Bosgazet 26

bosgazet 026

INFORMATIEBLAD ANTWERPSE BOSGROEPEN

dri e m a a nd e li j k s t i j d s c h rif t

|

n°26

|

a p r i l - m e i - j u n i 2013

BELGIE-BELGIQUE P.B. 2099 Antwerpen X BC 10770

voorwoord

DE BOSGROEPEN ZIJN ER VOOR U! Het begrip “bosgroepen” is na amper enkele jaren zeer goed bekend geraakt, niet alleen bij de bosbeheerders en eigenaars, maar ook bij het grote publiek.

Na al die jaren is het vertrouwen van de boseigenaars in de bosgroepen sterk gegroeid, met zichtbare resultaten op het terrein inzake bos- en natuurbeheer.

Want de bosgroepen zijn er voor u als het gaat over bijstand in raad en daad met het beheer van uw bos in al zijn functies; over bosbouwtechnieken en houtverkoop, over natuurherstel en ontwikkeling, over toegankelijkheid en recreatie, over het aanvragen en begeleiden van subsidiedossiers, over adviezen en informatie aangaande al het voorgaande, over cursussen en excursies, of kortweg: over (terug) bezig zijn met uw bos!

Dit alles ten bate van de ganse gemeenschap.

Vandaar het maatschappelijk belang van de bosgroepen.

Wie zou de bosgroepen nog willen missen?

In ieder geval niet de boseigenaars.

En zeker niet de heer Jo Ghysels, boseigenaar te Gierle (Lille), lid van vzw Bosgroep Kempense Heuvelrug, die verder in deze Bosgazet aan het woord komt over zijn samenwerking met de bosgroep.

Hartverwarmend.

Georges van der Vennet Voorzitter Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw

In dit nummer: pg. 3 pg. 4 pg. 8 pg. 10 pg. 20 pg. 21 pg. 22

Actie Belbos Berk en kwaliteitshout: een uitgesloten huwelijk?

Bos(eigenaar) in de kijker!

BosgroepNieuws 2de hands boekenmarkt Activiteiten en wandelingen Cursussen

Digitale Bosgazet!

De Bosgazet is vanaf nu ook digitaal verkrijgbaar. Wilt u deze vanaf de volgende editie enkel via e-mail ontvangen, geef dan een seintje via antwerpenzuid@bosgroep.be.

Op deze manier kunnen we heel wat papier besparen!

Waarom bosgroepen?

Vlaanderen telt ongeveer 146.000 hectaren bos en naar schatting is 70 % van dit bosareaal in privé-eigendom. De Vlaamse overheid heeft er bewust voor gekozen om ook de privéboseigenaars te betrekken in het beleid. De oprichting van de Vlaamse bosgroepen was een duidelijk signaal naar de boseigenaars toe om hen te stimuleren het beheer in eigen handen te nemen. Een kans om te grijpen…

Het bos in Vlaanderen is bovendien enorm versnipperd. Deze versnippering is niet enkel ruimtelijk, ook een enorme eigendomsversnippering typeert de Vlaamse bossen. Zo zijn de meeste boseigendommen in Vlaanderen kleiner dan 1 ha! Het beheer van deze ‘minibosjes’ is voor de boseigenaars financieel onrendabel met als gevolg dat het beheer van deze sterk versnipperde bospercelen meestal achterwege is gebleven. Bovendien wordt de boseigenaar vaak geconfronteerd met problemen die hij niet altijd alleen kan oplossen, zoals bijvoorbeeld recreatieoverlast of sluikstorten. Wanneer verschillende eigenaars samen voor het bosbeheer zorgen, kan dit zonder de eigenaars op kosten te jagen. De belangrijkste taak van de bosgroepen is het stimuleren en coördineren van zo een samenwerking. In een bosgroep komen boseigenaars vrijwillig samen om het beheer van hun bossen te verbeteren. Elke boseigenaar is vrij om al dan niet gebruik te maken van onze diensten. Iedere eigenaar behoudt de volledige zeggenschap over het beheer van zijn eigendom.

Wat kan de bosgroep voor u doen?

De belangrijkste taken van de bosgroep zijn informeren, sensibiliseren en organiseren.

U kan de coördinator contacteren voor: • gratis en onafhankelijk advies over het bos en het beheer ervan (bosbouwtechnische, juridische, financiële en administratieve aspecten); • informatie over hoe uw bos duurzaam kan beheerd worden, wat uw wettelijke rechten en plichten zijn als boseigenaar en wat de mogelijke subsidies zijn waar u als boseigenaar aanspraak op kunt maken; • organisatie van wandelingen, cursussen en excursies; • hulp bij het aanduiden van dunningen; • hulp bij de bestrijding van Amerikaanse vogelkers en exoten door onze arbeidersploeg; • hulp bij het invullen van kapaanvragen, subsidiedossiers en hulp bij het opstellen van beheerplannen; Georges van der Vennet, Voorzitter Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw

2 | VOORWOORD | Woord vooraf

• coördinatie van gezamenlijke boswerkzaamheden en houtverkopen voor meerdere eigenaars zodat goedkoper en efficiënter werk geleverd kan worden.

ACTIE BELBOS

Wereldwijd wordt slechts 1 procent van alle gsm’s gerecycleerd. In Vlaanderen liggen meer dan 10 miljoen oude gsm’s ergens in een lade.

Terwijl in die oude toestellen massa’s kostbare metalen zoals goud, zilver en koper zitten, die perfect hergebruikt kunnen worden.

Ook in jouw kast liggen ongetwijfeld enkele gsm’s te wachten op een correcte recyclage. Voor elke gsm die jij binnenbrengt bij Curieus, planten wij een boom. Want schoon leven, daar gaan wij voor!

Breng je oude gsm mee en schenk hem een nieuw leven. Deponeer je toestel in de inzamelbox.

Elk prima werkend toestel krijgt een plekje in een Kringwinkel. Telefoons die niet herbruikbaar zijn, worden door Umicore op een schone manier

verwerkt. Dit internationaal gerespecteerd Belgisch bedrijf haalt alle kostbare metalen uit jouw mobieltje en schenkt het afval een nieuw proper leven. Daar staan wij garant voor.

De opbrengst? Die investeren wij met Curieus in een bos. Meer nog, we planten vijf bossen, één per provincie. Want het is de hoogste tijd iets terug te geven aan onze kostbare planeet.

Voor elk toestel krijgt Curieus een gemiddelde vergoeding van 1 euro.

Hoe meer ingezamelde gsm’s, hoe meer middelen voor het aanplanten van bomen. En dus hoe groter onze Curieusbossen. de batterij uit je gsm recycleren we ook laders en overige accessoires worden niet ingezameld

Waar wacht u nog op om uw oude vriend te ruilen voor een boom?

Breng tussen 15 en 26 april je oude GSM mee naar ons kantoor in Kasterlee, Westerlo of Wijnegem en deponeer hem in de Curieusbox.

Ontdek in de herfst van 2013 een frisgroen BelBos in jouw provincie.

3

Berk en kwaliteitshout: een uitgesloten huwelijk?

Berk en kwaliteitshout: een uitgesloten huwelijk?

Wat is wit met soms hier en daar een zwarte vlek, kent een snelle jeugdgroei en brandt goed in de stoof? Inderdaad, u raadt het goed: ‘berk’ – akkoord, met wat verbeelding zou ‘zebra’ ook gekund hebben. Maar laten we het op het eerste houden. Een kleine waarschuwing.

Onderstaand artikel bevat veel informatie over een frisse en goed doordachte aanpak van berk. Het risico bestaat dat u dolenthousiast wordt.

Een pionier op alle vlakken De berk kent van alle boomsoorten in Europa het grootste natuurlijke verspreidingsgebied. Zowel op droge als natte groeiplaatsen kan hij zich ontwikkelen. In Vlaanderen zien we hem vooral opduiken waar grootschalige verstoringen zijn opgetreden (windval, aanplantingen, …). Als echte pionier heeft berk het voordeel dat hij zich zeer gemakkelijk en ver kan verspreiden en zich quasi elke lichtrijke plaats kan toe-eigenen. Natuurlijke verjonging met berk kan dus in vele gevallen vrij vanzelf gaan. In menging met andere soorten is hij vooral nuttig omwille van z’n verzorgende rol. Hij verhoogt niet alleen de biodiversiteit van het bos maar zal ook de bodem verbeteren via zijn behoorlijk afbreekbaar strooisel.

Een meter per jaar de hoogte in De berk is een spurter als het op hoogtegroei aankomt. De groei in hoogte, dus welke stamlengte er jaarlijks bijgroeit, culmineert op ongeveer 11-jarige leeftijd. Op de betere standplaatsen is een groei van 1 m per jaar op het piekmoment helemaal niet zo ondenkbaar. Vanaf een leeftijd van 20 à 30 jaar bedraagt de maximale hoogtegroei ongeveer 40 cm per jaar. Vanaf 50 jaar is dit al gereduceerd tot een povere 2 cm per jaar. Uiteindelijk kan een berk op de betere groeiplaatsen een hoogte van 30 m op 60 jaar tijd bereiken, terwijl dit op de slechtere groeiplaatsen al wel eens maar de helft kan zijn.

4 | Berk en kwaliteitshout | Bosinfo

De hoogtegroei van berk culmineert op ongeveer 11-jarige leeftijd. Op die leeftijd groeit er gemakkelijk een halve tot in sommige gevallen zelfs bijna 1 m stamlengte bij per jaar. Beuk daarentegen, kent pas veel later zijn hoogtepunt (ongeveer na 45 à 50 jaar).

Foto: Landesforsten Rheinland-Pfalz

Goede taksterfte, trage stamreiniging Empirisch is vastgesteld de dikste berken de diepste levende kroon bezitten. Gemiddeld gezien komen dode zijtakken voor op het bovenste derde van de stam onder de levende kroon. De takken sterven gemakkelijk en vlug af door lichtconcurrentie, ze vallen desondanks echter maar traag af.

Als we alles z’n natuurlijke gang laten gaan en wachten tot de takken effectief zijn afgevallen, is de levende kroon al dermate de hoogte ingedreven dat een diepe kroon

bijgevolg ook onmogelijk is. Om de uitbouw en behoud van een diepe, groene kroon te verzekeren, is een vroege begeleidende snoei dus de boodschap.

Snoeien is aan de orde vanaf een diameter op borsthoogte van ongeveer 8 à 10 cm.

Het doel van een snoeibeurt is immers dat zo veel mogelijk noestvrij, gaaf hout groeit bovenop de zopas gesnoeide jeugdige stam. Noestvrij betekent dat de stam van takken moet ontdaan zijn. Dit gaat vlot

Binnenin schuilt een rotte stam… (Foto: Inverde)

Berk en kwaliteitshout: een uitgesloten huwelijk?

met een stokzaag of met een handzaagje en een ladder. De takvrije stamlengte bedraagt liefst 5 à 8 m. Takken groter dan 2 cm diameter zijn in feite niet meer de moeite om te snoeien. Niet enkel omwille van meer zaagwerk, maar ook vanwege het verhoogde risico op stamrot en kernverkleuring. Hoe groter de takwonde, hoe trager de wondheling en hoe groter het risico. Snoeien gebeurt het best op het einde van de winter, vóór de sapstromen op gang komen, of in juni.

Een diepe, brede kroon van in het begin Streef met berk als doelsoort naar een doeldiameter niet groter dan 50 cm op borsthoogte. Vanaf 25 jaar neemt de hoogtegroei immers zeer sterk af, het globale groeipotentieel bijgevolg ook. Op een stam dikker dan 50 cm diameter zal dus heel lang gewacht moeten worden.

Bovendien loop je dan het risico dat je mooie onderstam niet zo helemaal gezond meer is als je zou vermoeden (stamrot) of voor een heel groot deel kernverkleuring vertoont. Hoe ouder de berk, hoe groter de kans en hoe groter het aandeel van de stam dat zal verkleurd zijn. Automatisch zie je de waarde van je hout mee de dieperik intuimelen.

Er is een recht evenredig verband te vinden tussen de omvang van de kroon en de diameter van de stam op borsthoogte.

Dit vertaalt zich anders ook in het feit dat hoe sneller een berk dik is geworden, hoe groter zijn kroon is op dezelfde leeftijd als andere, minder dikke individuen. Gemid-

deld gezien is bij berk een jaarringbreedte van 4 à 5 mm per jaar mogelijk. Hiervoor moet de kroon wel op elk ogenblik in zijn ontwikkeling voldoende vroeg en blijvend geïsoleerd worden. Vlug rekenen geeft aan dat met deze groeisnelheden een diameter op borsthoogte van 45 à 50 cm (of ongeveer 140 à 160 cm omtrek) mogelijk wordt op een periode van 50 à 55 jaar…

tot fijne lagen van ongeveer een millimeter dik. Deze fineerlagen worden dan gebruikt om minderwaardig en goedkoper hout te bekleden. Laat ons nu twee fasen onderscheiden: de kwalificeringsfase en de dimensioneringsfase.

De kwalificeringsfase begint na de fase van succesvolle vestiging van de jonge boompjes. Om het bosbestand werkbaar te hou-

Deze kwaliteitsvolle berken worden straks omgetoverd tot binnenbekleding van enkele Duitse sauna’s… ( Foto: Inverde )

Kwalificeren en dimensioneren.

Doelstelling? Berkenfineer!

Het mag duidelijk zijn: als je van berk iets mooi wil maken, moet je er vroeg bij zijn.

Uiteraard proberen we het hoogst haalbare te realiseren. Voor kwaliteitshout is dat fineer. Hierbij worden mooie onderstammen afgerold (dan spreken we van ‘schilfineer’) of gesneden (levert ‘snijfineer’ op)

Een kwalificering door langdurige dichtstand is bij berk niet zinvol. Een eerste dunning uitvoeren na 20 jaar heeft nog maar weinig zin, aangezien de groei dan al zo ver is afgenomen. Op de foto zijn twee stamschijven te zien van bijna even hoge berken te zien (14 en 16 meter). Ondanks hun zelfde leeftijd (ca. 20 jaar) is er een groot verschil in diameter. Conclusie: benut op tijd die jeugdige groeikracht! ( Foto: Inverde )

den, kan je best werkgangen om de 20 m aanleggen – om de 10 m mag in feite ook.

Deze gangen zijn zo breed dat je vlot door het bestand kan lopen om zo beter potentiële kwaliteitsbomen op te merken en te selecteren. Een werkgang maken gaat vlot met behulp van tractor en klepelmaaier of met de bosmaaier. Later worden de werkgangen logischerwijs omgedoopt tot ruimingspaden voor exploitatie (dunning, eindkap), zo spaar je het meeste van de bodem van berijding en verdichting.

Knik en hak er op los In het ‘klassieke’ beheer zou je vervolgens wachten tot het moment van eerste dunning. Echter, de berk is geen ‘klassieke’ soort, maar een pionier zoals we reeds hebben geleerd. Dus gaan we nu reeds ingrijpen in de zich afspelende concurrentiestrijd (de berken zijn ondertussen ongeveer 3 m hoog). Ten voordele van een selectie beloftevolle ‘opties’ (minimum om de 5 m uiteen, dan heb je later ruim voldoende keuze) gaan we de concurrerende buren een kopje kleiner maken. Indien de boompjes tot een vinger dik zijn, dan is knikken op borst- of heuphoogte een zeer vlotte en eenvoudige methode.

In tegenstelling tot volledig doorhakken Bosinfo | Berk en kwaliteitshout | 5

Berk en kwaliteitshout: een uitgesloten huwelijk?

Zijn de te knikken berken al eens dikker, dan heb je liefst een of ander handgereedschap, zoals een bosbijltje of kapmes. Een populaire uitvoering van het kapmes is het Zwitsers gertelmes, met zijn gebogen punt. Bij een ietwat dikkere stam merk je echter dat je beter werken zal met een rechter kapmes. ( Foto: Inverde )

of -zagen, heeft het knikken als voordeel dat de sapstroom nog in kleine mate aanwezig blijft. Hierdoor zullen geknikte bomen minder vlug en minder sterk nieuwe scheuten maken. Bovendien is het efficiënt, poepsimpel en heb je geen stank of lawaai van de kettingzaag of bosmaaier.

Zijn de berken al eens dikker, dan heb je liefst een of ander handgereedschap bij.

Denk hierbij aan het ouderwetse, doch tijdloze kapmes, in zijn verscheidenheid aan vormen. Dit gereedschap gebruik je om de berken een kap te geven en vervolgens om te buigen, of meteen voor de voet af te zetten.

Dimensioneren vanaf 12 jaar Normaal gezien eindigt de kwalificeringsfase als de berken een leeftijd van 12 à 15 jaar bereikt hebben. Dit zal vrij goed overeenkomen met een dominante hoogte van ongeveer 10 à 15 m. Weet dat de piek in hoogtegroei bij berk zich situeert rond het 11e levensjaar. Het begin van de dimensioneringsfase wordt ingeluid door de eerste, echte dunning omdat we willen profiteren van de groeikracht, die de berk op dat moment nog met hopen op voorraad heeft. In vergelijking met het “klassieke” hooghoutbeheer van de voorbije jaren is dit een duidelijk vroeger optreden. Grote kans dat bij de eerste dunning, er nog dode zijtakken op de onderstam staan. Voer in deze fase dus een begeleidende snoei uit waar nodig. Het is de bedoeling om vanaf dit moment tot op het einde van de rit de ondergrens van 6 | Berk en kwaliteitshout | Bosinfo

de levende kroon vastgelegd wordt. Uiteindelijk moet deze laatste ongeveer 60 à 70 % van de stamlengte innemen. Op de leeftijd van 12 à 15 jaar is dat ongeveer de helft van de stamlengte, dus 5 à 8 m of met andere woorden grofweg een veelvoud van de benodigde 2,5 m voor 1 blok fineer.

Bij elke dunning moet je groeiruimte voor de kruin voorzien tot de volgende dunningsronde. In principe mag op geen enkel ogenblik de kroon van de toekomstboom gehinderd worden door concurrerende bomen, zowel bovenaan als onderaan in de kroon (we willen de kroonondergrens behouden). Daarvoor voorzie je telkens rondom de kroon van de toekomstboom een zone van 1 à 2 m vrije ruimte. Inderdaad, volledige isolatie of détourage zoals de Fransen het zo mooi kunnen zeggen. In totaal zal er na deze eerst dunning nog ongeveer 3 keer gedund moeten worden, omdat het kronendak zich telkens opnieuw relatief snel zal sluiten. Het einddoel is finaal bereikt als je gezonde onderstam een diameter vanaf 45 cm heeft en dit op maximum 60 jaar tijd.

Snel gegroeid hout heeft brede jaarringen.

Met het vrijstellen van de kroon mikken we dus op een snelle en constante groei.

Constante groei betekent dan dat elk jaar ongeveer even brede jaarringen gevormd worden. Ons doel was fineerhout.

Het liefst heb je hiervoor regelmatig ge-

groeid (veel schommeling in jaarringbreedte geeft aanleiding tot kromtrekken) en zacht hout. Berk is een diffuusporige houtsoort, waarbij de houtvaten en vezels verspreid door elkaar liggen over de hele jaarringbreedte. Voor berkenhout zorgt

Op elk moment moeten de toekomstbomen ruimte hebben voor onbelemmerde kroongroei.

Dit zorgt voor de gewenste regelmatige en forse groei. ( Foto: Inverde )

de snelheid van groei niet voor zachter of harde hout. Als we dus toch de keuze hebben, kun je voor berkenfineer concluderen: geef er maar een lap op!

Martin Winnock & Robbie Goris. Inverde

Berk en kwaliteitshout: een uitgesloten huwelijk?

• Zorg in een jonge berkenopstand (tot 2m dominante hoogte) voor de aanleg van werkgangen om de 20 m.

• Voer vanaf een dominante hoogte van 3m een eerste zuivering uit. Knik de jonge concurrenten om.

• Zorg voor minimum 5 à 6 m takvrije onderstam door eventueel begeleidende snoei.

dimensionering

• Voer een eerste dunning uit op ongeveer 12- à 15-jarige leeftijd (dominante hoogte 10 tot max 15 m). Neem maximum 60 bomen per hectare als toekomstboom, die je volledig vrijstelt.

kwalificering

Passende behandeling voor groeiende berkjes nog even samengevat…

A

B

C • Blijf dunnen en zorg dus steeds voor een onbelemmerde kroongroei.

• Het doel is bereikt als de berken een diameter op borsthoogte van 45 à 55 cm hebben gehaald op maximum 60 jaar tijd.

Foto A: stilaan het moment voor een eerste dunning…

Foto B: resultaat na een tweede dunning Foto C: een kaprijpe berk, de vruchten van een dynamisch bosbeheer mogen worden geplukt! ( Foto A, B, C: Inverde )

Bosinfo | Berk en kwaliteitshout | 7

Bos(eigenaar) in de kijker

De bosgroepen draaien intussen al enkele jaren mee in het Vlaamse bosbeheer. Tijd dus om eens een bosperceel te bekijken waar eigenaar en bosgroep al verscheidene jaren samenwerken. Het opmerkzame oog viel op het jonge bos van Jo Ghysels, boseigenaar in Gierle (Lille) en lid van de bosgroep Kempense Heuvelrug. Bij een toevallig terreinbezoek met Jo bleek zijn bos ideaal om eens in de kijker te zetten!

Het verhaal start eind 2006 wanneer boseigenaar Jo Ghysels een brief krijgt van het Agentschap voor Natuur en Bos. Daarin staat vermeld dat zijn populierenbos van 1,33 ha in Gierle de roestziekte heeft en gekapt moet worden. Hiervoor vraagt hij dan ook zelf een kapmachtiging aan. Via de boswachter van Lille , Werner De Kinderen, die de kapmachtiging behandelt, komt Jo het bestaan van de bosgroepen ter ore. In het voorjaar van 2007 heeft hij dan een eerste contact met de bosgroep Kempense Heuvelrug, toenmalig adjunct-coördinator Sander Janssens.

Jo: Eerst en vooral moesten de zieke populieren gekapt worden. Omdat het over relatief vochtige ondergrond gaat, gebeurde dit best tijdens de zomermaanden. Vroeger stroomde zelfs de Aa door het perceel maar bij het rechttrekken werd de loop gewijzigd en werden op mijn bosperceel afwateringskanalen gegraven. Bovendien stonden er ook enkele andere mooie bomen op het perceel, onder meer Zomereik en Zwarte els, die zeker gespaard moesten blijven. Via de bosgroep kreeg ik het adres door van een houtexploitant. Ik nam zelf contact met de exploitant op met de vraag om mijn hout te verkopen.

Deze heeft de 129 populieren opgemeten en geveld, hierbij heb ik ongeveer 5500€ opbrengst van gehad die ik dan (deels) gebruikt heb voor de heraanplant.

Hoewel de exploitatie hier zeer vakkundig werd uitgevoerd, blijft er na een exploitatie altijd veel kroonhout achter. Dit is het hout dat voor de exploitant niet de moeite waard is om mee te nemen. Samen met familie en vrienden heeft Jo het takhout op het perceel opgeruimd.

Jo: We zijn hier dagen tot weken aan het werk geweest om al het kroonhout van het perceel te verwijderen. De grote stukken hout namen we mee voor brandhout, de rest legden we op hopen. Hier en daar legden we ook stukken hout in de grachten verspreid over het perceel, en dit om de toegankelijkheid van het bosperceel te verbeteren. Al dit werk stond in het teken om de doorgang bij 8 | Bos(eigenaar) in de kijker | Bosinfo

de aanplant van het nieuwe bos te vergemakkelijken Intussen had de bosgroep een voorstel gedaan wat betreft de aanplant. Door de natte ondergrond is de boomsoortenkeuze iets beperkter. Er werd gekozen voor de aanleg van een bosrand in het zuiden en het westen van het perceel, tevens de wegzijde. Idealiter ligt een bosrand aan de zijde waar het meeste licht invalt. Zo

ken tussen te planten. Ik deed een bestelling bij een erkende bosplantsoenkweker en vroeg ook naar een attest van herkende herkomst.

Zo weet je waarvan het genetisch materiaal van de plantjes vandaan komt. Bovendien kun je met zo’n attest een extra herbebossingssubsidie van 250€/ha bekomen. In februari 2008 gingen de planten allemaal de grond in. Het planten zelf heb ik uitbesteed aan een externe firma. In de daarop volgende zomers heb ik de aanplanting intensief moeten opvolgen. Ik heb plastic wildbescherming kunnen lenen van de boswachter.

Daarnaast overwoekerden grassen, kleefkruid, hop, brandnetels en bramen de kleine boompjes. Ieder jaar ben ik een paar keer door mijn bos geweest om de plantjes vrij te maken. Vooral met de hop had ik problemen omdat deze zich snel tot in de boomtoppen

Aan het werk om het perceel plantklaar te maken in de zomer van 2007.

groeit de struikengordel het best en zal hij voldoende insecten en andere dieren kunnen aantrekken. Bovendien kan de bosrand hier perfect dienen als buffer tegen de drukke weg tussen Tielen en Gierle. Geluid en fijn stof zal niet zo ver in het bos kunnen doordringen. Als hoofdboomsoorten ging de keuze tussen Zomereik, Zwarte els en Gewone es.

Jo: Uiteindelijk kozen we ervoor om op het voorstel van de bosgroep in te gaan. Volgende soorten kregen de voorkeur: 100 stuks Hazelaar, 100 stuks Gewone vlier, 100 stuks Gelderse roos voor de bosrand. Als hoofdboomsoort gingen we voor Gewone es (1400 stuks) en Zwarte els (800 stuks) en Trilpopulier (100 stuks) om op enkele lege plek-

van de boompjes slingerde. Door het gewicht van de hop dreigden sommige boompjes te gaan scheef hangen. Samen met mijn echtgenote hebben we hier ook ettelijke uren aan besteed, wel mét plezier trouwens!

5 jaar na de aanplant ziet het bos van Jo er weer helemaal een bos uit. Intussen is de aangeplante bosrand ook al duidelijk visueel zichtbaar geworden als struikengordel. Ook het jonge bos zelf is flink geëvolueerd. De aanplant met Zwarte els is zo hard gegroeid dat je nauwelijks kan geloven dat deze bomen nog maar 5 jaar oud zijn. Ook de kwaliteit van de elzen is zo goed dat we nu al toekomstbomen kunnen beginnen aanduiden. Op bijgevoegde foto staat een toekomstboom van

Bos(eigenaar) in de kijker

Een zicht op hetzelfde bos begin 2013.

zwarte els met stamomtrek circa 35 cm en hoogte circa 10 meter. De stamkwaliteit is nagenoeg perfect: kaarsrecht, mooie kroon, geen dubbele toppen of dikke zijtakken, mede dankzij de dichte plantafstand (1,5mx1,5m). Onderaan de stam beginnen de dode takjes reeds af te vallen.

Nog 1 of 2 groeiseizoenen geduld en Jo kan de eerste toekomstbomen beginnen vrijstellen door de concurrerende bomen weg te nemen (dunnen). Zo kunnen toekomstbomen hun kroon optimaal begin-

Een toekomstboom van Zwarte els van perfecte kwaliteit!

nen ontwikkelen en kan de stam snel en zonder al te veel noesten beginnen aandikken. Het dunningshout kan Jo ideaal gebruiken als brandhout.

De aanplant met Gewone es is duidelijk ook goed aangeslagen. Als we de boompjes even van dichtbij gaan bekijken, zien we echter dat ze duidelijk last hebben van de essenziekte. Deze ziekte rukt op vanuit het noorden en het oosten en is sinds enkele jaren ook in Vlaanderen aan een

Een struikengordel rond het bos.

opmars bezig. De voornaamste kenmerken van de essenziekte zijn eindknoppen die afsterven, opschietende twijgen vanuit ouder hout, jonge verkleurde twijgen, bladeren die in het begin van de zomer plots verdorren‌ Het is nog niet duidelijk hoe sterk de essen onder de ziekte zullen te lijden hebben. Op korte termijn zal de boom er niet direct van sterven, maar boomvitaliteit- en vorm zijn naar de vaantjes.

Jo: In een brief van het Agentschap van Natuur en Bos had men mij geadviseerd om een eerste vormsnoei toe te passen in de aanplant. Omdat ik hiervan weinig ken, maakte ik een afspraak met Joost van de bosgroep.

Op terrein wees die erop dat ook de essen in mijn bos zijn aangetast. Gelukkig koos ik bij de aanplant niet voor 1 boomsoort maar verschillende. Zo houd ik toch nog bos over dat er wel goed bijstaat. Ik wacht af hoe de essen het de volgende jaren zullen doen.

Vormsnoei is misschien niet zo nuttig meer omdat de meeste bomen toch ziek zijn. Toch ga ik dit bij de mooiste exemplaren uitproberen, je weet maar nooit dat de essen de ziekte gewoon zullen overwinnen.

Op plekken waar ze er echt slecht komen bij te staan, ben ik van plan groepjes zomereiken in te planten. Deze soort doet het ook behoorlijk goed op natte grond. Ik ben wel van plan iets groter plantgoed aan te kopen zodat ik de plantjes niet te vaak moet komen vrij maken!

Correcte taksnoei van bosbomen

Bij vormsnoei komt het erop aan om takken die de hoofdscheut van de boom hinderen te verwijderen. Dit kan gaan over dubbele toppen of dikke zijtakken die samen met de hoofdscheut mee omhoog groeien (zuiger). Snoei niet te kort of te ver van de stam maar net langs de takkraag. Dit is een verdikking van het hout waar de tak ontspringt en is essentieel om de snoeiwonde mooi te kunnen laten overgroeien. Op bijgevoegde tekening staat een verkeerde en juiste snoei afgebeeld.

Kortom kunnen we besluiten dat, ondanks de tegenslag met de essen, het bos hier een gunstige evolutie heeft doorgemaakt. Van een populieraanplant met roestziekte naar een divers bos met allerlei inheemse soorten! Bovendien kunnen we op deze korte termijn al toekomstbomen aanduiden! Maar bovenal hebben we een boseigenaar terug helemaal warm kunnen maken voor zijn bos!

Dank je wel Jo !

Vormsnoei bij es: verwijderen van een zuiger‌ Bosinfo | Bos(eigenaar) in de kijker | 9

BOSGROEP KEMPENSE HEUVELRUG

Voorstelling nieuwe coördinator!

Beste Bosliefhebbers, Ik wil me graag aan u voorstellen als de nieuwe coördinator van Bosgroep Kempense Heuvelrug. Ik ben geboren in de Nederlandse Kempen, in het mooie dorpje Nuenen waar ook de beroemde schilder Vincent van Gogh een tijd vertoefde en enkele beroemde schilderijen maakte (zoals “De Aardappeleters”). Behalve in de Nederlandse bos- en natuurgebieden ravotte ik als kind ook al graag in de natuurgebieden rond de abdij van Postel. Ik heb daar echt heel fijne herinneringen aan. Ik ging naar de middelbare school in Geldrop. Mijn school lag aan de rand van het natuurgebied de Strabrechtse heide en daar genoot ik enorm van tijdens de pauzes en buitensportlessen. In de weekends werkte ik in een tuincentrum alwaar ik al in aanraking kwam met inheemse en exotische plantensoorten.

Toen ik mijn vwo diploma (ASO in Vlaanderen)behaald had besloot ik om niet direct te gaan studeren. Ik legde al mijn spaargeld bijeen en heb een vliegticket naar Nairobi geboekt. Ik heb uiteindelijk 8 maanden lang vrijwilligerswerk verricht in Kenia en het door oorlog geteisterde Oeganda, in weeshuizen en opvangcentra voor jongeren.

De imposante natuur die ik gezien had in deze landen haalde me definitief over de streep om Bos- en Natuurbeheer te gaan studeren aan de Universiteit van Wageningen (NL). Hier werd vanaf het begin veel aandacht besteed aan het integreren van de verschillende functie van bossen. Tijdens mijn Bachelor studie heb ik projectwerk gedaan in Zuid Afrika waar ik meehielp in een onderzoek in diverse wildparken naar erosie rondom waterbronnen die uitvoerig gebruikt worden door allerlei dieren. In de Masterfase van mijn studie heb ik een afstudeervak gedaan in het zuiden van China waar ik onderzoek deed naar het opnieuw uitlopen van boomsoorten na verstoring/verlies van bovengrondse biomassa. Hierna heb ik ook nog een stage gevolgd in Ghana. Hier heb ik een systeem opgezet om inheemse flora en fauna te monitoren in de bufferzones van een teakplantage. Door deze ervaringen ben ik niet alleen veel rijker geworden in mijn kennis van bos en natuur maar heb ik ook veel geleerd over samenwerken met mensen die verschillende belangen hebben binnen dezelfde sector. Ongeveer een jaar na mijn afstuderen ben ik samen met mijn vriend naar Lier verhuisd. Ook na onze verhuizing ben ik ben door middel van allerlei projecten bezig gebleven in de sector van de bos- en natuurbeheer, in België.

Zo heb ik een projectvoorstel geschreven bij de universiteit van Gent en ILVO en heb ik vrijwilligerswerk gedaan voor de Universiteit van Antwerpen.

Uiteindelijk kwam ik op de hoogte van de vacature bij de Kempense Heuvelrug en ik was meteen heel erg enthousiast. Toen ik gebeld werd met de vraag of ik de functie van coördinator wilde gaan vervullen heb ik natuur-

lijk direct JA gezegd! Vanaf begin februari sta ik in dienst van de bossen op de Kempense Heuvelrug en zijn privé eigenaars. Ik besef dat we als bosgroep in een overgangspositie zitten met een nieuwe coördinator en tevens een aantal nieuwe bestuurders, die ik ook hartelijk welkom wil heten. Ook de verandering van departement brengt ons in een nieuw evenwicht. Boseigenaars zullen steeds meer te maken krijgen met het integreren van de verschillende functies van bossen (natuurontwikkeling, bosbeleving en houtopbrengst). Dit niet op basis van scheiding van functies, maar op basis van verweving binnen één bestand. Om dit te bereiken is het faciliteren en stimuleren van een samenwerking tussen de diverse eigenaars maar ook tussen diverse natuurbeheersorganisaties een belangrijk punt in mijn agenda. Natuurontwikkeling en bosbeleving zullen zo geleidelijk aan een belangrijkere rol gaan spelen bij het nemen van bosbeslissingen. Uiteraard zal ik me hierbij ten volste inzetten om de belangen van alle betrokkenen in het werkingsgebied van de Kempense Heuvelrug te behartigen!

De nieuwe coördinator in haar natuurlijke omgeving…

10 | BOSGROEP KEMPENSE HEUVELRUG | Bosgroepnieuws

BOSGROEP KEMPENSE HEUVELRUG

Infomoment boseigenaars Hoge Mouw (Kasterlee) Op zaterdag 19 januari werden alle private boseigenaars met eigendom op de Hoge Mouw in Kasterlee uitgenodigd voor een infomoment. In 2007 werd het boscomplex Hoge Mouw opgestart met als doel het opstellen van een gezamenlijk uitgebreid bosbeheerplan, in samenwerking met de gemeente Kasterlee en de provincie Antwerpen. Na 6 jaar is het tijd om het gevoerde bosbeheer samen met de eigenaars te bekijken. Nieuwe eigenaars krijgen ook weer de kans om in

het gezamenlijk bosbeheerplan te stappen.

Omdat het om een groot gebied gaat met vele kleine eigenaars werd het gebied opgesplitst in 2 delen waarin beide adjuncten Dennis Berckmans en Joost Malliet de terreinafspraken op zich nemen. Op de vergadering in het gemeentehuis van Kasterlee waren een 30-tal mensen aanwezig.

Daarna werden, ondanks de ijzige kou, nog enkele bospercelen bezocht om de mensen het nut te tonen van een degelijk bosbeheer.

Infomoment over UBP Hoge Mouw in het gemeentehuis van Kasterlee…

Winterse wandeling in de Lovenhoek (Vorselaar) Zaterdag 8 december trotseerden een tiental geïnteresseerde boseigenaars de eerste winterprik voor een tocht door de Lovenhoek in Vorselaar. Onder leiding van Ilf Jacobs ontdekten we in dit natuurgebied van Natuurpunt vzw het beste wat de Kempen te bieden heeft.

We trokken erop uit met meer dan gewone aandacht voor de bomen en bossen in het gebied. En de dapperen werden beloond!

Naast een zonovergoten winterlandschap toonde Ilf ons een aantal interessante bostypes. Langsheen de vallei van de Kleine

beek en de Molenbeek trokken we doorheen de vochtige broekbossen die via struweel en bosranden geleidelijk overgaan in oude loofbossen met een struiklaag van o.a. Europese vogelkers. In deze bossen kiest Natuurpunt vzw ervoor om de natuur haar gang te laten gaan. Dode bomen blijven staan of liggen als schuilplaats en voedselbron voor tal van bosbewoners.

In de open plek die achter blijft kunnen zaailingen zich ontwikkelen. Deze natuurlijke dynamiek levert op termijn een soorten- en structuurrijk bosbeeld op.

Naast deze diverse loofbossen vind je in de Lovenhoek op voormalige heidegronden ook typische Kempense dennenaanplantingen terug. Hier voert Natuurpunt vzw hetzelfde beheer als de bosgroepen. Door

gericht te dunnen, ontwikkelen deze bossen zich geleidelijk tot gemengde bossen met een groot aandeel inheems loofhout.

Na deze wandeling besloten we met zijn allen dat Natuurpunt vzw hier net als de bosgroepen aan een duurzame toekomst voor de Kempense bossen werkt.

Boswilg geeft startschot voor nieuwe lente!

Na een lange en koude winter komen eindelijk de eerste struiken en bomen weer in bloei! Ook insecten, vogels en amfibieën kruipen geleidelijk uit hun stulpje.

In de bossen horen we weer gezoem, gezang en geritsel.

Mannelijke katjes van de boswilg

Eén van de vroegste boomsoorten die in bloei komt in het nieuwe jaar is de Hazelaar (Corylus avellana L.). Eigenlijk kunnen we beter spreken van een struik omdat hij maximaal zes meter hoog wordt en breed groeit. Deze struik, die we kennen vanwege zijn hazelnoten, kan al bloeien in januari, nog voordat de bladeren uitlopen. De hazelaar mag dan op nummer één staan als snelste bloeier, de nummer twee is minstens zo belangrijk. Als tweede eindigt namelijk de boswilg (Salix caprea L.). De boswilg is een van de belangrijkste planten die o.a. bijen, dagvlinders en zweefvliegen reeds vroeg in het jaar van stuifmeel en nectar voorziet. Nog voordat de bladeren uitlopen verschijnen er al dikke, gele, geurende katjes op de mannelijke planten en slanke groen-witte katjes op de vrouwelijke planten. Samen met de wind zorgen de insecten er voor dat de stuifmeelkorreltjes van de mannelijke katjes op de vrouwelijke bloemen vallen. Zo helpen de insecten met de bevruchting van de boswilg en geeft de boswilg op dit cruciale moment voedsel aan de insecten. Het startschot voor een nieuw seizoen vol kleur, geur en gezoemmm!

Bosgroepnieuws | BOSGROEP KEMPENSE HEUVELRUG | 11

BOSGROEP ZUIDERKEMPEN

Wildbescherming De laatste jaren merken we dat veel eigenaars die aanplantingen uitvoeren te maken krijgen met beschadigingen aan het plantsoen. Een aantal van onze wilde dieren heeft het jammer genoeg gemunt op jonge boompjes.

Een papieren afplakband onder de eindknop beschermt tegen vraat door ree.

De ree is de voornaamste schuldige, maar ook konijn, haas en zelfs woelmuis kunnen in bepaalde gevallen voor schade zorgen. Om onze boseigenaars nog beter advies te kunnen geven, startte de bosgroep in samenwerking met de vormingsinstelling Inverde een project waarbij een tiental verschillende beschermingsmethoden worden uitgetest en met elkaar worden vergeleken. Het betreft zowel de klassieke spiraaltjes als kokers, ‘ijzeren bomen’ met afschrikkende scherpe pinnen, wol, omheiningen, en zelfs schilderstape die onder de eindknop van het boompje wordt geplakt. De bedoeling is dat we nagaan welke methodes voldoende bescherming bieden. De resultaten worden later meegedeeld. Heb je ervaring bij het beschermen van je bosplantsoen tegen het wild, contacteer ons gerust om je kennis te delen. Of ben je van zin boompjes aan te planten, graag geven we u advies.

JBC steunt bosgroep met het ontwikkelen van mooie natuur en landschap Jean Baptist Claes, boseigenaar en lid van de Bosgroep Zuiderkempen vzw heeft een hart voor het bos. Hij is de stichter van de JBC klerenwinkelketen met afdelingen over heel Vlaanderen.

In zijn bos in Meerhout probeert hij te komen tot meer variatie, natuur en een mooier landschap.

Door de goede samenwerking met de bosgroep heeft JBC beslist om 1000 Euro te investeren in landschap- en natuurontwikkeling in de bossen van de provincie Antwerpen. Zo wil hij aanplantingen financieren die de bosgroepen in hun werkingsgebied realiseren. Op deze wijze wil JBC blijk geven van ecologisch ondernemerschap waarbij het haar steentje

wil bijdragen ter vervulling van de grote maatschappelijke uitdagingen zoals de klimaatopwarming en verlies van biodiversiteit. We danken, namens alle boseigenaars, JBC voor dit prachtig initiatief en blijk van maatschappelijk engagement.

Dit initiatief geeft althans hun kledij een extra sympathieke flair!

Onze bossen in 2052!

Elke ingreep die we vandaag in het bos doen, heeft zijn implicaties op heel lange termijn. Bosbeheer kan je dan ook best doen met een duidelijk toekomstbeeld voor ogen.

Dit beeld dient dan als kapstok voor de boseigenaars om het bosbeheer van hun eigen bos aan vast te hangen. Rekening houdend met de nieuwe maatschappelijke uitdagingen en de ambities van onze boseigenaars ontwikkelde de bosgroep voor haar werkingsgebied een toekomstbeeld voor 2052. Deze gaat als volgt: Overheersend loofbossen bestaande voornamelijk uit inheemse standplaatsgeschikte soorten die groepsgewijze en individueel gemengd zijn. Tussen het loofhout komen pleksgewijze dennen voor van meer dan 100 jaar oud als restant van het mijnhout afgewisseld met een beperkt aantal jonge dennenbestanden. Er is heel wat variatie in leeftijd , structuur en soorten. De natuurwaarde van de bossen is hoog. Aan de rand bevinden zich bosranden met hoge landschappelijke en ecologische waarde. Verspreid over de provincie Antwerpen komen kwaliteitsbomen voor die volledig vrijgesteld zijn. De boseigenaars en burgers zijn fier over hun bossen en voelen zich betrokken bij het beheer. Ondanks de grote vraag naar hout liggen er verspreid minstens 2 dode bomen/ha in het bos.

Om dit toekomstbeeld te realiseren, verfijnt de bosgroep haar dienstverlening voor kleinschalige herbebossing, verzorging van jonge aanplantingen en bosranden. Zo biedt de bosgroep ondermeer de mogelijkheid aan de boseigenaar om kleine groepjes bomen (kloempen) aan te planten die leiden tot meer diversiteit en houtkwaliteit. In het toekomstbeeld valt ook op dat het aandeel loofhout veel groter zal zijn dan nu. De meeste dennenbossen evolueren tegenwoordig immers spontaan naar loofbossen. Om in de verre toekomst nog dennen te behouden, wil de bosgroep dan ook de verjonging ervan niet uit het oog verliezen. Belangrijk is dat alle functies van het bos (houtproductie, natuur en recreatie) het nodige respect krijgen. ‘Wil je ons toekomstbeeld verder vormgeven, neem dan contact met ons op! We nodigen jullie allen samen uit om in 2052, al dan niet met een wandelstok, de resultaten te evalueren!

Op weg naar meer gevarieerde bossen.

12 | BOSGROEP ZUIDERKEMPEN | Bosgroepnieuws

BOSGROEP ZUIDERKEMPEN

EHBO: de bosverplegers!

Als een brandweer- of ziekenwagen komt onze EHBO-ploeg (eerste hulp bij opgroeiend bos) jonge aanplantingen ter hulp.

Een groep van 5 à 10 enthousiaste vrijwilligers redden boompjes in nood en begeleiden ze tot mooie, krachtige en vitale volwassen bomen. Jonge bomen en struiken zijn immers zoals baby’s: de eerste jaren hebben ze goede zorgen nodig om te kunnen uitgroeien tot mooie en vitale individuen.

Op 20 februari vond onze eerste EHBOdag plaats. Een 7-tal vrijwilligers trokken gewapend met snoeischaar, stokzaag, … doorheen de jonge bossen in Oosterwijk.

Dubbele toppen en zuigers werden weg-

Bosexploitatie in TeunenbergNieuwe Hoeve Begin dit jaar had een industriële exploitatie plaats in de bossen van Teunenberg-Nieuwe Hoeve. Deze werd uitgevoerd door Norbord, een OSB-platenbedrijf uit Genk dat het hout had gekocht.

Het is de derde maal dat de bosgroep in dit bosgebied beheerwerken uitvoert in opdracht van heel wat privé-boseigenaars.

De flink aangedikte toekomstbomen had-

De onderste takken worden met de stokzaag gesnoeid om zo takvrij hout te produceren.

gesnoeid, concurrerende struiken of bomen weggeknikt en potentiële toekomstbomen opgesleund. Het doet deugd om de boompjes te verzorgen, wetende dat we hierdoor onze kleinkinderen prachtige bomen zullen schenken. Zo voorziet de

bosgroep 1 dag per maand een EHBOdag. Geïnteresseerde verplegers zijn steeds welkom! Voorkennis is niet vereist want er is steeds begeleiding voorzien en al doende leert men!

den opnieuw meer ruimte nodig. Via een dunningskap werden concurrerende bomen weggenomen. Conform de toekomstvisie van het gebied werden een aantal omvormingkappen uitgevoerd met het oog op een nieuw jong loofbos. Eveneens werden er op een aantal percelen stroken den langs de rand van de weg gekapt om ze om te vormen naar waardevolle bosranden. Op deze wijze vermijden we gevaarlijke bomen en geven we een interessant Hout wordt opgeladen voor verdere verwerking. leefgebied voor vogels en vlinders.

Om de soortenvariatie in het gebied te natuur- en landschappelijke waarde van bevorderen zullen in de bosranden en de het gebied flink verhogen. De nieuwe plaatsen waar een omvormingskap is ge- soorten zullen als zaadbronnen fungeren beurd, nieuwe bomen en struiken worden en zich de komende decennia gestaag veraangeplant. Deze investeringen zullen de spreiden in de rest van het gebied.

Uitnodiging Algemene Vergadering vzw Bosgroep Zuiderkempen & viering 10-jarig bestaan Alle effectieve en sympathiserende leden zijn van harte welkom op onze jaarlijkse algemene vergadering van de vzw Bosgroep Zuiderkempen op donderdag 13 juni 2013 om 19u00 in het sport- en recreatiecentrum ‘De Lissenvijver’ (Adres: Lissenvijver 10, 2440 Geel).

Zoals elk jaar zal een overzicht van de activiteiten van de bosgroep van het afgelopen jaar gegeven worden, aangevuld met een toelichting over een interessant thema. Daarenboven is het dit jaar een feestjaar: we vieren namelijk het 10-jarig bestaan van de vzw, er zal een demonstratie carving (maken van sculpturen uit hout) en nog tal van verrassingen! De algemene vergadering is natuurlijk ook een ideale gelegenheid om, vergezeld van drank en hapjes, met andere boseigenaars en bosliefhebbers na te kaarten. Een schriftelijke uitnodiging volgt nog. We hopen alvast op jullie aanwezigheid!

Bosgroepnieuws | BOSGROEP ZUIDERKEMPEN | 13

BOSGROEP NOORDERKEMPEN

Algemene vergadering op vrijdag 24 mei 2013 in Turnhout Beste bosbeheerder en sympathisant, Graag wil ik u van harte uitnodigen op onze jaarlijkse Algemene Vergadering. Deze zal plaatsvinden op vrijdag 24 mei 2013 in de Klein Engelandhoeve, Klein Engeland 29, 2300 Turnhout. Deze oude hoeve is gelegen in een uitgestrekt natuurgebied, het Turnhouts Vennengebied, waarin bossen, vennen en heide elkaar afwisselen. De voorbije jaren is in dit gebied zwaar geïnvesteerd in natuurherstel. Het gebied leent zich dan ook uitstekend voor een mooie wandeling en een goede discussie.

Het programma ziet er als volgt uit: 18.15: Wandeling in het Turnhouts vennengebied 19.45: Algemene vergadering 20.45: Receptie Agenda van de vergadering: 1. Voorstelling van activiteitenverslag 2012 en werkplan 2013 2. Voorstelling en goedkeuring rekeningen 2012 en begroting 2013 3. Kwijting en ontlasting aan de Raad van Bestuur Mag ik u vragen, voor de praktische organisatie, om uw aanwezigheid te bevestigen door ons telefonisch op de hoogte te brengen (014/85 90 19), ons een mailtje te sturen (noorderkempen@bosgroep.be) of door het invulstrookje terug te sturen, vóór 10 mei 2013.

Met vriendelijke groeten,

De algemene vergadering zal dit jaar plaatsvinde n in de Klein Engelandhoeve

Jo Van Miert Voorzitter van de Bosgroep Noorderkempen vzw

Naam:​................................................................................................................................................................................................................................................

Adres:​................................................................................................................................................................................................................................................ is effectief / adviserend / sympathiserend* lid van de Bosgroep Noorderkempen vzw en zal met ….....… personen (inclusief uzelf) aanwezig zijn op de Algemene Vergadering. (* schrappen wat niet past)

Geslaagde exploitatie in Vosselaar Op vrijdag 4 Januari nodigden we de boseigenaars in boscomplex Dekkersven en de omwonenden uit op een demonstratiemoment van de exploitatie te Beerse. De firma Norbord nv was hier al enige dagen aan de slag om het aangekochte hout te oogsten. Een vijftiental aanwezigen kregen voor de demonstratie eerst wat meer uitleg over de manier waarop de dunningen werden aangeduid en waarom dit noodzakelijk was. Op weg naar de harvester, die iets verder bezig was, konden we de uitrijmachine al aan het werk zien als hij zijn lading ging lossen. De harvester zagen we even later aan het werk.

Deze spectaculaire machine werd voor ons ook even stil gelegd zodat we hem van dichtbij konden bestuderen.

Boseigenaars en omwonenden bekijken de harvester 14 | BOSGROEP NOORDERKEMPEN | Bosgroepnieuws

BOSGROEP NOORDERKEMPEN

Nieuwe gezichten in het bestuur De gemeenteraadsverkiezingen hebben ook een invloed gehad op de raad van bestuur van de Bosgroep Noorderkempen. Zowel de gemeente Ravels als de gemeente Oud-Turnhout sturen een nieuwe vertegenwoordiger ter vervanging van respectievelijk Patrick Van den Borne en Jan Sels. De eerste wordt vervangen door Eric Van Gestel, de nieuwe schepen van bos in Ravels. Vanuit de gemeente is er voorlopig nog geen vervanger aangewezen. Ook Lieve Stoops, de vertegenwoordiger van de Provincie Antwerpen, nam eind vorig jaar afscheid van onze Raad van Bestuur. Zij werd opgevolgd door deputé Rik Röttger. Hieronder worden Eric Van Gestel en Rik Röttger kort voorgesteld. Langs deze weg willen we ook nog Patrick Van den Borne, Jan Sels en Lieve Stoops bedanken voor hun jarenlange inzet in onze raad van bestuur.

Eric Van Gestel, gemeente Ravels Sinds begin dit jaar is Eric Van Gestel (50) als schepen in Ravels onder meer bevoegd voor bos. Beroepshalve is hij actief als landbouwer en veeteler. Zijn bedrijf is gelegen in Poppel, vlak tegen het Nederlandse landgoed ‘De Utrecht’. Dit is een natuur- en bosgebied van meerdere honderden hectares groot. “Ik heb dan ook van jongsaf aan altijd door de natuur getrokken, vaak ook te paard”, legt hij zijn band met bos en natuur uit. In een groene gemeente als Ravels is het ook moeilijk om géén band met het bos te hebben.” Als schepen voor bos is Eric nu bevoegd voor enkele honderden hectares gemeentebos. Welke rol ziet hij voor zichzelf weggelegd in de raad van bestuur? “Wij zijn als gemeente zelf een grote boseigenaar en hebben sinds enige tijd een bosbeheerplan dat wij uitvoeren. Maar naast de gemeente zijn er nog heel wat inwoners van Ravels die een stukje bos hebben. Via de bosgroep wensen wij die op te volgen en te ondersteunen.” Ondertussen heeft Eric al gemerkt dat bosbeheer veel meer is dan bomen kappen en planten. “Voor veel mensen is een bos een plek om te recreëren. Door hiervoor kansen te bieden, vergroot je het draagvlak voor bos en natuur.”

Rik Röttger, Provincie Antwerpen Sinds 2010 is Rik Röttger (36) Antwerps gedeputeerde voor leefmilieu. In die hoedanigheid vallen de bosgroepen onder zijn bevoegdheid. Maar ook buiten zijn professionele leven vind je hem vaak in het bos. “Als fervent wandelaar vind ik het bos heel attractief. Het bos dat is voor mij een ander wereld. Als ik moet kiezen tussen een weekend in het bos of eentje aan zee, dan kies ik voor het eerste.” Tijdens de voorbije twee jaar zat Rik Röttger niet zelf in onze raad van bestuur, nu wel.

Waarom? “Ik wil de bosgroepen dichter bij het beleid betrekken. Momenteel is het beleidslandschap van bos en natuur volop aan het veranderen en op deze manier kan de Provincie directer communiceren met de bosgroepen. De Provincie wil laten zien dat ze ook haar botten wil aantrekken en het terrein op wil gaan. Bovendien zullen de bosgroepen in de toekomst door het Agentschap voor Natuur en Bos belast worden met moeilijkere taken, zoals de instandhoudingsdoelstellingen (doelstellingen die gerealiseerd moeten worden in de Natura 2000-gebieden, nvdr). De provincie wil de bosgroepen daarin extra ondersteunen.”

Bosgroepnieuws | BOSGROEP NOORDERKEMPEN | 15

BOSGROEP ANTWERPEN NOORD

Een boseigenaar aan het woord..

Een verhaal met geschiedenis en toekomst, een bos in een waardevol landschap tussen het platteland en de immense haven. Uniek ook als woonplaats van talrijke blauwe reigerskoppels. Leest u mee doorheen de geschiedenis…

We laten Roland Le Grelle, eigenaar en beheerder van een landschapsdomein in Berendrecht met zo’n 5tal ha oude gemengd bos aan het woord. Een gedreven eigenaar die vol passie vertelt over het verleden maar ook durft kijken naar de toekomst.

Roland, kan je even kort de historiek schetsen van het Reigersbos?

Het bos is aangeplant in 1750 als een “Sterrebos” ter verfraaiing van het landgoed van de familie Van Delft in Berendrecht. Op de Ferrariskaarten komt de vorm van de ster tot uiting in de aanleg van dreven en andere landschapselementen. Het bos bevindt zich binnendijks in het Poldergebied, en meer nog binnen de oudste dijk van Europa. Vanaf 1820 wordt het bos omgevormd naar een meer Engels landgoed, een bos in meer romantische stijl, waarbij het geheel meer natuurlijk moest ogen.

In de loop van de geschiedenis zo rond 1902, wordt het eerste blauwe reigerskoppel gespot in het bos. Er is geen eenduidige verklaring voor, maar de vermoedelijke oorzaak van hun aanwezigheid is het rooien van een naburig bos in Ossendrecht. Als enigste bos in de polders en dicht bij vis en andere voeding is dit bos iedere lente en zomer hun veilige thuishaven. De blauwe reiger als trekvogel wordt ieder jaar verwacht ergens in februari en rond augustus trekken ze opnieuw met hun opgroeiende jongen naar het zuiden (Spanje en Noord-Afrika).

Hoewel de evolutie van deze trekvogels eerder negatief evolueert, worden er begin jaren 60 in Berendrecht een recordaantal van 250 nesten geteld in wat toen al het “Reigersbos” mag heten. Graaf Daniël Le Grelle brengt de aanwezigheid en hun bedreiging vaak genoeg in de belangstelling en de pers met een bescherming per wet tot gevolg. Van 1962 komt de havenuitbreiding op gang waardoor polders verdwijnen en de dokken als paddenstoelen uit de grond verschijnen.

Het Reigersbos blijft bestaan maar komt sterk onder druk te staan door de inmenging van mens en industrie. Vanaf dan blijft het ieder jaar hopen op de terugkeer van de reigers in grote aantallen en het behoud van het oude gemengde bos.

Wat maakt volgens jou het Reigersbos zo waardevol en interessant?

Het Reigersbos staat in het landschap als enigste bos in de polders, meer nog een oud gemengd bos met imposante eiken en beuken. Een voorwaarde trouwens voor het nestelen van de blauwe reiger is de aanwezigheid van hoge en dus ook oude bomen. Verder biedt het Reigerbos een grote meerwaarde als buffergebied tussen de haven en het dorp. Heel opvallend is de nabijheid van die haven. Wandel je als recreant op de oude dijk rond het domein van de familie Le Grelle, dan kan je als het ware gewoon stappen in de containers van de reusachtige schepen. Verder betekent het bos een welkome afwisseling in het huidige landschap.

Welke acties zijn er de laatste jaren uitgevoerd en met welk doel?

Bij de havenuitbreiding werd de streek grotendeels drooggelegd. Waterlopen die richting de Schelde liepen, werden onderbroken met de komst van de dokken. Intussen is het gebied opnieuw gekenmerkt door de aanwezigheid van water. Een oud bos dat met zo’n wisselende waterstanden wordt geconfronteerd, kan niet anders dan hier hard van

16 | BOSGROEP ANTWERPEN NOORD | Bosgroepnieuws

afzien. De tussenkomst van mens en industrie zorgden echter voor het verlies van meer dan 200 oude eiken en beuken. Verder was er ook de vaststelling dat de variëteitskeuze van de later aangeplante populier niet is aangeslagen op deze Het Reigersbos gelegen in een uniek en historisch waardevol landschap. gronden waardoor omvorming zich opdrong.

Samen met de bosgroep werden concrete beheermaatregelen uitgevoerd, zoals het verwijderen van de aanwezige Amerikaanse vogelkers die de onderetage begon te bepalen. Sinds deze behandeling is er opnieuw dynamiek merkbaar in de struiklaag waar inheemse soorten volop kansen krijgen. Gevaarlijke bomen werden verwijderd door particulieren via het brandhoutcircuit. Daarnaast werd begin 2012 het populierenbestand kaalgekapt en in het najaar van 2012 opnieuw opgeplant tot een inheems gemengd bos van eiken en elzen. Deze beheerwerken werden uitgebreid met de aanplant van een nieuwe dreef, de herstelling van een historische zichtas en een vee bescherming rond de aanplant tegen de schapen. Daarnaast werd er via de bosgroep ook overleg gepleegd om een oplossing te zoeken in het stabiliseren van de waterstand.

Meer nog dan alle praktische uitvoeringen, is mijn aanpak geëvolueerd door de tips vanuit de bosgroep tijdens vormingsmomenten. In mijn jeugd werd ingeprent om zeker niet in het bos te wandelen want daar broeden vogels, en nu maak ik bewust tijd om in het bos te wandelen en echt te kijken naar het bos. Meer dan ooit ken ik als eigenaar mijn bos, een ideaal uitgangspunt om een bosbeheerplan op te maken.

Hoe ervaar je de samenwerking tussen het Regionaal Landschap De Voorkempen en de Bosgroep Antwerpen Noord?

Als eigenaar van een landgoed is die samenwerking een perfecte combinatie om alles binnen het historisch landschap aan bod te laten komen.

Het bos maakt deel uit van een groter geheel van een 20tal ha domein.

Het beheer van het bos kan niet losgekoppeld worden van maatregelen in functie van de kleine landschapselementen. Zo werd de aanleg van het nieuwe bos verbonden aan de aanleg van een nieuwe dreef en een nieuwe toegangspoort. Verder staan het knotten van eiken en het herstellen van kleine landschapselementen zoals de bomenrijen rond weilanden., nog op het programma. Een regelmatige terugkoppeling is wel een vereiste om tot goede realisaties te komen.

Hoe ziet u de toekomst in?

Binnen onze familie wordt steeds op lange termijn gedacht. Als generatie zijn we slechts een schakel in een lange rij. Behoud en herstel van het bos en zijn omringend landschap is dan ook een absolute doelstelling de volgende jaren. Concreet zou ik graag als beheerder het nieuwe bos zien opgroeien tot een vitaal geheel waarbij gepaste maatregelen het bos in de goede richting sturen. Reeds lang hoop ik ook een beheerplan binnen het kader van het historisch landschap op te maken samen met onze buurpartners zoals de stad Antwerpen en de haven. We hebben al heel wat gerealiseerd maar er blijven zeker nog tal van uitdagingen...

Roland als fiere boseigenaar toont de recente realisaties in zijn bos.

BOSGROEP ANTWERPEN NOORD/ZUID

!

Van harte welkom op onze jaarlijkse Algemene Vergadering ering

30 mei 2013 voor onze Algemene Vergad Naar jaarlijkse gewoonte zien we elkaar als boseigenaars terug op donderdag graag op een begeleide wandeling door het u waar de werking van het voorbije jaar wordt toegelicht. We verwelkomen tend een gezellige receptie.

Moretusbos, gevolgd door de Algemene Vergadering vanaf 19u met aanslui Programma op donderdag 30 mei 2013

16.30u Gegidste wandeling doorheen het Moretusbos 19.00 u ALGEMENE VERGADERING met o.a. voorstelling en goedkeuring van de jaarrekening,

realisaties 2012 en planning 2013

Receptie met kans op kennismaking tussen de boseigenaars 20.30

Afspraakplaats voor de wandeling: op de parking van het Moretusbos, 100m voorbij ‘t Koetshuis, Oud Broek 2 - 2940 Stabroek voor de Algemene Vergadering: brasserie-restaurant ’t Koetshuis in het domein Ravenhof, Oud Broek 2, Stabroek We verwelkomen jullie graag, Hoogachtend, Frederic van Haaren, voorzitter Adgild Hop, secretaris

Inschrijven Alg emene Vergade ring Inschrijven is ve rplicht vóór 21 mei 2013!

U kan inschrijv en door: • te bellen op he t nummer 03/3 55.09.40 • te mailen naar antwerpennoord @bosgroep.be

Leden van de bosgroep op bezoek in de Kalmthoutse heide voor de Algemene Vergadering van 2012.

Wegbeschrijving : k.

Je kan parkeren op twee bestaande parkings gelegen aan Oud Broek 4 in Stabroe weg op de N111 tot aan de Plantinlaan op de je Vervolg ek'.

Neem je de A12 richting Nederland, dan is het via afslag 13 'Stabro ongeveer 500 meter vind je een eerste parking op de linkerkant. Aan het einde van de weg ga je naar links, dit is Oud Broek. Na linkerkant, een 100m verderop is een tweede verharde parking voorzien.

Startschot beheerplan voor Boscomplex de Halse Bossen Binnenkort wordt gestart met de opmaak van een Uitgebreid Gezamenlijk Bosbeheerplan (UBBP) in de Halse Bossen.

Samen met het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB), Bosgroep Antwerpen Noord vzw en Bosgroep Antwerpen Zuid vzw, de verschillende gemeentes en natuurlijk alle bereidwillige en enthousiaste privé-boseigenaars zal worden getracht tot een samenhangend bosbeheer te komen, waarin een mooi evenwicht van de verschillende ecologische, economische en recreatieve bosfuncties zal primeren.

In deze prachtige en gevarieerde bosregio zal met behulp van het beheerplan, naast een gericht beleid tegen invasieve exoten, het wegwerken van achterstallige dunningen en de evaluatie en uitbreiding van de bestaande toegankelijkheidsregeling, vele andere beheermaatregelen op maat van de eigenaar, de natuur en de recreant worden uitgewerkt en gerealiseerd!

Wenst u in afwachting van meer informatie reeds uw enthousiasme of interesse te uiten? Of heeft u hierover een vraag? Contacteer dan gerust uw Bosgroep! antwerpennoord@bosgroep.be antwerpenzuid@bosgroep.be

Voor de eigenaars gelegen binnen de perimeter van het boscomplex wordt dit voorjaar een infovergadering georganiseerd met onder meer een uiteenzetting over de voordelen en de gevolgen van een deelname in een uitgebreid gezamenlijk bosbeheerplan.

Iedereen zal er ook een kans krijgen zijn vragen, bezorgdheden of aandachtspunten te uitten.

Met z’n allen samen op naar meer goed beheerd bos in Vlaanderen!

Een natte winter in de Halse Bossen

Bosgroepnieuws | BOSGROEP ANTWERPEN NOORD/ZUID | 17

BOSGROEP ANTWERPEN ZUID

r!

FEEST: Bosgroep Antwerpen Zuid vzw bestaat 5 jaa glaasje te We nodigen iedereen uit op 2 juni voor onze drinken op ons vijfjarig bestaan.

jaarlijkse Algemene Vergadering om een

ar met een nieuwe delijk en financieel terug op een geslaagd werkingsja inhou we en blikk g derin Verga ene Algem de ns Tijde wachten staat. Deze n ook vooruit naar wat de bosgroep in 2013 te coördinator en uitbreiding van het team. We kijke s en otters werden bever nog gs eling in het Broek De Nayer, waar onlan vergadering zal vooraf gegaan worden door een wand waargenomen.

Programma: 11u ​wandeling in Broek De Naeyer ALGEMENE VERGADERING 12.30u​ Antwerpen Zuid vzw 13.30u​ We heffen het glas op 5 jaar Bosgroep Plaats van afspraak: van de Heindonkstraat Voor de wandeling: Vissersclub ‘Nooit genoeg’ in begin in Willebroek ein, Klein Willebroek.

Voor de Algemene Vergadering: in de Saskapel, Saspl Inschrijven Algemene Vergadering: ene Vergadering vóór 25 Je kan je inschrijven voor de wandeling en/of Algem of door te mailen naar mei 2013! Inschrijven kan telefonisch 03/355.09.40 antwerpenzuid@bosgroep.be Hoogachtend, Martine Van Goethem​​​​​ Voorzitster ​​​​​​

John Maes Ondervoorzitter

Plant eens een bos !

Mevrouw De Mey benaderde onze bosgroep in april 2013 om plantadvies. Ze kocht onlangs een perceeltje in Ranst en wilde dit graag bebossen om jaarlijks aan brandhout te voorzien.

De bosgroepcoördinator ging samen met de eigenaar op terrein. Ter plaatse werd de juridische kant van aanplanten duidelijk gemaakt. Je mag immers niet overal zomaar aanplanten. Na het ontvangen van de vereiste adviezen en goedkeuringen kan pas van start gegaan worden met de aanplant.

De eigenares maakte duidelijk dat het bos een bron moest zijn van brandhout en een locatie om te ontspannen met het gezin. Zo hebben we samen de boomsoorten kunnen kiezen: zwarte els, zomereik, winterlinde, gewone esdoorn, 5 vlierstruiken en een zoete kers. Langs de zijde van het perceel kozen we voor een gevarieerde bosrand.

De bosgroep zorgde voor de contacten

met de boomkweker en voor de voordelige bosrandpakketten. We gingen tevens op zoek naar cofinanciering. Het perceel was net te klein om in aanmerking te komen voor subsidie voor bebossing van het Agentschap van Natuur en Bos en voor de financiering vanuit Bos+. Na lang zoeken vonden we een externe financier.

De aanplanting werd in januari door de boomkweker uitgevoerd en de bosrand werd door de eigenaars zelf in februari succesvol aangeplant.

Weer een voorbeeld van een succesvolle samenwerking tussen een boseigenaar en de Bosgroep!

Heeft u zin gekregen om een bos aan te planten? Neem dan snel contact op met: Kathleen Vanderheyden, antwerpenzuid@bosgroep.be Zij kan u adviseren over de aanplanting en helpen bij de zoektocht naar financiering.

18 | BOSGROEP ANTWERPEN ZUID | Bosgroepnieuws

BOSGROEP ANTWERPEN ZUID

De groene parel in de Antwerpse gordel !

Op 27 januari trokken we met een groep van een 30-tal bosliefhebbers naar het bos dat alom bekend staat als ‘het bos van Moretus’. De weergoden waren ons niet goed gezind, maar de smeltende sneeuw en gure wind weerhield veel geïnteresseerden niet om een kijkje te gaan nemen op het afgesloten domein van de familie Moretus in Boechout.

De beukendreven die de toegang vormen tot het domein zijn amper 90 jaar oud, maar toch al monumentaal. Aan de toegangspoort en rondom de kapel werd vroeger een cirkel lindes aangeplant. Men geloofde dat linden bescherming boden aan huizen, bronnen of kerken. Na een korte historiek van het kasteeldomein, trokken we verder naar het bosgedeelte.

De familie Moretus werkt voortdurend in het bos om zo het intensieve werk van de voorouders verder te zetten. Het streefdoel is om een evenwicht te zoeken tussen de ecologische en economische waarde, zonder de charme van het oude bos te verliezen.

Het domein wordt opgesplitst in bestanden die elk op een andere manier worden beheerd. Hakhoutpercelen met berk en zwarte els worden afgewisseld met aanplantingen van populieren, bestanden met gigantische eiken en zelfs graslanden waar gemaaid wordt. Maar wat meteen in het oog springt, zijn de zeer geslaagde aanplantingen van inlandse zomereiken. We zagen herbebossingen van verschillende leeftijden, die van jongs af nabij opgevolgd werden. De jonge eikjes worden vrijgesteld van snelgroeiende bomen of bramen en opgesnoeid waar nodig. Rondom de aanplantingen worden omheiningen geplaatst tegen de vraat- en veegschade van

het reewild. Alleen door intensief beheer kan gezorgd worden voor opvolging van de monumentale oude eiken.

Na een koude en natte, maar zeer interessante wandeling werden we onthaald in de woning van de zoon des huizes waar de kachel ons weer kon opwarmen. Onze voorzitster had heerlijke pompoensoep gemaakt en de gastvrouw zorgde voor taart en koffie. Bedankt aan de gastheren voor de leuke voormiddag!

Aanplantingen van zomereik worden beschermd tegen reevraat. Intensieve opvolging door middel van vrijstelling en opsnoei is nodig om mooie, rechte eiken te bekomen.

We werden rondgeleid door de heren des huizes

Bosgroepnieuws | BOSGROEP ANTWERPEN ZUID | 19

2de handsboekenmarkt

Kom naar de 2de handsboekenmarkt ‘Bos, Natuur en Landschap’ op 26 mei in Zoersel!

Op zondagnamiddag 26 mei tijdens de Dag van het Park organiseert de provincie Antwerpen (ANKONA/ NALAH) i.s.m. het regionaal landschap De Voorkempen en de gemeente Zoersel een 2de handsboekenmarkt met als thema ‘Natuur, Bos & Landschap’. Er wordt ook randanimatie voorzien zoals een begeleide natuurexcursie in het gemeentepark Hallehof.

We verwachten je vanaf 13u00 in het NAtuur- en LAndschapsHuis (NALAH) in Zoersel (Hallehof, Kasteeldreef 55). Je kan er niet alleen boeken kopen maar ook je ‘oude’ natuurpublicaties die nog op je zolderkamer zouden liggen, verkopen aan het publiek.

Ben je zelf actief in een vereniging dan heeft je vereniging recht op een gratis (grote) tafelstand in een overdekte ruimte.

Op deze wijze kan je eventueel ook de kas van je vereniging spijzen. We mikken zowel op laagdrempelige boeken bv. educatieve kinderboeken waar natuur en/of landschap centraal staan als op gespecialiseerde vakliteratuur bv. over de determinatie van insecten, habitatonderzoek, … .

Ook boeken over landschappelijk erfgoed zijn zeker welkom.

Wens jezelf geen stand te bemannen, maar wil je je natuurboeken gewoon wegschenken voor het goede doel, dan kan je ze kwijt bij een aparte stand van Natuurpunt

- afdeling ‘De Voorkempen’. Zij zorgen dan voor de verkoop. De winst wordt geïnvesteerd in een natuurproject.

Oxfam-Zoersel zal tijdens deze publiekshappening instaan voor(h)eerlijke ‘fairtrade’ consumpties zal ook aanwezig zijn met een infostand.

Tijdens deze 2de handsboekenmarkt wordt tevens het splinternieuwe boek ‘Oude bossen van de Antwerpse Kempen’ van de uitgeverij Davidsfonds aan de pers voorgesteld (zie kaderstuk). Je kan het ter plaatse aanschaffen.

Alle info zal vanaf midden maart terug te vinden zijn op de website: www.nalah.be (rubriek ‘kalender’) en www.ankona.be (rubriek ‘kalender’).

Reserveren van tafelruimte (als particulier of vereniging) doe je dan best via het elektronisch inschrijvingsformulier op de website. Daarna krijg je van ons nog een bevestiging met de praktische richtlijnen (en voorwaarden).

Meer info: Koen Cuypers , coördinator Antwerpse Koepel voor Natuurstudie – ANKONA e-mail: ankona@admin.provant.be www.ankona.be www.nalah.be

Het NALAH in het Hallehof te Zoersel.

Vers van de pers! Nieuw boek: ‘Oude bossen van de Antwerpse Kempen’en Landschap’ op 26 mei in Zoersel!

Het boek ‘Oude bossen van de Antwerpse Kempen’ van de auteurs Sara Adriaenssens en Kris Verheyen is uniek te noemen omdat het historische gegevens met natuurwaarden weet samen te brengen in een ‘kleurrijke’ publicatie.

De Antwerpse Kempen is een regio die vooral bekend staat om zijn duinen, heide en dennenbossen. Maar is dat altijd zo geweest?

En hoe zag de streek er in het verleden dan wel uit? Welke eeuwenlange natuurlijke en culturele processen hebben dit landschap gekneed tot wat het vandaag is?

Drie uitzonderlijke oude bosgebieden helpen deze vragen te beantwoorden. Een interdisciplinaire studie van het Zoerselbos, Gielsbos en Peerdsbos levert belangrijke inzichten op in het bosverleden van de Antwerpse Kempen. Telkens wordt nagegaan hoe de bossen doorheen de eeuwen gebruikt en beheerd werden en welke invloed de mens op het bos had. Bovendien vertellen deze gebieden ons meer over de levenswijze en de denkwereld van de mensen in deze regio.

Sara Adriaenssens (VUB/UGent) snuiterde, met steun van het Vlaams Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) en de provincie Antwerpen, in oude archieven. Ze trok het veld in, op zoek naar getuigenissen, kaarten, oude foto’s en de laatste zichtbare overblijfselen van menselijke activiteiten in het bos. Het resultaat is een belangrijk vertrekpunt voor inzichten en ontwikkelingen in hedendaags bosbeheer en is bijgevolg een onmisbaar werk voor beheerders en beleidsmakers.

Het lijvig boek (240 p.) is vanaf mei 2013 te verkrijgen bij uitgeverij Davidsfonds tegen de prijs van 39,95 euro.

Meer info: www.davidsfonds.be (rubriek ’boeken & cd’s’) 20 | 2de handsboekenmarkt | Bosgroepnieuws

Activiteiten / Wandelingen

Zaterdag 13 april Voorjaarsbloeiers in het Grotenhoutbos Het Grotenhoutbos op de grens van Vosselaar en Lille is met 300ha één van de grootste én oudste bossen van de Kempen. In de geschiedenisboeken sprak men in 1320 al over dit bos. Men gaat ervan uit dat het voordien ook steeds bos was. In 1460 was het Grotenhoutbos net als het Zoniënwoud en Meerdaalwoud één van de vrijwouden die Filps de Goede beschermde voor de jacht. Het bos kent dus een rijke geschiedenis. In 1927 werd het bos ei zo na volledig gekapt. Dit heeft men gelukkig kunnen voorkomen en sinds 2000 is het eigendom van de Vlaamse Overheid en wordt het beheerd door het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB). Oude bossen zijn zeldzaam in de Kempen. Dit maakt het Grotenhoutbos dan ook uniek. Op sommige plaatsen is de ecologische waarde zo groot dat het aangeduid is als bosreservaat. In het Grotenhoutbos komen 360 plantensoorten voor. Dit komt overeen met 30% van de Vlaamse wilde flora! In het voorjaar kan men er verschillende voorjaarsbloeiers waarnemen zoals bosanemoon, goudveil, muskuskruid en nog veel meer. Zaterdag 13 april zal de boswachter ons deze gevoelige plekjes laten zien.

Gids : Boswachter Werner De Kinderen Organisatie: Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw en Noorderkempen vzw Uur : 10u Afspraak: Zaterdag 13 april om 10 uur aan de officiële parking aan de brug over de E34 in Vosselaar ter hoogte van de straat “De Breem”

Zaterdag 4 en zondag 5 mei:

Donderdag 30 mei 2013

Tuinkriebels Pulhof 2013

Wandelen doorheen de Moretusbossen in Stabroek!

Deze zestiende editie staat in het teken van ‘Van natuurstudie naar natuurbeheer ... of omgekeerd?’ en wordt samen met het UA-departement Biologie georganiseerd.

De ANKONA-ontmoetingsdag is de jaarlijkse samenkomst van verenigingen en vrijwilligers die actief zijn rond natuurstudie in de provincie Antwerpen.

Je kunt er deelnemen aan workshops, lezingen volgen, informatie- en boekenstands van (natuur)verenigingen bezoeken, ... Iedereen die zich nauw betrokken voelt bij de natuur en op de hoogte wil blijven van recente natuurstudies in de provincie Antwerpen kan gratis deelnemen aan deze ontmoetingsdag Organisatie: Provincie Antwerpen (Bosgroepen hebben er hun standje) Wanneer: Zaterdag 4 en zondag 5 mei 2013 telkens van 10u tot 18u Waar? : Provinciaal groendomein Pulhof, ’s Gravenwezelsteenweg 59 in 2110 Wijnegem Toegangsprijs: Gratis voor inwoners van Wijnegem en € 2,00 p.p. voor bezoekers ouder dan 12 jaar. Parking en plantencrèche zijn in deze toegangsprijs inbegrepen.

Breng je graag eens een bezoek aan deze unieke bossen op de grens met onze Noorderburen? Dan is het op donderdag 30 mei de kans om mee deze bossen te ontdekken. We gaan onder leiding van zowel de privé-eigenaar als de lokale boswachter na welk beheer er in het verleden werd gevoerd en tot welke resultaten dit heeft geleid. Welke bosfuncties komen hier in de aandacht en wat brengt de toekomst?

Na deze wandeling bent u van harte welkom op onze Algemene Vergadering (zie meer info op p17) Gids: We worden verwelkomd en gegidst door de privé-eigenaar Dhr Moretus, net als de lokale boswachter John Otten.

Organisatie: Bosgroep Antwerpen Noord vzw Afspraak: Donderdag 30 mei 2013, om 16.30u op de parking voorbij ’t Koetshuis van het Ravenhof, Oud Broek 2 te Stabroek Inschrijven: Inschrijven is verplicht vóór 21 mei 2013!

U kan inschrijven door: - te bellen op het nummer 03/355.09.40 - te mailen naar antwerpennoord@bosgroep.be

Zondag 2 juni 2013 Op zoek naar otters en bevers in Broek De Naeyer Het Broek De Naeyer is een typisch ‘recyclagegebied’. Het draagt de sporen van een onbegrensde menselijke activiteit: wat ooit begon met de ontginning van turf eindigde met de aanleg van een open riool en het storten van industriële afvalstoffen. De voorbije vijftien jaar heeft moeder natuur hier de kans gekregen om de draad weer op te nemen. Het resultaat is een mozaïek van diverse biotopen met een rijke flora en fauna. Heel wat zeldzame vogels vinden hier een broedplaats.

Onlangs werden zelfs otters en bevers waargenomen.

Gids : Ferre Onzia, Provinciale groendomeinen regio Mechelen Organisatie: Bosgroep Antwerpen Zuid vzw Afspraak: Zondag 2 juni 2013 om 11u Vissersclub ‘Nooit genoeg’ in de Heindonkstraat in Willebroek. Parking: aan het begin van de Heindonkstraat te Willebroek.

Inschrijven: Gratis, door te bellen op 03/355.09.40 of via mail antwerpenzuid@bosgroep.be

Kalender | ACTIVITEITEN / WANDELINGEN | 21

Cursussen Opleidingen kettingzaag - vernieuwde inhoud

Inverde engageert zich om te voldoen aan de Europese Kettingzaagnormen (European Chainsaw Standards of ECS’s), een schaal met ‘minimum standards’ die is ontwikkeld en goedgekeurd door een internationaal team van kettingzaagexperts in Europa.

In het kader daarvan hebben de cursussen ‘Veilig werken met de kettingzaag’ een belangrijke wijziging ondergaan.

Wat verandert er precies?

Om te beginnen de naamgeving. De vroegere modules KZ 1, 2 en 3 worden aangepast en zullen nu ECS 1, 2, 3 heten.

Opgelet: er is geen één op één vergelijking mogelijk tussen de oude en de nieuwe modules.

Per module ziet de inhoud er voortaan als volgt uit: • ECS 1 - je leert de werking en onderhoud van de kettingzaag en afkorttechnieken • ECS 2 - je leert de basisveltechnieken om kleine (diameter < 40 cm) en hellende bomen te vellen en op te werken • ECS 3 - je leert middelgrote en grote bomen (diameter > 40 cm) vellen door gebruik te maken van meer gevorderde veltechnieken en handlieropstellingen • ECS 4 - je leert ontwortelde en beschadigde bomen vellen

Wat win jij bij deze wijzigingen?

De nieuwe ECS-normen zorgen ervoor dat je nog veiliger en nog efficiënter met een kettingzaag kan werken. Met een grotere keuze uit de aangeleerde technieken, dus meer mogelijkheden om een boom te vellen, en meer aandacht voor het gebruik van onder andere handgereedschap (velhevel, pikhaak, meetlint) en het efficiënter gebruik van de handlier, verzekeren we een veiligere methode van werken.

Na het slagen voor een apart examen kan je het European Chainsaw Certificate (ECC) behalen. Hiermee kan je per niveau je competenties aantonen. Let wel, de examens per niveau dienen in volgorde te worden doorlopen. Zo kan je bijvoorbeeld pas deelnemen aan het examen ECC 2 indien je geslaagd bent voor het examen ECC 1. Het slagen voor een examen is echter geen voorwaarde voor deelname aan een van de nieuwe kettingzaagcursussen.

Wat als je reeds vroegere modules KZ hebt gevolgd?

Volgende scenario’s zijn denkbaar: • Je volgde reeds KZ 1: je kan ofwel als opfrissing ECS 1 volgen ofwel doorstoten naar ECS 2 • Je volgde reeds KZ 2: naast een eventuele opfrissing in ECS 1 en /of ECS 2 mag je deelnemen aan de cursus ECS 3 of ECS 4 (die momenteel nog in de maak is) • Je volgde reeds KZ 3: ofwel volg je onder het motto “oefening en herhaling is de beste leerschool” nog eens de vernieuwde ECS 1, 2 of 3 ofwel stoot je door naar ECS 4.

Zijn er andere Kettingzaagopleidingen?

Volledig los van de Europese normen bieden wij een nieuwe eendaagse opleiding “ Liggend Hout Onder Spanning “ ( LHOS ) aan. Je kan je hiervoor inschrijven nadat je minimum ECS1 of de vroegere KZ1 hebt gevolgd.

Hier leer je op een veilige, ergonomische en efficiënte manier omgaan met hout onder spanning. Dit voornamelijk voor het opwerken van kruinhout, stormschade en wegen vrij te maken van omgewaaide bomen. De aangeleerde technieken zijn ook zeer nuttig bij het onttakken van gevelde bomen. Het inoefenen hiervan gebeurt op de mobiele spanningsbank.

22 | cursussen antwerpse bosgroepen | Kalender

Praktijkcursussen

Veilig werken met de kettingzaag - ECS 1: Onderhoud van de kettingzaag & Afkorttechnieken 2 dagen / 9.00 u tot 16.00 u Doelgroep : Iedereen die de kettingzaag wil leren gebruiken op een veilige en ergonomische manier.

Voorkennis: Je hebt voor deze opleiding geen voorkennis nodig. Ook wie al eerder met een kettingzaag werkte, vragen we om te starten bij deze eerste module. Hier worden namelijk de kleine vaardigheden aangeleerd (of opnieuw geleerd) die nodig zijn om een kettingzaag op een correcte manier te kunnen hanteren.

Prijs leden-boseigenaars: 40 €, / Prijs overige deelnemers: 120 € Dit onderdeel is ontworpen als inleidingniveau voor kettingzaaggebruikers wat omvat; basis gezondheid- & veiligheidsonderwerpen voor de gebruiker, het gebruikelijke kettingzaagonderhoud & inspectie, afkorten van hout met beperkte doorsnede en veilig gebruik van hulpmiddelen bij het manipuleren & stapelen van hout.

■ donderdag 10 en vrijdag 11 oktober 2013 - Kamp C, Westerlo - CURSUSNR. 3 ■ zaterdag 19 en 26 oktober 2013 - regio Antwerpen - CURSUSNR. 4

Veilig werken met de kettingzaag - ECS 2: Basis Veltechnieken 2 dagen / 9.00 u tot 16.00 u Doelgroep: Iedereen die op een veilige manier de basistechnieken wil leren om een boom te vellen.

Voorkennis: Je volgde “Veilig werken met de kettingzaag ECS1” of een andere basisopleiding kettingzaaggebruik van Inverde.

Prijs leden-boseigenaars: 40 €, / Prijs overige deelnemers: 120 € Dit onderdeel is geschikt voor basis kettingzaaggebruikers wat omvat; het vellen van kleine & hellende bomen gebruik makend van verschillende technieken, neerhalen van vasthangende bomen met gebruik van handhulpmiddelen, onttakken, afkorten van stammen, veilig manipuleren & stapelen van hout.

■ dinsdag 12 en woensdag 13 november 2013 - Kamp C, Westerlo - CURSUSNR. 6 ■ zaterdag 23 en 30 november 2013 - regio Antwerpen - CURSUSNR. 7 Voor alle cursussen op pagina 23 moet u zich inschrijven bij de Bosgroep Zuiderkempen via onderstaande invulstrook.

Terug te sturen naar Bosgroep Zuiderkempen vzw, Britselaan 20, 2260 Westerlo of deze gegevens doorsturen naar: zuiderkempen@bosgroep.be

❑ ❑ Boseigenaar

❑ Niet-Boseigenaar

❑ Vrijwilliger van de Antwerpse Bosgroepen

Kalender | cursussen antwerpse bosgroepen | 23

Bosgroep Antwerpen Noord vzw

Bosgroep Antwerpen Zuid vzw

’s Gravenwezelsteenweg 59-61, 2110 Wijnegem Tel.: 03/355.09.40 Fax.: 03/355.09.45 Mail: antwerpennoord@bosgroep.be Coördinator: Karolien Devriendt • 0475/75.77.98 Adviseur: Gijs Bracke • 0470/21.38.94 Medewerkster: Britt Van Cotthem

’s Gravenwezelsteenweg 59-61, 2110 Wijnegem Tel.: 03/355.09.40 Fax.: 03/355.09.45 Mail: antwerpenzuid@bosgroep.be Coördinator: Kathleen Vanderheyden • 0476/76.18.25 Adviseur: Gijs Bracke • 0470/21.38.94 Medewerkster: Britt Van Cotthem

( in zwangerschapsverlof tot eind juli 2013)

Administratief medewerkster: Marleen Brosens

(in zwangerschapsverlof tot eind juli 2013)

Administratief medewerkster: Marleen Brosens

Bosgroep Noorderkempen vzw

Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw

Hoge Mouw, Lichtaartsebaan 45, 2460 Kasterlee Tel.: 014/85.90.19 Fax.: 014/85.90.21 Mail: noorderkempen@bosgroep.be Coördinator : Wim Boonen • 0474/74.17.31 Adj.-coördin.: Greeven Kevin • 0477/63.12.47 Medewerkster : Elly Maes

Hoge Mouw, Lichtaartsebaan 45, 2460 Kasterlee Tel.: 014/85.90.17 Fax.: 014/85.90.21 Mail: kempenseheuvelrug@bosgroep.be Coördinator : ​Noor De Laat • 014/85.90.16 Adj.-coördin.: Dennis Berckmans • 0472/50.05.11

Joost Malliet • 0477/93.25.51 Medewerkster: Annick Vangenechten en Elly Maes

Bosgroep Zuiderkempen vzw Kamp C, Britselaan 20, 2260 Westerlo Tel.: 014/27.96.57 Fax.: 014/27.96.69 Mail: zuiderkempen@bosgroep.be Coördinator: Jan Seynaeve • 0474/99.99.35 Adj.-coördin.: Pieter-Jan Swinnen • 0478/78.20.22

Jeroen Truyen • 0475/80.73.36 Medewerkster: Rebecca Himschoot

Medewerker terreinwerkzaamheden Chris Meeuws : 0478/45.51.38 Mail: chris.meeuws@groenkempen.provant.be

In samenwerking met:

De Bosgazet verschijnt viermaal per jaar, telkens een 5.600 exemplaren en is een uitgave van de Antwerpse bosgroepen.

Verantwoordelijke uitgever en eindredactie: Joost Malliet, Secretariaat en vormgeving: Britt Van Cotthem, Bosgazet: ’s Gravenwezelsteenweg 59-61, 2110 Wijnegem, tel: 03/355.09.40, fax: 03/355.09.45, email: antwerpenzuid@bosgroep.be, AFGIFTEKANTOOR 2099 ANTWERPEN X - P608022

website: www.bosgroepen.be