bosgazet 024
INFORMATIEBLAD ANTWERPSE BOSGROEPEN
driemaandelijks tijdschrift | n°24 | oktober - november - december 2012
Prachtige herfsttaferelen ( foto: Bart Moons )
BELGIE-BELGIQUE P.B. 2099 Antwerpen X BC 10770
voorwoord
Beste vrienden van het bos, Als nieuwe voorzitter van de Bosgroep Antwerpen Noord vzw ben ik zeer blij U een paar woorden te mogen schrijven. De natte en koude maand juli is al snel vergeten door de prachtige maand augustus. Daar waar veel mensen naar de kust gaan om te genieten van het mooie weer en een verfrissende duik te nemen in de zee, geniet ik van een koele plek in het bos om U deze woorden te schrijven. U beseft het misschien nog niet, maar de herfst staat voor de deur. De periode waar de natuur zijn winterslaap voorbereidt. Het is een periode waar men denkt aan mooie wandelingen in de vele bossen die onze regio rijk is; om te kunnen genieten van de prachtige kleuren die de natuur ons gratis biedt en om onze smaakpapillen te verwennen met al het lekkers dat men er kan vinden (Let wel op bij de paddenstoelen!). Voor velen onder ons is het ook de periode om aanplantingen te realiseren. De herfst is en blijft bij uitstek de beste periode om bomen en struiken aan te planten. Zolang het dan niet vriest, kan men zonder probleem plantgoed aanplanten met blote wortel, wat in de lente beter met kluit kan gebeuren. Naast het feit dat een boompje met blote wortel iets goedkoper is, is het ook een stuk lichter, wat het transport en aanplanten aanzienlijk vergemakkelijkt. Hoe dan ook, zorg er voor dat U de goede grond hebt om al uw aanplantingen te realiseren. Voor anderen is de herfst het ideale seizoen om de tuin klaar te maken voor de winter. Breng de afgevallen bladeren niet naar het containerpark, of steek ze niet in een korf die later door de gemeente zal worden opgehaald, maar maak er bladgrond van. Die zal u later gegarandeerd kunnen gebruiken in uw tuin. Deze zomer hebben de bosgroepen zeker niet stil gezeten. Verder in deze Bosgazet kunt U informatie, nieuwtjes en verslagen over de talrijke te komen en afgelopen activiteiten terugvinden! Zeker niet te vergeten: binnenkort is het de Week van het Bos. Deze gaat dit jaar door van 14 tot 21 oktober. Veel leesplezier! Frederic van Haaren Voorzitter Bosgroep Antwerpen Noord vzw
In dit nummer: pg. 3 pg. 4 pg. 5 pg. 9 pg. 12 pg. 22 pg. 23
Vernieuwde website Bebossing Verslag Flevolandreis Licht in uw bos! Bosgroepnieuws Activiteiten en wandelingen Cursussen 2012 i.s.m. Inverde
Digitale Bosgazet! De Bosgazet is vanaf nu ook digitaal verkrijgbaar. Wilt u deze vanaf de volgende editie enkel via e-mail ontvangen, geef dan een seintje via antwerpenzuid@bosgroep.be. Op deze manier kunnen we heel wat papier besparen!
Waarom bosgroepen? Vlaanderen telt ongeveer 146.000 hectaren bos en naar schatting is 70 % van dit bosareaal in privé-eigendom. De Vlaamse overheid heeft er bewust voor gekozen om ook de privé-boseigenaars te betrekken in het beleid. De oprichting van de Vlaamse bosgroepen was een duidelijk signaal naar de boseigenaars toe om hen te stimuleren het beheer in eigen handen te nemen. Een kans om te grijpen… Het bos in Vlaanderen is bovendien enorm versnipperd. Deze versnippering is niet enkel ruimtelijk, ook een enorme eigendomsversnippering typeert de Vlaamse bossen. Zo zijn de meeste boseigendommen in Vlaanderen kleiner dan 1 ha! Het beheer van deze ‘minibosjes’ is voor de boseigenaars financieel onrendabel met als gevolg dat het beheer van deze sterk versnipperde bospercelen meestal achterwege is gebleven. Bovendien wordt de boseigenaar vaak geconfronteerd met problemen die hij niet altijd alleen kan oplossen, zoals bijvoorbeeld recreatieoverlast of sluikstorten. Wanneer verschillende eigenaars samen voor het bosbeheer zorgen, kan dit zonder de eigenaars op kosten te jagen. De belangrijkste taak van de bosgroepen is het stimuleren en coördineren van zo een samenwerking. In een bosgroep komen boseigenaars vrijwillig samen om het beheer van hun bossen te verbeteren. Elke boseigenaar is vrij om al dan niet gebruik te maken van onze diensten. Iedere eigenaar behoudt de volledige zeggenschap over het beheer van zijn eigendom.
Wat kan de bosgroep voor u doen? De belangrijkste taken van de bosgroep zijn informeren, sensibiliseren en organiseren. U kan de coördinator contacteren voor: • gratis en onafhankelijk advies over het bos en het beheer ervan (bosbouwtechnische, juridische, financiële en administratieve aspecten); • informatie over hoe uw bos duurzaam kan beheerd worden, wat uw wettelijke rechten en plichten zijn als boseigenaar en wat de mogelijke subsidies zijn waar u als boseigenaar aanspraak op kunt maken; • organisatie van wandelingen, cursussen en excursies; • hulp bij het aanduiden van dunningen; • hulp bij de bestrijding van Amerikaanse vogelkers en exoten door onze arbeidersploeg; • hulp bij het invullen van kapaanvragen, subsidiedossiers en hulp bij het opstellen van beheerplannen; • coördinatie van gezamenlijke boswerkzaamheden en houtverkopen voor meerdere eigenaars zodat goedkoper en efficiënter werk geleverd kan worden.
Frederic van Haaren Voorzitter Bosgroep Antwerpen Noord vzw 2 | VOORWOORD | Woord vooraf
Nieuwe website – week van het bos
De vernieuwde website! In de loop van oktober zal de nieuwe website van de Vlaamse bosgroepen gelanceerd worden. Op deze site zal u terecht kunnen voor alle nieuws, activiteiten en up-to-date info over uw bosgroep! Brandhoutverkopen en –catalogen, wandelingen, evenementen, promoties,… zult u op die manier niet meer mislopen. Ook een digitale versie van de Bosgazet zal er niet ontbreken! Dit alles op slechts één adres: www.bosgroepen.be Veel surfplezier!
Week van het Bos: 14 tot 21 oktober
De tweede week van oktober is de feestweek van het bos. Talloze bosliefhebbers, -gidsen, -wachters, gemeenten en verenigingen bieden dan een uitgebreid aanbod aan bosactiviteiten. De Week van het Bos is het sociale instrument bij uitstek om de doelstellingen van het bosbeheer te realiseren. Deze campagne is opgenomen in de eindtermen van het basisonderwijs en zorgt voor dialoog met diverse doelgroepen. De positieve aandacht tijdens de Week van het Bos maakt het bos voor IEDEREEN aantrekkelijk.
het volledige programma vind je op:
www.weekvanhetbos.be In samenwerking met:
Untitled-2 1
v.u. Dirk Bogaert, Agentschap voor Natuur en Bos, Koning Albert II-laan 20 bus 8, 1000 Brussel - Ontwerp www.magelaan.be
Het thema dit jaar is toegankelijkheid. Met de slagzin ‘Iedereen welkom!’ maken we duidelijk dat onze bossen en natuurgebieden open staan voor iedereen. Daarbij focussen we op ‘speciale’ initiatieven. Vlonderpaden, hondenlosloopzones, geocaching routes, de prikkel- en blote voetenpaden,... Het is maar een kleine greep uit het gevarieerde aanbod dat onze natuur- en bosdomeinen vandaag aanbieden. Fietsers, ruiters, kinderen, vogelaars, personen met een beperkte mobiliteit,... voor iedereen is er in Vlaanderen wel een brokje natuur weggelegd. Bezoek de website van Week van het Bos (www.weekvanhetbos.be > Activiteiten) voor meer informatie over activiteiten bij jou in de buurt! Week van het Bos wordt georganiseerd door BOS+, ANB en Natuurpunt vzw.
11/06/12 17:12
Bosinfo | Nieuwe website – week van het bos | 3
Bebossing
Vereenvoudigde bebossing van uw gronden Dit bericht om u langverwacht en zéér goed nieuws te melden: met het Verzameldecreet, 22 mei 2012 gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad, werd het bindend karakter van de adviesverlening door een aantal Vlaamse administraties (het befaamde artikel 87 van het Bosdecreet) eindelijk afgeschaft voor de particuliere kandidaat-bebosser. Het bindend karakter van deze adviesverlening voor bosuitbreiding was in het verleden een belangrijk obstakel bij de realisatie van effectieve bosuitbreiding in Vlaanderen. Tot voor kort moesten namelijk tal van vergunningen en bindende, gunstige adviezen bekomen worden vooraleer een privé-eigenaar zijn eigen grond kon bebossen. Naast de vergunning van het College van Burgemeester en Schepenen van de betreffende gemeente ging het in de meeste gevallen zowel om een gunstig advies van het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) én van de Afdeling Duurzame Landbouwontwikkeling (ADLO). Vanaf nu moet de kandidaat-bebosser nog steeds de vergunning bij de gemeente aanvragen, én deze adviezen, maar deze laatste hebben hun bindend karakter verloren: ook bij een negatief advies kan de eigenaar – mits vergunning van de gemeente – toch tot bebossing overgaan. Aangezien tot op heden meer dan de helft van de bosuitbreidingsdossiers strandde op een ongunstig advies van ADLO, opent deze beslissing de deur voor een fikse doorstart voor privé-bosuitbreiding in Vlaanderen. Wat betekent dit nu concreet? Privé-eigenaars die in het verleden in agrarisch gebied wilden bebossen, maar dit niet konden omdat ze wel een gemeentelijke bebossingsvergunning kregen, maar geen positief advies van ADLO, kunnen vanaf vandaag, met hun reeds verleende gemeentelijke vergunning in de hand, perfect legaal tot bebossing overgaan. Ook als kandidaat-bebosser die nog geen dossier voor vergunning en advisering indiende, heb je vanaf vandaag dus een veel grotere kans op een positieve uitkomst. De administratieve stappen die je moet zetten, hangen af van de locatie en het huidige gebruik van het perceel, maar zijn als volgt samen te vatten:
■ In agrarische bestemmingen op het gewestplan: door een eenvoudig schrijven aan je gemeente kan je de bebossingsvergunning voor je grond aanvragen. Vermeld hierin de exacte locatie van je perce(e)l(en) en alle argumenten die je kan aanhalen ten gunste van de geplande bosuitbreiding (geen of zeer beperkte landbouweffecten, nabijheid tot bestaand bos, geen andere natuurwaarden die geschaad worden, aanleg van toegankelijk bos, …). Indien de gemeente niet antwoordt binnen de 30 dagen, wordt de vergunning als verleend beschouwd; stuur je aanvraagbrief dus steeds aangetekend op, of geef hem tegen (gedateerd) ontvangstbewijs af op uw gemeente. Vraag ook het advies van ADLO voor je bebossingsdossier zelf aan; op die manier ben je niet afhankelijk van andere overheden. De bosgroep in uw regio of BOS+ kan je hierin overigens ook gratis bijstaan. Door een eenvoudig schrijven aan de provinciale dienst van ADLO kan je dit advies opvragen. Vanaf nu geldt trouwens dat dit advies binnen 20 dagen moet verleend zijn, anders wordt het sowieso als gunstig beschouwd. Ook hier verstuur je je brief dan ook best aangetekend naar de bevoegde administratie. ■ In groene bestemmingen op het gewestplan: vraag een advies tot vegetatiewijziging (dit blijft bindend) aan bij de provinciale dienst van het Agentschap voor Natuur en Bos. Indien positief, dan kan u overgaan tot bebossen. ■ In andere bestemmingen op het gewestplan (bv. woon- of industriegebied): meestal mag u hier zonder specifieke vergunningen of adviezen overgaan tot bebossing. Slijp dus de spades, bestel alvast uw plantgoed en leg volgend plantseizoen dat bos aan waar u al zolang van droomt!
Bovenstaande informatie is algemeen; neem zeker contact op met je lokale bosgroep of met BOS+ om de specifieke voorwaarden voor jouw grond na te gaan. Verder kan je ook terecht bij BOS+ (www.bosplus.be ) voor informatiebrochures of hulp en (extra) financiële ondersteuning bij bebossing binnen de 10 Miljoen Bomen-campagne.
©Scotts . 4 | Bebossing | Bosinfo
Flevolandreis
Verslag Flevolandreis: 23 tot 25 mei 2012
Met een zonnige ingesteldheid startten we aan ons driedaags Nederlands avontuur, te beginnen ten zuiden van Lelystad in de provincie Flevoland.
Hoe populier en duurzaam loofhout de Noordzee vervingen Reijer Knol, jarenlang de beheerder in deze regio, laat ons meteen kennismaken met de Hollandse Hout. Dit circa 900 hectare groot aaneengesloten bosgebied met een leeftijd van ongeveer 35 jaar wordt beheerd door Staatsbosbeheer. Wat misschien moeilijk te bevatten valt, is dat dit bos groeit op een plek waar vijftig jaar geleden nog de zee lag. Het aanplanten van deze nieuwe polders was voor de bosbeheerders in feite een groot experiment. De bodem bestaat er uit dikke tot zeer dikke kleigronden. De meest diverse mengingen van boomsoorten werden uitgeprobeerd. Immers, op de rijke, kalkrijke gronden voelen veel boomsoorten zich thuis. Ongeveer de helft van de oppervlakte werd beplant met populierenklonen, de rest vooral met beuk, eik en gewone esdoorn, naast een mengeling van andere soorten. Ook haagbeuk groeit hier relatief hard. Het beheer streeft naar 5% populier en dus meer duurzaam loofhout tegen 2020. Zwarte els en de ontmaagding van Flevoland Zwarte els heeft, ondanks de veelal geringe houtteeltkundige kwaliteit (let wel: soms vindt een mooie zwarte els zijn weg naar de fineeren meubelindustrie), een belangrijke rol gespeeld bij de ontwikkeling van het Hollands Hout. De soort is vaak in bestandsranden aangeplant om te zorgen voor windvang en voor de inbreng van extra stikstof in de bodem.
In een gemengd bestand van winterlinde en zwarte els ontwikkelden de elzen zich tot mooie rechte stammen van zo’n 25 meter hoogte.
Bosinfo | Flevolandreis | 5
Flevolandreis
Van kaalkap naar omvormen door doordunnen Volgende dag krijgen we als ontbijt een 750 hectare groot gemeentebos opgediend, gelegen te Apeldoorn op de Veluwe. Sinds 1980 is Henk Bonekamp beheerder van dit bos. Al snel na zijn intrede werd met gestopt met het systeem van kaalkappen van de dennen, dat in het oude beheerplan werd geprezen. Onder zijn impuls wordt omvorming nu gerealiseerd door doordunnen, waarbij inlandse eik en grove den bevoordeeld worden ten opzichte van andere soorten. De oudste nu nog terug te vinden bomen betreffen grove dennen van omstreeks 1885. Deze dateren van de golf van massale aanplantingen van begin 19e eeuw, die na een periode van grote oppervlaktes droge akker, heide en her en der hakhoutbosjes, een terugkeer naar het bosrijke verleden ingezet hebben. Het bos is een mooi voorbeeld van geïntegreerd bosbeheer. Ongeveer de helft van het bos krijgt een natuurfocus, terwijl de andere helft hoofdzakelijk een productiefunctie heeft. De derde grote pijler, recreatie, is zowat overal te vinden en met verschillende accenten. In het bosgedeelte met productiefunctie wordt enkel gezuiverd op rijkere gronden en bij mengingen met soorten van verschillende groeisnelheid waar men de menging wil behouden.
De bestanden met lork en douglasspar groeien in het Apeldoornse bos op de betere plaatsen gemakkelijk 12 m³/ha per jaar bij.
Zwarte els kan immers stikstof vanuit de lucht vastleggen. Onderzoek heeft ten slotte uitgewezen dat de els vooral belangrijk is geweest voor de ontwikkeling van het bodemleven in de poldergrond. Vlak na de inpoldering was er immers enkel maagdelijke bodem. Door de aanwezigheid van de els is het bodemleven zich veel sneller gaan ontwikkelen. Prinselijke jacht Na een korte blik over de Oostvaardersplassen bevinden we ons ondertussen in Apeldoorn. ’s Avonds is er voor de liefhebbers nog een uitstap naar het kroondomein Het Loo en meer bepaald het Paleispark. Daar worden we 6 | Flevolandreis | Bosinfo
rondgeleid door Arthur Ebregt, het Hoofd Beheerszaken. Het kroondomein beslaat ongeveer 10.000 hectare, waarvan bijna 8.500 hectare bos, 1.700 hectare heide en 300 ha grasland. Het Paleispark zelf is 650 hectare groot. Van origine was het domein het jachtgebied van de Nederlandse koninklijke familie. Het is eigendom van de Nederlandse staat, maar de koninklijke familie geniet hier het gebruiksrecht. In de praktijk wordt er vandaag niet meer gejaagd door de prinsen en prinsessen. Wel wordt er door de houtvester en zijn medewerkers een beheerjacht uitgevoerd.
Landgoed Twickel Een nieuw dagdeel, een nieuwe locatie. We zetten voet aan wal in Hengelo, in de provincie Overijssel, voor een bezoek aan Landgoed Twickel. Het landgoed is 4.150 hectare groot en bestaat voor de helft uit bos- en natuurterrein. Stichting Twickel is in 1953 opgericht met als doel de instandhouding van het landgoed met behoud van de natuur en de cultuurhistorische waarden. Ze streeft naar economische onafhankelijkheid zonder haar doelen geweld aan te doen. Wat we aantreffen is en een zeer afwisselend landschap met naast bossen en heidevelden ook cultuurgrond en boerderijen. Hoewel gelegen op hogere zandgronden, heeft Twickel te maken met hoge en sterk fluctuerende grondwaterstanden. Deze worden veroorzaakt door een ondiepe, ondoordringbare laag keileem. De bossen van Twickel kunnen naar hun ontstaansgeschiedenis in 4 bostypen onderscheiden worden: het inlands oud loofbos (van vóór 1850, vooral bestaande uit eik), het oude grove dennenbos (zo’n 120 à 150 jaar oud, hoog opgaande grove dennen met een ondergroei van eik en berk en plaatselijk beuk, lijsterbes, douglas), het veldbos ( spontaan ontstane bossen van grove den, berk en eik, op de veelal vochtige heidegronden) en het jonge productiebos (aanplantingen gedurende de afgelopen 50 jaar, voornamelijk met traditionele productieboomsoorten zoals Japanse lariks, douglas, grove den en fijnspar). Het huidige beheer wordt gekenmerkt door
Flevolandreis
Volgens Bart Nijssen haalt een onderdrukte vogelkers met moeite 60 jaar, maar een vogelkers die steeds tijdig vrijgesteld wordt behaalt met gemak het dubbele en kan resulteren in mooi zaaghout.
het dunnen van de bossen en pleksgewijs stimuleren van natuurlijke verjonging. De beheervisie voor het landgoed wordt gekenmerkt door een zonering in functie van landgebruik. Zo wordt momenteel een andere invulling van beheermaatregelen gegeven aan de 4 onderscheiden bostypes en aan de verschillende functies: bos met nadruk op houtproductie (H), bos met houtproductie en natuur als gelijkwaardige functies (H/N), bos met natuurfunctie (N), bos in landschappelijke context (L), reservaat (R) en parkbos (P). Amerikaanse vogelkers, soms geliefd en soms gehaat Vrijdag zijn we te gast bij de collega’s van de Bosgroep Zuid-Nederland. Bart Nyssen laat ons er kennismaken met zijn vernieuwende aanpak inzake Amerikaanse vogelkersbestrijding (Prunus serotina, we spreken verder gemakshalve van vogelkers). Vogelkers is in de 17de eeuw als sierboom naar
Europa gehaald. Pas tijdens de grote bebossingen van de heide begin 20ste eeuw werd de soort massaal aangeplant als vulhout en bodemverbeteraar. Wanneer later blijkt dat vogelkers massaal verjongt en de gewenste soorten (eerst den, later inheems loofhout zoals eik en berk) wegdrukt, gaat men massaal over tot bestrijding. Maar ondertussen blijkt de soort hierdoor hoegenaamd niet afgenomen te zijn. Integendeel, hij heeft zich nog meer verspreid. Vogelkers is een lichtboomsoort Vogelkers heeft veel licht nodig om goed te verjongen en door te groeien. Maar met enige aanpassingen kan hij ook relatief lang onder schaduw overleven. Vooreerst produceert de boom op jonge leeftijd massaal veel zaad, in volle zon al vanaf ca. 4 jaar. Het meeste zaad valt onder de boom of wordt verspreid door dieren. Vervolgens blijft het zaad nog maximaal 5 jaar kiemkrachtig in de bodem. Bij weinig licht kan het zaad toch nog kiemen en
kan de plant nog enkele jaren als zaailing van hooguit 25 cm overleven. Wanneer dergelijke zaailingen dan plots meer licht krijgen, kunnen ze beginnen doorgroeien. Als we kijken naar de lichtbehoefte van onze inheemse soorten, dan merken we op dat heel wat soorten veel wat schaduwverdragender zijn dan Amerikaanse vogelkers. Denk maar aan linde, gewone esdoorn, zoete kers, haagbeuk, hazelaar en beuk bijvoorbeeld. Op termijn zouden deze andere soorten de vogelkers moeten kunnen terugdringen naar een eerder sporadisch voorkomen. Vogelkers blijkt verder ook moeilijk te overleven in zijn eigen schaduw. Maar wanneer er voldoende licht is (zoals bij een ijl bovenscherm in een stevig gedund dennenbos), wint de vogelkers wel van de echte pionierboomsoorten zoals berk, grove den en eik.
Bosinfo | Flevolandreis | 7
Flevolandreis
Het Trentse bos, Landerd. Dennenbos op arme zandgrond, met dieper liggende leem- en kleilagen. De verjongingsgroep van 0,5 hectare werd in stroken gefreesd en voorgeploegd. Dit gebeurde met een zogenaamde “loftploeg”. Die schuift het strooisel bij elkaar op rijen. Waar de dikkere humuspakketten liggen, wordt esdoorn, linde en boskers geplant in 3 rijen met plantverband 1,5m bij 2m. De stroken waar de humus meer afgeschraapt is en waar de minerale bodem aan de oppervlakte komt, zijn uitermate geschikt voor spontane verjonging van den, berk, Amerikaanse eik en vogelkers. De beheerders verwachten dat die laatste 2 soorten de aanplant niet gaan verdrukken.
Bosgroep versus Amerikaanse vogelkers Bart Nyssen onderscheidt grosso modo 3 beheerstrategieën voor vogelkers: 1. Dan moet hij als iedere lichtboom regelmatig en stevig gedund worden om te kunnen doorgroeien naar de bovenetage. Op termijn kan hij nog ingetoomd worden in het bos door een volgende generatie van schaduwboomsoorten. 2. Het bos weerbaar maken tegen de massale groei van vogelkers door schaduwboomsoorten bij te planten. Op termijn eindigen we ook met een gemengd inheems loofbos met slechts een bescheiden rol voor vogelkers. 3. Als we streven naar lichte bostypen en eerder structuurarme pioniersbossen (zoals dennenbossen, eiken-berkenbossen, ijle bossen met heidevlekjes tussen, etc), dan is bestrijden noodzakelijk.
Tekst: Wim Boonen (Bosgroep Noorderkempen vzw), Jeroen Franssens (Bosgroep Dijle-Geteland vzw) & Martin Winnock (Inverde) Foto’s: Pascal Vanhees (Colimbo cvba), Martine van Goethem (Bosgroep Antwerpen Zuid vzw), Benjamin Bufkens (Bosgroep West-Limburg vzw), Martin Winnock (Inverde)
8 | Flevolandreis | Bosinfo
Licht in uw bos
Los uw bosproblemen op met licht! In dit tweedelige luik gaan we wat dieper in op het belang van licht in uw bos. In het eerste luik maken we kennis met enkele algemene boswaarheden, zoals hoe verschillende boomsoorten anders reageren op licht. In het tweede luik, dat zal verschijnen in de volgende Bosgazet, wordt dieper ingegaan op wat u als bosbeheerder zoal kan realiseren door te spelen met licht in uw bos. Boseigenaars kennen vele frustraties. De bramen groeien sneller dan de jonge aanplant. Onder populieren groeien vooral netels en distels. De bomen in het bos groeien veel te traag. De bomen krijgen te veel takken zodat er moet gesnoeid worden. En op onze zandgronden overwoekert Amerikaanse vogelkers alles. In essentie zijn al deze bosklachten te herleiden tot hetzelfde probleem: HET LICHT. Meer bepaald, een verkeerde dosering ervan. Maak in dit artikel kennis met een belangrijke variabele die u als bosbeheerder zelf in de hand hebt. Mensen kunnen geen lichtsterktes inschatten
Wij mensen kunnen moeilijk verschillende sterktes in lichtintensiteit waarnemen. De pupillen in onze ogen passen zich automatisch aan waardoor het voor ons altijd min of meer overal even licht lijkt. Maar voor bomen en planten geldt dit niet. Voor hen maakt het een enorm verschil, het verschil in lichtintensiteit tussen volle zon en diepe schaduw verschilt misschien wel met een factor 100 000. Omwille van de automatische correctie door onze ogen maken wij veel fouten in het beoordelen van de juiste lichtbehoeften.
Dennen, berken en eiken hebben veel licht en een grote kapvlakte nodig om te verjongen.
Planten hebben licht nodig om bouwstoffen aan te maken en dus te groeien (fotosynthese). Dit brengt ons bij een belangrijk principe: waar er voldoende licht is, zal er altijd iets groeien. Maar is dat dan ook hetgene wat we willen? Op basis van hun noodzaak aan licht kunnen we bomen indelen in een drietal categorieĂŤn: lichtboomsoorten, schaduwboomsoorten en iets wat ertussen in zit, halfschaduwsoorten genaamd.
Lichtboomsoorten vormen enkel bladeren en takken waar er voldoende zonlicht is: dus aan de buitenkant van de kruin. Takken die in de schaduw van de eigen kruin komen, sterven al spoedig af. De kruin laat bijgevolg ook veel licht door. Daarom kunnen allerlei andere bomen, struiken en planten onder deze lichtboomsoorten gedijen. Lichtboomsoorten hebben over het algemeen een pionierskarakter. Bij een grote verstoring zijn ze er als de kippen bij om zich massaal uit te breiden. Ze hebben die verstoringen ook echt nodig.
Lichtbomen verlangen altijd volle zon
Lichtboomsoorten hebben altijd veel licht nodig. Hiermee bedoelen we: volle zon en niets minder. Bekende voorbeelden zijn de inlandse eik, de berk, de den, de lork, de cultuurpopulier (of Canada), de es, de zwarte els, de valse acacia, alle wilgen en abelen. Deze bomen hebben veel licht nodig om te verjongen. Ze koloniseren dan ook bij voorkeur open terreinen zoals kapvlakten. Dus als we meer van deze bomen in ons bos willen, dan moeten we grote openingen durven maken, toch minstens 30 are, liefst nog meer, of zeer sterk dunnen. Er moet veel zonlicht tot op de bodem komen. Als lichtboomsoorten te weinig licht krijgen, gaan ze simpelweg dood. Lichtboomsoorten vertellen het ons wanneer ze te weinig licht hebben: de groei valt stil of ze beginnen te kronkelen in alle richtingen. Ze worden vatbaar voor ziektes. Ze proberen vaak nog voordat ze afsterven met een laatste krachtinspanning zoveel mogelijk licht te vangen: eiken krijgen dan bijvoorbeeld “waterscheuten�. Dat zijn allemaal fijne twijgjes overal verspreid op de stam. Sommige lichtboomsoorten die tijdelijk in de schaduw gekomen zijn, vallen definitief stil. Zelfs als ze later nog voldoende licht krijgen, herpakken ze moeilijk. Een gekend voorbeeld zijn cultuurpopulieren. Eenmaal in de schaduw is de groei er definitief uit. Daarom planten we die bomen op ruime plantafstanden van minstens 8 x 8 m. Lichtbomen die te weinig licht krijgen, beginnen soms ook te kronkelen. De eindscheut draait zich in alle richtingen om toch nog ergens het broodnodige licht te vinden en als hij dat niet vindt, is het er spoedig mee gedaan.
Deze berken zijn dringend aan een dunning toe. Merk op dat onder deze lichtboomsoort bramen goed kunnen groeien. Schaduwsoorten en diffuus licht
Dit brengt ons bij de volgende categorie: de echte schaduwbomen. U raadt het al: schaduwboomsoorten kunnen groeien in de schaduw van andere bomen. Toch hebben ze ook licht nodig. Hoe meer licht, hoe sneller dat ze groeien. Maar teveel licht, volle zon dus, is ook weer niet goed. Sommige bomen zoals de beuk en in mindere mate de linde zijn gevoelig voor zonnebrand. Hun delicate schors verbrandt Bosinfo | Licht in uw bos | 9
Licht in uw bos
Een onderstandige lichtboom probeert te overleven en gaat al kronkelend op zoek naar wat licht.
gewoon in volle zon. Daarom dat vrijstaande beuken in bijvoorbeeld parken altijd een kruin vormen tot tegen de grond. Zo beschermt de boom zijn kwetsbare schors tegen de zon. Dus zet nooit beuken, die hun hele leven schaduw hebben gehad, plots in de zon! Tenzij u snel veel dood hout in uw bos wilt. Als het toch noodzakelijk blijkt, dan kan je de stam (vóór de kapping!) laten verpakken in kokosmatten. Eén dag na de kapping kan het immers al te laat zijn.
Halfschaduwsoort esdoorn verjongt zich graag in kleine openingen in het bos.
10 | Licht in uw bos | Bosinfo
Naast beuk en linde zijn fijnspar, douglas, Amerikaanse eik, hazelaar, taxus, hulst en tamme kastanje notoire schaduwliefhebbers. Onder hen is beuk de grootste schaduwkampioen, de rest heeft toch wel wat meer licht nodig. Onder beuken groeit gewoon niets meer omdat de soort het laatste restje licht zelf verorbert. In tegenstelling tot lichtboomsoorten houden schaduwbomen juist zeer lang hun takken en hebben ze ook zeer donkere kruinen. Schaduwboomsoorten verjongen bij voorkeur onder andere bomen en groeien geleidelijk aan omhoog naar het licht toe. Naarmate ze ouder worden, neemt meestal hun lichtbehoefte toe. Maar ze hebben veel geduld en kunnen tientallen jaren wachten in het donker. Jonge beuken die teveel licht krijgen, ontwikkelen
zijscheuten die net als de hoofdscheut min of meer verticaal uitlopen. De boom staat dan vol V-vormige vorken, waarna enkel jarenlang opsnoeien uw opbrengst kan redden. In feite groeit een beuk (en de meeste andere schaduwsoorten) wel correct bij diffuus licht. Diffuus licht is een mooi woord voor “het licht dat je in een behoorlijk dichtgegroeid bos op de bodem aantreft”. Zo heeft de beuk graag een kleine opening in het bladerdak recht boven zich, maar liefst met weinig of geen rechtstreeks zonlicht. Dan groeit alleen de topscheut recht omhoog. Het openingetje mag ongeveer de grootte hebben van pakweg een weggevallen boomkruin. Op zijn zijscheuten heeft hij liever gefilterd licht. Dit is: hier en daar een piepklein zonnestraaltje dat tussen andere bomen door piert of het licht dat weerkaatst wordt via andere bladeren. Dit weerkaatste licht heeft trouwens een andere samenstelling dan rechtstreeks licht. Er zit bijvoorbeeld meer nabij-infrarood licht in. Dat specifieke lichtspectrum bepaalt een deel van de hormonenhuishouding. Over hormonenkwesties gaan we u verder niet te veel lastig vallen, dat is voer voor wetenschappers. Maar in feite is heel het onderscheid tussen licht- en schaduwsoorten gebaseerd op hoe de boom reageert op dit nabij-infrarood licht.
Licht in uw bos
Neem nu bijvoorbeeld een jonge beuk dus als lichtindicator: groeit hij bijna niet (een paar decimeter per jaar), dan staat hij te donker, maar dat is niet zo erg. Groeit hij met zijn eindscheut ca. 0,5 m per jaar omhoog en vormt hij voor de rest min of meer horizontale zijtakken, dat heeft hij voldoende licht. Groeit hij met zowel zijn eindscheut als met meerdere zijscheuten omhoog, dan heeft hij te veel licht. En meestal wordt hij in die omstandigheden dan toch ingehaald door lichtboomsoorten, wat dus ook niet erg is. Grote herbebossingen met beuk in volle zon leveren zelden kwaliteitshout op, want hij zal vol vorken zitten. Laat dus gerust wat berkjes mee opschieten, als zonnescherm. Algemeen kunnen we stellen dat jonge zaailingen van de meeste schaduwsoorten nog verschillende jaren onder hun eigen ouders kunnen groeien. Lichtbomen kunnen dit over het algemeen niet of veel beperkter. Halfschaduwbomen
En dan zijn er nog bomen die tussen licht- en schaduwboom in zitten. Meestal kunnen ze in hun jeugd tamelijk wat schaduw verdragen maar hebben ze later toch meer licht nodig. Ze evolueren dus naar een lichtboomsoort. Gekende voorbeelden zijn boskers, esdoorn, olm en het merendeel van de struiksoorten. In tegenstelling tot schaduwsoorten moeten die
na 5, misschien maximaal 10 jaar, toch min of meer enig zonlicht hebben. Het gat in het kronendak mag dus iets groter zijn.
parapluvorm, dan heeft die over het algemeen te weinig licht. En helaas: het komt nooit meer goed. Brandhoutkwaliteit voor eeuwig.
De grenzen tussen de 3 categorieĂŤn zijn ook niet messcherp te trekken. Hoe beter de standplaats en de bodemrijkdom is, hoe toleranter een aantal boomsoorten worden ten opzichte van lichtgebrek.
Nu we het gedrag van de meeste boomsoorten ten opzichte van licht beter begrijpen, kunnen we er mee gaan spelen. In de volgende editie van de Bosgazet geven u verschillende voorbeelden. Hopelijk inspireren zij u tot andere creatieve bosbouwtoepassingen.
De parapluvorm als laatste overlevingsmiddel
Sommige soorten gedragen zich toch eerder als een lichtboomsoort, maar kunnen schaduw met een truukje behoorlijk lang tolereren. Een bekend voorbeeld hiervan is de Amerikaanse vogelkers. Hij kiemt massaal bij voldoende licht zoals een echte lichtboomsoort en groeit dan ook zeer snel. Maar als hij in de schaduw komt, verandert hij van strategie. Dan gaat hij breed uitwaaieren en kronkelen om toch nog zoveel mogelijk licht te kunnen vangen. Hij krijgt een typische parapluvorm. De groei is er dan wel ongeveer uit, maar hij sterft niet af. Bloeien of zich voortplanten, staat dan eveneens op een laag pitje. Ook andere soorten hanteren deze strategie: haagbeuk, boskers, ja zelfs zomereik die onder dennen staat. Als deze soorten teveel schaduw krijgen, stoppen ze met groeien in de hoogte maar gaan ze kronkelen op zoek naar licht en maken ze een brede lage kroon die hopelijk nog zoveel mogelijk licht kan vangen. Dus zie je een boom in
Een jonge beuk op een kapvlakte krijgt te veel licht, waardoor verschillende zijtakken verticaal in plaats van horizontaal beginnen groeien.
Tekst en foto’s: Jeroen Franssens, Bosgroep Dijle-Geteland
Bij het plots blootstellen aan zonlicht van beukenstammen die jarenlang in de schaduw vertoefden, is het opletten geblazen voor de fatale schorsbrand.
Bosinfo | Licht in uw bos | 11
Bosgroep Kempense Heuvelrug
Verslag Algemene Vergadering 5 juni 2012
Op 5 juni 2012 organiseerde de Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw zijn jaarlijkse algemene vergadering. Broeder Danny, provisor van de abdij van Postel, was zo gastvrij om de vergadering dit jaar in de abdij te laten doorgaan, waarvoor onze uitgesproken dank! Om 19u30 nam broeder Danny de genodigden mee op een uitzonderlijke rondleiding door de abdij van Postel. Rond 20u15 opent voorzitter Georges Van der Vennet in Gasthof De Beiaard officieel de vergadering, die overgaat tot bespreking van volgende agendapunten: • • • • •
Lezing en goedkeuring verslag algemene vergadering 2011 Lezing en goedkeuring activiteitenverslag 2011 Lezing en goedkeuring jaarrekening 2011 en begroting 2012 Volledige en gehele kwijting en ontlasting wordt gegeven aan de bestuurders, over het door hen gevoerde bestuur, zonder voorbehoud, noch beperking. Rondgang vragen
De vergadering werd gesloten omstreeks 21u30. De avond werd afgesloten met een gezellige receptie waarop onze leden konden bijpraten en genieten van de lekkere hapjes.
Broeder Danny leidt ons rond door de abdij…
Brandhoutverkoop 2012 Gedurende de winter van 2012-2013 zal de bosgroep brandhout verkopen uit verschillende gemeentes uit ons werkingsgebied: Geel, Kasterlee, Lille, Vorselaar, Mol en Grobbendonk. Door omstandigheden kunnen wij nog niet melden waar en wanneer de verkoop van het brandhout zal doorgaan. We zullen dit ten gepaste tijde via mailing en gemeentelijke websites informeren.
Afscheid van Stef Vanlommel
Stef Vanlommel
Intussen zijn er iets meer dan 10 jaar voorbijgevlogen sinds ik startte als coördinator. En aan alles komt een einde. Sinds einde juli werk ik niet meer voor de bosgroep. Ik wens jullie te danken voor de prettige samenwerking die ik heb mogen ervaren. Ik richt me niet alleen tot de boseigenaar maar evenzeer tot het personeel, de bestuurders, bosconsulenten en de schalmploeg. De bosgroep beschikt intussen over een uitgebouwd professioneel team. Ik ben er van overtuigd dat zij jullie graag met dezelfde zorgen en enthousiasme blijven verder helpen. Stef Vanlommel
Als voorzitter van de Bosgroep Kempense Heuvelrug wil ik Stef Vanlommel bedanken voor de manier waarop hij de voorbije tien jaar de zaken van Bosgroep Kempense Heuvelrug heeft waargenomen, zowel ten aanzien van de leden, de raad van bestuur, het personeel, de consulenten, de houtexploitanten als allerlei overheidsinstanties. Onder zijn leiding is onze bosgroep uitgegroeid tot een succesvolle vereniging met meer dan 2000 leden, met heel wat zichtbare resultaten op het terrein. Ik wens Stef dan ook succes toe in zijn verdere loopbaan. Georges van der Vennet, Voorzitter.
12 | BOSGROEP KEMPENSE HEUVELRUG | Bosgroepnieuws
bosgroep kempense Heuvelrug
Wandeling in en rond boscomplex ‘t Heiken In boscomplex ’t Heiken op de grens met Herentals en Vorselaar werd de voorbije maanden een Uitgebreid Bosbeheerplan opgesteld. Tijdens de avondwandeling op 8 augustus werden de belangrijkste beheermaatregelen uit het beheerplan toegelicht. Joost Malliet leidde een 12-tal enthousiaste wandelaars door het gebied. Eén van de voornaamste beheermaatregelen is het wegwerken van de dunningsachterstand in de naaldbossen. In vele privaat bosjes werd immers jarenlang geen beheer uitgevoerd. Bovendien kregen exoten zoals de Amerikaanse vogelkers zo de kans om zich te verspreiden. Deze zal samen met het dunnen worden bestreden. Daarnaast zullen op verschillende plaatsen groepen naaldhout verdwijnen. Zo krijgt de verjonging in de onderetage volop kans. Bijkomend verhoogt de variatie in boomsoorten en -leeftijden. Dode bomen en oude bomen verdienen ook extra aandacht. Oude bomen zijn niet alleen mooi om naar te kijken, zij vormen ankerpunten in het landschap en bieden ook dieren en vogels onderdak en uitzichtplaats. Zij moeten zeker behouden blijven. Daarnaast zijn dode bomen van groot belang voor de natuurwaarde van onze bossen. Ongeveer de helft van de fauna in het bos leeft van, met en in dood hout. Momenteel is er genoeg dood hout in de bossen van ’t Heiken. Wanneer bomen afsterven , kunnen deze dus best blijven staan. Langsheen de Nete konden we enkele prachtige oude en dode beuken bewonderen! In de bosrand zagen we het koepelnest van een kleine kolonie bosmieren. De bosmieren voelen zich thuis in het gebied. In het belang van deze mieren zullen enkele bosranden gekapt worden. Zo ontvangt het nest meer warmte. Foerageerbomen rondom de nesten moeten wel zeker behouden blijven. De wandeling werd in het schemerlicht afgesloten aan een schitterend en rustig heidegebiedje van Natuurpunt. Hierop aansluitend zal een aanpalend privé bosperceel gedeeltelijk gekapt worden in functie van heide. Heide is op Europese schaal een zeldzaam biotoop. Daarom wordt het uitbreiden van deze bijna verdwenen biotoop gestimuleerd door de Europese en Vlaamse overheid. Zo kan er dus ook op kleine schaal gewerkt worden aan een betere natuur! Wandelen langs de Kleine Nete tijdens het vallen van de avond…
Infoborden Beverdonkse Heide onthuld! In 2001 startte bosgroep Kempense Heuvelrug vzw samen met de gemeente Retie een project om de boseigenaars in de Beverdonkse Heide te ondersteunen in het beheer van hun bossen. Hierbij werd al snel duidelijk dat behalve ondersteuning met het oog op economisch of ecologisch bosbeheer er ook een grote behoefte aan recreatie was. Zo kwamen bij terreinbezoeken een aantal knelpunten betreffende openstelling van de bossen aan het licht. De bosgroep nam toen als ondersteunende vzw initiatief om een toegankelijkheidsreglement op te stellen. Met het oog op de ontwikkeling van recreatieve paden brachten ze alle betrokken partijen samen. Tijdens een aantal stuurgroepen zochten ze naar een zo goed mogelijk compromis tussen privé belangen en maatschappelijke belangen. Boseigenaars, bosgebruikers, belangenverenigingen en gemeente Retie konden in samenspraak met het Agentschap voor Natuur en Bos tot deze toegankelijkheidsregeling komen. Deze regeling brengt meer structuur in reeds bestaande bospaden en –wegen. Zo kunnen de verschillende bosgebruikers ervan genieten mét respect voor de natuur en de boseigenaars die hun bos voor hen openstellen. Ook de Provincie Antwerpen is enthousiast voorstander van het duurzaam openstellen van de bossen in onze provincie. Voor de uitvoering van dit project kende het provinciebestuur van Antwerpen dan ook subsidies toe. Het resultaat werd op vrijdagnamiddag 18 mei 2012 voorgesteld. Burgemeester De nieuwe infoborden over de toegankelijkheid in de van Retie Cis Schepens onthulde samen met schepen van leefmilieu Davy Staes het Beverdonkse Heide. infobord met de wandelpaden. Dit gebeurde in aanwezigheid van betrokken boseigenaars, afgevaardigde voor provincie Antwerpen en bestuurder van de bosgroep Lieve Stoops en enkele medewerkers van de bosgroep die nauw betrokken waren bij dit project.
Bosgroepnieuws | BOSGROEP kempense heuvelrug | 13
Bosgroep Zuiderkempen
EHBO & Q/D
Gezien de natuurlijke evolutie van de Kempense naaldbossen richting inheems loofhout, wordt meer en meer gekeken hoe we in de toekomst kwaliteitsvol zaaghout van loofhout kunnen nastreven. Natuurlijke of kunstmatige verjonging van loofhout zoals inlandse eik leidt slechts tot kwaliteitshout mits een goede opvolging. Daarom wil de Bosgroep Zuiderkempen vzw extra inspanningen leveren om mede met behulp van vrijwilligers de jonge bosbestanden en bosranden in ons werkingsgebied goed op te volgen. Vele boseigenaars zijn immers niet in staat, wegens tijdsgebrek, fysieke redenen, ….om zelf hiervoor de nodige inspanningen te leveren. We denken ondermeer aan peterschap van jonge bestanden en/of een EHBOploeg (eerste hulp bij het opvolgen van jonge bossen). Hierbij wil de bosgroep zich laten inspireren door de nieuwe Q/D-methode van Duitse makelij: Qualifizieren und Dimensio-
Groepenaanplant in dicht plantverband leidt tot fijntakkigheid en bevordert de natuurlijke stamreiniging
nieren. Het basisprincipe van dit concept is even simpel als geniaal: kwalificeren door het bestand gesloten te houden en dimensioneren door het volledig vrij te stellen. Het komt erop neer de groepen dicht te laten opgroeien zodat de natuurlijke stamreiniging van potentiële toekomstbomen wordt versneld. Resultaat:
een mooie, takvrije onderstam. Hierop volgt een vroege selectie en het regelmatig volledig vrijstellen van de kronen van de toekomstbomen zodat de bijgroei zoveel mogelijk op deze toekomstbomen wordt geconcentreerd. Ook opsnoeien van toekomstbomen kan gericht worden ingezet.
Vrijwilligers welkom! Volgend jaar start opnieuw het nieuwe schalmseizoen. Vanaf januari tot en met april schalmen een 5-tal vrijwilligers een tweetal dagen per week in de bossen van de Zuiderkempen. Op voorhand wordt een planning doorgestuurd naar alle vrijwilligers. Je geeft aan waar en wanneer je aanwezig kunt en wilt zijn. De schalmploeg is een gezellige ploeg van bosliefhebbers die met een hart voor het bos de juiste bomen aanduidt zodat het bos in de juiste richting kan evolueren. Steeds zoeken we nieuwe vrijwilligers om mee te gaan. Dus aarzel niet, kom mee genieten van de goede sfeer en leer op een andere manier de bossen van de Zuiderkempen kennen. Het is vanzelfsprekend dat we gaan voor kwalitatief werk. De bosgroep begeleidt dan ook de werken. Elke nieuwe vrijwilliger ontvangt vóór de start een opleiding en wordt jaarlijks bijgeschoold ! Ook geïnteresseerden voor de EHBO-ploeg of peterschap worden met open armeters men ontvangen. In deze groep komen ondermeer volgende taken aan bod: vrijAan de slag met de hoogte stelling van jonge boompjes, begeleidingssnoei, strijd tegen wildschade,… Er zal ook aandacht besteed worden aan het beheer van bosranden: regelmatig afzet- ten van bomen en struiken zodat de zachte overgang tussen bos en open ruimte behouden blijft. Al deze beheerwerken komen aan bod in de vormingsdag op 6 november in Kamp C.
Brandhoutverkoop 2012 Attentie voor alle brandhoutliefhebber: onze jaarlijkse brandhoutverkoop in de Zuiderkempen ligt weer in het verschiet. Net als de voorbij jaren spreiden we de verkoop over een vrijdagavond en een zaterdagochtend. Dit jaar wordt er een 140-tal loten verkocht voor een totaal van ca. 1800 m³. Naast het staand hout, zullen er ook heel wat loten liggend hout verkocht worden. Merk op dat we dit jaar onze verkoop al in november organiseren, wat jullie meer ruimte geeft om alles goed op tijd af te werken. De brandhoutcataloog is beschikbaar op het kantoor van de bosgroep en op de milieudienst van alle gemeenten in ons werkingsgebied. Er wordt dit jaar geen schouwing georganiseerd, maar voor meer info kan u steeds contact met ons opnemen. Data en plaatsen van afspraak van de brandhoutverkoop 2012: •Vrijdag 9 november, 19:00: Parochiezaal Gildenhuis – Beerstraat 54, 2450 Meerhout. •Zaterdag 10 November, 9:30: Zaal ‘Het 4de oor’ (Teunenberg) – Boerenkrijglaan 51E, 2250 Olen. Brandhoutkopers in actie 14 | Bosgroep Zuiderkempen | Bosgroepnieuws
Bosgroep Zuiderkempen
Inleefreis naar Ecuador was een topper! De inleefreis naar Ecuador is achter de rug. Het was een reis om nooit te vergeten. Begeleid door Herwig, de lokale gids, hebben we kennis kunnen maken met bebossingsprojecten van telenet, bomen die 60 m³/ha bijgroeien, indianen die strijden tegen oliemaatschappijen, boeren die bossen beschermen om voldoende water te hebben, … De volgende getuigenis van een deelnemend bosgroeplid geeft kort en krachtig weer hoe de reis meegevallen is: “Ik heb, door mijn werk vroeger als technicus, vele jaren verschillende continenten afgereisd maar er was nog een hiaat, Zuid-Amerika. Met de keuze van Ecuador werden nu al mijn dromen vervuld. Nooit heb ik, op zo een relatief korte periode, zo intens en diep de ziel van een land kunnen beleven. De dampende wildernis van de Oriënte en de mistige laaglandbossen langs de flanken van de Andes met zijn Sierras en overal de geweldige fauna en flora. De spontane dorpsgemeenschappen met hun problematiek maar vooral ook hun kleurige en geurige gastvrijheid, hun rituelen
en levensvreugde. Ook de mooie natuurparken en bewaarde koloniale steden niet te vergeten. Hiermede dank ik nog eens alle betrokken organisatoren van De Bosgroep Bosplus die deze reis mogelijk maakten en voor ons ook Luc voor het staartje via de Casita Belga. Herwig , vooral ook Herwig voor de geweldige kennis, organisatie- en reisleidertalent puik geassisteerd door Thibaut. Ik denk zeker dat jullie taak werd vergemakkelijkt door de toffe groep die bijna constant op dezelfde golflengte zat en er daadoor, tot en met de laatste dag, in een zeer aangename sfeer werd gereisd.”
Zuid-Amerikaanse natuurpracht
Verlag algemene vergadering Bosgroep Zuiderkempen vzw
Op 26 juni 2012 had de jaarlijkse algemene vergadering van de bosgroep plaats in het prachtige middeleeuws kasteel van de Merode in Westerlo. Onze sympathieke gastheer Prins de Merode verwelkomde de 139 aanwezigen waaronder 106 effectieve leden. Na de uiteenzetting van de agenda door onze voorzitter Jan Milis en secretaris Filip Verrezen, gaf Jan Seynaeve een overzicht van de activiteiten van 2011 en lichtte het ontwerpbeleidsplan 2013-2018 toe. Beiden werden unaniem goedgekeurd. De raad van bestuur kreeg de machtiging om het beleidsplan verder af te werken en goed te keuren Député Rik Röttger werd vervolgens gevraagd om een woordje uitleg te geven omtrent de interne staatshervorming. Hij verzekerde dat het de ambitie van de provincie is om haar huidige rol bij de bosgroepen verder te zetten (huisvesting, werkgever,…). Ook wil hij de huidige betrokkenheid van de eigenaars in de organisatie in stand houden. Dit werd door de aanwezigen positief onthaald. Paul Hermans, penningmeester van de Bosgroep Zuiderkempen vzw, stelde vervolgens de rekeningen van 2011 en de begroting 2012 voor. Deze werden door de commissarissen en de algemene vergadering unaniem goedgekeurd. Nadien was het tijd voor een vragenronde. Een lid vroeg hoeveel nieuwe bomen (aan welke gemiddelde prijs en welke soorten, ….) door de bosgroep in 2011 werd aangeplant. Jan Seynaeve lichtte toe dat deze gegevens tot heden niet werden geïnventariseerd. De bosgroep besteedt het aanplanten van bossen groter dan 0.5 ha uit aan privé-firma’s wat het bijhouden van gegevens moeilijker maakt. Toch zal de bosgroep in de toekomst inspanningen doen om meer zicht te hebben op deze gegevens. Gezien de huidige raad van bestuur reeds drie jaar werkzaam is, diende er conform de statuten nieuwe verkiezingen gehouden te worden. Jan Milis dankte vooreerst de bestuurders Leo Otten en Frans Thijs voor hun bewezen diensten. Jan Seynaeve lichtte vervolgens de kiesprocedure en het stembureau toe welke door de algemene vergadering werden goedgekeurd. Na een korte presentatie van de kandidaten werden de stembrieven uitgedeeld. De volgende bestuurders werden verkozen: Openbare bosbeheerders Gemeente Balen (Reynders Zjeen) Gemeente Westerlo (Verezen Filip) Gemeente Meerhout (Melis Jan) Gemeente Geel (Vervoort Tom) Beheerders van privaatbos (<5ha)
Hermans Jos Hermans Paul Hoefkens Leo Sybens Koen Phillips Alan Milis Jan Beheerders van privaatbos (>5ha)
Grote opkomst in de ridderzaal
De provincie Antwerpen vertegenwoordigd door Jef Mertens is statutair verkozen en diende aldus niet verkozen te worden. Tijdens het tellen van de stemmen gaf Jan De Pauw een begeesterende uiteenzetting van de inleefreis voor boseigenaars in Ecuador. Tenslotte genoten de aanwezigen tijdens de receptie van een gezellige babbel en lekker drankje en hapje. Het vele volk en de toffe sfeer zorgden voor een zeer geslaagde bijeenkomst.
Bosgroepnieuws | Bosgroep Zuiderkempen | 15
bosgroep Noorderkempen
‘Groene werf ’ bij Janssen Pharmaceutica De site van Beerse II van Janssen Pharmaceutica met op de achtergrond het bos. (foto: Ann Hansens, Janssen Pharmaceutica)
Een historische vervuiling opruimen en de biodiversiteit verhogen, dat is het doel van een operatie die eind dit jaar start in het bos van Janssen Pharmaceutica, gelegen op de site Beerse II. Een woordje uitleg. Achter het kantoorgebouw van Beerse II ligt een bos. Voor de meeste medewerkers van Janssen Pharmaceutica is dit onbekend terrein, een groene muur op het einde van het gazon. Maar in feite gaat het hier om een waardevol stukje natuur. Tegelijk is het ook een probleemzone. Onder het bos bevindt zich immers een historische verontreiniging, daterend uit de periode dat er zich nog een meubelfabriek op de site bevond. Het gaat om allerlei schadelijke chemische verbindingen, die zich via het grondwater steeds verder verspreiden. Hoog tijd dus om het probleem aan te pakken. De medewerkers van de milieucel van Janssen Pharmaceutica werken hiervoor samen met verschillende externe partners. Bacteriën inzetten Voor de bodemsanering wordt er beroep gedaan op studiebureau Arcadis Belgium en op de Openbare Afvalstoffenmaatschappij (Ovam). Her en der in het bos zullen er pompputten worden aangebracht. Via deze putten zullen er in de nabije toekomst stoffen in de bodem gebracht worden die ervoor zorgen dat de schadelijke verbindingen door bacteriën worden afgebroken in meer onschuldige componenten. Elders wordt het grondwater opgepompt en bovengronds gezuiverd. Omdat de afbraakprocessen de nodige tijd nodig hebben, zal het hele proces zeker enkele jaren duren. Bovendien moet een stuk van het bos tijdelijk gekapt worden, om plaats te maken voor machines, leidingen, pompputten, etc. Eenmaal dat de volledige saneringsoperatie achter de rug is worden die weer verwijderd en kan er spontaan opnieuw bos uitschieten. De hele operatie was meteen aanleiding voor
de medewerkers van de milieucel om het bosbeheer nog eens onder de loupe te nemen. Was er geen mogelijkheid om te samen met de saneringsoperatie ook de biodiversiteit in het bos te verhogen? Zij deden hiervoor beroep op de mensen van het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) en de Bosgroep Noorderkempen. Die waren zeer opgetogen over het ecologisch potentieel van het bos. Zij vonden bijvoorbeeld in de kruidlaag van het bos nog heel wat heide terug, zowel struikheide, als het zeldzamere dopheide. Zij stelden daarom voor om in het bos een ruime open plek te creëren. Die zou dan vervolgens geplagd worden, waardoor hier zich opnieuw een klein heideveldje kan ontwikkelen. De aanleg van deze open plek zou ook positief zijn voor de poelen die achteraan in het bos liggen, tegen de Toekomstlaan. Rond deze poelen zouden de bomen gekapt worden. Momenteel zorgen die voor nog heel wat schaduw en dode bladeren/naalden in de poelen, waardoor ze dichtslibben. Meer licht in de poelen is interessanter voor de flora en fauna. Bomen worden struiken De Bosgroep Noorderkempen stelde ook voor om langs de kant van de Toekomstlaan een
bosrand te creëren. Zo’n bosrand is een struikengordel, bestaande uit inheemse soorten, die zorgt voor een meer geleidelijke overgang tussen het bos en de omgeving. Vaak wordt die nog vergezeld van een zoom met weelderig groeiende en bloeiende kruiden. In zo’n bosrand voelen heel wat soorten planten, insecten en vogels zich thuis. De milieucel van Janssen Pharmaceutica ging akkoord met de voorstellen van ANB en de bosgroep. Eind dit jaar of begin volgend jaar zal er immers een dunning worden uitgevoerd in de bossen van Janssen Pharmaceutica. Bedoeling hiervan is om het kronendak van de dennenbestanden verder te openen zodat er meer licht en ruimte zal komen voor de struiklaag. Hierin zullen naast struiken zoals lijsterbes of sporkenhout, ook eik en berk zich vestigen. En hoe meer variatie in het bos, hoe beter voor de biodiversiteit. De opbrengst van deze houtverkoop zal geïnvesteerd worden in de minder rendabele werken zoals het plaggen. Zeker is in elk geval dat het bos achter Beerse II er binnen enkele jaren volledig anders zal uitzien…
In het bos van Janssen Pharmaceutica zal er een open plek geplagd worden (archieffoto). 16 | bosgroep Noorderkempen | Bosgroepnieuws
bosgroep Noorderkempen
ANB op bezoek Tijdens de maand juni kreeg onze bosgroep een delegatie van het Agentschap voor Natuur en Bos over de vloer. Zij kwamen nader kennismaken met de werking van de bosgroep, maar ook met de raad van bestuur en het personeel. Het Agentschap voor Natuur en Bos en de bosgroepen zijn nauwe partners bij het werken aan duurzaam beheerde bossen. Zo worden alle kapmachtigingen die de bosgroep aanvraagt of beheerplannen die zij indient, beoordeeld en goedgekeurd door een medewerker van het ANB. De contacten verlopen echter vaak telefonisch of schriftelijk. De bedoeling van dit bezoek was dan ook elkaar beter leren kennen. De bosgroep kreeg de kans om haar werking uit de doeken te doen. Daarom werden twee recente boscomplexen bezocht: Dekkersven in Vosselaar en Molenheide in Wechelderzande. De ANB-delegatie werd geleid door de provinciaal directeur Dirk Jordaens. Het eerste bestaat uit een vrij aaneengesloten bosgebied. Dekkersven is het eerste boscomplex dat de Bosgroep Noorderkempen heeft opgericht en het merendeel van de betrokken eigenaars zijn ondertussen toegetreden tot het beheerplan. De voorbije maanden is er hier op grote schaal aan exotenbestrijding gedaan en zijn er dunningen aangeduid. Adjunct-
coördinator Chris Meeuws legde uit dat er bij deze bestrijding zowel beroep is gedaan op particuliere brandhoutkopers al s op een ploeg van Natuurwerk. Deze laatsten zullen, nadat de dunningen zijn uitgevoerd, ook nog zorgen voor een nabehandeling. In het Dekkersven werden ook de bossen bezocht van Janssen Pharmaceutica. Hier zal in de nabije toekomst met hulp van de bosgroep een open plek worden gecreëerd en een bosrand worden aangelegd (meer hierover lees je hiernaast). Dit project kwam mede tot stand Leden van de bosgroep in overleg met medewerkers van ANB. door de samenwerking van de eigenaar, het ANB en de bosgroep. Tot slot werd ook het boscomplex Molenheide de voormiddag keken de deelnemers tevreden bezocht in Wechelderzande. Dit bosgebied terug op deze uitwisseling. Directeur Dirk Joris gelegen in een zone met weekendrecreatie. daens was van oordeel dat het terreinbezoek Hier werd de problematiek van weekendhuis- zeker voor herhaling vatbaar was. Wordt dus jes in het bos besproken. Aan het einde van zeker nog vervolgd.
Omvorming in de Schrieken De voorbije maand augustus is er een grote bedrijvigheid geweest in de Schrieken in Poppel. Een houtexploitant velde er in opdracht van de Bosgroep Noorderkempen zo’n 2000 kubieke meter hout. De werken kaderden binnen een beheerplan dat de bosgroep samen met de betrokken eigenaars twee jaar geleden opstelde. In het beheerplan is een omvorming van wat hoofdzakelijk naaldhoutbestanden waren, naar een meer gemengd bos voorzien. Omdat een deel van de naaldhoutbestanden in erg slechte staat waren, werd ervoor gekozen om in deze bestanden een kaalslag uit te voeren. Waar tot voor kort nog sparren stonden, is er nu een kapvlakte. Het is de bedoeling dat hier in de toekomst een eikenberkenbos tot ontwikkeling komt. Verder werd er ook een zogenaamde ‘zoomslag’ uitgevoerd. Aan de rand van enkele aansluitende bestanden werd een lange strook bos gekapt. Hier moet zich de komende jaren een ‘interne bosrand’ ontwikkelen.
De forwarder aan het werk.
Uitbreiding op komst Binnenkort gaat onze bosgroep op zoek naar bijkomende versterking van haar personeel. De raad van bestuur heeft hiervoor het licht op groen gezet. De Bosgroep Noorderkempen is de voorbije jaren gestaag gegroeid. Momenteel telt onze bosgroep meer dan 530 leden-boseigenaars en bijna 80 sympathiserende leden. Hun aantal neemt nog altijd toe. Om deze leden een zo goed mogelijke dienstverlening te bieden, kan onze bosgroep beroep doen op een hele reeks vrijwilligers en op drie professionele medewerkers. Enkel de coördinator werkt van deze drie fulltime voor de Bosgroep Noorderkempen. Adjunct-coördinator Chris Meeuws werkt ook nog voor de Bosgroep Zuiderkempen en Kempense Heuvelrug. Administratief medewerkster Elly Maes werkt voor de Bosgroep Noorderkempen en Kempense Heuvelrug. Daarom heeft de raad van bestuur nu beslist dat er een tweede adjunctcoördinator zal worden aangeworven. Hij of zij zal fulltime voor onze bosgroep werken en moet minimaal een bachelordiploma hebben. Geïnteresseerd of kent u iemand die hiervoor in aanmerking komt? Hou dan zeker de website van de Provincie Antwerpen in het oog. De nieuwe aanwerving zal immers via de personeelsdienst van de provincie verlopen. De vacature zal eind september gepubliceerd worden. Hopelijk kunnen we dan begin 2013 onze nieuwe collega voorstellen.
Het huidige team van de Bosgroep Noorderkempen krijgt versterking.
Bosgroepnieuws | bosgroep Noorderkempen | 17
BOSGROEP ANTWERPEN NOORD
Nieuwe Raad van Bestuur
Op de Algemene Vergadering dit voorjaar werd er een nieuwe Raad van Bestuur verkozen. Hier even een kort overzicht van al onze bestuursleden!
Frederic van Haaren (voorzitter)
Roland le Grelle (penningmeester)
Luc Kennis Gemeentebestuur Zoersel
Wouter Huygens - Agentschap voor Natuur en Bos (adviserend)
Guy Mattheeussen
Peter Verdyck - Provincie Antwerpen (ondervoorzitter)
Dre Van Mechelen - Gemeentebestuur Brasschaat
Adgild Hop (secretaris)
Henry le Grelle Pol Trekker Dirk Konings - Gemeentebestuur Essen
Thomas Impens 18 | Bosgroep Antwerpen Noord | Bosgroepnieuws
BOSGROEP ANTWERPEN NOORD
Brandhoutverkoop 2012 Traditioneel wordt er ook dit najaar een brandhoutverkoop georganiseerd. De nieuwe brandhoutcataloog is volop onder constructie: de laatste percelen worden geschalmd en gekubeerd, de voorwaarden worden herbekeken en de kaarten afgepast. Hou dus vanaf midden oktober de webpagina van onze bosgroep in de gaten.: www.bosgroepen.be. De verkoop zal dit jaar samen met het Agentschap voor Natuur en Bos georganiseerd worden. De exacte datum en locatie zijn nog niet gekend, maar deze worden jullie ongetwijfeld nog via onze digitale media meegedeeld.
Karolien en de uitbreiding van haar kroost! Na dochter Anouk in 2010, verwelkomen mama Karolien en papa Koen de nieuwste gezinsaanwinst. Zoon Casper ruilde op 12 juni 2012 mama’s warme buik in om de wereld samen met zijn grote zus Anouk te ontdekken. Alle 4 stellen ze het prima. De bosgroep verwelkomt deze jongste telg van 51 cm en 3,710 kg van harte!
Voor meer inlichtingen omtrent de brandhoutvekoop, kan je best contact opnemen met de coördinator, Gijs Bracke: antwerpennoord@bosgroep.be
Noord en Zuid gaven samen demonstratie van exploitatie in Zoerselbos Op deze informatieve wandeling, vrijdagnamiddag 17 augustus, konden omwonenden, boseigenaars en geïnteresseerden meer te weten komen over de industriële exploitatie in het Zoerselbos. We startten de wandeling met een groep van een dertigtal personen aan het Boshuisje en trokken richting het bosperceel waar de exploitant aan het werk was. Onderweg kwamen we meer te weten over het nut van dunnen en werden de gevolgen op korte en lange termijn verduidelijkt. Zo leerden we onder meer dat door de grotere hoeveelheid licht de resterende bomen beter gaan groeien, dat de struiklaag zich kan ontwikkelen en dat de volgende generatie bomen zich een weg naar boven kan banen. Op termijn wordt dan een gevarieerd bos bekomen met een verhoogde ecologische waarde. Verder maakten we kennis met de uitvoering exploitatie zelf: het nut van de ruimingspistes, de stapelplaatsen en de verschillende schalmsymbolen. Het hoogtepunt van deze succesvolle wandeling was de werking van de harvester. Na het bestuderen van de imposante zaagkop van deze robuuste machine, kregen we er als kers op de taart een indrukwekkende demonstratie voorgeschoteld.
De indrukwekkende zaagkop van de harvester. (Foto: Kathleen Vanderheyden)
Het nut van stapelplaatsen, ruimingspistes en schalmsymbolen uitgeklaard. (Foto: Kathleen Vanderheyden)
Bosgroepnieuws | Bosgroep Antwerpen Noord | 19
Bosgroep Antwerpen Zuid
Op zoek naar vleermuizen Op de laatste dag van de zomervakantie gingen we op zoek naar de alsmaar meer bedreigde vleermuizen. Onze gids, Jorn Van den Bogaert leidde ons door het Vrijbroekpark in Mechelen. Gewapend met een bat detector en een grote lamp gingen we op zoek naar vleermuizen. Met de bat detector kan je de hoogfrequente vleermuisgeluiden hoorbaar maken voor het menselijk oor. Elke soort produceert zijn eigen geluid. Op onze tocht zijn we twee vleermuissoorten tegengekomen: de Gewone dwergvleermuis en de Watervleermuis. De Rosse vleermuis, Grootoorvleermuis en Laatvlieger hebben ons pad niet gekruist, maar zijn wel aanwezig in het park. Vleermuizen zijn hoog ontwikkelde zoogdieren die een unieke ecologische niche innemen. Ze maken gebruik van echolocatie om insecten te vangen. Daarbij stoten ze hoogfrequente geluiden uit om objecten en hun omgeving te lokaliseren. Deze specialisatie stelt vleermuizen in staat om in volslagen duisternis te jagen
en te vliegen. Het brengt ook beperkingen met zich mee. Wanneer de geluidsgolven niet worden weerkaatst bij ontbreken van lijnvormige elementen zoals bomenrijen, geraakt de vleermuis verdwaalt en kan ze deze open vlakte niet overbruggen. Door het gebrek aan insecten tijdens de winterperiode, doet de vleermuis een winterslaap. Ze leggen een voedselreserve aan en verlagen hun hartritme en lichaamstemperatuur. Vleermuizen uit onze streken hebben ook een bijzonder voortplantingspatroon, waarbij gepaard wordt op het einde van het zomerseizoen. De vrouwtjes slaan de zaadcellen op want de ovulatie en bevruchting gebeurt pas in het voorjaar. Vleermuizen wonen in grotten, zolders, kelders maar ook bossen! Holten in bomen zijn een ideale woning voor vleermuizen. Ze verbergen zich in kleine holtes in bomen die te herkennen zijn aan de zwarte streep uitwerpselen onder de boomholte. In het kader van bosbeheer, is het handig om te weten waar de vleer-
muis gehuisvest is, zodat bewoonde bomen gespaard kunnen blijven. Ook natte gebieden of plaatsen waar veel insecten aanwezig zijn trekken vleermuizen aan. Tijdens onze nachtelijke wandeling, hebben we dit intrigerende dier een beetje beter leren kennen!
Bosgroep Antwerpen Zuid op het 4riVIERENfestival Regionaal Landschap Rivierenland organiseerde op 2 september het 4riVIERENfestival in Nijlen. Dit jaar stond het festival in het thema van de Nete. Onze bosgroep was aanwezig met een prachtige stand en was aangenaam verrast door de leuke inkleding en de plezante sfeer!
De demonstratie van industriĂŤle exploitatie in Zoerselbos was een succes! Zie pagina 19 voor een uitgebreid verslag.
20 | Bosgroep Antwerpen Zuid | Bosgroepnieuws
Bosgroep Antwerpen Zuid
Brandhoutverkopen 2012 Dit jaar organiseert Bosgroep Antwerpen Zuid vzw TWEE brandhoutverkopen! De brandhoutloten worden opgedeeld over twee regio’s: regio Bonheiden en regio Zandhoven. Op donderdag 18 oktober 2012 om 19.30u vindt de eerste brandhoutverkoop plaats in de Krankhoeve, Grote Doelstraat 1 te Bonheiden. Tijdens de verkoop worden brandhoutloten aangeboden van de regio Bonheiden. Vanaf 24 september kan je de volledige brandhoutcataloog regio Bonheiden, het volledige overzicht met het aanbod van brandhoutloten (kubering en liggingsplan) terugvinden op onze website www.bosgroepantwerpenzuid.webs.com. Het brandhout wordt op stam verkocht. Donderdagavond 22 november 2012 om 19.30u vindt de tweede brandhoutverkoop plaats in Café Sport, De Linden 2, Zandhoven. Vanaf 29 oktober kan je de volledige brandhoutcataloog regio
Zandhoven online bekijken op onze website www.bosgroepantwerpenzuid.webs.com. Indien u interesse heeft in de aankoop van één of meer van deze brandhoutloten, vindt u achteraan de cataloog een inschrijvingsformulier waarmee u ons een schriftelijke bieding kan toezenden. Tijdens de openbare brandhoutverkopen op 18 oktober en 22 november worden de loten toegewezen aan de hoogste bieder. De loten waarvoor we geen schriftelijk bod ontvingen, worden ter plaatse per opbod te koop aangeboden. Voor inlichtingen omtrent de brandhoutverkopen, neem je best contact op met de coördinator van Bosgroep Antwerpen Zuid, Kathleen Vanderheyden: antwerpenzuid@bosgroep.be
Coördinator op vakantie! Zelfs tijdens de vakantieperiode is de bosgroepcoördinator bezig met haar job! Tijdens een roadtrip in Denemarken van west- naar oostkust leerde ik het Deense bosbeheer kennen. Ik geef jullie graag enkele zaken mee die me zijn opgevallen tijdens het doorkruisen van het land.
Denemarken is vrijwel overal heuvelachtig, maar het hoogste punt van het land is slechts 173m hoog. Na een periode van ontbossing voor de landbouw in het begin van de 20ste eeuw, stimuleerde de overheid herbebossing van braakliggende gronden. Dit resulteert nu in een bebossingsgraad van 13%. Om een vergelijking te kunnen maken: in Vlaanderen is ongeveer 10% van de oppervlakte bebost. De bossen zijn overal in het landschap uitdrukkelijk aanwezig. Ze komen verspreid en in kleinere oppervlakten voor. Net als in Vlaanderen is het percentage bos in privéeigendom hoog. Dit is te wijten aan de bebossing door landbouwers, die naast hun agrarisch gedeelte ook een stuk bos beheren. In de regio’s waar ik ben geweest kwamen fijnsparaanplantingen frequent voor. Wat wel opmerkelijk was, is dat rond deze bossen vaak een gordel van loofhout is aangeplant, mogelijk om de fijnsparren te verbergen. Dat gaf over het algemeen een zeer natuurlijk uitzicht van het landschap en de bossen.
In Denemarken is de bosbouw sterker aanwezig dan bij ons. Her en der zie je stapels stammen langs de baan, opgesleunde sparren en afgebakende aanplantingen. Je hoefde maar enkele kilometers verder te wandelen en je kwam weer in contact met deze gedreven bosbouwactiviteit. Dit geeft toch weer dat de economische functie van de bossen belangrijk is voor de Denen. Naast de ecologische en economische functie wordt ook ingezet op de sociale functie! Alle staatsbossen zijn vrij toegankelijk, niet alleen op wegen en paden, maar ook daarbuiten. Daarnaast zijn alle particuliere boseigenaars verplicht om hun bos (vanaf 5ha) open te stellen op de wegen en paden. Meerdere wandelen fietsroutes doorkruisen de Deense bossen. Tegen mijn verwachtingen in, gaf Denemarken mij het gevoel dat bosbouw deel uitmaakte van hun economische, ecologische en sociale leven.
Bosgroepnieuws | BOSGROEP ANTWERPEN ZUID | 21
Activiteiten / Wandelingen
Zondag 14 oktober 2012: Wandeling TNH We nodigen jullie van harte uit op de bosmierenwandeling gekoppeld aan de geplande beheerwerken in Teunenberg-Nieuwe Hoeve. Vooreerst verkennen we de unieke kolonie kale bosmieren in Kamp C, gelegen aan het educatief pad rond duurzaam bosbeheer. Kamp C herbergt immers een unieke biodiversiteit aan mierenfauna. Mierenspecialist Reginald Verhofstede zal je gids zijn in deze boeiende leefwereld. Vervolgens zal Jan Seynaeve je uitleg geven over de geplande bosbeheerwerken in de buurt. Organisatie: Bosgroep Zuiderkempen vzw Afspraak: Kamp C, Britselaan 20, 2260 Westerlo, 14:00-17:00 Inschrijven: Vooraf inschrijven is verplicht (zuiderkempen@bosgroep.be)
Donderdag 25 oktober 2012: Excursie naar Bosland Bosland is met zijn ruim 6.000 ha het grootste bosgebied van Vlaanderen en is gelegen in de gemeenten Lommel, Overpelt en Hechtel-Eksel. Interessant is dat men in deze bossen op een vooruitstrevende manier aan duurzaam bosbeheer doet. Zo werd er een wetenschappelijk onderbouwde visie opgesteld die de houtproductie voor de toekomst moet verzekeren en is er heel wat aandacht voor draagvlakvorming en kindvriendelijkheid. Hoe dit alles in de praktijk gerealiseerd wordt, gaan we donderdag 25 oktober bekijken. Organisatie: Antwerpse Bosgroepen Afspraak: De excursie gaat door donderdag 25 oktober en duurt een hele dag. Er wordt een bus ingelegd met haltes in Wijnegem en Olen, de verplaatsing kan ook met eigen vervoer gebeuren. Inschrijven: Leden van alle Antwerpse bosgroepen kunnen zich inschrijven voor 10 € per persoon. Plaatsen zijn beperkt! Gelieve te laten weten of u zelf rijdt of meerijdt met de bus. Concrete info (tijdstip, plaats van afspraak, …) volgt later. Voor inschrijving graag contact opnemen met: jeroen.truyen@ groenkempen.provant.be, 014/27.96.49 of 0475/80.73.36.
Zaterdag 27 oktober 2012: Smaakvolle avondwandeling in de Hoge Mouw! De bosgroep Kempense Heuvelrug vzw organiseert samen met de Provincie Antwerpen een smaakvolle avondwandeling op 27 oktober. Een heerlijke herfstwandeling met hapjes, drankjes, vuur en muziek! Organisatie: Provincie Antwerpen Afspraak: Parking Provinciaal Groendomein Hoge Mouw: aan ‘Holle Weg’. Deze zandweg is gelegen op de Lichtaartsebaan tussen Kasterlee en Lichtaart en ligt op circa 100m van het kantoor van de bosgroep. Vertrek kan tussen 19.00 en 21.00u. Inschrijven: Deelname is gratis en enkel voor leden van bosgroep Kempense Heuvelrug. Inschrijven is verplicht op 014/85.90.17 of kempenseheuvelrug@bosgroep.be . Geef ten laatste op 22 oktober uw naam en aantal personen door. Opgelet! Het aantal plaatsen gelimiteerd!
Zaterdag 8 december 2012: Wandeling Lovenhoek In het noordwesten van het werkingsgebied van bosgroep Kempense Heuvelrug vzw, in Vorselaar ligt het natuurgebied Lovenhoek. Dit uniek stukje natuur maakt deel uit van een uitgestrekt bos- en natuurcomplex van meer dan 500 ha. In de Lovenhoek vinden we verschillende bostypes zoals oude loofbossen met een diverse kruid- en struiklaag, vochtige broekbossen maar ook homogene naaldbossen. Onder leiding van een deskundige gids van Natuurpunt vzw bezoeken we deze bossen en komen we meer te weten over het beheer ervan. De wandeling zal ongeveer twee uur duren. Tot dan! Gids: Via Natuurpunt vzw Organisatie: Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw, Natuurpunt vzw Afspraak: Om 10u aan de parking in Pulderbos ter hoogte van het kruispunt van Boskant en Pulderdijk.
22 | activiteiten / wandelingen | Kalender
tijkcursussen Antwerps e bosg roep en: Theoretische cursussen + prak ( inschrijving via Inverde )
Herkennen van bomen en struiken
Kettingzaag module 1
1 dag Prijs : 20 €
2 dagen Prijs leden-boseigenaars: 60 €, Prijs overige deelnemers: 120 €
Aan de hand van een rijk geïllustreerde presentatie worden de inheemse bomen en struiken en enkele veelvoorkomende exoten besproken. De nadruk ligt op eigenschappen voor de soortherkenning, maar ook standplaatskenmerken en mogelijk (hout)gebruik worden besproken. Tijdens een terreinexcursie wordt het herkennen van bomen en struiken grondig geoefend. ■ Za 24 november ’12 van 9 – 16 u in Prinsenpark, Retie
Dag 1: Theorie over de werking, het gebruik en de veiligheid van de kettingzaag. Theorie en praktijk over het dagelijks onderhoud en scherpen van de ketting. Dag 2: Eenvoudige zaagoefeningen op horizontale en verticale stamstukken. Geen vellingen! ■ Za 13 en 20 oktober ’12 van 9 – 16 u Ranst - 2 -VOLGEBOEKT ■ Za 20 en 27 oktober ’12 van 9 – 16 u in Prinsenpark, Retie - 3 ■ Din 30 en woe 31 oktober 2012 in Kamp C, Westerlo - 4 -
Kettingzaag module 2 2 dagen Prijs leden-boseigenaars: 40 €, Prijs overige deelnemers: 120 € Dag 1: Theorie over het vellen van bomen. Demo-velling door instructeur. Veloefeningen door de cursisten. Dag 2: Veloefeningen door de cursisten. Gebruik van hulpmiddelen bij het vellen. ■ Za 3 en 10 november ’12 van 9 – 16 u Ranst - 5 ■ Za 17 en 24 november ’12 van 9 – 16 u in Prinsenpark, Retie - 6 - VOLGEBOEKT ■ Di 20 en Woe 21 november ’12 van 9 – 16 u in Kamp C, Westerlo - 7 -VOLGEBOEKT
Kettingzaag module 3 Inschrijving theoriecursus Voor bovenstaande cursussen moet u zich inschrijven op de website van Inverde (www.inverde.be) of via info@inverde.be. Meer info bij Carine Vander Meulen, planningsverantwoordelijke: 02 658 24 94 Alle prijzen zijn BTW inclusief. Bevestig tijdig je deelname, aantal plaatsen is beperkt.
2 dagen Prijs leden-boseigenaars: 50 €, Prijs overige deelnemers: 120 € Dag 1: Theorie over de impact van het werken bij hout onder spanning. Hoe verwerkt men deze stammen. Zaagoefeningen aan de spanningsbank. Dag 2: Oefeningen bij bomen die onder spanning staan. ■ Za 8 en 15 december ’12 van 9 – 16 u te in Prinsenpark, Retie - 8 - VOLGEBOEKT Voor bovenstaande praktijkcursussen moet u zich inschrijven bij de Bosgroep Zuiderkempen via onderstaand invulstrook.
Kalender | cursussen antwerpse bosgroepen | 23
■ Bosgroep Antwerpen Noord vzw
■ Bosgroep Antwerpen Zuid vzw
’s Gravenwezelsteenweg 59-61, 2110 Wijnegem Tel.: 03/355.09.40 Fax.: 03/355.09.45 Mail: antwerpennoord@bosgroep.be Coördinator: Karolien Devriendt • In zwangerschapsverlof tot eind oktober Vervangend coördinator: Gijs Bracke • 0475/75.77.98 Medewerkster: Britt Van Cotthem www.bosgroepantwerpennoord.webs.com
’s Gravenwezelsteenweg 59-61, 2110 Wijnegem Tel.: 03/355.09.40 Fax.: 03/355.09.45 Mail: antwerpenzuid@bosgroep.be Coördinator: Kathleen Vanderheyden • 0476/76.18.25 Medewerkster: Britt Van Cotthem www.bosgroepantwerpenzuid.webs.com
■ Bosgroep Noorderkempen vzw
■ Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw
Hoge Mouw, Lichtaartsebaan 45, 2460 Kasterlee Tel.: 014/85.90.19 Fax.: 014/85.90.21 Mail: noorderkempen@bosgroep.be Coördinator : Wim Boonen • 0474/74.17.31 Medewerkster : Elly Maes
Hoge Mouw, Lichtaartsebaan 45, 2460 Kasterlee Tel.: 014/85.90.17 Fax.: 014/85.90.21 Mail: kempenseheuvelrug@bosgroep.be Waarziend coördinator: Wim Boonen • 0474/74.17.31 Adj.-coördin.: Dennis Berckmans • 0472/50.05.11 Joost Malliet • 0477/93.25.51 Medewerkster: Annick Vangenechten en Elly Maes
■ Bosgroep Zuiderkempen vzw
■ Medewerker terreinwerkzaamheden
Kamp C, Britselaan 20, 2260 Westerlo Tel.: 014/27.96.57 Fax.: 014/27.96.69 Mail: zuiderkempen@bosgroep.be Coördinator: Jan Seynaeve • 0474/99.99.35 Adj.-coördin.: Pieter-Jan Swinnen • 0478/78.20.22 Jeroen Truyen • 0475/80.73.36 Medewerkster: Rebecca Himschoot
Chris Meeuws : 0478/45.51.38 Mail: chris.meeuws@groenkempen.provant.be
In samenwerking met:
De Bosgazet verschijnt viermaal per jaar, telkens een 4.600 exemplaren en is een uitgave van de Antwerpse bosgroepen. Verantwoordelijke uitgever en eindredactie: Gijs Bracke, Secretariaat en vormgeving: Britt Van Cotthem, Bosgazet: ’s Gravenwezelsteenweg 59-61, 2110 Wijnegem, tel: 03/355.09.40, fax: 03/355.09.45, email: antwerpenzuid@bosgroep.be, AFGIFTEKANTOOR 2099 ANTWERPEN X - P608022
website: www.bosgroepen.be