoten berkenbestand op korte termijn mooi brandhout kan opleveren. Voorwaarde is wel dat je na een eerste zuivering al direct toekomstbomen zeer sterk gaat vrijstellen. Berk is immers niet voor niets een toekomstboom. Ook het effect van een wildraster maakte Patrick Engels duidelijk. Bij spontane verjonging bleven buiten het raster enkel zaailingen van den gespaard van wildvraat. Binnen het raster kwamen echter ook eik en berk veel voor.

Na de wandeling ging om 15u het meer formele deel van de namiddag van start, namelijk de algemene vergadering zelf.

Volgende agendapunten kwamen daarbij aan bod: • Het voorstellen van het activiteitenverslag van de Bosgroep Noorderkempen vzw voor 2009 en de planning van activiteiten voor 2010.

• Het goedkeuren van de jaarrekening 2009 en de begroting 2010 • Kwijting en ontlasting aan de Raad van Bestuur

Na het formele gedeelte werd er nog gezellig bijgebabbeld.

De Algemene Vergadering keurde zowel het activiteitenverslag als de balans en de begroting goed, én de Raad van Bestuur werd van zijn taken van 2009 ontlast.

De Algemene Vergadering werd besloten met de mededeling dat An Vanderhasselt, tijdelijk coördinator van de bosgroep haar functie niet verder zou zetten. Zij zou vanaf 1 juli definitief opgevolgd worden door Wim Boonen, voorheen adjunct-coördinator bij de Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw. An werd bedankt voor haar inzet tijdens de voorgaande 6 maanden door voorzitter Jo Van Miert. Die overhandigde haar een mand met versnaperingen.

Toegankelijkheidsproject Overheide afgerond De Bosgroep Noorderkempen heeft het project afgerond rond de toegankelijkheid in het boscomplex Overheide in Weelde (Ravels). Hiermee komt voorlopig een einde aan een verhaal dat in 2008 van start ging. Tijdens al die tijd heeft het project heel wat wijzigingen ondergaan. Na heel wat vergaderingen met alle betrokkenen (eigenaars, gemeente, belanghebbenden) werd in juli 2009 het toegankelijkheidsreglement door de gemeente Ravels goedgekeurd. Jammer genoeg gebeurde dit niet door het Agentschap voor Natuur en Bos omdat de belangrijkste dreef die open werd gesteld aan de ene kant aan akkers en weiden grensde, aan de andere kant aan het bos. Hierdoor viel ze niet onder het bosdecreet.

De gemeente en de eigenaars wilden echter verder gaan met de openstelling. De betrokken dreef vormt immers een missing link in het fiets- en ruiterverkeer van de gemeente. Daarom werden met de betrokken eigenaars nieuwe overeenkomsten afgesloten om de dreef tussen de Mosdijk en de Schootseweg open te stellen. Via een samenwerking tussen de gemeente Ravels werd de dreef hersteld en werd de berm gemaaid en gelijkgemaakt. Op die manier ontstond een weg die zowel voor ruiters, fietsers en wandelaars geschikt is. Als kers op de taart werd de dreef aan de kant van de Mosdijk voor autoverkeer afgesloten met een ‘carterkiller’. Dat is een betonnen constructie die wel door ruiters met span kan worden gepasseerd, maar niet door auto’s. Fietsers gaan voorlopig wel nog even geduld moeten hebben. Het fietspad langs de Mosdijk moet namelijk nog aangelegd worden.

Een ‘carterkiller’ stopt wel het autoverkeer, maar niet de ruiters.

Bosgroepnieuws

17

Bosgroep antwerpen noord vzw

Bosconsulent Guy bleef relatief koeltjes ondanks de prikkelende aanwezigheid van hoge brandnetels bij het aanduiden en opmeten van de te kappen bomen.

Industriële houtverkoop augustus was groot succes Op donderdag 26 augustus vond in het kasteel Pulhof te Wijnegem een industriële houtverkoop van populieren plaats voor de bosgroepen Antwerpen Noord en Antwerpen Zuid. In totaal werd bijna 1.950 m³ populierenhout toegewezen aan een drietal kopers. Voor de tien loten, verspreid over beide bosgroepen, was de gemiddelde prijs ongeveer 27 €/m³. ter goede uitvoering van alle opgelegde voorwaarden inzake betaling, exploitatie, ruiming en ter dekking van eventuele exploitatieschade, wordt van de koper een exploitatiewaarborg gevraagd van 10% van de geboden som, voor elk lot. Het vellen en ruimen dient beëindigd te zijn vóór

20 december 2010. bij de start van de werken is de koper trouwens ook verantwoordelijk voor het plaatsen van een affiche met informatie voor de omwonenden en eventuele bosbezoekers. Dit moet gebeuren zonder beschadiging, bij voorkeur met touw, en best op de perceelsrand of langs een bosweg op een zichtbare plaats.

Ook een speciaal woordje van dank gaat uit naar de bosconsulenten Frank, Herman en Guy voor hun inzet en hulp bij het aanduiden van de te kappen bomen. Met de aanwezige braamstruiken en soms torenhoge brandnetels was dit niet steeds een eenvoudige klus!

Nieuwe aanwinst voor de Bosgroep Antwerpen Noord vzw Dames en heren, onze bosgroep stelt met trots voor:

Anouk

3.380 gram en 50 centimeter.

Dit pasgeboren wondertje ruilde op maandag 30 augustus de warme buik van mama Karolien in voor de grote wereld. Anouk, kersverse moeder en vader Koen stellen het alle drie prima. Nu is het nog even wachten voor we Anouk in onze bossen mogen verwachten.

Karolien, we wensen je heel veel succes en plezier met je kindje. Tot gauw!

18

Bosgroepnieuws

BG antwerpen noord en zuid vzw

Dhr. Simon Klingen en het Mastbos, waarvan hij het bosbeheerplan mee hielp vorm geven.

Bosconsulentendag op 16 augustus van Bosgroep Antwerpen Noord en Zuid vzw - Het Mastbos en Liesbos te Breda (NL) met Simon Klingen Zondagavond. De Nederlandse meteorologische website KNMI voorspelt niet veel goeds. Hevige regenbuien met grote kans op onweer. Na even bellen met onze Nederlandse gids voor morgen, dhr. Simon Klingen, blijkt al gauw dat deze zich daar niets van wil aantrekken. “Ik luister nooit naar het weerbericht.

Pure flauwekul.” Barst. Naast het slechte weer zit ik nu ook met een aller-optimistische Nederlander die weigert om maar één fractie van een seconde aan een alternatief plan te denken voor het geval het barre weer alles in de war stuurt. Ik ga een bange nacht tegemoet.

Bij aankomst de volgende dag zien wij onze gids reeds van ver staan. Hij is immers twee meter en vijf. Ook opmerkelijk is de brede uitgestalde glimlach op zijn gezicht. Ik kijk om me heen. Het weer zit mee, het bos rondom ons lonkt veelbelovend en hier en daar weerklinkt gelach. Simon had gelijk. En hij weet het. Vanaf heden luister ik nooit meer naar het weerbericht.

Simon Klingen Simon Klingen is niet bepaald een onbekende naam in de boswereld. Hij hielp onder andere mee aan de creatie van het concept ‘geïntegreerd bosbeheer’. Deze term kan vrij vertaald worden als een vorm van beheer waarbij een bos niet één, maar best meerdere functies belichaamt, die met elkaar kunnen worden geïntegreerd. Zo bijvoorbeeld zijn de economische waarden van het bos succesvol te verenigen met natuurwaarde. Ook was Simon een pionier op het vlak van participatie in natuur- en bosprojecten. Hij loste in het verleden verwoede discussies op tussen verschillende doelgroepen door overleg en het invoeren van inspraak voor de gewone burger in het planningsgebeuren, iets wat bijna niemand hem toen had voorgedaan. Tegenwoordig werkt Simon deels als adviseur voor Het Utrechts Landschap, een van de twaalf provinciale Landschappen in Nederland die zich bezighouden met aankoop, beheer en ontwikkeling van natuurgebieden. De rest van zijn dagen vult hij met het uitwerken van beheerplannen en –adviezen in zijn

eigen adviesbureau, Klingen Bomen. Ook het bosbeheerplan van het Mastbos, de eerste bezoekplaats van de dag, hielp hij mee vorm geven.

Mastbos en Liesbos De benaming ‘Mastbos’ vindt zijn oorsprong in de grote hoeveelheid oude grove dennen, die vroeger ‘mastbomen’ werden genoemd. Dit statig bos ten zuiden van de stad Breda, met zijn rijke geschiedenis van prinsen, stropers en sprokkelaars, is het oudste productiebos van Nederland. Eeuwen geleden leverde het reeds hout voor de schepen van de Spaanse vloot. Het Liesbos, ten westen van diezelfde stad Breda, was ooit aangelegd voor de jacht van de adellijke eigenaren. De brede lange lanen die het bos doorkruisen zijn hier het bewijs van. De vruchtbare leemgrond zorgt hier voor heel wat leven in het bos. Bestanden met kaarsrechte kanjers van eik vergezeld van beuk tot bestanden met menging van wel tien verschillende boomsoorten. Elke lente zorgt ook de voorjaarsflora voor een verrassend schouwspel.

Hoe oud is deze boom?

Nog geen vijftig stappen van de plaats van vertrek vandaan houdt Simon halt bij een lijvig ogende douglasspar. Hij wijst naar de niets vermoedende Tom Vets. “Beste bosconsulent Tom, vertel mij, hoe oud is deze douglasspar volgens jou?” Tom en ook alle andere bosconsulenten turen naar de dikke stam en laten hun ogen verder glijden tot boven in de kruin. “Toch zeker 80 jaar, aan die stam te zien.” Simon vraagt nog naar de mening van enkele anderen en zet dan tien stappen opzij tot bij een kleinere douglasspar.

“Beste bosconsulent Tom, zelfde vraag, andere boom!” Enigszins terughoudend vanwege de beduidend kleinere omvang komt Tom, alsook menig ander bosconsulent, algauw aan een veel kleinere leeftijd. Simon glimlacht. Hij is er in geslaagd om bijna elke aanwezige te foppen. “Heren, ik moet u teleurstellen. Deze twee bomen zijn even oud.” Vastberaden om een verklaring te horen, Bosgroepnieuws

19

BG antwerpen noord en zuid vzw vraagt de nieuwsgierige Tom Simon verder uit. “Een vuistregel die jullie vanaf dit ogenblik nooit meer zullen vergeten: de dikte van de boom is een absoluut misleidend gegeven om de leeftijd van een boom te achterhalen. In het bos zijn er altijd winnaars en verliezers.

De winnaars krijgen alle licht en ruimte ten koste van de verliezers, die bijgevolg ook trager gaan groeien.”

Het schalmen is bijzonder bepalend voor de verdere ontwikkeling van het bos.

Lees het bos

De enige exacte methode om de leeftijd van een boom te meten is het tellen van de jaarringen op een boorspaan.

Tien tips voor de blesser

‘Blessen’, ook ‘schalmen’ genaamd, is een belangrijk onderdeel van het bosbeheer. Deze gaat immers voor een groot stuk de verdere ontwikkeling van een bos bepalen. Bepaald wordt welke boom eruit moet en welke mag blijven. De kwaliteit van het schalmwerk hangt in grote mate af van de kunde en inzicht van de schalmer.

Volgens Simon wordt het merendeel van dit werk uitgevoerd door mensen die weinig betrokken zijn bij de opmaak van beheerplannen en beleidsnota’s, maar eerder bij de praktische uitvoering ervan.

Door een groeiende ‘zuigkracht van het kantoor’ worden deze mensen ook onvoldoende ondersteund door opzichters, aldus Simon.

Vandaar dat onze Nederlandse gids op de proppen kwam met de ‘Tien tips voor de blesser’. Deze schalmbijbel, om het zo te noemen, is gebaseerd op het concept van dunnen volgens de toekomstboommethode. Tips rond hoe, wanneer en welke bomen moeten gekapt en gespaard worden bij een dunning zijn hierin te vinden. Meer info: antwerpennoord@bosgroep.be.

20

Een van de stokpaardjes tijdens de cursus van Simon omtrent bosbeheerpraktijk is de oefening ‘lees het bos’. De bosconsulenten worden hiertoe volledig losgelaten in een ongedund grove dennenbestand met de vraag “Wat is de waarde van dit bos?”.

Deze, op het eerste zicht simpel lijkende vraag, vormt in feite de eerste stap in de verdere planning voor bosbeheer. Het is immers een essentiële denkoefening waarbij je moet nadenken over hoe het bos functioneert in termen van - onder andere - zowel natuur- als productiewaarden. Bij de ecologische waarde van het bos wordt gekeken naar (1) de variatie in structuur (in drie dimensies), (2) de variatie in soortensamenstelling en (3) de hoeveelheid dood hout.

Als het op productie aankomt, wordt een evaluatie gedaan van de (1) hoeveelheid en (2) de kwaliteit van het hout (rechte stam, takvrij, …) aanwezig in het bos. Op basis van deze analyses kunnen dan gefundeerde voorstellen gedaan worden voor toekomstig beheer.

Het spreekt ook voor zich dat er niet één, maar meerdere “juiste” visies bestaan.

Volgepropt met goede tips en wijze raad vatten wij als volleerde toekomstbomen onze terugtocht naar België aan. Het was een dag die zal blijven kleven op het hersenvlies van elke deelnemer.

Martin Winnock Bosgroepcoördinator Antwerpen Noord vzw

Door je bos goed te “lezen” kom je verassend veel te weten van de er aanwezige waarden.

Bosgroepnieuws

Bosgroep antwerpen zuid vzw

December 2010 - Brandhoutverkoop Bosgroep Antwerpen Zuid vzw Naar jaarlijkse gewoonte zal ook deze winter de Bosgroep Antwerpen Zuid loten brandhout te koop aanbieden. Vanaf zaterdag 27 november kunnen geïnteresseerde kopers het aanbod raadplegen in de cataloog die via de aangepaste link op onze website zal ter beschikking gesteld worden of die na een telefoontje kan afgehaald worden op ons kantoor in Wijnegem. Op dinsdag 14 december vindt de toewijzing van de loten plaats. Kopers hebben zodoende twee weken de tijd om de beschikbare loten te bezoeken alvorens een bieding uit te brengen. Uit een evaluatie van de brandhoutverkopen van de afgelopen twee jaar blijkt dat de meerderheid van de loten goed geveld worden maar tegelijk dat er nog heel wat ruimte is voor verbetering; zowel op het vlak van vakkundig vellen als veiligheid.

Niet zelden hebben kopers het lot niet bezocht alvorens een bieding uit te brengen. Dit leidt soms tot onaangename verrassingen wanneer blijkt dat de koper niet uitgerust is om het lot vakkundig te vellen.

In de verkoop van winter 2010-2011 zal hieraan aandacht gegeven worden.

Geïnteresseerden kunnen via onze website een formulier downloaden en ingevuld opsturen. U ontvangt een herinneringsmail wanneer de cataloog ter beschikking is en eventueel een bericht wanneer er een partij hout te koop gesteld wordt dat aan uw vraag voldoet.

Website: www.bosgroepantwerpenzuid.be.tt

Bosrandactie: Bosgroep Antwerpen Zuid vzw biedt streekeigen bosrandpakketten aan De Bosgroep Antwerpen Zuid vzw biedt deze winter en volgend voorjaar opnieuw BOSRANDPAKKETTEN aan, waarbij we bewust kiezen voor inheemse, autochtone soorten. Het pad van een klein zaadje tot een oude boom is een heus hindernissenparcours, dat ook sterk bepaald wordt door zijn innerlijke, genetische kenmerken. De herkomst van het zaad speelt hier een grote rol. ‘Het verschil tussen bomen waarvan de voorouders al eeuwen of zelfs millennia in onze regio voorkwamen en bomen waarvan voorouders uit een andere regio afkomstig zijn, zit in de genen, de overerfbare kenmerken.

Van de struiken en bomen die zich na de laatste ijstijd in onze regio hebben gevestigd, hebben alleen die exemplaren overleefd die zich het best aan onze bodem en ons klimaat konden aanpassen. Die succesvolle overlevers en hun nakomelingen noemen we niet enkel inheemse maar ook autochtone bomen en struiken.’ Een eenvoudig voorbeeld: een zomereik die afkomstig is uit Oost-Europa, is niet autochtoon in Vlaanderen, hoewel de soort zomereik hier wel inheems is. Hoewel het vaak niet duidelijk zichtbaar is, is er dus genetisch een verschil tussen een Oost-Europese zomereik en een Vlaamse zomereik. Het aantal groeiplaatsen van autochtone bomen en struiken is de jongste decennia echter sterk achteruit gegaan.

Door import van plantsoen uit het buitenland is nog maar vijf procent van de bomen in onze bossen is autochtoon. Daar willen we als bosgroep iets aan doen. In de aangeboden bosrandpakketten kiezen we voor beschikbaar autochtoon materiaal. Sinds 2009 gaan we actief zaden oogsten van autochtone bestanden in onze streek om streekeigen plantsoen kunnen aan te bieden voor de aanleg van bosranden. Bosranden bieden heel wat kansen voor planten en dieren. Zo zorgen we er samen met u voor dat de natuurwaarde van onze bossen verhoogt.

Net zoals vorig jaar biedt onze Bosgroep onze leden-boseigenaars de kans om bosplantsoen-struiken aan te kopen tegen een sterk gereduceerde prijs; 11 euro voor een pakket van 40 tot 50 planten.

Voorwaarde is dat het plantsoen aangeplant wordt als bosrand aan de buitenzijde van bospercelen die voldoende licht en ruimte bieden.

Meer informatie vindt u via onze link BOSRANDACTIE op www.bosgroepantwerpenzuid.be.tt Een aanvraag kan u indienen via antwerpenzuid@bosgroep.be of per telefoon. Aanbod geldig tot einde voorraad.

Bosgroepnieuws

21

activiteiten / wandelingen Vrijdag 22 oktober 2010: Programma Provinciale Landschapsdag De Provinciale Landschapsdag is een jaarlijks weerkerende studiedag die elk jaar focust op een ander typisch stukje landschap in onze provincie. Dit jaar wordt de Kempense Heuvelrug nader onder de loep genomen. De Kempense Heuvelrug is immers een opvallend fenomeen in het landschap. Het is een landduinrug die opduikt tussen de valleien van de Aa en de Kleine Nete en die zich uitstrekt van Herentals tot Kasterlee.

Programma: In de voormiddag brengen 6 boeiende sprekers u het verhaal van het ontstaan van de duinrug, de ecologische samenhang, de menselijke invloed en een blik op de toekomst. Na de lunch kan u het landschap van de Kempense Heuvelrug in al zijn facetten beleven tijdens één van de aangeboden excursies: Excursie 1: Bos-en natuurbeheer op de Kempense Heuvelrug; Excursie 2: Samenhang in het landschap van de heuvelrug en valleien Aa en Kleine Nete; Excursie 3: Kruisberg en omgeving. Daarna is er nog tijd voor een afsluitend drankje.

Voor wie: De studiedag is bedoeld voor alle professionals en vrijwilligers die actief zijn in de sector van natuur, landschap en erfgoed.

Uiteraard zijn alle geïnteresseerden van harte welkom! Elke deelnemer ontvangt op het einde van de dag een geschenk.

Wanneer: 22 oktober 2010 van 8.45u tot 17.00u.

Waar: De Repertoire, Poederleeseweg 15, 2200 Herentals. Eenvoudig te bereiken met het openbaar vervoer of met de wagen.

Inschrijven: Het inschrijven is gratis en beperkt tot 100 personen. Gelieve in te schrijven vóór 15 oktober 2010 via het online inschrijvingsformulier op www.provant.be/landschapsdag.

Info en organisatie: De provinciale landschapsdag is een organisatie van de provincie Antwerpen (Dienst Duurzaam Milieu- en Natuurbeleid en Dienst Erfgoed) in samenwerking met Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw, Erfgoedcel Kempens Karakter en Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete vzw. Meer info bij Marieke Verreet via 03/240.57.60 of marieke.verreet@admin.provant.be.

Zondag 24 oktober 2010: Zaadoogstactie op de Konijnenberg in Vosselaar Eik, berk, beuk, sporkehout. Het zijn allemaal boom- en struiksoorten van bij ons. Toch is niet elke eik of beuk die we in het bos aantreffen ook ‘autochtoon’. Dat laatste is een moeilijk woord voor bomen en struiken die rechtstreeks afstammen van exemplaren die zich na de laatste IJstijd spontaan hebben gevestigd in onze streek.

Deze autochtone planten zijn de laatste decennia almaar minder talrijk geworden door de aanvoer van goedkoop plantgoed uit het buitenland. Nochtans hebben ze niet alleen een cultuurhistorische waarde. Doordat ze zich hier al eeuwen ontwikkelen, zijn ze ook uitstekend aangepast aan de groei- en standplaatscondities hier. Samen met andere organisaties willen de bosgroepen deze autochtone planten een duwtje in de rug geven. Dat doen we door zaden te oogsten die nadien worden opgekweekt en terug uitgeplant worden. Op de Konijnenberg in Vosselaar is er een populatie van autochtone eiken waar we eikels van gaan rapen.

Organisatie: Bosgroep Noorderkempen vzw Afspraak: van 14u tot 17u – samenkomst op de parking achter het gemeentehuis van Vosselaar (Cingel 7)

Zaterdag 13 november 2010: Cultuurhistorische wandeling op Landgoed De Schrieken (Weelde) De wandeling vindt plaats op het landgoed De Schrieken, dat uitzonderlijk voor ons wordt opengesteld. Dit domein ligt in de gemeente Ravels in het grensgebied van België en Nederland.

Tijdens onze tocht van een achttal kilometer zal er zowel aandacht zijn voor de geschiedenis van het landgoed, voor de natuur als voor de bosbouwkundige aspecten.

Organisatie: Bosgroep Noorderkempen vzw Gids: Gust De Bont, bestuurslid Bosgroep Noorderkempen Afspraak: van 13.30u tot 16u – samenkomst op de parkeerplaats van ‘Karmel Emmaüs’, Prinsenlaan 95, Weelde

22

Kalender

Cursussen antwerpse bosgroepen Cursussen met deze stip ervoor zijn volzet.

Wat: Kettingzaag module 1 Duur: 2 dagen Wanneer: Za 2 en 9 oktober ‘10 Waar: Pulhof te Wijnegem Code: Cursus 8 Uur: 9-16u Omschrijving: Dag 1: Theorie over de werking, het gebruik en de veiligheid van de kettingzaag. Theorie en praktijk over het dagelijks onderhoud en scherpen van de ketting.

Dag 2: Eenvoudige zaagoefeningen op horizontale en verticale stamstukken. Geen vellingen!

Prijs leden-boseigenaars: 30 € Prijs overige deelnemers: 60 €

Wat: Kettingzaag module 2 Duur: 2 dagen Wanneer: Do 7 en vr 8 oktober ‘10 Waar: Prinsenpark te Retie Code: Cursus 9 Uur: 9-16u Wanneer: Za 9 en 23 oktober ‘10 Waar: Prinsenpark te Retie Code: Cursus 10 Uur: 9-16u Wanneer: Za 16 en 23 oktober ‘10 Waar: Kamp C te Westerlo Code: Cursus 14 Uur: 9-16u Wanneer: Za 20 en 27 november ‘10 Waar: Pulhof te Wijnegem Code: Cursus 7 Uur: 9-16u Omschrijving: Dag 1: Theorie over het vellen van bomen. Demo-velling door instructeur. Veloefeningen door de cursisten.

Dag 2: Veloefeningen door de cursisten. Gebruik van hulpmiddelen bij het vellen.

Prijs leden-boseigenaars: 30 € Prijs overige deelnemers: 60 €

Wat: Kettingzaag module 3 Duur: 2 dagen Wanneer: Za 6 en 13 november ‘10 Waar: Prinsenpark te Retie Code: Cursus 12 Uur: 9-16u Wanneer: Za 20 en 27 november ‘10 Waar: Kamp C te Westerlo Code: Cursus 13 Uur: 9-16u Wanneer: Do 25 en vr 26 november ‘10 Waar: Kamp C te Westerlo Code: Cursus 15 Uur: 9-16u Omschrijving: Dag 1: Theorie over de impact van het werken bij hout onder spanning. Hoe verwerkt men deze stammen.

Zaagoefeningen aan de spanningsbank.

Dag 2: Oefeningen bij bomen die onder spanning staan.

Prijs leden-boseigenaars: 30 € Prijs overige deelnemers: 60 €

INSCHRIJVING CURSUSSEN Terug te sturen naar Bosgroep Zuiderkempen vzw, Britselaan 20, 2260 Westerlo of deze gegevens doorsturen naar: rebecca.himschoot@admin.provant.be

Naam:. ........................................................................................................................................................................................................... Tel. Nr.:.............................................................................................................................

Adres: .....................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Lid

van

bosgroep:

q

KH

q

ZK

q

NK

q

AN

q

AZ

Cursuscode(s):..........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

U bent zeker van uw inschrijving na overschrijving van het cursusgeld op rekeningnummer 778-5912507-24 van de Bosgroep Zuiderkempen vzw met vermelding van initialen van uw bosgroep (zoals hierboven), uw naam en de cursuscode.

Na inschrijving krijgt u de laatste gegevens toegestuurd.

Alle prijzen zijn BTW inclusief. Bevestig tijdig je deelname, aantal plaatsen is beperkt.

NU inschrijven is de boodschap. Meer info over deze en andere cursussen, zie www.inverde.be

Kalender

23

Bosgroep Antwerpen Noord vzw

Bosgroep Antwerpen Zuid vzw

’s Gravenwezelsteenweg 59-61, 2110 Wijnegem Tel.: 03/355.09.40 Fax.: 03/355.09.45 Coördinator: Devriendt Karolien • 0475/75.77.98 Tijdelijke verv.: Winnock Martin • 0475/75.77.98

antwerpennoord@bosgroep.be Medewerkster: Van Cotthem Britt

’s Gravenwezelsteenweg 59-61, 2110 Wijnegem Tel.: 03/355.09.40 Fax.: 03/355.09.45 Coördinator: Laeremans Luc • 0476/76.18.25

antwerpenzuid@bosgroep.be Medewerkster: Van Cotthem Britt

Bosgroep Noorderkempen vzw

Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw

Hoge Mouw Lichtaartsebaan 73 2460 Kasterlee Tel.: 014/85.90.19 Fax.: 014/85.90.21 Coördinator : Boonen Wim • 0474/74.17.31

noorderkempen@bosgroep.be Medewerkster : Elly Maes

Hoge Mouw Lichtaartsebaan 73, 2460 Kasterlee Tel.: 014/85.90.17 Fax.: 014/85.90.21 Mail: kempenseheuvelrug@bosgroep.be Coördinator: Vanlommel Stef • 0479/20.93.11 Adj.-coördin.: Dorothy Senepart • 0472/50.05.11

Joost Malliet • 0477/93.25.51 Medewerkster: Vangenechten Annick en Elly Maes

Bosgroep Zuiderkempen vzw

Medewerker terreinwerkzaamheden

Kamp C Britselaan 20 2260 Westerlo Tel.: 014/27.96.57 Fax.: 014/27.96.69 Coördinator: Seynaeve Jan • 0474/99.99.35

jan.seynaeve@groenkempen.provant.be Adj.-coördin.: Pieter-Jan Swinnen • 0478/78.20.22

pieterjan.swinnen@groenkempen. provant.be Truyen Jeroen • 0475/80.73.36

Jeroen.Truyen@groenkempen.provant.be Medewerkster: Himschoot Rebecca

Chris Meeuws

0478/45.51.38 chris.meeuws@groenkempen.provant.be

SGS-COC-004811 V.U.: Laeremans Luc, ’s Gravenwezelsteenweg 59-61, 2110 Wijnegem • Tel.: 03/355.09.40 • Fax.: 03/355.09.45