Bosgazet 27

bosgazet 027

INFORMATIEBLAD ANTWERPSE BOSGROEPEN

driemaandelijks tijdschrift

|

Bekermossen op dood hout. ( foto: Pieter-Jan Swinnen)

n°27

|

juli - augustus - september 2013

BELGIE-BELGIQUE P.B. 2099 Antwerpen X BC 10770

voorwoord

Beste bosliefhebber, Na de lange winter genieten we nu ten volle van de frisse groene kleuren in het bos.

Het is een moment van rust waarin de vogels ongestoord hun eieren kunnen uitbroeden. De reeën vinden terug wat meer dekking en zoeken wellicht naar nieuwe scheuten na het eenzijdige bramendieet in de winter. Hopelijk zijn de weergoden ons goed gezind en slaan de nieuwe bosaanplantingen goed aan.

Ook in de Antwerpse bosgroepen bruist het van leven! De bosgroepen slaan de handen in elkaar om de dienstverlening te harmoniseren rekening houdend met de eigenheid van elke bosgroep. Het aantal boseigenaars die zich aansluiten, blijft stijgen en de bossen worden meer dan ooit verpleegd. Gezien steeds meer achterstallig beheer weggewerkt is, kampen heel wat boseigenaars met de vraag hoe het verder moet met het bos. Om vandaag de juiste beheerbeslissingen te nemen, is het echter belangrijk om te weten waar we met ons bos binnen 40 à 60 jaar willen staan.

Visie en continuïteit zijn dan ook twee belangrijke voorwaarden om tot een resultaatgericht bosbeheer te komen. De Antwerpse bosgroepen zijn volop aan het nadenken hoe de bossen er in 2052 best kunnen uitzien. Hierbij houden we rekening met trends zoals klimaatopwarming, toenemende vraag naar hout, de steeds dalende biodiversiteit, de toenemende vraag naar ontspanningsruimte, …. Continuïteit in beleid is geen evidentie in de steeds sneller veranderende wereld maar toch belangrijk voor bossen die 100 jaar oud en meer kunnen worden. De eerste vuurproef wordt de interne staatshervorming die in 2014 officieel van kracht zal gaan. Hierbij worden de Vlaamse subsidies voor de bosgroepen doorgesluisd naar de provincie. In hoeverre we bij deze overdracht het slachtoffer worden van besparingen, is nog onduidelijk.

Deze onzekerheden vormen echter geen domper op onze werking. Onze bruisende bosgroepenergie putten we uit jullie geestdrift en plezier om van de bossen iets moois te maken! In deze bosgazet willen we u graag laten kennismaken met een verfrissende kijk op het bosbeheer nl. de QD-methode. Een interessante methode om houtkwaliteit, ecologie en landschapspracht met elkaar te verzoenen.

Geniet volop van het bos en wees voorzichtig bij de arbeid!

In dit nummer: pg. 3 pg. 6 pg. 10 pg. 20 pg. 21 pg. 22

Particulier natuurbeheer QD-methode en Kloempen Bosgroepnieuws: nieuws per Bosgroep Lichtbehoefte van bosverjonging Theoretische cursussen Activiteiten en wandelingen

Digitale Bosgazet!

De Bosgazet is vanaf nu ook digitaal verkrijgbaar. Wilt u deze vanaf de volgende editie enkel via e-mail ontvangen, geef dan een seintje via antwerpenzuid@bosgroep.be.

Op deze manier kunnen we heel wat papier besparen!

Waarom bosgroepen?

Vlaanderen telt ongeveer 146.000 hectaren bos en naar schatting is 70 % van dit bosareaal in privé-eigendom. De Vlaamse overheid heeft er bewust voor gekozen om ook de privéboseigenaars te betrekken in het beleid. De oprichting van de Vlaamse bosgroepen was een duidelijk signaal naar de boseigenaars toe om hen te stimuleren het beheer in eigen handen te nemen. Een kans om te grijpen…

Het bos in Vlaanderen is bovendien enorm versnipperd. Deze versnippering is niet enkel ruimtelijk, ook een enorme eigendomsversnippering typeert de Vlaamse bossen. Zo zijn de meeste boseigendommen in Vlaanderen kleiner dan 1 ha! Het beheer van deze ‘minibosjes’ is voor de boseigenaars financieel onrendabel met als gevolg dat het beheer van deze sterk versnipperde bospercelen meestal achterwege is gebleven. Bovendien wordt de boseigenaar vaak geconfronteerd met problemen die hij niet altijd alleen kan oplossen, zoals bijvoorbeeld recreatieoverlast of sluikstorten. Wanneer verschillende eigenaars samen voor het bosbeheer zorgen, kan dit zonder de eigenaars op kosten te jagen. De belangrijkste taak van de bosgroepen is het stimuleren en coördineren van zo een samenwerking. In een bosgroep komen boseigenaars vrijwillig samen om het beheer van hun bossen te verbeteren. Elke boseigenaar is vrij om al dan niet gebruik te maken van onze diensten. Iedere eigenaar behoudt de volledige zeggenschap over het beheer van zijn eigendom.

Wat kan de bosgroep voor u doen?

De belangrijkste taken van de bosgroep zijn informeren, sensibiliseren en organiseren.

U kan de coördinator contacteren voor: • gratis en onafhankelijk advies over het bos en het beheer ervan (bosbouwtechnische, juridische, financiële en administratieve aspecten); • informatie over hoe uw bos duurzaam kan beheerd worden, wat uw wettelijke rechten en plichten zijn als boseigenaar en wat de mogelijke subsidies zijn waar u als boseigenaar aanspraak op kunt maken; • organisatie van wandelingen, cursussen en excursies; • hulp bij het aanduiden van dunningen; • hulp bij de bestrijding van Amerikaanse vogelkers en exoten door onze arbeidersploeg; • hulp bij het invullen van kapaanvragen, subsidiedossiers en hulp bij het opstellen van beheerplannen;

Jan Milis, Voorzitter Bosgroep Zuiderkempen vzw

2 | VOORWOORD | Woord vooraf

• coördinatie van gezamenlijke boswerkzaamheden en houtverkopen voor meerdere eigenaars zodat goedkoper en efficiënter werk geleverd kan worden.

Particulier natuurbeheer

Particulier natuurbeheer in Scherpenbergen - de Hutten Alan Phillips is lid van de Raad van bestuur van de Bosgroep Zuiderkempen vzw en eigenaar van een groot aantal gronden in het gebied Scherpenbergen de Hutten. De werken die Alan in het gebied uitvoert zijn een zeer mooi voorbeeld van particulier natuurbeheer. Hij is het levende bewijs dat natuurinrichting niet enkel een zaak is voor terreinbeherende organisaties, maar evengoed door privĂŠ eigenaars kan uitgevoerd en verwezenlijkt worden.

Hoe groot is het gebied en hoe bent u er eigenaar van geworden?

Een groot stuk van het domein is altijd in handen van mijn familie geweest, door erfenis ben ik er eigenaar van geworden. De overige gronden heb ik er later bijgekocht.

Momenteel gaat het in totaal om een oppervlakte van ongeveer 200 hectare.

Welke maatregelen voert u zoal uit in het gebied?

Het is een zeer gevarieerd gebied dat niet enkel uit bossen bestaat, er bevinden zich ook weilanden, heide en plassen. De natuurwerkzaamheden in de bossen bestaan uit snoeien, planten en dunnen. De Heide wordt geplagd en gemaaid, vennen worden hersteld door ze uit te graven, en weilanden worden begraast of gemaaid.

Zulke ingrepen zijn behoorlijk kostelijk.

Hoe financiert u dit?

Naar mijn mening moet een evenwicht bestaan tussen de economische, ecologische en recreatieve functies in een gebied.

Bossen moeten hout produceren maar hebben ook een natuurwaarde en een sociaal aspect. Alles omzetten naar natuur is dan ook niet aan de orde. Een goed ontwikkelde natuurlijke structuur is belangrijk maar een houtvoorraad met voor productie interessante bomen moet aanwezig blijven. Behoud van een groot aandeel bos is belangrijk om de toekomst van het gebied te verzekeren. Halfnatuurlijke biotopen, kunnen zichzelf niet in stand houden zonder dat er middelen zijn om het beheer te blijven doorzetten. Een deel van deze middelen komen uit de houtverkoop, het

andere deel betaal ik uit eigen zak.

Natuur gaat voor mij vooral samen met zachte recreatie waarbij een goede recreatieve geleiding van belang is. Met de bosgroep is er voor gezorgd dat er voldoende paden in het gebied aanwezig zijn en dat de verschillen stromen (voetgangers, mountainbike, paarden) gescheiden blijven.

Hierbij is respect van de recreanten voor de natuur en privĂŠ eigendommen belangrijk.

Maakt u hiervoor gebruik van subsidies?

Ik maak persoonlijk zeer weinig gebruik van subsidies. Om een subsidieaanvraag te kunnen doen dienen de werken door een loonwerker uitgevoerd te worden. Een loonwerker inhuren maakt de kostprijs natuurlijk vele malen hoger.

U doet deze werken zelf?

Het merendeel van de werken doe ik zelf.

Zo doe ik bijvoorbeeld het plaggen van de gronden altijd zelf, voor de afvoer van de gronden doe ik dan wel beroep op een loonwerker. De houtverkoop doe ik zelf of via de bosgroep, het kappen laat ik hierbij meestal door de koper zelf uitvoeren.

Bosinfo | Particulier natuurbeheer | 3

Particulier natuurbeheer

proefvlak te gebruiken kan worden gekeken of de actuele terreinsituatie effectief geschikt is voor het herstel van dit biotoop. Er is veel informatie beschikbaar maar ondanks deze theoretische kennis is het nog altijd de terreinsituatie die bepaalt of herstel mogelijk is. Als het proefvlak na enkele jaren succesvol is kan dan een grotere omvorming worden uitgevoerd.

Het einddoel is een gedeeltelijk historisch herstel daarbij rekening houdend met de mogelijkheden van het gebied.

Een voorbeeld van natuurherstel in Scherpenbergen - De Hutten

Ik kan mij voorstellen dat dit geen vanzelfsprekende opgave is, waar haalt u de benodigde kennis vandaan?

Ik ben een zogeheten autodidact. Ik heb de kennis stap voor stap opgebouwd door middel van zelfstudie en door op het terrein te leren van anderen.

Wat is voor u de motivatie achter het uitvoeren van deze werken?

Al van kinds af heb ik een aangeboren passie voor natuur en landschap. Ik hield me vroeger vooral bezig met bosbeheer. Op een dag zag ik de spontane ontwikkeling van dopheide in de achtergelaten sporen van een exploitatiemachine. Dit heeft mij overtuigd om zelf natuurherstel uit te proberen, met groot succes.

terugvinden in de familiearchieven. Ik tracht om, waar mogelijk, de oorspronkelijk aanwezige biotopen te herstellen.

Hierbij maak ik gebruik van de historische gegevens maar kijk ook naar de actuele terreinsituatie. Op veel plekken is door intensief landbouwgebruik de chemie van de grond dusdanig veranderd dat het herstel niet meer mogelijk. Verder tracht ik bedreigde biotopen en fauna die in het gebied voorkomt te beschermen.

Alvorens een omvorming te doen naar heide of een ven te herstellen, maak ik altijd eerst een proefvlak. Door eerst een

Wat is uw persoonlijke visie op het gebied?

Grootschalige ingrepen zijn in het gebied Scherpenbergen de Hutten niet aan de orde. Het is een gebied waar zeer veel verschillende biotopen op een kleine oppervlakte kunnen voorkomen. Historisch was er reeds een gevarieerd landschap aanwezig waarin veel halfnatuurlijke biotopen voorkwamen. De verschillen in reliëf en vochtigheid zorgen ervoor dat in het gebied bijna alle biotopen van de kempen kunnen voorkomen.

Het is juist deze afwisseling van gradiënten die het gebied zo interessant maakt.

Grootschalige beheermaatregelen zijn dan ook uit den boze. Zo zal het kappen en plaggen van de landduinen, om deze om te vormen naar stuifduinen, geen zin hebben. Het openhouden van deze duinen vraagt een intensief beheer en het kappen van een dergelijke hoeveelheid bomen zal voor kwaad bloed bij de omwonende

Hoeveel tijd spendeert u zo jaarlijks aan natuurherstel of beheer in uw gebied?

Dit is sterk seizoensafhankelijk, zo heb ik vorig jaar tijdens de zomer op één maand tijd 150 uren met kranen geplagd in het gebied. Andere maanden wordt er nog geschalmd en gekapt maar is er veel minder werk. Niet al deze werken doe ik zelf dus hier moeten uiteraard ook de hulp van anderen worden bijgerekend.

Wat is het landschappelijk streefbeeld dat u met deze ingrepen probeert te verwezenlijken?

Mijn familie bezit reeds vele generaties grote delen van het gebied. Veel informatie over het historisch bodemgebruik en de voorkomende biotopen heb ik kunnen 4 | Particulier natuurbeheer | Bosinfo

Herstel van een ven met links het proefvlak na 2 jaar en rechts het recent uitgevoerd herstel van het volledige ven.

Particulier natuurbeheer

zorgen. Op deze landduinen kunnen zich evengoed mooie bossen ontwikkelen. Ik ben voor een andere aanpak waar al deze biotopen naast elkaar voorkomen. Dit geeft een afwisselende structuur in plaats van een grote monotone vlakte waarin slechts één biotoop voorkomt.

Langetermijndenken is een tweede aspect, behoud van een groot aantal biotopen is daarbij belangrijk. Om op eventuele toekomstige veranderingen, zoals klimaatverandering, te kunnen inspelen is een grote diversiteit aan biotopen essentieel.

Hoe verloopt de samenwerking met de bosgroep?

De samenwerking verloopt uitstekend. Ik ben al van in het begin zeer nauw betrokken bij de werking van de bosgroep, zo was ik lid van een comité dat werd opgericht bij de stichting van de bosgroep.

Het grote succes van de bosgroepen is naar mijn mening de participatieve aanpak.

Voor de bosgroepen er waren werden natuurbeleidsmaatregelen gezien als moeilijk en bestonden vooral uit verplichtingen

en beperkingen. De bosgroep legt geen verplichtingen aan de eigenaars op maar motiveert ze om bepaalde maatregelen uit te voeren en biedt hulp bij het voldoen van de administratieve verplichtingen. De bosgroep creëert vertrouwen tussen de eigenaars en de advies verlenende instanties, vertrouwen is zeer belangrijk om maatregelen te kunnen realiseren.

Het grote voordeel voor mij is het vereenvoudigen van veel administratie die moet gebeuren om toelating te krijgen om beheerswerken uit te voeren of vergunningen te verkrijgen. Ook kom je via de bosgroep met andere mensen en boseigenaars in contact met allen verschillende visies over natuur.

Uw volledige eigendom ligt binnen het natura 2000 netwerk, wat is uw mening over de instandhoudingsdoelstellingen (IHD)?

Natura 2000 is zeker een goed initiatief om de toekomst van natuur te verzekeren.

Vlaanderen en België is hier vrij laat geweest met de uitvoering. Ook hier weer

is de participatieve aanpak, die aan de basis ligt van het succes van de bosgroepen, van groot belang. Voor het opstellen van de IHD's heb ik van in het begin contact gehad met deskundigen van het Instituut voor Natuur en Bosonderzoek (INBO) en het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB). Het opstellen van de doelstellingen gebeurde dus in nauw overleg, deze participatieve aanpak is al zeker een groot pluspunt om de IHD's te kunnen verwezenlijken.

Natuur kan ook beheerd worden door privé eigenaars, het is niet enkel een zaak voor natuur- of andere terreinbeherende verenigingen. Er kan veel meer gedaan worden met minder geld als de privé eigenaars mee worden betrokken. De financiële middelen voor natuurherstel zullen in de toekomst niet onbeperkt beschikbaar blijven. Waar wordt dan het geld en de middelen gehaald voor het behoud van deze landschappen?

Nieuwe vormen van landgebruik door de eigenaars kunnen zorgen voor het behoud van deze landschappen.

Interview door: Jens Dillen

Afwisseling van heide met bos in Scherpenbergen - De Hutten Bosinfo | Particulier natuurbeheer | 5

Kloempen en de QD-methode

Mooi voorbeeld van een Kloemp, in dit geval esdoorn

Kloempen en de QD-methode Bosbeheer is de afgelopen eeuw geĂŤvolueerd van bosbouw gericht op houtproductie, naar een beheer waar meerdere functies centraal staan: productie, natuur & recreatie. Deze verruiming zorgt ervoor dat de bosbouwer zich dient aan te passen. Hij dient niet enkel hout te produceren maar ook tegelijkertijd te zorgen voor een mooi landschap en meer biodiversiteit. Gelukkig zijn heel wat functies combineerbaar. Door te dunnen bijvoorbeeld concentreer je de groei van de bomen in de beste exemplaren, krijg je een vooropbrengst, bevorder je de ontwikkeling van een struiklaag en kruidlaag wat op zijn beurt leidt tot meer biodiversiteit en een mooier landschap.

genieten. Hiervoor waren de bosgroepen op zoek naar een bosbeheersysteem dat op een kostenbewuste wijze leidt tot een mooier landschap, meer soortenrijkdom, natuur en betere houtkwaliteit.

Dankzij een bosbouwexcursie in Duitsland hebben we kennis kunnen maken met de Q/D-(kwalificeren/dimensioneren) methode en het was liefde op het eerste zicht. De methode zorgt voor een nieuwe schwung in de Vlaamse bosbouwwereld!

Deze nieuwe maatschappelijke uitdagingen hebben geleid tot nieuwe inzichten en methodes in de bosbouw. Zo bleek de toekomstbomenmethode, waarbij steeds dezelfde bomen bij een dunning worden vrijgesteld, voor de boseigenaar en beheerder een interessante en verstaanbare techniek om doelstellingen naar landschap, diversiteit en houtkwaliteit te realiseren.

Dankzij de bosgroepen werden de laatste jaren veel bossen opnieuw verpleegd.

Desalniettemin erft Vlaanderen heel wat bossen die tientallen jaren verwaarloosd

Hogere houtopbrengsten met zo laag mogelijke investeringen‌ De QD-methode is een vorm van bosbeheer, waarbij het beheer zich richt op de verzorging van een beperkt aantal supervitale toekomstbomen met grote kronen. Het beheer streeft naar topkwaliteit fineerhout. Alle maatregelen die je neemt, doe je om een beperkt aantal dikke noestvrije stammen te krijgen. We kunnen niet voorspellen hoe de houtmarkt er over 50 jaar zal uitzien maar als je hout van topkwaliteit hebt staan, zal je er altijd ver-

6 | Kloempen en de QD-methode | Bosinfo

werden. De soortenrijkdom en structuurvariatie is dan ook veelal beperkt. Bovendien is er maar weinig kwaliteitshout te bespeuren in de bossen.

Het huidig bosbeeld is het gevolg van investeringen in het verleden. Eveneens zullen huidige investeringen bepalend zijn voor het toekomstig bosbeeld. De bosgroepen willen dan ook met een duidelijke toekomstvisie in de bossen investeren zodat onze kleinkinderen met trots van de prachtige Antwerpse bossen kunnen

Kloempen en de QD-methode

fase (tot het moment dat de boompjes boven concurrerende vegetatie en vraathoogte van ree is gegroeid) kan het nodig zijn om het plantsoen vrij te stellen van concurrerende vegetatie of ruigte. Ook begeleidingssnoei kan nuttig zijn in deze fase: probleemtakken zoals dubbele toppen worden weggesnoeid.

Dichtstand bevordert de natuurlijke stamreiniging

schillende kanten mee uitkunnen: voor veel geld verkopen, nog jaren op stam laten of desnoods nog altijd verchippen of als brandhout gebruiken. Kies je niet voor kwaliteitshout, dan zullen de keuzes veel beperkter zijn. Bij de QD-methode gaat men zo zuinig mogelijk met middelen om. Elke toekomstboom moet het resultaat zijn van de goede opvolging en verpleging van een klein groepje van bomen in het bos, een “Kloemp” genaamd (afkomst van het Duitse “Klump”). De praktijk heeft uitgewezen dat de goede verzorging van een groepje van een 25 à 40 bomen, voldoende is om uiteindelijk één prachtexemplaar te behouden.

… én mooier, soortenrijker bos.

Grote kronen zorgen voor veel fotosynthese via de bladeren, waardoor je op relatief korte tijd enorme bomen krijgt die in onze bossen zeldzaam zijn. De QDmethode leidt tot de productie van kwaliteitshout, maar altijd rekening houdend met het behoud en verhogen van de biodiversiteit. Je richt je aandacht vooral op het verplegen van de kloempen. Op andere plaatsen kan je ervoor kiezen de natuur haar gang te laten gaan, waardoor je vanzelf heel wat variatie creëert. Ook de vaststelling dat soorten als winterlinde, boskers of gewone esdoorn in veel van onze bossen ontbreken, is meestal te wijten aan het feit dat er geen moederbomen in de omgeving staan. Kloempen van deze soorten inbrengen zal de biodiversiteit dan ook ten goede komen. Ze zullen ook als zaadbron gaan fungeren, van waaruit verspreiding kan plaatsvinden naar de rest van het bosgebied.

Ontwikkelingsfasen en verplegingswerken De ontwikkeling van een groep kleine boompjes tot één volwassen, majestueuze boom verloopt over verschillende fasen.

In elke fase zijn andere ingrepen nodig.

Een gouden regel is dat je ingrepen tijdig doet en in functie van de toekomstbomen.

Een overzicht: • Het systeem start in de vestigingsfase vanuit kloempen. Deze kunnen aangeplant worden of een groepje natuurlijke verjonging zijn: kijk eens rond en zie wat er al van verjonging in je bos staat. Mits wat verpleging kan er misschien een prachtige toekomstboom van gemaakt worden. In deze

• Van zodra de kronen van deze jonge bomen elkaar beginnen te raken, begint de kwalificeringsfase waarin de bomen zich kwalificeren als toekomstboom. Door het dicht plantverband en daardoor schaduwwerking onderaan de stam sterven de zijtakken af en krijg je een gave, takvrije stam (dit proces heet natuurlijke stamreiniging). Dit kan ook in combinatie met opsleunen (de onderste takken van de boom verwijderen).

In deze fase wordt enkel ingegrepen als de groei van potentiële toekomstbomen wordt bedreigd en dan nog uitsluitend door hun concurrenten te ringen (de bast rondom de boom verwijderen met als doel de neerwaartse sapstroom te onderbreken). Op die manier blijft de concurrent nog enkele jaren rechtopstaand (dood) staan en blijft de invloed van extra licht beperkt (want extra licht zou betekenen dat de onderste zijtakken minder vlot afsterven). Dat bevordert de natuurlijke stamreiniging en de rechte groei van de potentiële toekomstbomen.

Es in de fase van dimensioneren: door de kroon van de toekomstboom 360° vrij te stellen baadt deze altijd in het volle licht Bosinfo | Kloempen en de QD-methode | 7

Kloempen en de QD-methode

• Als bij een potentiële toekomstboom de onderste 25% van de verwachtte eindhoogte (vrijwel) vrij is van levende takken, kan deze geselecteerd worden als toekomstboom. Nu gaat de dimensioneringsfase van start: Vanaf nu moeten systematisch directe concurrenten van de toekomstboom weggenomen worden. Hierbij zal men zorgen dat er periodiek rond de toekomstboom gedund zal worden zodat de kroon steeds volledig blijft vrijstaan. Zo wordt de kroonwikkeling van de toekomstboom niet belemmerd en blijft de onderste levende tak van de toekomstboom in leven. Boven die lengte kan de kroon dan ongeremd uitgroeien. Hoe groter de kroon, hoe meer fotosynthese en hoe dikker de stam wordt. Het moment van start van dimensioneren hangt af van boom tot boom: bij berk moet al op een leeftijd van 12 – 15 jaar begonnen worden, bij eik tussen 25 en 30 jaar, bij beuk tussen 35 en 40. Door het vroege ingrijpen wordt gebruik gemaakt van de sterke jeugdgroei van een boomsoort. In de jeugd kunnen bomen door de groeisnelheid snel reageren op vrijstelling door dunning. 25 % takvrije stamlengte is voldoende daar deze 50 % van het totale stamvolume en 80 % van de waarde van de stam vertegenwoordigt.

Tussen de kloempen mag de natuur haar gang gaan

Hoe ziet zo’n Kloemp eruit?

De kiem van de toekomstige bosontwikkeling wordt bij de QD-methode gevormd door zeer kleinschalige verjongingsgroepen, op een oppervlakte van ca. 40 tot

60m². Één kloemp bestaat dan ook uit slechts 25 à 40 boompjes van eenzelfde soort. Deze boomgroepen kunnen op een kapvlakte geplant worden, een opening in het bos of zelf onder het scherm van de bo-

• De rijpingsfase begint als de boom zo’n 75-80% van zijn verwachte eindhoogte heeft bereikt. De lengtegroei van de takken valt dan duidelijk terug en daardoor is nog maar een beperkte kroonuitbreiding te verwachten. Zelfs als de kronen van twee rijpe woudreuzen elkaar gaan raken, sterven er haast geen takken meer af. Deze bomen hebben zich gesetteld. Aan het einde van de rijpingsfase kan hout van topkwaliteit worden geoogst.

Een kleine investering…

Zoals onze voorvaderen de dennen aanplantten die wij momenteel oogsten, zo zal een kleine investering nu een grote meerwaarde opleveren voor de volgende generaties. De natuurwaarde van onze huidige bossen kan vaak hoger, de belevingswaarde groter en de houtkwaliteit beter mits het bos meer aandacht krijgt. QD-beheer kan daarbij helpen. Het mooie aan deze techniek is dat er geen grote ingrepen in het bos gedaan moeten worden.

8 | Kloempen en de QD-methode | Bosinfo

Dikke bomen groeien onder vroeg uitgebouwde grote kronen (links). Van zodra 25% van de te verwachten eindhoogte van de boom takvrij is, zorg je ervoor dat het afsterven van takken steeds hoger langs de stam wordt gestopt. Op die manier krijg je een grote kroon en maximale aangroei. De tekening rechts geeft weer hoe we veel (dennen)bomen in de Kempen vandaag de dag kennen, met een lange takvrije stam en kleine kroon: onstabiel en trage aanwas.

Kloempen en de QD-methode

men uit de bovenetage. Welke soort waar kan geplant worden hangt uiteraard ook af van de lichtbehoefte van de soort en van de standplaats (rijk of arm, nat of droog).

Belangrijk in de kwalificeringsfase is dat de natuurlijke stamreiniging goed verloopt. Hierdoor is de plantafstand van belang. Terwijl bij klassieke beplantingen 2 x 2m of 2 x 2,5m gangbaar is, wordt bij kloempen de ideale plantafstand gebruikt om kwaliteitshout te ontwikkelen. Dit zal verschillen van boomsoort tot boomsoort.

De QD-toekomstboom heeft een grote kroon. Daarom passen er slechts een beperkt aantal op een hectare. Denk aan 30

tot maximaal 50 bomen per hectare. Als zeer ruwe vuistregel moeten er om de 12 Ă 18 m verjongingsgroepjes aanwezig zijn.

Ter herkenning wordt te midden van de verjongingsgroep een paal geplaatst met blauwe markering en een herkenningscode. Dit helpt de beheerder om de steeds groter wordende bomen in het bos gemakkelijk terug te vinden voor verplegingswerken.

Speciale aandacht gaat ook uit naar wildbescherming. Helaas blijken jonge boompjes die recht van de kwekerij komen altijd net wat beter te smaken dan natuurlijke verjonging. En kloempen met onbekendere soorten als winterlinde en

boskers zijn een heerlijk buffet voor reeĂŤn.

Ook hazen en konijnen kunnen flink tekeer gaan. Om hiervoor oplossingen te vinden, zijn we gestart met een project waarbij we verschillende wildbeschermingstechnieken uitproberen. De resultaten hiervan komen in een van de volgende bosgazetten uitgebreid aan bod.

Gebaseerd op: Thomassen, E. & Nyssen, B., QD-beheer: mooi bos, dikke bomen en eindelijk fineer, in: Vakblad natuur bos landschap 10 (2013).

Buysse, W., Kwalificeren-Dimensioneren: een kadee die opnieuw schwung brengt in bosbeheer, in: Bosrevue 41 (2012).

Boom in fase van rijping: markant en van hoge waarde Bosinfo | Kloempen en de QD-methode | 9

BOSGROEP KEMPENSE HEUVELRUG

Brandhoutverkoop op zaterdag 19 oktober 2013 De jaarlijkse brandhoutverkoop valt dit jaar iets vroeger dan gewoonlijk, op zaterdag 19 oktober. Geïnteresseerden worden verwacht vanaf 10u in het OC van Lichtaart. Het brandhout zal vooral afkomstig zijn uit percelen in Kasterlee en Lichtaart en enkele loten uit de andere gemeentes van ons werkingsgebied.

Stand van zaken beheerwerken 2012 was een recordjaar wat betreft de houtverkoop. De bosgroep verkocht bijna 13.000.m³ industrieel hout van verschillende privé-eigenaars. Intussen werden in bijna alle boscomplexen de dunningen en/of groepenkappen uitgevoerd. Enkel in Geel-Breeven en het Heiken in Herentals/Vorselaar moet er nog gedund worden tijdens de zomermaanden.

Intussen werden de terreinbezoeken met boseigenaars op de Hoge Mouw in Kasterlee afgerond. In deze percelen zal in de herfst van 2013 het brandhout verkocht worden, begin 2014 gedund worden met de harvester en op diverse plaatsen aangeplant worden eind 2014. Ook in boscomplex Niemandshoek-De Plein (Vorselaar), Mol (Rauw), Molenheide (Grobbendonk/Vorselaar) en het Heiken (Herentals) zullen gedurende de komende winter beheerwerken uitgevoerd worden.

Op 13 april vond in tennisclub Ter Heyde de infovergadering plaats rond de opvolging van boscomplex Lichtaart-Herentals, deelgebied Zwart Water. Er waren een 35-tal geïnteresseerden aanwezig. Coördinator Noor de Laat zal de komende maanden met deze eigenaars een terreinbezoek aan hun bos plannen voor beheeradvies op maat. Het uitgebreid beheerplan van het Heiken werd definitief ter goedkeuring ingediend bij het ANB. Ook het opmaken van het UBP Postel in samenwerking met KHK Geel nadert stilaan de eindstreep.

Natuurlijke verjonging!

Op 21 april 2013 werd adjunct-coördinator Joost Malliet de fiere vader van een dochtertje Flora. Zowel de kleine spruit als mama Hanne en papa Joost stellen het uitstekend!

Actie Belbos

In de vorige editie van de Bosgazet kon u lezen dat de Antwerpse bosgroepen de actie BELBOS ondersteunen. U kon uw oude gsm inleveren op onze kantoren. Per ingeleverde gsm wordt 1 boom aangeplant door Bos+. Onze bosgroep kreeg ongeveer 175 oude gsm’s in de inleverbox, waarvoor dank aan onze leden en personeel!

Naar alle waarschijnlijkheid zal het nieuwe bos aangeplant worden in de gemeente Kasterlee!

10 | BOSGROEP KEMPENSE HEUVELRUG | Bosgroepnieuws

BOSGROEP KEMPENSE HEUVELRUG

Verslag Algemene Vergadering 5 juni 2013 Op woensdag 5 juni vond onze jaarlijkse Algemene Vergadering plaats. Er waren maar liefst meer dan honderd personen aanwezig in de feestzaal van restaurant Hof ter Rielen te Kasterlee. Het was een mooie zomerse avond en een sfeervolle locatie!

Om 20u15 opent voorzitter Georges van der Vennet de vergadering. Ze gaat over tot bespreking van volgende agendapunten: • Lezing en goedkeuring verslag Algemene Vergadering 2012 • Lezing en goedkeuring rekeningen 2012 en begroting 2013 • Lezing en goedkeuring beleidsplan 2013-2018 • Rondvraag • Volledige en gehele kwijting en ontlasting wordt gegeven aan de bestuurders, over het door hen gevoerde bestuur, zonder voorbehoud, noch beperking.

• Ontslag/Verkiezing nieuwe Raad van Bestuur • Gastpreker Jan Seynaeve – Bosgroep Zuiderkempen: Toekomstvisie voor een bosgroep • Receptie De Algemene vergadering keurt de beslissingen goed met eenparigheid van stemmen. Alle kandidaat-bestuurders zijn verkozen.

De volgende drie jaar ziet onze Raad van Bestuur er zo uit: • Voorzitter: Rik Röttger (vertegenwoordiger provinciebestuur Antwerpen) • Ondervoorzitter: Louis van Ravenstyn (kleine privéboseigenaar) • Secretaris: Suzanne De Smedt (kleine privéboseigenaar)

• Penningmeester: Willy Van de Velde (kleine privéboseigenaar) • Griet Noyens (vertegenwoordiger gemeentebestuur Kasterlee) • Nick Stevens (vertegenwoordiger OCMW Kasterlee) • Rudi Liekens (grote privéboseigenaar) • Jeroen Pauwels (grote privéboseigenaar) • Patrick Engels (vertegenwoordiger Agentschap voor Natuur en Bos) Tot slot namen we afscheid van drie bestuurders die zich jaren belangeloos ingezet hebben voor onze bosgroep: Georges van der Vennet, Vincent Dierckx de Casterlé en Charel Biermans. We willen hen heel hartelijk bedanken voor al hun inspanningen van de afgelopen jaren!

De vergadering werd gesloten omstreeks 21.50 uur. De avond werd afgesloten met een gezellige receptie waarop alle aanwezigen konden bijpraten onder het genot van een hapje en een drankje.

Bosgroepnieuws | Bosgroep Kempense Heuvelrug | 11

BOSGROEP ZUIDERKEMPEN

Project Kloempen en bosranden De Antwerpse bossen staan voor een metamorfose. Het provinciebestuur en de bosgroepen slaan de handen in elkaar om de steeds ouder wordende dennenbossen te transformeren naar meer gevarieerde bossen. Door het aanplanten van kleine groepjes bomen in het bos, Kloempen, wil men investeren in meer natuur, betere houtkwaliteit en een gevarieerder landschap.

De eerste Antwerpse Kloemp wordt geplant!

Zo willen de provincie en de bosgroepen in samenwerking met privé-boseigenaars en vrijwilligers in de komende 20 jaar een duizendtal kloempen inplanten en enkele kilometers bosrand! In het artikel over Kloempen vooraan in de bosgazet lees je alles over het hoe en waarom.

Op dinsdag 26 maart plantten gedeputeerde Rik Röttger (bevoegd voor Leefmilieu), Jan Milis (voorzitter Bosgroep Zuiderkempen vzw), Peter-Paul van den Berg (directeur Kamp C) en heel wat vrijwilligers van onze bosgroep de eerste kloemp aan in het Lo-bos in Kamp C. Er werd niet toevallig voor deze locatie gekozen. Doorheen het bos loopt het mierenpad, een educatief leerpad waar je verschillende aspecten van duurzaam bosbeheer kan ontdekken. Boseigenaars die ook graag een Kloemp of een waardevolle bosrand in hun bos willen, mogen steeds contact opnemen met de Bosgroep Zuiderkempen vzw. Elke eigenaar die één of meerdere kloempen aanplant krijgt bovendien een flesje kloempenbier!

Opvolgingsdag vrijwilligers 2 mei was de datum van afspraak voor de jaarlijkse opvolgingsdag van onze vrijwilligers. Deze keer waren we te gast in Kasterlee op de Kempense Heuvelrug. Met z’n twintigen namen we plaats in een zaaltje, waar de koffie en koffiekoeken al gereed stonden.

Groepsfoto op boomwortels in het Kabouterkesbos

12 | BOSGROEP ZUIDERKEMPEN | Bosgroepnieuws

De adjunct-coördinator Joost Malliet legde ons uit hoe de vrijwilligerswerking op de Kempense Heuvelrug georganiseerd is. Er werd heel wat uitgewisseld. Na de evaluatie van onze eigen werking werd een planning opgesteld voor het volgende jaar. We mochten ook enkele nieuwe bosconsulenten dopen en tussendoor werd op 10 minuten tijd een compleet Kloempenlied gecomponeerd door onze nieuwe vrijwilliger Bert Degrauwe. Je leest het, de talenten van onze vrijwilligers gaan veel ruimer dan enkel bosbeheer! Het lied zal alvast een grote hit worden op onze algemene vergadering. Wie weet, met al de communicatiemiddelen, dringt het zelf door tot in China.

Na de middag trokken we op excursie naar het Kabouterkesbos op een boogscheut van de taverne.

We werden er rondgeleid door Sus Willems van het Agentschap voor Natuur en Bos die er enkele decennia geleden boswachter was. Het was indertijd een homogeen dennenbos op zeer arme stuifzand waar door een extreme recreatiedruk in heel het gebied letterlijk geen onderbegroeiing aanwezig was.

Via aanplantingen en recreatieve voorzieningen op strategisch gekozen plaatsen, wist Sus de recreatie in banen te leiden. Hierdoor konden grote delen van het bosgebied zich langzaamaan herstellen. Er is geëxperimenteerd met tal van soorten die je misschien niet zou verwachten op een arme zandkop.

Maar verbazend genoeg konden we vaststellen dat veel soorten het toch erg goed blijken te doen wat misschien aantoont dat we soms iets te voorzichtig zijn in onze soortenkeuzes.

BOSGROEP ZUIDERKEMPEN

Met een hele bus van vrijwilligers, trokken we, naar aanleiding van ons jubileumjaar, naar Bree om er de Bosgroep Noordoost Limburg vzw te bezoeken. Daar werden we ontvangen door bosgroepcoördinator An Pierson en Jan Spaas, eigenaar van een prachtig bosgebied van meer dan 100 ha.

Jan zet zich niet alleen ten volle in voor zijn eigen bos, hij behartigt ook de belangen van alle boseigenaars als bestuurder van de bosgroep en de koepel en als deelnemer aan diverse overlegplatforms. Tijdens een uitgebreide rondleiding vertelde Jan ons meer over zijn ervaringen met populieren, zomereik en verschillende naaldhoutsoorten. We kregen voorbeelden te zien van groepsgewijze verjongingen, natuurontwikkeling in functie van de

Excursie Noordoost Limburg

boomkikker en jonge aanplantingen van eiken die dankzij de natuurlijke verjonging van berk mooie stamvormen aannemen.

Kortom, een boeiende en plezante dag!

We hebben ten volle genoten van de grote gastvrijheid, waarvoor grote dank!

Stagiairs Jens en Sven

Onze gastheer temidden zijn prachtig domein

Jens (links) en Sven (rechts)

Ook dit jaar mocht Bosgroep Zuiderkempen vzw stagiairs verwelkomen die ons gedurende enkele maanden zouden helpen in onze werking.

Helpen met wat precies, dat laten we ze graag zelf vertellen.

Mijn naam is Jens Dillen, ik ben afkomstig uit Ranst en studeer milieubeheer aan de KHK in Geel (recentelijk omgevormd naar Thomas More Kempen). Momenteel doe ik mijn stage bij de bosgroep in verband met de Natura 2000 doelstellingen. Natura 2000 is de naam voor het grensoverschrijdende netwerk van natuurgebieden dat de Europese lidstaten hebben afgebakend.

In deze gebieden moeten doelstellingen opgesteld worden om de natuurlijke soorten en biotopen te herstellen of beschermen.

In de zomer van 2013 worden normaal gesproken de Specifieke Instandhoudingsdoelstellingen (S-IHD, dit zijn de doelstellingen specifiek voor een gebied) door de Vlaamse regering goedgekeurd. Verschillende boscomplexen binnen het werkingsgebied van de bosgroep vallen binnen dit netwerk. Om niet achter de feiten aan te lopen heeft de bosgroep besloten om reeds te kijken wat waar mogelijk is. In dit kader heb ik gedurende de zomer van 2012 en in het voorjaar een grootschalige inventarisatie uitgevoerd van 4 van deze boscomplexen. Namelijk Bel in Geel, Scherpenbergen – De Hutten te Meerhout en Het Goor en de Raambroekse bossen in Herselt. Tijdens deze inventarisatie werd onderzocht welke biotopen (of habitattypes) aanwezig zijn en in welke staat deze zich bevinden. Momenteel ben ik bezig met het opstellen van maatregelen waarmee de staat van deze natuurtypes verbeterd zou kunnen worden. Met het resultaat kan de bosgroep voorstellen doen of projecten opstarten en aldus bijdragen aan een verwezenlijking van de Europese natuurdoelstellingen.

Mijn naam is Sven Peeters en ik studeer aan de Thomas More Kempen in de opleiding Agro- en Biotechnologie met als specialisatie milieubeheer. In het afstudeerjaar van deze opleiding is

voorzien dat er een bachelorproef wordt gedaan met bijhorende stage. Doordat ik sterk geïnteresseerd ben in bosbeheer, zocht ik een onderwerp in die richting. Uiteindelijk werd me voorgesteld om stage te komen doen bij de Bosgroep Zuiderkempen vzw. Ik heb het geluk om de verschillende methodes van wildbescherming te mogen onderzoeken. Als de bosgroep kloempen of bosranden plant, is het immers niet de bedoeling dat deze worden beschadigd door het wild. Vooral konijn, haas en ree zijn de boosdoeners. Per methode heb ik de voor- en nadelen op een rijtje gezet. Het experiment is nog volop aan de gang. Regelmatig worden de aanplantingen opgevolgd en de doeltreffendheid van de verschillende wildbeschermingsmethodes nagegaan. We hebben zelf op één van de aanplantingen een wildcamera geplaatst om het wild effectief te werk te zien gaan. Later in het jaar zal de bosgroep jullie wellicht de resultaten van dit interessant experiment bekend maken. Nu is het nog te vroeg om conclusies te trekken.

Bosgroepnieuws | BOSGROEP ZUIDERKEMPEN | 13

BOSGROEP NOORDERKEMPEN

Verslag van de Algemene Vergadering op 24 mei 2013 Het Turnhouts vennengebied associeer je nu niet meteen met bos. Nochtans vond daar dit jaar de algemene vergadering plaats van onze bosgroep, meer bepaald in de Klein Engelandhoeve in Turnhout. Hoewel er de voorbije 15 jaar op grote schaal aan heide- en venherstel is gedaan, is er ook nog heel wat bos. Natuurgidsen Marc Smets en Win Bosmans lieten ons kennismaken met het gebied.

Metamorfose Het gebied is een voormalig jachtdomein en dat merk je vandaag nog altijd aan zijn structuur. Zo zijn er nog heel wat dreven terug te vinden, afgezoomd met o.a. Amerikaanse eik. Deze soort verjongt zeer sterk en verdringt daardoor lokale planten- en boomsoorten. Anderzijds is de soort een belangrijke nestboom voor spechten en nadien voor vleermuizen. Ook de dreven zijn belangrijk voor vleermuizen. Daarom wordt de Amerikaanse eik weliswaar bestreden, maar vooral daar waar ze echt een probleem vormt voor het beheer. Zo passeerden we langs een perceel waar in het recente verleden een bestand van Amerikaanse eik was gekapt. Nadien was hier plagsel opgevoerd, waardoor de achtergebleven eikels geen kiemkansen kregen.

Het plagsel vormde daarentegen een ideale kiembodem voor berk. Het resultaat was dan ook een jong berkenbos.

Het Turnhouts vennengebied heeft de voorbije 15 jaar een ware metamorfose ondergaan. De meeste bebossingen en landbouwontginningen waren vrij recent, waardoor de herstelmogelijkheden van de oorspronkelijke heide en vennen nog goed waren, legde Marc Smets uit. Bovendien maakt de klei in de ondergrond dat het herstelde ecosysteem ook weerbaarder is tegen externe invloeden. Het landschap lijkt dan nu ook weer sterker op dat van begin 20e eeuw, zoals dat vereeuwigd is door de landschapschilders uit die tijd.

voorzitter Jo Van Miert dan het officiële gedeelte van de avond. Hij gaf meteen het woord aan de coördinator die de volgende agendapunten behandelde: • De voorstelling van het activiteitenverslag van de Bosgroep Noorderkempen vzw voor 2012 en de planning van activiteiten voor 2013.

• De goedkeuring van de jaarrekening 2012 en de begroting 2013: het boekjaar 2012 werd opnieuw positief afgesloten Vragenronde: er waren twee vragen: • Wat is de bestemming van het in de voorbije jaren opgebouwde eigen vermogen? Dankzij deze middelen heeft de bosgroep vorig jaar een adjunct-coördinator kunnen aanwerven. Het maakt ons ook minder afhankelijk van subsidies, die de laatste jaren onzekerder zijn geworden • Kan de bosgroep een rol spelen bij bosuitbreiding in de Noorderkempen: als er mogelijkheden voor bebossing zijn, dan wil de bosgroep zeker helpen. Het grote probleem in deze dossiers is vooral eigenaars vinden die willen bebossen. Boven-

Afscheid van Jo Na de wandeling werden onze gidsen bedankt met een lekkere fles wijn voor hun gedreven uitleg. Rond 20u00 startte

dien moet de gemeente ook haar goedkeuring geven in het geval van bebossing van landbouwgrond.

• Kwijting en ontlasting aan de Raad van Bestuur De Algemene Vergadering keurde zowel het activiteitenverslag, de jaarrekening en balans 2012, als de begroting 2013 goed en dit met eenparigheid van stemmen. Nadien gaf de vergadering volledige kwijting en ontlasting aan de bestuurders van hun taken van 2012. Aan het einde van de vergadering kondigde voorzitter Jo Van Miert aan dat hij binnenkort zijn mandaat ter beschikking stelt. De combinatie van een druk professioneel leven en gezinsleven met de functie was niet meer ideaal. Jo was acht jaar voorzitter en werd dan ook in de bloemetjes gezet. Hij bevestigde wel dat hij zeker in het bestuur blijft tot de volgende verkiezingen.

Met deze aankondiging werd meteen ook het officiële gedeelte van de vergadering gesloten en kon de receptie van start gaan.

De dreven vormen mee de structuur van het Turnhouts Vennengebied

Hulp gevraagd In 2014 moet de Bosgroep Noorderkempen vzw een nieuw beleidsplan indienen bij de overheid. Zo kan zij haar erkenning behouden. In dit plan wordt een visie op de werking van de bosgroep tussen 2014 en 2020 ontwikkeld. De raad van bestuur heeft deze taak toevertrouwd aan een werkgroep, die naast haarzelf ook nog zal bestaan uit geëngageerde leden.

Wilt u als lid mee nadenken over de huidige en toekomstige werking van de Bosgroep Noorderkempen, neem dan zeker contact op met de coördinator Wim Boonen via 014/85.90.19 of via wim.boonen@groenkempen.provant.be.

14 | BOSGROEP NOORDERKEMPEN | Bosgroepnieuws

BOSGROEP NOORDERKEMPEN

Voorjaarsbloeiers in het Grotenhoutbos Het Grotenhoutbos is een van de oudste bossen in de Antwerpse Kempen, met een rijke geschiedenis. Reden genoeg om er een wandeling te organiseren. Dat gebeurde op zaterdag 13 april onder leiding van Werner De Kinderen, de lokale boswachter.

De geschiedenis van het Grotenhoutbos gaat terug tot de 14e eeuw. Eeuwenlang was het een jachtdomein voor de adel.

Vanaf de 18e eeuw hadden de beheerders meer en meer oog voor houtproductie.

Doordat het zo’n oud bos is, treffen we er heel wat plantensoorten die je in de rest van de Kempense bossen niet terugvindt.

Een aantal daarvan bloeit in het vroege voorjaar, nog voor de bomen in blad komen, de zogenaamde voorjaarsbloeiers.

Door het koude voorjaar hielden we ons hart al vast omdat heel wat voorjaarsbloeiers amper de kans hadden gekregen om te groeien. Gelukkig was het weer net op tijd iets beter en stonden er toch al enkele soorten in bloei.

De meeste vind je in het voor het publiek afgesloten bosreservaat. Uitzonderlijk mochten we er nu toch komen. We zagen er bloemen zoals Goudveil, Slanke sleutelbloem, Witte klaverzuring en Bosanemoon.

Even terug in de geschiedenis: na de Eerste Wereldoorlog werd het bos door de Belgische staat gesekwestreerd te nadele van de Duitse eigenaar en vervolgens verkocht aan een Brusselse maatschappij.

Die begon met het kappen van het bos.

Gelukkig werd het bos in 1929 door een Schotense grootgrondbezitter gered van de volledige kaalkap. Na deze wandeling kunnen we daar alleen maar heel blij mee zijn.

Achtel-Bolk herbekeken Dit jaar staat de opvolging van boscomplex “Achtel-Bolk” te Rijkevorsel op het programma. Het boscomplex werd opgestart in 2007. In het kader van deze opvolging organiseerden we op 16 mei een infovergadering voor alle betrokken boseigenaars. Met een mooie opkomst van 27 personen konden we spreken van een succes. Nog eens 18 eigenaars konden niet aanwezig zijn maar wensen wel op de hoogte te blijven. Na de infovergadering volgde nog een wandeling om een aantal praktijkvoorbeelden te tonen. In de loop van komende maanden zal adjunct-coördinator Kevin de geïnteresseerde eigenaars contacteren voor een terreinbezoek.

Bosgroep breidt verder uit Neen, ditmaal stellen we u geen nieuwe adjunct-coördinator voor, wel…

Mirte dochtertje van coördinator/papa Wim, mama Wendy en zusje van Lander.

Mirte werd geboren op 3 maart 2013 (3.040 gr, 50 cm), maar is ondertussen al flink gegroeid en bijgekomen. Van harte welkom.

Bosgroepnieuws Bosgroepnieuws | |BOSGROEP BOSGROEPNOORDERKEMPEN NOORDERKEMPEN | 15

BOSGROEP ANTWERPEN NOORD

Leden-Boseigenaars samen tijdens de jaarlijkse Algemene Vergadering!

Voor de start van de Algemene Vergadering, werden heel wat gegadigden op sleeptouw genomen doorheen de Moretusbossen rond het Ravenhof. Onder leiding van zowel de privéeigenaar Dhr Moretus als de lokale boswachter Dhr Otten kwam het huidige gevoerde beheer, maar ook dat uit het verleden aan bod.

Samen met de aanwezigen kon iedereen ook aanschouwen tot welke resultaten dit heeft geleid. De gedreven keuzes worden met passie door beide boseigenaars uitgevoerd en leiden tot een gevarieerde bosstructuur waar het economische, maar evenzeer het ecologsiche en het cultuur-historische aspect sterk aan bod kwamen. Een boeiende wandeling voor iedere bosliefhebber.

ook wat veranderingen met zich mee naar vertegenwoordiging in de Raad van Bestuur vanuit de gemeentes sinds de gemeenteraadverkiezingen en vanuit de provincie, sinds een departementswissel. De provincie wordt vertegenwoordigd door gedeputeerde Rik Röttger en plaatsvervanger Dirk Vandenbussche.

Nadien ging de Algemene Vergadering door boven in het Koetshuis met een verwelkoming van onze voorzitter Frederic van Haaren die heel wat achtergrondinformatie over het voorbije jaar 2012 meegaf. Daarna werd verder ingegaan op de concrete uitvoeringen in opgestarte projecten in 2012 door Karolien Devriendt. De leden-boseigenaaars kregen ook zicht op 2013 met een vooruitblik naar de lopende projecten en geplande activiteiten, en heel wat boeiende uitdagingen.

Natuurlijk kon een overzicht van de financiële situatie van de Bosgroep niet ontbreken en werd deze uitgebreid toegelicht door onze penningmeester, Roland Le Grelle. Elke cluster van activiteiten met hun overeenkomstige inkomsten en uitgaven kwamen aan bod, waarna de jaarrekening van 2012 kon worden afgesloten met een positief saldo. Er werd ook vermelding gemaakt van de inspanningen van de kastoezichter, Jean Parys. Andere geïnteresseerde leden zijn hiervoor steeds welkom ter nazicht van de rekeningen. De begroting van 2013 werd ook nader verklaard. De penningmeester polste in hoeverre er nog vragen of bedenkingen waren, waarna zowel de jaarrekening als de begroting unaniem door de Algemene Vergadering werden goedgekeurd. Als slot vroeg en kreeg onze voorzitter met volledige instemming de kwijting van de bestuurders voor het gevoerde bestuur.

Gezien er voor de bosgroepen ook heel wat beleidsuitdagingen aankomen, werd even toegelicht wat de interne staatshervorming met zich meebrengt, net als de invulling van de instandhoudingsdoelstellingen. De Koepel speelt hier voor iedere bosgroep en zijn leden-boseigenaars een duidelijke rol. Verder bracht 2012

Na een korte rondvraag, konden we afsluiten met een gezellige buitenreceptie aan het kasteel Ravenhof. Onze boseigenaars en sympathisanten benutten deze avond verder om kennis te maken met andere bosgroepleden. Een uitwisseling van ervaringen werd mogelijk. We zijn weer vertrokken voor een enthousiast jaar!

Voormalig domein van de Redemptoristen in de kijker!

Samen gezellig picknicken in een historische groene omgeving

Het oude kloosterdomein van de paters Redemptoristen in Essen, is één van de bosgebieden dat binnen het uitgebreid bosbeheerplan, begeleid door de bosgroep zijn opgenomen. Dit gemengd bosgebied kent imposante dreven, echter in zijn geheel met een grote beheerachterstand. Reden genoeg om hier de volgende jaren in gang te schieten. Sinds kort heeft dit bosgebied nieuwe eigenaars met name Kempens Landschap vzw en de gemeente Essen. Voornaamste doelstellingen zijn het herstel van bos-en historische elementen en de openstelling voor het grote publiek. Achter het College zelf verschuilt een ware parel: de kloostertuin met zijn prachtige oude boomgaarden, restanten van een moestuin, de Godtskapel met een begraafplaats, lanen en dreven en een mysterieuze Mariagrot in het bosgebied…

Op zaterdag 3 augustus 2013 kan u dit allemaal komen ontdekken met familie en vrienden! Het recept van een heerlijke dag is een lekkere picknick in een historisch kader en tal van activiteiten voor jong en oud.

De organisatie van de zomerpicknick is dit jaar een samenwerking tussen Regionaal Landschap de Voorkempen, Kempens Landschap vzw,de gemeente Essen en andere partners. Meer info op hun websites.

16 | BOSGROEP ANTWERPEN NOORD | Bosgroepnieuws

BOSGROEP ANTWERPEN NOORD

Bosverjonging, en nu? Een wandeling doorheen de praktijkvoorbeelden!

Op een koude, maar droge zondagnamiddag 10 maart organiseerde onze bosgroep een wandeling in de gemeente Kapellen. Onder het thema bosverjonging en herbebossing werden we aan het scouts lokaal opgewacht door gidsen Joris Breugelmans, lid van het beschermcomité van deze scoutsgroep en tevens natuurgids in wording, Pol Trekker, beheerder van het Domein Wolvenbos en Guy Mattheeussen, bosconsulent van de bosgroep.

Joris stelde ons het scoutsterrein voor en richtte onze aandacht op een deel ervan, beplant met monotone fijnsparren. De deelnemers kregen de vraag voorgelegd of dit het verwachtte bosbeeld is van een speelbos? De meeste deelnemers stelden voor om op zoek te gaan naar een alternatief, zelfs meer dan alleen voor recreatieve redenenen, ook ecologisch en economisch waren hier weinig pluspunten te vinden. Vandaar ook dat eind juni dit gedeelte van het bos op een drastische manier verjongd wordt. Na overleg met de bosgroep is er besloten om na deze kaalkap opnieuw te herbebossen. Zomereik, beuk en haagbeuk zullen samen met spork, lijsterbes en tamme kastanje het oude sparrenbos vervangen .

Aangezien een drietal jaren geleden reeds een eerste deel van dit bos gekapt en herbebost werd, konden de deelnemers zich een duidelijk beeld vormen van hoe de nieuwe aanplant er na enkele jaren uit zou zien. De scoutsgroep en de bosgroep hebben hier resoluut voor een inlands loofbos met daar waar mogelijk autochtoon plantmateriaal gekozen. Nu al een schitterend resultaat om te zien!

Onze volgende stop was het domein Wolvenbos waar we in de praktijk konden zien hoe bosverjonging evolueert. Pol liet ons duidelijk het verschil zien tussen een natuurlijke verjonging en een kunstmatige verjonging en wat de gevolgen zijn van het al dan niet voorzien van wildbescherming. Daarnaast maakte Pol ons ook duidelijk dat we niet altijd te snel moeten aantplanten. We zijn er vaak te ongeduldig voor, maar een bos bezit van nature de kracht zichzelf in stand te houden.

Na een stevige wandeling, het verhaal rond de aanleg van de antitankgracht en de historiek en aanpak van de open heideplekken, bereikten we terug onze startplaats. Daar stonden intussen enkele sculpturen opgesteld die door Pol met de kettingzaag uit zware beukenstammen werden gezaagd. Bij een drankje en een stukje taart werd nog wat nagepraat en een afspraak gemaakt voor een volgende interessante wandeling.

Guy Mattheeussen, bosconsulent en gids van dienst

Gids Guy in volle overtuiging aan het vertellen

Samen genieten van deze boswandeling

Inleving als net gekiemd beukje in het bos

Wil je meer weten over de verjongingsmogelijkheden in jouw bos?

Waarom niet starten met de aanleg van een bosrand? Je creëert als boseigenaar een geleidelijke overgang van ander landgebruik naar je bos en je bos wordt er op slag soortenrijker van!

De bosrandactie is ook in het najaar van 2013 nog van kracht, dus neem een kijkje op www.bosgroepen.be of bel of mail ons.

De buurt ingelicht ...

In Kapellen werden eind juni 2013 beheerwerken uitgevoerd in het Lievensbos (één van de twee Kapelse speelbossen) en op het scoutsdomein aan de Wolvenbosdreef. De geplande beheerwerken op het scoutsdomein waren enerzijds het dunnen van het dennenbestand, anderzijds de kaalkap van een halve hectare fijnspar, gevolgd door een heraanplant in de toekomst, en tot slot wordt ook verder ingezet op de bestrijding van de Amerikaanse vogelkers. Meer hierover kunt u terugvinden in het artikel hierboven, over de wandeling in het domein.

Naar aanleiding van een aantal opmerkingen van de omwonenden over de communicatie rond de vorige beheerwerken een aantal jaar terug, werd ditmaal besloten eerst de buurt in te lichten. Zo kwam, naast een

wandeling, op 17 april, in samenwerking met de gemeente Kapellen en de scouts, een infoavond tot stand. Een twintigtal buren kwam opdagen in het scoutslokaal om er, naast een overzicht te krijgen over de verschillende beheerwerken die te gebeuren staan, ook de manier waarop en de reden waarom deze zullen gebeuren uitgelegd te krijgen. Op deze avond kwamen verschillende zaken naar boven, de ene discussie al relevanter dan de andere. Een van de relevantere voorbeelden: de vrijstelling van de schoontijd in de kapmachtiging werd als een probleem ervaren door enkele buren. Na overleg met de verschillende betrokkenen partijen werd de exploitatie dan uiteindelijk uitgesteld tot op het einde van het broedseizoen als oplossing voor dit (kleine) conflict. Zo werd het belang en het nut van een goede communicatie nogmaals bewezen!

Bosgroepnieuws | BOSGROEP ANTWERPEN NOORD | 17

BOSGROEP ANTWERPEN ZUID

Zomers verjaardagsfeest voor Bosgroep Antwerpen Zuid vzw!

Op 2 juni organiseerde de Bosgroep Antwerpen Zuid vzw haar jaarlijkse Algemene Vergadering. De vergadering vond plaats in het idyllische kapelletje in het nog meer idyllische dorpje aan de Rupel, Klein Willebroek.

We maakten van de gelegenheid gebruik om het provinciaal groendomein Broek De Naeyer te bezoeken. We werden gegidst door domeinwachter Ferre Onzia.

Broek De Naeyer is een verlaten site voor o.a. ontginning van turf. De putten staan nu volledig onder water en grotendeels afgesloten voor het publiek. De natuur heeft hier zijn gang kunnen gaan, waardoor een prachtige habitat is ontstaan.

Verschillende zeldzame vogels vinden er hun broedplaats. Er zijn onlangs zelfs otters en bevers gespot. We wandelden rond het gebied en konden genieten van de verwilderde waterelementen. Het waardevolle gebied moet beheerd worden op een duurzame manier. Zo wordt veel werk

gemaakt van het intomen van invasieve exoten zoals Japans duizendknoop en waternavel.

ste vijf jaar van de Bosgroep Antwerpen Zuid vzw. Op naar nog vijf succesvolle jaren erbij!

Omstreeks half 1 begon de effectieve algemene vergadering in de Saskapel gelegen aan de sluis van Klein Willebroek. We mochten een veertigtal trotse leden van onze bosgroep verwelkomen. De realisaties en de financiële rekening van 2012 werden voorgesteld en goedgekeurd. Er werd vooruitgeblikt naar 2013 met een bijhorende begroting.

Het ophaalbruggetje van Klein Willebroek

Veel leden waren paraat voor een zomerse wandeling

De vergadering werd gesloten rond 13u waarna er tijd was voor een verjaardagsfeestje. We genoten van ons 5-jarige bestaan met een stuk verjaardagstaart en een glaasje cava of een Kloempbiertje in de zon. Een dikke proficiat aan alle stichters, bestuurders, vrijwilligers en leden voor jullie engagementen gedurende deze eer-

Voorzitster Martine Van Goethem snijdt de verjaardagstaart aan

De prachtige waterpartijen van Broek de Naeyer

Kroonhout te koop Na de gezamenlijke industriële populierenverkoop van de Bosgroep Antwerpen Noord en Antwerpen Zuid op 19 juni, komt er weer de vraag of er onder jullie geïnteresseerden zijn in het overgebleven kroonhout. De populierenexploitaties zijn misschien nog niet voor direct, maar zodra deze vrijkomen wordt u hiervoor gecontacteerd. In afwachting hebben we wel reeds wat dennenkroonhout liggen in verschillende gemeentes gespreid over het werkingsgebied. Jullie krijgen gemakkelijk brandhout, de eigenaar een proper terrein; een mooie deal niet?

Mochten jullie interesse hebben in kroonhout van populier, den of ander hout: bel of email uw bosgroep (03/355 09 40 – antwerpennoord@bosgroep.be – antwerpenzuid@bosgroep. be ) of bezorg ons direct het ingevulde brandhoutkopersformulier dat u kunt vinden op onze website www.bosgroepen.be > Bosgroep Antwerpen Noord / Bosgroep Antwerpen Zuid. Zo kunnen we u gemakkelijk op de hoogte houden van nieuwe loten!

18 | BOSGROEP ANTWERPEN ZUID | Bosgroepnieuws

BOSGROEP ANTWERPEN ZUID

Vleermuizen en gasmaskers?

Constructiegangen die tijdens de oorlog blootgelegd zijn door een bominslag, worden nu bewoond door vleermuizen

We werden op de toegangsbrug ontvangen door onze gids Filip Van den Wyngaert. Hij leidde ons rond in een groot geschiedkundig relict in onze regio. Het fort van Walem maakt namelijk deel uit van de tweede fortengordel rond Antwerpen die de regio van onze bosgroep doorkruist.

Natuurpunt beheert het fort in opdracht van de stad Mechelen.

De eiken zijn gedurende de oorlog zeer laag afgezet geweest en hebben nu de kans gekregen uit te groeien tot gigantische knoteiken.

Het fort heeft na de tweede wereldoorlog verschillende functies en gebruikers gekend. Elk van deze fases heeft zichtbare effecten nagelaten aan het fort, de gebouwen en de natuur.

Vanuit het oogpunt van de Duitsers zijn alleen grote heuvels zichtbaar. Deze zijn doorheen de tijd ingenomen door kruidachtigen en jonge bomen, maar wat opvalt zijn de oude knotten van zomereik.

In de verschillende gangen deden vleermuizen hun winterslaap. Beschermingspoortjes sluiten de bewoonde gangen af voor het publiek. Eén vleermuis huisde in een andere kamer, die we wel mochten betreden. Een klein harig bolletje hing daar zijn winterslaap te doen.

Het beheer van het fort is momenteel niet gemakkelijk omdat er weinig financiële middelen ter beschikking zijn om gebouwen te renoveren of afval te verwijderen.

Instandhouding en bescherming van deze uitzonderlijke bosfragmenten en biotoop van vleermuizenkolonies staat centraal.

Hartelijke dank aan Filip en Natuurpunt voor de aangename en interessante wandeling!

Knoteik op de flanken van het fort van Walem

Bosbeheerplan Merodebossen-Kruiskensberg, Nijlen Onze bosgroep kreeg onlangs de vraag van het Agentschap van Natuur en Bos of er privéboseigenaars wilden participeren aan het Uitgebreid Bosbeheerplan (UBP) Merodebossen.

We trachten met verschillende privéboseigenaars, het Agentschap van Natuur en Bos en de gemeente Nijlen tot een duurzaam en samenhangend bosbeheer te komen, waarin een mooi evenwicht van de verschillende ecologische, economische en recreatieve bosfuncties zal primeren. Met behulp van het beheerplan kan gestructureerd ingezet worden op invasieve exoten, achterstallig beheer, toegankelijkheid en andere beheermaatregelen op maat van de eigenaar.

De boseigenaars werden reeds gecontacteerd en warm gemaakt om deel te nemen aan het UBP. De volgende stap is de uitbesteding aan het studiebureau dat het beheerplan zal opmaken. Na de zomer hopen we van start te kunnen gaan met de voorbereidingen met het bureau.

Voor vragen of suggesties over het bosbeheerplan of over het proces kan u zich steeds tot ons wenden: antwerpenzuid@bosgroep.be

Prachtig eiken-beukenbos in de Merodebossen in Nijlen

Bosgroepnieuws | BOSGROEP ANTWERPEN ZUID | 19

Lichtbehoefte van bosverjonging

Lichtbehoefte van bosverjonging Wil je een jong boompje laten opgroeien, dan is het noodzakelijk dat het voldoende licht krijgt. Alle bomen groeien goed in het volle daglicht, daar houden ze van. Belangrijk om weten echter is dat er grote verschillen bestaan tussen de verschillende soorten wanneer de lichtbeschikbaarheid afneemt. Naaststaande tabel rangschikt de meest voorkomende soorten op basis van hun schaduwtolerantie. Ter vereenvoudiging wordt een opdeling gemaakt in 4 groepen, we geven hierbij wat toelichting.

De soorten van de groep 1 zijn de zonnekloppers onder de bomen, ze verjongen zich enkel bij voldoende directe lichtinstraling. Wanneer in de onderetage van een bos minder dan 25% van het daglicht aanwezig is, houdt het voor hun op. Ideale groeiomstandigheden vinden deze soorten op kapvlaktes of op plaatsen waar een groep bomen omgewaaid is.

In volwassen den- of eikenbossen zonder ondergroei is er, afhankelijk van het dunningssterkte, in de onderetage 10 Ă 25% van het daglicht beschikbaar. Voor de soorten van groep 2 is dit eigenlijk onvoldoende voor een goede groei. Ze kunnen zich enkel handhaven als struik.

Foto 1: Wanneer jonge boompjes te weinig licht krijgen, hebben ze een gedrongen uitzicht. Ze groeien meer in de breedte dan in de hoogte. Kijk zelf eens rond in de onderetage van je bos en bekijk of de zijtakken dan wel de eindscheut het hardst groeit, dan heb je al een goede indicatie van de lichtbeschikbaarheid in je bos.

Soorten uit de groep 3 en 4 krijgen hier meer dan voldoende licht en kennen een snelle groei. Dit geeft hun zelfs de mogelijkheid soorten uit de groep 2 weg te concurreren!

In structuurrijke, gelaagde dennen- en eikenbossen of in open beukenbossen is minder dan 10% van het daglicht aanwezig. Zaailingen van een soort uit groep 2 als Amerikaanse vogelkers overleven hier maar een jaar of 5. De soorten uit de groep 3 en 4 vestigen zich probleemloos en kunnen doorgroeien naar het kronendak.

Tekst: Jeroen Truyen, Bron: Amerikaanse Vogelkers, van bospest tot bosboom; Nyssen et al.

Foto 2: Wanneer een boompje voldoende licht (niet te veel) krijgt, zal het een goede hoogtegroei kennen. De takken staan onder rechte hoek aan de stam. Deze takken zullen makkelijk afsterven wanneer ze meer beschaduwd raken, bijvoorbeeld door concurrentiedruk van naburige jonge boompjes. Met het oog op kwaliteitshoutproductie is dit interessant, want de boom kan zo een takvrije onderstam ontwikkelen.

20 | Lichtbehoefte van bosverjonging | Bosgroepnieuws

Boomsoorten Nr. (in volgorde toenemende groep schaduwtolerantie)

1

Lork Grove den berk Corsicaanse den boswilg

2

Ratelpopulier Vlier Zomereik Am. vogelkers es wintereik lijsterbes Amerikaanse eik Douglasspar

3

Tamme kastanje Veldesdoorn Boskers Hazelaar Steeliep Gewone esdoorn Hulst

4

Haagbeuk zomerlinde winterlinde Noorse esdoorn fijnspar Beuk

Foto 3: Krijgt een boompje meer dan voldoende licht, dan staan de zijtakken schuin omhoog en vinden ze hun weg naar het licht. De boom zal goed groeien, maar aan een takvrije onderstam hoef je niet meer te denken want de onderste takken zullen nog lang en gelukkig leven.

Theoretische Cursussen Vleermuizen en bosbeheer

2 avonden / 19u00 - 23u00 De eerste avond zal in het teken staan van de ecologie en biologie van de vleermuis, met ook de relatie tot bos en bosbeheer. De 2e avond zal de relatie met de instandhoudingsdoelstellingen aan bod komen, gevolgd door een buitenexcursie met herkenning (o.a. op geluid met de ‘bat detector’). Na afloop van deze opleiding is de cursist in staat om nestplaatsen van vleermuizen in bomen te herkennen, populaties te kunnen inschatten, te weten welke soorten gekoppeld zijn aan bossen en die te herkennen. Ook is hij op de hoogte van het belang van bossen voor vleermuizen en welk beheer – al dan niet in kader van de IHD’s - aan te bevelen valt voor het in stand houden en verder ontwikkelen van vleermuizenpopulaties. Plaatsen zijn beperkt!

Prijs: 10 euro, gratis voor vrijwilligers en bosconsulenten.

■ Di 3 september en 10 september 2013 - 1ste avond ‘Vrieselhof’, Ranst. 2e avond Herselt - CURSUSNR.1

Kwaliteit van bosplantsoen 1 dag / 9 - 16u Deze cursus staat in het teken van kwaliteit van bosplantsoen. In de voormiddag staat er theorie op het programma rond herkomsten, attesten, kwaliteitsnormen allerhande, vervoer van plantsoen, ed. Na de middag brengen we een bezoek aan een boomkweker. Plaatsen zijn beperkt!

Prijs: 10 euro, gratis voor vrijwilligers en bosconsulenten.

■ Do 26 september 2013 - locatie wordt nog meegedeeld- CURSUSNR.2 Voor alle cursussen moet u zich inschrijven bij de Bosgroep Zuiderkempen via onderstaande invulstrook.

Terug te sturen naar Bosgroep Zuiderkempen vzw, Britselaan 20, 2260 Westerlo of deze gegevens doorsturen naar: zuiderkempen@bosgroep.be

❑ ❑ Boseigenaar

❑ Niet-Boseigenaar

❑ Vrijwilliger van de Antwerpse Bosgroepen

Kalender | cursussen antwerpse bosgroepen | 21

Activiteiten / Wandelingen Dinsdag 30 en woensdag 31 juli 2013

Bosbouwbeurs Libramont In het bos van het nabijgelegen Paliseul tonen zo’n 150 Euro-pese exposanten er gedurende twee dagen hun materieel en expertise. De live bosbouwdemonstraties in een bos van 150 ha zorgen voor een beurs met een unieke sfeer die om de twee jaar meer dan 30.000 bezoekers mag verwelkomen. De Demo Forest worden gehouden op 30 en 31 juli.

Alle informatie vind je op de website van de beurs: www.foiredelibramont.be

Woensdag 4 september 2013

Vrijdag 6 september 2013

Wandeling doorheen een nieuw (loof)bos op de Kabouterkesberg in Kasterlee

Bewonder mee de eerste realisaties van het uitgebreid bosbeheerplan KaBraS!

Op 4 september nodigen we alle leden, bestuurders en geïnteresseerden uit in het Kabouterbos in Kasterlee. Onder leiding van Sus Willems maken we een wandeling door dit bekende gebied. Dit bos was 25 jaar geleden nog een stuifzandbos met een schrale bodem waarop enkel wat Grove dennen groeiden. Rond 1985 werden bij wijze van experiment enkele inheemse loofboomsoorten ingebracht die tevens een bodemverbeterend strooisel produceren. Men dacht dat deze soorten het moeilijk zouden hebben op de arme zandbodem.

Maar niets is minder waar! Wanneer we anno 2013 terug gaan kijken, zien we dat het loofhout intussen mooi is doorgegroeid.

Ook enkele oude hakhoutstoven in het gebied zijn een bezoekje waard!

Sinds in 2012 het goedgekeurde bosbeheerplan KapellenBrasschaat-Schoten van kracht is, werd al heel wat gerealiseerd in een aantal privé-bossen. Graag laten we je mee genieten van dit bos geïntegreerd in een parkgebied met recent aangelegde dreven, jonge aangeplante bosranden en heringerichte poelen.

We ontdekken samen met de boseigenaar hoe zijn bos de voorbije jaren evolueerde en welke toekomstplannen hij nog voor ogen heeft. Meer nog in dit bos krijgt een deel van het hout onmiddellijk een nieuwe bestemming. We zetten die namiddag de mobiele boomzaag aan het werk die boomstammen in oogwenk verandert in houten planken. Van harte welkom!

Gids : Boswachter Sus Willems Organisatie: Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw Afspraak: 4 september 2013 van 19u tot 20.30u.

Waar: parking Kabouterkesberg te bereiken via de Geelsebaan in Kasterlee.

22 | ACTIVITEITEN / WANDELINGEN | Kalender

Gids : Privé-boseigenaar Henry le Grelle Organisatie: Bosgroep Antwerpen Noord vzw Afspraak: Deze wandeling gaat door op vrijdag 6 september 2013 om 16u. Afspraak aan de Hoge Kaart 263 te Brasschaat.

Inschrijven: Graag op voorhand inschrijven via antwerpennoord@bosgroep.be

Activiteiten / Wandelingen Zondag 13 oktober 2013:

Zondag 13 – zondag 20 oktober 2013

A r b o r e t u m w a n d e l i n g , Week van het bos Vanaf 13 oktober duiken Zevenbergen, Ranst De bovenhof van het voormalig kasteel Zevenbergen te Ranst wordt uitzonderlijk opengesteld door de Zusters van het Convent van Bethlehem. De arboretumwandeling wordt gerealiseerd door de Bosgroep Antwerpen Zuid vzw en Natuurpunt Zevenbergenbos. De gids, tevens onze ondervoorzitter en voorzitter van de lokale Natuurpuntgroep zal ons doorheen het arboretumbos leiden. We starten de wandeling in het Zevenbergenbos, waar cultuur en natuur elkaar ontmoeten.

Afspraak: 11u-13u Locatie: parking nieuw kerkhof, einde Driepikkelhoeveweg, Ranst Gids: John Maes Organisatie: Bosgroep Antwerpen Zuid vzw i.k.v Week van het Bos Inschrijven: gratis, mail naar antwerpenzuid@bosgroep.be

we weer de Vlaamse natuur in tijdens de Week van het Bos. In heel Vlaanderen kun je dan deelnemen aan 1.001 activiteiten en supporteren voor onze natuurdoelen. Natuurdoelen, wat zijn dat? In heel Europa worden grote inspanningen geleverd voor soorten en habitats die een bijzonder belang hebben vanwege hun zeldzaamheid en kwetsbaarheid. Dat initiatief heet Natura 2000. Tijdens deze Week van het Bos kom je alles te weten over de Natura 2000-soorten en de realisaties op het terrein. De Week van het Bos 2013 wordt georganiseerd door het Agentschap voor Natuur en Bos en BOS+, in samenwerking met Natuurpunt en Pasar. Meer info op www.natuurenbos.be/weekvanhetbos of via www.facebook.com/weekvanhetbos

Donderdag 31 oktober 2013

Excursie Meerdaalwoud Donderdag 31 oktober staat een interessante uitstap op het programma, de Antwerpse bosgroepen reizen af naar het Leuvense.

In de voormiddag gaan we op bezoek bij Bosgroep Dijle-Geteland. Coördinator Jeroen Franssen zal ons rondleiden in een mooi boscomplex waar het werk van de Bosgroep al goed zichtbaar is. ’s Namiddags is Bart Meuleman, regiobeheerder bij het Agentschap Natuur en Bos, onze gids en gaan we een kijkje nemen in het Meerdaalwoud, bekend als één van de indrukwekkendste bosgebieden van Vlaanderen. Gratis voor vrijwilligers.

Organisatie: Antwerpse Bosgroepen Afspraak: De excursie gaat door donderdag 31 oktober en duurt een hele dag. Concrete informatie (exacte uren en plaats van afspraak) wordt nog meegedeeld, er zal al zeker een bus ingelegd worden.

Inschrijven: Leden van alle Antwerpse Bosgroepen kunnen zich inschrijven voor 10€ per persoon. Plaatsen zijn beperkt. Gelieve contact op te nemen met Pieter-Jan Swinnen ( PieterJan.Swinnen@groenkempen.provant.be of 014/27.96.55 )

Vrijdag 18 oktober 2013

Pro Silva activiteit: Van bospest tot bosboom> (boekvoorstelling + excursie) Amerikaanse vogelkers: de schrik van iedere beheerder? Deze oorspronkelijk uit Amerika afkomstige boom is zo succesvol dat hij letterlijk als een bospest wordt ervaren en met alle middelen wordt bestreden.

Al menig beheerder heeft ervaren dat het bestrijden van Amerikaanse vogelkers niet alleen de nodige inzet vergt van tijd en financiële middelen maar dat bestrijding lang niet altijd succesvol is. De vraag die hierbij rijst, is: kan het ook anders? Tijdens deze Pro Silva namiddag wordt het nieuwe boek 'Amerikaanse vogelkers - van bospest tot bosboom' gepresenteerd. In dit boek, geschreven door Bart Nyssen (Bosgroep Zuid Nederland), Jan den Ouden (Wageningen Universiteit) en Kris Verheyen (Universiteit Gent) wordt een nieuw perspectief geschetst voor de Amerikaanse vogelkers. De boom blijkt in zijn oorsprongsgebied een waardevolle boomsoort, en heeft ook in onze bossen uiteindelijk gunstige effecten op het bosecosysteem. De vraag is natuurlijk of dit nieuwe inzicht ook van toepassing kan zijn binnen uw beheer. Margot Vanhellemont en Bart Nyssen zullen u tijdens hun presentaties kennis laten maken met dit nieuwe perspectief voor 'de bospest'. Daarna laten Sus Willems (ANB), Wim Buysse (ANB) en Bart Nyssen u tijdens de excursie enkele bosbeelden zien die aan de basis liggen van de beheerstrategie uitgewerkt in het boek. Meer info en het inschrijvingsformulier vind je via www.bosplus.be > kalender.

Kalender | ACTIVITEITEN / WANDELINGEN | 23

Bosgroep Antwerpen Noord vzw

Bosgroep Antwerpen Zuid vzw

’s Gravenwezelsteenweg 59-61, 2110 Wijnegem Tel.: 03/355.09.40 Fax.: 03/355.09.45 Mail: antwerpennoord@bosgroep.be Coördinator: Karolien Devriendt • 0475/75.77.98 Adviseur: Gijs Bracke • 0470/21.38.94 Medewerkster: Marleen Brosens

’s Gravenwezelsteenweg 59-61, 2110 Wijnegem Tel.: 03/355.09.40 Fax.: 03/355.09.45 Mail: antwerpenzuid@bosgroep.be Coördinator: Kathleen Vanderheyden • 0476/76.18.25 Adviseur: Gijs Bracke • 0470/21.38.94 Medewerkster: Marleen Brosens

Bosgroep Noorderkempen vzw

Bosgroep Kempense Heuvelrug vzw

Hoge Mouw, Lichtaartsebaan 45, 2460 Kasterlee Tel.: 014/85.90.19 Fax.: 014/85.90.21 Mail: noorderkempen@bosgroep.be Coördinator : Wim Boonen • 0474/74.17.31 Adj.-coördin.: Greeven Kevin • 0477/63.12.47 Medewerkster : Elly Maes

Hoge Mouw, Lichtaartsebaan 45, 2460 Kasterlee Tel.: 014/85.90.17 Fax.: 014/85.90.21 Mail: kempenseheuvelrug@bosgroep.be Coördinator : ​Noor de Laat • 014/85.90.17 Adj.-coördin.: Dennis Berckmans • 0472/50.05.11

Joost Malliet • 0477/93.25.51 Medewerkster: Annick Vangenechten en Elly Maes

Bosgroep Zuiderkempen vzw Kamp C, Britselaan 20, 2260 Westerlo Tel.: 014/27.96.57 Fax.: 014/27.96.69 Mail: zuiderkempen@bosgroep.be Coördinator: Jan Seynaeve • 0474/99.99.35 Adj.-coördin.: Pieter-Jan Swinnen • 0478/78.20.22

Jeroen Truyen • 0475/80.73.36 Medewerkster: Rebecca Himschoot

Medewerker terreinwerkzaamheden Chris Meeuws : 0478/45.51.38 Mail: chris.meeuws@groenkempen.provant.be

In samenwerking met:

De Bosgazet verschijnt viermaal per jaar, telkens een 5.600 exemplaren en is een uitgave van de Antwerpse bosgroepen.

Verantwoordelijke uitgever en eindredactie: Pieter-Jan Swinnen, Secretariaat en vormgeving: Britt Van Cotthem, Bosgazet: ’s Gravenwezelsteenweg 59-61, 2110 Wijnegem, tel: 03/355.09.40, fax: 03/355.09.45, email: antwerpenzuid@bosgroep.be, AFGIFTEKANTOOR 2099 ANTWERPEN X - P608022

website: www.bosgroepen.be