béter bos Dreven

DREVEN:

het zijn schatten van bomen

Dreefbomen vinden we overal in Vlaanderen in bomenrijen langsheen de wegen, langs toegangsdreven en oprijlanen, als wandelwegen of autowegen. Stuk voor stuk bevatten deze bomen een schat aan informatie. Meer dan reden genoeg om in onze Bosgazet ook even te focussen op het beheer van historische dreven (naar aanleiding van een studiedag op 5 mei 2017). Hoe kunnen we erfgoed en beheer op elkaar afstemmen?

Voorbeeld: Park Wijnegemhof

Het park Wijnegemhof en haar enorme kastanjedreef zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Wordt het tijd om deze dreef te vernieuwen en klaar te stomen voor de toekomst? Het beheer van dreven is een werk dat de generaties overschrijdt. Het beheer moet zowel erfgoed als natuur als veiligheid en draagvlak als economie met elkaar verbinden. Het beheer van dreven, met die schatten van bomen, een eenvoudig of een complex verhaal?

Een verhaal van generaties

Erfgoed is alles wat al lang (of voor de jongste generatie: al altijd) aanwezig is in onze leefomgeving. Het is een geschenk dat we kregen van onze voorouders. Erfgoed zijn de sporen uit het verleden die mensen de moeite waard vinden om te bewaren voor de toekomst. Laanbomen en dreven zijn zo’n geschenk van het verleden dat wij kregen van onze voorouders. Willen ook wij dit erfgoed bewaren voor onze toekomstige generaties, dan moeten we hier als goede huisvaders mee omgaan. Onze generatie moet beslissingen nemen om ons nageslacht ook te kunnen laten genieten van mooie dreven in verschillende leeftijdsklassen. Wij moeten nu werken aan de dreven van de toekomst.

Een verhaal van veiligheid en draagvlak

Het veiligheidsverhaal dat bij dreven komt kijken, is niet zwart-wit te beschrijven. Vooral dreven die publiek toegankelijk zijn, komen hiermee in aanraking. Wanneer (in het kader van onder andere veiligheid) gekozen wordt om een dreef te vellen, is het belang van draagvlak niet te onderschatten. Het informeren van inwoners, eigenaars, overheden en gemeenten, … bij het vellen (en nog belangrijker: heraanplanten!) van een dreef, is één van de belangrijkste aspecten om tot een gedragen beslissing te komen. Bomen vellen blijft immers een gevoelige snaar raken bij vele mensen. Mensen voelen zich verbonden met de bomen en willen deze niet verliezen. Men is onwetend en heeft schrik voor wat zal komen. Mensen kunnen zich niet voorstellen hoe een dreef er na heraanplant zal uitzien, zijn bang voor het ‘lege effect’ dat zal ontstaan. Wanneer hier gekozen wordt voor een gedragen communicatie met voorbeelden en beeldmateriaal, zal deze vrees als sneeuw voor de zon verdwijnen. Achteraf, wanneer men het nieuwe beeld van de dreef heeft kunnen ontdekken en gewend geraakt is, wordt meestal met een positief verhaal afgesloten.

Dreven in bossen: een geval apart

Bossen werden voor 1800 als middelhout- of hakhout beheerd. Dit maakte het heel wat eenvoudiger om dreven aan te planten in bossen. Bij het kappen van dreven werd rekening gehouden met de cyclus van hakhoutbeheer om de werken gezamenlijk uit te voeren. Op deze manier vormde het omliggende bos geen onmiddellijke concurrentie met de nieuw aangeplante dreefbomen. Vandaag de dag is het heel wat moeilijker om dreven te ontdekken en te vervangen in een bosomgeving. Dreven die volledig opgegaan zijn in het boscomplex kunnen pas weer zichtbaar worden als er naar op zoek gegaan wordt. Het zou niet de eerste keer zijn dat enkele dreefbomen mee verdwijnen met het dunnen van een bosperceel… Bij twijfel kunnen heel wat oude kaarten geraadpleegd worden waarmee een indicatie van het al dan niet bestaan van een oude dreef kan opgezocht worden. Het vervangen van een dreef in een boscomplex is geen eenzijdig verhaal. Wanneer de dreefbomen gerooid worden, komt ook het beheer van de bomen van het omliggende bosperceel in het gedrang. Er moet vermeden worden dat de dreefbomen te fel in concurrentie moeten treden met het omliggende bos, en dus te weinig mogelijkheden van rechte groei hebben. Een bosrand langsheen de dreven biedt hier een oplossing. Zo heeft de dreef de ruimte om uit te groeien in een bos. Voorbeeld: Gasthuisdreef Wuustwezel De Gasthuisdreef in Wuustwezel werd in 2012 onder handen genomen. Door berichten in de media, een wandeling en vele andere communicatie, was van ongerustheid bij de bewoners geen sprake.

Voorbeeld: Vordenstein Na jaren van minimaal drevenonderhoud, worden de dreven van het sterbos in Vordenstein nu maximaal onderhouden. Gedurende de werken ging men op zoek naar de dreven, die uit de bossen opdoken. Nu zijn de dreven beslist een bezoekje waard!

Een verhaal van natuur, fauna en flora

Dreefbomen leven niet alleen in een dreef, zij zijn op hun beurt de woonplaats van vele andere fauna. Hierbij denken we in het bijzonder aan vleermuizen. De beschermde diersoort maakt gebruik van de holten, scheuren en barsten in (de weliswaar oudere) dreefbomen. Hiermee komen de moeilijkheden rond het vellen van dreefbomen al naar boven. Op welke manier kan je vleermuizen uit te vellen bomen én hen een nieuwe woonplaats aanbieden? Hiervoor wordt nauw samengewerkt met vleermuis-kenners, zij onderzoeken welke soorten vleermuizen aanwezig zijn in de dreef en kijken wat de beste oplossing is. Enkele voorbeelden hiervan zijn het dichtmaken van de holten in de bomen (wanneer de vleermuizen vertrokken zijn), het ophangen van nestkasten in de nabijheid, …. Voorbeeld: Rivierenhof De jezuïetendreef in Provinciaal domein Rivierenhof werd gerestaureerd. Vooraleer de bomen te vellen, werd aan de vleermuizen de tijd gegeven zich te verplaatsen naar andere locaties in het bos.

Voorbeeld: Vordenstein Toch wordt niet steeds gekozen voor de meest economische manier van werken. In het park Vordenstein te Schoten werd door de boswachter meermaals gekozen voor het vellen van dreefbomen door particulieren. Deze keuze werd gemaakt omwille van de minimale belasting die de particulieren hebben op de omgeving van de dreef. Een particulier komt immers geen bomen vellen met een enorme graafmachine, maar komt langs met een kettingzaag en een kruiwagentje. Dit zorgt voor een minimale verstoring in het bos en op termijn misschien wel voor de meest economische manier van werken?

Een verhaal van opbrengsten

In het verleden werden dreven langsheen wegen voornamelijk aangeplant als opbrengst-hout. Vandaag de dag is een ingewikkeld economisch verhaal verbonden aan het beheer van de dreven. De exploitatie van het hout brengt niet altijd geld op, het aanplanten van een nieuwe dreef kost ook veel geld. Er worden daarom vele onderzoeken en beheertechnieken uitgeprobeerd om een zo rendabel mogelijk systeem uit te denken. Het exploiteren van dreefbomen is niet altijd even rendabel, gelukkig zijn er al vele creatieve oplossingen in de maak om toch iets met het vele hout te doen. Zo heeft de gemeente Brasschaat een project rond biomassa en het verwarmen van gebouwen. Elders werden bijvoorbeeld dreefbomen in meubelen verwerkt.

Aan de slag met jouw dreven

Wat kan je nu zelf doen in het beheer van je (historische) dreven? Om er alles aan te doen de bestaande dreefbomen alle kansen te geven, moeten deze zo goed mogelijk onderhouden worden. Alle verschillende factoren waarmee rekening gehouden moet worden zijn terug te vinden in de “Handleiding voor het beheer van historische dreven en wegbeplantingen” die door Agentschap voor Onroerend Erfgoed werd uitgegeven. Zij stellen volgende werkwijze voor: - Bepalen van de waarden van de dreef in functie van erfgoed, natuur, economie en sociale waarden (per individuele boom, voor de dreef als geheel of voor de dreef in het landschap). - Opstellen van een beheersplan en dus zoeken naar oplossingen op maat van jouw dreef. - Beslissingen (durven) nemen en de daarmee gepaard gaande communicatie Naast je Bosgroep, kan je ook voor meer info terecht via: Regionaal Landschap de Voorkempen: www.rldevoorkempen.be Inverde: https://www.ecopedia.be/pagina/het-beheer-van-dreven Agentschap voor Onroerend Erfgoed: www.onroerenderfgoed.be voeren om een draagvlak te creëren. Door Anne Stuer, projectmedewerker Regionaal Landschap De Voorkempen