Bosgazet 23 by Antwerpse Bosgroepen

bosgazet 023

INFORMATIEBLAD ANTWERPSE BOSGROEPEN

driemaandelijks tijdschrift

nÂ°23

juli - augustus - september 2012

Een tapijt van veenmos in een elzenberkenbos. Foto: Wim Boonen

BELGIE-BELGIQUE P.B. 2099 Antwerpen X BC 10770

voorwoord

In dit nummer: Beste lezers, Heel wat bosgroepen hebben ondertussen hun Algemene Vergadering over het afgelopen jaar achter de rug. Op die vergadering werd telkens een overzicht gegeven van de cijfers van het voorbije werkjaar en van de activiteiten die het afgelopen jaar hebben plaatsgevonden en die voor de komende periode op de agenda staan. Het verheugt me als voorzitter steeds om een groot aantal leden te mogen verwelkomen. Ondertussen herken ik ook de vaste waarden in het publiek en ik vermoed dat dit voor mijn collega’s van de andere Antwerpse bosgroepen niet anders is. Hoewel ik ervan overtuigd ben dat onze coördinators hun uiteenzetting zeer degelijk en zo volledig mogelijk voorbereiden, wil ik toch een oproep lanceren om kritische vragen niet uit de weg te gaan. Niet om stokken in de wielen te steken of de principiële dwarsligger te zijn, maar wel omdat voor onze bosgroepen onze leden een heel belangrijk klankbord vormen. Constructieve feedback is een bron van waaruit de bosgroep verder kan groeien, waardoor we de belangen van onze leden nog beter kunnen behartigen. Ik wens u veel leesplezier in dit nummer van onze Bosgazet.

pg. 3 pg. 4 pg. 5 pg. 6 pg. 7 pg. 10 pg. 20 pg. 21 pg. 22

Actie veiligheidskledij Ledenkorting Wildbescherming VBV wordt Bos+ Nachtvlinders BosgroepNieuws: nieuws per Bosgroep Handboek voor beheerders Activiteiten en wandelingen Cursussen 2012 i.s.m. Inverde

Digitale Bosgazet! De Bosgazet is vanaf nu ook digitaal verkrijgbaar. Wilt u deze vanaf de volgende editie enkel via e-mail ontvangen, geef dan een seintje via antwerpenzuid@bosgroep.be. Op deze manier kunnen we heel wat papier besparen!

Waarom bosgroepen? Vlaanderen telt ongeveer 146.000 hectaren bos en naar schatting is 70 % van dit bosareaal in privé-eigendom. De Vlaamse overheid heeft er bewust voor gekozen om ook de privé-boseigenaars te betrekken in het beleid. De oprichting van de Vlaamse bosgroepen was een duidelijk signaal naar de boseigenaars toe om hen te stimuleren het beheer in eigen handen te nemen. Een kans om te grijpen… Het bos in Vlaanderen is bovendien enorm versnipperd. Deze versnippering is niet enkel ruimtelijk, ook een enorme eigendomsversnippering typeert de Vlaamse bossen. Zo zijn de meeste boseigendommen in Vlaanderen kleiner dan 1 ha! Het beheer van deze ‘minibosjes’ is voor de boseigenaars financieel onrendabel met als gevolg dat het beheer van deze sterk versnipperde bospercelen meestal achterwege is gebleven. Bovendien wordt de boseigenaar vaak geconfronteerd met problemen die hij niet altijd alleen kan oplossen, zoals bijvoorbeeld recreatieoverlast of sluikstorten. Wanneer verschillende eigenaars samen voor het bosbeheer zorgen, kan dit zonder de eigenaars op kosten te jagen. De belangrijkste taak van de bosgroepen is het stimuleren en coördineren van zo een samenwerking. In een bosgroep komen boseigenaars vrijwillig samen om het beheer van hun bossen te verbeteren. Elke boseigenaar is vrij om al dan niet gebruik te maken van onze diensten. Iedere eigenaar behoudt de volledige zeggenschap over het beheer van zijn eigendom.

Wat kan de bosgroep voor u doen? De belangrijkste taken van de bosgroep zijn informeren, sensibiliseren en organiseren. U kan de coördinator contacteren voor: • gratis en onafhankelijk advies over het bos en het beheer ervan (bosbouwtechnische, juridische, financiële en administratieve aspecten); • informatie over hoe uw bos duurzaam kan beheerd worden, wat uw wettelijke rechten en plichten zijn als boseigenaar en wat de mogelijke subsidies zijn waar u als boseigenaar aanspraak op kunt maken; • organisatie van wandelingen, cursussen en excursies; • hulp bij het aanduiden van dunningen; • hulp bij de bestrijding van Amerikaanse vogelkers en exoten door onze arbeidersploeg; • hulp bij het invullen van kapaanvragen, subsidiedossiers en hulp bij het opstellen van beheerplannen; Jo Van Miert, Voorzitter Bosgroep Noorderkempen vzw

2 | VOORWOORD | Woord vooraf

• coördinatie van gezamenlijke boswerkzaamheden en houtverkopen voor meerdere eigenaars zodat goedkoper en efficiënter werk geleverd kan worden.

ACTIE VEILIGHEIDSKLEDIJ

Veilig werken in het bos: actie veiligheidskledij 2012

De zomer is nog maar net begonnen maar toch komt het seizoen waarin ijverig in de bossen gewerkt wordt met rasse schreden dichterbij. De Antwerpse bosgroepen hechten veel belang aan veilig werken met de kettingzaag in het bos. Naast een goede kennis van zaagtechnieken die we promoten via onze opleidingen kettingzaag, vormt het dragen van veiligheidskledij daarbij een essentieel onderdeel. Daarom bieden wij brandhoutliefhebbers de kans om degelijk veiligheidsmateriaal aan te schaffen tegen een interessante prijs. Het aanbod geldt voor iedereen, zowel leden als niet-leden. De actie loopt in samenwerking met de firma Kox. ( www.kox.eu ) Hieronder vindt u de prijslijst van de aangeboden veiligheidskledij, samen met het bestelnummer. Het is mogelijk om deze artikels zowel in pakket als apart aan te kopen. Onderstaande prijzen zijn inclusief BTW en portkosten.

Bosgroep Kempense Heuvelrug en Bosgroep Noorderkempen Lichtaartsebaan 45, 2460 Kasterlee Annick Vangenechten (014/85.90.17) en Elly Maes (014/85.90.19) Bosgroep Antwerpen Noord en Bosgroep Antwerpen Zuid ’s Gravenwezelsesteenweg 59-61, 2110 Wijnegem Britt Van Cotthem (03/355.09.40) Passen kan van 2-6 juli, 6-10 augustus en van 3-7 september, telkens van 9u tot 15u Bosgroep Zuiderkempen De Basis, Britselaan 20, 2260 Westerlo Rebecca Himschoot (014/27.96.57)

Aparte artikels: 1. Zaaghelm met oor- en oogbescherming KOX 2. Veiligheidszaagbroek DURO 3. Zaagschoenen KOX

38,14€ 93,63€ 102,89€

Pakketten: 1. Zaaghelm met oor- en oogbescherming KOX + Veiligheidszaagbroek 2. Zaaghelm met oor- en oogbescherming KOX + Zaagschoenen KOX 3. Zaagschoenen KOX + Veiligheidszaagbroek DURO 4. Zaaghelm KOX, veiligheidszaagbroek DURO en zaagschoenen KOX

124,51€ 133,77€ 189,26€ 220,14€

Praktisch: u heeft de mogelijkheid om de zaagschoenen en de veiligheidszaagbroek te komen passen. Dit kan op naaststaande locaties tijdens de kantooruren van 2 juli tot 14 september. Gelieve eerst een seintje te geven per telefoon zodat u niet voor een gesloten deur komt te staan. Ten laatste op dinsdag 18 september geeft u het bestelnummer van het gewenste artikel of pakket door, samen de gewenste maten, aan de administratief medewerkster van de paslocatie.” Veranderen in “Ten laatste op dinsdag 18 september geeft u het bestelnummer van het gewenste artikel of pakket samen met de gewenste maten door aan de administratief medewerkster van de paslocatie. Vanaf half oktober mag u de veiligheidskledij dan geleverd aan huis verwachten!

Bosinfo | ACTIE VEILIGHEIDSKLEDIJ | 3

LEDENKORTING

Ledenkorting bij Antwerpse handelaars! Vindt u uw gading niet bij voorgestelde producten? Bent u eerder op zoek naar zaagmateriaal? Gaat u liever bij een handelaar om de hoek? Dat kan ook. Verschillende handelaars over de provincie Antwerpen bieden aan de leden van de Antwerpse bosgroepen een korting aan. Het enige wat u moet doen, is hem de aan u toegestuurde Bosgazet voorleggen (met adresetiket). Een overzicht van de deelnemende handelaars:

Gebroeders Lambrechts bvba Itegembaan 210 2590 Berlaar 03/482.11.74 www.gebroeders-lambrechts.be

Trentels nv Maurits-Sabbestraat 100 2800 Mechelen 015/21.92.49 www.trentels.com

Korting van 7% op alle STIHL-machines, toebehoren en kleding. Korting van 7% op alle gereedschap en andere merken.

Tuincentrum Michiels bvba Westerlosesteenweg 81a 2230 Herselt 014/54.41.81 www.tuincentermichiels.be

Korting van 10% op handgereedschappen, 10% alle machines (uitzondering van professionele machines en promotieacties).

Korting van 10% op veiligheidskledij.

Boomzagerij LOG-ic - Raoul Jacobs Pro-Garden

Werverbos 24

Essensteenweg 10

2930 Brasschaat

2950 Kapellen

0475/70.32.54

03/652.11.73

www.log-ic.be

www.pro-garden.be Korting op het zaagloon (65 € per uur i.p.v. 68 €), exclusief btw.

Kortingen tot 11% of gratis Aspen-brandstof, afhankelijk van het bedrag.

Beeckman & C° Machines Turnhoutsebaan 90 2110 Wijnegem 03/322.88.00 www.beeckman.com Kortingen tot 10%. Sommige merken beperktere kortingen. Niet cumuleerbaar met andere kortingen nettoprijzen. Niet geldig op onderhoud of herstellingen.

4 | Ledenkorting | Bosinfo

De kilometervergoeding bedraagt 0,65 € per km, h/t Brasschaat - zaagwerf. Slijpforfait bedraagt 37 € per job of per dag (dag of deel v/e dag), exclusief btw.

Van de Perre – Janssens bvba Asberg 4 – 6 2470 Retie 014/37.99.59 www.vandeperrew.be

Korting van 10% op beschermkledij (schoenen, helm, kledij,…)

WILDBESCHERMING

Wildschade: beter voorkomen dan genezen Een boseigenaar die een nieuw bos aanplant of zijn bos verjongt via natuurlijke verjonging, kan vroeg of laat geconfronteerd worden met ongenode gasten. Het resultaat: wildschade. In Vlaanderen denken we dan in de eerste plaats aan ree, konijn en haas. Bij onze Waalse buren is het probleem echter nog veel groter. Daar moeten ze naast de eerder genoemde soorten ook rekening houden met grootwild zoals het (edel)hert en het everzwijn. Het is dan ook niet te verwonderen dat het Centre de Developpement AgroForestier de Chimay (CDAF) onderzoek doet naar wildbeheer en wildbescherming. De directeur van dit centrum, Pascal Balleux, gaf onlangs een excursie voor de Vlaamse bosgroepcoördinatoren. Net als bij ons heeft de wildstand zich sterk uitgebreid in Wallonië de voorbije jaren, onder andere door het bijvoederen van de dieren tijdens de winter. Deze praktijk is ondertussen verboden, maar de wildstand is nog steeds (te?) hoog. De schade door wild kan samengevat worden in 4 punten: vraat, vegen, ontschorsen en omwoelen. Door deze processen verzwakt de boom, vermindert de groei, wordt de dominante hoogtegroei verstoord, kunnen er vorken ontstaan of kan de plant uiteindelijk afsterven. Vandaar dat de bosbouwer dit zoveel mogelijk tracht te voorkomen. Dat kan in de eerste plaats door de populatiegrootte via beheer te controleren. Voor reëen gaat het dan om zo’n 70 à 150 dieren/ 1000 ha; voor everzwijn om 30 tot 40. Jammer genoeg heeft de bosbouwer dit niet altijd onder controle. Hij kan echter wel een aangepast beheer voeren en gebruik maken van individuele en collectieve bescherming.

Een klem die de eindscheut moet beschermen.

Een plantkoker.

Individuele bescherming

De fabrikant heeft dit probleem trachten te verhelpen door meer gaten langs de onderkant te maken.” • Plastic netjes, gefixeerd met een of twee houten staken: “Het net biedt zowel bescherming tegen vraat, als vegen. Bovendien laat het voldoende licht en lucht door. Door de mazen voldoende fijn te maken kunnen de takken er ook niet doorgroeien, hetgeen zou kunnen zorgen voor beschadiging bij het verwijderen van het net. De staken geven bovendien extra stevigheid aan de plant.” De netjes zijn in verschillende groottes verkrijgbaar, afhankelijk van het dier waartegen bescherming nodig is. • Beschadiging van de schors: ook als bomen enkele jaren oud zijn en al een heel stuk boven de vraatlijn van reeën zijn uitgegroeid, kunnen ze nog bedreigd worden, namelijk door herten. Deze eten namelijk de schors van jonge bomen af. Om hen hiertegen te beschermen, is het beschadigen van de schors een oplossing. Dit werk wordt in de maand juni uitgevoerd. Als reactie hierop gaat de boom niet enkel hars afscheiden, maar gaat ook de schors sneller in dikte toenemen. Als de schors te dik wordt, is ze voor de herten niet meer interessant. Er zijn verschillende toestellen op de markt om de schors te beschadigen. Qua werkuren is dit natuurlijk niet zo goedkoop (2€/boom), zodat dit enkel bij de toekomstbomen wordt toegepast.

Individuele bescherming wordt bij aanplanten van bomen gebruikt. Pascal Balleux gaf een overzicht van de op de markt zijnde materialen en hun effectiviteit. Sommige daarvan zijn echt ‘low tech’. • Schapenwol: volgens Pascal Balleux een effectief en goedkoop middel tegen wildvraat Collectieve bescherming en veegschade (van ree). “Je moet de wol wel Collectieve bescherming kan zowel bij natuurlijke als kunstmatige verjonging, elk jaar vernieuwen, best tijdens de maand maart, en dit gedurende drie jaar na aanplanten. Je brengt de wol best aan op een zijtak van de plant, zodat de wol zeker niet in de stam ingroeit. Een zak wol weegt ook bijna niets, zodat het aanbrengen goed vooruit gaat.” • Plastic klem: deze moet voorkomen dat de topscheut van de plant wordt aangevreten. Balleux: “Het probleem met dit systeem is dat als je dit vlak voor het groeiseizoen aanbrengt, zo’n scheut tot 10 cm op een seizoen kan groeien en dat de klem al vlug te laag zit. ” In de praktijk betekent dit dat je de klem regelmatig moet verschuiven. • Spiraal: “Deze biedt wel bescherming, maar het risico op ingroeien is reëel.” • Plastic koker: “De koker biedt bescherming tegen vraat en vegen,” vertelt Pascal Balleux. “De ventilatie in zo’n koker is beperkt, waarlat. door de plant kan oververhitten. Een wildbeschermingsnet met een ondersteunende Bosinfo | WILDBESCHERMING | 5

WILDBESCHERMING

Met dit toestel wordt de schors verwond van jonge bomen.

maar is wel duur. De meest gekende is ongetwijfeld de omheining met draad met vierkante mazen, de zogenaamde ‘ursusdraad’. Deze heeft grote mazen aan de bovenkant voor grootwild en kleine langs onder voor kleinwild. Het ingraven van dergelijke draad is volgens Pascal Balleux niet echt nodig. Het volstaat om de onderste tien centimeter naar buiten te plooien. Als alternatief voor deze draad pleit Pascal Bailleux voor het gebruik van een houten omheining. “Deze houten hekwerken hebben verschillende voordelen. Ze zijn fabriceerbaar in lokaal te vinden materialen. Als er een tak of boom opvalt, dan moet je niet meteen vele meters vervangen, maar volstaat een beperkte herstelling. Bovendien is de afbraak achteraf ook vrij eenvoudig, zodat de kost hiervan beperkt is. Die kost wordt bij metalen omheiningen wel eens uit het oog verloren.” Een houten omheining zou een zes à acht jaar meegaan. Een ander alternatief is het gebruik van elektrische afsluitingen. Deze gaan uit van de schrikreactie van het dier wanneer het met de draden in contact komt. Nadeel is dat een opgejaagd dier hier wel eens durft door te stormen. Een speciale vorm van deze afsluitingen zijn de verplaatsbare afsluitingen tegen everzwijnen. Die worden gewoon met twee paar pinnen in de grond gestoken (zie foto). Bij dit systeem staan de bovenste en onderste draden niet op eenzelfde lijn. Hierdoor raakt het zwijn de draden met neus en borst wat het effect vergroot. 6 | WILDBESCHERMING | Bosinfo

Beheermaatregelen

Hoewel de technische middelen een deel van de oplossing blijven, is voorkomen nog altijd beter dan genezen. Een evenwichtige wildstand blijft daarom het beste. Maar ook de bosbouwer zelf kan maatregelen nemen die schade voorkomen of beperken. Basisidee daarbij is genoeg voedselaanbod te voorzien

e schrikdraad Een verplaatsbare elektrisch

buiten de waardevolle aanplantingen en verjongingen. Hieronder volgen twee suggesties hoe je dit kunt aanpakken: • Dynamische bosbouw: door op voldoende plaatsen te verjongen, spreid je de wilddruk. Door bovendien ook regelmatig te dunnen, zorg je voor meer licht in het bos en dus een beter ontwikkelde kruidlaag. Die biedt extra voedsel. Dit extra voedsel vinden de dieren ook in goed beheerde bosranden (regelmatig afzetten) en bij vruchtdragende bomen en struiken die worden aangeplant. Door verschillende soorten te kiezen, die op diverse tijdstippen vruchten dragen, wordt het aanbod gespreid. Belangrijk is ook om in een jong bestand niet te zwaar te dunnen. Doe je dat wel, dan riskeer je dat herten net de meest kwaliteitsvolle bomen gaan viseren (bij gebrek aan andere). Stel in zo’n bestand enkel de toekomstbomen goed vrij, maar laat de rest staan, zodat er voldoende voedsel is. • Aanbod van ‘houtige wildakkers’: vooral in het dieet van een ree spelen houtachtige soorten een belangrijke rol. Dus een voldoende aanbod hiervan houdt ook de reëen weg van waardevollere aanplantingen en verjongingen. Dat kan door gebruik te maken van natuurlijke verjonging van secundaire vegetatie in de aanplantingen. Als die echter te beperkt beschikbaar is, kan de bosbeheerder zelf soorten inbrengen via het aanplanten van jong plantgoed, van stekken of van aanbrengen van zaaddragende takken. Bailleux: “Ik snij op een zondagochtend wel eens wat brem- of wilgentakken af met zaden en steek die in de grond. Als de omliggende grond wat verstoord is, kunnen deze zaden snel gaan kiemen. Met weinig

moet everzwijnen uit een

aanplant houden.

BOS+

moeite heb je veel resultaat. En ik ben nog voor het aperitief terug thuis.” Soorten die hiervoor in aanmerking komen zijn o.a. zachte berk, wilg, haagbeuk en vlier. Toch is het streven naar het behoud van de bestaande secundaire soorten en struiken te prefereren boven deze eerder kunstmatige ingrepen. Hetzelfde geldt voor de echte wildakkers met kruidachtige vegetatie. Tekst: Wim Boonen Foto’s: Martin Winnock, Inverde Bron: C.D.A.F. Luttes préventive contre les dégâts de gibier. Excursie Vlaamse Bosgroepen 11 mei 2012. 32p.

Plukken wol aan een zijtak, schrikken het wild af.

VBV wordt Bos+ De Vereniging voor Bos in Vlaanderen (VBV) is niet meer. De Vereniging heeft zich de voorbije 40 jaar ingezet voor bosbehoud, bosuitbreiding en multifunctioneel bosgebruik. Maar niet getreurd… nu is er Bos+. Een nieuwe naam, een nieuwe lading. Bos+ is de samensmelting van de VBV met Groenhart. Deze laatste vereniging deed afgelopen tien jaar vergelijkbaar werk als de VBV, maar dan in de tropen. In die periode werd de samenwerking tussen beide organisaties almaar intensiever, zodat samensmelting een logische volgende stap was. Volgens de nieuwe vereniging is het plusteken in haar naam van essentieel belang. Samen met elkaar en andere organisaties wil Bos+ voor meer en beter bos gaan. Centraal staat daarbij niet enkel het bos, maar ook de mens. Anderhalf miljard mensen zijn immers voor hun levensonderhoud afhankelijk van bossen. Een van de eerste nieuwe acties die Bos+ lanceert is de campagne “10 miljoen bomen”. Nadat VBV in 2011 eenmiljoenbomen-campagne tot een goed einde bracht, wordt nu de doelstelling dus nog een stuk scherper gesteld. De bomen zullen zowel in Vlaanderen als in de tropen worden geplant.

Met dit schilderij in Oostende werd Bos+ gelanceerd (foto: Gert Arijs). Bosinfo | BOS+ | 7

nachtvlinderS

Veel mensen denken dat nachtvlinders of “motten” de saaie, bruine, ’s nachts vliegende tegenhangers van dagvlinders zijn. Niets is minder waar. Qua kleurenpracht en tekening zijn ze minstens even aantrekkelijk. In soortenaantal en variatie steken ze echter torenhoog boven de dagvlinders uit. De Vlaamse vlinderfauna telt maar liefst 800 soorten macro-nachtvlinders tegenover een 45-tal dagvlinders. Over biodiversiteit gesproken!

Motten, zeker niet saai De Sint-Jansvlinder is een dagactieve nachtvlinder.

“Vannacht vond ik zomaar in mijn tuin een stuk of zeven velduilen, een witte tijger, vijf hyena’s, een veelvraat en een massa kleine beertjes. Ze werden vast aangetrokken door een bont gezelschap van een kudde schaapjes met een dromedaris en een eekhoorn. En dat was nog niet alles. Vogelwiekje, zilverstreep en weeskind hadden samen met wapendrager een drietand bij waar zelfs de draak van schrok! Daar bij de appeltak was het. Het vals witje zag het gelukkig allemaal en ging het verklappen aan huismoeder en haar volgeling. Die sliep net zijn roesje uit.” (Hoeveel soorten nachtvlinders zaten er vannacht in mijn tuin?)* Veel mensen denken dat nachtvlinders of “motten” de saaie, bruine, ’s nachts vliegende tegenhangers van dagvlinders zijn. Niets is minder waar. Qua kleurenpracht en tekening zijn ze minstens even aantrekkelijk. In soortenaantal en variatie steken ze echter torenhoog boven de dagvlinders uit. De Vlaamse vlinderfauna telt maar liefst 800 soorten macro-nachtvlinders tegenover een 45-tal dagvlinders. Over biodiversiteit gesproken!

Bos vol vlinders

is in het korte leven van de nachtvlinder immers de belangrijkste taak. Het leven van sommige soorten nachtvlinders is zelfs zo kort dat ze niet eens een roltong bezitten om voedsel op te nemen! De meesten voeden zich echter net zoals dagvlinders met nectar. Voorjaarsnachtvlinders zoals de Kleine voorjaarsuil bezoeken daarvoor wilgenkatjes. Vanaf mei kunnen nachtvlinders genieten van de bloemen van bijvoorbeeld kamperfoelie, in het najaar klimopbloesem. Twee andere nectarplanten die je veel in het bos vindt zijn bramen en sporkehout. Zij vormen gedurende een lange periode in het jaar bloemen. Verder worden sappen van ‘bloedende’ bomen wel gesmaakt alsook rottende vruchten. Ook de Dennenuil bezoekt wilgenkatjes. De eieren van deze vlinder worden door het vrouwtje in rijen op volgroeide naalden afgezet, vooral op die van de Grove den. De rupsjes die uitkomen leven eerst in groepen, later trekken ze er alleen op uit om van de naalden te smullen. Rupsen doen zich niet alleen tegoed aan bladeren, naalden of knoppen van de bomen in het bos. Er zijn er die leven van hout

Bos vol vlinders

Het bos is – voor nachtvlinders – het meest soortenrijke biotoop. Bossen zijn stabiele ecosystemen met een heel eigen microklimaat. Het koelt er ’s nachts minder af en de wind is er minder krachtig. Daar houden ‘motten’ wel van. Het is dan ook tijdens zwoele windstille zomeravonden dat de meeste nachtvluchten uitgevoerd worden. Zo vliegen de mannetjes van de Dennenspanner op warme zomernachten rond naaldbomen, vooral volgroeide dennen. Om te kunnen vliegen moeten koudbloedige insecten zich echter eerst opwarmen. Nachtvlinders doen dat door te trillen met hun vleugels. Het is tijdens deze vluchten dat de mannetjes op zoek gaan naar de vrouwtjes. Voortplanting is in het korte leven van de nachtvlinder immers de belangrijkste taak. Het leven van sommige soorten nachtvlinders is zelfs zo kort dat ze niet eens een roltong bezitten om voedsel op te nemen! De meesten voeden zich echter net zoals dagvlinders met nectar. Voorjaarsnachtvlinders zoals de Kleine voorjaarsuil bezoeken daarvoor wilgenkatjes. Vanaf mei kunnen nachtvlinders genieten van de bloemen van bijvoorbeeld kamperfoelie, in het najaar klimopbloesem. Twee andere nectarplanten die je veel in het bos vindt zijn bramen en sporkehout. Zij vormen gedurende een lange periode in het jaar bloemen. Verder worden sappen van ‘bloedende’ bomen wel gesmaakt alsook rottende vruchten. Ook de Dennenuil bezoekt wilgenkatjes. De eieren van deze vlinder worden door het vrouwtje in rijen op volgroeide naalden afgezet, vooral op die van de Grove den. De rupsjes die uitkomen leven eerst in groepen, later trekken ze er alleen op uit om van de naalden te smullen. Rupsen doen zich niet alleen tegoed aan bladeren, naalden of knoppen van de bomen in het bos. Er zijn er die leven van hout (Gestippelde houtvlinder), bosplanten, paddenstoelen (Paddenstoelenuil) of zelfs korstmossen (beertjes).

NACHTVLINDERS

Nachtvlinders zijn meesters in de camouflage (op foto: de Wapendrager).

Meesters in camouflage

Het merendeel van de nachtvlinders is niet aan één biotoop gebonden. De aanwezigheid van open plekken, bosranden, grasland, heide, moeras met voldoende waardplanten is daarom belangrijk. Soorten die aan meer open gebieden gebonden zijn vliegen ook wel eens overdag. De Sint-jansvlinder is zo een mooi voorbeeld. Je kunt overdag vliegende nachtvlinders altijd onderscheiden van echte dagvlinders aan hun antennes. Het uiteinde ervan is bij dagvlinders verdikt tot een knopje, bij nachtvlinders vindt je dat knopje nooit. Eigenlijk zijn dagvlinders trouwens een vreemd soort nachtvlinders die evolueerden tot zonnekloppers. De oudste vlinderfossielen zijn 70 miljoen jaar oud en betreffen twee motten. Het oudste dagvlinderfossiel is 48 miljoen jaar oud. Normaal verstoppen nachtvlinders zich overdag in spleten, achter schors, in het strooisel op de grond, aan de onderkant van bladeren. Sommige zijn vermomd als een afgebroken berkentakje, als verdord blaadje of als een vogelstrontje. Daardoor gaan ze perfect op in hun omgeving. Dat moet ook wel, want ze vormen een belangrijke prooi voor heel wat op jacht zijnde dieren. ’s Nachts moeten ze oppassen voor vleermuizen en de Nachtzwaluw. De volwassen vlinders en de rupsen worden ook wel eens belaagd door parasieten. Rupsen zijn ook meesters in camouflage om aan altijd hongerige vogels te ontsnappen. Het Koolmeesje zorgt ervoor dat haar eitjes uitkomen op het moment dat er een piek van rupsjes is van de Kleine wintervlinder. In GrootBrittannië heeft men berekend dat de Britse populatie Pimpelmeesjongen samen jaarlijks zo’n 150 biljoen (150.000.000.000.000) rupsen verschalken. Rupsen gebruiken ook andere tactieken: ze eten alleen ‘s nachts of ze zijn overdekt met lange haren. De Koekoek is de enige vogel die de harige rups van een beervlinder naar binnen gewerkt krijgt.

Dit heeft waarschijnlijk te maken met het feit dat het ecologisch onderzoek naar nachtvlinders in zijn kinderschoenen staat. Enkel in Engeland gebeurde er een langdurig , gestandaardiseerd onderzoek naar de verspreiding en aantallen nachtvlinders. Hieruit bleek dat van de 337 soorten waarvoor voldoende waarnemingen voor handen waren, er 226 een achteruitgang vertoonden. Het betreft zowel vrij zeldzame als ook zeer algemene ‘huis-, tuin- en keukenmotten’. Daarnaast zijn er 69 soorten die succesvol zijn en hun aantal verdubbeld hebben. De Coniferenuil is er zo eentje.

Tegen de lamp gelopen Lichtvervuiling kan een bedreiging vormen voor nachtvlinders. Ze worden zo sterk aangetrokken door een lamp dat ze zich er letterlijk tegen dood vliegen. Of ze brengen de ganse nacht stil zittend in de buurt van de lamp door. In plaats van te doen wat ze behoren te doen: paren en eitjes leggen. Als dit zich enkele nachten na elkaar herhaald, is de kans groot dat er geen voortplanting is.

De mot in het bos

In de bosbouw zijn nachtvlinders eigenlijk (helaas) vooral bekend als schadelijk. De rupsen van een paar soorten kunnen dan ook massaal voorkomen en bomen kaalvreten. Dennenplantages hadden zo wel eens te lijden van vraat van de Dennenuil of de Nonvlinder. Deze laatste is in België zelfs bij wet aangeduid als te bestrijden.

Over het algemeen kan gesteld worden dat de bossoorten min of meer stabiel blijven, terwijl bij graslandsoorten er grote terugval merkbaar is. De redenen voor deze achteruitgang zijn divers en nog slecht onderzocht. Maar het zal niemand verbazen dat habitatverlies een cruciaal element is.

De meest bekende rups is tegenwoordig de Eikenprocessierups. Zij is niet zozeer een economische pestsoort, maar kan erg hinderlijk zijn voor mensen. De brandharen veroorzaken huiduitslag, jeuk en koorts. Bij inademing worden de slijmvliezen geïrriteerd. Dit kan zelfs tot verstikking leiden. Vroeger kwam dit zeer af en toe voor bij houthakkers. Eén nachtvlinder is echter zeer nuttig gebleken voor de mens. Als één van de weinige soorten insecten werd de zijderups – of zijdevlinder – van oudsher gekweekt in China. De draad van de cocon van de op de moerbeiboom levende rups kan men afwikkelen en tot kostbare zijde stoffen verwerken. Er zijn in België slechts 3 nachtvlinders die een wettelijk beschermde status genieten en dit omdat ze vermeld worden in de Europese habitatrichtlijn. Het gaat om de Spaanse vlag, de Teunisbloempijlstaart en de Bosrandspinner. Nochtans zijn er tal van soorten, zoals het hulstblad, ongetwijfeld met uitsterven bedreigd in Vlaanderen. Toch genieten ze geen duidelijke bescherming.

De Dennenspanner vliegt op warme avonden rond dennen.

* Het juiste antwoord is 19. Tekst: Dorothy Senepart, Foto’s: Wim Veraghtert Bosinfo | NACHTVLINDERS | 9

bosgroep kempense heuvelrug Machinist Peter Cornelissen legt uit hoe zijn harvester werkt… (foto: Joost Malliet)

Weer licht in de bossen rondom de 15 Kapellekes! In de maand april werden de bossen rond de 15 Kapellekes (Mol) gedund. Jarenlang was er hier weinig beheer waardoor het bos donker werd en vele grove dennen door lichtgebrek vanzelf afstierven. In de struiklaag troffen we vooral Amerikaanse vogelkers aan. Deze ecologisch weinig aantrekkelijke combinatie is nu doorbroken. In eerste fase werd heel wat Amerikaanse vogelkers verwijderd. Zowel de boseigenaars , arbeiders en vrijwilligers van de bosgroep en enkele brandhoutmannen droegen hun steentje bij. In een tweede fase werd het bos uitgedund. Door jarenlang niets in het bos te doen, gaan vele bomen verkommeren en slecht groeien. Deze minder gevormde bomen zijn nu gekapt

ten voordele van de mooiere bomen. Bovendien werden waar mogelijk zomereiken vrijgesteld. Zo krijgen we op termijn een meer gevarieerd bos met ook andere soorten dan grove den.

zijn toekomstbomen die nog vele jaren in het bos blijven staan. De ervaring leert ook dat je na een paar jaar zelfs niet meer ziet dat het bos gedund werd. De natuur in het bos herstelt zich dus bijzonder snel.

Zo‘n dunning wordt uitgevoerd door een harvester. Een robuuste, snelle zaagmachine die gevolgd wordt door een laadwagen die het gekapte hout uit het bos voert. Op de demonstratie op 23 april zagen de 20-tal gegadigden zo’n harvester van dichtbij aan het werk. Uiteraard is het voor de harvester onmogelijk om geen schade toe te brengen aan andere bomen en struiken. Door enkele bomen met blauwe stippen aan te duiden, weet de machinist dat hij die bomen zeker niet mag beschadigen. Dit

Na de dunning dringt er veel meer licht door in het bos waarvan zowel de grove dennen als de nieuw opkomende struiken en bomen profiteren. Het is belangrijk in het achterhoofd te houden dat de bestrijding van de Amerikaanse vogelkers een proces is van meerdere jaren. Door nieuwe zaailingen de kop in te drukken en in de toekomst nog meer eigenaars aan te spreken, kan het bos er in de toekomst hier prachtig gaan uitzien!

Bosgroep Kempense Heuvelrug geeft bosuil opnieuw de vrijheid! Op 2 maart vond in het avonddonker een uilenwandeling plaats in het Prinsenpark in Retie. Eric Peetermans van de Geelse vogelkijkers gaf binnen eerst een overzicht van de uilensoorten. De soorten die we in Vlaanderen tegenkomen zijn voornamelijk de Bosuil, de Ransuil, de Kerkuil en de Steenuil. Uiteraard zijn er nog andere soorten die zeldzamer zijn. Uilen zijn ’s nachts actief en zitten overdag goed verscholen in de bomen, vaak dichtbij de stam. Maart is de maand bij uitstek om uilen te spotten omdat ze dan op zoek gaan naar een partner en hun territorium afbakenen. Hierbij maken ze de typische uilengeluiden waardoor we ze makkelijker kunnen vinden. Omdat de kans bestaat dat je tijdens zulke uilenwandeling toch geen uil ziet, had gids Eric een bosuiltje bij dat na een vliegongelukje opgevangen was in het vogelopvangcentrum van Herenthout. Het was genoeg hersteld en mocht vanavond opnieuw de wijde wereld intrekken! De 20 aanwezigen zagen toe het uiltje wat aarzelend dan toch een plaatsje innam op een boomtak. Tijdens de wandeling zelf konden we meermaals uilen horen roepen. Op een bepaald ogenblik vloog een bosuil over onze hoofden. Omdat uilen volledig geruisloos vliegen, moest je er snel bij zijn om een glimp van deze mysterieuze maar mooie roofvogel op te vangen.

10 | bosgroep kempense heuvelrug | Bosgroepnieuws

Deze bosuil gaat opnieuw de vrijheid tegemoet.

bosgroep kempense heuvelrug

Smaakvolle avondwandeling in de Hoge Mouw! Foto: Loes Cool

De bosgroep Kempense Heuvelrug vzw organiseert samen met de Provincie Antwerpen een smaakvolle avondwandeling op 27 oktober. Proef, ruik, beleef de herfst met al je zintuigen. Een heerlijke herfstwandeling in het donker. We dwalen door de koude nacht en volgen de uitgestippelde vuurroute. Tijdens en na de wandeling kun je genieten van een warm soepje, een zoet hapje of een pittige natuurborrel. Dit alles wordt overgoten met een sausje van wervelende muziek. Een echte aanrader! Start van de wandeling: Parking Provinciaal Groendomein Hoge Mouw: aan ‘Holle Weg’. Deze zandweg is gelegen op de Lichtaartsebaan tussen Kasterlee en Lichtaart en ligt ongeveer 100 meter verder richting Lichtaart dan het kantoor van de bosgroep. Voor jong en oud, vertrek tussen 19.00 uur en 21.00 uur. Deelname aan de activiteiten is gratis.

Afscheid van stagiair Kevin Greeven In de zomer van 2011 startte Kevin (KHK Geel) bij de bosgroep aan zijn eindwerk: het opstellen van het uitgebreid bosbeheerplan voor het gebied ’t Heiken in Herentals en Vorselaar. Eerst werden de nodige inventarisaties op het terrein afgerond. Op basis hiervan kan dan de beheervisie en de maatregelen voor de komende 20 jaar opgesteld worden. De voornaamste beheerwerken die in het gebied zullen gebeuren zijn een aantal groepenkappen met het oog op bosverjonging, aanleg van bosranden, het creëren van permanent open plek en venherstel. Eind april rondde Kevin het beheerplan af om in te dienen op school. We willen hem bedanken en wensen hem veel succes! Begin juli zal het beheerplan ter goedkeuring ingediend worden bij het Agentschap voor Natuur. Na ontvankelijkheid wordt het beheerplan nog aan een openbaar onderzoek onderworpen.

In het naaldhoutbestand achter dit ven zal aan openplekkenbeheer gedaan worden… (foto: Kevin Greeven)

Foto: Misjel Decleer

Inschrijven is verplicht! Geef ten laatste op 22 oktober uw naam en aantal personen door via kempenseheuvelrug@bosgroep.be of op het algemeen telefoonnummer van de bosgroep: 014/85.90.17. Opgelet! Dit is de eerste en laatste aankondiging van deze wandeling. Bovendien is het aantal plaatsen gelimiteerd. Daarom kan u best niet te lang te wachten met inschrijven.

Exploitatie boscomplex Lichtaart-Herentals aan de gang… Begin maart startte de industriële exploitatie in Boscomplex Lichtaart-Herentals. Het gaat hier zowel om dunningskappen als om groepenkappen met het oog op bosverjonging. Einde maart werd de exploitatie stilgelegd vanwege de schoontijd. Deze loopt van 1 april tot 30 juni, een periode waarin de natuur rust gegund wordt vanuit ecologisch standpunt. Omdat het om een relatief grote houtpartij gaat (circa 4000m³) zal de exploitant vanaf 1 juli de werken hervatten.

Overleg met Natuurwerk vzw Op 25 april vond er een overleg plaats tussen de Antwerpse bosgroepen en Natuurwerk vzw. De bosgroepen besteden aan deze organisatie heel wat beheerwerken uit, waaronder bijvoorbeeld exotenbestrijding of het aanplanten van bosranden. De bedoeling van deze dag was om de samenwerking en de communicatie tussen beide organisaties te optimaliseren. Op terrein in Herentals en Olen werden een aantal aandachtspunten besproken. De bosgroepen kregen nu ook een beter beeld hoe Natuurwerk vzw in de praktijk aan het werk gaat. Er werd afgesloten in restaurant “Pot-au-feu” in Olen met een gezellig etentje.

Bosgroepnieuws | bosgroep kempense heuvelrug. | 11

bosgroep zuiderkempen

Harvesters op pad Jaarlijks vinden er in enkele van de bosgebieden van de bosgroep industriële kappingen van naaldhout plaats. Na gezamenlijke houtverkoop van de deelnemende boseigenaars wordt er zo heel wat hout uit het bos geoogst. In 2012 staan onder andere Geel Bel en Eindhout op het programma. Het eerste deel van de kappingen is in beide boscomplexen reeds uitgevoerd. Later op het jaar worden de werkzaamheden hervat wanneer de schoontijd afgelopen is. Op de foto zien we hoe de exploitant uitleg geeft bij de werking van de harvester aan een groep boseigenaars en geïnteresseerden. Bosexploitatie in Geel Bel.

Brandhoutverkoop 2012

Brandhoutkopers in actie.

Ondertussen werd ook de brandhoutverkoop van 2012 vastgelegd. Net als de voorbij jaren spreiden we de verkoop over een vrijdagavond en een zaterdagochtend. Merk op dat we dit jaar onze verkoop al in november organiseren, wat de kappers wat meer ruimte geeft. De brandhoutcataloog zal beschikbaar zijn vanaf 17 september (op het kantoor van de bosgroep + op de milieudienst van alle gemeenten in ons werkingsgebied). Er wordt geen schouwing georganiseerd, maar voor meer info kan u steeds contact met ons opnemen. Data en plaatsen van afspraak van de brandhoutverkoop 2012: * Vrijdag 9 november, 19:00: Parochiezaal Gildenhuis Beerstraat 54, 2450 Meerhout. * Zaterdag 10 November, 9:30: Zaal ‘Het 4de oor’ (Teunenberg) Boerenkrijglaan 51E, 2250 Olen.

Eerste FSC-privébossen in de Zuiderkempen goedgekeurd De eerste privé-bossen met FSC-gekeurd hout in de Zuiderkempen is een feit. Jullie kennen alvast het FSC-label dat weergeeft dat het hout afkomstig is van duurzaam beheerde bossen. De Bosgroep Zuiderkempen vzw heeft zich aangesloten bij het groepscertificeringsproject van het ANB met een aantal privé-bossen in Westerlo en Laakdal. De bossen maken deel uit van het uitgebreid bosbeheerplan van de vroegere Merodebossen. Indien dit experiment meevalt wil de bosgroep de mogelijkheid bieden aan alle boseigenaars die deel uitmaken van een uitgebreid bosbeheerplan in de Zuiderkempen. Forest Stewardship Council

12 | bosgroep zuiderkempen | Bosgroepnieuws

bosgroep zuiderkempen

Opstart nieuw boscomplex Balen-Meerhout

Overzichtskaart van het boscomplex in Balen (oost) en Meerhout (west).

Ruim 15 hectare speelzone TeunenbergNieuwe Hoeve goedgekeurd Onlangs werden in het boscomplex Teunenberg-Nieuwe Hoeve speelzones goedgekeurd voor een totale oppervlakte van 15,6 hectare. In deze Kempense bossen gelegen in de gemeenten Oevel (Westerlo) en Olen zullen de kinderen uit de buurt nu naar hartenlust kunnen komen spelen. Dank aan de 11 privĂŠ-boseigenaars die hun bossen hiervoor graag wilden openstellen!

Eind juni zal gestart worden met een nieuw, ietwat kleiner boscomplex gelegen in de aangrenzende gemeenten Balen (gebied Gervoort en Bukenberg, gelegen langs beide kanten van het kanaal nabij de Olmense zoo) en Meerhout (Schepenenbroek en Oversteen, gelegen ten oosten van Gestel, om u een idee te geven). Zowel drogere (genre Oversteense heide) als nattere bossen (zoals Schepenenbroek) wisselen elkaar af in het gebied. Naar goede gewoonte worden alle boseigenaars binnen het gebied uitgenodigd voor een infovergadering, waarbij een woordje uitleg over de bosgroep wordt gegeven en de voordelen van het project worden uiteen gezet, gekoppeld aan een zomerse avondwandeling om een aantal praktijkvoorbeelden te tonen. Zoals steeds zullen de eigenaars beroep kunnen doen op gratis en vrijblijvend advies omtrent bosbeheer en indien zij dit wensen zullen ze ook kunnen participeren aan een gezamenlijk bosbeheerplan, hulp bij bestrijding van agressieve exoten aan voordelige tarieven, deelname aan houtverkoop, ...

Inrichting toegankelijkheid Teunenberg-Nieuwe Hoeve en Keiheuvel In de loop van de zomer zullen de goedgekeurde toegankelijkheidsregelingen van Teunenberg-Nieuwe Hoeve en Keiheuvel ingericht worden op het terrein. Zowel de paaltjes met de borden als de grote informatieborden zullen geplaatst worden.

Bosgroepboom Een werkgroep van boseigenaars en bestuurders hebben in de loop van 2011 en 2012 een beleidsplan ontwikkeld voor de volgende 6 jaar in onze bosgroep. Onze bosgroepboom op de figuur toont wat onze wortels (missie-visie-waarden), de sapstroom (rode draad) en het loof (prioriteiten) zijn van onze werking! Dank aan al diegenen die hieraan hebben meegewerkt!

Officieel speelzone-bord

Bosgroepnieuws | bosgroep zuiderkempen. | 13

bosgroep noorderkempen

Frederik Vaes (DCB, boven op stobbe) en Chris Thijs (rechts van Frederik) gidsten de wandeling

Verslag van de Algemene Vergadering op 12 mei 2012 Dit jaar vond onze algemene vergadering plaats in een van de meest westelijke gemeentes van ons werkingsgebied: Malle, en in het bijzonder Westmalle. Onze bosgroep was er te gast bij het woonzorg- en revalidatiecentrum De Dennen vzw. Deze instelling, die in diverse gedaantes al meer dan 100 jaar actief is in Malle, is eigenaar van een bos van ruim 100 ha. De eigenlijke algemene vergadering werd dan ook voorafgegaan door een verkennende wandeling doorheen dit bos.

Verjongen met grove den

We werden er gegidst door Chris Thys en Frederik Vaes. De eerste is het hoofd van de technische dienst van De Dennen en in zijn vrije tijd bosbeheerder in het domein. De tweede is medezaakvoerder van het Dienstencentrum voor Bosbouw (DCB), een studiebureau dat eigenaars bijstaat bij hun bosbeheer. Een aantal jaren geleden kwamen de twee via de bosgroep met elkaar in contact. DCB kreeg toen de opdracht om een uitgebreid beheerplan voor het domein op te stellen. Sindsdien is de firma ook betrokken bij de uitvoer ervan. Een van de uitgangspunten van het beheerplan is het behoud van de Grove den als belangrijkste boomsoort in het bos. De naam van de opdrachtgever zal daar wellicht niet vreemd aan zijn. De oudste van de huidige dennen zijn al meer dan 100 jaar en daarom wordt er stilaan gewerkt naar verjonging van de bestanden. De eerste maatregel die daarbij uitgevoerd wordt, is het kappen van de Amerikaanse eiken die onder de dennen waren aangeplant. Deze waren immers stilaan de dennen aan het overgroeien. Door het kappen van deze eiken is plots zeer veel licht beschikbaar, zodat Grove den massaal kan kiemen. Alleen, ook voor Amerikaanse eik, zijn de kiemomstandigheden ideaal. Daarom dringt een nabehandeling van eikenzaailingen zich op. Dit zal met glyfosaat worden uitgevoerd door Chris Thys, al suggereerde Patrick Engels het gebruik van een klepelmaaier als alternatief.

14 | bosgroep NOORDERkempen | Bosgroepnieuws

De goede gidsbeurt werd beloond met een fles wijn.

Gegarandeerde afzet

Een deel van de dunningen, met name die van Amerikaanse eik, wordt uitgevoerd door brandhoutliefhebbers. Daarvoor hebben de beheerders in de voorbije jaren een bestand van goede brandhoutmannen opgebouwd. Op die manier hebben zij niet alleen een gegarandeerde afzet van hun hout, maar weten zij ook dat het werk goed is uitgevoerd. Na de wandeling werden onze gidsen bedankt met een lekkere fles wijn voor hun gedreven uitleg. Rond 15u00 startte voorzitter Jo Van Miert dan het officiële gedeelte van de namiddag. Hij gaf meteen het woord aan de coördinator die de volgende agendapunten behandelde: *De voorstelling van het activiteitenverslag van de Bosgroep Noorderkempen vzw voor 2011 en de planning van activiteiten voor 2012. *De goedkeuring van de jaarrekening 2011 en de begroting 2012 *Vragenronde: er waren geen vragen. *Kwijting en ontlasting aan de Raad van Bestuur De Algemene Vergadering keurde zowel het activiteitenverslag, de jaarrekening en balans 2011, als de begroting 2012 goed en dit met eenparigheid van stemmen. Nadien gaf de vergadering volledige kwijting en ontlasting aan de bestuurders van hun taken van 2011. Hiermee werd meteen ook het officiële gedeelte van de vergadering gesloten en kon de receptie van start gaan.

bosgroep noorderkempen

Opvolging van boscomplexen De voorbije periode organiseerde de Bosgroep Noorderkempen twee opvolgingsvergaderingen. De eerste vond plaats op 25 april 2012 in het scoutlokaal Ansarat in Oud-Turnhout. Op deze vergadering waren de eigenaars uitgenodigd met bos in het boscomplex De Laks in Oud-Turnhout. Een vijftiental van hen kwamen naar de vergadering afgezakt. Boscomplex De Laks werd in 2005 boven het doopvont gehouden. In 2008 werd het een eerste keer opgevolgd, dat wil zeggen: alle eigenaars kregen opnieuw een infobrief en kregen de kans om in te stappen in het bestaande beheerplan. Dat is ook het geval voor alle eigenaars die nu reageren. De infovergadering werd voorgezeten door Chris Meeuws, adjunct-coördinator voor de Antwerpse bosgroepen. Hij is ook verantwoordelijk voor de contacten met de eigenaars tijdens deze opvolging.

Een tweede infovergadering vond afgelopen 29 mei plaats in de Oud-Engelandhoeve in Turnhout. Hier werd de opvolging van het boscomplex Ravelskamp – Klein Speeksel besproken. Dit is een boscomplex dat zich uitstrekt over twee gemeenten, namelijk Turnhout en Ravels. Net als de Laks dateert de opstart ervan uit 2005 en werd het een eerste keer opgevolgd in 2008. Nu neemt coördinator Wim Boonen de opvolging voor zijn rekening. Aansluitend op de vergadering vond er nog een korte infowandeling plaats in het nabijgelegen Dombergheide.

De wandelaars aan de rand van het bos in de Dombergheide.

Adjunct-coördinator Chris Meeuws leidt enkele eigenaars doorheen de Laks.

Gelaarsde paarden in de Liereman Een van de meest bekende natuurgebieden gelegen in de Noorderkempen is ongetwijfeld Landschap De Liereman. In dit gebied wisselen heideterreinen, vennen, graslanden en bossen elkaar af. Zeker de moeite waard om te bezoeken en dat deden we dan ook op zondag 10 maart 2012 onder leiding van Bas Van der Veken, coördinator van het Regionaal Landschap Kleine en Grote Nete, maar vooral ook al jarenlang lid van het beheerteam van Natuurpunt in de Liereman. De grote waarde van dit natuurgebied wordt vooral bepaald door de grote afwisseling aan biotopen. Die is zowel het gevolg van een variërende vochttoestand van de bodem, maar ook een variatie van de menselijke invloed door de eeuwen heen. Dicht bij de dorpen was deze het grootst, maar hoe verder hoe ruwer het terrein. Een oude wal met hakhouteiken, vlakbij het bezoekerscentrum van de Liereman, is zo’n stille getuige van de overgang tussen cultuurland en woeste gronden.

ongevraagd kwamen snoeien”, vertelde Bas Van der Veken. “Ondertussen is met hen een overeenkomst afgesloten. Het terugsnoeien van de plant bevordert immers de ontwikkeling van jonge scheuten. Er wordt nu jaarlijks afgesproken welke percelen gesnoeid mogen worden.”

vind je onder meer in de Echelpoel. Van der Veken: “Vroeger werden deze ondiepe vijvers gebruikt voor de kweek van medicinale bloedzuigers. Om die te oogsten werden er paarden in de vijvers gezet, met een soort van laarzen aan. Toen deze praktijk in onbruik geraakte, zijn de poelen spontaan verbost.

Het bosbeheer bestond in het verleden vaak uit niets doen. Dat resulteerde in grote hoeveelheden dood hout, wat ecologisch gezien natuurlijk erg waardevol is. Maar er bleef zo ook heel wat waardevol hout ongebruikt. Daar is de voorbije jaren stilaan verandering in gekomen. “Ik ben er van overtuigd dat bosexploitatie en natuurbeheer hand in hand kunnen gaan”, stelde Bas Van der Veken.

In de Liereman heeft bos op verschillende plaatsen en over verschillende hectares plaats moeten maken voor heide en andere open vegetaties. Dit ligt bij boseigenaars vaak erg gevoelig. Bas verdedigde echter de genomen beheermaatregelen. “In onze streken hangt de biodiversiteit onlosmakelijk samen met het heidelandschap zoals dat hier eeuwenlang voorkwam. Wil je deze biodiversiteit verhogen, dan vind ik het te verantwoorden dat je een klein percentage van de aanwezige naaldbossen kapt, als je hiermee het heideareaal met 2 of 300 percent kunt doen toenemen.”

Paarden met laarzen

Een specifieke vorm van bos die we in de Liereman aantreffen is het elzenbroekbos. Dit

Bloemisten

Tijdens de excursie was er heel wat aandacht voor beheer, ook van de gagelstruwelen. Gagel is een kleine aromatisch geurende struik die in de Liereman over verscheidene hectaren voorkomt. “De plant is ook erg geliefd bij Nederlandse bloemisten, die in het verleden soms

Bos en open landschap wisselen af.

Bosgroepnieuws | bosgroep noorderkempen. | 15

bosgroep antwerpen noord

Start opmaak geïntegreerd beheerplan Zoerselbos

Voorjaarsflora in Zoerselbos: bosanemomen. Foto: Bart Opstaele

Het Zoerselbos is een uniek gebied waar, over een gebied van zo’n vierhonderd hectare, het landschap en de natuur op een aantal plaatsen al eeuwenlang onberoerd zijn gebleven. Dit maakt van Zoerselbos een ‘oud’ bos waarin zich over de eeuwen heen een bijzonder rijke planten- en dierenwereld ontwikkelde. De aantrekkelijke omgeving maakt van dit bos een vaste trekpleister voor vele wandelaars en fietsers. Daar kunnen zij genieten van het diverse landschap, waarin oude eikenbossen, naaldbossen, open plaatsen, beekvalleitjes en hooibeemden elkaar afwisselen. Verder vallen er bijvoorbeeld ook nog in de vallei van de Tappelbeek de historische, goed bewaarde beemdenstructuur en de oude dijken en stuwtjes, die het water moesten ophouden, te bewonderen.

Momenteel wordt door het studiebureau Grontmij, voor 250 hectare in eigendom van het Agentschap voor Natuur en Bos, 9 ha van de gemeente Zoersel en een 40-tal ha privaat bos, een geïntegreerd bosbeheerplan opgesteld. Dit document geeft aan waar je met het beheer van het bos heen wil. Het wordt opgemaakt voor een periode van 20 jaar en beoogt

een duurzaam en multifunctioneel bos- en natuurbeheer. Dit betekent dat er aandacht zal zijn voor een goed toegankelijk en aangenaam recreatief netwerk in het gebied, de ontwikkeling van waardevolle biotopen, het behoud van zeldzamere dieren en planten, een gerichte waterhuishouding, etc. Tijdens de opmaak van dit beheerplan zal er op regelmatige tijdstippen informatie worden verstrekt. Dit onder meer via de elektronische Bosbrief Zoerselbos. De afwerking van dit project is gepland eind 2013. Voor meer info over dit project: Bart Opstaele bart.opstaele@grontmij.be

In de jaren ’60 werd het voorbestaan van dit waardevolle en diverse Zoerselbos ernstig bedreigd door verkavelingsplannen. Gelukkig, dankzij de grote inspanningen van de vzw “Vrienden van het Zoerselbos”, werden deze plannen terug opgeborgen en bleef het bos bewaard. Prachtige natuur in Zoerselbos. Foto: Bart Opstaele

Informatieve dag: de industriële exploitatie in Zoerselbos. In dit de bossen van het BC Zoersel is momenteel een dunning aangeduid. In de loop van juli of augustus komt er een moment waarop u de exploitatie kunt bezichtigen. Op deze informatieve dag zal u de werking van een harvester kunnen waarnemen, krijgt u meer uitleg over het nut van een dunning en worden de korte en lange termijn gevolgen van dergelijke bosbouwkundige ingrepen verduidelijkt. Wanneer de datum gekend is, wordt u daarvan op de hoogte gebracht via email.

16 | bosgroep antwerpen noord | Bosgroepnieuws

Een harvester aan het werk. Foto: Karolien Devriendt

bosgroep antwerpen noord

Donderdag 3 mei 2012: De Algemene Vergadering De nieuwe voorzitter aan het woord Geachte lezers van de Bosgazet, Beste vrienden van de bosgroepen, Sedert de laatste Algemene Vergadering, gehouden op 3 mei te Kalmthout, heb ik de eer de nieuwe voorzitter van de Bosgroep Antwerpen Noord vzw te zijn. De bosgroepen zijn voor mij zeker geen onbekende daar ik sinds het begin van onze bosgroep, in 2006, in het bestuur heb gezeteld. Voor mij blijft het behoud en het onderhoud van onze bossen hoe klein ze ook mogen zijn, een prioriteit. Het is een erfenis die wij van onze ouders hebben gekregen, en die wij moeten koesteren en onderhouden om ze te kunnen doorgeven aan de komende generaties.

Een oude Amerikaanse vogelkers. Foto: Frederic van Haaren

Via deze weg wens ik ook mijn voorganger en vriend Henri le Grelle nogmaals te danken voor zijn jarenlange inzet ten dienste van onze organisatie. Wij hebben als bosgroep het geluk om Henri nog steeds in onze Raad van Bestuur te mogen verwelkomen en zo op zijn deskundigheid te kunnen blijven rekenen. Van 23 tot 25 mei, nog geen maand na de Algemene Vergadering, ben ik samen met 40 andere leden van de bosgroepen uit heel Vlaanderen op studiereis naar Nederland getrokken. Op het programma van de Flevolandreis stonden heel wat bezoeken aan diverse bossen en parken. Eén ding staat vast. Door de strenge wet op ruimtelijke ordening is Nederland er in geslaagd enorme stukken natuur en bos te behouden. Zo hebben wij onder meer een bezoek gebracht aan het domein het Loo, een bos van 10.000 ha op 5 km van het centrum van Apeldoorn. Van deze enorme oppervlakte is er in totaal 3.500 ha toegankelijk voor het publiek. Een andere excursie leidde ons naar het domein Twickel, gelegen in het oosten van Nederland. Daar werd ons een prachtig beeld van een oud kasteeldomein en de bijhorende bossen voorgeschoteld. In het totaal beschikken zij over 4.150 ha landgoed, waarvan 1.700 ha bos. Als afsluiter van de reis, wachtte ons in het zuiden van Nederland een bezoek aan Bosgroep Zuid-Nederland. Daar kregen wij een presentatie, gevolgd door een bezoek op het terrein, met

Aandachtige bosgroepleden in Flevoland. Foto: Frederic van Haaren

als uitzonderlijke thema: “Beheren in plaats van bestrijden?: Amerikaanse vogelkers als bosboom”. Met dit, tot (kritisch) nadenken aanzettend onderwerp, sluit ik af. Een gedetailleerd verslag van de Flevolandreis zal verschijnen in de volgende Bosgazet. Frederic van Haaren, Voorzitter Bosgroep Antwerpen Noord vzw

Oud-voorzitter Henri le Grelle en nieuw verkozen voorzitter Frederic van Haaren. Foto: Herman De Meulenaere

Een korte samenvatting van de leuke avond in De Vroente, door Herman De Meulenaere, lid van onze bosgroep. Duurzaam bosbeheer? Herstel van de verbrande heide? Het gevaar van het pijpestrootje? dopheide of struikheide? Den of spar? Welke bomen mag men hier laten groeien en welke moeten weg? Wat is de oorsprong van het Van Gansenven? Waar zijn de schapen? Komt het ooit nog goed met de heide?… Deze en tientallen andere vragen kwamen aan bod tijdens de geleide wandeling door de unieke heidegebieden dat Kalmthout zijn bezoekers te bieden heeft. De gids nam zijn medewandelaars mee op sleeptouw voor een tocht van bijna twee uur. Ze waren voorbij voor we er erg in hadden! Na deze verkwikkende wandeling werden de deelnemers verwacht in de splinternieuwe lokalen van ‘De Vroente’, het bezoekerscentrum van de Kalmthoutse heide, voor de Algemene Vergadering van de Bosgroep Antwerpen Noord vzw, waar uittredend voorzitter Henri le Grelle de aanwezigen verslag uitbracht over de werking tijdens het afgelopen jaar. De jaarrekeningen werken grondig geanalyseerd en we kregen een overzicht van wat er in het komende jaar te realiseren staat. Ten slotte moest er dit jaar ook een nieuwe Raad van Bestuur gekozen worden. De 11 kandidaten mochten zich kort voorstellen en trokken zich toen in conclaaf terug. De witte rook was voor Frederic van Haaren, Kapels schepen voor openbare werken, patrimonium, groenvoorziening en milieu. Iedereen heeft alvast het volste vertrouwen in zijn enthousiasme en bekwaamheid. Tijdens de gezellige receptie die daarna volgde, werd hij samen met de nieuwe Raad van Bestuur, door iedereen gelukgewenst en moed ingesproken. Ook uittredend voorzitter Henri le Grelle en de voormalige Raad werden uitgebreid bedankt voor hun verwezenlijkingen en inzet van de afgelopen jaren. Herman De Meulenaere, Sint-Willibrordushof – Schilde

De wandeling in de Kalmthoutse heide. Foto: Herman De Meulenaere Bosgroepnieuws | bosgroep antwerpen noord | 17

bosgroep antwerpen zuid

Brandhoutverkoop Op donderdag 18 oktober 2012 om 19.30u vindt de jaarlijkse BRANDHOUTVERKOOP van vzw Bosgroep Antwerpen Zuid plaats in de Krankhoeve, Grote Doelstraat 1, Bonheiden. Vanaf 24 september kan je de volledige cataloog, het volledige overzicht met het aanbod van brandhoutloten (kubering en liggingsplan) terugvinden op onze website www.bosgroepantwerpenzuid.webs.com. Indien u interesse heeft in de aankoop van één van deze brandhoutloten, vindt u achteraan de cataloog een inschrijvingsformulier waarmee u ons een schriftelijke bieding kan toezenden. Op 18 oktober worden de loten toegewezen aan de hoogste bieder. De loten waarvoor we geen schriftelijk bod ontvingen, worden ter plaatse per opbod te koop aangeboden. Voor inlichtingen omtrent de brandhoutverkoop, neem je best contact op met de coördinator, Kathleen Vanderheyden: antwerpenzuid@bosgroep.be

Van stam tot houten constructie Drie bosconsulenten trokken er twee dagen op uit naar het Prinsenpark in Retie om houten constructies te leren maken. Hier hun kort verslag van de tweedaagse en een oplijsting van de voornaamste zaken die ze geleerd hebben: Na een kennismaking met de deelnemers en de lesgever Ivan Verellen van Inverde gingen we van start met wat theorie over houtsoorten en hun kenmerken zoals duurzaamheid. We werden bekend gemaakt met schulpen, brushen en uitsmetten. Schulpen is het langs doorzagen van een stamstuk. Om een mooi glad vlak te krijgen doen we dit met een andere ketting die geslepen is op 10° in plaats van standaard op 30°. De olietoevoer moet volledig open staan. Hiervoor wordt ook een kettingzaag gebruikt met een zware motor, omdat dit zeer belastend is voor de machine. Brushen is een techniek om het oppervlak egaal en glad te maken zoals schaven of schuren. Dit doen we met een lichter type van kettingzaag en met een ketting waar de afstand tussen de voorloper en de beiteltand ongeveer 0.45mm bedraagt. Kortom een ketting waarvan alleen de beiteltanden en nooit de voorloper zijn geveild. Uitsmetten is het uitsnijden van de nodige balken of planken uit een ruw

Het resultaat na 2 dagen cursus: een mooie bank! stuk hout. Zo, nu naar de praktijk. Als oefening moeten we per twee een zo recht mogelijk vierkante balk zagen uit een stam. Op het einde van de dag waren we allemaal geslaagd in onze opdracht. We hadden drie mooie rechte balken die we later verder gaan verwerken in onze constructie, namelijk een bank. De volgende dag startten we met enkele theorielessen over houtverbindingen, halfhoutverbindingen, open pen en gat verbindingen en gesloten pen en gat verbindingen. Iedereen oefende om de verbindingen te maken. Door gebruik van de houtbeitel kan je de verbinding waterpas maken. In de namiddag gingen we verder met onze bank. De zitvlakken werden gemaakt uit een geschilde stam (van schors ontdaan). De stam wordt langsdoor gezaagd. Voor de poten wordt een tweede stam in vier verdeeld. Alle stukken moeten juist in elkaar passen.

Uitsmetten van een stam.

We mogen trots zijn op het resultaat: DRIE MOOIE BANKEN!

18 | bosgroep antwerpen zuid | Bosgroepnieuws

Uitsmetten van een stam.

bosgroep antwerpen zuid

Bosgroep Antwerpen Zuid in het Scheldeland Zondag 22 april trokken we met een klein maar gezellig groepje naar Bornem aan de Schelde. De weersvoorspellingen waren niet echt lovend, maar de weergoden waren ons goed gezind! Onder een warm zonnetje vertrokken we op dauwtrip! Andy Van de Vijver gidste ons langs verschillende privédomeinen met jonge aanplantingen. We zagen dat es, els en populier vaak aangeplant wordt op de natte, vruchtbare poldergronden. Toch hebben de aanplantingen ook hier enorm te lij den onder de essenziekte, populierenroest en wildschade. Door intensief wildbeheer tracht men de schade op de aanplantingen te beperken. De populatie aan reeën is zo groot dat zelfs met intensieve bejaging de veeg- en vraatschade

nog groot is. De netjes rond de boompjes moeten verankerd worden in de grond, zodat ze minder snel van de bomen kunnen gehaald worden. Klein-Brabant staat bekend voor zijn immense oppervlaktes populierenteelt. Zij hebben doorheen de jaren een zeer uitgebreide kennis opgebouwd over de populier. Door te spelen met de populiervariëteiten kan roest ingeperkt of voorkomen worden. De domeinen worden intensief opgevolgd en continu doorheen het jaar beheerd. Dit is duidelijk te zien op het terrein. Bomen worden vanaf de aanplant opgevolgd en opgesnoeid. Terreinen zijn goed bereikbaar, dus ook gemakkelijk exploiteerbaar. De waterhuishouding wordt onder controle gehouden en de beken worden goed onderhouden. Zo verkrijgen ze prachtige populieren van schilkwaliteit.

Na onze zeer leerrijke wandeling dronken we samen nog een koffie met een snotneus (advocaat) in de Zilverreiger in Weert. Bedankt Andy, voor de leuke voormiddag!

De bosrijke gemeente Bornem, bekend voor zijn populierenteelt.

Verslag van een geslaagde Algemene vergadering Op 3 juni organiseerde de Bosgroep Antwerpen Zuid vzw haar jaarlijkse Algemene Vergadering. Via de provinciale groendomeinen, kon de vergadering dit jaar doorgaan in het Vrieselhof te Ranst. We maakten van de gelegenheid gebruik om het domein rond het kasteel te bezoeken. We werden gegidst door domeinwachter Jeroen De Smedt en kwamen zo meer te weten over de geschiedenis en het huidig beheer van het domein.

Wandeling doorheen het domein Vrieselhof.

Na een kopje koffie of thee te hebben genomen startte de effectieve vergadering in het prachtige kasteel van het Vrieselhof. We mochten een dertigtal trotse leden van onze bosgroep verwelkomen. Na de voorstelling van de resultaten en de goedkeuring van de financiële rekening van 2011, werd een stand van zaken gegeven van het beleidsplan. Hoever staat de bosgroep in de realisatie van het beleidsplan? Tot slot werd vooruitgeblikt naar 2012. De vergadering werd gesloten rond 12u waarna er tijd was voor een prettige babbel met een hapje en drankje in het prachtige decor van het Vrieselhof. De grote opkomst, prachtige wandeling en toffe sfeer zorgden voor een geslaagde Algemene Vergadering!

Gezellige receptie na de Algemene Vergadering.

We gaan op Vleermuizentocht! Vrijdagavond 31 augustus om 20u trekken we erop uit in het Vrijbroekpark, op zoek naar vleermuizen. Met behulp van een vleermuizendetector en een felle spot trachten we de vleermuizen te vinden tijdens hun jacht . De parkwachter Jorn Van den Bogaert zal ons bewust maken van de linken tussen bosbeheer en het behoud van de habitat van de vleermuis. Iedereen welkom 31 augustus om 20u, aan het bezoekerscentrum van het Vrijbroekpark (Hombeeksesteenweg 264 in Mechelen). Breng eventueel zaklamp of verrekijker mee! Inschrijven via antwerpenzuid@bosgroep.be.

Bosgroepnieuws | bosgroep antwerpen zuid | 19

HANDBOEK VOOR BEHEERDERS

Aan de slag met Europese natuur SBZ, IHD. Doen deze twee afkortingen een belletje bij u rinkelen? Neen? Geen nood. Het eerste staat voor Speciale Beschermingszone, ook wel gekend als de Natura 2000-gebieden , het tweede voor instandhoudingsdoelstellingen. Het zijn afkortingen, waarmee de professionals van het buitengebied, waaronder de bosgroepcoördinatoren de voorbije maanden voortdurend rond de oren zijn geslagen. Natura 2000 staat voor een Europees netwerk van beschermde gebieden, met waardevolle habitattypes (habitatrichtlijngebieden) of die belangrijk zijn voor vogels (vogelrichtlijngebieden). In Vlaanderen zijn de eerste van deze gebieden zo’n 25 jaar geleden aangewezen, de laatste in 2001. Vervolgens werden er voor de totaliteit van deze gebieden doelstellingen rond natuur opgesteld, die zich de laatste maanden hebben vertaald in meer gebiedsgerichte doelstellingen, de instandhoudingsdoelstellingen of IHD’s. Eenmaal dat de Vlaamse regering al deze IHD’s (bent u nu mee?) heeft goedgekeurd, is het bedoeling dat de beheerders daarmee aan de slag gaan. Deze instandhoudingsdoelstellingen zijn namelijk niet helemaal vrijblijvend, toch zeker niet voor de Vlaamse overheid. Vlaanderen zal de komende jaren regelmatig aan Europa verslag moeten uitbrengen over het realiseren van deze doelen. Deze doelen zullen in de allereerste plaats gerealiseerd worden in de eigen domeinen en in gebieden beheerd door het Agentschap voor

20 | HANDBOEK VOOR BEHEERDERS | Bosinfo

Natuurherstel in de praktijk: een ven wordt hersteld in het boscomplex Herentals-Lichtaart.

Natuur en Bos, maar ook door de natuurverenigingen, genre Natuurpunt. Toch gaat de overheid ervan uit dat ook privébeheerders, waaronder boseigenaars, een deel van de inspanning zullen doen. Hun medewerking is op vrijwillige basis, maar wel belangrijk. Doeboek Maar hoe begin je daaraan? Om geïnteresseerde eigenaars een houvast te bieden, is er nu het Handboek voor beheerders. Europese natuurdoelstellingen in de praktijk. Dit boek werd op 17 april 2012 voorgesteld aan het grote publiek. Het is gemaakt onder redactie van Jan Van Uytvanck en Geert De Blust, twee medewerkers van het Instituut voor Natuuren Bosonderzoek (INBO). Het boek streeft er naar om niet-professionele natuurbeheerders zoals jagers, landbouwers, maar ook boseigenaars, een instrument te bieden, waarmee ze aan de slag kunnen gaan. Daarom worden in het eerste deel van het boek vier belangrijke groepen van beheermaatregelen (maaien, begrazen, kappen en graven) via technische fiches uit de doeken gedaan. Vervolgens komen de verschillende habitattypes aan bod, waarin deze maatregelen kunnen worden toegepast. Die types gaan o.a. van graslanden, heide- en duinenlandschap over bossen. De auteurs vertrekken bij elk habitattype van een bepaalde uitgangssituatie en leggen op een toegankelijke manier uit via welk beheer hoe je tot een verbetering van de kwaliteit kan komen. Daarbij wordt gewerkt met handige schema’s en mooie foto’s. Het boek is dan ook een aanrader voor boseigenaars

die een stap verder willen in het ecologisch ontwikkelen van hun bos. Wel moeten we er meteen bij zeggen, dat de boshabitats slechts een beperkt deel van het boek vormen. Uit de praktijk Tijdens de voorstelling van het boek werden ook een aantal praktijkvoorbeelden voorgesteld van diverse partners in het SBZ-verhaal. Voor de bosgroepen lichtte Stef Vanlommel, coördinator van de Bosgroep Kempense Heuvelrug, het project UBP Lichtaart – Herentals toe. Kern van het verhaal is dat de Bosgroep een soort van ecologisch solidariteitsfonds heeft opgericht. Hierin zijn de overschot van de UBP-subsidies verzameld, maar ook de ecologische bossubsidies van vele kleine boseigenaars. Op zichzelf kan een eigenaar daar weinig mee realiseren, maar door die te centraliseren kunnen wat grotere projecten gerealiseerd worden. Op die manier kon de bosgroep hier enkel mooie natuurinrichtingswerken realiseren. Zo werd er bijvoorbeeld aan venherstel gedaan en werden er open plekken gecreëerd die werden geplagd zodat heide opnieuw kon kiemen. Ook wordt er jaarlijks aan hooilandbeheer gedaan. Jan Van Uytvanck en Geert De Blust (reds.) Handboek voor beheerders: deel 1: Habitats Europese natuurdoelstellingen op het terrein. Uitgegeven door Lannoo Campus en het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek. (ISBN 978 94 014 0096 1). Kostprijs 39,99€

Activiteiten / Wandelingen

Woensdag 8 augustus 2012: Wandeling in boscomplex ‘t Heiken

De bosgroep Kempense Heuvelrug vzw heeft een Uitgebreid Bosbeheer Plan opgesteld voor het gebied ’t Heiken in Herentals-Vorselaar. Het is een gevarieerd gebied met droge zandduinen, beplant met naaldhout, maar ook nattere delen met inheems loofhout, vennen en heide. De Kleine Nete doorkruist het gebied. Enkele beheermaatregelen opgenomen in het beheerplan zullen worden toegelicht tijdens de wandeling. Afstand: ongeveer 5 km Gids: Joost Malliet (adjunct-coördinator bij Bosgroep Kempense Heuvelrug) Organisatie: Kempense Heuvelrug vzw Afspraak: Om 19.30 u aan de camping Ozon, Heiken 37, Vorselaar. Einde voorzien rond 21u.

Vrijdag 31 augustus 2012: Vleermuizenwandeling in Vrijbroekpark te Mechelen

Op de laatste avond van de vakantie maken we een avondwandeling in het Vrijbroekpark. We beginnen de avond met een korte presentatie over het wel en wee van vleermuizen. Nadien gaan we gewapend met een vleermuizendetector en sterke spotlicht op zoek naar vleermuizen. Met behulp van deze detector kunnen we de ultrasone geluiden van de vleermuizen ook horen gedurende hun jachtvluchten. We komen te weten hoe we moeten omgaan met vleermuizen in ons bos. Zie ook BosgroepNieuws van Bosgroep Antwerpen Zuid (pg. 19) Gids: Jorn Van den Bogaert Organisatie: Bosgroep Antwerpen Zuid vzw en Provincie Antwerpen Afspraak: om 20u aan bezoekerscentrum Vrijbroekpark, Hombeeksesteenweg 264, Mechelen. Breng eventueel zaklamp of verrekijker mee. Inschrijven: Inschrijven is verplicht via antwerpenzuid@bosgroep.be

Zondag 2 september 2012: Wandeling in het Zoerselbos

Die zondag organiseren de Vrienden van het Zoerselbos het Haringfeest in de boomgaard naast het Vlaams bezoekerscentrum Zoerselbos. Op dit gratis evenement wordt door het Agentschap voor Natuur en Bos en Grontmij, het studiebureau dat instaat voor de opmaak van het gezamenlijk bosbeheerplan Zoerselbos, een standje verzorgd. Om dat project te kaderen wordt er een gegidste wandeling georganiseerd, met als voornaamste onderwerp het uitgebreid bosbeheerplan. Verder komt ook het Natuurinrichtingsproject aan bod. Gids: Via het Agentschap van Natuur en Bos (ANB) Organisatie: ANB en Grontmij Informatie over locatie en tijdstip te verkrijgen op de stand van ANB en Grontmij

ZONDAG 2 SEPTEMBER, 11-18u

BARTSTRAAT 38 KESSEL (NIJLEN)

Festival

Zondag 2 september 2012: Rivierenfestival 4riVIEREN, Nijlen

4riVIEREN

Het Regionaal Landschap Rivierenland organiseert samen met andere partners, waaronder Bosgroep Antwerpen Zuid het Rivierenfestival in Nijlen. Dit jaar staat de Nete in de kijker! Allerlei standjes en activiteiten vinden plaats in het kader van de rivier. Je krijgt de kans om op verschillende themawandelingen de omgeving van de Nete, waaronder ook het fort van Kessel te verkennen. Er wordt voldoende randanimatie voorzien. Een leuke daguitstap voor heel het gezin!

2012 De Nete

ONTDEK DE NETE HOEVETERRAS

RIVERGAMES

NETEVALLEIWANDELINGEN STROBALENSPEELPLEIN WATERKOFFER

BELEVENISSENMARKT

Organisatie: Regionaal Landschap Rivierenland, Bosgroep Antwerpen Zuid en andere Afspraak: iedereen welkom van 11 tot 18u Locatie: Bartstraat 38 te Kessel, Nijlen

STREEKPRODUCTEN

KAJAKKEN

ROODWATERNACHT

BEZOEK FORT VAN KESSEL

MUZIEK

Een organisatie van REGIONAAL LANDSCHAP

RIVIERENLAND Langs Nete, Dijle, Zenne & Rupel

v z w

Gemeente

NIJLEN www.rlrl.be

i.s.m. www.terranova2012.be

De Wielewaal

Donderdag 25 oktober 2012: Excursie naar Bosland

Bosland is met zijn ruim 6.000 ha het grootste bosgebied van Vlaanderen en is gelegen in de gemeenten Lommel, Overpelt en Hechtel-Eksel. Interessant is dat men in deze bossen op een vooruitstrevende manier aan duurzaam bosbeheer doet. Zo werd er een wetenschappelijk onderbouwde visie opgesteld die de houtproductie voor de toekomst moet verzekeren en is er heel wat aandacht voor draagvlakvorming en kindvriendelijkheid. Hoe dit alles in de praktijk gerealiseerd wordt, gaan we donderdag 25 oktober bekijken. Organisatie: Antwerpse Bosgroepen Afspraak: De excursie gaat door donderdag 25 oktober en duurt een hele dag. Er wordt een bus ingelegd met haltes in Wijnegem en Olen, de verplaatsing kan ook met eigen vervoer gebeuren. Inschrijven: Leden van alle Antwerpse bosgroepen kunnen zich inschrijven voor 10 € per persoon. Plaatsen zijn beperkt! Gelieve te laten weten of u zelf rijdt of meerijdt met de bus. Concrete info (tijdstip, plaats van afspraak, …) volgt later. Voor inschrijving graag contact opnemen met: jeroen.truyen@groenkempen.provant.be, 014/27.96.49 of 0475/80.73.36.

Zaterdag 27 oktober 2012: Smaakvolle avondwandeling in de Hoge Mouw!

De bosgroep Kempense Heuvelrug vzw organiseert samen met de Provincie Antwerpen een smaakvolle avondwandeling op 27 oktober. Zie bosgroepnieuws Kempense Heuvelrug (pagina 10-11). Deelname is gratis en enkel voor leden van bosgroep Kempense Heuvelrug. Inschrijven is verplicht.

Kalender | activiteiten / wandelingen | 21

n Ant wer pse bos gro epe n: Theoretische cursusse )

( inschrijving via Inverde

Aanleg en beheer van bosranden 1 dag Prijs : 20 € Bosranden vormen de contactzone tussen het bos en een aanliggend perceel. We bekijken hoe deze perceelsgrens het best is opgebouwd en welke ecologische functies een goed ontwikkelde bosrand kan vervullen. We leren hoe we best een bosrand vormen en beheren. Tijdens de terreinexcursie bekijken we verschillende types bosranden en stellen we een aangepast beheer voor.

■ Za 15 september ’12 van 9 – 16 u in Prinsenpark, Retie

Herkennen van bomen en struiken 1 dag Prijs : 20 € Aan de hand van een rijk geïllustreerde presentatie worden de inheemse bomen en struiken en enkele veelvoorkomende exoten besproken. De nadruk ligt op eigenschappen voor de soortherkenning, maar ook standplaatskenmerken en mogelijk (hout)gebruik worden besproken. Tijdens een terreinexcursie wordt het herkennen van bomen en struiken grondig geoefend.

■ Za 24 november ’12 van 9 – 16 u in Prinsenpark, Retie

Inschrijving theoriecursus Voor bovenstaande cursussen moet u zich inschrijven op de website van Inverde (www.inverde.be) of via info@inverde.be. Meer info bij Carine Vander Meulen, planningsverantwoordelijke: 02 658 24 94 Alle prijzen zijn BTW inclusief. Bevestig tijdig je deelname, aantal plaatsen is beperkt.

22 | cursussen antwerpse bosgroepen | Bosinfo

Ant wer pse bos gro epe n: Praktijkcursussen

Kettingzaag module 3 2 dagen Prijs leden-boseigenaars: 50 €, Prijs overige deelnemers: 120 €

Kettingzaag module 1

Dag 1: Theorie over de impact van het werken bij hout onder spanning. Hoe verwerkt men deze stammen. Zaagoefeningen aan de spanningsbank. Dag 2: Oefeningen bij bomen die onder spanning staan.

2 dagen Prijs leden-boseigenaars: 60 €, Prijs overige deelnemers: 120 € Dag 1: Theorie over de werking, het gebruik en de veiligheid van de kettingzaag. Theorie en praktijk over het dagelijks onderhoud en scherpen van de ketting. Dag 2: Eenvoudige zaagoefeningen op horizontale en verticale stamstukken. Geen vellingen!

■ Za 8 en 15 december ’12 van 9 – 16 u te in Prinsenpark, Retie - 8 - VOLGEBOEKT

■ Za 01 en 08 sept. ’12 van 9 – 16 u in Prinsenpark, Retie - 1 ■ Za 13 en 20 oktober ’12 van 9 – 16 u Ranst - 2 ■ Za 20 en 27 oktober ’12 van 9 – 16 u in Prinsenpark, Retie - 3 ■ Din 30 en woe 31 oktober 2012 in Kamp C, Westerlo - 4 -

Kettingzaag module 2 2 dagen Prijs leden-boseigenaars: 40 €, Prijs overige deelnemers: 120 € Dag 1: Theorie over het vellen van bomen. Demo-velling door instructeur. Veloefeningen door de cursisten. Dag 2: Veloefeningen door de cursisten. Gebruik van hulpmiddelen bij het vellen. ■ Za 3 en 10 november ’12 van 9 – 16 u Ranst - 5 ■ Za 17 en 24 november ’12 van 9 – 16 u in Prinsenpark, Retie - 6 - VOLGEBOEKT ■ Di 20 en Woe 21 november ’12 van 9 – 16 u in Kamp C, Westerlo - 7 -

Voor bovenstaande praktijkcursussen moet u zich inschrijven bij de Bosgroep Zuiderkempen via onderstaand invulstrook.

Inschrijving cursussen Terug te sturen naar Bosgroep Zuiderkempen vzw, Britselaan 20, 2260 Westerlo of deze gegevens doorsturen naar: rebecca.himschoot@admin.provant.be

Naam:............................................................................................................................................................................. Tel. Nr.:........................................................................................................ Adres: ............................................................................................................................................................................................................................................................................................................. Lid van bosgroep: q KH

q ZK

q NK

q AN

q AZ

Cursuscode(s):.................................................................................................................................................................................................................................................................................... U bent zeker van uw inschrijving na overschrijving van het cursusgeld op rekeningnummer 778-5912507-24 van de Bosgroep Zuiderkempen vzw met vermelding van initialen van uw bosgroep (zoals hierboven), uw naam en de cursuscode. Na inschrijving krijgt u de laatste gegevens toegestuurd.

Kalender | cursussen antwerpse bosgroepen | 23

■ Bosgroep Antwerpen Noord vzw

■ Bosgroep Antwerpen Zuid vzw

’s Gravenwezelsteenweg 59-61, 2110 Wijnegem Tel.: 03/355.09.40 Fax.: 03/355.09.45 Mail: antwerpennoord@bosgroep.be Coördinator: Karolien Devriendt • In zwangerschapsverlof tot eind oktober Vervangend coördinator: Gijs Bracke • 0475/75.77.98 Medewerkster: Britt Van Cotthem www.bosgroepantwerpennoord.webs.com

’s Gravenwezelsteenweg 59-61, 2110 Wijnegem Tel.: 03/355.09.40 Fax.: 03/355.09.45 Mail: antwerpenzuid@bosgroep.be Coördinator: Kathleen Vanderheyden • 0476/76.18.25 Medewerkster: Britt Van Cotthem www.bosgroepantwerpenzuid.webs.com

■ Bosgroep Noorderkempen vzw

■ Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw

Hoge Mouw, Lichtaartsebaan 45, 2460 Kasterlee Tel.: 014/85.90.19 Fax.: 014/85.90.21 Mail: noorderkempen@bosgroep.be Coördinator : Wim Boonen • 0474/74.17.31 Medewerkster : Elly Maes

Hoge Mouw, Lichtaartsebaan 45, 2460 Kasterlee Tel.: 014/85.90.17 Fax.: 014/85.90.21 Mail: kempenseheuvelrug@bosgroep.be Coördinator: Stef Vanlommel • 0479/20.93.11 Adj.-coördin.: Dennis Berckmans • 0472/50.05.11 Joost Malliet • 0477/93.25.51 Medewerkster: Annick Vangenechten en Elly Maes

■ Bosgroep Zuiderkempen vzw

■ Medewerker terreinwerkzaamheden

Kamp C, Britselaan 20, 2260 Westerlo Tel.: 014/27.96.57 Fax.: 014/27.96.69 Mail: zuiderkempen@bosgroep.be Coördinator: Jan Seynaeve • 0474/99.99.35 Adj.-coördin.: Pieter-Jan Swinnen • 0478/78.20.22 Jeroen Truyen • 0475/80.73.36 Medewerkster: Rebecca Himschoot

Chris Meeuws : 0478/45.51.38 Mail: chris.meeuws@groenkempen.provant.be

In samenwerking met:

De Bosgazet verschijnt viermaal per jaar, telkens een 4.600 exemplaren en is een uitgave van de Antwerpse bosgroepen. Verantwoordelijke uitgever en eindredactie: Wim Boonen, Secretariaat en vormgeving: Britt Van Cotthem, Bosgazet: ’s Gravenwezelsteenweg 59-61, 2110 Wijnegem, tel: 03/355.09.40, fax: 03/355.09.45, email: antwerpenzuid@bosgroep.be, AFGIFTEKANTOOR 2099 ANTWERPEN X - P608022

website: www.bosgroepen.be