Bosgazet 49

BOSGAZET 049

INFORMATIEBLAD ANTWERPSE BOSGROEPEN

DRIEMAANDELIJKS TIJDSCHRIFT

Foto: Bosgroep Kempen Noord

|

N°49 |

JANUARI - FEBRUARI - MAART 2019

PB- PP B- 10770 BELGIE(N) - BELGIQUE

P608022

VOORWOORD

Beste bosliefhebber, Met het ‘goede’ weer van deze zomer en herfst genoten we allemaal wat meer en langer van de zon. Maar de bomen moesten het met heel wat minder vocht doen. Als boer en bosbouwer kan je daarom soms blij worden van regendruppels op je gezicht. De laatste maanden viel er terug wat regen uit de lucht. De bodem en het bos kunnen terug wat voorraad vocht opslaan voor de volgende (hete?) zomer.

In de vorige Bosgazet werd beschreven wat de gevolgen op korte termijn zijn van de droogte voor het bos. Op langere termijn zorgt stress zoals bij alle levende wezens bij bomen voor meer gevoeligheid voor ziekten.

Daarover kan je in deze versie meer lezen.

Een rondhoutverkoop voor België, daar dromen we wel van. Mooi kwaliteitshout verkopen voor wat het echt waard is. Agentschap voor Natuur en Bos experimenteert al in het Meerdaalwoud. Wordt hopelijk vervolgd!

Winterse groeten, Stan Verscheuren Voorzitter Bosgroep Kempen Noord

Waarom

In dit nummer: pg. 3-5

Het bos na een uitzonderlijke(?) zomer

pg. 6-8

Gewone Esdoorn

pg. 8-9

Vlaams houtpark

pg. 10-17 BosgroepNieuws: nieuws per Bosgroep pg. 18

Zoekertjes

pg. 19

Kalender

Digitale Bosgazet!

De Bosgazet is vanaf nu ook digitaal verkrijgbaar. Wilt u deze vanaf de volgende editie enkel via e-mail ontvangen, geef dan een seintje via antwerpennoord@bosgroep.be Op deze manier kunnen we heel wat papier besparen!

2 | VOORWOORD | Woord vooraf

samenwerken met de Bosgroepen ?

In Vlaanderen is 60% van het bosareaal in privé-eigendom, maar de meeste eigendommen zijn kleiner dan 1 ha. Door deze enorme versnippering van kleine ‘minibosjes’ is het voor de boseigenaar financieel onrendabel met als gevolg dat het beheer van deze sterk versnipperde bospercelen meestal achterwege blijft. Wanneer verschillende boseigenaars samen voor het bosbeheer zorgen, kan dit zonder de boseigenaars op al te veel kosten te jagen. Om deze samenwerking te stimuleren en te coördineren zijn de Bosgroepen vzw door de Vlaamse overheid in leven geroepen. In een Bosgroep komen boseigenaars vrijwillig samen om het beheer van hun bossen te verbeteren. Elke boseigenaar is vrij om al dan niet gebruik te maken van onze diensten. Iedere eigenaar behoudt de volledige zeggenschap over het beheer van zijn eigendom. Een kans om te grijpen!

Wat kan de Bosgroep voor u doen?

De belangrijkste taken van de bosgroep zijn informeren, sensibiliseren en organiseren. U kan ons contacteren voor: • gratis en onafhankelijk advies • informatie over hoe uw bos duurzaam kan beheerd worden • organisatie van wandelingen, cursussen en excursies; • hulp bij het aanduiden van dunningen; • hulp bij de bestrijding van Amerikaanse vogelkers en andere exoten; • hulp bij het invullen van kapaanvragen, subsidiedossiers en het opstellen van beheerplannen; • coördinatie van gezamenlijke boswerkzaamheden en houtverkopen voor meerdere boseigenaars zodat goedkoper en efficiënter werk geleverd kan worden.

HET BOS NA EEN UITZONDERLIJKE (?) ZOMER

Het bos na een uitzonderlijke(?) zomer Bij het opstellen van deze editie van de Bosgazet kon een aantal voorgestelde onderwerpen in dezelfde categorie geplaatst worden: het bos heeft last gehad van de uitzonderlijke zomer. Wat de gevolgen zijn van droogte op korte termijn, kon u al lezen in de vorige editie. In het bos hebben we de afgelopen maanden ook enkele waarnemingen kunnen doen die het bos op langere termijn kunnen beïnvloeden. Hierbij enkele vaststellingen.

1. Massale sterfte van fijnspar Sinds de zomermaanden kleuren heel wat fijnsparren bruin en gaan ze vervolgens dood. Een exacte inschatting van de omvang van de sterfte is moeilijk te maken. Maar visueel is het duidelijk dat de impact erg groot is. Meestal gaat het om een aantasting door Letterzetter die van de droge omstandigheden extra geprofiteerd heeft. De verwachting is, gezien de warmere en drogere zomers, dat de aantasting zich de komende jaren zal voortzetten.

De Letterzetter of Ips typographus is een kleine (4 tot 5,5 mm lang) donkerbruine kever. Hij komt vooral voor op sparren, in het bijzonder op de fijnspar, maar kan ook andere naaldbomen aantasten. De kever leeft onder de schors van de sparren en maakt daar gangen waarin eitjes worden gelegd. In normale weersomstandigheden komt de Letterzetter maar in beperkte mate voor in onze bossen. Gezonde fijnsparren kunnen zich normaal gezien ook voldoende verweren tegen de Letterzetter.

Maar de warmere en drogere zomers van de voorbije jaren hebben gezorgd voor een verzwakking van onze fijnsparren. Deze klimaatomstandigheden zijn bovendien ook nog eens ideaal voor een massale voortplanting van de kever. Met een enorme aantasting van fijnsparbossen door Letterzetter tot gevolg.

Bomen die aangetast zijn door Letterzetter gaan onherroepelijk dood. De scheuten en takken kleuren oranjebruin en uiteindelijk sterft de volledige kroon af. Aangetaste bomen hebben daarnaast ook kleine gaatjes

in de schors die je met het blote oog niet altijd kunt zien. Dit zijn de zogenaamde ‘uitvliegopeningen’ van de kevers. De kevers zoeken zich langs deze openingen een weg naar buiten eenmaal ze verpopt zijn onder de schors. Kenmerkend voor aantasting door Letterzetter is het typische gangenpatroon dat de kever maakt in het hout, net onder de schors. Dit bestaat uit een hoofdgang met loodrecht daarop zijgangen gegraven door de larven. Het heeft iets weg van de regels van een boek, vandaar ook de naam van de kever.

Als je in je bos aantasting door Letterzetter vaststelt, kun je best alle aangetaste bomen zo snel mogelijk verwijderen. Het officiële advies luidt dat gevelde bomen en de kronen van de bomen moeten volledig opgeruimd worden om verdere aantasting te voorkomen. In de praktijk is

deze aantasting echter moeilijk te stoppen. Ook de verkoop van aangetaste bomen wordt moeilijk omdat het hout weinig tot niets meer waard is. We moeten er dus rekening mee houden dat door het opwarmende klimaat de fijnspar langzaam zal verdwijnen in Vlaanderen.

2. Rodebandjesziekte bij Corsicaanse den De gezondheid van de bossen in Vlaanderen wordt doorlopend opgevolgd door het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO).

In de afgelopen jaren viel het INBO de verminderde vitaliteit op van Corsicaanse den. De factoren die daarbij een rol spelen zijn zeer uiteenlopend, maar het gaat vooral om abnormale en extreme weersomstandigheden, insectenaantastingen en schimmelinfecties.

Verminderde vitaliteit bij Corsicaanse den Bosinfo | HET BOS NA EEN UITZONDERLIJKE (?) ZOMER | 3

HET BOS NA EEN UITZONDERLIJKE (?) ZOMER

schaars was gebleven, komt ze sinds het einde van de jaren ’90 veel meer voor. Engelse onderzoekers opperden dat dit ligt aan de nattere lentes, in combinatie met hogere temperaturen.

Corsicaanse den kan dus een sterk verminderde vitaliteit vertonen bij aantasting door de rodebandjesziekte. In termen van bosbeheer is de schimmel een nieuwkomer in onze bossen. Door klimaatverandering kan de impact van deze infectie op Corsicaanse den nog verhogen en mogelijk problematisch worden.

3. Mastjaar bij heel veel boomsoorten Typisch beeld van een door Letterzetter aftakelend bos fijnspar

In juli 2007 meldde boswachter Michel Broeckmans van het Agentschap voor Natuur en Bos abnormale naaldverkleuring en vroegtijdige naaldval bij Corsicaanse dennen in de gemeentebossen van Meeuwen-Gruitrode. Korte tijd later werden dezelfde symptomen vastgesteld in de domeinbossen van Ravels.

Onderzoek door INBO-medewerkers toonde aan dat de bomen getroffen waren door de rodebandjesziekte. Moleculaire analyse door het Instituut voor Landbouw- en Visserijonderzoek (ILVO) bevestigde deze diagnose. Hoewel vergelijkbare symptomen al jaren geleden waargenomen waren in het Pijnven in Hechtel-Eksel, werden geen referenties in de literatuur over het voorkomen ervan in België teruggevonden. Het ging hier dus om de eerste officiële melding van deze infectieziekte.

Rodebandjesziekte wordt veroorzaakt door de schimmel Dothistroma septosporum die verantwoordelijk is voor belangrijke schade aan verschillende soorten dennen (Pinus spec.), bij ons vooral Corsicaanse den. De infectie komt al tientallen jaren voor in Europa en is tegenwoordig wereldwijd verspreid. De verspreiding van de ziekte gebeurt

waarschijnlijk vooral via transport van besmet plantsoen.

Bij aangetaste bomen gaan de naalden verkleuren, vaak met typische roodbruine dwarsbandjes, en uiteindelijk vallen ze massaal vroegtijdig af. De zieke bomen krijgen daardoor een heel ijle kroon en groeien daardoor minder goed dan gezonde exemplaren.

Bij oudere bomen komen deze symptomen voornamelijk voor aan de lagere takken in de onderkroon, in jonge bestanden komt sterk naaldverlies over de volledige kroon voor.

Geïnfecteerde naalden zijn geheel of gedeeltelijk afgestorven. Bij gedeeltelijk afgestorven naalden blijft de naaldbasis meestal groen en is het bovenste deel van de naald necrotisch. Op het groene deel van de naalden komen vaak gele tot bruine vlekken en dwarsbandjes voor, vaak met harsuitvloei. Op necrotische delen van de naalden worden roodbruine bandjes vastgesteld, vaak met harsuitvloei. Op deze bandjes komen vruchtlichamen van Dothistroma voor. Roodbruine bandjes blijven zichtbaar nadat de volledige naald afgestorven en bruin geworden is.

In het Verenigd Koninkrijk, waar de ziekte in 1954 voor het eerst werd vastgesteld maar steeds heel

4 | HET BOS NA EEN UITZONDERLIJKE (?) ZOMER | Bosinfo

Wie in het afgelopen najaar regelmatig in het bos kwam, zal zeker opgemerkt hebben dat er extreem veel eikels van de bomen gevallen zijn. Takken bezweken bijna onder het gewicht en ook andere soorten (haagbeuk, winterlinde, gewone esdoorn, fijnspar, es) hingen vol. Een jaar waarin bomen veel en grote vruchten dragen, noemt men 'een mastjaar'. Een mastjaar komt bij eik normaal eens in de zeven tot negen jaar voor. Bij andere boomsoorten, zoals berken of dennen, verschilt de hoeveelheid zaad veel minder tussen de jaren.

Bemerk de gaatjes in een aangetaste fijnsparstam.

HET BOS NA EEN UITZONDERLIJKE (?) ZOMER

Krachtvoer Vroeger werden varkens vetgemest met eikels, het zogenaamde 'masten'.

De naam 'mastjaar' is daar vanaf geleid. Een goed mastjaar betekent dan ook een goedgevulde maaltijd voor o.a. eekhoorns, muizen, gaaien, duiven, karpers, eenden, herten en zwijnen. Een goed muizenjaar betekent het daaropvolgende voorjaar goede overlevingskansen van o.a. jonge boommarters en bosuilen.

Zo profiteert een hele keten van dieren van die overdaad aan energie.

Sommige dieren verstoppen de zaden in het bos, als wintervoorraad.

Als er voldoende voedsel is, worden niet alle provisiekasten leeggehaald, en kunnen de verstopte eikels ontkiemen en uitgroeien tot mooie, nieuwe bomen.

heid water. Daarnaast is bekend dat de eikelopbrengst hoger is bij hogere bomen en bomen met een brede kroon, en dat oudere eikenbossen meer eikels produceren dan jongere bossen. Soms is de mast extremer bij bomen in stedelijk gebied omdat het hier in de zomer warmer is. Het kost een boom veel energie om eikels te produceren. Daarom maken de bomen het jaar na een mastjaar juist heel weinig of zelfs geen vruchten aan.

Stress?

Esdoorn met droogtestress

Es met infectiestress

Opvallend genoeg blijken beuken in Nederland al drie jaar na elkaar een grote mast te geven. Het is bekend dat bomen onder stress meer zaden produceren. Die stress kan zijn: infecties, klimatologisch, veranderende bodemomstandigheden,… De bomen voelen het einde van hun leven naderen. Dat is het signaal is om extra veel zaden te produceren.

Zo proberen ze ervoor te zorgen dat de soort zich kan handhaven als de moederboom afsterft..

Mastjaren voorspellen Het is moeilijk te voorspellen wanneer het een mastjaar gaat worden. Het hangt samen met de weersomstandigheden en of de bomen voldoende reserves hebben, maar veel is daarover nog niet bekend. Een warme, droge zomer in het voorgaande jaar geeft een goede kans op een beukenmastjaar. In droge gebieden is de eikelproductie vooral afhankelijk van de hoeveel-

Besluit: Uiteraard verandert één uitzonderlijke zomer het klimaat niet. Maar de klimatologische metingen voor België in de afgelopen decennia zijn duidelijk: het klimaat in België wordt extremer met vooral drogere, warmere zomers en nattere winters. We moeten aandachtig zijn voor de signalen die het bos en de bomen ons geven en hierop proberen inspelen. Dat kan door het verhogen van het aantal boomsoorten in onze bossen, een gevarieerde kruid-, struik- en boomlaag te laten ontwikkelen en dit allen met standplaatsgeschikte soorten.

Bronnen: - ANTenne 10.3: Over eikensterfte en rodebandjesziekte bij dennen - Ledentijdschrift Oost-Vlaamse Bosgroepen: Wat is er aan de hand met de fijnspar?

- Ledentijdschrift West-Vlaamse Bosgroepen: Een mastjaar Foto’s: Joost Malliet Extra kegels op een lage zijtak bij fijnspar Bosinfo | HET BOS NA EEN UITZONDERLIJKE (?) ZOMER | 5

SOORT IN DE KIJKER: GEWONE ESDOORN

stilaan dankzij nieuwe inzichten over de ecologische positie van de soort. Gewone esdoorn kan een hoge biodiversiteit ondersteunen, neemt een specifieke niche in door zijn schaduwtolerantie en strooiselkenmerken en kan mee zorgen voor structuurrijke bossen.

Inheems of exoot?

Gewone esdoorn: van indringer naar zegen?

Esdoorn kan uitstekend kwaliteitshout opleveren (foto: Joost Malliet)

De meningen over de gewone esdoorn zijn al decennialang verdeeld.

In Vlaanderen ziet men deze boom als een exoot, in WalloniĂŤ, Frankrijk en Centraal-Europa wordt hij als een inheemse boom beschouwd. Omwille van de wetenschappelijke onaantoonbaarheid van het oorspronkelijk inheems of uitheems karakter, wordt steeds meer naar de toegevoegde waarde voor de biodiversiteit van bossen gekeken. Verschillende studies tonen aan dat esdoorn hierin een cruciale rol kan spelen, zoals de Bosgroepen al jarenlang in het bos observeren. Omwille van de uiteenlopende appreciaties vroegen de Limburgse Bosgroepen een advies aan bij het INBO. Het advies groeide uit tot een lijvig rapport, vol met relevante onderzoeksresultaten. We stellen de samenvatting hier graag aan jullie voor!

Vroeger schatte men de biodiversiteitswaarde van de gewone en Noorse esdoorn laag in.

In de bosbouw werd de esdoorn niet als een hoogwaardige boomsoort beschouwd zoals eik, maar eerder

als een verplegende boomsoort zoals haagbeuk. Daarom werd de overvloedige verjonging als problematisch ervaren. Midden jaren 1980 veranderde de houding tegenover de gewone esdoorn

6 | SOORT IN DE KIJKER: GEWONE ESDOORN | Bosinfo

De laatste jaren benadert men de discussie rond de gewone esdoorn pragmatisch: afhankelijk van de doelstellingen wordt beslist of er al dan niet met esdoorns wordt gewerkt. Aan de status van de soort (inheems of niet) wordt minder belang gehecht. Die status kan overigens niet met zekerheid worden bepaald. Paleo-ecologisch onderzoek laat immers niet toe om de afzonderlijke esdoornsoorten van elkaar te onderscheiden. Hierdoor is de migratie van esdoornsoorten na de laatste ijstijd moeilijk te volgen.

Het onderscheid in de status van de Spaanse aak (oorspronkelijk inheems) en de gewone en Noorse esdoorn (oorspronkelijk uitheems), is dan ook vooral gebaseerd op het cultuurhistorische gebruik van de voorbije 500 jaar. De onderliggende hypothese dat voor die tijd de menselijke invloed te verwaarlozen was, wordt echter door steeds meer auteurs van tafel geveegd.

Halfschaduwboom Hoewel de gewone esdoorn op sterk uiteenlopende bodems kan groeien, heeft hij een voorkeur voor matig vochtige, leemhoudende grond. Je zal hem niet snel tegenkomen op zeer zure, zandige bodems zoals in de Kempen of op heel natte percelen in valleien. De soort is in staat om zich te vestigen op verdichte bodems, wat deels zijn succes op verlaten terreinen en in stedelijke gebieden verklaart. Noorse esdoorn is meer gebonden aan een kalkhoudende bodem en is ook gevoeliger voor uitdroging. Gewone en Noorse esdoorn zijn halfschaduwsoorten.

In hun jeugd verdragen ze zeer veel

SOORT IN DE KIJKER: GEWONE ESDOORN

schaduw, terwijl ze op latere leeftijd meer licht nodig hebben dan echte schaduwbomen zoals beuk en linde.

In Vlaanderen vinden we de gewone esdoorn vaak in natuurlijke bosgemeenschappen met een uiteenlopende bodemzuurtegraad en bodemvochtgehalte.

De Noorse esdoorn is enkel talrijk aanwezig in esdoorn-essenbossen op kalkhoudende leemen kleibodems. Volgens de criteria voor de beoordeling van de lokale staat van de instandhouding van Natura 2000-habitattypes in Vlaanderen, is de gewone esdoorn zelfs een sleutelsoort voor bijna alle boshabitats (uitgezonderd habitattype 9190). Sleutelsoorten zijn kwaliteitsindicatoren die gebruikt worden om de ontwikkeling van de vegetatie te beoordelen.

Belangrijke voedselbron Uit een vergelijkend onderzoek blijkt dat de gewone esdoorn een grotere positieve invloed op de biodiversiteit heeft dan es, haagbeuk of lindesoorten. De boom vormt een voedselbron voor heel wat dieren.

Net zoals zoete kers en linde is de boom een belangrijke nectarbron in het voorjaar, maar de bloeiperiode ligt tussen die van deze twee soorten in. Daardoor is de gewone esdoorn een belangrijke drachtplant voor de honingbij. Op esdoorns leven ook zeer veel bladluizen, die zowel een rechtstreekse als onrechtstreekse (honingdauw) voedselbron vormen voor insecten. Bovendien kan de basische schors een zeer rijke epifytengemeenschap ondersteunen, zeker in een omgeving met een hoge luchtvochtigheid.

Een landbouwgrond zal, na bebossing met gewone esdoorn, sterker verzuren dan onder populieren of essen, maar een stuk minder dan onder beuk en eik. Daardoor kunnen esdoorns de strooiselkwaliteit verbeteren in bossen die gedomineerd worden door eiken of beuken. De intermediaire strooiselkwaliteit en de hoge schaduwdruk van de gewone esdoorn zijn gunstig voor schaduwtolerante,

esdoorn brengt variatie in een Corsicaans dennenbos (foto: Sus Willems)

verzuringsgevoelige bosflora. De sterke schaduwdruk onder de kruin van de gewone esdoorn zorgt voor minder ruigtekruiden en bramen, waardoor de typische bosflora meer kansen krijgt. Dit maakt esdoorns ook geschikt voor de ontwikkeling van ecologisch waardevolle bossen op leemhoudende landbouwgronden.

Wie streeft naar een lichtrijk bos of bosrand met typische fauna en flora, kiest beter voor minder esdoorns en meer lichtboomsoorten. De gewone esdoorn kan in een dergelijk bos, dat bijvoorbeeld als middelhout wordt beheerd, wel als hakhout in de onderetage, omdat de soort een dergelijk beheer goed verdraagt.

Vervanger van de es Gewone esdoorn kan deel uitmaken van punt- en lijnvormige landschapselementen, van bosweiden en van bossen die als hakhout, middelhout of hooghout worden beheerd. Hou er bij weilanden wel rekening mee dat de zaden en zaailingen van de gewone esdoorn giftig zijn voor dieren, bijvoorbeeld voor paarden.

Gewone esdoorn verjongt uitstekend en de zaailingen zijn schaduwtolerant, waardoor met natuurlijke verjonging kan worden gewerkt als er zaadbomen in

Bosinfo | SOORT IN DE KIJKER: GEWONE ESDOORN | 7

SOORT IN DE KIJKER: GEWONE ESDOORN

de nabijheid aanwezig zijn. De uitbundige verjonging wordt soms als een probleem gezien, omdat esdoorn op die manier andere gewenste houtige soorten (zoals inlandse eiken of essen) kan onderdrukken. Recent onderzoek in onbeheerde bossen toont echter aan dat de overvloedige verjonging van gewone esdoorn op langere termijn niet noodzakelijk leidt tot een snelle en sterke afname van andere boomsoorten. Wanneer een gevarieerd en gemengd bosbeeld wordt nagestreefd, vormt het goede verjongings- en groeivermogen van gewone esdoorn eerder een troef. In beheerde bossen kan bovendien via dunning de verhouding tussen de boomsoorten worden bijgestuurd.

Het belang van gewone esdoorn kan in de toekomst toenemen als de positie van es door de essenziekte verder verzwakt. De groeiplaatsen van beide boomsoorten overlappen elkaar immers in hoge mate.

is één aanbevolen herkomst uit Vlaanderen beschikbaar, naast een aantal Waalse en Nederlandse herkomsten. Autochtone herkomsten zijn niet beschikbaar. Van Noorse esdoorn zijn ook geen aanbevolen herkomsten voorhanden.

De zaailingen van gewone esdoorn zijn schaduwtolerant, maar om de verjonging te laten doorgroeien,

moet toch vrij snel meer licht gegeven worden, door in te grijpen in de bovenetage. De bedrijfsvormen die het meest geschikt zijn voor deze soort, zijn kleinschalige groepenkap, schermslag en zoomslag. Bij aanplant op landbouwgrond wordt best een hoge plantdichtheid nagestreefd.

Dankzij de snelle groei is het bij een goed beheer haalbaar om bij een leeftijd van 80 tot 90 jaar een omtrek van 1,6 tot 2,2 m te behalen! Bovendien lag de eenheidsprijs voor esdoornhout van goede kwaliteit de voorbije decennia hoger dan die van inlandse eiken, es en beuk, wat maakt dat gewone esdoorn ook economisch meer waarde heeft dan vaak wordt gedacht!

Voor het volledig rapport ‘De ecologische positie van gewone esdoorn (Acer pseudoplatanus) en de mogelijkheden van deze boomsoort in landschaps- en bosbeheer’ verwijzen we je graag naar de website van het INBO (www.inbo.be)

Beheertips De verjonging van gewone esdoorn is doorgaans voldoende van kwaliteit om bij een goed beheer een hoogwaardig eindproduct op te leveren. Voor kunstmatige verjonging (bijvoorbeeld bij bebossing van landbouwgronden)

De esdoornstam is uitermate geschikt voor de groei van vb. korstmossen (foto: Joost Malliet)

Eerste Vlaams houtpark ambieert lokale verwerking van Vlaams hout Op 21 februari 2019 vindt in het Meerdaalwoud de allereerste houtverkoop via houtpark in Vlaanderen plaats.

Hierbij verkoopt het Agentschap voor Natuur en Bos stammen liggend in plaats van op stam (staand).

Lokale houtverwerkers in Vlaanderen of onze buurlanden genieten de voorkeur want zij kampen met grote houttekorten.

De bossen van de Vlaamse Overheid leveren jaarlijks ongeveer 100.000m³ hout. Traditioneel wordt dit hout staande in het bos (‘op

stam’) verkocht. Via een verkoop op een houtpark van liggende stammen hoopt het Agentschap voor Natuur en Bos dat deze stammen bij lokale houtverwerkers in België of de buurlanden terechtkomen. Die kampen met grote bevoorradingsproblemen omdat hout van een traditionele verkoop op stam vaak voor verwerking verscheept wordt naar Azië waarna het, als halffabricaat of eindproduct, terugkeert naar Europa of NoordAmerika. De sleutelprincipes bij de lokale verwerking van hout zijn cascadering in waarde (het

8 | SOORT IN DE KIJKER: GEWONE ESDOORN | Bosinfo

optimaal valoriseren van hout in een zo – economisch, sociaal en/of inzake duurzaamheid hoogwaardig mogelijke toepassing) en een korteketenaanpak (een zo rechtstreeks en kort mogelijke relatie tussen de producent van hout en de houtverwerker).

De stammen op dit houtpark komen uit bossen in gans Vlaanderen en zijn samen goed voor ongeveer 500m³ hout van de beste kwaliteit uit Vlaamse bossen. Ongeveer 15% van de stammen zijn afkomstig van bomen die de voorbije winter

VLAAMS HOUTPARK

In onze buurlanden wordt het meest kwalitatieve hout reeds decennialang te koop aangeboden via houtparken.

Na de succesvolle proefverkoop van enkele Vlaamse stammen in Noord-Frankrijk en Nederland organiseert het Agentschap voor Natuur en Bos nu zijn eerste eigen Vlaamse Houtpark. Dit hout zal verwerkt worden tot snijfineer, kwaliteitszaaghout, wijnvaten, …

Kwaliteitshout verwerkt in het Herman Teirlinckgebouw in Brussel (foto: Vlaamse Overheid)

zijn omgewaaid door stormen. Het merendeel van de stammen is echter het resultaat van weldoordacht en duurzaam bosbeheer.

Het Agentschap voor Natuur en Bos maakt elke dag werk van ecologisch waardevolle bossen met een hoge biodiversiteit. Dat betekent dat het in sommige bossen en natuurgebieden bomen moet vellen. De belangrijkste redenen waarom het Agentschap voor Natuur en Bos bomen velt, zijn de verwijdering van exoten en de (natuurlijke) verjonging van een bos.

Exoten als Amerikaanse eik, Douglas, Fijnspar en Corsikaanse den werden in het verleden geïntroduceerd omwille van hun houtproductiecapaciteit.

Deze eenzijdige benadering spoort niet met de principes van duurzaam bosbeheer. Sommige van deze soorten zijn, door hun snelle groei, op bepaalde standplaatsen zelfs nefast voor de ontwikkeling van de inheemse soorten. Andere soorten zijn dan weer niet echt geschikt voor de standplaatsen (klimaat en bodem) in de Vlaamse bossen. Het gaat hier om vellingen in het kader van omvormingsbeheer.

Maar ook in inheemse bossen moeten soms bomen sneuvelen. Op weldoordachte plaatsen in het bos kapt het Agentschap voor Natuur

en Bos soms grote bomen om de volgende generatie bos alle kansen te geven. Hier gaat het om vellingen in het kader van de natuurlijke successie van het bos. Bovendien zijn open plekken goed voor de biodiversiteit in een bos.

Het houtpark in Vlaanderen vindt plaats tegelijkertijd met de houtparken in Neukirchen (Duitsland), Saint Hubert (Wallonië) en Saint Avold (Frankrijk).

Meer informatie: Geert Bruynseels geert.bruynseels@vlaanderen.be Tel. 0475 71 27 23) Het Vlaams Houtpark 2019 is een testcase om te bekijken of een Vlaamse houtveiling voldoende haalbaar is. Na een positieve evaluatie kunnen mogelijk ook stammen uit private bossen te koop worden aangeboden.

Overzicht van de boscomplexen waarin gewerkt wordt in 2019.

Een Belgische stam eik (FSC) van topkwaliteit (foto: Geert Bruynseels) Bosinfo | VLAAMS HOUTPARK | 9

BOSGROEP KEMPEN ZUIDERKEMPEN NOORD

Uitnodiging Algemene Vergadering in Postel Alle leden van bosgroep Kempen Noord zijn van harte welkom op de Algemene Vergadering. Deze vindt plaats op zaterdag 30 maart 2019 in Gasthof De Beiaard in Postel.

Het programma ziet er als volgt uit: 13u-13u15: Onthaal 13u15-14u30: Overzicht van de activiteiten en resultaten van

2018 en vooruitzichten en verwachtingen voor 2019 14u30-15u: Gastspreker Bert De Somviele (Bos+): de relatie tussen

bos en gezondheid 15u-17u: Een wandeling door de Postelse abdijbossen, beheerd

door de bosgroep. We bekijken verschillende

beheermaatregelen uitgevoerd in het kader van het

beheerplan. Deze bossen zijn normaal NIET toegankelijk.

17u-18u: Receptie met soep, brood en Postel bier Inschrijven is verplicht via 014/859019 of kempennoord@bosgroep.be en dit ten laatste op 18 maart 2019. Vermeld ook met hoeveel personen u aanwezig zal zijn. Alvast tot dan!

Nieuw aangeplante eikendreef te Postel (foto: Tom Snoeckx)

Resultaten houtverkopen 2018 lotnr.

boscomplex / gebied

gemeente

13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27

Echelpoel - Ter Duinen Molenheide Spoorwegstraat Wechelderzande Beverdonk Berkenbossen Rauwse Put Dessel - Postel Postel Arendonk Lusthoven De Laks Merksplas Zwartwaterweg Hoog Looi - Epelaar Hoogstraten TOTAAL BKN

Grobbendonk Grobbendonk Grobbendonk Lille Rete Mol Mol Dessel - Mol Mol Arendonk Oud-Turnhout Merksplas A Merksplas B Beerse Hoogstraten

# bomen

3.359 1.660 145 4.124 7.576 2.883 2.631 1.004 2.477 1.233 3.280 1.229 255 1.223 2.717 35.796

volume (in m³)

1213 916 141 1957 2421 1608 246 320 1974 484 1533 541 203 677 1070 15.304

boomsoort

Ps, Pc Ps, Pc AE Ps, Pc Ps, Ep Ps Pc Ps Ps, L, Ep Ps, Pc Pc, Ep, Ps Pc Ep Pc, Ep, Ps Ps, Ep

prijs (€/m³)

32,91 32,91 26,97 32,85 29,73 36,85 17,26 niet verkocht 37,1 21,81 33,4 31,44 niet verkocht 25,98 27,85

De industriële houtverkoop van 2018 was goed. Desondanks de dalende prijzen van hout op stam en specifiek bij Fijnspar (door massale sterfte), is Bosgroep Kempen Noord tevreden met het resultaat. Zie onderstaande tabel met resultaten.

Ook de nieuwe verkoop van brandhout deed het goed. Eind november, was 70% van de loten brandhout verkocht via www. brandhoutweb.be. Neem zeker nog eens een kijkje op de site.

Of vraag meer informatie bij Bosgroep Kempen Noord.

Opvolging verzekerd !

Onderttel foto Ong. 30 letertekens Klik hier als u tekst wilt invoeren.  30 Foto aanleveren.kreeg Naam: Kevin ‘Pg Klik tijdens hier als ueen tekstterreinafspraak wilt invoeren. _foto in artkelnr Klik hier een, als u tekst wilt Op augustus Rijkevorsel verwacht, invoeren. ’.

onverwacht telefoontje van zijn vrouw Kelly met het verzoek om onmiddellijk naar één maand voor de uitgerekende datum besliste hun zoon dat hij het eerste daglicht wilde zien. Kelly en Kevin werden de trotse ouders van Thieu.

Titel Na 6 dagen verliet het gezin het ziekenhuis en kwam thuis met hun kleine wonder Ong. 30 letertekens van 2,760kg. Thieu, ondertussen 5,670kg, en de kersverse ouders, ondertussen Opvolging verzekerd! vermoeid van slapeloze nachten, genieten van alle momenten samen. huis te komen.

Exact ARTIKELNUMMER =3

Inleiding Ong. 140 letertekens Voor al uw bos-gerelateerde vragen in Beerse, Lille, Malle, Rijkevorsel Klik hierualsnog u tekst wilt invoeren. kan steeds bij Kevin terecht. Begrijpelijk was dit de voorbije

periode wat moeilijker Tekst Ong. 280 letertekens

en Vosselaar en komende

na deze unieke levensgebeurtenis! Proficiat!

Op 30 augustus kreeg Kevin tijdens een terreinafspraak in Rijkevorsel een, verwacht, onverwacht 10 | BOSGROEP NOORD telefoontje van zijnKEMPEN vrouw Kelly met |hetBosgroepnieuws verzoek om onmiddellijk naar huis te komen. Exact één maand voor de uitgerekende datum besliste hun zoon dat hij het eerste daglicht wilde zien. Kelly en Kevin werden de trotse ouders van Thieu. Na 6 dagen verliet het gezin het ziekenhuis en kwam thuis met hun kleine

BOSGROEP KEMPEN NOORD

Projectsubsidies natuur voor venherstel Met projectsubsidies natuur wil het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) initiatieven stimuleren die een bijdrage leveren aan de realisatie van de Europese natuurdoelen. In 2018 haakte Bosgroep Kempen Noord voor een tweede keer het karretje aan, met succes!

Naast haar bossen staat de Kempen ook bekend voor haar heidelandschap en haar vennen. Vennen zijn ondiepe wateren die voornamelijk gevoed

worden met regenwater. Hierdoor zijn vennen arm aan mineralen en voedingsstoffen. Van nature zijn ze eerder zuur. Toch hebben verschillende soorten zich aangepast aan deze specifieke omstandigheden.

De gevlekte witsnuitlibel en de poelkikker zijn er twee van. Jammer genoeg worden vennen en hun bewoners steeds zeldzamer. Daarom slaan Bosgroep Kempen Noord en twee private eigenaars de handen in elkaar.

In Rijkevorsel en Hoogstraten krijgen in totaal 3 vennen een facelift. Om de waterkwaliteit te verbeteren zullen enkele grachten omgeleid of gedempt worden. Zo stroomt voedselrijk water niet meer in de vennen. Daarnaast zal een gespecialiseerd aannemer het slib verwijderen. Verder worden de steile oevers natuurvriendelijk ingericht en plaatsen we stuwen om het waterpeil precies te kunnen regelen. Tot slot richten we rond de vennen ook 1,8 hectare heide en heischraal grasland in. Op deze manier herstellen we het leefgebied van de gevlekte venwitsnuitlibel en de poelkikker, twee Europees beschermde soorten.

En dat dit een beproefd recept is, bewees Bosgroep Kempen Noord bij de herinrichting van een eerste ven in Rijkevorsel. Drie jaar na de werken heeft de poelkikker dit ven opnieuw gekoloniseerd en is de erg zeldzame, gevlekte venwitsnuitlibel ook al waargenomen!

In totaal kunnen de eigenaars rekenen op een subsidie van 127.000 euro, goed voor 80% van de geraamde kosten.

Bosgroep Kempen Noord op vrijwilligerstweedaagse!

Eind september trokken we met onze vrijwilligers op tweedaagse naar de Ardennen. Enerzijds om het bos in Wallonië wat beter te leren kennen, maar uiteraard ook om de groepsgeest te versterken!

plek om beverdammen te gaan bekijken. En inderdaad, een Vlaamse gids leidde ons langs het prachtige ‘Ruisseau de Martin Moulin’, waar tal van beverconstructies te bewonderen waren. De bevers hadden deze plek voor ons strategisch uitgekozen want nadien konden we de

tweedaagse afsluiten met een brouwerijbezoek en de hierbij horende proevertjes van La Chouffe!

Als mensen zin hebben gekregen om ons vrijwilligersteam te versterken, neem zeker contact op via : 014/85 90 19!

Op een eerste zonnige dag hadden we afspraak met een Waalse boswachter in de buurt van Champlon.

Opmerkelijk was hoezeer de jacht veel meer deel uitmaakt van zijn job dan in Vlaanderen. 's Avonds trokken we erop uit om herten te spotten die eind september/begin oktober in de paartijd zitten. Dat uit zich in het prehistorisch klinkende diepe gebrul van de mannetjes dat ‘burlen’ heet.

De tweede dag trokken we naar Achouffe. Het blijkt een uitstekende

Bosgroepnieuws | BOSGROEP KEMPEN NOORD | 11

BOSGROEP ZUIDERKEMPEN

Groot enthousiasme en interesse voor voedselbossen Op zaterdag 17 november namen een 40-tal geïnteresseerden deel aan de workshop voedselbossen. Frank PetitJean, lesgever van VELT (Vereniging voor Ecologisch Leven en Tuinieren), lichtte in de voormiddag toe hoe je een voedselbos succesvol kan ontwerpen. In de namiddag trokken we naar een verwilderde paardenweide waar dit najaar een voedselbos aangeplant zal worden. Daar werd de theorie getoetst aan de praktijk. Ten slotte leerden de aanwezigen een aantal nieuwe voedselsoorten kennen.

Daar er meer geïnteresseerden waren dan plaatsen, zal de Bosgroep in de lente van 2019 een nieuwe workshop inrichten. Geïnteresseerden kunnen steeds hun naam doorgeven aan Bosgroep Zuiderkempen.

Verdere info volgt begin volgend jaar.

Uitleg van Frank Petit-Jean bij het aan te leggen

voedselbos

Vlaanderen is open ruimte

De cursisten bespreken onderling de mogelijkheden

Dit project werd mede mogelijk gemaakt door cofinanciering uit Platteland Plus, bestaande uit middelen van Vlaanderen en provincie Antwerpen.

Resultaten houtverkoop 2018Vlaanderen is open ruimte

Naar jaarlijkse gewoonte werd er in het najaar van 2018 opnieuw hout verkocht in de Zuiderkempen.

Hout dat door middel van duurzaam bosbeheer als hernieuwbare grondstof kan dienen voor de maatschappij.

Op de jaarlijkse brandhoutverkoop voor particulieren werden er kleinere volumes van verscheidene boomsoorten aangeboden. Daarnaast werd er ook naaldhout en populier aangeboden aan de industrie. Buiten de economische voordelen van een houtverkoop, zijn er ook heel wat voordelen voor het bos. De bossen worden door een dunning sterker gemaakt voor de veranderingen die de toekomst ons zal brengen. Bovendien maakt ons investeringsfonds het mogelijk om met de opbrengst van de houtverkoop gemakkelijker terug in het bos te investeren, wat de bossen in de Zuiderkempen alleen maar ten goede zal komen.

De resultaten van de industrieverkopen in de Zuiderkempen blijven over de jaren heen vrij stabiel. Met een gemiddelde prijs van 33 €/m³, voor in totaal 8 200 m³, blijft de verkoop van naaldhout het zeer goed doen in de Zuiderkempen. Op de populierenverkoop werd er dit jaar wat minder hout verkocht als voorgaande jaren, waarbij we uiteindelijk met een gemiddelde prijs van 25 €/m³ voor een totaal volume van 1 000 m³ tevreden moesten zijn.

Voor de brandhoutverkoop werd er in 2018 wederom gekozen om één gezamenlijke brandhoutverkoop te organiseren waarbij alle loten in de Zuiderkempen tezamen werden aangeboden in Olen. Ten opzichte van de resultaten van de vorige jaren, zien we toch de gevolgen van de heksenjacht op brandhout in de media. Met een gemiddelde prijs van 10€/m³ voor een totaal volume van 1000 m³, konden we niet meteen spreken van een groot succes.

Brandhoutliefhebbers in de Zuiderkempen en omstreken die nog op zoek zijn naar geschikt brandhout, kunnen nog steeds terecht op brandhoutweb.be. Een aantal loten die tijdens de brandhoutverkoop geannuleerd waren of niet verkocht werden staan hier reeds op. Voor meer informatie hieromtrent kan u ons steeds contacteren.

12 | BOSGROEP ZUIDERKEMPEN | Bosgroepnieuws

BOSGROEP ZUIDERKEMPEN

Nieuwe bosconsulenten leren de knepen van het vak Bosgroep Zuiderkempen doet een beroep op bosconsulenten voor opvolging van allerlei beheerwerken (peters voor nazicht kloempen, ondersteuning bij houtkappingen,…). Om vrijwilligers uit ons werkingsgebied warm te maken om hierbij te helpen en hen de nodige knowhow te geven organiseerden we een opleiding tot bosconsulent. De eerste dag kregen onze bosconsulenten de basisprincipes op hun brood: duurzaam bosbeheer, boomsoorten herkennen, wat is peterschap van een kloemp, hoe snoeien,… Ze werden volop klaargestoomd voor het echte werk.

Nadat de opgedane kennis van dinsdag was verteerd, stonden er op donderdag dunningen en houtverkopen

op het programma. Hier werd er uitgelegd waarom er bomen in het bos gekapt worden, welke soort dunningen er bestaan en wat de effecten zijn van een dunning op de ontwikkeling van het bos. De theorie werd dan ook ineens in de praktijk omgezet met een buitensessie schalmen op de agenda. Met blauwe en rode lintjes gingen we aan de slag om respectievelijk toekomstbomen en hun rechtstreekse concurrenten aan te duiden. Als nieuw volleerde bosconsulenten konden de cursisten nog napraten met een kloempenbiertje om de cursus goed af te sluiten.

Een geboortekloemp symbolissert het maatschappelijk engagement!

Op zaterdag 24 november 2018 plantten een 100-tal families van pasgeborenen drie geboortekloempen in samenwerking met de gemeente Westerlo, de abdij van Tongerlo en de Bosgroep Zuiderkempen.

Een geboortekloemp is echter geen geboortebos!

In een geboortebos plant men de bomen vlaksgewijs naast elkaar.

Elke geboorteboom krijgt een kaartje van een pasgeborene. Meestal worden de bomen ver van elkaar geplant zodat deze lang kunnen overleven. Hierdoor krijgen ze eerder de vorm van een appelboom dan een echte bosboom. Na verloop van tijd zullen er bomen door plaatsgebrek wegkwijnen en afsterven. Indien deze dode geboortebomen dan nog geïdentificeerd worden met een persoon dan geeft dit een naar gevoel.

In een geboortekloemp daarentegen plant men 40 boompjes groepsgewijs dicht bij elkaar. Hierdoor groeien ze recht naar omhoog zodat ze uitgroeien tot een mooie bosboom. De bedoeling is dat in de kloemp na verloop van tijd één prachtige toekomstboom geselecteerd wordt. Door deze periodiek ruimte te geven kan deze boom uitgroeien tot een stabiele, evenwichtige en prachtige boom. De mensen planten hun geboorteboom in een geboortekloemp aldus niet voor hun eigen boompje, maar voor een gemeenschappelijke toekomstboom. Dit is een mooie symbolische boodschap die we graag met de pasgeborenen en familie meegeven.

Bosgroepnieuws | BOSGROEP ZUIDERKEMPEN | 13

BOSGROEP ANTWERPEN NOORD

omgeving. Kieskeurig pikken ze er elke jonge eik uit, om die op te eten, of -als ze blijft overleven- ze keurig en systematisch als ‘buxusbol’ bij te snoeien.

Zorgbossen: zomereiken zoeken in de Welvaart In de bossen van het domein de Welvaart in Zoersel schoten in september een 80-tal kokers als paddenstoelen uit de grond. Het bestand, waar twee jaar daarvoor nog een donker fijnsparrenbos stond, schoot intussen vol met natuurlijke verjonging van berk, hulst, spork, hazelaar en lijsterbes. Het kadert perfect in de omvorming naar structuurrijk inheems loofhout.

Door de plotse massale lichtinval en het doorbreken van het dikke naaldentapijt zien ook heide en verschillende andere plantensoorten er intussen hun kans schoon. De enige soort die er ontbreekt, ondanks de grote aanwezigheid van zaadbomen in de buurt, is de zomereik. Ook in een ander fijnsparrenbestand

in de buurt dat 3 jaar eerder werd omgevormd, zien we alle gewenste soorten opduiken, behalve de eik.

Snel werd de boosdoener duidelijk: de grote reeënpopulatie in de

Om zonder kunstmatige verjonging de eik toch wat in de menging te krijgen, werd er samen met de enthousiaste mensen van PC Bethanië in kader van het project Zorgbossen een hoop jonge eikjes uitgezocht en beschermd. De kokers beschermen de jonge boompjes naast vraat ook tegen ‘vegen’. Samen met enkele vrijwilligers van de bosgroep waren de 80 kokers op geen tijd gevouwen en geplaatst. Op die manier, maximaal gebruikmakend van de natuurlijke verjonging, proberen we de soortenmenging in het loofbos te bewaren voor in de toekomst.

Weetje: Later worden ook de poelen aan het bestand onder handen genomen. Meer hierover in een latere editie!

Wees trots op je woonbos en ga voor uitgebreide variatie!

Bosrandpakketten al 5 jaar een succes in woonbos Essen Ook dit jaar kregen de inwoners van De Wildert en Horendonk in Essen de kans om hun (woon)bospercelen extra in de kijker te zetten. Onze bosgroep heeft intussen een waardevolle traditie opgebouwd met de gemeente Essen waarbij gevarieerde bosrandpakketten aan verminderde prijs worden aangeboden met 1 gezamenlijk afhaalmoment. Meer dan alleen diversiteit aan struiksoorten, is er ook veel aandacht voor bloemen en vruchten en hun bijhorende dieren, van bijen tot vogels en vlinders, die graag vertoeven in deze struikzones. Op voorhand kwamen zo’n 26 bestellingen binnen van inheemse struiksoorten, aangepast aan de bodem, die op zaterdag 17 november ter afhaling klaarlagen in de gemeenteloods in Essen. Iedere familie kreeg de nodige toelichting over het waarom, wat en hoe van een bosrand en het echte aanplanten. Met de nodige tips en tricks konden ze dan zelf aan de slag. Onze bosconsulenten waren paraat om de verdeling van zo’n 2.360 bosplantjes als hulst, meidoorn, spork, hazelaar, haagbeuk, hondsroos, boswilg en brem vlot te laten verlopen. Met dank voor deze v.l.n.r.: Sandy Mutsaerts: groendienst Essen, Karolien Devriendt: coördinator, André d’Hoine & Wilfried Boden: geslaagde samenwerking! vrijwillige bosconsulenten

14 | BOSGROEP ANTWERPEN NOORD | Bosgroepnieuws

BOSGROEP ANTWERPEN NOORD

Amerikaanse vogelkers als (tijdelijke) toekomstboom Amerikaanse vogelkers zal waarschijnlijk nooit de favoriete boomsoort van de Vlaamse boseigenaar worden. Toch komt hij ondertussen zo massaal voor in onze bossen dat we er best mee leren werken in plaats van alle middelen en tijd in eindeloze bestrijding te steken. In Schoten voeren we daarom in het kader van het Europese Eco2Eco project een experiment naar de kostenefficiëntie van de omvorming van een monotoon vogelkersenbos naar een gemengd inheems bos.

raster en

De aangeplante kaalkapvlakte met wild natuurlijke verjonging van berk.

De andere helft van het bos gebruiken we om te onderzoeken hoe we hetzelfde doel (een ecologisch interessant, divers bos) op lange termijn kunnen bekomen door de vogelkers als tussengeneratie te beschouwen. In de dichte opstand van jonge vogelkersboompjes werden in 2016 manpaden gemaakt zodat konden zien dat het aandeel inheemse verjonging echt verwaarloosbaar was tussen het massale vogelkersopschot. Dit jaar zijn we al een eerste selectie toekomstbomen gaan aanduiden en vrijstellen aangezien Amerikaanse vogelkers als lichtboom een zeer sterke kroonontwikkeling nodig heeft om op latere leeftijd nog vitaal te blijven en een dikke stam te ontwikkelen. Deze vrijstelling combineerden we met het plaatsen van wildbeschermingskokers rond het beetje natuurlijke verjonging dat er is en met de aanplant van esdoorn en linde.

We hebben het bos in twee grote blokken verdeeld waarbij de helft volledig kaalgekapt werd en vervolgens aangeplant met 4.500 (inheemse) bomen en struiken (zie Bosgazet editie 43). Deze aanpak weerspiegelt de klassieke denkwijze waarin vogelkers In het kader van een thesisonderzoek bestreden wordt en we investeren werden deze boompjes kruisgewijs om het bos in één beweging om rond enkele van de toekomstbomen te vormen naar het beeld dat geplant zodat de plantjes het dichtst we voor ogen hebben. Een deel bij de boom het meeste licht ontvangen is vlaksgewijs aangeplant, een en de boompjes verder weg het met deel in kloempen. Er werd zowel steeds minder zonlicht moeten doen. gewerkt met lichtbomen als met Een student zal aan de hand van schaduwsoorten en bij de opvolging lichtmetingen en jaarlijkse groei kunnen worden ook bepaalde delen met de Een toekomstboom van vogelkers onderplant bepalen hoeveel licht er minimaal met linde en esdoorn. bosmaaier aangepakt, terwijl we nodig is in een dicht vogelkersenbos om in andere delen met knikken en breken werken. Ook succesvol inheemse soorten in te brengen. werd de volledige aanplant omrasterd tegen wildvraat.

Deze investeringen worden nauwgezet bijgehouden en Uit al deze experimenten zullen we conclusies trekken onderling vergeleken qua tijdsinvestering, want time voor de aanpak van het beheer van de bossen van onze is money en uiteindelijk willen we onderzoeken hoe we eigenaars in de toekomst. bosbeheer betaalbaar kunnen maken.

Bosgroep Antwerpen Noord viert FEEST! Onze ‘houten’ jaren zijn reeds voorbij, zelfs de 10 staat op onze teller, meer nog: In 2019 is onze Bosgroep 12,5 jaar actief!

Daarom vieren we feest op zondag 7 april 2019 vanaf 11u.

De locatie in ons werkingsgebied zal vanaf februari 2019 gecommuniceerd worden.

Hou deze datum met stip vrij om samen terug te kijken, en bovenal vooruit te blikken naar de vele boeiende bosuitdagingen!

Die dag voorzien we voor ieder wat wils: een feestelijke Algemene Vergadering, een informatieve bosmarkt, interactieve demonstraties en leerrijke boswandelingen. Tussendoor kan je genieten van een broodjeslunch onder bosliefhebbers en afsluiten doen we met het uitblazen van 12,5 kaarsjes op onze verjaardagstaart.

Als leden-boseigenaars en liefhebbers ontvangen jullie in februari 2019 een extra uitnodiging met meer details.

Inschrijven kan al op www.bosgroepen.be, via kalender naar maand april 2019 scrollen.

Bosgroepnieuws | BOSGROEP ANTWERPEN NOORD | 15

BOSGROEP ANTWERPEN ZUID

Eet me niet op!

en op zoek Paddenstoelenliefhebbers gaan sam hem in naar paddenstoelen in het Hof van Cool Puurs

28 oktober trokken we met onze Bosgroep het Hof van Coolhem te Puurs in, op zoek naar paddenstoelen.

Onze gids Judith De Keyser van de Antwerpse Mycologische Vereniging leerde ons vanalles over dit wonderlijke wezen.

Eten van paddenstoelen Paddenstoelen zijn niet alleen zeer nuttig voor het bosecosysteem, de eetbare soorten vinden bovendien heerlijke toepassingen in de keuken.

Judith geeft wel aan dat je beter

Stobbenzwam: eetbaar, dubbelganger van zwavelkopje. Het centrum van de stobbenzwam is bleker.

geen paddenstoelen eet uit het bos om volgende redenen: - Er zijn altijd niet-eetbare soorten die enorm lijken op de eetbare varianten. Soms zijn ze alleen microscopisch te onderscheiden.

- Sommige soorten zijn slechts eetbaar tijdens een beperkte periode - Eens geplukt of gekocht, eet je de paddenstoelen best zo snel mogelijk op. Ze kunnen immers lijkenzuur bevatten.

Mag ik paddenstoelen plukken?

Voor je je laarzen en plukmand opdiept, zoeken we uit of we de paddenstoelen die in onze bossen voorkomen zomaar mogen plukken.

In de openbare bossen en bosreservaten is het zonder toestemming van de eigenaar en machtiging van het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) of zonder dat het opgenomen is in een goedgekeurd beheerplan verboden om vruchten (lees: ook paddenstoelen) te verwijderen.

Geschubde inktzwam: In jong stadium is hij eetbaar, meteen na het plukken. Je kan hem verwisselen met de kale inktzwam, die giftig is indien alcohol twee dagen voor of na consumptie wordt gebruikt. Vroeger werd met de inkt van de inktzwam geschreven.

Zwavelkopje: giftig

De berkenzwam of berkendoder is een schimmel die op berken groeit. De schimmel groeit voornamelijk op dood, maar soms ook op levend hout, wat uiteindelijk de boom zal vellen.

In private bossen is het plukken van vruchten niet opgenomen in de verbodsbepalingen opgesomd in het Bosdecreet. Het moet dan ook niet gemachtigd worden door het ANB maar je hebt er wel de toestemming van de eigenaar voor nodig eer je enthousiast aan het plukken gaat.

Als beheerder is het sowieso zeer nuttig om goed na te denken over wat wel en niet kan in je bos en welke activiteiten je er wel of niet wil toelaten. Je kan het ‘verzamelen van paddenstoelen’ eventueel opnemen als onderdeel van de goedgekeurdetoegankelijkheidsregeling. Hieraan kunnen dan ook beperkingen gekoppeld worden.

Auteur: Kathleen Vanderheyden (input van Ecopedia)

Save the date : Zondag 28 april 2019 Op zondag 28 april vindt de Algemene Vergadering van Bosgroep Antwerpen Zuid plaats. Dit jaar trekken we naar Bornem. We starten om 10u met een wandeling in het Audbroek en om 12u gaat de AV door met aansluitend een receptie.

10u30 wandeling

12u00 AV en aansluitend receptie Kom jij ook ? Van harte welkom !

Hou zeker de volgende editie van de Bosgazet met uitgebreide inschrijvingsinfo in de gaten.

16 | BOSGROEP ANTWERPEN ZUID | Bosgroepnieuws

BOSGROEP ANTWERPEN ZUID

Resultaten van de houtverkopen De brandhoutverkoop: De herfst zijn we ondertussen gepasseerd, de winter is volop bezig.

Hét seizoen waarop we brandhout gebruiken, en vaak ook meteen de voorraad van de volgende jaren terug aanleggen! Geen exploitatie zonder houtverkoop natuurlijk! Op 26 oktober organiseerde bosgroep Antwerpen Zuid de jaarlijkse brandhoutverkoop opnieuw in Lier.

Van de 366m³ brandhout ging 177m³ brandhout er voor een gemiddelde prijs van 12€/m³ over de toog.

Traditioneel gaan de loten met grote exemplaren van een hard loofhout vlot en hoog, en de loten met kleinere bomen en zachtere houtsoorten iets minder snel of toch zeker aan een

lagere prijs. De hoogst geboden prijs was rond de 30€/m³ voor enkele Amerikaanse eiken, de laagste prijs dit jaar 1,6€/m³ voor Amerikaanse vogelkers.

Er zijn nog enkele onverkochte loten: indien interesse, neem zeker contact op met de bosgroep!

De industriehoutverkoop: Naar goede traditie werd samen met Bosgroep Antwerpen Noord op 7 november de industriële houtverkoop georganiseerd. In totaal werd 3.850m³ hout aangeboden, waarvan 2.550m³ naaldhout, 870m³ eik (en wat beuk) en 430m³ populieren in 13 verschillende loten.

Er werd op die woensdag op 6 loten geboden, waarvan er uiteindelijk

5 verkocht zijn. Het ging om de mooiste loten, samen 2.100m³, voor een gemiddelde prijs van 32€/m³.

De hoogste verkoopsprijs was 38€/ m³ voor een mooi lot Amerikaanse eiken, waar de goedkoopste bomen populieren waren, goed voor een bod van 18€/m³ voor het lot.

De grote hoeveelheid ‘keverhout op de markt (oorzaak de letterzetterkever, zie eerder in deze Bosgazet) zorgt ervoor dat de prijs van de sparren kelderde. Grove den, niet aangetast door de kever, lijkt deze verkoop zijn waarde te hebben gehouden.

Populieren doen het de laatste tijd al wat magertjes, het andere loofhout (eik) daarentegen blijft zijn sterke waarde behouden.

Harde werkers bij Revalidatiecentrum Pastel Bosgroep Antwerpen Zuid en Revalidatiecentrum Pastel (Mechelen) vonden elkaar in het Platteland Plus project Zorgbossen en voerden samen een ‘natuuratelier’ uit. Gedurende zeven opeenvolgende dinsdagen in de maanden november en december werkten de organisaties samen aan een duurzaam bosbeheer voor meer en betere bossen in de regio Bonheiden en buurgemeenten.

In opdracht van Kempens Landschap gingen we twee keer aan de slag in kasteeldomein Zellaer. Gewapend met snoeischaar en handzaag gingen we Rododendron te lijf om een overwoekerd wandelpad rondom een uitgestrekte waterpartij terug vrij te maken. Vervolgens trokken we naar het fort van Duffel. Hier verwijderden we opschot van berk

Verwijderen opschot van berk, Fort van Duffel

en Amerikaanse vogelkers. Het graslandbeheer is daarmee vereenvoudigd, de natuurbeleving van de bezoekers blijft behouden en de talrijke vleermuizen op het fort zien hun winterhabitat verbeterd. Met de takken vulden we de takkenwal aan die al sterk ‘gezakt’ was na eerdere beheerwerken.

De volgende werkdagen stonden in het teken van aanplantingen en de terreinvoorbereiding daartoe. In Bonheiden plantten we 100m bosrand aan met 200 stuks plantsoen na een zoomsgewijze kap van grove den en Amerikaanse vogelkers, met andere woorden na het opruimen van een massa takken! Bij een privé eigenaar in het Bemortelbos, tot slot, gingen twee groepen van 50 boompjes de grond in na een groepenkap in Amerikaanse eik.

De Bosgroep en het Revalidatiecentrum willen zeker ook de

bosconsulenten en de serviceploeg bedanken die de activiteit ondersteunden.

Opengemaakt wandelpad op kasteeldomein Zellaer te Bonheiden

Bosgroepnieuws | BOSGROEP ANTWERPEN ZUID | 17

ZOEKERTJES

Perceel bosgrond en woonparkgebied Oppervlakte : 1,2082 ha Tussen de Moerstraat en de Sintjobsteenweg in s’Gravenwezel Prijs overeen te komen Verhoosel 0486/98.35.29 of etienne.nb@gmail.com Bos te koop Oppervlakte: 1,0364 ha Dindongen (perceel D626a), 2275 Gierle 4 €/m² 0478/55.62.49 of dre.vanbouwel@gmail.com Naaldbos te koop Oppervlakte: 0,5120 ha 2290 Vorselaar Prijs overeen te komen 0492/62.44.80 of michel.verhaert@telenet.be

Naaldbos te koop 0,78ha Lille Prijs overeen te komen 03/3835355 of walther.van.daele@telenet.be Loofbos te koop Oppervlakte: 0,98ha Schilde 2,5€/m² 0498/581025 of annlambre@gmail.com Gemengd bos te koop Oppervlakte: 0,66ha Egelvoortstraat – Tankvaart (Schilde) 19.947€ 03/3834656 of j.goorden@skynet.be

Bungalow in naaldbos Oppervlakte: 0,6725 ha Ginderbuiten te Mol “Kalminksche Hoeve” Langsheen Zuiderring via Lentestraat Prijs overeen te komen Stijn 03/667.77.66 of Gert 0479/27.90.53 of info@verhuurbeheer.be Naaldbos te koop Oppervlakte: 2,5025 ha 2200 Herentals Prijs overeen te komen 0495/23.49.94 of andre.vleugels1@telenet.be Naaldbos te koop Oppervlakte: 0,3950 ha 2460 Lichtaart-Hoge Rielen Prijs overeen te komen 0475/33.45.87 of sonja.vancamp@telenet.be Bos en landbouwgrond te koop Oppervlakte: 0,78ha bos en 0,10ha landbouwgrond Het bos is gerooid en dient nog opnieuw beplant te worden.

Vlierzele (Wetteren) 4€/m² Didier Van Langendonck: 0477-59.15.74 Gemengd bos te koop Oppervlakte: 1,85ha – goed bereikbaar Weelde (Ravels) 4€/m² keustermansluc@skynet.be 18 | ZOEKERTJES | Bosgroepnieuws

Antwerpse bosgroepen verkopen 7.325 plantjes voor biodiverse bosranden Antwerpse bosgroepen verkopen 7325 plantjes voor biodiverse bosranden. 17e bosrandactie brengt totaal op 50 kilometer bosrand We verkochten 7.325 plantjes op de bosrandactie (zie bosgazet 47). Tijdens de 17e bosrandactie werden vooral brem, hulst, hazelaar, wilde lijsterbes en winterlinde verkocht. Deze combinatie van bloemrijke struiken en boomsoorten maakt van de bosrand een waar paradijs voor vlinders, bijen, vogels, insecten en kleine zoogdieren.

De actie was goed voor 7,3 km aan verkochte bosrand en brengt het totaal op bijna 50 km, vergelijkbaar met een afstand van Antwerpen tot Turnhout. Een mooie boost voor de biodiversiteit!

KALENDER

Zaterdag 9 februari

22ste editie ANKONA-ontmoetingsdag De ANKONA-ontmoetingsdag is hét uitgelezen moment om colleganatuurliefhebbers te ontmoeten en nieuwtjes uit te wisselen. Deze studiedag wordt samen georganiseerd met het departement Biologie van de Universiteit Antwerpen (UA).

In de voormiddag kan je kiezen tussen enkele parallelle sessie (o.a. citizen science/burgerwetenschap, toepassingen fuiken en cameravallen).

In de namiddag worden er plenaire lezingen aangeboden.

Meer info: ANKONA-secretariaat: Koningin Elisabethlei 22, 2018 Antwerpen Peggy Beers, tel. 03 240 57 28 e-mail: ankona@provincieantwerpen.be www.ankona.be http://nl-nl.facebook.com/ankona.provant Afspraak Zaterdag 9 februari van 9u30 tot 16u30 - UA Campus Groenenborger, Groenenborgerlaan 171, 2020 Antwerpen Inschrijven Deelname is gratis, maar vooraf inschrijven is verplicht en kan t.e.m. 2 februari 2019.

Schrijf je in en bekijk het volledig programma binnenkort op www.ankona.be.

Zondag 24 februari Jonge bossen met een grote toekomst Een wandeling langs de eigendommen van bosgroeplid Roger Gielis, bosliefhebber in hart en nieren. Hij werkte een groot deel van zijn leven bij Boomkwekerij Op de Beeck in Putte, internationaal bekend voor kwaliteitsvol bosplantsoen. Ook vandaag nog is er een goed contact met de kwekerij en heeft Roger nog overeenkomsten lopende rond het gebruik van zijn percelen. Roger heeft ook in zijn vrije tijd niet stil gezeten en kocht diverse bospercelen aan, alsook percelen die hij zelf beboste met doordachte visie. Hij voert nagenoeg al het werk zelf uit, ook de omvangrijke eerste dunningen in zijn jonge bossen.

Kortom, een wandeling waar ook een doorwinterd bosgroeplid nog iets kan bijleren!

Gids Bert Van Gils en Roger Gielis Organisatie Bosgroep Antwerpen Zuid vzw

Deelname enquête voor boseigenaars

In een onderzoek van de KU Leuven wordt gepeild naar evoluties in bosbeheervisies ten behoeve van houtproductie, recreatie en natuurbehoud bij. Via een enquête bij Vlaamse boseigenaars wil men hier meer over te weten komen.

Afspraak zondag 24 februari om 11u, Grens van Lier en Putte, exacte locatie wordt meegedeeld bij inschrijving Inschrijven antwerpenzuid@bosgroep.be

Ga naar volgende adres om vrijblijvend deel te nemen: https://bosbeheervlaanderen.limequery.com/959129?lang=nl

Zondag 7 april 2019 om 11u

Wandeling Bosgroep Antwerpen Noord Op onze feestelijke editie van de Algemene Vergadering 2019, laten we jullie kennismaken met een landschappelijk waardevol (en voor velen ongekend) gebied. Onze locatie herbergt een schitterende variatie aan bos, open ruimte, landschappelijke zichten en jaren historische achtergrond.

Heb jij ook interesse? Vanaf februari volgt onze (digitale) uitnodiging.

Maak je ook graag kennis, dan ben je van harte welkom om 14u voor keuze uit een drietal wandelingen.

Inschrijven is gratis, wel verplicht via www.bosgroepen.be (kalender: kies voor maand april 2019)

Bosgroepnieuws | KALENDER | 19

Bosgroep Antwerpen Noord vzw Vrieselhof, Schildesteenweg 99, 2520 Ranst Tel.: 03/355.09.40 Mail: antwerpennoord@bosgroep.be Coördinator: Karolien Devriendt • 0475/75.77.98 Adj.-coördin.: Simon De Smedt • 0472/45.19.70 Adviseur: Gijs Bracke • 0470 21 38 94 Medewerkster: Marleen Brosens

Bosgroep Kempen Noord vzw Hoge Mouw, Lichtaartsebaan 45, 2460 Kasterlee Tel.: 014/85.90.19 Mail: kempennoord@bosgroep.be Coördinator : Marieke Verreet

014/859018 en 0474/741731 Adj.-coördin.: Kevin Greeven • 0477/63.12.47

Chris Meeuws • 0478/45.51.38

Dennis Berckmans • 0472/50.05.11

Joost Malliet • 0477/93.25.51

Thomas Van de Peer • 0476/96.57.92 Medewerkster : Annick Vangenechten

Elly Maes

Bosgroep Zuiderkempen vzw

Bosgroep Antwerpen Zuid vzw Vrieselhof, Schildesteenweg 99, 2520 Ranst Tel.: 03/355.09.40 Mail: antwerpenzuid@bosgroep.be Coördinator: Kathleen Vanderheyden • 0476/76.18.25 Adj.-coördin.: Bert Van Gils • 0476/86.80.01 Adviseur: Gijs Bracke • 0470 21 38 94 Medewerkster: Marleen Brosens

Kamp C, Britselaan 20C, 2260 Westerlo Tel.: 014/27.96.57 Mail: zuiderkempen@bosgroep.be Coördinator: Jan Seynaeve • 0474/99.99.35 Adj.-coördin.: Joran Mertens • 0475/80.73.36

Sarah Mommers • 0478/78.20.22

Hans Van Lommel • 0474/85.91.11 Medewerkster: Rebecca Himschoot

Medewerker terreinwerkzaamheden Chris Meeuws : 0478/45.51.38 Mail: chris.meeuws@provincieantwerpen.be

In samenwerking met:

De Bosgazet verschijnt viermaal per jaar, het is een uitgave van de Antwerpse Bosgroepen en wordt zowel digitaal als per post verstuurd naar onze leden en geïnteresseerden. Verantwoordelijke uitgever en eindredactie: Joost Malliet, Secretariaat en vormgeving: Britt Van Cotthem, Bosgazet: Schildesteenweg 99, 2520 Ranst , tel: 03/355.09.40, fax: 03/355.09.45, e-mail: antwerpennoord@bosgroep.be

website: www.bosgroepen.be