I N FO RM AT I E B L AD ANTW E RPSE BOSG RO E PE N D RI E M AAND E L I J K S T I J DSC H RI F T - N° 5 8 A P RI L – M E I – J U NI 2 0 21
Bosgazet
B-10770 P608022
De pot met goud ligt in het populierenbos …
4
Voederbomen
10
Koele plekjes
16 Nieuw trio in de Voorkempen
INHOUD
de bosbode 4 | 2019
3
Blablaadjes
4
Voederbomen
7
In bosbeheer worden ook bomen geveld: Hoe leg je dit uit?
8
BLABLAADJES
Woord vooraf Beste bosliefhebber, We hebben een corona winter overleefd. Maar wat doet het deugd om terug volop
Plantacties
te genieten van de ontluikende lente in onze natuur. Alles komt terug tot leven in het bos, en bij iedere wandeling ontdekken we weer iets nieuws in de voorjaarsflora of in
10 Heeft jouw bos vol-
doende koele plekjes?
12
Bosgroepnieuws
het kruinendak. De voorbije winter stonden we als bosgroepen niet stil, en gingen weer heel wat boompjes in de grond. Geniet mee van onze fotoreportage over onze aanplantingen. Verder gaan we in op het belang van koele plekken in het bos, als een onmisbare
Baanbrekend bomenboek wint Jan Wolkersprijs In het meeslepende boek ”Wat bomen ons vertellen – een geschiedenis van de wereld in jaarringen” neemt topwetenschapper Valerie Trouet de lezer mee op een reis naar de bossen van onze aarde, van haar lab in Arizona tot afgelegen dorpen in Afrika en radioactieve bossen in Rusland. Met intrigerende verhalen toont ze aan dat de studie van bomen en jaarringen ons niet enkel veel over bomen leert, maar ook over de mensheid, onze geschiedenis en toekomst. Het leverde haar de Jan Wolkersprijs 2020 op, die jaarlijks wordt uitgereikt aan het beste natuurboek. https://www.naturetoday.com/nl/nl/nature-reports/message/?msg=26827
schatkamer voor specifieke bossoorten. En wat met die oude traditie die opnieuw in opmars is: de voederbomen aan de rand van de weides. Wist je trouwens dat we
16
Nieuw trio in de Voorkempen
O
intussen de otter en bever terug spotten in en rond het Antitankgracht, meer dan de
p zondag 29 november 2020 vierden alle Vlaamse Bosgroepen de “Dag van de Boseigenaar”. We hoeven je niet meer uit te leggen hoe belangrijk bossen zijn voor de biodiversiteit en de strijd tegen de klimaatverandering. Maar veel mensen vergeten dat achter elk bos ook een boseigenaar staat, die mee zorgt voor een groener Vlaanderen. Daarom zeggen we “Dankjewel aan alle boseigenaars”. Speciaal voor deze gelegenheid maakten we een hartverwarmend filmpje. Geniet ervan! Bit.ly/gezijtbedankt
moeite waard! Kortom, neem deze Bosgazet in de hand, zet je in het lente-zonnetje en geniet van
18
Kalender
19
Zoekertjes
20 Contactgegevens
deze lectuur!
Bosgroepen, wat zijn dat? Veel van de bossen in Vlaanderen zijn in privéhanden. De bosjes zijn vaak kleiner dan een hectare en zeer versnipperd. Om op een duurzame en rendabelere manier aan bosbeheer te doen, zijn De Bosgroepen opgericht ter ondersteuning van de vele boseigenaars. Boseigenaars krijgen een professioneel advies en kunnen samenwerken met andere boseigenaars in de buurt. Elke boseigenaar is vrij om al dan niet
De Bosgazet verschijnt viermaal per jaar, het is een uitgave van de Antwerpse Bosgroepen en wordt zowel digitaal als per post verstuurd naar leden en geïnteresseerden. Verantwoordelijke uitgever en eindredactie: Karolien Devriendt Fotograaf voorblad: Kathleen Vanderheyden Lay-out: Koloriet - Leefdaal Contact rond Bosgazet: Kamp C, Britselaan 20C, 2260 Westerlo, 014 27 96 57 zuiderkempen@bosgroep.be www.bosgroepen.be.
Alle info rond subsidie bebossing op één handige website
gratis lid te worden en gebruik te maken van De Bosgroep-diensten. Men behoudt de volledige zeggenschap over het beheer van zijn eigendom. Een kans om te grijpen! De belangrijkste taken van De Bosgroep zijn informeren, sensibiliseren en organiseren. Je kan ons contacteren voor: – gratis, onafhankelijk en vrijblijvend advies – informatie over hoe je bos duurzaam kan beheerd worden – organisatie van wandelingen, cursussen en excursies – uitvoering van gezamenlijke bosbeheerwerken: dunnen, exotenbeheer, houtverkopen – hulp bij de bosadministratie: kapmachtigingen, subsidies en beheerplannen – ondersteuning bij aanplantingen – optimaliseren van de toegankelijkheid van je bos
Contact Verhuisd? Vragen over lidmaatschap? Neem dan contact op via 014 27 96 57 of antwerpse@bosgroepen.be . De Bosgazet of Nieuwsbrief analoog of digitaal ontvangen? Of dit aanpassen? Kan je
Gezondheid essen Er verscheen een rapport over de gezondheidstoestand van de essen in onze bossen. Vanaf 2014 werd door het INBO een steekproef met 252 bomen in 29 proefvlakken jaarlijks opgevolgd. Het rapport behandelt de waarnemingen van 2014 tot en met 2019. Met teleurstellende resultaten en blijvende schade voor de es in Vlaanderen. Alle hoop is gevestigd op een klein percentage tolerante bomen dat tolerant is aan de ziekte. In verschillende landen worden gezonde bomen geselecteerd, vermeerderd en met behulp van infectieproeven getest. Het is uitkijken naar ziektetolerant plantsoen maar voorlopig is dat nog niet op de markt.
Vlaanderen voorziet subsidies voor eigenaars die ambitieuze bosdoelstellingen behalen. Maar wat zijn exact de voorwaarden, hoeveel bedraagt de subsidie en waar en hoe kan je een aanvraag indienen? Je vindt het voortaan op één overzichtelijke website van het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB). Vanaf begin 2021 kan je ook gebruik maken van een digitaal aanvraagformulier en een simulator waarmee je jouw subsidie berekent, rekening houdend met parameters zoals gewestplanbestemming en landbouwgebruik. www.bosteller.be/subsidies
Meer info via www.INBO.be rapport nr. 51, https://doi. org/10.21436/inbor.19362850
zelf doen via de link web.provincieantwerpen.be/cn/avrml/bosgroepen..
2
3
DOORBOMEN
DOORBOMEN
Voederbomen: een vergeten traditie herleeft!
Vroeger was haast elk weiland omzoomd door houtkanten of hagen en in weides stonden vaak solitaire bomen. Ze boden schaduw op warme dagen, maar vormden ook een bron van voedsel: zowel jonge twijgen, knoppen, bladeren als de vruchten van heel wat bomen vallen in de smaak bij koeien, paarden, geiten en schapen. Een oude traditie die opnieuw in opmars is.
zijn belangrijke bronnen van mangaan. Zwarte els is rijk aan eiwit, net zoals robinia. Rode kornoelje bevat relatief veel calcium, meer dan gras. Vlier valt in de smaak bij vee, maar is droogtegevoelig.
Enkele aandachtspunten Het is best om verspreid verschillende beschutte zones te voorzien, om te
Voederbomen als vitaminekuur
voorkomen dat het vee samentroept op
een belangrijke bron van eiwitten, mine-
In de intensieve veehouderij voedert
bepaalde situaties toxisch zijn voor die-
Centraal-Europa is deze traditie nooit
ralen en sporenelementen en zorgen
men tegenwoordig vaak bij met korrels
helemaal verdwenen, maar bij ons sneu-
voor een betere gezondheid en verte-
en likemmers. En dat terwijl de natuur
velden de meeste in de twintigste eeuw.
ring bij vee. Ook voor natuurlijke gedra-
zoveel te bieden heeft! Vooral jong vee
In Voeren krijg je her en der nog een
gingen zoals knabbelen en schuren is de
heeft een grote behoefte aan koper. Es-
beeld van hoe het agrarisch landschap
aanwezigheid van bomen noodzakelijk.
sen bevatten hoge concentraties van dit
De boer van weleer kende de voordelen
Hun verdwijning is niet alleen voor de
van bomen in en rond zijn weide. Vaak
bodem en natuur jammer, maar ook
werden bomen speciaal geknot om de
voor het vee: bomen en struiken vormen
jonge scheuten aan het vee te voeren. In
er vroeger uitzag.
4
sporenelement. Haagbeuk en hazelaar
een te kleine oppervlakte. Natuurlijk zijn er ook soorten die minder gezond of in ren, zoals esdoorn, taxus en Amerikaanse vogelkers. Ook onrijpe eikels mogen niet te veel gegeten worden. Instinct en ervaring helpen de dieren om te bepalen wat ze kunnen eten. Als er in de kudde een oudere koe aanwezig is, stuurt deze de anderen aan bij het grazen.
5
de bosbode 4 | 2019 DOORBOMEN
BOS DOOR DE BOMEN
In bosbeheer worden ook bomen geveld. Hoe leg je dit uit?
Goede buren met boeren Veel bossen grenzen aan landbouwgebied. Hier gelden ook de regels omtrent burenhinder door overhangende bomen en takken. Deze wetgeving verandert op 1 september 2021. Vanaf dan moeten bomen die minimum twee meter hoog zijn, minstens twee meter van de perceelgrens staan (6 m in landbouwgebied). Lagere bomen, struiken en hagen mogen tot op een halve meter van de perceelgrens groeien, indien de buren akkoord
In de dagelijkse werking ervaart elke Bosgroep meer en meer dat het kappen van bomen gevoelig ligt en merken we een toenemende bezorgdheid van omwonenden, andere organisaties en openbare besturen wanneer er werken in het bos gebeuren. Niet onterecht: het weinige bos in Vlaanderen moet met zorg in stand gehouden en liefst uitgebreid worden. Bossen leveren immers de meeste ecosysteemdiensten, bomen kappen past op het eerste zicht niet in dat plaatje. Echter, bij duurzaam beheer leidt het kappen van bomen niet tot minder bos.
Een jonge boom moet letterlijk strijden
Als takken of wortels over de grens van de percelen
voor zijn plaatsje in het bos. Ook zonder
groeien, kan je buur een aangetekende ingebrekestelling
menselijk ingrijpen zal door die competitie
opstellen. Grijp je niet binnen de 60 dagen in? Dan mag
het aantal bomen afnemen in een groei-
hij eisen dat jij ze wegsnoeit (tenzij de rechter oordeelt
end bos. Snelle groeiers winnen het daar-
dat dit rechtsmisbruik is) of zelfs op jouw kosten de tak-
bij van hun tragere buren. Wat bosbe-
ken of wortels (laten) snoeien.
heerders doen is deze natuurlijke selectie
Gelukkig zijn er heel wat argumenten die je kunt aanhalen
vervangen door een goed overwogen
om je “buur” te overtuigen van de voordelen van een bos-
beheerselectie. Door ongeveer om de 10
(rand) of houtkant die grenst aan hun wei-
jaar selectief bomen weg te kappen,
ben over de voordelen van voederbomen, maar ook over het feit dat bomen en struiken helpen om bodemerosie (en daarmee het verlies van opbrengst) tegen te gaan, doordat ze windschermen vormen, een microklimaat creëren, het bodemleven verbeteren en de afstroom van water en voedingsstoffen tegenhouden. Bossen bieden ook onderdak aan nuttige soorten die plagen helpen bestrijden of cruciaal zijn voor de bestuiving van landbouwge-
Bij exploitaties hangen De Bosgroepen nu vaker infoaffiches uit die informeren over de werken en we bezorgen gemeentebesturen alle info om te verspreiden via hun kanalen. Op ongeruste mails of telefoontjes antwoorden we eerlijk en grondig. Of we organiseren een infomoment of infowandeling waar men de geplande boswerken en machines kan bekijken en vragen kan stellen aan ons en de bosexploitant.
Doordacht kappen
zijn of de aanplantingen ouder zijn dan dertig jaar.
de of akker. Je kunt het met je buren heb-
Wat doen we zelf?
geeft de bosbouwer de beste en gezondste bomen meer groeiruimte. Dit leidt tot stevige, dikke bomen met meer licht op de bosbodem voor alles wat daar leeft.
Meer diversiteit én goed voor het klimaat
Samen streven naar een evenwicht tus-
De sector van houtverwerking en bosbe-
is in ieders belang. De bos- en houtsector
heer telt in Vlaanderen ruim 50.000
werkt actief mee aan een duurzaam bos-
werknemers en heeft een jaaromzet van
beheer in dienst van iedereen en mét res-
meer dan 8 miljard euro. Mensen houden van hout, het is een warm, mooi en hernieuwbaar product. Toch komt ons hout voor het grootste deel uit het buitenland. Waarom zou Vlaanderen niet meer hout zelf produceren? Dat gaat zelfs samen met meer biodiversiteit en klimaatbestendige bossen. Hoogwaardig gebruik van hout laat toe dat de koolstof nog
De bomen van vandaag zijn het resultaat
lang blijft vastgelegd. De vrijgekomen
van generaties bosbeheerders en kappin-
ruimte in het bos zorgt dat een nieuwe
gen passen in een langetermijnvisie. In
boom extra koolstof kan opslaan. Door
principe wordt er steeds minder gekapt
gerichte kappingen en meer gemengde
dan er bijgroeit. De laatste 10 jaar nam het
en soortenrijke aanplantingen nadien
volume hout in de Vlaamse bossen dan
maken we onze bossen bovendien veel
ook toe, samen met de diversiteit.
beter weerbaar voor de toekomst.
sen ecologie, maatschappij en economie
pect voor het bos en zijn bomenpatrimonium in Vlaanderen en daarbuiten. Graag nog meer info? Bekijk het filmpje over houtkap van het Agentschap voor Natuur en Bos op YouTube. https://bit.ly/3kUBnnq (filmpje) https://bit.ly/30krTZl (veel gestelde vragen over bomen kappen) Gebaseerd op verschenen artikel in de Bosbode, tijdschrift van de Oost-Vlaamse Bosgroepen.
wassen.
Met dank aan Bosgroep Limburg. Info gebaseerd op het verslag van de excursie ‘Voederbomen voor bio-herkauwers’, september 2020, Concortium Agroforestry.
Fijnspar en Amerikaanse eik vellen met oog op een duurzamer en biodiverser bos Infowandeling rond uit te voeren beheerwerken bij een private eigenaar in Brasschaat.
6
7
de bosbode 4 | 2019 BOSGROEPNIEUWS
BOSGROEPNIEUWS
Aanplant van soortenrijke bosrand in Corsendonk door de klas Groenbeheer van VIBO De Ring en arbeiders
Aanplant van nieuw gevarieerd loofbos door onze vrijwilligers na kaalkap Fijnspar aan de Klissenhoek in Vorselaar.
Een greep uit onze plantacties in de Provincie Antwerpen
Met de kleuterklas planten we samen 1 mooie beuk aan!
Samen met de scholen van Zoersel werden zo’n 5.175 boompjes in de grond gezet voor het eerste deel van het in totaal 5.6ha nieuwe Dwergenbos!
Handen vuil als bewijs van onze aanplantactie!
8
9
de bosbode 4 | 2019 NOG MEER DOORBOMEN
NOG MEER DOORBOMEN
Buffer tegen extremen We hoeven je er vast niet van te overtuigen dat er in bossen een microklimaat heerst. Een uitgebreide wereldwijde analyse door De Frenne et al. uit 2019 toont aan dat bossen op warme dagen gemiddeld 1,7 tot wel 4 °C koeler zijn dan hun omgeving. Bij koude temperaturen is het in het bos dan weer zo’n 1,1 °C warmer. Dit effect neemt toe naarmate de omgevingstemperaturen extremer zijn. Verder is de dempende werking groter naargelang de kroonsluiting en biomassa toenemen. Onder een gesloten kronendak zijn de temperatuurverschillen minder extreem en blijven de lucht- en bodemvochtigheid hoog. Heel wat typische bossoorten hebben dit microklimaat no-
Heeft jouw bos voldoende koele plekjes? De laatste jaren focust bosbeheer vaak op open plekken en meer licht om de biodiversiteit te vergroten. De warmte- en lichtminnende soorten varen hier wel bij. Er zijn echter ook typische bossoorten die net heel sterk gebonden zijn aan het microklimaat van dichtere bossen. Voor hen betekent die open ruimte bijkomende versnippering van hun al sterk gefragmenteerde leefomgeving. Zeker oude bossen zijn gebaat met voldoende grote zones waar het microklimaat behouden blijft: koele plekjes. Een warme oproep voor ”coldspots”.
10
de soorten waar we weinig van weten,
Grotere loofboscomplexen met een dicht
waardoor we ze vaak over het hoofd zien
kronendak en een goed bosmicroklimaat
bij het maken van beheerkeuzes.
zijn zeer zeldzaam in Vlaanderen. We zouden er dan ook heel voorzichtig mee
Maar ook bepaalde climaxboomsoorten
moeten omspringen. Daarom zijn we
zoals haagbeuk en linde profiteren van
voorstander van een specifieke zonering
een gesloten kronendak. Vooral beuk is
voor bosbeheer en natuurdoelen, die re-
zeer gevoelig voor droogtestress, maar
kening houdt met de typische soorten
beschikt over een grote veerkracht. Te
van het microklimaat. In de kerngebieden
extreme temperaturen kunnen echter tot
van oude bossen raden we beheersyste-
sterfte leiden. Beuken in een gesloten
men aan die het microklimaat in stand
bosbestand met een goed ontwikkeld
houden. Denk aan onbeheerde reserva-
bosmicroklimaat hebben, zeker op lemi-
ten of boomgerichte beheersystemen
ge bodems, meer kans om droogtestress
met focus op schaduwtolerante climax-
te weerstaan.
soorten zoals beuk, esdoorn, linde en haagbeuk. De ingrepen voor licht- en
Een warm pleidooi voor cold spots
dig voor hun voortbestaan. Een dicht
Lichtminnende soorten zoals dagvlinders
kronendak vormt bovendien een buffer
zullen heel positief reageren op een gat
tegen de klimaatverandering en garan-
in het kronendak, een open plek of een
deert vochtigere omstandigheden.
sterke kapping. Maar de minder opvallende, weinig mobiele en vaak veeleisende
Geef droogtestress
bewoners van het donkere bos krijgen het dan moeilijk. Meer zelfs: ook in de
geen kans
bosbestanden die aan de nieuwe open
Een goed bosklimaat is essentieel voor
50 meter ver voelbaar. Sommige soorten
plek grenzen, is het effect tot minstens
de bodemvegetatie en voor veel bodem-
vind je enkel dieper in het bos en hebben
bewonende soorten zoals naaktslakken,
nood aan grote zones met een onge-
ectomycorrhiza-
stoord microklimaat.
en
houtverterende
zwammen, bepaalde geleedpotigen zoals pissebedden, springstaarten, talloze
Daar komt nog eens bij dat er aan zowel
kevertjes en vliegjes die gebonden zijn
interne als externe bosranden meer de-
aan paddenstoelen. Er zijn zelfs heel wat
positie (neerslag) van stikstof plaatsvindt.
boomkruinbewonende nachtvlinders ge-
Aan bosranden vind je tot vier keer meer
vonden die een uitgesproken voorkeur
stikstof dan in boskernen. Verzuring en
koesteren voor beschutte, donkere, vaak
vermesting zijn nefast voor heel wat
vochtige loofbossen. Dit zijn onopvallen-
soorten.
warmteminnende soorten concentreer je best aan de bosranden. In dennen- en populierenbossen zonder ondergroei kun je de ontwikkeling van een dichte, diverse onderetage van loofboomsoorten verder bevorderen. Hoe meer randeffecten je kunt opvangen in een bufferzone met nieuw ontwikkeld jong bos, hoe groter het aandeel van het oude bos dat een volwaardig microklimaat kan ontwikkelen. Om de diepte van het randeffect te reduceren, is het sterk aanbevolen om te werken met een dichte, geleidelijke bosrand (mantelzoom). Zo kun je alle natuurdoelen realiseren zonder de ”coole” soorten uit het oog te verliezen. Naar: Kris Vandekerkhove (2020), ”Coldspots” in bossen: belangrijke ”hotspots” voor bosgebonden soorten. Bosrevue 86a, 1-11
11
de bosbode 4 | 2019 BOSGROEPNIEUWS
BOSGROEPNIEUWS
De Antwerpse Bosgroepen in cijfers ANTWERPEN NOORD
ANTWERPEN ZUID
ZUIDERKEMPEN
We hebben het voorbije jaar weer heel wat gerealiseerd om onze provincie te voorzien van meer en gezonder bos. Uitgedrukt in cijfers zag 2020 er voor de Antwerpse Bosgroepen uit als volgt.
107
KEMPEN NOORD
ANTWERPEN NOORD
54.910
7298
leden bos-beheerder (privé en openbaar)
vrijwilligers ingezet
1.029 deelnemers aan
19
Nieuwe ploegbaas voor de Serviceploeg van de Antwerpse Bosgroepen bomen en struiken aangeplant
Het is een voorrecht om als Antwerpse Bosgroepen te kunnen rekenen op een arbeidersploeg met expertise. Dirk, Patrick, Bram, Geert en Niels weten welke arbeid een goed beheerd bos vraagt. Ze schalmen de te kappen bomen, maken paden vrij, bestrijden exoten, vellen gevaarlijke bomen, verzorgen de jongen bossen en planten er nieuwe aan.
KEMPEN NOORD
zuivering, een voedselbos, gebruik ik ecologische bouwmaterialen zoals leem, stro en wol. Ik maak ook Raketkachels
(soort
massakachel
met dubbele verbranding) en leemovens. Mijn vader woont sinds een 12 jaar in Portugal, daar leeft hij volledig off-grid met zelfgemaakte zonnepanelen, zonneboiler. Via hem heb ik een enorme zelfredzaamheid en plantrekkerij meegekregen. Hij kan van niets toch iets maken. Onder de
Dirk, Bram en Patrick zijn al enkele ja-
10,6
hectare nieuw bos aangeplant
1096
meter
adviezen aan boseigenaars
lant
ren vaste waarden van de service-
Professioneel werkte ik 2 jaar bij een kleine zelfstandige tuin-
ploeg. Eind vorig jaar kwam Geert
aanlegger, 4 jaar als arbeider bij Natuurpunt voor het Lifepro-
erbij, ter vervanging van Toon.
ject Kleine Nete en Visbeek. Daar leerde ik over heideherstel
Sinds januari 2021 werd de ploeg ver-
en hooilandbeheer, leerde grote bomen kappen en met de
sterkt met een nieuwe ploegbaas,
tractor werken. Bij Natuurwerk werd ik ploegbaas binnen het
Niels. Hij stelt hier zich voor.
maatwerkbedrijf voor 4 jaar. Nu bij de Bosgroep hoop ik een job te vinden die 100% in het groen is en waar ik een positieve invloed kan hebben op het
“Ik ben 31 jaar en werkte altijd al
bosbeheer van de toekomst.
graag met mijn handen. In de bib ontPatrick en Dirk plaatsen wildbescherming rond een kloemp.
dekte ik boeken over planten, die ik
Tot binnenkort in het bos.
begon te bestuderen alsof ik op
Niels Neirinckx”
school zat. Op internet kwam ik permacultuur tegen en dit werd mijn nieuwe passie. Die passie paste ik toe op mijn dagelijks leven. Ik leef zo ecologisch mogelijk: zo hebben wij composttoiletten, water-
educatieve activiteiten
12
ZUIDERKEMPEN
meest barre omstandigheden blijft hij positief en optimistisch
8.9 69 bosrand aangep
193
ANTWERPEN ZUID
Patrick en Dirk keuren samen met Simon van Bosgroep Antwerpen Noord de net geplaatste wildbescherming goed.
hectare bos omgevormd naar meer (bio)diverse bossen
Dirk en Bram geven de jonge bomen van een kloemp meer ruimte om te groeien. Geert en Bram aan de werkbus.
13
BOSGROEPNIEUWS
BOSGROEPNIEUWS
Omvorming bosbeheerplan ’t Goor en Raambroekse bossen naar natuurbeheerplan ZUIDERKEMPEN
Dit voorjaar zal Bosgroep Zuiderkempen de uitgebreide bosbeheerplannen van ’t Goor en de Raambroekse Bossen omvormen naar twee natuurbeheerplannen type 2. Beide bossen, respectievelijk gelegen in Hulshout en Herselt, worden gekenmerkt door hun erg natte karakter en hoge natuurwaarde. Alle eigenaars binnen de boscomplexen worden gecontacteerd om de doelstellingen in hun bos nog eens te bespreken en indien Op dit perceel zijn de dode sparren net gekapt. Na het weghalen van stamhout en het op rillen trekken van takhout kan het bos zich spontaan beginnen te ontwikkelen. Berk is hierin de kampioen!
nodig bij te sturen. De omzetting van het uitgebreide bosbeheerplan is noodzakelijk in het kader van het nieuwe natuurdecreet. Eenmaal voltooid zullen de eigenaars voor de resterende looptijd van het beheerplan weer in orde zijn met de
Omvorming 20 ha dode fijnspar naar gezonder inheems bos
wetgeving. Voor eigenaars met de ambitie om in hun bos een natuurstreefbeeld te realiseren, zal er bovendien de kans zijn om bijkomende beheersubsidies te verkrijgen.
KEMPEN NOORD
Ook voorgaand plantseizoen compenseerde bosgroep Zuiderkempen haar CO2 uitstoot
De massale sterfte van fijnspar als gevolg van de aantasting
geïnventariseerd en in samenwerking met de gemeente wer-
door de letterzetter, een kever die gangen maakt onder de
den de eigenaars aangeschreven om deel te nemen aan een
schors van de bomen, is ondertussen nog maar weinig mensen
gezamenlijke houtverkoop. Zo werd er in 2020-2021 in totaal
ontgaan. Enerzijds is dit een kans om deze monotone bossen
voor ongeveer 20 ha meestal dood fijnsparbos gekapt. Op
om te vormen naar gezonde, gemengde inheemse bossen,
sommige percelen mag het bos spontaan ontwikkelen, op an-
maar wanneer gelegen naast een weg kunnen onveilige situa-
dere percelen wordt aangeplant of gebeurt een combinatie
Om de 5.127 kg CO2-uitstoot te compenseren die de bosgroep door haar dienstverplaatsingen in 2020 heeft veroorzaakt, diende
ties optreden. Daarom klopten er verschillende eigenaars aan
van beiden.
de bosgroep minimaal 214 bomen aan te planten. Hiervoor koos de bosgroep een bos in Meerhout dat vorige zomer het slacht-
ZUIDERKEMPEN
onze deur om hun bos te laten kappen en werd in de gemeen-
offer werd van een bosbrand. Na het kappen van de verbrande dennen, plantte het personeel er een 900-tal nieuwe bomen,
te Lille een project opgestart. Alle fijnsparbosjes in Lille werden
grotendeels onder de vorm van kloempen. De meeste bomen zijn inheems maar er werden ook een aantal andere soorten aangeplant, zoals noordse esdoorn, zilverspar en boomhazelaar. Hiermee wil de bosgroep onderzoeken hoe weerbaar deze soorten zijn tegen de droogte.
Fusie noodgedwongen uitgesteld ANTWERPEN NOORD
14
ANTWERPEN ZUID
Jullie kunnen het al raden. De Corona-pandemie steekt stok-
Er is een sprankeltje hoop dat de Algemene Vergaderingen
ken in de wielen van de fusieplannen van Bosgroep Antwerpen
najaar 2021 zouden kunnen samenkomen om de fusieplannen
Noord vzw en Bosgroep Antwerpen Zuid vzw. Beide Raden
te kunnen doorpraten en de beslissing tot fusie te kunnen ne-
van Bestuur kiezen ervoor om deze belangrijke beslissing van
men.
fusie in levende lijve te laten nemen door haar leden. Omdat
In tussentijd groeien beide bosgroepteams naar elkaar toe en
huidige Coronamaatregelen zo’n grote bijeenkomst nog niet
wordt een mooi toekomstplan uitgewerkt.
toelaten, moeten we wachten.
Duimen maar en hou het veilig!
15
BOSBEWONERS de bosbode 4 | 2019
BOSBEWONERS
De otter, de bever en de Antitankgracht: een nieuw trio in de Voorkempen De otter en de bever zijn terug van weggeweest in de Voorkempen. Sinds enkele jaren zijn deze bijzondere soorten terug te vinden in de vele natuurgebieden in en rond de Antitankgracht. De aanwezigheid van de otter en de bever bewijst dat de (water)kwaliteit van de Antitankgracht en haar omgeving sterk vooruitging. Het verderzetten van een goed beheer langsheen de volledige lengte van de Antitankgracht ontwikkelt een mooi toekomstperspectief. Regionaal Landschap de Voorkempen werkt samen met alle partners aan een robuuste beleefbare natuur- en landschapsverbinding. Antitankgracht als een bijzondere waterloop met bijzondere gasten en vele partners De Antitankgracht, het langste beschermd
cultuurhistorisch
landschap
van Vlaanderen, vormt de ruggengraat van de Voorkempen. De 33 km lange gracht werd rond 1938 aangelegd als een kunstmatige waterloop tussen het Albertkanaal en de Schelde met als doel de noordoostelijke rand van Antwerpen te beschermen tegen een mogelijke Duitse tankaanval. De Antitankgracht verbindt een gevarieerd landschap en is hierdoor van groot belang voor de migratie van planten en dieren, maar ook van mensen. Logischerwijs verbindt ze hierbij heel wat partners: van Vlaamse tot provinciale en lokale overheden, van natuur-beherende organisaties tot burgerbewegingen, van private eigenaars tot grote (landbouw)bedrijven, van lokale wandelaars tot toeristische clusters. De Antitankgracht vormt een belangrijke schakel tussen verschillende grote Natura 2000 gebieden. Daarbij vormt ze
16
gio met enerzijds een aantrekkingskracht voor wonen in een groene omgeving
(bv.
woonparkgebieden
en
lintbebouwing langs de vele wegen) maar anderzijds met ook heel wat ontwikkelingsplannen (bv herbestemming kasteeldomeinen,
mobiliteitsuitdagin-
gen, …). Deze bedreiging doet de versnippering van grotere oppervlakken bos en natuur ontstaan. De eerste twee recente waarnemingen van de otter waren jammer genoeg twee verkeersslachtoffers Ranst (2012) en Kalmthout (2017). Gelukkig werden later in Brasschaat ook sporen waargenomen. In Ranst, Schilde en Sint-Job kan je inmiddels heel wat sporen van de bever terugvinden. Dat we de otter en de bever terug mogen verwelkomen in dit gebied, maakt het verhaal én de noodzaak aan een gebiedsgerichte werking alleen maar sterker. Vanaf 2021 wordt sterk ingezet het actiegericht uitvoeringsprogramma met realisaties op terrein.
De bever en de otter: gelijk maar verschillend
streken. De otter werd lang gezien als concurrent voor de visvangst in onze wateren. Tot 1965 werd zelf een overheidspremie uitgekeerd per gevangen otter. Inmiddels weten we dat de menselijke invloed op de waterkwaliteit door lozing van afvalwater en uitspoeling van voedingsstoffen uit landbouwgronden een grotere impact hebben op de visstand dan de otter. De bever is een echte ecosysteemingenieur; hij maakt open plekken in het bos en bouwt dammen. Die bouwt hij omdat hij zich liefst zoveel mogelijk via het water verplaatst. Hij zorgt zo voor bosverjonging en doet aan waterconservering. Door hun specifieke ecologie en impact op het landschap kunnen bevers voor overlast en schade zorgen. Ondanks de strikte bescherming van de bever, kan men onder voorwaarden mits toestemming van Agentschap Natuur en Bos ingrijpen bij een overdaad aan schade. De otter kent nauwelijks vijanden. Het is een paraplusoort, hij stelt hoge eisen
EUROPESE OTTER ANTITANKGRACHT Waterloop: 38km waterloop met goede visstand, plantenrijk en veel bomen op de oever Natuurgebieden: 110km2 grenzend aan de Antitankgracht Ligging: doorkruist 7 gemeenten: Stabroek, Kapellen, Brasschaat, Schoten, Brecht, Schilde en Ranst Verbinding tussen: Scheldevallei en Netevallei Belangrijkste Natura 2000 gebieden: Kalmthoutse heide, Schietvelden, fortengordels, Halse hoek met vallei van Schijn en Tappelbeek Knelpunten: waterkwaliteit niet optimaal, hierom worden ruimingen voorzien door VMM Veel kruisende wegen zonder migratievoorzieningen voor soorten
Soortnaam: Lutra lutra Sporen: leeft een verborgen bestaan; spraints (otterpoep) en ottergeil Maximale lengte: 1,4 m Kop: kleine oren, ogen en neusgaten op 1 lijn Poten: korte poten met 5 tenen, achterpoten met zwemvliezen Gewicht: 5 tot 12 kg Staart vorm en lengte: rond, tot 50cm Habitat: leeft ook in bossen met ruigte en ondiepe moerassen. Leefgebied: 20 tot 40km oeverlengte of 15 tot 25 km2 waterrijk natuurgebied Eten / Menu: vooral vis Verdwenen uit België: na 1980 nauwelijks waargenomen Herintroductie: Wiede en weerribben (Nl) 2002, sinds 2012 weer waarnemingen in Vlaanderen
aan zijn leefomgeving. Als er een otter wordt waargenomen weet je dat in het
EUROPESE BEVER Soortnaam: Castor fiber Sporen: afgeknaagde bomen, glijbanen, burchten en dammen Maximale lengte: 1,3m Kop: kleine oren, ogen en neusgaten op 1 lijn Poten: korte sterke poten met zwemvliezen tussen voor en achterpoten Gewicht: 15 tot 35 kg Staart vorm en lengte: plat, tot 30cm Habitat: creëert eigen habitat, water van minimaal 80 cm diep Leefgebied: 3 tot 6 km oeverstrook per familie Eten / Menu: planten en in de winter boomschors Verdwenen uit België: vanaf 1948 uitgestorven Herintroductie: Biesbosch (NL) 1988-1991, Houffalize 1998-2000
leefgebied ook heel wat andere soorten terug te vinden zijn. Meestal komt de be-
dat verklaart waarom er zoveel verkeers-
bieden om het perfecte habitat te creë-
ver als eerste terug in beeld op een loca-
slachtoffers vallen. Zowel otters als be-
ren voor de otter en de bever. Ook op
tie. De otter voelt zich nadien helemaal
vers houden van water met veel begroei-
andere soorten kan je inzetten, denk
thuis in de bouwwerken die de bever
ing van planten en bomen, zeker als ze
hem naliet. In de Antitankgracht gebeur-
voorzien zijn van flauwe oevers waardoor
maar aan vleermuizen of amfibieën.
de het net andersom… Een verklaring
ze makkelijk in en uit het water kunnen.
hiervoor is er nog niet. In de Antitankgracht en omgeving is er Het leefgebied van otters en bevers be-
slechts voor 4 koppels otters plek, ze
staat uit oevers van plassen, rivieren, be-
kan daarentegen zeker het dubbele aan-
ken en moerassen in grote aaneengeslo-
tal beverfamilies herbergen.
ten waterrijke gebieden. Bevers migreren vooral in het water. Otters daarentegen
Als eigenaar kan je het otterbiotoop vergroten door te werken aan bosomvorming en het creëren van rustplekken. Door ruimte te geven aan water, zoals vernattingsmaatregelen en de aanleg van poelen en andere landschapsele-
Wat kan jij het trio bieden?
menten kan je een substantiële bijdrage ter als de bever.
het groenblauwe netwerk met heel wat
De otter en bever zijn terug van wegge-
verkiezen het land. Ze gebruiken het wa-
natuur- en bosgebieden rond de sterk
weest, door jacht en habitatvernietiging
ter enkel om te vissen. Otters kunnen
Intussen worden allerlei subsidiepro-
verstedelijkte regio Antwerpen. Een re-
waren ze zo goed als verdwenen in onze
grote afstanden overbruggen via land,
gramma’s uitgerold die mogelijkheden
leveren aan het habitat van zowel de ot-
Loop je ook warm van onze nieuwe gasten? Krijg je zin om mee te werken aan een goed habitat voor deze soorten? Vraag jouw bosgroep of Regionaal Landschap naar de mogelijkheden! Auteurs: Anne Stuer, projectcoördinator Antitankgracht RLDV • Goele Matte, projectcoördinator Natuur RLDV Bronnen: Soortenbeschermingsprogramma voor de Europese bever (Castor fiber) in Vlaanderen, 2015 • De komst van de BEVER & OTTER naar Zeeland, 2015 • Advies over de inrichting en het beheer van de Antitankgracht (Brasschaat) i.f.v. de otter, 2019
17
de bosbode 4 | 2019 KALENDER
ANTWERPEN ZUID
ZUIDERKEMPEN
KEMPEN NOORD
Cursus “Van start met boomgericht bosbeheer: verjonging” Datum:
Zaterdag 8 mei 2021
Uur:
9u00 - 16u00
Locatie:
Nog te bepalen in werkingsgebied van een Antwerpse bosgroep
Inschrijven: Via antwerpenzuid@bosgroep.be Prijs:
€ 20, enkel voor leden-boseigenaars
Max. deelnemers: 24 Gids: Inverde Organisatie:
ANTWERPEN NOORD
Alle Antwerpse bosgroepen
ANTWERPEN ZUID
ZUIDERKEMPEN
KEMPEN NOORD
Cursus “Van start met boomgericht bosbeheer: stakenfase” Datum:
Zaterdag 29 mei 2021
Uur:
9u00 - 16u00
Locatie:
Nog te bepalen in werkingsgebied van een Antwerpse bosgroep
Inschrijven: Via antwerpenzuid@bosgroep.be Prijs:
€ 20 voor leden-boseigenaars,
Max. deelnemers: 24
Er komt heel wat kijken bij het beheer van jonge bossen. Of het nu een bosuitbreiding door aanplanting betreft of een bosomvorming door natuurlijke verjonging onder scherm, je wil dat je investering rendeert. En hoe je onnodige kosten en energie uitspaart door de juiste keuzes te maken. Je wil dus later een bos met mooie, stabiele bomen van goede kwaliteit en de juiste soorten. Tijdens deze opleiding leer je tijdens dag 2 en 3 hoe je aan de slag gaat in je eigen, jonge bos. Boomsoorten- en plantsoenkeuze, plantverbanden en mengingen zijn erg bepalend voor de toekomst van een jong bos. Niet alle bomen groeien op dezelfde manier, dus daar moet de boomgerichte bosbeheerder rekening mee houden. En als er gezuiverd of gesnoeid wordt, welke technieken zijn dan meest aangewezen? Of kan het helemaal goed komen door na de verjonging jarenlang niet in te grijpen? Beide cursussen worden op een coronaveilige manier georganiseerd.
Gids: Inverde Organisatie:
Alle Antwerpse bosgroepen
Op zoek naar brandhout?
Naaldbos te koop
Surf dan naar www.brandhoutweb.be. Dit is een
Oppervlakte: 0,2230 ha
overzichtelijk online verkoopplatform waar je het hele jaar door brandhout kan kopen. De Antwerpse Bosgroepen zorgen voor een
Locatie: Weselsebaan te Herselt Prijs overeen te komen Contact: 0475 38 81 59 of marjan@degroot-celen.be
up-to-date aanbod, een vlotte opvolging en een goede prijs-kwaliteitverhouding van lokaal en duurzaam brandhout.
Kettingzagen makita dcs 5030 en Solo 656, nieuwstaat te koop Locatie: Herentals Prijs overeen te komen Contact: 014 21 76 99 of Siger@telenet.be
ZOEKERTJES
ANTWERPEN NOORD
ZOEKERTJES
U wil ook graag een zoekertje in de Bosgazet? Surf dan naar https://ap.lc/7SsOG Lees de voorwaarden Geef uw zoekertje en contactgegevens in En uw zoekertje verschijnt in de volgende
Naaldbos te koop Oppervlakte: 0,4010 ha Locatie: Laakdal Veerle heide Prijs overeen te komen Contact: 0486 22 23 65 of jackvh@proximus.be
Bosgazet
Loofbos te koop Oppervlakte: 0,3700 ha
Natuurgebied, enkel bebossing aan
Locatie: Herselt
zijkant van het perceel
Contact: 0496 66 44 47 of mia@peers.be
Prijs overeen te komen
Oppervlakte: 0,5380 ha Locatie: Beverdonk te Retie-Mol
Onze jaarlijkse Algemene vergadering Nog steeds gelden de Corona-maatregelen, waardoor een fysieke Algemene Vergadering voorlopig niet mogelijk is. Voor de gewone Algemene Vergadering zullen we dan ook weer een digitale editie organiseren waarvoor alle effectieve leden nog een uitnodiging ontvangen. Van de aanpak en datum houden we u graag op de hoogte via de Nieuwsbrief en op onze website www.bosgroepen.be. Onze realisaties in 2020 zetten we in deze editie van de Bosgazet al in de kijker! En wat kijken we er –samen met jullie- oprecht naar uit om elkaar in het bos en op zo’n Algemene Vergadering terug aan te treffen!
18
Prijs: 13.500 euro Contact: notariskantoor Mia Willemsen op 014 38 98 21 of via elize.debacker@notariswillemsen.be
Populierenbos te koop
Naaldbos te koop Oppervlakte: 0,3140 ha Locatie: Gierle Prijs overeen te komen Contact: Joos.demeyer@gmail.com
Oppervlakte: 0,2230 ha Locatie: Varenbroek te Herselt Prijs overeen te komen Contact: 0475 38 81 59 of marjan@degroot-celen.be
BOS TE KOOP
19
Contact Bosgroep Antwerpen Noord vzw
Vrieselhof, Schildesteenweg 99, 2520 Ranst T: 03 355 09 40 M: antwerpennoord@bosgroep.be Coördinator: Karolien Devriendt - 0475 75 77 98 Adj.-coördin: Simon De Smedt - 0472 45 19 70 Adviseur: Gijs Bracke - 0470 21 38 94 Medewerkster: Britt Van Cotthem
Bosgroep Antwerpen Zuid vzw
Vrieselhof, Schildesteenweg 99, 2520 Ranst T: 03 355 09 40 M: antwerpenzuid@bosgroep.be Coördinator: Kathleen Vanderheyden - 0476 76 18 25 Adj.-coördin: Bert Van Gils - 0476 86 80 01 Adviseur: Gijs Bracke - 0470 21 38 94 Medewerkster: Marleen Brosens
Bosgroep Kempen Noord vzw
Polderstraat 33, 2360 Oud-Turnhout (Oosthoven) T: 014 85 90 19 M: kempennoord@bosgroep.be Coördinator: Marieke Verreet - 0474 74 17 31 Adj.-coördin: Kevin Greeven - 0477 63 12 47 Adj.-coördin: Chris Meeuws - 0478 45 51 38 Adj.-coördin: Joost Malliet - 0477 93 25 51 Adj.-coördin: Thomas Van de Peer - 0476 96 57 92 Adj.-coördin: Sien Van Looveren - 0470 90 57 44 Medewerkster: Annick Vangenechten, Elly Maes
Bosgroep Zuiderkempen vzw
Kamp C, Britselaan 20C, 2260 Westerlo T: 014 27 96 57 M: zuiderkempen@bosgroep.be Coördinator: Jan Seynaeve - 0474 99 99 35 Adj.-coördin: Joran Mertens - 0475 80 73 36 Adj.-coördin: Jan Wauters - 0478 78 20 22 Projectmedewerker: Juul De Witte - 0474 84 21 78 Medewerkster: Sarah Frison