მატარებელში საკითხავი ჟურნალი

EXCLUSIVE მატარებელში საკითხავი ჟურნალი საქართველოს პირველი რკინიგზელები

2013 www.railway.ge

ყდა: ფრაგმენტი აფიშიდან. რეზო გაბრიაძის სპექტაკლი „რამონა“

ექსკლუზიური ფოტოარქივი

ამონა“

რეზო გაბრიაძის „რ ორი ორთქმავლის სიყვარულის ისტორია

რობერტ სტურუას იუბილე

მატარებელში საკითხავი დათო ტურაშვილისგან

ქალი საქართველოდან

MOB: +995 557 100 100 +995 557 500 500

www.gumbatigroup.ge welcome@gumbatigroup.ge

1

2

3

მატარებელში საკითხავი ჟურნალი „საქართველოს რკინიგზა“ ჟურნალი რკინიგზის მგზავრებისთვის ვრცელდება უფასოდ 2013

სს „საქართველოს რკინიგზის“ საზოგადოებასთან ურთიერთობისა და რებრენდინგის სამსახური ტელ: +995 32 219 95 73 www.railway.ge

ჟურნალის მენეჯმენტი: გაზეთი „ჯორჯია თუდეი“ მელიქიშვილის 1, თბილისი 0179 ტელ: +995 32 229 59 19 www.georgiatoday.ge

5 6 10 14 16 22

ევა მენთეშაშვილი­ვიაზოვსკი მაკა ბიბილაშვილი ირმა კახურაშვილი თამარ დეკანოიძე ნინო ედილაშვილი რედაქტორი: ევა მენთეშაშვილი­ვიაზოვსკი დიზაინი: ნატალია ღლონტი, ნატა ყიფიანი სტილი: სტილი: ბაჩო კვირტია ფოტო: ზვიად ნიკოლაიშვილი რეკლამა: ანუკა ფოლადიშვილი თეკლა იორდანიშვილი

4

ინტერვიუ საქართველოს რკინიგზის გენერალურ დირექტორთან რაგბი – უშიშართა სპორტი ალექსანდრ გ გუსტავ უსტავ ეიფელი და საქართველო NEWS „საქართველოს რკინიგზის“ მენეჯმენტი

26

საქართველოს რკინიგზა დაარსებიდან საუკუნეზე მეტს ითვლის

28

როგორ შეიქმნა პირველი საბავშვო რკინიგზა

32

დათო ტურაშვილი მატარებელში საკითხავი

34

36 44 50

56 60

გოგი გვახარია

63

რიჩარდ ბრენსონი

ნომერზე მუშაობდნენ: მუშაობდნენ:

მისალმება

64 70 72

მატარებელი კინოში

50 ქალი საქართველოდან „სიყვარულის სასახლის" ისტორია

EXCLUSIVE საქართველოს პირველი რკინიგზელები

დადიანების სასახლის მუზეუმი ნიკო ნიკოლაძე „დროს გასწრებული კაცი“ ადამიანი, რომელმაც წარმატების მოპოვება ისწავლა

„კულინარიუმის“ საყოველთაო ხიბლი

ტურიზმი საქართველოში რეზო გაბრიაძე მარიონეტების თეატრი

74

რობერტ სტურუა

78

„მატარებლის აქცია“ მშვიდობისთვის

და ფესტივალ „საჩუქარის“ ახალი სიცოცხლე

84

86 88

75 წლის იუბილე

ქეთი დოლიძე

ბაჩო კვირტია ცხელი ზაფხულის ერთი დღე

ჩვენი დროის უცნობი გმირი ცნობილი ქართველების ზაფხული

მისალმება

Zvirfaso mgzavrebo! მოგეხსენებათ, ჩვენს ქვეყანას მნიშვნელოვანი სატრანზიტო ფუნქცია აკისრია: სამხრეთ კავკასიაზე გამავალი ევრაზიული დერეფანი შუა აზიისა და ევროპის, უფრო შორეული აღმოსავლეთისა და დასავლეთის, ჩრდილოეთისა და სამხრეთის დამაკავშირებელი ხიდია; „საქართველოს რკინიგზა“ ამ სატრანსპორტო დერეფნის უმნიშვნელოვანეს შემადგენელ კომპონენტს წარმოადგენს. „საქართველოს რკინიგზა“­ს სხვა, სახალხო დანიშნულებაც გააჩნია: ადგილობრივი და რეგიონული მასშტაბით მგზავრების უსაფრთხო, იაფი და კომფორტული გადაყვანა, რასაც ასევე წარმატებით ასრულებს ჩვენი კომპანია; ვგეგმავთ რკინიგზის მოდერნიზაციას და გვჯერა, რომ თანამედროვე ქართული რკინიგზა, რომელიც დღესაც ყველაზე მსხვილი სახელმწიფო კომპანიაა, ხელს შეუწყობს ჩვენი ქვეყნის სატრანზიტო როლის გაძლიერებასა და თქვენს კიდევ უფრო უსაფრთხო და კომფორტულ მგზავრობას!

ბედნიერ მგზავრობას გისურვებთ! კოკა გუნცაძე სს „საქართველოს რკინიგზის“ სამეთვალყურეო საბჭოს თავმჯდომარე

5

მამუკა ბახტაძე „საქართველოს რკინიგზას“ პირველ გატაცებას ადარებს გენერალური დირექტორის „მცირედი" წვლილი და უდიდესი გეგმები

მამუკა ბახტაძე დაიბადა 1982 წელს. განათლება მიღებული აქვს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტსა და ტექნიკურ უნივერსიტეტში (მენეჯმენტისა და მიკროეკონომიკის ფაკულტეტი). შემდეგ იყო მოსკოვის სახელმწიფო უნივერსიტეტი. ჩაირიცხა ბიზნეს­სკოლაში და მიიღო მაგისტრის ხარისხი. ერთ­ერთი პირველი გამოცდილება შრომით სფეროში მიღებული აქვს საქართველოს რკინიგზაზე. პროექტის მენეჯერად მუშაობდა. ეს იყო პირველი შეხება „საქართველოს რკინიგზასთან“, და პირველი გატაცებასავით შთამბეჭდავი და დასამახსოვრებელი. იქიდან მოყოლებული, ეს კავშირი არ გამწყდარა. შემდეგ იყო საფრანგეთი და სინგაპური,სადაც INSEAD­ის ბიზნეს სკოლიდან მიიღო MBA­ს ხარისხი და 2010 წლის ბოლოს დაბრუნდა საქართველოში. მუშაობდა ენერგეტიკის სფეროში.

2013 წლის დასაწყისიდან დაუბრუნდა თავის პირველ გატაცებას, რომელსაც „საქართველოს რკინიგზა“ ჰქვია და აპრილის თვიდან გახლავთ მისი გენერალური დირექტორი. შემუშავებული აქვს გეგმა: პროგრამა მინიმუმი და პროგრამა მაქსიმუმი.

6

პროგრამა მინიმუმი შექმნას უნიკალური და მდგრადი დამატებითი ღირებულება კომპანიის აქციონერებისათვის, თანამშრომლებისათვის, კრედიტორებისათვის, მომხმარებლებისა და მომწოდებლებისათვის. გახდეს სამამულო ეკონომიკის ზრდის სწრაფმავალი ლოკომოტივი, აამაღლოს საქართველოს ტერიტორიაზე გამავალი დერეფნების კონკურენტუნარიანობა, პარტნიორ ორგანიზაციებთან ერთად შექმნას გრძელვადიანად მდგრადი მულტიმოდალური გადაზიდვების მოდელები, იყოს სახელმწიფოს უსაფრთხოების შემადგენელი ეფექტური რგოლი. ჩვენს დევიზსა და მისიაში რამდენიმე ფაქტორზე ვაკეთებთ აქცენტს: ეს არის ორგანიზაციული წინსვლა, მაქსიმალურად კომფორტული სამუშაო გარემო ჩვენი თანამშრომლებისთვის. მისაღები სატარიფო პოლიტიკა ჩვენი მომხმარებლისთვის. მაქსიმალური ამოცანაა: საქართველოზე გამავალი სატრანსპორტო დერეფანი ვაქციოთ ყველაზე მსხვილ ლოგისტიკურ არტერიად აზია­ევროპის სატრანზიტო სივრცეში. გავხადოთ საქართველოს რკინიგზა ყველაზე ეფექტიან სარკინიგზო უწყებად აღმოსავლეთ ევროპაში.

მგზავრებს „ჩვენი მგზავრები ჩვენთვის ყველაზე მთავარი ფასეულობაა. რაც უნდა კარგი შედეგები გვქონდეს სატვირთო ბიზნესში, საზოგადოება რკინიგზის მუშაობის ეფექტურობას განსაზღვრავს სამგზავრო გადაყვანების მიხედვით. მინდა მოქალაქეებს ვუთხრა, რომ უფრო აქტიურად იმგზავრონ ჩვენი რკინიგზით. ჩვენ შევცვალეთ სატარიფო პოლიტიკა, მნიშვნელოვნად შევამცირეთ ტარიფები. ვცდილობთ, რომ გავზარდოთ კომფორტი ჩვენს ვაგონებში. ის ახალი შემადგენლობაც, რომელიც ახლახან დავამატეთ, ამას ემსახურება. გვაქვს უსადენო ინტერნეტი ვაგონებში. სამწუხაროდ, წელს ბიუჯეტი არ გვაძლევდა 15 ბაქანზე მეტის გარემონტების საშუალებას. მინდა ყველა დავარწმუნო, რომ გარემონტდება ჩვენი ვაგზლების დიდი ნაწილი. ამასთან ერთად, გეტყვით, რომ ვმუშაობთ მოტივაციის თემაზე. სტაბილური მომხმარებლებისთვის მნიშვნელოვანი ფასდაკლებები იქნება გათვალისწინებული. და მინდა მოუწოდო ყველას: კიდევ უფრო ხშირად იმგზავრონ და ისარგებლონ ჩვენი სერვისით.“

ავტორი/ ევა მენთეშაშვილი-ვიაზოვსკი

მატარებელი „ერთხელ დამაგვიანდა. გამასწრო მატარებელმა. მაშინ საზღვარგარეთ ვცხოვრობდი და სამწუხაროდ, ძალიან მნიშვნელოვან შეხვედრაზე ვერ წავედი... მახსოვს კიდევ ერთი ამბავი რაც შემემთხვა საფრანგეთში, სკოლის შემდგომ პერიოდში: ორლიანდაგიანი რკინიგზაა. კენტზე მოდის, ლუწზე მიდის მატარებელი. ელექტრომატარებელი, რომელი ლიანდაგიდანაც მოვიდა, იმავე ლიანდაგიდან წავიდა, მაშინ, როცა ჩვენ საპირისპირო მხარეს აღმოვჩნდით და 3 საათი მომდევნო მატარებლის ლოდინში, წვიმაში გავატარეთ... ახლა ამას იუმორით ვიხსენებ და ამ შემთხვევის შემდეგ ვიცი, რომ წყვილიც და კენტიც შეიძლება ერთ ლიანდაგზე მოძრაობდეს.“

ოჯახი „გავიზარდე თბილისში, ტრადიციულ ქართულ ოჯახში. მყავს ორი ძმა. დაოჯახებული ჯერ არ ვარ.“

ჰობი მოგზაურობა. საქართველოს ყველა კუთხე შემოვლილი აქვს. თავისუფალ დროს უყვარს ქალაქგარეთ გასვლა და მეტი სიახლოვე ბუნებასთან.

სუსტი წერტილი „უარს ვერ ვამბობ ქართულ სუფრაზე. გურმანი ვარ და გამიჭირდება ამაზე უარის თქმა."

რაგბი „ვთამაშობდი სამოყვარულო დონეზე. ცუდად არ გამომდიოდა, როგორც მეუბნებიან. ამ სპორტის სახეობის მიმართ, ვისაც უთამაშია, ვფიქრობ, გულგრილი ვერავინ იქნება. საინტერესო სპორტია და მიხარია, რომ სპორტის ეს სახეობა ვითარდება საქართველოში. მსურს წარმატება ვუსურვო ქართველ მორაგბეებს. მოხარული ვარ, რომ სპონსორობა აღდგა სარაგბო კლუბ „ლოკომოტივთან“, თუმცა უნდა დავაფიქსირო, რომ ეს მხოლოდ რაგბისადმი ჩემი დიდი სიყვარულის გამო არ მოხდა. „საქართველოს რკინიგზის“ მენეჯმენტის გადაწყვეტილებაა აქტიურად იყოს ჩართული სოციალურ ცხოვრებაში და ჩვენი თაანამშრომლების შვილების, ანუ მომავალი თაობის განვითარებაში. ამიტომაცაა, რომ ვაფინანსებთ და მომავალშიც გავაგრძელებთ სხვადასხვა წრეების – ენის შემსწავლელი და კომპიუტერული კურსის, ქართული სიმღერის, ცეკვისა და სპორტის დაფინანსებას.“

საზოგადოების აზრი „ვფიქრობ, რომ სწორედ ისეთი ვარ, როგორსაც უმრავლესობა მიცნობს. ვცდილობდი, საზოგადოების აზრი ჩემს შესახებ ისეთი ყოფილიყო, როგორიც ჩემი შინაგანი სამყაროა. ყველაზე უკეთ ადამიანს იცნობს ის, ვისთანაც შედარებით დიდი დროს ატარებს. ეს ალბათ ჩემი ოჯახის წევრებზე ითქმის. თუმცა მიმაჩნია, რომ სწორედ ისეთი ვარ, როგორც საზოგადოება ფიქრობს ჩემზე. ვიტყვი იმასაც, რომ ჩვეულებრივი ცხოვრებით ვცხოვრობ. მაქვს გატაცებები და სისუსტეები როგორც ნებისმიერ ადამიანს.“ მასზე ლაპარაკობენ, რომ სასურველი სასიძოა. ამაზე

ფოტო/ ზვიად ნიკოლაიშვილი

მხოლოდ ეღიმება და ამბობს, ეს მოსაზრება საინტერესო და ღიმილისმომგვრელიაო. რკინიგზის გარდა, მისი ცხოვრების არცერთ დღეს არ ჩაუვლია უმცროსი ძმის გარეშე. რომელიც მასზე 7 წლით უმცროსია. დიდი ხანია საზღვარგარეთ ცხოვრობს და მისი ყოველი დილა მასთან საუბრით იწყება.

სიმშვიდის საიდუმლო „გაბრაზებული იშვიათად ვარ. ვფიქრობ, რომ ემოციებით მართვა არ არის სწორი. ბუნებრივია, ისე, როგორც ნებისმიერს, მეც მაქვს ემოციები, თუმცა შედარებით პრაგმატულ მიდგომას ვანიჭებ უპირატესობას. მართვის დროს რაციონალურმა და პრაგმატულმა აზროვნებამ ემოციები უნდა გადაწონოს. ეს ჩემი პრინციპია. გადაწყვეტილების მიღებისას, ყველაზე ხშირად საკუთარ თავს ვეკითხები: 10 წლის შემდეგ რომ შევხედო ამ ყველაფერს, რამდენად გამართლებული იქნება?.. ალბათ ამიტომაც ამბობენ ჩემზე, ნაკლებად ემოციურიაო. ვფიქრობ, რომ თითოეული გადაწყვეტილება გრძელვადიანი სარგებლის მოტანას უნდა ემსახურებოდეს.“

რკინიგზა „რატომ რკინიგზა? იმიტომ, რომ ჩვენი ქვეყნის განვითარების ქვაკუთხედია. ის ადგილმდებარეობა, რაც ნაბოძები გვაქვს, უნდა გახდეს ჩვენი ქვეყნის განვითარების საწინდარი. ამ თვალსაზრისით, ვფიქრობ, რომ მე და ჩვენს გუნდს გვაქვს ხედვა თუ როგორ უნდა გავაკეთოთ ეს, სახელმწიფოს განვითარების პარალელურად.

ჩემი აზრით, რკინიგზა გარკვეულწილად უნდა უსწრებდეს სხვა სექტორების განვითარებას, რომ მდგრადი ფუნდამენტი შეიქმნას ეროვნული ეკონომიკის სწრაფი ზრდისთვის. ვფიქრობდი, რომ ამ ყველაფერში საკუთარ წვლილს შევიტანდი და ეს იყო მთავარი, რატომაც მოვედი რკინიგზაში.“

რას ფიქრობენ მასზე თანამშრომლები „უპირველესად, ვცდილობ ჩვენი კომპანიის ორგანიზაციული სტრუქტურა არ იყოს მკვეთრად ვერტიკალური. ჩვენთვის ძალიან მნიშვნელოვანია თითოეული რკინიგზელის ინიციატივისა თუ პრობლემის მოსმენა. შესაბამისად, როცა ასეთ სტრუქტურას ავითარებ, საჭიროა მოქნილი ურთიერთობების ჩამოყალიბება. ჩემთვის მნიშვნელოვანია, და ვისურვებდი, რომ ჩვენი თანამშრომლების სწორი ინიციატივა და იდეა დროულად ინერგებოდეს ჩვენს კომპანიაში.

რას იტყვიან მამუკა ბახტაძეზე 10 წლის შემდეგ „რთულია ამაზე კონკრეტული პასუხის გაცემა. ბედნიერი ვიქნები თუ იმ მრავალრიცხოვან არმიაში, ვინც რკინიგზას ანვითარებდა და ახლა ანვითარებს, ვიქნები კიდევ ერთი ადამიანი,რომელიც თავის გარკვეულ, მცირედ წვლილს შეიტანს. ამაზე მეტის პრეტენზია არ მაქვს.

7

„ვიდრე სხვა ქვეყნებში ტურისტებად ჩავალთ, ჯერ ჩვენი ქვეყანა გიორგი სიგუა:

მოვინახულოთ“ გვ. 70

8

9

1989 Loco vs Fili (mosc), ბურთით თამაზ ხუადე, იგივე ხუნდი

რაგბი-უშიშართა სპორტი „საქართველოს რკინიგზა“ რკინიგზა კლუბ „ლოკომოტივის „ლოკომოტივის“ სპონსორი გახდა რამდენიმე წელია, გულშემატკივარი ქართველი მორაგბეებით დამსახურებულად ამაყობს და მათი გამარჯვებით ხარობს. ეს ყველაზე ვაჟკაცური სპორტია და მას მხოლოდ მამაცები თამაშობენ. ამაში რამდენიმე წლის წინ თავად დავრწმუნდი, როცა მოსკოვის „ლუჟნიკებზე“ ჩვენს გუნდს ვგულშემატკივრობდი. პრეს­ლოჟიდან უკეთ ჩანდა, თუ რა ტრავმებისა და მოთმენილი ტკივილის ფასად ცდილობდნენ ბიჭები, არ დაეთმოთ პირველობა მეტოქეებისთვის. ერთ­ერთ მორაგბეს წარბი გაუსკდა და მაინც არ ტოვებდა მოედანს. მოგვიანებით ნაკერები დაადეს. მეორემ ტვინის შერყევა მიიღო. მერამდენედ, თვითონაც აერია სათვალავი. კიდევ ერთმა ჩვენიანმა მუხლის ტრავმა მიიღო და მაინც ითხოვდა გამაყუჩებლით გაეყინათ ფეხი, რომ ეთამაშა... ის თამაში წააგეს... მახსოვს, ვტიროდი. გული დამწყდა, რომ ასეთი თავგანწირვა არ დაუფასდათ... ლოყაზე გუაშით დახატული საქართველოს დროშა გაიდღაბნა და ცრემლებს

10

შეერია... მოედანზე და პრეს­ლოჟაშიც თითქოს ყველა მე მიყურებდა... ბანკეტზე, რომელსაც სპორტსმენები მესამე ტაიმს უწოდებენ, სათითაოდ ყველა მორაგბე მოდიოდა, მამშვიდებდა და ბოდიშს მიხდიდა, რომ ვერ მოიგეს... ეს ისეთი შთამბეჭდავი სანახავი იყო, მეტად ამიჩუყდა გული, თან არაფრით ჩამოუვარდებოდა იმ ტრადიციით გამოწვეულ ემოციას, რაც თამაშის დასრულებისას ხდება ხოლმე: როცა დამარცხებულ გუნდს გამარჯვებული კორიდორს უკეთებს და ტაშით აცილებს–ისე, როგორც ღირსეულებს ეკადრებათ. უკლებლივ ყველა მორაგბეს, განურჩევლად იმისა, რომელ გუნდში თამაშობს, მინდა კიდევ ერთხელ, ამჯერად ჟურნალის ფურცლებიდან გადავუხადო მადლობა და გულშემატკივართა სახელით ვუთხრა, როგორ ვამაყობთ მათი თავგანწირული თამაშით და რომ გვახარებენ, როცა იგებენ...

ავტორი/ ევა მენთეშაშვილი-ვიაზოვსკი

ფოტო/ ზაალ გიგინეიშვილის არქივიდან რაგბი-უშიშართა სპორტი

მონაწილეობდა (1966 – 1991 წწ.); საბჭოთა საქართველოს სამგზის ჩემპიონი (1968, 1972, 1977 წწ.); საბჭოთა კავშირის ნაკრებში თამაშობდნენ: თამაშობდნენ: ზურაბ ხარშილაძე, თემურ ბენდია­ შვილი, ავთო გიორგაძე, დავით კი ლა სონია, მიხო ჯვარიძე, მიშა ხარ შილაძე, ნუკრი წერეთელი, ვოვა პეტუხოვი, ბესო ლილუაშვილი, მალხაზ ჭეიშვილი, გაიოზ მონიავა, ზაზა ბაკურაძე. გუნდს წვრთნიდნენ: გოგი ტონია, ნოდარ ყიფიანი, გელა მიქაბერიძე, ზურაბ ხარშილაძე, თემურ ბენდიაშვილი, დავით კილა სო­ ნია, გურამ მოდებაძე, თამაზ მგელაძე.

კაპიტნები იყვნენ: ნოდარ ყიფიანი, ზაურ მგელაძე, გია ჯაფარიძე, გელა მიქაბერიძე, მურად გეგეშიძე, ვახო ფეტვიაშვილი, ზურაბ ხარშილაძე, ავთო გიორგაძე, მერაბ ანთაძე, ავთო ღიბრაძე, დავით კილასონია, მალხაზ ჭეიშვილი, გივი ავლასტიმოვი, თემურ შერაზადიშვილი, ზაზა ბაკურაძე, რეზო ჯაფარაშვილი. საქართველოს მიერ დამოუ­ კი დე ბლობის მოპოვების შემდეგ, „ლოკომოტივი“ საქართველოს ყველაზე ტიტულოვანი კლუბია. გუნდი განსაკუთრებით გაძლიერდა XXI საუკუნეში, როდესაც ზედიზედ მოიგო პირველობისა და საქართველოს თასის ათი ფინალი საქართველოს 9­გზის ჩემპიონი (1992, 1994, 2000, 2001, 2003, 2005, 2006, 2008, 2010 წწ.);

1987 ალეკო ხვედელიძე

ყველაფერი კი ასე დაიწყო: 1989 წელს შეიქმნა საქართველოს პირველი ეროვნული გუნდი, რო მელ ­ მაც 12 სექტემბერს ქუთაისში საე რ­ თა შო რისო მატჩი გამართა ზიმ ბაბვეს ნაკ რებთან – 16:3. გუნდის პირველი მწვრთნელი იყო დავით კილა სო ნია, პირველი კაპიტანი – ოლეგ ლიპა რ ტე­ ლიანი.

1990 წელს მოეწყო მორაგბეთა ნაკ რების პირველი ტურნე ზიმბაბვეში.

1991 წელს, საქართველოს დამოუ კიდე­ ბლობის აღდგენის შემდეგ, ქართულმა კლუბებმა სსრკ–ს ჩემპიონატი დატოვეს.

1992 წლის თებერვალში რაგბის საერთაშორისო საბჭომ საქართველოს რაგბის კავშირი 52­ე წევრად მიიღო. ერთი წლის შემდეგ საქართველოს ნაკრები პირველად ჩაება მსოფლიო თასის გათამაშების შესარჩევ ტურნირში. რაგბის კლუბ თბილისის „ლოკომოტივის“ ისტორია კი ასეთია: 1964 წელს დააარსა გოგი ყუფა რა­ ძემ ამიერკავკასიის რკინიგზის საგზაო საბჭოს პატრონაჟით; 1965 წელს გავიდა საკავშირო ასპა­ რეზზე; 1987 – 1997 წლებში ერქვა „ელ მა ვა­ ლი“, „ქორები“, „ვესტა“, „თბილისი“; პროფკავშირთა პირველობის ვერ ც­ ხ ლის პრიზიორი (1967 წ.); საბჭოთა კავშირის ოთხგზის ბრინ ჯაოს პრიზიორი (1968, 1972, 1978, 1981 წწ.); საბჭოთა კავშირის თასის მფლო ბე­ ლი (1978 წ.) – პირველი ქართული გუნ­ დი, რომელმაც ეს ჯილდო მოიპოვა; ერთადერთი საბჭოთა კლუბი, რომელიც ყველა პირველობაში

1979 პირველი ოსტატები

საქართველოს თასის 6­გზის მფლო ბელი (1992, 2000, 2003, 2004, 2005, 2006 წწ.); დამოუკიდებლობის მოპოვების შემდეგ, ეროვნულ ნაკრებში თამა შობ დნენ: კახა ალანია, ნონო ანდღულაძე, ზაზა ბაკურაძე, გივი ბერიშვილი, მერაბ ბესელია, გიორგი ბუგიანიშვილი, მამუკა გაგნიძე, დავით გასვიანი, რეზო გიგაური, გია გიუნაშვილი, კახა გიუნაშვილი, ლექსო გუგავა, ბაჩუკ გუჯარაიძე, ლევან დათუნაშვილი, დავით ვართანიანი, ლაშა ვაშაძე, გუჯა იოვაძე, ვასილ კაცაძე, გიორგი კახიანი, ბობა კვინიხიძე, არჩილ კობახიძე,

ზვიად კობერიძე, ირაკლი ლეჟავა, სპირიდონ ლიპარტელიანი, ზვიად მაისურაძე, მერაბ მარჯანიშვილი, აკაკი მაჭუტაძე, დიმიტრი ობოლაძე, ზერო პეტრიაშვილი, გიორგი ჟღენტი, დავით ჟღენტი, გია რაფავა, ბიძინა სამხარაძე, აკაკი სანაძე, ვანო საცერაძე, პაატა სვანიძე, ირაკლი სიხარულიძე, შალვა სუთიაშვილი, ბესო უდესიანი, გია ფერაძე, არჩილ ქავთარაშვილი, იგორ ქერაული, ალეკო ღიბრაძე, დავით ღუდუშაური, დავით ჩავლეიშვილი, სანდრო ჩხენკელი, ვახო ცქიტიშვილი, ბექა წიკლაური, მალხაზ ჭეიშვილი, ლუკა ხაჩირაშვილი, ალეკო ხვედელიძე, თამაზ ხუადე, რეზო ჯაფარაშვილი.

11

კლუბს აქვს ძალიან საინტერესო და წარმატებული ისტორია. ეს ყოველთვის ქართული რკინიგზის განვითარების ფლაგმანი იყო და დიდი იმედი მაქვს, რომ ჩვენი ხელშეწყობით კლუბი ძალიან ამბიციურ შედეგებს აჩვენებს ჩემპიონატში და ამავე დროს გაზრდის ახალ მორაგბეებს ჩვენი ნაკრებისთვის.“

3 ივლისს დოკუმენტს ხელი სა რა გ ბო კლუბ „ლოკომოტივი 2008“­ის დამფუძნებელმა თემურ ბენ დია შვილმა, რაგბის კავშირის პრე ზიდენტმა გიორგი ნიჟარაძემ და სს „საქართველოს რკინიგზის“ გენე ­ რალურმა დირექტორმა მამუკა ბახ­ ტაძემ მოაწერეს. გუნდს წვრთნიან: გუნდს წვრთნიან: თემურ ბენდიაშვილი, დავით ჩავლეიშვილი და რეზო ჯაფარაშვილი. ცოტა ხნის წინ სარაგბო კლუბსა და „საქართველოს რკინიგზას“ შორის აღდგა ისტორიული კავშირი და რამდენიმეწლიანი პაუზის შემდეგ გაფორმდა ხელშეკრულება, რომლის თანახმადაც, „საქართველოს რკი ნი­ გზა“ კლუბის სპონსორი გახდა.

12

მამუკა ბახტაძე: „სარაგბო გუნდი მამუკა ბახტაძე: „ლოკომოტივი“ ყოველთვის იყო ჩვენი დიდი ოჯახის ნაწილი. ბოლო წლები, სამწუხაროდ, აღარ იყო სპონ­ სორობის ხელშეკრულება „საქარ­ თვე ლოს რკინიგზასა“ და კლუბს შო რის და რაგბის ფედერაციის შუა მავ ლობით ჩვენ გადავწყვიტეთ, რომ აღვადგინოთ ეს ტრადიცია და მომავალ სეზონში გავხდეთ კლუბის ოფიციალური სპონსორები.

გიორგი ნიჟარაძე: „ალბათ რაგბის გიორგი ნიჟარაძე: გულშემატკივრებმა და ზოგადად, სპორტის გულშემატკივრებმა იციან, რომ ძალიან სერიოზული პრობლემები გვაქვს კლუბებთან დაკავშირებით. ახლა მიდის სერიო­ ზული მუშაობა, მთავრობასთან ერ­ თად, იმ გზების გამოსანახად, რომ უმაღლესი ლიგის გუნდებს რაღაც ფორმით გავუწიოთ დახმარება. თუ არადა, შეიძლება ბევრმა მათგანმა საერთოდ ვერ მიიღოს მონაწილეობა შეჯიბრში. ამიტომ, ამ ფონზე სიტყ­ ვე ბი არ მყოფნის მადლიერების გამოსახატად რკინიგზის ხელმ ძღ­ ვა ნელობისადმი, რომელმაც ასეთ რთულ მომენტში, ჩვენთვის გადადგა მსგავსი ნაბიჯი და ერთ­ერთ ყველაზე ტრადიციულ ქართულ კლუბს, საქარ­ თველოს მრავალგზის ჩემპიონს გაუფორმა სასპონსორო კონტრაქტი და გვერდში დაუდგა. სანამ ჩვენი მორაგბეების მორიგი წარმატებებით ვიამაყებთ, წარმოგიდგენთ საქართველოს მრავალგზის ჩემპიონი გუნდის კაპიტანს ბორის კვინიხიძეს.

რაგბი-უშიშართა სპორტი

პირადი მონაცემები: დაიბადა: დაიბადა: 1978 წ. 9 აპრილს; მეტსახელი: „ბობა“; მეტსახელი: ოჯახური მდგომარეობა: ჰყავს ოჯახური მდგომარეობა: მეუღლე და სამი შვილი; რაგბს თამაშობს: 12 წლიდან; რაგბს თამაშობს: პირველი გუნდი: თბილისის „ლელო“. 16 წლიდან პირველი გუნდი: დღემდე კი თამაშობს „ლოკომოტოვში“; 2 წელი თამაშობდა საფრანგეთში; ერთი წელი რუსეთში და 2000 წელს რუსეთის ჩემპიონი გახდა; 2005 წლიდან „ლოკომოტივის“ კაპიტანია. ამბობს, რომ 23 წელი გაატარა ამ გუნდში და ეს მისი მეორე ოჯახია; ვეტერანი მორაგბე 7­გზის საქართველოს ჩემპიონია, 5­ჯერ საქართველოს თასი აქვს მოგებული და 5­ჯერ წლის საუკეთესო მორაგბედ აღიარეს (2000, 2001, 2003, 2005 და 2010 წლებში); მისი თქმით, ყველაზე მნიშვნელოვანი ჯილდო, ჩემპიონობის გარდა, ხალხის სიყვარულია; „საქართველოს რკინიგზის“ სპონსორობის მნიშვნელობაზე კაპიტანი ამბობს: „როგორც მოგეხსენებათ, „საქართველოს რკინიგზა“ ადრეც იყო ჩვენი სპონსორი. მერე, სამწუხაროდ, მიზეზთა გამო შეწყდა ჩვენი დასპონსორება და მაშინ დაიწყო ჩვენთვის რთული პერიოდი. ძალიან ბევრ მორაგბეს არ შეეძლო უსახსრობის გამო ვარჯიშებზე სიარული, ზოგს გზის ფული არ ჰქონდა, ზოგი ისე ვერ იკვებებოდა, როგორც ეს მორაგბეს ჭირდება, დიდი ნაწილი საფრანგეთში წავიდა სათამაშოდ და გუნდიც შესუსტდა. ახლა ეს ყველაფერი წარსულს ჩაბარდა და პირობები გაუმჯობესდა. ეს ყველას ძალიან გვახარებს. ამ პირობებთან ერთად, ჩვენც გავაუმჯობესებთ შედეგებს და უკეთესი დონის რაგბს ვითამაშებთ. სპონსორობამ ჩვენს გაძლიერებაშიც დიდი როლი ითამაშა და ახლა ჩვენი სამომავლო გეგმაა, გულშემატკივრებს არ გავუცრუოთ იმედი – გავხდეთ ჩემპიონები!

13

ავტორი/ თამარ დეკანოიძე

ალექსანდრ გუსტავ ეიფელი და საქართველო

ალექსანდრ გუსტავ ეიფელი და საქართველო ბორჯომ-ბაკურიანის რკინიგზის მონაკვეთს ეიფელის ხიდი ამშვენებს...

გენიალური არქიტექტორი და ინჟინერი ალექსანდრ გუსტავ ეიფელი დაიბადა 1832 წლის 15 დეკემბერს. პარიზის ხელოვნებისა და წარმოების ცენტრალური სკოლის დამთავრების შემდეგ, მან სახელი გაითქვა საფრანგეთის სარკინიგზო ქსელისთვის სხვადასხვაგვარი ხიდების აშენებით. ეიფელის სახელს უკავშირდება 500 მეტრი სიგრძის სარკინიგზო ხიდის აგება ბორდოში, ბუდაპეშტის სადგურის მშენებლობა უნგრეთში. მან მონაწილეობა მიიღო პანამის არხის მშენებლობაში და ამერიკის „თავისუფლების ქანდაკების“ რკინის კონსტრუქციის შექმნაში. მიუხედავად ამ პროექტებისა, მისი სახელი ეიფელის კოშკის აგებამ უკვდავყო. მსოფლიოს მერვე საოცრებად წოდებული ეიფელის კოშკი 1887­1889 წლებში აშენდა. თავდაპირველად ეს პროექტი 20 წელზე გათვალეს და მისი აგება დაგეგმილი იყო პარიზის 1889 წლის მსოფლიო გამოფენისთვის, როგორც მორიგი საგამოფენო ექსპონატი. კოშკის მშენებლობის დასრულება საფრანგეთის რევოლუციის 100 წლისთავს დაემთხვა. დასაწყისში საზოგადოების რეაქცია კოშკის მიმართ მკვეთრად უარყოფითი

14

იყო, ვინაიდან უმრავლესობას მიაჩნდა, რომ შენობა პარიზის იერსახეს ამახინჯებდა. კოშკის აგებიდან 10 წლის შემდეგაც კი, არსებობდა მისი დემონტაჟის სურვილი. გი დე მოპასანს ისე არ მოსწოდა ეიფელის კოშკი, რომ ყველანაირად ცდილობდა თვალში არ მოხვედროდა. ამიტომ მთელ დღეებს ეიფელის კოშკის თავზე, რესტორანში ატარებდა, რადგან ეს ერთადერთი ადგილი იყო, საიდანაც კოშკი არ ჩანდა. თუმცა გავიდა დრო და ახლა პარიზი ეიფელის კოშკის გარეშე წარმოუდგენელია. ბევრი ჩვენთაგანისთვის ეიფელი პარიზთან, მოდასთან, ფუფუნებასა და საოცნებო ქალაქში მოგზაურობის სურვილთან ასოცირდება. ალბათ ძალიან ცოტამ თუ იცის, რომ ალექსანდრ გუსტავ ეიფელს შემოქმედებითი კავშირები საქართველოსთანაც ჰქონდა. ჯერ კიდევ XIX საუკუნის ოთხმოციან წლებში, ბორჯომის ბუნებრივი სიმდიდრიდან კომერციული სარგებლობის მიღების მიზნით, რუსეთის დიდ თავადს რომანოვს ხაშური­ბორჯომის რკინიგზის მონაკვეთის მშენებლობა დაუწყია. როგორც ცნობილია, რომანოვის კუთვნილებას წარმოადგენდა ბორჯომის ხეობაც და ნაკრძალიც. მისსავე დაკვეთით, 1902 წელს ფრანგი ხიდმშენის ალექსანდრ გუსტავ ეიფელის მიერ კონსტრუირებული ხიდი საქართველოში ჩამოიტანეს და წაღვერსა და ცემს შორის არსებულ ღრმა ხევზე, მდინარე ცემისწყალზე ააგეს. თაღოვანი ხიდი არქიტექტურული თვალსაზრისით საკმაოდ საინტერესოა და ბორჯომ­ბაკურიანის ულამაზეს ხედებს საოცრად უხდება. ფრანგი ინჟინერი ხიდის აგებისას ვერც კი წარმოიდგენდა, რომ ის 100 წელზე მეტხანს იდგებოდა მისთვის შორეულ და უცნობ საქართველოში. იმედს ვიტოვებთ, რომ ამ პატარა ისტორიის გაცნობის შემდეგ, ეიფელის ხიდი – ქართული არქიტექტურის ერთ­ერთი თვალსაჩინო ნიმუში, უფრო მეტ მნახველს მიიზიდავს.

15

NEWS

„საქართველოს რკინიგზამ“ 5 ახალი მატარებელი შეიძინა თუ მატარებლით მგზავრობა გიყვართ და ხში რად სარგებლობთ „საქართველოს რკინიგზის“ მომსახუ­ რებით, შეამჩნევდით, რომ საზღვაო კურორტების მიმარ თულებით ახალი, თანამედროვე ტიპის ელექ­ ტრო მატარებლები მოძრაობს. საერთაშორისო ტენდერის საფუძველზე, „საქარ­ თვე ლოს რკინიგზამ“ 5 ახალი, გაუმჯობესებული ტექნოლოგიების მქონე მატარებელი შეიძინა, რომე ლიც 1550 ადგილიანია და აღჭურვილია ასინქრონული ძრავებით. აქვს 4 სახეობის მუხრუჭი, მათ შორის ­ რეოსტატული, ელექტროპნევმატური, პარკირების და საგანგებო მუხრუჭი. ახალი მატარებლები გაცილებით მძლავრია და აჩქარება უფრო დიდი აქვს, ვიდრე სხვა ელექტრომატარებლებს. ელექტროენერგიის მოხმარება კი დაახლოებით 15% არის შემცირებული. მატარებელს აქვს საჰაერო ბალიშები, რაც მაქსიმა­ ლურად უზრუნველყოფს მოძრაობისას რხევების შემცირებასა და გადაადგილების სირბილეს. მატა­ რე ბელი არის კომფორტული, ეკონომიური და რაც მთავარია, უსაფრთხო. კომფორტული მატარებელი, უკაბელო ინტერნეტი WI­FI, თავაზიანი გამცი ლე ბელი და გამოცდილი მემანქანე ­ დღეს უკვე „საქართველოს რკინიგზის“ სავიზიტო ბარათს წარმოადგენს.

16

„საქართველოს რკინიგზა“ სტუდენტებს შეღავათიან ტარიფს სთავაზობს უმაღლესი სასწავლებლის სტუდენტები საქართველოში ყველა მიმართულებით მოძრავ სამგზავრო მატარებლებზე 50% ­მდე ფასდაკლებით სარგებლობენ. სამგზავრო შეღავათები ვრცელდება ყველა კატეგორიის ვაგონით მგზავრობისათვის, გარდა ღამის არამოდერნიზებული პლაცკარტისა და დღის მე­3 კლასის მოდერნიზებული (სავარძლიანი, სავარძლიანი და საბარგო განყოფილებით) ვაგონებისა; სტუდენტური ფასდაკლების პროგრამით სარგებლობა შეუძლია ყველა იმ პირს, რომელსაც ექნება სამოქალაქო რეესტრის სააგენტოს მიერ გაცემული სტუდენტის სტატუსის შესახებ ინფორმაციის შემცველი პირადობის (ბინადრობის) ელექტრონული მოწმობა. „საქართველოს რკინიგზის“ სამგზავრო დოკუმენტის შეძენისას, ბილეთების რეალიზაციის ერთიანი სისტემა ახდენს პირადი ნომრის ავტორიზაციას რეესტრის ბაზასთან და მხოლოდ დასტურის შემთხვევაში ხდება შეღავათიანი სამგზავრო დოკუმენტის გაცემა.

მ2 04

17

NEWS

„საქართველოს რკინიგზის“ ახალმა მენეჯმენტმა კომპანიის განვითარების გეგმა წარადგინა სს „საქართველოს რკინიგზის“ ახალმა მენეჯმენტმა „Radisson Blu Iveria”­ში პრეზენტაცია გამართა, სადაც ფართო საზოგადოებას კომპანიის განვითარების გეგმა და პირველი კვარტლის შედეგები წარედგინა. „საქართველოს რკინიგზა“, როგორც ერთადერთი სარკინიგზო ოპერატორი საქართველოში, დღეისათვის სამ ბიზნეს­ერთეულსა და ხუთ შვილობილ კომპანიას აერთიანებს. მთავარი დევიზით ­ „მოძრაობის უსაფრთხოება“, „საქართველოს რკინიგზას“ განზრახული აქვს, გაზარდოს მომგებიანობა და გახდეს ეროვნული ეკონომიკის ზრდის ერთ­ ერთი ხელშემწყობი. უნიკალური მდებარეობა, ბუნებრივი მონოპოლისტობა და დერეგულირებული სატვირთო სატარიფო პოლიტიკის კომბინაცია კომპანიას ყველანაირ საფუძველს უქმნის იმისათვის, რომ იფიქროს განვითარებაზე, ახალი გეოგრაფიების ათვისებასა და კავკასიის დერეფნის კონკურენტუნარიანობის ზრდაზე. საოპერაციო მაჩვენებლების გაუმჯობესებით მიღებულმა შედეგებმა მნიშვნელოვნად გააუმჯობესა კომპანიის ტექნიკური მაჩვენებლები. კერძოდ, მატარებლის ახალმა (გაზრდილმა) მასამ და საუბნო სიჩქარეების ზრდამ 1 ტონის გადაზიდვაზე ელექტროენერგიის ხარჯი 11 კვტ­დან 10.2 კვტ­მდე შეამცირა; მემანქანეების დატვირთულობა 9­10%­ ით შემცირდა. 2012 წლის პირველ კვარტალთან შედარებით, მიმდინარე წელს უსაფრთხოების მაჩვენებელი 11%­ით გაუმჯობესდა (წუნების რაოდენობა 82­დან 73­მდე შემცირდა). წინა წლის ანალოგიურ პერიოდთან შედარებით, შემოსავლებმა სატვირთო გადაზიდვებიდან 13%­ით იმატა. „საქართველოს რკინიგზას“ დაემატა 5 ახალი სამგზავრო შემადგენლობა. საჰაერო ბალიშებისა და გერმანული წარმოების სამუხრუჭე სისტემების დამონტაჟება მგზავრებს მომავალში დამატებით კომფორტს შეუქმნის. ამასთან, ისინი შეძლებენ ისარგებლონ ფასდაკლებით ვაგონის კლასის მიხედვით.

18

გენერალური დირექტორის განცხადებით, სამომავლოდ, კომპანია აპირებს დანერგოს საწარმოს რესურსების მართვის (ERP) სისტემა, ISO9001­ის სტანდარტები და ასევე მის უახლოეს გეგმებში შედის ევროკავშირის დირექტივებთან ჰარმონიზაცია. „საქართველოს რკინიგზისთვის“ პრიორიტეტულია გადამზიდავებთან მჭიდრო ურთიერთობა, რისთვისაც ქმნის მარკეტინგულ ჯგუფს, მათთან ეფექტური მუშაობის უზრუნველსაყოფად.

2013 წლისთვის კომპანია ელის ტვირთბრუნვის ზრდას, მიმდინარეობს აქტიური მოლაპარაკებები აზერბაიჯანთან გამჭოლი ტარიფის დაწესებაზე ისეთი ტვირთისთვის, როგორებიცაა: ბამბა, ხორბალი, ნახშირი. მოლაპარაკებების წარმატებით დასრულების შემთხვევაში, რკინიგზის გადაზიდვები საგრძნობლად გაიზრდება. ამავე წლის გეგმა ითვალისწინებს ბათუმის სადგურის სატვირთო ეზოში საბაჟო ტერმინალის შექმნას, თურქეთიდან (სარფის საბაჟო) შემოსული საავტომობილო ტვირთის ვაგონებში გადასატანად. გარდა ამისა, იგეგმება ვერტიკალური ინტეგრაცია შავ ზღვაში საბორნე გადაზიდვების ინდუსტრიაში. ყოველივე ზემოთქმული საგრძნობლად გაზრდის რკინიგზის გადაზიდვებს. ჯამური წლიური სახელფასო ფონდი გაიზარდა 100,7 მილიონი ლარიდან 129 მილიონ ლარამდე, რის შედეგადაც საშუალო წლიურმა ხელფასმა 2012 წელთან შედარებით, 29%­ ით მოიმატა. 2013 წლის დახმარებისა და საქველმოქმედო ფონდი ერთად 1,500,000 ლარს შეადგენს.

19

20

21

„საქართველოს რკინიგზის“ მენეჯმენტი

ოლეგ ბიჭიაშვილი

გურამ გურამიშვილი

სს „საქართველოს რკინიგზის“ სატვირთო გადაზიდვების დირექტორი

ფილიალ „ინფრასტრუქტურის“ დირექტორი

„საქართველოს რკინიგზის“ ახალი მენეჯმენტის მიერ დაქირა ვე ბუ ლმა ავსტ რიულმა საკონსულტაციო ჯგუფმა Mc mobility­მ ჩაატარა თბი ლი სის შემოვლითი რკინიგზის სხვადა სხვა მაჩვენებლების შედა რე ბითი კვლევა. პროექტის მიმზი დ ველობის გაზრდის მიზნით, საჭიროა გარკვეული ცვლილებების შეტანა და განსხვავებული საინჟინრო გადა წ ყვეტილებების განხორციელება. გარკვეული ცვლილებები უნდა მოხდეს მოდერნიზაციის პროექ ტ შიც, რომელზეც აქტიურად ვმუშაობთ და გადა წყვე ტილებას ტექნიკურ საბჭოსთან კონსულტაციის შედე გად მივი ღებთ. შეიქმნა ინფრასტრუქტურის სადისპეტჩერო ცენტ რი, რითაც საფუძ ველი ჩაეყარა საქართ ვე ლოში ინფრა ს ტ რუ ქ ­ ტუ რული ოპერა ტორის ფუნქციონირების იდეას. ამ ეტაპზე სადისპეტჩერო წარმოადგენს სალი ა ნდა გო, ელექტრომომარაგებისა და სცბ მეურნეობების ყოველ­ დღიური მუშაობის კოორდინაციის, აგრე თვე მოძრავი შემა დ გენლობის საკონტროლო მოწყობილობების მართ­ ვის ქვედანაყოფს. ინფრასტრუქტურის ფილიალისა და საინფორმაციო ტექნოლო გი ების სააგენტოს რესურსით, დავიწყეთ ელე­ ქტრო მომა რა გების ბი ლინ გის სისტემის დანერგვა. ეს არის ერთ­ერთი სტრატეგიული პროე ქ ტი რკინიგზისთვის და მოიცავს სამ ფაზას. პროექტი, რომელიც გაამარტივებს სამატარებლო მუშაობას გზაზე, არის გარკვეული ინფრასტრუქტურული შეზღუდვების ელექტრონული სისტემის შექმნა. პირველ ეტაპზე ეს მოიცავს გაფრთხილებების გაცემის წესში მნიშვ­ ნელოვანი ცვლილებების განხორციელებას. დღეს ეს პრო­ ცედურა საკმაოდ რთულია და სამატარებლო მუშაობაში იწვევს არცთუ მცირე დროისა და შრომით დანაკარგებს.

2013 წელს დავიწყებთ ლიანდაგის პასპორტის ელექ­ ტრონული სისტემის შექმნაზე მუშაობას, რომელიც სამომავ ლოდ სინქრონიზებული იქნება სატვირთო გადაზიდვების ელექტრონულ სისტემასთან. დაწყებული გვაქვს მუშაობა ქსელის განწესის (ე.წ.

Network Statement) შექმნაზე. ეს არის დოკუმენტი, რომე­ ლ შიც თავმოყრილია ინფორმაცია სარკინიგზო ქსელის შესახებ და წარმოდგენას უქმნის პოტენციურ კლიენტს, თუ როგორ რკინიგზასთან ექნება ურთიერთობა.

22

2013 წლისთვის კომპანია ელის ტვირთ ბრუ ნვის მატებას, რის შედეგადაც გაიზრდება როგორც თხევადი, ისე მშრალი ტვირთების რაოდენობა. პარალელურად, მიმდინარეობს აქტიური მოლა პა რაკებები აზერბაიჯანთან გამჭოლი ტა რიფის დაწესებაზე ისეთი ტვირ თებისთვის, რო გორიცაა სამხედრო ტექნიკა ავღანეთიდან (NATO), უზბეკეთიდან მომავალი ბამბა, ხორბალი, ნახ შირი. მიმდინარეობს მუშაობა ყაზახეთთან მშრა ლი ტვირთების მოზიდვასთან დაკავ შირებით. საუბარია ძირითადად ხორბლის გადაზიდვაზე ალტერ ნატიული კორიდორის (TRACECA) მიმარ თულებით. ამ მარცვლეულს გადაზიდავენ ფოთის პორტის გავლით, სადაც გაიხსნა მე­15 ნავ მი სად გომი, რომელიც მოემსახურება ხორბლის გადამზიდავებს. ვმუშაობთ უზბეკეთიდან ბამ­ ბის დაბრუნებაზეც. ასევე მიდის მუშაობა სომ ხე თი დან ისეთი ტვირთების გადაზიდვის საკით ხ ზე, როგორიცაა რკინის მადანი და ფერადი ლი თონის კონცენტრატი. მოლაპარაკებების წარმატებით დას რუ ლების შემთხვევაში, რკინი გ ზის გადაზიდვები საგრძნობლად გაიზრდება.

2013 წლის გეგმა ითვალისწინებს ბათუმის სადგურის სატვირთო ეზოში საბაჟო ტერმინალის შექმნას, სადაც მოხდება თურქეთიდან (სარფის საბაჟო) შემოსული საავტომობილო ტვირთის ვაგონებში გადატანა. გარდა ამისა, იგეგმება ვერტიკალური ინტეგრაცია შავ ზღვაში საბორნე გადაზიდვების ინდუსტრიაში. ახალი სარკინიგზო დერეფნების გახსნამ და იქ არსებულმა შედარებით დაბალმა ტარიფებმა, კონკურენტული გარემო შეუქმნა „საქართველოს რკინიგზას“. თუმცა ვფიქრობ, რომ თუ შევიმუშავებთ „შერბილებულ“ სატარიფო პოლიტიკას, გადამ ზი და­ ვებისთვის უფრო მიმზიდველი პირობები შეიქმნება და შევძლებთ კონკურენცია გავუწიოთ ახალ სარკინიგზო დერეფნებს.

23

„საქართველოს რკინიგზის“ მენეჯმენტი

ირაკლი ტიტვინიძე

დავით გელაშვილი

სს „საქართველოს რკინიგზის“ ფინანსური დირექტორი

ფილიალ „მგზავრთა გადაყვანის“ დირექტორი

2013 წლის პირველ კვარტალში შემოსავლებმა სატ ვირ თო გადაზიდვებიდან 13 %­ით იმატა და შეადგინა 84.5 მლნ ლარი, რაც გამოწვეულია მთლიან გადაზიდულ ტვირთში ნავთობისა და ნავ თობ პრო­ დუქტების წილის ზრდით. ამასთან, შემცირება იყო მოძ­ რა ვი შემადგენლობის იჯარიდან მიღებულ შემო სავალში. ამის მიზეზი კი გახლავთ თურქმენეთის მიერ დამატებითი ლოკომოტივების შეძენა და აქედან გამომდინარე, ჩვენი ვაგონების მათ ტერიტორიაზე ბრუნვის დაჩქარება. კომპანიის ხარჯების სტრუქტურაში ყველაზე მსხვილ დანახარჯს წარმოადგენს თანამშრომლების ხელფასი. არსებული სოციალური ფონიდან გამომდინარე, მნიშვ ნე­ ლოვანი იყო მენეჯმენტის გადაწყვეტილება ხელფასების მატებასთან დაკავშირებით. სახელფასო ხარჯი აღნიშ­ ნული პერიოდისთვის 28%­ით გაიზარდა და 30.5 მლნ ლარი შეადგინა. ახალი მენეჯმენტის კონტროლით განხორციელდა ისეთი მნიშვნელოვანი ხარჯების შემცირება, როგორიცაა ელექტროენერგიის, საწვავისა და სხვა საოპერაციო ხარჯები, რაც გამოწვეულია ოპტიმალური გადაზიდვების დაგეგმვითა და შესაბამისი კონტროლით. ფინანსური შედეგების გაანალიზებისთვის, მნიშვ­ ნელო ვანია EBITDA მარჟის კოეფიციენტის განხილვაც, რამაც პირველი კვარტლის შედეგებით, შეადგინა 49,2%. ხოლო წმინდა მოგება იყო 20 მლნ ლარი. „საქართველოს რკინიგზისთვის“ მნიშვნელოვანია ახალი ტვირთების მოზიდვა და ხარჯების ოპტიმიზაცია, რისთვისაც კომპანიის მენეჯმენტი აქტიურად მუშაობს.

სს „საქართველოს რკინიგზის“ ფილიალმა „მგზავ­ რთა გადაყვანამ“ დაასრულა საინვესტიციო პროგრამა, რო მე ლიც ითვალისწინებს ელექტრო მატა რებლების განახლებას. სულ შემოყვანილია 8 ელექტრომატარებელი. მათ შორის, საერთაშორისო ტენდერის საფუძველზე 5 ახალი, გაუმჯობესებული ტექნოლოგიების მქონე მატარებელი შევიძინეთ. დაგეგმილია 15 სამგზავრო ვაგონის სრული მო დე­ რ ნიზაცია. აქედან 12 იქნება პლაცკარტის ტიპის და 3 კუპირებული ვაგონი. მოხდება 38 საგარეუბნო ელექტ რო­ ვაგონის შეკეთება და მოდერნიზება. ახალი ხელმძღვანელობის ძალისხმევით გამო ყო­ ფილია 25 პრიორიტეტული ბაქანი და მიმდინარეობს მუ­ შაობა მათი რეაბილიტაციისათვის. უახლოეს მომავალში დაგეგმილი გვაქვს ვაგზლებში საინფორმაციო ტაბლოების განთავსება.უკვე სრულდება ვაგზლებსა და სადგურებში ტრაფარეტების დამონტაჟება. საბილეთო სალაროები აღიჭურვება ვიდეოთვალით. დაგეგმილია Wi­Fi­ინტერნეტი სამგზავრო მატარე ბ­ ლებში და პოსტ­ტერმინალების მეშვეობით (პლასტიკური ბარათებით) ბილეთების შეძენა. საკურორტო სეზონთან დაკავშირებით სს „საქართ­ ველოს რკინიგზა“ მუშაობის საგანგებო რეჟიმზე გადადის. მგზავრთა მოთხოვნის დასაკმაყოფილებლად, თბილისი­ მახინჯაურის მიმართულებით დაინიშნა დამატებითი მატარებელი. ერევანი­მახინჯაურის მიმართულებით მოძრაობს სა­ ფირმო, ჩქარი მატარებელი, რომელიც ყოველდღიურ რეისს ასრულებს ორივე გზაზე. „საქართველოს რკინიგზა“ გისურვებთ მშვიდობიან და ბედნიერ მგზავრობას!

24

25

საქართველოს რკინიგზა დაარსებიდან საუკუნეზე მეტს ითვლის „შავი ზღვიდან თბილისამდე სარკინიგზო ხაზის გაყ­ ვა ნით მთელი კასპიისპირა და ჩრდილოეთ ირანის ვაჭ­ რო ბა ევროპასთან აქ მოიყრის თავს. მომავალში კი, როდე საც ეს გზა კასპიის ზღვამდე გაფართოვდება, არა მარტო თავრიზში, არამედ თეირანში მიმავალი ევროპული საქონელიც ამ გზაზე გაივლის,“­ იუწყებოდა მე­19 საუკუნის ქართული პრესა. ორი კონტინენტის სარკინიგზო ტრანსპორტით დაკავ­ შირების იდეა XIX საუკუნის 30­იან წლებში გაჩნდა, მისი განხორციელება კი 1865 წელს დაიწყო. 1871 წელს ფოთი­ყვირილას (ახლანდელი ზესტაფონი) მონაკვეთზე გაი ხსნა სარკინიგზო მოძრაობა. პირველი მატარებელი, რომელიც საფრანგეთში „ბონეფონდის“ ქარხანაში აიწყო, ყვირილადან ფოთის მიმართულებით 1871 წლის 14 აგვის­ ტოს გავიდა ­ მიუხედავად იმისა, რომ ამ დროისათვის არც „სასადგურო სახლები“ (როგორც მაშინ სადგურებს უწოდებდნენ) და არც ტელეგრაფის გაყვანა არ იყო დასრულებული.

1872 წლის 10 ოქტომბერს კი თბილისიდან ფოთში პირ ველი მატარებელი ჩავიდა. ეს თარიღი ითვლება საქარ თველოს რკინიგზის „დაბადების დღედ“. თავიდანვე განსაზღვრული იყო, რომ რკინიგზის მაგისტრალის მშენე­ ბლობა ფოთიდან თბილისის მიმართულებით გაიშლებოდა და გზად ქუთაისსა და გორს გაივლიდა. პირველ, 126 კილომეტრის სიგრძის რკინიგზაზე, 6 სად გური გაიხსნა: ფოთი, ჭალადიდი, სენაკი, სამტრედია,

გზის დაგება შავი ზღვის პირას

26

ქუთაისი (რიონი) და ყვირილა. საქართველოს რკინიგზის მშენებლობა სწრაფი ტემპით მიმდინარეობდა. აშენდა რკი ნიგზის ხაზის განშტოებები: რიონი­ქუთაისი (1877 წ.), რიონი­ტყიბული (1887 წ.) და ზესტაფონი­ჭიათურა (1895წ.).

1890 წლის 16 სექტემბერს დასრულდა წიფის ორ ლია­ ნდაგიანი გვირაბის მშენებლობა, რომელიც იმ დრო ი­ სათ ვის უნიკალურ ნაგებობათა რიცხვს მიეკუთვნება. ჯერ კიდევ 1894 წელს აშენდა ხაშური­ბორჯომის სარ კი ნიგზო უბანი. ბორჯომის ბუნებრივი სიმდიდრიდან კომერ ციუ­ ლი სარგებლის მიღების მიზნით, რომანოვებმა ხაშური ბორჯო მის რკინიგზის მონაკვეთის მშენებლობა დაიწყეს. ვიწ რო ლიანდაგიანი სარკინიგზო ხაზის მშენებლობა 1897 წელს დაიწყო და რთული კლიმატური პირობების გამო, ოთხი წლის განმავლობაში გაგრძელდა. 1902 წლის იანვრიდან ვიწროლიანდაგიანი რკინიგზის ხაზით ბორჯომი ­ ბაკურიანი, პირველმა „კუკუშკა“ მატარებელმა გაიარა. „კუკუშკა“ დღემდე ემსახურება სათხილამურო სპორტის მოყვარულებსა და ტურისტებს. მაღალმთიან რაი ონებში კურსირებისათვის სპეციალურად ინგლისიდან იქნა ჩამოყვანილი „პორტერის“ ტიპის ორთქლმავალი. მატარებელს ებმოდა ღია ვაგონები, რომლებიც მხოლოდ მოაჯირებით იყო შემორაგული. 1967 წლიდან პატარა ორთქლმავალი ელექტრომატარებელმა ჩაანაცვლა. ხიდი, რომელიც წაღვერს ცემთან ბორჯომი ­ ბაკურიანის რკინიგზით აკავშირებს, რომანოვმა სპეციალურად შეუკ­ ვეთა საფრანგეთში. ფრანგი ხიდმშენის ალექსანდრ გუსტავ ეიფელის მიერ კონსტრუირებული ხიდი საქართველოში 1902 წელს ჩამოიტანეს და მდინარე ცემისწყალზე ააგეს. საქართველოს რკინიგზის მშენებლობის მეორე ეტაპს განეკუთვნება თბილისი­ბაქოს სარკინიგზო ხაზი, რომელიც 1883 წელს გადაეცა საექსპლუატაციოდ. ამ მოვლენამ შავი ზღვის საშუალებით, კერძოდ კი ბათუმის პორტიდან, აზერ­ ბაიჯანის ნავთობის მსოფლიო ბაზარზე ექსპორტს ჩაუყარა საფუძველი. 1899 წელს გაიხსნა სარკინიგზო მოძ რაობა საქართველოსა და სომხეთს შორის. ამიერკავ კასიის რკი­ ნიგზის გაყვანის საქმეში დიდი წვლილი მიუძღვის ცნობილ ქართველ საზოგადო მოღვაწეს ­ ნიკო ნიკოლაძეს. ცნობილმა ქართველმა მეცენატმა და მრეწველმა — ალექსანდრე ხოშტარიამ მნიშვნელოვანი თანხა გაიღო საქართველოს პირველი რკინიგზის მშენებლობისთვის. რკინიგზის ქუთაისის გავლით გაყვანის ინიციატივა ფოთი­თბილისის რკინიგზის საზოგადოების ერთ­ერთ კონტრაქტორს, ინგლისელ გეორგ კროლეს ეკუთვნის. ეს პროექტი 1877 წ. ქუთაისის განშტოების გაყვანით დასრულდა.

ავტორი/ თამარ დეკანოიძე საქართველოს რკინიგზა დაარსებიდან საუკუნეზე მეტს ითვლის

რკინიგზის სამმართველოს პირადი შემადგენლობა 1909 წელს. ცენტრში გზის უფროსი ზურაბოვი.

1932 წელს ხაშურში აშენდა პირ­ ვე ლი საელმავლო დეპო, სადაც „ვლ­19“ სერიის პირველმა საბჭოთა ელმა ვალმა გამოცდა გაიარა. ამ­ ჟა მა დ ეს პირველი ელმავალი ხა­ შუ რის სადგურში, კვარცხლბეკზეა დამო ნტაჟებული. საქართველოს რკინიგზის ისტორიის ერთ­ერთი ღირსშესანიშნავი თარიღი 1932 წლის 16 აგვისტოა. ამ დღეს, საბ ჭო­ თა კავშირში პირველად, სურა მის უღელტეხილზე პირველმა ელ მა ვალმა გაიარა. მაგისტრალის გაგრძელება ყვირილადან მიხაი ლო ვამდე (ახლანდელი ხაშური) გამოირჩეოდა უკიდურესად რთუ ლი, მთიანი რელიეფით. ეს ძალი ან აფერხებდა მატარებლის მოძ რაობას, რომლის სიჩქარე მაღ ლობებზე ამ დროისთვის მხოლოდ 10 კმ/სთ­ს აღწევდა. სწორედ ამ პერიოდში დაიწყო სარკინიგზო უბნების ელექტრულ წევაზე ეტაპო ბ რივი გადასვლის პროცესი, რაც 1967 წლის ნოემბერში დასრუ ლდა. ამის შედეგად, მოხდა საქართველოს რკინიგზის ყველა უბნის, მათ შორის ბორჯომი­ბაკუ­ რია ნის ვიწროლიანდაგიანი ხაზის ელექტროფიცირება. ჯერ კიდევ მეფის რუსეთს 1902 წლისთვის ჰქონდა პროექტი, რომ­ ლის მიხედვით სოხუმიდან სამხ­ რე თის გზით, ოჩამჩირეზე უნდა გან ხო რ ციელებულიყო სარკინიგზო მსვლელობა, შემდეგ მკვეთრად ხდებოდა მოხვევა სამხრეთ­აღმო­ სავ ლეთის მიმართულებით სენაკი­ სა კენ, სადაც იგი შეუერთდებოდა ამიერკავკასიის რკინიგზას.

საქართველოში საბჭოთა ხე­ ლი სუფლების მოსვლის შემდეგ დაი წყეს ფიქრი სარკინიგზო ინფრა­ სტრუქტურის განვითარებაზე აფხა­ ზე თის მიმართულებით. პირველი მსოფლიოს ომის გამო, მშენებლობა დროებით შეჩერდა და განახლდა 1925 წელს. შემდგომ იყო ოჩამჩირე­ კეზანი (1933წ.) ოჩამჩირე­კელასური (1936 წ.) კელასური­სოხუმი (1938 წ.) სოხუმი­ადლერი (1938წ.) ადლერი­ბზიფი ჩრდილოეთით და სოხუმი­ეშერა, სამხრეთით, გადაეცა საექსპლუატაციოდ 1942 წლის ნოემბერში. მეორე მსოფლიო ომის დროს დაწყებულმა სოხუმი­ადლერის რკი­ ნიგზის ხაზის მშენებლობამ საქარ თვე­ ლოს რკინიგზა რუსეთის სარ კინიგზო ქსელთან დააკავშირა. ეს მშენებლობა 1949 წელს დასრულდა. 1946­1949 წწ. კავშირგაბმულობის, ავტომატიკისა და ტელემექანიკის განვითარების ხანაა ­ პრაქტიკაში ინერგება ავტომატური ბლოკირების, ისრებისა და გორაკის ელექტრული ცენტრალიზაციის სის­ ტემები, სამატარებლო და სამანევრო რადიოკავშირები.

1974 წლიდან რკინიგზაზე მოძრა­ ობას იწყებს თბილისის ელმა ვალ მშე­ ნებელი ქარხნის მიერ გამოშ ვე ბული თანამედროვე „ვლ­10“ და „ვლ­11“ სერიის ელმავლები.

1986 წლის 31 დეკემბერს დამთავ­ რ და მარაბდა­ახალქალაქის სა რ ­ კი ნიგზო ხაზის მშენებლობა. საქ ა რ ­ თველოს დამოუკიდებლობის აღდ­ გენის შემდეგ, დღის წეს რიგ ში დადგა ბაქო­თბილისი­ყარ სის სარ კინიგზო

პროექტის გან ხორ ციე ლება, რომელიც მიზნად ისა ხავ და საქართველოს ტერი ტო რია ზე მარაბდა­ახალქალაქის სარ კი ნიგ ზო ხაზის რეაბილიტაცია­ რე კონ სტ რუქციას და ახალი სარ კი­ ნიგ ზო ხაზის მშენებლობას ახალ ქა­ ლაქიდან თურქეთის საზღვრამდე.

2007 წელს დაიწყო ბაქო­თბილისი­ ყარსის სარკინიგზო მაგისტრალის პროექტის განხორციელება. ეს არის ახალი სატრანსპორტო დერეფა ­ ნი, რომელიც გააერთიანებს აზერ ­ ბაიჯანის, საქართველოსა და თურ ­ ქეთის სარკინიგზო ხაზებს. ამ პრო­ ე ქტის განხორციელების შედეგად, თურქეთის გავლით, გაიხსნება სარკინიგზო დერეფანი კასპიის ზღვი დან ევროპისკენ, რომელიც საბოლოოდ გამორიცხავს საზღვაო გზით გადაზიდვის საჭიროებას. ბაქო­ თბილისი­ყარსის პროექტით ასევე შესაძლებელი იქნება დერე ფ ნის გახსნა, რომელიც რუსეთს თურ ქეთ­ თან დააკავშირებს. ამ ხაზით მოხდება როგორც სატვირთო, ისე სამგზავრო გადაყვანა. საქართველოს რთულმა გეო­ გრა ფიულმა რელიეფმა მრავალი ხელოვნური საინჟინრო ნაგებობის მშენებლობა განაპირობა, რომელ თა რიცხვი 3700­ს აღემატება. საქარ თ­ ველოს რკინიგზის საერთო სიგრძე 2344,2 კილომეტრია.

27

ა ნ მ ქ ი ე შ რ ო გ რო ი ლ ე ვ პირ ო ვ შ ვ ა ბ სა ა ზ გ ი ნ რკი ი შ ო ი მსოფლ ქართველი ბავშვების ოცნება, რომელიც მუშთაედის ბაღში ასრულდა თბილისში ყველა ძველ ნაგებობას თავისი ისტორია აქვს. დიდუბეში ულამაზესი მუშთაედის ბაღია, თავისი უნიკალური შენობებით და მსოფლიოში პირველი საბავშვო რკინიგზით. ბაღი ირანიდან საქართველოში ჩამოსულმა მირ ფეთეხ­აღა სეიდ თავრიზმა ააშენა. ის ირანის აზერბაიჯანში შიიტების რელიგიური ლიდერი ­ მუჯთაჰიდი იყო. სწორედ მისი სასულიერო წოდებისაგან წარმოდგა ბაღის სახელიც – მუშთაიდი, რომელიც XIX საუკუნის 30­იან წლებში დაარსდა. ფეთეხ­აღა სეიდ თავრიზი დიდგვაროვანი ოჯახიდან გახლდათ, განათლებული, კეთილი, გულუხვი და მიმტევებელი. ამიტომ ყველამ ადვილად შეიყვარა და სახელიც მალე გაუვარდა. იგი რუსეთის მთავრობამ გადაიბირა და თავის სამსახურში

28

ჩააყენა, რის გამოც ირანის შაჰმა სამშობლოდან გამოაძევა. მუშთაიდი თბილისში საყვარელი მეუღლის რჩევით დასახლდა, რომელიც სტამბოლის ტყვეთა ბაზარზე იყიდა. იგი ულამაზესი ქართველი ქალი, სახელად ნინო გახლდათ. ხელისუფლებამ მუშთაიდს მტკვრის მარცხენა სანაპიროზე მიწის ნაკვეთი გამოუყო. თბილისში ნინოს მშობლები ცოცხალი აღარ დახვედრიან, ნინო დარდისაგან ავად გამხდარა და ძალიან მალე, ექვს თვეში გარდაცვლილა. საყვარელი მეუღლე მუშთაიდმა სახლის წინ დაკრძალა და საფლავზე უამრავი წითელი ვარდი დარგო. საღამოობით ის დიდხანს იჯდა მის საფლავთან და გლოვობდა.

29

ავტორი/ თამარ დეკანოიძე

ფოტო/ ზვიად ნიკოლაიშვილი როგორ შეიქმნა პირველი საბავშვო რკინიგზა მსოფლიოში

საფლავის ირგვლივ რგავდა უამრავ ვარდს, ყვავილს, ბუჩქსა და ხე­მცენარეს. სწორედ ასე დაიწყო ამ შესანიშნავი ბაღის გაშენება. მოსარწყავად მუშთაიდმა მტკვრიდან 12­კილომეტრიანი არხი გამოიყვანა.

1845 წელს იგი შაჰმა შეიწყალა და თავრიზში დაბრუნდა. ბაღი კი ერთ ვაჭარს მიჰყიდა.1853 წლიდან ბაღი სახაზინო საკუთრება გახდა. დროთა განმავლობაში ბაღი სასეირნო და გასართობ ადგილად იქცა. ბაღში ფუნქციონირებდა რესტორანი, ბუფეტი, პავილიონი, საზაფხულო თეატრი. პირველი საჰაერო ბურთი ამიერკავკასიაში სწორედ აქედან აუშვეს. მუშთაიდის ბაღში ათეულ ათასობით ჯიშის უნიკალური მცენარეა გაშენებული (გლედიჩია, თელა, იფანი, საპნის ხე, ქაღალდის ხე, თუთა, ელდარის ფიჭვი, კედარი, გუნდის ხე, სხვა მრავალი ბუჩქი და ყვავილი). სწორედ ამ სევდიანი ისტორიის მქონე ბაღში გაიხსნა მსოფლიოში პირველი საბავშვო რკინიგზა.

ყველაფერი კი ასე დაიწყო: 1934 წელს მოზარდ მაყურებელთა თეატრში კონსტანტინე ვაისერმანის სპექტაკლი „მატარებელი“ დაიდგა. სწორედ აქ, სცენაზე დაიბადა საბავშვო რკინიგზის მშენებლობის იდეა. მაშინდელმა ქალაქის საბჭომ ბავშვების თხოვნა დააკმაყოფილა და მშენებლობის ნებართვაც გასცა. რკინიგზელებიც დატრიალდნენ და რკინიგზის ინსტიტუტის სტუდენტებისგან ჯგუფები ჩამოყალიბდა. გამონაცვალი რელსებისა და შპალების საშუალებით, რკინიგზის მშენებლობაც დაიწყო. რაც შეეხება ორთქლმავალს, იგი ირანი­აზერბაიჯანის საზღვარზე აღმოაჩინეს თავისი ოთხი ვაგონით. 1935 წლის 24 ივნისს გაიხსნა საბავშვო რკინიგზა ­ ბავშვების მიერ სცენაზე დადგმულმა ხელოვნურმა მატარებელმა

30

ლიანდაგზე გადაინაცვლა და ნამდვილი ორთქლიც გამოუშვა. იმ პერიოდში საბავშვო ვაგონებს რკინიგზის ინსტიტუტის წარჩინებული სტუდენტები ემსახურებოდნენ. ბავშვების მომზადებისთვის კი სკოლებში სპეციალური ტექნიკური წრეები იქმნებოდა. საბავშვო რკინიგზის ხელმძღვანელობის მიერ სკოლებში სპეციალობის მიხედვით 4 ინსტრუქტორი მუშაობდა. თეორია ზამთარში ისწავლებოდა, ზაფხულში კი პრაქტიკული მეცადინეობები ტარდებოდა. მატარებელი მყარი გრაფიკით მოძრაობდა. იყიდებოდა „ნამდვილი“ ბილეთებიც. მგზავრობის მსურველი უამრავი იყო, ფასი ­ ხელმისაწვდომი. ამბობენ, რომ ამ ამბით იოსებ სტალინიც დაინტერესებულა და დაუჯერებლად მოჩვენებია საბავშვო, ანუ მეთექვსმეტე რკინიგზის გახსნა. ყვებიან, რომ მან პირადად დაიბარა კაგანოვიჩი, რომელიც მაშინ საბჭოთა კავშირში ტრანსპორტის საკითხებს კურირებდა და უთხრა, ამიერკავკასიაში ხომ მიემგზავრები და ერთი თბილისში ჩადი, ქართველები რას ფანტაზიორობენ, რა მეთექვსმეტე გზა ააშენეს, ნახე საკუთარი თვალითო. კაგანოვიჩს კი თურმე იმდენად მოეწონა სიახლე, რომ მომდევნო წლებში საბჭოთა კავშირში არ დარჩა დიდი ქალაქი, სადაც ბავშვების გასახარად მინიატურული რკინიგზა არ გახსნილიყო. სამწუხაროდ, საქართველოში განვითარებულმა მოვლენებმა, სამოქალაქო და აფხაზეთის ომებმა, თავისი დაღი დაასვა საბავშვო რკინიგზასაც. კვარცხლბეკზე მდგარ ორთქლმავალს ახლაც ემჩნევა ნატყვიარები... მიუხედავად პრობლემებისა, საბავშვო რკინიგზა მუშაობას მაინც განაგრძობდა და ძირითადად, ადგილობრივი შემოსავლებით ირჩენდა თავს. „საქართველოს რკინიგზის“ დახმარებით, საბავშვო რკინიგზას სარემონტო­აღდგენითი სამუშაოები ჩაუტარდა. მატარებელი სამი ღია ტიპის ვაგონისგან შედგება. შეკეთდა ლოკომოტივი, ბაქანი, შეიცვალა ლიანდაგი. დღეს განახლებულ და გალამაზებულ მუშთაედის ბაღში ასევე განახლებული საბავშვო რკინიგზა შეუფერხებლად და უსაფრთხოდ ემსახურება საყვარელ მგზავრებს.

31

ავტორი/ დათო ტურაშვილი მატარებელში საკითხავი

მატარებელში საკითხავი

დათო ტურაშვილი

მატარებელი, არათუ კითხვისთვის, წერისთვისაც კი იდეალური ადგილია (ჩემი სუბიექტური აზრით) და ამიტომაც სიამოვნებით ჩამოვთვლი რამდენიმე წიგნს, თუ მკითხველს გრძელი გზა აქვს გასავლელი და არ იცის, რა წაიკითხოს. თუმცა მანამდე იმას ვიტყვი, რომ რამდენჯერაც უცხოეთში მატარებლით ვიმგზავრე, იმდენჯერვე გულწრფელად შემშურდა წიგნებით შეიარაღებული ადამიანების და იმდენად მომინდა ასეთივე კადრების ხილვა ჩემს ქვეყანაში, რომ ქართველი მგზავრი, ნებისმიერი

წიგნით ხელში, ჩემთვის მხოლოდ სიხარულის მომტანი იქნება. მე კი უბრალოდ, „საქართველოს რკინიგზის“ ნებისმიერ მომხმარებელს, იმ წიგნების ჩამონათვალს შევახსენებ, რომლებიც შედარებით ბოლო პერიოდში გამოჩნდნენ ჩვენს ბიბლიოთეკებსა და მაღაზიის თაროებზე. უპირველეს ყოვლისა, ეს არის იმ უცხოელი და თანამედროვე ავტორების წიგნები ჩვენს მშობლიურ ენაზე, რომლებსაც მთელ მსოფლიოში კარგად იცნობენ და მათ წიგნებს მრავალ ენაზე კითხულობენ.

ორჰან ფამუქი განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია შესანიშნავი თურქი მწერლის ორჰან ფამუქის რომანები ქართულად, რაც ქართველი გამომცემლებისა და მთარგმნელების დამსახურებაა და ვისაც ჯერ არ წაუკითხავს ორჰან ფამუქის წიგნები, მას ნამდვილად დიდი სიამოვნება ელის.

32

ნუ მოკლავ ჯაფარას

ქართულის რვეულები

ჰარპერ ლი

აკა მორჩილაძე

თავისი ბავშვობა ასევე აუცილებლად გაახსენდება ნებისმიერ ადამიანს, ვინც ჰარპერ ლის ცნობილ ნაწარმოებს გაეცნობა ქართულად და წიგნს, რომელსაც ჰქვია „ნუ მოკლავ ჯაფარას”, დანარჩენი მსოფლიოსავით, ბოლოსდაბოლოს, ჩვენც წავიკითხავთ.

სიამოვნება ელის ნებისმიერი მატარებლის ნებისმიერ მგზავრსაც, თუ მას აინტერესებს მეცხრამეტე საუკუნის საქართველოს ამბები და გზად გაიყოლებს აკა მორჩილაძის ბოლო წიგნს, სახელწოდებით „ქართულის რვეულები”.

ვლადიმერ მაიაკოვსკი ბრენგტ იანგფელდტი დეტალურად აქვს აღწერილი გენიალური ვლადიმერ მაიაკოვსკის ცხოვრება შვედ მწერალს ბენგტ იანგფელდტსაც, რომლის წიგნის წაკითხვასაც ყველას ვურჩევ, ვისაც ჩემსავით უყვარს საქართველოში დაბადებული და გაზრდილი დიდი პოეტის ცხოვრება და შემოქმედება.

ჩემი მხრიდან დევიდ ბექჰემი ხოლო მათ, ვისაც ბავშვობიდან უყვარს ფეხბურთი, (არამხოლოდ სარკინიგზო) საჩუქარი გაუკეთა გამომცემლობა „არტანუჯმა” და სალომე ბენიძემ ქართულად თარგმნა დევიდ ბექჰემის ავტობიოგრაფიული წიგნი, სადაც ცნობილ ინგლისელ ფეხბურთელს თავისი თბილისური თავგადასავალიც დეტალურად აქვს აღწერილი.

სამი მეგობარი

ნიკო ფიროსმანი

ერიხ მარია რემარკი

გიორგი კაკაბაძე

ქართულ ამბავს ჰგავს გერმანელი კლასიკოსი მწერლის ერიხ მარია რემარკის რომანიც „სამი მეგობარი”, რომელიც ახლახან თარგმნა ორიგინალიდან ანა კორძაია­სამადაშვილმა და ვისაც ეს წიგნი უკვე წაკითხული აქვს, შეუძლია მონატრებულ ბავშვობას კიდევ ერთხელ დაუბრუნდეს.

რაც შეეხება ასევე დიდი და გენიალური მხატვრის, ნიკო ფიროსმანის ცხოვრებას, მის შესახებ გიორგი კაკაბაძემ ისეთი წიგნი დაწერა, სადაც უამრავ, მანამდე უცნობ ფაქტს, ინტერესით გაეცნობა ჩვენი მკითხველი და ამასობაში, მატარებელი ბათუმშიც ჩავა.

შეიძლება პირიქით ხდება და ჩვენი მკითხველი მგზავრი, სულაც ბათუმიდან მიდის სადმე სხვაგან, მაგრამ სადაც არ უნდა მიდიოდეს, ჩვენი სურვილია, რომ რომელიმე, თუნდაც ერთი წიგნი, აუცილებლად თან ჰქონდეს და ისიც ახსოვდეს, რომ არაფერი ისე არ ამოკლებს გზას, როგორც წიგნის კითხვა და რაც მთავარია – წიგნის კითხვაზე დიდი სიამოვნება, უბრალოდ არ არსებობს...

33

ავტორი/ გოგი გვახარია მატარებელში საკითხავი

მატარებელი კინოში „რეტროსპექტივა რომ მოვიგონოთ ­ მატარებელი კი­ ნოში, ჩემი აზრით, მინიმუმ ასი კარგი ფილმი გაგვა ხსე ნდე­ ბა, რომელშიც მატარებელი არის ერთ­ერთი მთავარი სახე, ანუ როცა მოქმედება მატარებელში ხდება. კინოს ისტორიის ძალიან ბევრი სახელმძღვანელო მი ნა­ ხავს: ფრანგული, ინგლისური, რომლის ყდაზე გამო სახულია მატარებელი. ფაქტობრივად, ვლაპარაკობთ კინოზე და ვგულისხმობთ მატარებელს. ეს ალბათ სწორედ იმიტომ, რომ პირველ ფილმს, რომელიც ძმებ ლუმიერებს ეკუთვნით, ჰქვია „მატარებლის შემოსვლა“. ეს არის პირველი სახე და ბევრი ამბობს, რომ ეს ფილმი, კინოს ბავშვობის სახეა, რომელიც განვითარდა და შემდგომში სხვადასხვა სახით გამოიხატა. ძმები ლუმიერების „მატარებლის შემოსვლა“ ალბათ ყვე ლამ იცის. კინოს ისტორიაში მეტ­ნაკლებად გარკვეულმა ადამიანებმა ისიც იციან, თუ როგორი ეფექტი მოახდინა ამ სეანსმა მაყურებელზე ­ მათ ძალიან შეეშინდათ. იფიქრეს, რომ მატარებელი გადმოვიდოდა ეკრანიდან. რა თქმა უნდა, ეს ემთხვევა იმასაც, რომ მატარებელი, როგორც ტრან სპორტი, ახალი ხილი გახლდათ იმ პერიოდში და შიშიც ბუნებრივი იყო. ლიტერატურაშიც ხომ გვახსოვს, ანა კარენინა როგორ ამთავრებს სიცოცხლეს... საერთოდ, მატარებელი დრამატურგიის მნიშვნელოვანი სახე იყო და მისი მაინც ეშინოდათ. მაგრამ ბევრმა არ იცის, რომ რამდენიმე წლის შემდეგ, რაც ძმებმა ლუმიე­ რებ მა გადაიღეს ეს ფილმი, ამერიკელმა რეჟისორმა პორ ტერმა გადაიღო „საფოსტო მატარებლის გაქურდვა“. ეს არის ფილმი, სადაც პირველადაა გამოყენებული ახ­ ლო ანუ მსხვილი ხედი. ფინალურ სცენაში ნაჩვენებია მა­ ტა რებლიდან მაყურებლისკენ მოშვერილი უზარმაზარი ლულა, თან ახლოდანაა ნაჩვენები, რომ მაყურებელს შეე შინდეს. შეიძლება ითქვას, რომ მატარებელი იყო არა მარტო პირველი კინემატოგრაფიული სახე, არამედ მატა­ რებელმა განავითარა კინოს ენა. არსებობს უამრავი დასავლური ფილმი, რომელშიც გამოყენებულია მატარებელი. ბევრს უჩნდება შეკითხვა: რატომ? არა მარტო იმიტომ, რომ ეს იყო პირველი კინემატო­ გრა ფიული სახე, არამედ იმიტომ, რომ ეს არის ძალიან დინამიკური სახე, ანუ ეკრანზე გამოსახულება იცვლება, მოძრაობს და თან ადვილი გადასაღებია, როცა მოქმედება

34

ხდება ერთ კუპეში ან მატარებლის რესტორანში და ა.შ. ქართულ კინოში ცოტა მოგვიანებით გვხვდება მატა რე ბელი. გამოვარჩევდი ფილმს „ყვავილი თოვლზე“, სადაც ე.წ. „კუკუშკაა“ გათამაშებული. ნოსტალგიური ფილმია და დღეს, როცა ადამიანები უყურებენ, ახსენდებათ თუ როგორი იყო „კუკუშკა“. და იქ, სხვათაშორის, ყველაზე დასამახსოვრებელი სცენებიც მატარებელს უკავშირდება, თუმცა „ყვავილი თოვლზე“ იყო ერთგვარი რიმეიქი. მაშინ ამ სიტყვას არ იყენებდნენ, ამიტომ ვთქვათ ასე: ინტერ პრეტაცია ამერიკული ფილმისა „მზიური ველის სერენადა“. იქაც ზამთრის კურორტზე ხდება მოქმედება და მთავარი სცენები თამაშდება „კუკუშკა“ მატარებელში. სხვა ბევრ ქართულ ფილმშიც გვხვდება მატარებელი: „საბუდარელი ჭაბუკი“, „დღე პირველი, დღე უკანასკნელი“ – როცა ფილმში ერთ­ერთი ოჯახი დანგრევის პირასაა და, მოდი, მატარებელს მივასწროთ მცხეთამდე მანქანითო, ტაქსის მძღოლი რომ ეუბნება სურათის მთავარ გმირებს. ამის შემდეგ იწყება მატარებელზე მანქანით დადევნება. კინოში ჩნდება ავტომობილებიც, თვითმფრინავებიც, მაგრამ ყველაზე ძველი და ყველაზე ხშირად გამოყენებული „გმირი“ მატარებელია. ჩემი ძალიან საყვარელი ფილმია რიჩარდ ლანკ ლაი­ ტერის „მზის ამოსვლამდე“, სადაც გოგო და ბიჭი გაიცნობენ ერთმანეთს მატარებელში, რომელიც ვენიდან მიდის. სხვათაშორის, ერთი პერიოდი იმდენად დავინტერესდი, რომ დავაზუსტე: ევროპაში მაშინ ევროკავშირმა შემოიღო ბილეთი, ანუ როცა ევროპა გაერთიანდა, ევროკავშირის ქვეყნებს ვიზა არ ჭირდებოდათ, არ გადიოდნენ სასაზ ღვ რო კონტროლს და არსებობდა (და დღესაც არსე ბობს) ბილეთი, რომელსაც შეიძენდი და შეგეძლო მატა რებ ლით ევროპაში გემოგზაურა. ამ ბილეთს, ძირი თადად, ახალგაზრდები, სტუდენტები იყენებდნენ. მატარებელი თითო დღე ჩერდებოდა ევროპის სხვადასხვა ქალაქში, მგზავრები ათვალიერებდნენ და შემდეგ ისევ ბრუნდებოდნენ მატარებელში. მას შემდეგ სულ ვამბობ, ოდესმე საქართ­ ვე ლო რომ გახდება ევროკავშირის წევრი, რატომ არ შეიძ­ ლება, რომ ჩვენც ვიმოგზაუროთ ასეთი მატარებლით?..

35

ავტორი/ ევა მენთეშაშვილი-ვიაზოვსკი 50 ქალი საქართველოდან

ქალი საქართველოდან ჰაინრიხ ბიოლის ფონდის სამხრეთ კავკასიის რეგიო ნა ლური ბიურო წარმოგიდგენთ პროექტს, რომელსაც „50 ქალი საქართველოდან“ ჰქვია. პროექტის ხელმძღვანელი ­ ჰაინრიხ ბიოლის გენდერის პროგრამის კოორდინატორი ხათუნა სამნიძე

პროექტის მკვლევარები: ლელა გაფრინდაშვილი, თათა ცოფურაშვილი, თამთა მელაშვილი ,თამთა თათარაშვილი შორენა გაბუნია, ეკა აღდგომელაშვილი, ეკა წერეთელი, ეკა ფირცხალავა, ირაკლი ხვადაგიანი, ქრისტინე დარჩია

პროექტში წარმოდგენილია მეცხრამეტე და მეოცე საუკუნეებში საქართველოში პოლიტიკური, კულტურული და სხვადასხვა სფეროში მოღვაწე ქალების ბიოგრაფია და ორიგინალური ფოტოები. ამ ქალთა უმეტესობას,მათი წვლილისა და ქვეყნის წინაშე დამსახურების მიუხედავად, დღეს საზოგადოების დიდი ნაწილი არ იცნობს. პროექტში სულ სხვა თვალით დაინახავთ თქვენთვის ნაცნობ ქალებსაც. მაგალითად, ეკატერინე გაბაშვილს ყველა იცნობს, როგორც საბავშვო მწერალს და არა როგორც საზოგადო მოღვაწესა და კრიტიკულ ფემინისტს. ბარბარე ჯორჯაძეს ვიცნობთ, როგორც სამზარეულოს

36

წიგნის ავტორს, როცა ის ძალიან მნიშვნელოვანი საზოგადო მოღვაწე, დრამატურგი და პუბლიცისტი იყო. გავეცნობით ელენე დარიანის სახელით ცნობილი ელენე ბაქრაძის ბიოგრაფიასაც. საარქივო მასალებზე დაყრდნობით, მკვლევარები ვარაუდობენ, რომ სწორედ ელენა ბაქრაძეა „დარიანული“ ციკლის სახელით გამოცემული 14­მდე ლექსის ავტორი, რომელიც პაოლო იაშვილის თვითმკვლელობის შემდეგ პაოლოს ლექსების კრებულში დაიბეჭდა. ელენა ბაქრაძის ფოტო, რომელიც ზურაბ ალხანიშვილმა თავის საოჯახო არქივში აღმოაჩინა და მთელი პროექტის სავიზიტო ბარათად იქცა, ძალიან განსხვავდება მკითხველისთვის აქამდე ცნობილი ელენე დარიანის სახისგან. პლაჟზე მდგარ, ლაღ ახალგაზრდა ქალს, ხელები მოკლე, ფართე შარვლის ჯიბეში ჩაუწყვია და სიგარეტითა და თამამი ღიმილით კამერასთან პოზირებს. აქამდე ელენე დარიანის სახე იყო აღბეჭდილი ნახატში, როგორც თვალდახრილი და სევდიანი ქალი, რომელიც შეიძლება პოეტის მუზა ყოფილიყო, მაგრამ არა თამამი ეროტიკული ლექსების ავტორი. ნამდვილი ელენე დარიანის ფოტოს კი ამ ნახატს ნამდვილად ვერ მიამსგავსებთ. მხატვრები, პოეტები, მეცნიერები, პოლიტიკური ლიდერები, რევოლუციონერები და საზოგადო მოღვაწეები, რომლებიც თავისი დროის ყველაზე პროგრესული შეხედულებებით გამოირჩეოდნენ და რომელთაც ქართული კულტურა დასავლური ცივილიზაციის განუყოფელ ნაწილად აქციეს. ამიერიდან ნებისმიერ მსურველს შეუძლია იხილოს ამ ქალების შესახებ ყველაზე საინტერესო ცნობები, რომელიც საოჯახო არქივებსა და მუზეუმებში მიკვლეული ფოტოების, ბარათების სახითაა გამოცემული და თითოეული ქალის ცხოვრებისა და მოღვაწეობის უცნობ დეტალებს ამხელს. მაშ ასე, გაიცანით, და თუკი უკვე იცნობთ, აღმოაჩინეთ ამ ქალბატონების ცხოვრების უცნობი და ძალიან საინტერესო დეტალები.

ეკატერინე ფორაქიშვილი-სარაჯიშვილი 1862­1916 / საზოგადო მოღვაწე, მეცენატი ეკატერინემ ბავშვობიდან საფუძვლიანად შეისწავლა რუსული, ინგლისური და გერმანული ენები, რაც მას ეხმარებოდა საქართველოში ჩამოსულ ევროპელებთან საქმიან ურთიერთობაში (მარჯორი უორდროპი, არტურ ლაისტი, ბერტა ზუტნერი). დავით სარაჯიშვილთან საკუთარი ბედის დაკავშირებამ ეკატერინეს უამრავი მეგობარი და თანამოაზრე შესძინა. რუსეთის იმპერიისა და პირველი რესპუბლიკის წლებშიც მათი ოჯახი ნაციონალური იდეის განვითარების, საგანმანათლებლო მოძრაობისა და ქართული კულტურის პოპულარიზაციის ასპარეზად გადაიქცა. მეუღლის გარდაცვალების შემდეგ (1911 წ.), ეკატერინე გახდა ოჯახის მდიდარი მეურნეობის, წარმოებისა და საქველმოქმედო საქმიანობის მთავარი ორგანიზატორი. რამდენიმე წელიწადში კი მან სამი მილიონი უანდერძა ქართული კულტურის შემდეგ ინსტიტუციებს: წერა­კითხვის გამავრცელებელ საზოგადოებას, ისტორიულ­ეთნოგრაფიულ საზოგადოებას, დრამატულ საზოგადოებას, ფილარმონიის საზოგადოებას და სხვა მრავალს. ასევე გაიღო სახსრები ქუთაისის თეატრისა და თბილისში პოლიტექნიკური ან სხვა უმაღლესი სასწავლებლის დასაარსებლად. ფოტო: გ. ლეონიძის სახ. ლიტერატურის მუზეუმი

ელენე ახვლედიანი 1901­1975 / მხატვარი ველ სწავლობდა თბილისის სამხატვრო აკადემიაში, 1922 წელს კი ქართ ვრა. მხატვართა ჯგუფთან ერთად სასწავლებლად საზღვარგარეთ გაემგზა ად პარიზში იწყება მისი წარმატებული კარიერა, სწავლის პარალელურ ლისში ბა. თბი მონაწილეობს არაერთ გამოფენაში, პოპულარული მხატვარი ხდე ვით ს მოწვე დაბრუნების შემდეგ, ფერწერის პარალელურად, კოტე მარჯანიშვილი მისი მუშაობს თეატრის მხატვრად, ასევე წიგნის გრაფიკაში. ომის შემდეგ ბჭოთა მოღვაწეობა საქართველოს გასცდა და სპექტაკლებს აფორმებდა სა კავშირის მასშტაბით.

1939 წელს მიიღო სახელოსნო, რომელიც ერთგვარ კულტურულ მრავალი ცენტრად აქცია. დღეს იქ მისი სახლ­მუზეუმია. 1960­იანი წლებიდან რეთ. რებს გა პერსონალური გამოფენა ჰქონდა საბჭოთა კავშირსა და მის საზღვ აც ომელს 1971 წელს ელენე ახვლედიანი იყო პირველი ქართველი ქალი, რ ედებაში შოთა რუსთაველის სახელობის სახელმწიფო პრემია მიენიჭა. მის შემოქმ ით განსაკუთრებული ადგილი უკავია ძველი თბილისის უნიკალური სტილ შესრულებულ პეიზაჟებს. ფოტო: გ. ლეონიძის სახ. ლიტერატურის მუზეუმი

ანნა (ოლა) სოლოღაშვილი 1882­1937 / საზოგადო მოღვაწე ტიის 1903 წლიდან იყო საქართველოს სოციალ­დემოკრატიული მუშათა პარ ს წევრი. 1918 წლიდან მონაწილეობდა საქართველოს ეროვნული საბჭო კის მუშაობაში, ხელი მოაწერა საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლი ული დამოუკიდებლობის აქტს. 1918 წელს იყო საქართველოს დემოკრატი რესპუბლიკის პარლამენტის წევრი. 1919 წელს აირჩიეს საქართველოს ­ დემოკრატიული რესპუბლიკის დამფუძნებელი კრების წევრად სოციალ წევრი. მისიის დემოკრატების სიით. გახლდათ საბიბლიოთეკო და სარედაქციო კო ურ ალეგალ საქართველოს გასაბჭოების შემდეგ ჩაბმული იყო ანტი­საბჭოთა არ მოძრაობაში. 1925 წლიდან ეწეოდა პედაგოგიურ საქმიანობას. ი 1937 წელს დააპატიმრა შინსახკომის სამხრეთ ოსეთის ავტონომიურ ს თველო ოლქის რაიონულმა განყოფილებამ. 1937 წლის 27 ნოემბერს, საქარ ), როიკა“ სსრ­ს შინსახკომთან არსებულმა განსაკუთრებულმა სამეულმა (ე.წ. „ტ ის, ასევე „მენშევიკთა“ წყობებ რი“ გან ანტისაბჭოთა და ანტისაკოლმეურნეო პროპაგანდის, და „შოვინისტუ საჯა. ეტა მიუ დახვრ ლიდერ რამიშვილთან კავშირის ბრალდებით, ოლა სოლოღაშვილს ფოტო: საქართველოს ეროვნული არქივი

37

50 ქალი საქართველოდან

ნუცა (ნინო) ღოღობერიძე 1902­1966 / კინორეჟისორი

25 წლის ასაკში ნუცა ღოღობერიძე გახდა პირველი რეჟისორი ქალი ური ოკუმენტ ველი დ საქართველოში. სულ სამი ფილმის გადაღება მოასწრო. პირ „მათი”. დებით ხელწო ფილმი მან გადაიღო მიხეილ კალატოზიშვილთან ერთად, სა ბაძე. ეს იყო იმ ნუცას მეორე ფილმი იყო „ბუბა”. ფილმის მხატვარი გახლდათ დ. კაკა ი ნათამაშები ი ფილმ დროისათვის გავრცელებული დოკუმენტურ­პროპაგანდისტულ მდეგობის წინააღ ი” დიდი სცენებით, ე.წ. „კულტურფილმი”. მისი მესამე ფილმი − „უჟმურ ა ამავე თული დ ლი ქარ მიუხედავად, 1934 წლის ბოლოს გამოვიდა ეკრანებზე ­ პირვე . ის მიერ რი ქალ რეჟისო დროს, პირველი საბჭოთა მხატვრული ფილმი გადაღებული აკ არტმუშ მრის, პ 1930­იანი წლების შუახანებიდან იწყება ნუცას შევიწროვება ქ კინოდან გააძევეს ლევან ღოღობერიძის გამო, რომელიც 1937 წელს დახვრიტეს. ნუცა ულს არ უცდია აბრუნებ და იმავე წელს 10 წლით გადაასახლეს. გადასახლებიდან დ ანყოფილებაში ოგიის გ კინოში დაბრუნება, ენათმეცნიერების ინსტიტუტში ლექსიკოლ მუშაობდა. ც რომელიმე იგი არაა მოხსენიებული არც ქართულ საბჭოთა ენციკლოპედიაში და არ სხვა ცნობარში, გარდა ქართული კინოს ფილმოგრაფიებისა. ფოტო ოჯახის არქივიდან

ალექსანდრა ჯაფარიძე 1895­1974 / მთამსვლელი ლებზე. შესრულებული აქვს ასამდე სპორტული ასვლა კავკასიონის მწვერვა ველოს ქართული და საბჭოთა ალპინიზმის ერთ­ერთი ფუძემდებელი, საქართ აშორისო ალპური კლუბის ერთ­ერთი დამფუძნებელი გახლდათ. იყო საერთ კავშირდება კატეგორიის მსაჯი, სპორტის დამსახურებული ოსტატი. მის სახელს უ ითქმის ბეთლემის გამოქვაბულის აღმოჩენა. ალექსანდრამ კავკასიონის თ ნულდსა ყველა მწვერვალი დაიპყრო, პირველი ქალი იყო, რომელმაც თეთ , რაც და უშბაზე დაადგა ფეხი, მოიპოვა თითქმის ყველა ტიტული და ჯილდო ჯმა, იის მსა ატეგორ რისო კ რთაშო ლი. საე აწესებუ ს იყო დ მთამსვლელებისათვი აღზარდა ალპინისტთა არაერთი თაობა. უკუნის ჟურნალისტთა ფედერაციის რეფერენდუმით, დასახელებულია მე­20 სა საუკეთესო სპორტსმენად. ფოტო: გურამ თიკანაძე

ბარბარე (ვარინკა) მაჭავარიანი-წერეთელი 1874­1948 / კომპოზიტორი, საზოგადო მოღვაწე მისი ბავშვობიდან გამოირჩეოდა განსაკუთრებული მუსიკალური ნიჭით. ა აიბეჭდ წელს დ ც. 1895 ეთელი კაკი წერ ნიჭიერებით მოხიბლული იყო ა ს აკაკის “სულიკო” და თავად ავტორმა სთხოვა ვარინკას, ლექსისთვი

მღერა. ული სი გენდარ მნა ლე სე შეიქ სასიმღერო ჰანგი შეერჩია. ა ს” 1909 წლიდან ვარინკა “წერა­კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოები ში ლიწად ნიმე წე რამდე თემში. აფონი) თავმჯდომარეა ყვირილას (ზესტ ელ მან აქ სამკითხველოს გახსნაც მოახერხა და საკუთარ სახლში, სოფ ე ა ათამდ ების კერ ანათლ ატარა გ თა. ეს პ ცხრაწყაროში, სკოლაც გამარ სოფელს ემსახურებოდა.

1937 წლის ქართული ლიტერატურისა და ხელოვნების დეკადაზე, მოსკოვში, “სულიკო” ა. მეგრელიძის მეჩონგურე ქალთა ანსამბლმა გორც შეასრულა, მაგრამ არა როგორც ვარინკა წერეთლის, არამედ – რო ისთვის, რდა იმ ა დასჭი ბრძოლ წლიანი რავალ ხალხური სიმღერა. ვარინკას მ . რებინა ედასტუ ობა და ავტორ მღერის ული სი რომ ამ არნახულად პოპულარ ერის ა, სიმღ ასკვნის იური დ ს პოზიტ ავშირი მიუხედავად კომპოზიტორთა კ ავტორი არცერთ სანოტო გამოცემაში არ არის მოხსენიებული.

38

ნინო ნაკაშიძე 1872­1963 / მწერალი, საზოგადო მოღვაწე

1

ახალგაზრდობიდანვე აქტიურად იყო ჩართული საზოგადოებრივ ცხოვრებაში. მეუღლესთან ერთად იზიარებდა ლევ ტოლსტოის შეხედულებებს და პირადადაც იცნობდა მწერალს, რის გამოც ხშირად იდევნებოდა. განსაკუთრებით აქტიურდება 1905 წლიდან, როცა სამწერლო ასპარეზზე გამოდის საბავშვო მოთხრობებით და ასევე ეწევა თამამ ჟურნალისტურ საქმიანობას. იყო მრავალი ჰუმანიტარული წამოწყების ინიციატორი. ჟურნალ „ნაკადულის“ რედაქტორად აირჩიეს 1910 წელს, სადაც მრავალი წელი იმუშავა. მისი ინიციატივით გაიხსნა პირველი ქართული საბავშვო ბაღი, დაარსდა საბავშვო თეატრი. იყო „კავკასიელ ქალთა საზოგადოების“ თავმჯდომარე, „ქართველთა შორის წერა­კითხვის გამავრცელებელი საზოგადოების“ გამგეობის წევრი, „საქართველოს მწერალთა კავშირის საბჭოს“ წევრი. პარალელურად ეწეოდა ლიტერატურულ საქმიანობას, მხატვრული ტექსტების გარდა, სამი მემუარული ჟანრის წიგნის ავტორია. ფოტო: გ. ლეონიძის სახ. ლიტერატურის მუზეუმი

მარჯორი უორდროპი 1869­1909 / მთარგმნელი ნდონში ინგლისელმა პოლიგლოტმა ქართული ენის შესწავლა ჯერ კიდევ ლო ნი ათარგმ ყოფნისას დაიწყო და უკვე 1894 წელს გამოაქვეყნა ინგლისურ ენაზე ნ მოდის ქართული ხალხური ზღაპრების კრებული. იმავე წელს პირველად ჩა ს კი იღებს საქართველოში, თარგმნის ილია ჭავჭავაძის ნაწარმოებებს. 1896 წელ ური ას აქტი გადაწყვეტილებას, ინგლისურ ენაზე თარგმნოს “ვეფხისტყაოსანი”. მ . რებთან ურთიერთობა აკავშირებს ქართველ მოწინავე მწერლებსა და მეცნიე , რმოებს სხვადასხვა წლებში თარგმნის ი. ჭავჭავაძის კიდევ რამდენიმე ნაწა ა სულხან­ თავის ძმასთან, ოლივერთან ერთად, “წმინდა ნინოს ცხოვრებას” დ შეიქმნა საბას “სიბრძნე სიცრუისას”. მისი პირადი ბიბლიოთეკის საფუძველზე ოქსფორდში მისსავე სახელობის ქართული ფონდი. რმა 1912 წელს, მარჯორის გარდაცვალებიდან სამი წლის შემდეგ ოლივე ორი გამოსცა “ვეფხისტყაოსნის” ინგლისური თარგმანი, რომელზეც მარჯ ქართული არაერთი წლის მანძილზე მუშაობდა. მისი წვლილი, ძმასთან ერთად, ია. ლიტერატურისა და კულტურის პოპულარიზებაში განუზომლად დიდ ფოტო: გ. ლეონიძის სახ. ლიტერატურის მუზეუმი

განდეგილი (დომინიკა ერისთავი) 1864­1929 / მწერალი, მთარგმნელი და ჟურნალისტი თველ დომინიკა განდეგილი იყო პირველი კორექტორი ქალი. ეძახდნენ ქარ ბის ა”, „ცნო ჟორჟ სანდს. თანამშრომლობდა პერიოდულ გამოცემებთან: „ივერი ფურცელი”, „კვალი”, „თემი”, „ნობათი”, „ფასკუნჯი”, „სახალხო ფურცელი”, ისთავი „ალმანახი”, „ჯეჯილი”, „ნაკადული” და სხვა. 1904 წელს დომინიკა ერ ჟურნალ „ნობათის” რედაქტორად დაინიშნა. თველოში იყო ერთ­ერთი ინიციატორი, ფუძემდებელი და დამაარსებელი საქარ ქალთა პირველი ორგანიზაციისა ­ „ქართველ ქალთა საზოგადოება”. წელს, ლექსებისა და მოთხრობების პირველი კრებული გამოქვეყნდა 1910 ლექსების კრებული ­ 1918 წელს.

(1897). პირველი ლიტერატურული აღიარება მოუტანა მოთხრობამ „მარინე” ნტერესო მუშაობდა პუბლიცისტიკაში, კრიტიკაში, სისტემატურად აქვეყნებდა საი წერილებს. ავტორია მრავალი მინიატურის, ნოველისა თუ ფელეტონის. რგმნა ჰაინეს, რილეევის, გორკის, ტურგენევის, მუშაობდა საბავშვო მოთხრობებისა და ზღაპრების თარგმანებზე. თა არგმნა გრიბოედოვის “ვაი ჭკუისაგან”. ასევე თ კუპრინის, მარკიზ სონიესა და სხვათა ნაწარმოებები. განდეგილმა ფოტო: გ. ლეონიძის სახ. ლიტერატურის მუზეუმი

39

50 ქალი საქართველოდან

ბარბარე ერისთავი-ჯორჯაძე 1833­1895 / მწერალი დ ის ბარბარეს ოჯახის გარეთ სხვა განათლება არ მიუღია, თუმცა სწორე

უშინდა ც არ შე ომელი ალი, რ ველი ქ აღმოჩნდა ერთ­ერთი პირველი ქართ გი ვიდა. ი ზე გამო სპარეზ რლო ა ა სამწე საზოგადოების მხრიდან გაკიცხვას დ ილში”. იბეჭდებოდა “ცისკარში”, “დროებაში”, “ივერიაში”, “კვალსა” და “ჯეჯ რთული ელს, ქა ა 1861 წ აბედა დ ლმაც გ ის გახლდათ ერთადერთი ქალი, რომე კამათა. ძეს შეე ჭავჭავა , ილია ემიკაში ულ პოლ ენის მოდერნიზაციასთან დაკავშირებ ებდი რას ვეძ პიესა “ რჯაძის ბარე ჯო შდა ბარ 1867 წელს ქუთაისის თეატრში გათამა ცენაზე. ატრის ს სხვა თე სხვადა მებოდა ლი იდგ და რა ვიპოვე”, რომელიც მრავალი წე ლო და 1874 წელს ექვთიმე ხელაძის სტამბამ დაბეჭდა “ქართული სამზარეუ ­ ართულ ველს ქ ე მკითხ ბარბარ ”, სადაც საოჯახო სამეურნეო ნაცადი ცნობანი ობდა. ებს აცნ ბის წეს ომზადე ევროპული კერძების რეცეპტებსა და მ ბარბარემ 1890­იან წლებში “ქალთა საკითხის” გარშემო გამართულ პოლემიკას ღვნა, დ” მიუძ ადღებო ს საყურ კაცები ყმაწვილ სპეციალური წერილი “ორიოდე სიტყვა ტად. ანიფეს იზმის მ ი ფემინ ართულ რომელიც სამართლიანად მიიჩნევა ქ მი ის მუზეუმი ფოტო: გ. ლეონიძის სახ. ლიტერატურის მუზეუ

ეკატერინე თარხნიშვილი-გაბაშვილი 1851­1938 / მწერალი, საზოგადო მოღვაწე ევლო 1868 წლიდან ეკატერინე იწყებს პედაგოგიურ მოღვაწეობას: ხსნის სამრ 1870 ორჩეს. არ ჩამ როებას გზით დ სკოლებს და ცდილობს, თვითგანვითარების შვილდა. წელს იგი ალექსანდრე გაბაშვილს მითხოვდა და მალევე დაწვრილ ლოდ და მხო ლებინა აეგრძე ავლა გ საოჯახო ცხოვრებამ საშუალება არ მისცა სწ იდა აგზავნ დადრო აც დრო ომელს მცირე კორესპონდენციებით შემოიფარგლა, რ რივ გადოებ და საზო ერლო ურ სამწ ჟურნალ­გაზეთებში. თუმცა, მოგვიანებით აქტი საქმიანობაში მაინც ჩაერთო. ცელებელი 1882 წლიდან ეკატერინე “ქართველთა შორის წერა­კითხვის გამავრ იული როფეს ალთა პ ებში ­ ქ საზოგადოების” გამგეობის წევრია, 1897­1922 წლ გიონული სკოლის ხელმძღვანელი, 1872­1905 ­ ქალთა წრის დაარსებისა და მისი რე ებით ა ცხოვრ ებითა დ მოქმედ ფილიალების შექმნის ინიციატორი. თავისი შე ბის იდეის ცდილობდა გამოეწვია/დაერწმუნებინა თანამედროვენი თანასწორო ეთაგან უამრავ ედროვ მ თანამ ყო, რო საჭიროებასა და აუცილებლობაში. ამიტომაც ი . ს ბიძგი თარები ა განვი ვევისა დ ქალს აუხილა თვალი და მისცა თვითგამორკ უმი ის მუზე ფოტო: გ. ლეონიძის სახ. ლიტერატურ

ქრისტინე (ჩიტო) შარაშიძე 1887­1973 / საზოგადო მოღვაწე იყო საქართველოს სოციალ­დემოკრატიული მუშათა პარტიის წევრი სში 1905 წლიდან. აქტიურად მონაწილეობდა 1905­1906 წლებში ტფილი ელს ; 1919 წ სალებს ეთო მა ა საგაზ რევოლუციურ გამოსვლებში; ამზადებდ ნებელი დამფუძ ლიკის რესპუბ ტიული არჩეული იყო საქართველოს დემოკრა ოების გასაბჭ ველოს საქართ ს სიით. კრების წევრად სოციალ­დემოკრატები ი. სი ოჯახ ოყვა მი იებში მ შემდეგ რამდენჯერმე დააპატიმრეს. რეპრეს ინეტის სხვადასხვა დროს იყო „მასწავლებელთა სახლის“ ქართული ენის კაბ ლი. მშრომე ის თანა მუზეუმ გამგე და საისტორიო­საეთნოგრაფიო 1941­1964 წლებში მუშაობდა საქართველოს სახელმწიფო მუზეუმის

ხელნაწერთა განყოფილებასა და საქართველოს სსრ მეცნიერებათა ვის თი სიტყ ბეჭდვი რთული მები ქა აკადემიაში. მოამზადა მნიშვნელოვანი შრო და ხევისა ვტორი ევების ა ამოკვლ ანესი გ ისტორიის შესახებ. იყო უმნიშვნელოვ

ვლილი ა შესწა ბული დ ამუშავე ახებ. დ სამხრეთ საქართველოს ისტორიის შეს . ნაწერი აქვს IX­XIX საუკუნის 1500­ზე მეტი ხელ ს საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის დამფუძნებელი კრები ი ი არქივ ოვნულ პრეზიდიუმი. ფოტო: საქართველოს ერ

40

sastumro galogre

•

•

•

სასტუმრო გალოგრე მდებარეობს ძველ ბათუმში, სანაპიროდან ასორმოცდაათიოდე მეტრში. მას განსაკუთრებით მიმზიდველს ხდის

ძველი ქალაქის გარე არქიტექტურასთან მაქსიმალურ კონტრასტში მოყვანილი

თანამედროვე კომფორტი და ინტერიერი. დასვენებას დაუვიწყარს გახდის მაღალი დონის მომსახურება და თქვენს

მოთხოვნაზე ორიენტირებული კვალიფიციური პერსონალი. სასტუმრო "ო. გალოგრე" საქართველო, ბათუმი, გორგასალის ქ. № 8 ტელ.: +995 422 27 48 45 მობ.: +995 592 75 80 00 ვებ­გვერდი: www.hotelgalogre.com ელ.­ფოსტა: info@hotelgalogre.com

42

43

„სიყვარულის სასახლის“ ისტორია შეყვარებული პრინცის საჩუქარი აგრაფინა ჯაფარიძეს

უკვე ორი საუკუნეა, საქართველოს დედაქალაქს უნი­ კალური სასახლე ამშვენებს. კარგარეთელის ქუჩა, სადაც ნაგებობაა აღმართული, XIX საუკუნის 60­იან წლებში ბაღის (შემდგომში ­ პიროგოვის) ქუჩად იწოდებოდა. ამ ადგილას გერმანელმა კოლონიზატორებმა ულამაზესი ბაღნარები გააშენეს. ქუჩასაც სახელი სწორედ აქედან გამომდინარე დაერქვა. ტერიტორიის დიდი ნაწილი ავსტრიის იმპერიის ქვეშევრდომს, ფრანც ტიტელს ეკუთვნოდა. 1895 წელს ტიტელის ქალიშვილს, ემილიას, პაულე (პაულ) ფრიდრიხ შტერნისათვის ამ ქუჩაზე სასახლის მშენებლობა შეუკ ვე­ თავს. როგორც ჩანს, ეს პროექტი სრულად ვერ განხორ­ ციე ლდა... მან სახეცვლილება განიცადა, რადგან სავა­ რაუდოდ, ნაგებობა მშენებლობისას გერმანელმა პრინცმა ქართველი მანდილოსნისთვის შეისყიდა. ეს ისტორია სასახლეს მეტ მომხიბლაობას მატებს.

44

აშენებიდან დღემდე, მას ზოგი „სიყვარულის“, ზოგიც „ერთი ღამის სასახლეს უწოდებს“. ისლამური გოთიკის სტი ლის ნაგებობაში ჰარმონიულად არის შერწყმული ისლამური, ქართული და ევროპული არქიტექტურის დეტალები. სასახლე 1895 წელს აუშენებია პაულ შტერნს, თბილისის მერიისა და ოპერის თეატრის ძველი შენობის არქიტექტორს. შტერნს დაკვეთა მიუღია შეყვარებული პრინცის, კონსტანტინე ოლდენბურგისგან. ყველაფერი კი, ერთი შეხედვით, უბრალოდ დაწყებულა: მე­19 საუკუნეში გრაფ ალექსანდრე ოლდენბურგს თბილისსა და ფოთს შორის რკინიგზა გაჰყავდა. მასთან ხშირად ჩამოდიოდა ძმა, პრინცი კონსტანტინე. ოლდენბურგები ქართველ საზოგადოებაზე შეყვარებული ყოფილან და თითქმის არასოდეს აკლდებოდნენ მაღალი წრის არცერთ შეხვედრას ან წვეულებას. იმის გამო, რომ

ავტორი/ ევა მენთეშაშვილი-ვიაზოვსკი სიყვარულის სასახლის ისტორია

რკინიგზას ქუთაისში უნდა გაევლო, ოლ დენ ბურ­ გებს ხშირად უწევდათ სტუმრობა საქართველოს უძველეს სატახტო ქალაქში. 1882 წლის მაისში ქუთაისში გრაფების ვი ზი ტი დაემთხვა ერთ­ერთ ისტორიულ მოვ ლენას. სწორედ იმ დროს ცნო­ ბილი მხატ ვარი მიხაი ზიჩი „ვეფხისტყაოსნის“ ილუ სტრაციებს ქუთაისში ხატავდა. რიონის პირას, „საზოგადო საკრებულოს“ ეზოში საგა­ ნგე ბოდ მოწყობილ ფიცრულში იდგ მე ბოდა სცენები ილუსტრაციებისთვის. ამ წარმოდგენის მოთავე ყოფილა ნინო წერეთელი — გენერალ ბიძინა ჩოლოყაშვილის მეუღლე. პროცესის მო ნაწილეთა შორის იყვნენ თვით ბიძინა ჩოლო ყაშვილი, მარიამ დადიანი, აკაკი წერე­ თელი, მამია გურიელი, გიორგი შარვაშიძე და სხვები. ზიჩი ულამაზეს ქართველ ქალ­ვაჟებს ხატავდა. ამ სანახაობის თვალის შესავლებად თურმე უამრავი მნახველი მიდიოდა. ნესტან­ დარეჯანის როლს საილუსტრაციო სცენებში ასრულებდა ულამაზესი აგრაფინა ჯაფარიძე, თავად ტარიელ დადიანის მეუღლე. კონსტანტინე ოლდენბურგს პირველსავე დანა­ ხვაზე თავდავიწყებით შეყვარებია ქართველი ქალი ­ აგრაფინა. გრაფს ტარიელ დადიანთან კაციც კი გაუგზავნია მოსალაპარაკებლად, ცოლს გაეყარე, რათა მასზე დაქორწინება შევძლოო. გაბრაზებულა თავადი, როგორ ბედავს ცოლის ხელს რომ მთხოვსო. თუმცა ჭორების თანახმად, ოლდენბურგს მოუხერხებია ჯერ ქალისთვის თავის შეყვარება, მერე კი დადიანის დაყოლიება და ქმრისგან საყვარელი ქალი ოქროთი გამოუსყიდია. ამბობდნენ, პრინცმა თავადს მილიონი ოქროს თუმანი გადასცაო. არავინ იცის, მართალია თუ არა ეს ამბავი, თბილისსა და ქუთაისში კი მაშინ ბევრი შაირობდა: დადიანმა გრაფს დაუთმო აგრაფინა კისკისაო... აგრაფინა და თავადი დასცილდნენ ერთმანეთს და ქალი ოლდენბურგთან ერთად თბილისში გადმოსახლდა. აგრაფინასთვის გადაწყდა სიყვარულის სასახლის აშე­ ნება, რისთვისაც მაშინდელი თბილისელი შეძლებული ვაჭრის, ტიტელის მამული უყიდია. ვიდრე ოლდენბურგი დადიანის ცოლთან გაყრაზე დაყოლიებას შეძლებდა, წყვილი იძულებული იყო ანგარიში გაეწია მაშინდელი საზოგადოებისთვის და დაქორწინებამდე საიდუმლოდ სასახლის კოშკში ხვდებოდნენ ერთმანეთს. შენობა ციხე­დარბაზის სტილისაა. აქვს მთავარი კორპუსი, ტრიუმფალური შესასვლელი და კოშკი. გად მო­ ცემებით, ეს კოშკი ყოფილა შეყვარებულთა ყველა საი დუმ­ ლო შეხვედრის მოწმე. თეატრის, კინოს, მუსიკისა და ქორეოგრაფიის მუზეუმის დირექტორი გიორგი კალანდია: დირექტორი გიორგი კალანდია: „აქ სამუშაოდ როცა მოვედი, ვერ გავიგე, რატომ ერქვა კოშკს სიყვარულისა, რადგან მხოლოდ და მხოლოდ მრგვალი კიბეები იყო ამ კოშკში და მეტი არაფერი. ვიფიქრე, ალბათ კიბეებზე ხვდებოდნენ ერთმანეთს და ამიტომაც დაერქვა ასე­ მეთქი. ერთ დღესაც, ჩემი და ჩემი მოადგილის ირაკლი ზამბახიძის ყურადღება მიიქცია სხვენზე, ზედ კოშკის მხარეს, კედელზე ფიცრულმა ანაჭედმა. კარი გავხსენით და ოთახში აღმოვჩნდით. ამ აღმოჩენის შემდეგ მივხვდი, რატომ ეწოდებოდა სასახლეს ერთი ღამის და კოშკს ­ სიყვარულისა. აქ ხვდებოდნენ ქორწინებამდე გრაფი და გრაფინია ერთმანეთს. მოგეხსენებათ, ბევრი რამ არის ცნობილი ევროპაში ძველ ციხესიმაგრეებში მოჩვენებათა

თეატრის, კინოს, მუსიკისა და ქორეოგრაფიის მუზეუმი

არსებობის შესახებ. გასული საუკუნის 30­იან წლებში თბილისში ხმები დადიოდა ამ სასახლეში მობინადრე მოჩ ვენების შესახებაც. ხალხი ღამღამობით ქალის ლანდს ხედავდა და მისი მომხიბლავი სიცილი ესმოდათ. შესაძლოა, ეს ამბავი ვიღაცების ფანტაზიის ნაყოფი იყო, მაგრამ იმდენად საინტერესო და დამაინტრიგებელია, რომ სულაც არ ვეწინააღმდეგები მოჩვენების არსებობას.“ სამწუხაროდ, აღარაფერია ცნობილი ოლდენბურგისა და მისი სატრფოს შემდგომი ცხოვრების შესახებ. გადმოცემის მიხედვით, ამ სასახლეში მოგვიანებით ეკატერინე ჭავჭავაძის უმცროსი ვაჟი ანდრია დადიანი ცხოვრობდა, შემდეგ კი სალომე დადიანის მეუღლე ­ პრინცი აშილ მიურატი დასახლდა. შენობის ისტორია ამ ამბით არ მთავრდება. სტალინის განკარგულებით, აქ განუთავსებიათ ყრუ­მუნჯთა სასწავ­ ლე ბელი. ბავშვების სიმრავლის გამო, სასახლისთვის ერთი იმდენი კიდევ მიუშენებიათ. ძველსა და ახალ ნა­ წილს შორის ფაქტობრივად არანაირი განსხვავება არ არის. გიორგი კალანდია ვარაუდობს, რომ შენობის დაუ­ მახინჯებლად გაფართოება ლავრენტი ბერიას დამ სა­ ხურება უნდა იყოს. „სწორედ აქ განთავსებულ სკოლაში სწავლობდა მისი ყრუ­მუნჯი და. ამიტომაც ვეჭვობ, ბერიას ჩარევის შედეგად შეინარჩუნა სასახლემ ძველი იერი. გარდა ამისა, ამოუხსნელი რჩება კიდევ ერთი დეტალი: ეს საგვარეულო ღერბის გამოსახულებიანი ერთადერთი შენობა არის თბილისში. ღერბზე გამოსახულია ცალრქა, მითური ცხენი, რომლის სისხლიც, ჯვაროსნების აზრით, დაჭრილ ადამიანს არჩენდა. დიდხანს ვეძებდით ამ ღერბის პატრონებს. იგი უკავშირდება ტიტელებსა და ოლდენბურგებს. გაირკვა, რომ რუსული საგვარეულოს, ვერიგინების ღერბი ყოფილა. ცნობილია, რომ თავადი ვერიგინი კანადაში გადასახლებამდე თბილისში გადმოა­ სახლეს. იგი მეგობრობდა ალექსანდრე ტოლსტოისთან, რომელიც ასევე ცხოვრობდა თბილისში. ვერიგინების და „სიყვარულის სასახლის“ დანარჩენი ისტორია ჯერ უცნობია. თუმცა, ღერბი ცხადყოფს, რომ მას აქაურობასთან მჭიდრო კავშირი ჰქონდა, რომელიც შესაძლოა, ოლდენბურგის მსგავსად, ქალს უკავშირდებოდა“. ახლა „სიყვარულის სასახლე“ იდუმალებით მოცულ ბევრ ამბავთან ერთად, საქართველოს უზარმაზარ კულტურულ ისტორიასაც ინახავს.

1989 წლიდან აქ საქართველოს კინოს, თეატრის, მუსიკისა და ქორეოგრაფიის სახელმწიფო მუზეუმმა დაიდო ბინა.

45

მუზეუმში დაცული ექსპონატები „ამ უნიკალურ მუზეუმში (სადაც სამასი ათასი უნიკალური ექსპონატი ინახება) დაცულია ლადო გუდიაშვილის, ელენე ახვლედიანის, პეტრე ოცხელის, ირაკლი ფარჯიანის, სერგო ფარაჯანოვის, დავით კაკაბაძის უცნობი ნამუშევრები ­ ძველი თბილისის ყოფის ამსახველი ისეთი ნახატები, მაშინდელ ისტორიას რომ გიამბობენ. აქ ინახება პეტრე ჩაიკოვსკის, თეოდორ შალიაპინის, ფედერიკო ფელინის ხელნაწერები, მაია პლისეცკაიას პუანტები, დავით არაყიშვილის ოქროს საათი, რომელსაც პირად კოლექციაში ინახავდა. ჩვენს საცავებში ასევე ინახება ვანში აღმოჩენილი ანტიკური ხანის უნიკალური თეატრალური ნიღაბი. ჩვენ გვაქვს ბევრი გამორჩეული ექსპონატი. შეიძლება ვთქვა, რომ ეს არის ყველაზე განსაკუთრებული და მსოფლიოში ერთადერთი. გვაქვს ქართული კოსტიუმების დიდი კოლექცია. აქ არის როგორც ქართული კინო­კოსტიუმები, ასევე ქართველ მეფეთა და დედოფალთა სამოსი, რომლებიც ყველაზე გამორჩეულია, მიუხედავად იმისა, რომ სხვა კოსტიუმებისგან განსხვავებით, მასზე არ არის ძვირფასი თვლები და ლითონები. ასევე აქ ინახება ქეთოს კაბა ფილმიდან „ქეთო და კოტე“. ყველას იზიდავს ეს კაბა. განსაკუთრებით გოგონებს, რომლებსაც ადრეულ ასაკში აქვთ ეს ფილმი ნანახი, გასჩენიათ სურვილი, რომ ასეთი კაბა ჰქონოდათ. ჩვენთან ინახება ნახატი „გრენლანდია“... ყველას უნახავს და კარგად ახსოვს ცნობილი რეპლიკა ­ „გაიტანეთ გრენლანდია!“ ­ ელდარ შენგელაიას შესანიშნავი ფილმიდან „ცისფერი მთები ანუ დაუჯერებელი ამბავი“. ყველას გვიცინია ამ მომენტზე. ეს ჩვენი ერთ­ერთი გამორჩეული რელიქვიაა. ჩვენი თითქმის ყველა ექსპონატი გამორჩეულია იმიტომ, რომ ის ან კინოეკრანზე მოხვდა, ან თეატრში, და აქედან გამომდინარე, ძალიან პოპულარულია. მაგალითად, კინოსურათ „გიორგი სააკაძის“ ყველა კოსტიუმი, ასევე ბაში აჩუკის სამოსი (ფილმიდან „ბაში აჩუკი“) ჩვენთან ინახება. აქ არის დაცული გიგო გაბაშვილის პალიტრა და სხვა უამრავი უნიკალური ნივთი, ამიტომ ხშირად ვამბობ, რომ მთლიანად მუზეუმი მთელი თავისი კოლექციით გამორჩეულია!“

• რკინიგზელთა საპატიო ნიშანი ელისაბედ ჩერქეზიშვილის (1863­1948 წწ.) კოლექციიდან. ოქრო, მინანქარი, ვერცხლი.

3X4.5 სმ.

• ჯიბის საათი XIX საუკუნის დასაწყისი, შვეიცარია. ოქრო, სინჯი 585. მომინანქრებული ციფერბლატით, რომაული ციფრებით. დიამეტრი 6 სმ.

“ROBEL FILS & CIE” ­ ცნობილი კომპანია, დაარსებული 1859 წ. ტექნიკური ინოვაციისა და ორიგინალური დიზაინისთვის მიღებული აქვს საერთაშორისო ჯილდო მსოფლიო გამოფენაზე. დიმიტრი არაყიშვილის (1873 ­ 1953 წწ.) კოლექციიდან.

• ქეთოს კაბა

ფილმიდან “ქეთო და კოტე“ (1948 წ.)

• პეტრე ოცხელი (1907­1937 წწ.) ავიატორი ლ. ესაკიას კინოფილმისთვის “ფრთოსანი მღებავი”. თბილისი, 1936 წ. ქაღალდი, აკვარელი, ტუში. 43.7X31.5 სმ.

• ტორეადორის კოსტიუმი

• ლადო გუდიაშვილი

(1896­1980 წწ.) “ყეენის მტკვარში გადაგდება” თბილისი, 1938 წ. ტილო, ზეთი. 72X89 სმ.

მილანი. ოპერა „კარმენი“ (1923 წ.). სანდრო ინაშვილის კოლექციიდან. აბრეშუმი. ოქრომკედი.

„უკვდავთა თაღი“ „თაღმა, რომელიც მუზეუმის ისტორიულ და ახალ ფლიგელს ერთმანეთთან აკავშირებს, ბოლო დროს განსაკუთრებული მნიშვნელობა შეიძინა. მოგეხსენებათ, საფრანგეთში არსებობს „უკვდავთა აკადემია“, სადაც დაცულია ის უკვდავი სახელები, რომლებმაც საფრანგეთის ისტორიასა და ხელოვნებაში განსაკუთრებული კვალი დატოვეს. ამერიკაში, ჰოლივუდის ცნობილი ბულვარის წინ, იმ ადამიანების ხელის ანაბეჭდებია, რომლებსაც დიდი წვლილი მიუძღვით მსოფლიო კინემატოგრაფში. ჩვენ გავაკეთეთ, თუ შეიძლება ასე ითქვას, ამ ყველა­ ფრის ნაზავი და იმ ადამიანთა სახელები, რომ ლებმაც კვალი დატოვეს ქართულ ხელოვნებაში, ანაბეჭდებით უკვდავყავით. ვერცერთი ადამიანი ვერ შემოვა მუზეუმში ისე, თუ არ გაიარა „უკვდავთა თაღში“ და არ შეხედა ამ ანაბეჭდებს. სწორედ ეს იყო ჩვენი მიზანიც ­ ნებისმიერ სტუმარს, ქართველსა თუ უცხოელს, ვისაც სურს გაიგოს, რა არის ქართული სასცენო ხელოვნება, აუცილებლად უნდა ჩაუაროს ამ უკვდავ სახელებს. კონსტანტინე გამსახურდიას სიტყვებს რომ დავე სეს­ ხოთ, „მხოლოდ ოსტატს ვერ ეწევა სიკვდილი“. აი, ესენი არიან ის დიდოსტატები! სანამ არსებობს ქართული კინო და სასცენო ხელოვნება, მანამდე არსებობენ ელდარ შენგელაია, ოთარ მეღვინეთუხუცესი, კახი კავსაძე, გივი ბერიკაშვილი... რა თქმა უნდა, ამ თაღში ბევრი ადამიანის ხელის ანაბეჭდი ვერ დაეტევა, მაგრამ აქ იქნებიან რჩეულთა შორის ყველაზე რჩეულები...“

გაწეული დახმარებისთვის მადლობას ვუხდით საქართველოს თეატრის, კინოს, მუსიკისა და ქორეოგრაფიის მუზეუმის დირექტორს გიორგი კალანდიას და მის მოადგილეს ირაკლი ზამბახიძეს.

49

EXCLUSIVE

საქართველოს პირველი რკინიგზელები ექსკლუზიური ფოტოარქივი

50 5 0

ავტორი/ ევა მენთეშაშვილი-ვიაზოვსკი ექსკლუზივი

ცოტა ხნის წინ კინოს, თეატრისა და ქორეოგრაფიის მუზეუმს, ერთ­ერთი პირველი რკინიგზელისა და მემან­ ქანის სოლომონ ნასიძის შთამომავალმა უნიკალური ფოტომასალა გადასცა.

1900 წელს გადაღებულ ფოტოებზე აღბეჭდილია ბორჯომ­ბაკურიანის რკინიგზის გაყვანის პროცესი, სადგურის მშენებლობა, საქართველოს პირველი რკინიგზელები და მათი ოჯახური პორტრეტები. ნინო ნასიძე სოლომონ ნასიძის შთამომავალია. იგი კინოს, თეატრისა და ქორეოგრაფიის მუზეუმის ბიბლიოთეკისა და რარიტეტულ გამოცემათა ფონდის მცველი გახლავთ. ამ ფოტოარქივის შესახებ ნინო გვიამბობს: „პირადი არქივის მუზეუმისთვის გადმოცემის გადაწყვეტილება ბაბუაჩემმა მიიღო. იგი თვალყურს ადევნებდა ჩვენი მუზეუმის საქმიანობას. როცა ნახა, რომ გიორგი კალანდია

ძალიან ბევრ კარგ საქმეს აკეთებდა და მუზეუმის აღორ­ ძინება დაიწყო, გადაწყვიტა მუზეუმში შესანახად ძვირფასი მასალა გადაეცა. სოლომონ ნასიძე ჩემი დიდი ბაბუა გახლავთ. იგი ერთ­ ერთი პირველი ქართველი მემანქანე იყო და როგორც გადმოცემით ვიცი, ძალიან წარმატებულიც. კარგი მუშაო­ ბისთვის, კოლეგასთან ერთად, წაღვერში მიწის ნაკვეთებით დააჯილდოვეს. ამ ფოტოების არსებობაც არ ვიცოდით, დედამ აღმოაჩინა შემთხვევით, სახლში. ბუნებრივია, გაგვიხარდა – ეს ჩვენი საამაყო წინაპრის ცხოვრებისა და მოღვაწეობის ამსახველი ფოტოქრონიკაა.“ ექსკლუზიურად, მხოლოდ ჩვენი ჟურნალის მკითხ ვე­ ლებს, გთავაზობთ ფოტოებს სოლომონ ნასიძის პირადი არქივიდან, რომელიც დღემდე არსად დაბეჭდილა და არც გამოფენილა.

51 5 1

52

54

ავტორი/ ევა მენთეშაშვილი-ვიაზოვსკი დადიანების სასახლის მუზეუმი

დადიანების

სასახლის მუზეუმი

ყველა ქალაქსა და კუთხეს თავისი ხიბლი აქვს. თუმცა ამბობენ, რომ საქართველოში მოგზაურობის ზუგდიდიდან დაწყება ყველაზე შთამბეჭდავია და თქვენთვის დაუვიწყარს გახდის საკუთარი ქვეყნის უფრო ახლოს გაცნობას. ამაში დიდი წვლილი დადიანების სასახლეს მიუძღვის. დადიანების სასახლეზე ბევრი თქმულა და კიდევ უფრო მეტი დაწერილა, მაგრამ რამდენიც არ უნდა ითქვას დადიანების სასახლის სიდიადეზე, მისი საკუთარი თვალით ნახვას არაფერი სჯობს. მითუმეტეს, რომ მატარებლით მგზავრობა ზუგდიდამდე სულ რაღაც 4 საათი გრძელდება. დაგეგმეთ მოგზაურობა მეგობრებთან და ოჯახის წევრებთან ერთად და საკუთარი თვალით ნახეთ ის, რაც ყველას აღტაცებას იწვევს. მანამდე კი ჩვენს ჟურნალში გაეცანით დადიანების დინასტიის კუთვნილებას – სასახლის ისტორიას და მასში დაცულ ექსპონატებს.

ისტორია ზუგდიდში დადიანების სასახლის მუზეუმის დაარსება პირველად საქართველოს დემოკრატიული რესპუბლიკის ხანმოკლე არსებობის პერიოდში (საქართველოს გასაბჭოებამდე) სცადეს. 1919 წლის იანვარში რესპუბლიკის ჯერ კიდევ ნორჩმა პარლამენტმა გამოსცა კანონი, რომლის თანახმადაც ექსპროპრიირებული სამეფო ქონება სახელმწიფოს საკუთრებად გამოცხადდა. იმავე წლის დეკემბერში საკონსტიტუციო საბჭოს ორმა წევრმა შეამოწმა დადიანების სასახლე (დედოფლის სასახლე) ზუგდიდში, რათა ისტორიული ღირებულების მქონე ნივთები თბილისში ჩამოეტანათ. ქონების მეურვემ და მცველმა ვლადიმერ ალშიბაიამ ითანამშრომლა ხელისუფლების

56

წარმომადგენლებთან და მათ საიდუმლო გვირაბიც კი უჩვენა, სადაც დადიანები ძნელბედობის ჟამს თავიანთ განძეულს ინახავდნენ. შედგა ოქმი და შერჩეული ნივთები თბილისში გადმოიტანეს.

1920 წლის თებერვალში ზუგდიდის ადგილობრივმა ლიდერებმა მოაწყვეს შეხვედრა, რომელზედაც დადიანების ოჯახის ქონების საკითხი იქნა განხილული. გადაწყდა, რომ ხალხის შრომით აშენებული სასახლეები ხალხს უნდა დაბრუნებოდა. თუმცა ეს კონკრეტულად რას ნიშნავდა, არ დაზუსტებულა და ამიტომ გადაწყვეტილება არ განხორციელდა. მოგვიანებით, დადიანის სასახლის მუზეუმად გადაკეთების კონკრეტული იდეა იქნა შემოთავაზებული, მაგრამ პოლიტიკური ნება და შესაბამისი დაფინანსება ჯერ კიდევ არ არსებობდა. დადიანის სასახლის მუზეუმად გადაკეთების საკითხი დღის წესრიგში ინტენსიურად დადგა მხოლოდ მას მერე, რაც 1921 წელს საქართველოში საბჭოთა ხელისუფლება დამყარდა. 1921 წლის მაისში რეგიონის რევოლუციური კომიტეტის მიერ წამოყენებული ინიციატივის საფუძველზე, სასახლის ტერიტორიაზე სამეგრელოს მუზეუმი გაიხსნა. მუზეუმის პირველმა დირექტორმა ა. ჭანტურიამ უშურველად იზრუნა სასახლესა და მასში გამოფენილ საგანძურზე.

1980 წელს მუზეუმი გაარემონტეს და სწორედ მაშინ აღმოაჩინეს, რომ სასახლის კედლები თავდაპირველად XIX საუკუნის ევროპულ სტილში იყო მოხატული, რომელიც სრულიად არ ჰგავდა საღებავის იმ უღიმღამო ფენას, რომლითაც იგი მოგვიანებით დაფარეს. სამწუხაროდ, წინა ათწლეულების მანძილზე კედლების მრავალჯერ გადაღებვამ თავდაპირველი მოხატულობის აღდგენა შეუძლებელი გახადა. დღეისათვის სასახლის ინტერიერის პირვანდელი იერსახე მხოლოდ ჩანახატებისა და ფოტოების მეშვეობით შეიძლება წარმოვიდგინოთ.

57

კოლექცია მუზეუმის კოლექცია 45000­ზე მეტ ექსპონატს მოიცავს. ზოგიერთი მათგანი ჯერ კიდევ 1919 წლის ექსპროპრიაციის პერიოდს მიეკუთვნება, დანარჩენები სასახლეს მოგვი ა­ ნებით შეემატა. ისინი ისტორიის ათასწლეულებს ასახავენ და რამდენიმე უაღრესად უნიკალურ ნივთს შეიცავენ, როგორებიცაა ნაპოლეონის სიკვდილის შემდგომი ნიღაბი და კვართი, რომელიც, თქმულების თანახმად, წმინდა მარიამს ეკუთვნოდა. ნაპოლეონის ნიღაბი დადიანის სასახლეში სალომე დადიანი­მიურატის მეშვეობით აღმოჩნდა, რომელიც ნაპოლეონის დისშვილზე, აშილ მიურატზე იყო დაქორწინებული. რაც შეეხება ღვთისმშობლის კვართს, არსებობს უამრავი ისტო რია, რომელიც მისი საქართველოში მოხ ვედრის ამბავს გადმოგვცემს. მათგან ყველაზე პოპულარული მოგვითხრობს, რომ 1453 წელს, თურქების მიერ კონს ტან­ ტი ნეპოლის დაპყრობის შემდეგ, კვართი სხვა წმინდა ნაწილებთან ერთად არქი ეპი­ ს კო პოსმა ჩამოიტანა. ყოველწლიურად, აგვისტოში, სამოსს გამოაბრძანებენ, დანა­ რჩენ დროს იგი ე.წ. „ქალ წულის კოშკში ინახება“. კოლექციის კიდევ ერთი მნიშვნელოვანი ნაწილია დადიანის ბიბლიოთეკა, სა­ დაც ათასობით ხელნაწერი, იშვიათი წიგ ნი და ნაპოლეონ ბონაპარტის პირა­ დი ბიბლიოთეკიდან წამოღებული ტომე ბიც ინახება. 1927 წელს საბჭოთა მთავ რობამ ბიბლიოთეკის თბილისში გად­ მო ტანა მოისურვა, მაგრამ მუზეუმის დირექ­ ტორმა ჭანტურიამ დამაჯერებლად დაამტკიცა, რომ ბიბლიოთეკა მუზეუმის განუყოფელ ნაწილს წარმოადგენდა და ის სასახლეში უნდა დარჩენილიყო. მუზეუმის აბჯარ­იარაღის კოლექცია 200­ზე მეტ ხმალს, პისტოლეტს, თოფსა და სხვა სამხედრო აღჭურვილობას მოიცავს. უმრავლესობა მათგანი ნადავლს წარმოადგენს, ხოლო ზოგიერთი რუსეთის ხელმწიფეთა ნაჩუქარია. სასახლის ავეჯი ფრანგული და რუსული წარმოებისაა და ზოგიერთი ნივთი მოოქროვილი ან ოსტატურად მოჩუქურთმებულია. მუზეუმში დადიანების ოჯახის მიერ წლების მანძილზე ნაგროვები მრავალი სხვა საინტერესო ექსპონატია დაცული. ესაა ნივთები, რომლებიც ჩინეთისა და იაპონიის საიმპერატორო ოჯახებს ეკუთვნოდა; ნივთები რუსეთის, დიდი ბრიტანეთისა და სხვა ქვეყნების არისტოკრატიული ოჯახებიდან, და ასევე, დავით დადიანის მონეტების კოლექცია, რომელიც მოიცავს იშვიათ მონეტებს ანტიკური რომიდან და საბერძნეთიდან. მუზეუმის კოლექცია მას შემდეგაც ივსებოდა, რაც დადიანების მამული სახელმწიფოს გადაეცა. ზოგიერთი ექსპონატი შეგროვდა გამოფენებისთვის, რომელთაც უნდა წარმოეჩინათ საბჭოური ცხოვრების წესი რეგიონში, ზოგი კი მუზეუმის დირექტორ ჭანტურიას მიერ მოწყობილი არქეოლოგიური ექსპედიციების მეტად ღირებული მონაპოვარია. განსაკუთრებით აღსანიშნავია 1935 წლის არქეოლოგიური გათხრებისას აღმოჩენილი უძველესი კოლხური ნასახლარი. იგი წყლის დონეზე მაღლა იყო ამომართული, რაც ადასტურებს ჰიპოკრატეს ცნობებს კოლხთა უცნაური და თავისებური ცხოვრების წესის შესახებ.

58

ამ ადგილზე ნაპოვნი ნივთები დადიანების სასახლის მუზეუმში იქნა გადატანილი. საბჭოთა კავშირის დაშლის შემდეგ მუზეუმის კოლექცია მდიდრდებოდა. მაგალითად, მოხდა თანამედროვე ხელოვნების ნიმუშების შეძენა და მოპარული ნივთების დაბრუნება. დადიანების სასახლეში გიდობა კინოს, თეატრისა და ქორეოგრაფიის მუზეუმის დირექტორს გიორგი კალანდიას ვთხოვეთ: „ზუგდიდის დადიანების სასახლე ­ ეს არის ქართული საერო არქიტექტურის ყველაზე გამორჩეული ნიმუში. მე თუ ვიქნებოდი თქვენი მეგზური, აუცილებლად შეგიყვანდით ეკატერინე ჭავჭავაძის ოთახში, რომელშიც მისი ცნობილი პორტრეტი კიდია. ეკატერინე ფრანც ქსავერ ვინტერჰალტერმა დახატა. იმდენად შთამბეჭდავი ნამუშევარია, რომ მას ცოცხალ ნახატსაც უწოდებდნენ. თითქოს მხატვარმა დედოფლის სულის ნაწილი ჩადო, ისეთი გამორჩეული ხიბლი აქვს ამ სურათს. ამავე დარბაზშია დაცული ნინო ჭავჭავაძისა და ალექსანდრე გრიბოედოვის პორტრეტები. რომ შეხედავთ, აუცილებლად გაგახსენდებათ მათი ცნობილი სიყვარულის ისტორიაც. დადიანების სასახლეში ბევრი რამ არის სანახავი. მათ შორის, რუსეთისა და საფრანგეთის იმპერატორების პირადი ნივთები. ეს სასახლე წარმოუდგენელია ნაპოლეონ ბონაპარტეს ნიღბის გარეშე. ის მსოფლიოში სულ რამდენიმეა. ნიღაბი საქართველოში პრინცმა მიურატმა ჩამოიტანა, რომელიც საფრანგეთის ტახტის პრეტენდენტი იყო და 1871 წლის რევოლუციის შემდეგ სამშობლოს დატოვება მოუწია. ჩამოვიდა საქართველოში და წამოიღო ძალიან დიდი სიმდიდრე. მათ შორის, ნაპოლეონის ნიღაბიც. მე ყველა ექსპონატი ძალიან მიყვარს, მაგრამ უზომოდ მეძვირფასება დადიანების ბიბლიოთეკა, რომელიც სულ ახლახან გამოფინა სასახლის დირექციამ. ბიბლიოთეკაში უძვირფასესი წიგნებია დაცული. ზოგი მათგანი მხოლოდ ზუგდიდშია. მათ შორისაა რამდენიმე წიგნი ნაპოლეონის პირადი ბიბლიოთეკიდან.

ავტორი/ თამარ დეკანოიძე

ნიკო ნიკოლაძე - „დროს გასწრებული კაცი“

ნიკო ნიკოლაძე „დროს გასწრებული კაცი“ ქართული რკინიგზის აღორძინებისთვის მებრძოლი მეცნიერი

„მას აქეთ, რაც მე ჩემს თავს ვიცნობ, ერთი წადილის მეტი არა მქონია, ერთი ღმერთის გარდა, სხვისთვის თაყ ვანი არ მიცია... მე შენ მიყვარდი, შენ მწამდი, შენ გემსა ხურებოდი, ავად თუ კარგად, როგორც შემეძლო, როგორც ჭკუა მიჭრიდა... შენი ბედი თუ უბედობა, შენი ავი თუ კარგი ჩემი პირადი ბედი და უბედობა, ჩემი საკუთარი ავი და კარგი მეგონა... მე დამივლია მთელი ევროპა, არც საფრანგეთის ამაღელველებელ და აღმტაცებელ ცხოვრებას, არც პეტერბურღის განსაცდელით მიმზიდველ საზოგადოებას, არც იტალიის მშვენიერებას, არც შვეი­ ცარიის თავისუფლებას არ მოუხიბლავს ჩემი გრძნობა და გული, არ შევუცდენივარ და არ მივუზიდივარ... იმის მაგიერ, რომ იქაურ ცხოვრებას მივებირე და სხვებსავით დამევიწყა ჩვენი ერთი ნამცეცა ქვეყანა, ჩვენი ყველასაგან უცნობი ხალხი, მე ნიადაგ შენზე ვფიქრობდი, რომ სადმე, როგორმე, სადაც კი ვყოფილიყავი, შენთვის ცოტაოდენი სარგებლობა მაინც მომეტანა... სხვაგან და ჩვენში, მწე­ რალი თუ გაჩუმებული, მუდამ შენი ერთგული მსახური ვიყავი.“­ ასე წერდა და ფიქრობდა პუბლიცისტი ნიკო ნიკოლაძე, თავის სამშობლოზე უანგაროდ შეყვარებული ადამიანი, ვისაც საქვეყნო საქმეებისთის დაუღალავი შრომა ცხოვრების უმთავრეს აზრად მიაჩნდა. ეს „დროს გასწრებული კაცი“ თითქმის 50 წლის განმავლობაში საქარ­ თველოში წამოწყებული უმნიშვნელოვანესი საქმეე ბის მოთავე და მონაწილე იყო. ნიკო ნიკოლაძე დაიბადა 1843 წლის 27 სექტემბერს (9 ოქტომბერი) ქ. ქუთაისში. ნიკოს მამა ­ იაკობ ნიკოლაძე იმ დროს ცნობილი მეწარმე და ვაჭარი იყო. იაკობს ქუთაისში არაერთი წარმოება ჰქონდა და ფოთის პორტით ხშირად უცხოეთიდან შემოჰქონდა სხვადასხვა საქონელი, მათ შორის ­ დანადგარები. ნიკო ცხრაშვილიან ოჯახში იზრდებოდა. დაბალი აღნა­ გობის გამო, სიყვარულით „ციდანახევარს“ ეძახდნენ.1860 წელს დაამთავრა ქუთაისის გიმნაზია და იმავე წელს გამოა­ ქვეყნა პირველი სტატია ჟურნალ „ცისკარში“, ფსევ დო ნიმით ­ „ქუთაისელი მეჭორე“.

1861 წელს ნიკო ნიკოლაძემ სწავლა პეტერბურგის უნი­ ვერსიტეტში განაგრძო. მისმა სტუდენტობამ ერთ თვესაც ვერ გასტანა ­ 15 სექტემბერს იურიდიულ ფაკულტეტზე ჩარი ცხული ნიკოლაძე სტუდენტთა დემონსტრაციაში მონაწილეობისათვის 13 ოქტომბერს დააპატიმრეს და უნი­ ვერსიტეტიდანაც გარიცხეს. ციხიდან გათავისუფლების შემდეგ პეტერბურგში ცხოვრება აუკრძალეს, მაგრამ მეამბოხე სულის ადამიანს

60

ვერაფერი აშინებდა. ნიკო აკაკი წერეთლის სახლში დაიმალა და გადაწყვიტა, მოთხრობები ეწერა. 1862 წელს ჟურნალ „ისკრაში“ (NN 11,12,28,29) გამოაქვეყნა მხატვრული ნარკვევი „პეტერბურგის მხარეზე“, რომელშიც აღწერილი იყო სტუდენტთა ცხოვრება.

1864 წელს სწავლის გასაგრძელებლად საზღვარგარეთ წავიდა. ნიკოლაძემ ლონდონში კარლ მარქსი გაიცნო, რომელსაც მისთვის შეუთავაზებია I ინტერნაციონალის წარმომადგენლობა კავკასიაში, მაგრამ ევროპაში სასწავლებლად წასულ ახალგაზრდას სამშობლოში დაბრუნება ნაადრევად მიუჩნევია.1866 წელს ნიკოლაძემ ფრანგულ ენაზე გამოსცა თავისი პირველი წიგნი „მთავრობა და ახალი თაობა“. შვეიცარიაში ყოფნის დროს დაამთავრა ციურიხის უნივერსიტეტი და დაიცვა დისერტაცია თემაზე „განიარაღება და მისი ეკონომიკური და სოციალური შედეგები“, რისთვისაც მიენიჭა ციურიხის უნივერსიტეტის დოქტორის ხარისხი. იგი იყო პირველი ქართველი, რომელმაც უცხო ენაზე დაიცვა დისერტაცია.

1870 წლის იანვარში ნიკოლაძე ქუთაისში დაბრუნდა, ხოლო მარტში უკვე თბილისში გადმოვიდა, გაზეთ „დროების“ თანამშრომლად. 1871 წლიდან სათავეში ჩაუდგა ჟურნალ „კრებულს“, რომელშიც გამოაქვეყნა ბევრი საპროგრამო ხასიათის სტატია პოლიტიკურ და ლიტერატურის საკითხებზე. 1878 წლიდან გამოსცემდა გაზეთ „ობზორს“, რომელიც 1880 წელს დახურეს. მიზეზი საკმაოდ ბანალური იყო ­ გარდაიცვალა იმპერატორ ალექსანდრე მეორის მეუღლე მარიამი, და ნიკოს მოედავნენ, „ობზორი“ შავი არშიის გარეშე დაიბეჭდაო. მართალია, ნიკოლაძემ მიზეზად დეპეშის დაგვიანება დაასახელა, მაგრამ მთავრობამ გაზეთი დახურა და მისი რედაქტორი სტავროპოლში გადაასახლა. მეამბოხეობა სულსა და ხასიათში ჰქონდა. პრესაში გაჩაღებული პოლემიკის გამო, ნიკო ნიკოლაძე ილია ჭავჭავაძესაც დაუპირისპირდა. ორივე, რა თქმა უნდა, სამშობლოსათვის ზრუნავდა. იმ პერიოდში რუსეთის იმპერატორმა ფული გამოყო. ამ სახსრებით ქართველებს რაც მოუნდებოდათ, ის უნდა გაკეთებულიყო. ილიას ქართული უნივერსიტეტის გახსნა მიაჩნდა უმთავრეს ამოცანად, ნიკო ნიკოლაძის აზრით, ადგილობრივი თვითმმართველობა უნდა ჩამოყალიბებულიყო... საბედნიეროდ, დუელი არ შედგა. ნიკო და ილია კვლავ დამეგობრდნენ. ნიკომ ჭავჭავაძის „კაცია­ადამიანი?!“ რუსულად თარგმნა და გამოაქვეყნა. შემდეგ კი, როცა ნიკოლაძემ ცოლად დიდი ხნის თანამოაზრე, ილიას

მეუღლის მოსახელე და მოგვარე ოლღა გურამიშვილი ით­ ხოვა, ქორწილი ჭავჭავაძემ გადაუხადა. ინდუსტრიული რევოლუცია, მარგანეცი, ქვანახშირი, ხე­ ტყე, რკინიგზა, ექსპორტ­იმპორტი, საბანკო საქმე ­ ეს იყო ის თემები, რომელზეც წერდა და რომლისთვისაც იბრძოდა ნიკო ნიკოლაძე. მან მილიონერ ინჟინერ პალაშკოვთან ერთად, 1867­1874 წლებში ააგო თბილისი­ფოთის რკი­ ნი გზა, რომელიც პირველი აღმოჩნდა ამიერკავკასიაში. ფოთი­თბილისის რკინიგზის მშენებლობის პროცესში შეტა ნილი წვლილისათვის ნიკო ნიკოლაძე რკინიგზელის „ოქროს სამკერდე ნიშნით“ დაჯილდოვდა, რომელიც უფ­ ლებას აძლევდა, უფასოდ ემოგზაურა რუსეთის ნები ს მიერი რკინიგზით. ჭიათურაში მარგანეცის საბადოს აღმოჩენის შემ დეგ დღის წესრიგში დადგა წია ღისე უ­ ლის სწრაფი და სოლიდური რაო­ დე ნობით გადაზიდვა­გადატანა. თავდაპირველად, ჭიათურის მარგა­ ნე ცი ურმებით გადა ჰქონდათ, რაც მნიშვნელოვან პრობ ლემას ქმნიდა და დროულად და სრულად ვერ ხდე ბოდა საბადოების ათვისება. ნიკო ნიკოლაძემ მთავრობის წი­ ნა შე დასვა საკითხი მარგანეცის საბადოს ათვისებისათვის ჭიათურა­ შორაპნის სარკინიგზო ხაზის გა ყ­ ვანის აუცილებლობასთან დაკავ­ შირებით, რასაც მხარს უჭერდნენ და მოითხოვდნენ ილია ჭავჭავაძე და გიორგი წერეთელი. ხელისუფლება ფრთხილობდა, რადგან 1880­იანი წლების დასა წ­ ყისში ნიკო ნიკოლაძისა და გიორგი წერეთლის მცდელობა, წამოეწყოთ ქუთაისი­ხონის რკინიგზის მშენე ბ­ ლობა, კრახით დასრულდა. სამშე­ ნე ბლო კომპანია მოითხოვდა, რომ სადაც კი რკინიგზა გაივლიდა, კომლს ერთი კაცი ექვსი დღით სამუშაოდ უნდა გამოეყვანა და ის მასალები, რაც დათმობილ მიწაზე აღმოჩნდებოდა, მშენებელ კომპანიას უფასოდ უნდა გადასცემოდა, რამაც თავის თავად, საზოგადოების აღშფოთება გამოიწვია.

1884 წლის 24 ოქტომბერს გაზეთი „დროება“ წერდა: „გაიყვანენ თუ არა რკინიგზის შტოს, სრულად მოიშლება ურმობა ამ საქმეში, ამით ბევრი მოაკლდება გლეხობის კეთილდღეობას, ამავე მდგომარეობაში ჩავარდება ქვემო იმერეთის ბევრი მუშა კაცი, რომელიც ეხლა წყლითა და ხმელეთით ეზიდებიან სიმინდს ფოთსა და სამტრედიას.“ სწორედ ამ გარემოებებმა გამოიწვია ქუთაისი­ხონის რკი ნი­ გზის მშენებლობის შეჩერება. სულ სხვაგვარად განვითარდა ქუთაისი­შორაპნის რკი­ ნიგზის მშენებლობის საქმე, რადგან ხელისუფლებასაც კარ­ გად ესმოდა, რომ რკინიგზის ამ ხაზის უქონლობა ქართული მარგანეცის მრეწველობას დაასამარებდა. ნიკო ნიკოლაძის დიდი მცდელობით, კავკასიის მთავარმმართებელმა ალექ სანდრე დონდუკოვ­კორსაკოვმა მოიწონა ჭია­ თუ რა­შორაპნის რკინიგზის მშენებლობის იდეა. შედგა მოხ სენება­შუამდგომლობა, რომელიც პეტერბურგს გაგზავნეს, მაგრამ სამწუხაროდ, პეტერბურგში კავკასიის სამთო სამმართველოს მმართველის მელერის აქტიური ჩარევის შედეგად, ჭიათურა­შორაპნის სარკინიგზო

ხაზის მშენებლობას უარი ეთქვა. მელერი ამტკიცებდა, რომ მარგანეცს მეტალურგიაში არ ჰქონდა ფართო მოხმარება და პერსპექტივა, ამიტომ რკინიგის ამ ხაზის მშენებლობას გაუმართლებელ სახელ მწიფო ხარჯად მიიჩ ნევდა. ნიკოლაძემ ფარ­ხმალი არ დაყარა და დიდი ბრძოლის შედეგად, 1891 წლის 15 ივნისს, იმპერატორმა ხელი მოაწერა ჭიათურა­შორაპნის რკინიგზის ვიწროლიანდაგიანი ხაზის მშენებლობას, რომე ლიც აშენდა და საექსპლუატაციოდ გადაეცა 1892 წლის 4 თებერვალს. თავ დაპირველად, რკინიგზით გადაჰ ქონ დათ მარგანეცი, სხვადასხვა ტვირთი, ოთხი ვაგონი მგზავრთა გადაყვანასაც უზრუნველყოფდა, თუმცა ვიწრო ლიანდაგიანი ხაზი ვერ აკმაყოფილებდა გაზრდილ მოთ ხოვნებს და დადგა საკი თხი ჭიათურა­შორაპნის სარკინიგზო მაგისტრალის გაფართოების თაობაზე. მაგრამ სწორედ ამ პერიოდში თავი იჩინა ხელისშემშლელმა ფაქტორებმა. კერძოდ, დაიწყო პირველი მსოფ­ ლიო ომი, რასაც შემდეგ მოჰყვა 1917 წლის რევოლუცია... ნიკო ნიკოლაძის იდეების გან ხორციელება მარტივად არ ხდე ბოდა. დიდი ძალისხმევის შედეგად შეძლო მან სათა ნა დო ინსტანციებისათვის დაემტ კი ცე ბინა, რომ ბაქოს ნავთობის ექს პორ ტი­ სათვის საუკეთესო იყო ბაქო­თბი­ ლისი­ბათუმის სარკი ნი გზო გზის გაყვანა. ნიკო ნიკოლაძე 1884­1886 წლებში აქტიურად მონა წი ლეო ­ ბ და სურამის გვირაბის პროე ქ­ ტის დამუშავებასა და განხორ­ ციელებაში, რომლის დროსაც რკი ნაბეტონის დიდი სამუშაოები შესრულდა. მის სახელს უკავშირდება ქუთაისსა და ტყიბულში რკინი­ გზის ხაზის ამოქმედებაც. ნიკო ნიკოლაძე 1881 წელს აირჩიეს ტყიბულის რკინიგზის რწმუნებულად. მან ძალიხმევა არ დაიშურა, რომ ტყიბულში რკინიგზის მშენებლობა ჩქა რი ტემპით დასრულებულიყო და იქ აღმოჩენილი ქვა ნა ხში­ რი დროულად მიწოდებულიყო შავი ზღვის აუზის იმ ნავ­ სადგურებს, რომლებიც ინგლისიდან ექსპორტირებულ ქვანახშირს მოიხმარდნენ. ტყიბულში რკინიგზის გაყვანის პროექტი ნიკო ნიკო ლა­ ძის თაოსნობით 1883 წელს დამტკიცდა. დაიწყო მშენებ­ ლობა, რომელიც 1887 წელს დამთავრდა და იმავე წლის 15 დეკემბერს ტყიბულის სადგურმა პირველი მატარებელი მიიღო. ნიკო ნიკოლაძეს ეკუთვნის მნიშვნელოვანი სარკი­ ნი გზო ტერმინების შემოღება ქართულ ლექსიკაში. კერძოდ, სიტყვა „ორთქლმავალი“ ნიკო ნიკოლაძის მიერ შექმნილი კომპოზიტია. ცნობილია, თუ რა გზით შემო­ ვი და ქართულ ლექსიკონში სიტყვა „ლიანდაგი“. თურმე დიდი პუბლიცისტის დედა ლეიბს კერავდა. შვილის შეკით­ ხვაზე ­ რას აკეთებო? ­ უპასუხია ­ ვალიანდაგებო, ე.ი. ძაფით სწორ ხაზს ავლებდა ლეიბზე. ასე „იპოვა“ ნიკო ნიკოლაძემ რკინიგზის ლიანდაგის სახელი, რომელიც შემდგომ ფართოდ დამკვიდრდა ქართულ სარკინიგზო ტერმინოლოგიაში.

61

GRAND GRILL RESTAURANT Ardagani Lake, Khimshiashvili Str., Batumi, Georgia 6000 T: +995 0422 29 33 00 +995 0422 29 33 22 Email: info@grand-grill.net

62

www.grand-grill.net

1894­1912 წლებში ნიკო ნიკოლაძე არჩეული იყო ფოთის ქალაქის თავად. 18 წლის განმავლობაში სათავეში ედგა ქალაქ ფოთს. მისი ხელმძღვანელობით ჭაობიანი პატარა ფოთი მოკლე დროში დიდი პერსპექტივების მქონე ქალაქად გადაიქცა: წყალდიდობით შეწუხებულ ქალაქს ირგვლივ ჯებირი შემოავლო, სამი ხიდი ააშენა და მდინარე მალთაყვაზე სანაოსნო ბაჟი გააუქმა. ააგო ელექტროსადგური, გააბა სატელეფონო ქსელი, გახსნა სავაჭრო მოედანი, ააგო ბიზანტიური სტილის ტაძარი, დაამონტაჟა წყლის ამოსატუმბი მანქანები, მოკირ წყ ლა ქუჩები და მოაწყო ცხენის რკინიგზა. ქალაქში ელექ ტრო­ ნით განათებული 12 ქუჩა გადიოდა, 18 წელიწადში ფოთი ევროპის „საზღვაო ჭიშკრად“ იქცა. საქმეებში ჩაფლულმა ვერც კი შეამჩნია, რომ უმადუ რე­ ბი მის წინააღმდეგ გამოსვლას გეგმავდნენ... უამრავი ბრალდება წაუყენეს, უფრო მეტად ­ აბსურ დუ­ ლი. მდგომარეობა დაიძაბა, უკიდურესად გამწვავდა და ნიკოლაძე ქალაქის მერის თანამდებობიდან გადააყენეს. მარტო ეს არ აკმარეს ­ სამართალში მისცეს… ბრალდებები ვერ დაუმტკიცეს, მაგრამ მაინც დამნაშა­ ვედ ცნეს ­ პორტის სამშენებლო კომპანიისაგან 350 ათასი მანეთი ქრთამი აიღეო და მერობიდან გადააყენეს. ნიკო­ ლაძეს სასამართლო გაუმართეს და ჯარიმად რვა ათასი დააკისრეს. ან ჯარიმა უნდა გადაეხადა ან ერთი წლით ციხეში უნდა წასულიყო. ისევ ფოთელები დაეხმარნენ — ფულიც მოუგროვეს და მერის ხელფასიც შეუნარჩუნეს.

1917 წლის თებერვლის რევოლუციას პეტერბურგში შეხვდა. 1917–1918 წლებში ნ. ნიკოლაძე საქართველოს ეროვნული საბჭოს, ხოლო 1919–1921 წლებში საქართველოს დამ ფუძ ნებელი კრების წევრი იყო.

1918 წლის 26 მაისს მან ხელი მოაწერა საქართველოს სახელმწიფოებრივი დამოუ კიდებლობის აღდგენის აქტს. 1917 წელს მისი უშუალო მონაწილეობით დაარსდა საქართველოს ეროვნულ–დემოკრატიული პარტია. იყო ამ პარტიის საპა ტიო თავმჯდომარე. 1920 წელს ნიკოლაძე ლონ დონ ში გაემგზავრა, როგორც ჭიათურის მანგანუმის საექს პორტო საზოგადოების დელეგაციის მეთაური. იქ შეიტყო საქართველოს გასაბჭოების ამბავი და მაშინვე სამშობლოში დაბრუნება ითხოვა. იგი საქართველოში 1924 წელს დაბრუნდა. გასაბჭოებისას ემიგრაციაში ყოფ­ ნას სამშობლოში ცხოვრება არჩია. ნიკო ნიკოლაძე დაბრუნებიდან ოთხი წლის თავზე, 1928 წელს, 85 წლის ასაკში ფილტვების ანთებით გარდაიცვალა. ცხედარი დაკრძალეს მთაწმინდის პანთეონში, ტვინი კი შეინახეს სამედიცინო უნივერსიტეტის პათოლოგიური ანატომიის კათედრის თავის ტვინის მუზეუმში. ნიკო ნიკოლაძე ფაქტობრივად, ერთადერთია თერგ­ და ლეულთა თაობიდან, რომელიც საქართველოს დამოუ კიდებლობას მოესწრო. იცნობდა იმ დროის გამო­ ჩენილ ქართველ, რუს, ევროპელ მოღვაწეებს, წერდა ქართულად, რუსულად, ფრანგულად, თანამშრომლობდა ქართულ, რუსულ და ევროპულ პრესასთან. „იყო ყველაზე დიდი ქართველი და ამავე დროს, ყველაზე დიდი ევრო­ პელი.“ იგი არა მხოლოდ მეურნისა და მრეწველის ნიჭით, სახელმწიფოებრივი აზროვნებითაც გამოირჩეოდა. ნიკო ნიკოლაძემ თავისი შემოქმედებითა და გასაოცარი ნოვატორული იდეებით ფასდაუდებელი ღვაწლი გაიღო ქართველი ერის წინაშე. აკი ერთხელ თვითონაც შეუნიშნავს: „საფლავშიაც რომ ვიდო, ჩემი ღვაწლი და ნაწერი იქიდანაც ამოსძახებდა ყველას, ვისაც კი სმენა არ დახშვია“­ო.

ავტორი/ თამარ დეკანოიძე წარმატებულად არ იბადებიან, წარმატებულები ხდებიან

წარმატებულად არ იბადებიან, წარმატებულები ხდებიან რიჩარდ ბრენსონი - ადამიანი, რომელმაც წარმატების მოპოვება ისწავლა რიჩარდ ბრენსონმა კომპანია „Virgin“ 1970 წელს, 20 წლის ასაკში დააარსა და მას შემდეგ არ შეუწყვეტია მოქმედება. ის არის მეწარმე, რომელმაც ბიზნესის მართვა შესაბამისი განათლების გარეშე დაიწყო და შეძლო ჩამოე­ ყალიბებინა 8 განსხვავებული პროფილის საწარმო. ბრენსონი 1950 წელს დიდ ბრიტანეთში, სურეის საგრა ფოში დაიბადა. მშობლებისგან მემკვიდრეობით არისტოკრატიზმი, სიბრძნე, მოთმინების უნარი, ამტანობა და ავანტიურიზმი ერგო. თუმცა სკოლაში ბრენსონს პრობ­ ლემები შეექმნა დისლექსიის გამო (წერისა და კითხვის დაუ ფლების უნარის დარღვევა, სწავლის საერთო უნარის შენარჩუნებით). რიჩარდმა ბიზნესი თავდაპირველად 16 წლის ასაკში სკოლის არდადეგებზე, საახალწლო ნაძ ვის ხეების გაყიდვით მოსინჯა. ზრდიდა და ყიდდა თუთი ყუშებსაც. მისი ცხოვრების სტილი ბევრისთვის არაჩვეულებრივი და რისკებით აღსავსეა. ხანგრძლივი დროის განმავლობაში ბრენსონის კომპანიის მთავარი რგოლი ხმის ჩამწერი სტუ დია „ვირჯინ რეკორდსი“ იყო. „ვირჯინ რეკორდს“ უკავშირდება არაერთი სუპერვარსკვლავის სახელი. მაგა ლითად, „როლინგ სტოუნზის“, „ჯენეზისის“, პიტერ გებრიელის, ბრაიან ფერის, ჯენეტ ჯექსონისა და სხვების. 1992 წელს ბრენსონმა დასახელება „ვირჯინ რეკორდსი“ უმსხვილეს ბრიტანულ მედიაჯგუფ „ემის“ 500 მილიონ გირ ვანქა სტერლინგად მიჰყიდა. დროთა განმავლობაში „ვირჯინი“ მრავალი მიმართუ­ ლებით განიტოტა. ბიზნესსფეროები თავდაპირველად მონა თესავე იყო ­ კინოფილმების, ვიდეო და მუსიკალური პროგრამების წარმოება­გავრცელება. 1983 წელს ბაზარზე გამოჩნდა „ვირჯინ ვიჟენი“, მომდევნო წელს მუშაობა დაიწყო მსოფლიოში პირველმა სადღეღამისო ტელეარხმა „მიუზიკ ჩენელმა“. ბრენსონმა ძალები მოსინჯა კინოშიც. „ვირჯინი“ გააქტიურდა უძრავი ქონებისა და ტურისტულ ბიზნესებში, გაჩნდა „ვირჯინ ჰოტელ გრუპსი“ და „ვირჯინ ჰოლიდეი“, 1983 წელს ამოქმედდა „ვირჯინ გეიმზი“ ­ კომპიუტერული თამაშების მწარმოებელი ფირმა. 1984 წელს დაარსებულმა ავიაკომპანია „ვირჯინ ატლანტიკ ეარვეიზმა“ ბრიტანულ ავიაბაზარზე მეორე პოზიცია დაიმკვიდრა. თავისი ავიაკომპანიით რიჩად ბრენსონი ერთი კვირის მანძილზე ასრულებდა რეისებს ბორტგამცილებლის

როლში. რა თქმა უნდა, ამან დიდი მოგება მოუტანა მის კომპანიას, რადგანაც ბევრს სურდა მულტიმილიარდერი მომსახურებოდათ. ერთ კვირაში ბორტგამცილებლის როლში მან გამოიმუშავა 300.000 დოლარი, რომელიც გადარიცხა უსახლკარო ბავშვთა დაცვის ფონდში. სხვადასხვა დროს ბრენსონი დაკავებული იყო ავია გადა­ ზიდვებით, სარკინიგზო ბიზნესით, საკაბელო ქსელებით, მედი ცინით, გამომცემლობით. ბრენსონს ექსტრემალური სპორტის სახეობები იზი­ დავს და მას სიცოცხლის რისკის ფასად არაერთი არაორ­ დინარული რეკორდი აქვს დამყარებული. მან დიდი საჰაე რო ბურთით შემოუფრინა მსოფლიოს, მაქსიმალური სიჩქარით გადაუფრინა ატლანტის ოკეანეს, ავტომობილი­ამფიბიით ყველაზე სწრაფად გადაცურა ლა­მანშის სრუტე. თავის ცხოვრებაზე ბრენსონს რამდენიმე წიგნი აქვს დაწერილი. ბრენსონმა გულის ფორმის კუნძული მეიქფისი (Makepeace Island), რომელიც ავსტრალიის მდინარე ნუ საში (Noosa) მდებარეობს, 2003 წელს იყიდა. მას შემდეგ კუნძულზე სასტუმრო კომპლექსი აშენდა და ავსტრალიის ერთ­ერთი საუკეთესო კურორტის სტატუსიც მოიპოვა. მან ნოვატორული ბიზნესი წამოიწყო Virgin Galactic­ ის დაარსებით და კოსმოსური ტურიზმის განვითარებით, რომელიც ახალი ხილია მსოფლიოს ბიზნესებს შორის. პროექტი უკვე მუშაობის სტადიაშია და უამრავი ექსპედიცია ტარდება ახალი კოსმოსური ხომალდის გასაშვებად, რომლითაც ნებისმიერ მსურველს შეეძლება გალაქტიკაში გასეირნება. ბრენსონის ბრწყინვალე გამარჯვებების ისტო­ რიაში გაოცებას იწვევს ის, რომ ყველაზე მოულო დნელი იდეებისთვისაც პოულობდა სპონსორებს... დღეისთვის რიჩარდ ბრენსონი დიდი ბრიტანეთის ყვე ლაზე მდიდარ ადამიანთა შორისაა. მისი ქონება დაახ­ ლოებით სამი მილიარდი გირვანქა სტერლინგია.

P.S.:

სიტყვა „ვირჯინი“ (Virgin) პირდაპირ თარგმანში ქალ წულს ნიშნავს. ეს დასახელება ბრენსონს ადრეულ წლებში შესთავაზეს თანამშრომლებმა, რაკი მაშინ ბიზნე­ სის სამყაროში ყველანი „ქალწულები“ იყვნენ. მას შემდეგ უზარმაზარი საქმიანი იმპერია შეიქმნა, სახელი კი შემორჩა...

63

ავტორი/ ირმა კახურაშვილი „კულინარიუმის“ საყოველთაო ხიბლი

„კულინარიუმის“ საყოველთაო ხიბლი

„ჩვენი კარი ღიაა ყველასთვის, ვინც გემოვნებას აფასებს, უყვარს ახალი კერძების აღმოჩენა, დაგემოვნება და აინტერესებს კულინარია. შემოგვიერთდით ჩვენი ქალა­ ქის ერთ­ერთ საუკეთესო უბანში ­ სოლოლაკში. მეგობრულ და თბილ ატმოსფეროში ეზიარეთ თქვენთვის სასურველ გემოვნებას თანამედროვე სივრცეში, რომე­ ლიც აღჭურვილია საუკეთესო ხარისხის, ადვილად გამო ყენებადი დანადგარებითა და მაქსიმალური კომ ფორ ტით. ვიმედოვნებ, კულინარიუმში ყველა იპოვის საკუთარ კულინარიას,“ ­ ასეთია პირველი კულინარიული სკოლა­სახელოსნოს ფუძემდებლისა და ერთ­ერთი საუ კეთესო შეფ­მზარეულის თეკუნა გაჩეჩილაძის მოწ ვე ვა მათთვის, ვისაც ერთხელ მაინც გასჩენია ყოველ დღიური მენიუს გამრავალფეროვნების სურვილი.

„კულინარიუმი“ უმასპინძლებს იმ ადამიანებს, ვისაც სურს ახალი კერძების აღმოჩენით ახალ კულტურებსაც გაეცნოს, თანახმაა იმოგზაუროს კულინარიის გაუკვალავი ბილიკებით, გაიუმჯობესოს გუნება­განწყობა და ამოიცნოს ევროპული, აზიური და ქართული სამზარეულოს ყველაზე მადისამღვძრელი კერძების საიდუმლო. ამერიკის კულინარიულ ინსტიტუტში სწავლა­განათ­ ლების შემდეგ, თეკუნა გაჩეჩილაძე საქართველოში 2005 წელს დაბრუნდა და როგორც შეფ­მზარეულმა, წარმატებით გახსნა თბილისის საუკეთესო რესტორნები: „ლ’ექპრესი“, „ბელ დე ჟური“, „ვონგი“, „ლოფტი“, „მანდარი“. თეკუნა ახალქართული სამზარეულოს ­ „სუფრა ნოვას“ შემქმნელი და პრაქტიკოსია. მისი მოღვაწეობა ფასდაუდებელია თანამედროვე სარესტორნო საქმეში. ის იმ იშვიათ მზა­ რეულებს მიეკუთვნება, რომლებსაც არა მხოლოდ უყვართ საქმე და საზოგადოდ, სიცოცხლე, არამედ აქვთ უშრეტი ფანტაზია, ყველგან და ყოველთვის, და რაც ყველაზე მნიშვნელოვანია, უდავოდ რაფინირებული გემოვნება. სწორედ ამის დასტურია ძველი თბილისის ერთ­ერთ მყუდრო ქუჩაზე, ლერმონტოვის 1/17­ში დაბინავებული

64

„კულინარიუმიც“. მისი ოჯახის წევრი შესაძლოა ნებისმიერი ადამიანი გახდეს ­ თბილისელი თუ პარიზელი, პეკინელი თუ ბაქოელი ­ ის, ვინც საქართველოს დროებით სტუმრობს, მაგრამ უნდა მსოფლიოში განთქმული ქართული კერძების მომზადებით ხელიც გაიწაფოს და ამ სიტყვის პირდაპირი მნიშვნელობით, დროც გემრიელად გაატაროს. ხინკალს, ხაჭაპურს, ჩახოხბილს თუ სხვა ჭკუისდამკარგავ კერძებს აქ თვითონ მოამზადებთ და დააგემოვნებთ. რასაკვირველია, თუ გვერდში მეგობრებიც გეყოლებათ, კულინარიული პროცესი მეტად გახალისდება. „კულინარიუმის“ უახლოეს გეგმებში ტურისტული კულინარიის მიმართულებაც შედის. ქართველებისთვის საინტერესო უნდა იყოს მოგზაურობა იტალიაში, ვიეტნამში ან თუნდაც ტაილანდში, სადაც დასვენება და სხვადასხვა კერძების სწავლების პროცესი ორმაგად სასიამოვნო იქნება, ხოლო აქაურ სტუმრებს კი კულინარიული ტურები საქართველოს მასშტაბით ელით. ეს შანსი არცერთმა სტუმარმა ხელიდან არ უნდა გაუშვას! კულინარიული სკოლა­სახელოსნოს მყუდრო და სა­ სია მოვნო გარემოში, მიმდინარე კვირის სხვადასხვა დღეს, თბილისის ყველაზე ნარჩევი მზარეულები ჭეშმარიტ კულინარიას მონაცვლეობით გაზიარებენ. აქ შეგიძლიათ შეისწავლოთ მარტივი და შედარებით რთული კერძების მომზადება და როგორც ღირსეულ კულინარიას ეკადრება, ამის შედეგად სამომავლოდ დაზოგოთ ენერგია და თქვენი ხელმარჯვეობით ახლობლები გააოცოთ. ეს ყველაფერი კი „კულინარიუმში“ მიღებული პრაქტიკული ცოდნის შედეგადაა შესაძლებელი. „კულინარიუმი“ თემების მიხედვით ორგანიზებულ კული ნარიულ და ენოლოგიურ კლასებსაც გთავაზობთ. კლასი სულ რამდენიმე მსურველისგან კომპლექტდება და წარმოადგენს სხვადასხვა ასაკისა და ინტერესების ადა მიანთა ერთიანობას, რაც დამეგობრების საუკეთესო საშუალებაა. ასევე, სურვილის მიხედვით, მასტერკლასებს ინდივიდუალურადაც ჩაგიტარებენ, მაგრამ გამოცდილებამ აჩვენა, რომ ჯგუფურ მუშაობას გაცილებით მეტი ხიბლი აქვს.

„კულინარიუმის“ ნათელი და მრავალმხრივ აღჭურ­ ვილი სამზარეულო მისი პარტნიორების დამსა ხურე ბაა. „კულინარიუმი“ „ფრანკეს“ სამზარეულო სისტე მე ბითაა აღჭურვილი ­ ის მოსახერხებელი საოჯახო სამზა რეულო­ ების მწარმოებელი წამყვანი კომპანიაა მსოფ ლიოში. და აი, ერთ­ერთ მთავარ ნიუანსამდეც მივედით ­ „კულინარიუმის“ სამზარეულოში თქვენ შეგიძლიათ ისარგებლოთ ხუთი დამოუკიდებელი ცხელი წერტილით. სწორედ ამიტომ ჯგუფური მუშაობის დროს ხელი არავის შეეშლება. გაკვეთილების უმეტესობა საღამოს იწყება, დილაობით კი „კულინარიუმს“ ტურისტები სტუმრობენ. მაგალითად, თქვენი ტურისტული ჯგუფი „კულინარიუმს“ ესტუმრა და ტრადიციული ქართული ხაჭაპურის გამოცხობის სურვილი გამოთქვა. ცხობის შემდეგ, ჯგუფი ამავე ხაჭაპურს ლანჩზე დააგემოვნებს. ორშაბათობით „კულინარიუმში“ იაპონურ სამზარეულოს შეისწავლიან, სამშაბათს ­ აზიურს, ოთხშაბათს ­ იტალიურს. თვეში ორჯერ ისწავლება პიცისა და პასტის მომზადება. ხუთშაბათს კი კოქტეილების დღეა. ყოველ პარასკევსა და კვირას სკოლა ფუნქციონირებს, როგორც რესტორანი. თქვენ შეგიძლიათ შემოუსხდეთ საერთო მაგიდას და სხვა სტუმრებთან ერთად დააგე მოვ ნოთ შეფის სუფრის საავტორო სეზონური კერძები ან არომატული აზიური დელიკატესები. პარასკევობით შეფის მომზადებულ სიურპრიზ­მენიუს იხილავთ (ადგილობრივი პროდუქტით), ყოველ კვირას დააგემოვნებთ დიმ სამის ­ აზიურ საკვირაო ბრანჩს ­ სურნელოვანი სამხრეთაზიული სუფები, ხორცის, ზღვის პროდუქტის ან ბოსტნეულის მინი­ხინკლები და პიკანტური აზიური კერძები. შაბათობით „კულინარიუმის“ სივრცე კორპორატიულ კლიენტებს ეთმობა (რესტორაციული სივრცე 50 ადამიანის ტევადობით). რაც შეეხება სწავლებას, ის კონკრეტულ მენიუზე იგება ­ აპეტაიზერი, სუფი და ძირითადი კერძი. ცალკე კლასი ცხობის ხელოვნებას ეთმობა, თვეში რამდენიმე საათი – ღვინის კულტურას. იაპონურ სამზარეულოში ინსტრუქტაჟს გიორგი ჭინჭარაშვილი ჩაგიტარებთ. გიორგი ერთ­ერთი

66

ყველაზე გამოცდილი ქართველი იტამე, იგივე სუშის შეფია. 2003 წელს მუშაობა დაიწყო რესტორან „ტოკიოში“. თითქმის ათი წლის განმავლობაში იყო რესტორან „საკურას“ შეფ­მზარეული, 2012 წლიდან ­ რესტორან „კიოტოს“ შეფ­მზარეული და მეპატრონეა. იტალიურ სამზარეულოს ხელოვნებას კი გაზიარებთ მამია ჯოჯუა, რომელმაც სამზარეულო ფორმირება გაიარა გერმანიაში, ჰაიდელბერგში, მუშაობდა სხვადასხვა იტალიურ რეს­ ტორნებში („ჩეზარინო“, „სალერნო ელ კალაბრეზე“) მზარეულად. 2011­2012 წლებში იყო რესტორან „ლოფთის“ პიცა­ბეკერი. ამჟამად მამია რესტორან „11/11“­ის შეფ­ მზარეულია. ასევე, „კულინარიუმის“ ბუტიკში თქვენ შეგიძლიათ შეიძინოთ კულინარიული ლიტერატურა, საფირმო წინსაფრები, იშვიათი ინგრედიენტები, დელიკატესები და სუვენირები, ნებისმიერი პროდუქტი, რომელსაც „კულინარიუმში“ სტუმრობისას გამოიყენებთ, ვთქვათ, სპეციფიკური ქართული სუნელები და სანელებლები. უახლოეს მომავალში კულინარიულ სკოლას ბავშვების ხაზი დაემატება. მოზარდები ისწავლიან კერძებისა და დესერტის მომზადებას. ამ სახალისო და ამავდროულად, სასარგებლო სწავლების წარმატება გარანტირებულია, რადგან კულინარიის პრივილეგია მის მომენტალურ და თვალსაჩინო შედეგშია.

67

www.railway.ge

gisurvebT bednier mgzavrobas!

68

69

ავტორი/ ნინო ედილაშვილი შიდა ტურიზმი

ზურმუხტისფერი ნაკრძალებით, ნახევარუდაბნოებით, „იუნესკოს“ ძეგლებით, მრავალსაუკუნოვანი სვანური კოშ­ კებით თუ კლდეში ნაკვეთი ისტორიული ქალაქებით, საქარ­ თველო ექსკურსიებისთვის, დაუვიწყარი დასვენებისა და გართობისთვის არაჩვეულებრივი არჩევანია. კავკასიონის დათოვლილი მთები, მრავალფეროვანი კლიმატი, ზღვის სანაპირო ზოლი, სამკურნალო და მინერალური წყლები დამსვენებელს წელიწადის ოთხსავე დროს იზიდავს. ოფიციალური მონაცემებით, ტურისტების რიცხვი ქვეყა­ ნაში ყოველწლიურად მატულობს. 2012 წელს საქართველო ოთხმა მილიონმა საერთაშორისო ვიზიტორმა მოინახულა, რაც 56%­ით მეტია, ვიდრე მათი რიცხვი წინა წელს. ტურისტული ინფრასტრუქტურის განვითარება და სერ­ ვი სის ხარისხის გაუმჯობესება ხელისუფლების ერთ­ერ თი მთავარი პრიორიტეტია. განახლებული რკინიგზის ლიან­ დაგები თუ ვაგონები, ახლადმოასფალტებული გზები და აღდგენილი საერთაშორისო აეროპორტები რეგიონებში ამ პოლიტიკის ილუსტრაციაა. ყოველწლიურად, მგზავრობა მსუბუქი მანქანით, თვითმფრინავით, გემით, მატარებლით თუ ველოსიპედით უფრო და უფრო კომფორტული ხდება. „წლის ბოლომდე საქართველოს ხუთ მილიონზე მეტი უცხოელი ვიზიტორი ესტუმრება,“ ­ განაცხადა ტურიზმის ეროვ ნული ადმინისტრაციის ხელმძღვანელმა გიორგი სიგუამ ჩვენთან საუბარში და დასძინა, რომ მათ შორის „მხო ლოდ რუსეთიდან ­ 700 000 ტურისტი ჩამოვა.“ ტურიზმის ეროვნულ ადმინისტრაციაში მიაჩნიათ, რომ სექტორის გრძელვადიანი განვითარებისთვის აუცი ­ ლებელია საკანონმდებლო ბაზის მოწესრიგება, რე გიო ­ ნალური ორგანიზაციების შექმნა და საკონვენციო ბიუ როე­ ბის დაფუძნება. „ამჟამად ზედმეტად ცენტრალი ზებულია ტურიზმის ადმინისტრირება. ამიტომ ჩვენთვის ერთ­ერთი მნიშვნელოვანი თემაა რეგიონალური ორგანიზაციების შექმნა, რათა ადგილზე მოხდეს სხვადასხვა წარმოქმნილი პრობლემების დროული გადაჭრა,“ ­ ამბობს გიორგი სიგუა და ვარაუდობს, რომ რეგიონალური ორგანიზაციები უკვე 2014 წლამდე ამოქმედდება და ისინი „მყისიერად მოხსნიან პრობლემას.“ რაც შეეხება ადგილობრივ საკონვენციო ბიუროებს, მათი დაფუძნება გულისხმობს, რომ თუ რომელიმე დიდი საერთაშორისო კორპორაცია გადაწყვეტს კომპანიის ფარ გლებს გარეთ თანამშრომელთა შეკრებას, საერთა­

70

შორისო საკონვენციო ბიურო ადგილობრივ ბიუროსთან თანამშრომლობით, შეკრების ალტერნატიული ლოკა ციის­ თვის საქართველოსაც შესთავაზებს. ტურიზმის ადმინისტრაციამ აამოქმედა ცხელი ხაზი 0 800 800 909. ამასთან, დედაქალაქის ცენტრალურ ქუჩებში გადაადგილდებიან „მობილური გიდები“, რომლებიც დახმარებას უწევენ ტურისტებს. ორივე მომსახურება უფასოა. დამატებით, ტურიზმის ადმინისტრაცია გეგმავს, რომ საინფორმაციო ცენტრები მთელი ქვეყნის მასშტაბით აამოქ­ მედოს. მათ შორის ­ ყაზბეგში, ფოთში, ბაკურიანსა და ანა ნურში, რათა ტურისტებისთვის ინფორმაციის მიწოდება გაად ვილდეს. ტურიზმის ადმინისტრაციაში ფიქრობენ, რომ საქართ­ ვე ლოს ყველა რეგიონი თავისებურად საინტერესო და მიმ­ ზი დველია უნიკალური ლანდშაფტითა და ტრადიციებით. იგეგმება, რომ თითოეულის პოპულარიზაციის პროცესში ამ მახასიათებლებზე აქცენტირება მოხდეს. მაგალითად, მსოფლიო ბანკთან ერთად, ტურიზმის ადმინისტრაციამ იმერეთის რეგიონის განვითარების გეგმა შეიმუშავა, რომ­ ლის მიხედვით, 2020 წლისთვის მხოლოდ ამ რეგიონმა 2 მილიონ ტურისტს უნდა უმასპინძლოს. ამჟამად მათი რიცხვი მხოლოდ 740 000–ია. იმერეთის განვითარების პროექტი ითვალისწინებს ქუ­ თა ისის,და ბალნეოლოგიური კურორტების ­ წყალტუბოსა და საირმის კურორტების განვითარებასაც. ეს ორი სამ­ კურ ნალო­გამაჯანსაღებელი კურორტი, სადაც საბ ჭო თა პერიოდში ბევრისთვის ფავორიტი პანსიონები ფუნ ქციო­ ნირებდა, სიგუას ვარაუდით ძველ პოპულარობას მალე დაიბრუნებენ და ბევრ ახალ კლიენტსაც მიიზიდავენ. ამ გეგმის ასამუშავებლად ქუთაისის საერთაშორისო აეროპორტს განსაკუთრებული მისია ეკისრება. დავით აღმა შენებლის სახელობის ქუთაისის საერთაშორისო აეროპორტი 2012 წლის სექტემბერში გაიხსნა და უკვე წარ­ მატებულ პროექტად მიიჩნევა. ქუთაისის აეროპორტიდან უნგრული დაბალფასიანი ავიაკომპანია „ვიზაირი“ მგზავრებს იაფ და კომფორტულ ფრენებს სთავაზობს. თუ წლევანდელ 6 თვის მონაცემებს შარშანდელს შევადარებთ, ვიზიტორების რიცხვი იმ ქვეყ­ ნებიდან, საიდანაც „ვიზაირი“ დაფრინავს, საგრძ ნობ ლად არის გაზრდილი. მაგალითად, 2013 წლის პირველი 6 თვის

„

დარწმუნებული ვარ, ჩვენი ხალხის უმეტესობას საკუთარი სამშობლოს 20%­იც არ უნახავს. მაგალითად: სვანეთი, თუშეთი, ხევსურეთი, რაჭა და ლეჩხუმი, ფშავი... ვამზ ა დებთ ადგილობრივი ბაზრისთვის 2 ვიდეორგოლს და განვათავსებთ ტელეარხებზე, რათა ჩვენი მოსა ხ ლეობა დაინტერესდეს და ჯერ კიდევ უნახავი ადგილები დალაშქროს.

”

გიორგი სიგუა

განმავლობაში პოლონეთიდან მოგზაურთა რიცხვი წინა წლის ამ პერიოდთან შედარებით, 73%­ით გაიზარდა და 11 493 გახდა. შიდა და საერთაშორისო ტური ს ტების ერთ­ერთი ფავორიტი ად გი ­ ლი გახდა ბათუმი ­ აჭარის ავ ტო ნო ­ მიური რესპუბლიკის სწრა ფად გან ­ ვითარებადი სანაპირო ქალაქი, რომელიც ბოლო წლებში მნიშვნე ლო ვან საპორტო და კომერციულ ცენტრად გადაიქცა. ცენტრალური და ადგილობრივი მთავრობები დაუღალავად შრომობენ, რომ განავითარონ ქალაქი და რაც შეიძლება მეტი ინვესტორი მოიზიდონ.

2010 წლიდან ბათუმი სრუ ლი ად გადასხვაფერდა და აღმშე ნებ ლო ბის ეპიცენტრად გადაიქცა. გა ნა ხლდა ძველი ქალაქი, გაიხ სნა ტრან ს ნა ციო ნა ლური სასტუმ როე ბი, მათ შორის „შერატონი“ და „რა დისონ ბლუ“. ბათუმის არ ქი ტექ­ ტურა გაამდიდრა რამდე ნიმე საინტერესო ნაგებობამ: ტექ­ ნოლო გიუ რმა უნივერსიტეტმა, ქართუ ლი დამწერლობის სიმბოლომ ­145­მეტრიანმა ანბანის კოშკმა, იტა ლიურ სტილში აგებულმა პიაცას მოედანმა და „თავდაყირა“ რესტორანმა. თუმცა, საქართველოს გაცნობა წარმოუდგენელია კახეთის ანუ ღვინის სამშობლოს გარეშე, განსაკუთრებით კი ­ შემოდგომით, რთველის დროს, როცა გლეხები ქარვისფერ ვენა ხე ბში ყურძნის მოსავალს იღებენ, დია სახლისები ქართულ „სნიკერსს“ ­ ჩურჩხელას ავლებენ ტკბილ თათა რაში და ცხელ­ცხელ შოთებს იღებენ გახურებული თონიდან. ეს სანახაობა ყველაზე სურნელოვანი და გემრიელი შთაბეჭდილებაა ხოლმე უცხოელი თუ ქალაქელი სტუმრებისთვის. კახეთის რეგიონის სოფლები და ქალაქები ­ სიღნაღი, თელავი, წინან დალი, ყვარელი, გრემი, შუამთა, ალა ვერდი, ბოდბე ­ ცნობილია ულა მაზესი ეკლესია­მონასტრებით და ასევე, სტუმართმოყვარე მოსახ ლეო ბით. აქ სტუმარი ღვთისგან გამო გზავნილი საჩუქარია, რომელსაც წმინდა სასმელით ­ ღვინით უმას პინ ძლდებიან. განუმეორებელი სამზა რეულო და ხალხური სიმღერები დაუ ვიწყარს ხდის კახელებთან სტუმრობას. ქვეყნის აღმოსავლეთით მდე ბარე ეს რეგიონი ულამაზესია და განსხვავებული ბუნებით გამოი რ ჩევა. აქ ნახავთ თოვლით დაფა რულ კავკასიონს, რომლის უმაღ ლესი მწვერვალი 4500 მეტრს აღ წევს; ულამაზეს ალაზნის ველს; ნახევარუდაბნოებს

დედოფ ლის წყა როსა და საგარეჯოს რაიონებში, ასევე ­ ულამაზეს ნაკრძალებს. კლიმატის ასეთი სიმდიდრე, მრავალფეროვნება, და ლანდშაფტის განსხვავებულობა რეგიონს განუმეორებელ შარმს მატებს. აქ ველოსიპედით სეირნობა, ლაშქრობა თუ უბრალოდ, ბუნებაში პიკნიკი ენით აუწერელ სიამოვნებას მოგანიჭებთ. ტურიზმის ეროვნული ადმინის ტრა ცია აქტიურად მუშაობს სათავ გა დასავლო ტურიზმის გასავითა რებ ლადაც. ადმინისტრაციის გეგ მებ შია ასევე აგრო, ფერმული და ინკ­ ლუ ზი უ რი ტურიზმის განვითარება. „ჩვენი მიზანია ბიო­ცენტრების განვითარება, რაც უცხოელ ტურისტებს განსაკუთრებით აინტერესებთ. უცხო­ ე ლი ვიზიტორები ჩავლენ ფერმებში, გაათევენ ღამეს და მონაწილეობას მიიღებენ მოსავლის აღებაში,“ ­ აღ ნიშნა გიორგი სიგუამ. ეროვნული ადმინისტრაცია აპი რებს ტურიზმის პოპულარიზებას ადგი ლობრივი მოგზაურებისთვისაც. „დარწმუნებული ვარ, ჩვენი ხალხის უმეტესობას საკუთარი სამშობლოს 20%­იც არ უნახავს. მაგალითად: სვანეთი, თუშეთი, ხევსურეთი, რაჭა და ლეჩხუმი, ფშავი...“ ­ ამბობს გიორგი სიგუა და კონკრეტულ გა მო სავალსაც გვთავაზობს: „ვამზ ა დებთ ადგილობრივი ბაზრისთვის 2 ვიდეორგოლს და განვათავსებთ ტელეარხებზე, რათა ჩვენი მოსა ხ ლე­ ობა დაინტერესდეს და ჯერ კიდევ უნახავი ადგილები დალაშქროს,“ ­ აღნიშნავს იგი. ადმინისტრაცია ასევე გეგმავს სხვადასხვა ღონისძიებების ­ ფეს ტი ვალების, ასპარეზობების, სახალხო დღესასწაულების ორგანიზებას მთელი ქვეყნის მასშტაბით, რამაც თითოეული კუთხის პოპულარიზებას უნდა შეუწყოს ხელი. ადმინისტრაციამ განათლების სამინისტროსთან უკვე გააფორმა მემორანდუმი, რომლის ფარგ ლებ­ ში რეგიონების სკოლის მოსწავ ლეე ბისთვის მოხდება გასაცნობი ექს კურსიების მოწყობა სხვადასხვა მიმართულებით. „თბილისელი ბავშვები ასე თუ ისე დადიან ქალაქ გარეთ ლაშქრობებზე, ხოლო რეგიო ნის სკოლის მოსწავლეები ამას პრაქ ტიკულად მოკლებულნი არიან,“ ­ ამბობს გიორგი სიგუა და დასძენს, რომ „აუცილებელია ამ ხარვეზის გამოსწორება. სანამ სხვა ქვეყნებში ტურისტებად ჩავალთ, ალბათ ჯობს ჯერ ჩვენი ქვეყანა მოვინახულოთ.“

71

„დაე, ცრემლები მხოლ ოდ ხახვის ჭრისაგან გვდიოდეს“

თუ ძველი თბილისის ქუჩებში გაისეირნებთ, ანჩისხატის ბაზილიკის გვერდით პატარა მოედანს აღმოაჩენთ. აქ, შავთელის 13­ში, რეზო გაბრიაძის პაწაწინა თეატრია, რომელიც საღამოობით საინტერესო სპექტაკლებს გთავაზობთ. ყოველდღე, 12 საათზე, ქუჩაში სასიამოვნო ჰანგები ისმის და თეატრის გვერდით,ძველ რელსზე მიყუდებულ საათის კოშკში თოჯინური წარმოდგენა „ცხოვრების ციკლი“ იმართება: წყვილი ქორწინდება, აჩენს შვილებს, მოხუცდება, გარდაიცვლება და მათ საფლავზე შვილები შვილიშვილებთან ერთად მოდიან. შემდეგ ჯადოსნური კარი იხურება და კოშკში სიმშვიდე ისადგურებს ­ იმ მომენტამდე, ვიდრე ზედა ნაწილში ოქროსთმიანი ანგელოზი ზარზე ჩაქუჩის დარტყმით კიდევ ერთი საათის გასვლას არ გვამცნობს.თუ ყოველივე ეს დაგაინტერესებთ, კიდევ უფრო გაოცდებით, როცა თეატრში შეხვალთ. „დაე, ცრემლები მხოლოდ ხახვის ჭრისაგან გვდიოდეს“, – ეს რეზო გაბრიაძის მარიონეტების თეატრის დევიზია, რომელიც თეატრის ფრონტონს ამშვენებს. ეს ყველაფერი კი ბატონი რეზოს შექმნილია – თავად კოშკი, თეატრიც, თოჯინებიც, და მრავალი სხვა რამ. რეზო გაბრიაძე მხატვარი, კინოსა და თეატრის რეჟისორი და მწერალია. მის თეატრში ყოველი დეტალი საინტერესო და განსა­ კუთრებულია, ბილეთების პატარა სალარო იქნება ეს თუ თეატრის ფოიე – ისევე, როგორც ადამიანები, რომლებიც აქ გხვდებიან. მომღიმარი ქალბატონი ­ მოლარე, სრულ ინფორმაციას რომ გაწვდის, და „ტოლსტოვკაში“

72

გამოწყობილი ადამიანი, რომელიც პაწაწინა გარდერობში გეხმარება. ვიდრე დარბაზში ახვალთ, თეატრის ბუფეტში „გაბრიაძის ლიმონათს“ მიირთმევთ, კედლებზე ისტორიულ აფიშებს დაათვალიერებთ, ინტერიერში კი საინტერესო ხელნაკეთ ნივთებს იხილავთ, რაც სასიამოვნო შესავალია მთავარ მოქმედებამდე. რვა საათზე მაყურებელი უკვე დარბაზშია და კარი იკეტება. წარმოდგენის დაწყებამდე ბატონი რეზო აუდიო ჩანა­ წერში თბილი სიტყვებითა და ტონით ყველას თხოვს, რომ გათიშონ მობილურები... ქრება შუქი და ხვდებით „სხვა“ სამყაროში: პატარა დარბაზის (80 კაცი) ციცქნა სცენაზე ჩნდება მარიონეტები, რომლებსაც რამდენიმე არტისტი აცოცხლებს. შავში ჩაცმული მსახიობების მხოლოდ სახეები მოჩანს, სერიოზული, უემოციო გამომეტყველებით, ამიტომაც თუკი ვინმეა ცოცხალი სცენაზე, მარიონეტებია. ეს კი, რა თქმა უნდა, მხოლოდ მსახიობების ოსტატობით მიიღწევა, რომლებიც თითქოს ერწყმიან თითოეულ თოჯინას. ზოგ მათგანს ძაფებით ათამაშებენ, ზოგი კი ეგრეთ წოდებული „შტირებით“ შემოდის სცენაზე. მარიონეტები ერთმანეთისგან ზომებით, ფორმებითა და მასალით განსხვავდებიან. ყველასთვის ნაცნობი და ერთი შეხედვით, გამოუსადეგარი მასალით რეზო გაბრიაძე საოცრებას ქმნის, იქნება ეს ჟანგიანი ქილა, ძველი ყუთები, დაფლეთილი ქსოვილი თუ კანაფი. მისი ხელოვნების

„დაე, ცრემლები მხოლოდ ხახვის ჭრისაგან გვდიოდეს“

შემოაქვს ადამიანის პოზიტიური ხედვა და მხატვრული სრულყოფილება ზუსტად მაშინ, როდესაც ეს ყველაზე საჭიროა.“ რეზო გაბრიაძის თეატრი ერთადერთია საქართველოში, სადაც სცენიდან ისევ ისმის ეროსი მანჯგალაძის, რამაზ ჩხიკვაძის, მედეა ჯაფარიძის, ვერიკო ანჯაფარიძისა და გოგი გეგეჭკორის ­ ქართული თეატრისა და კინოს იმ ვარს­ კვლავთა ხმები, რომლებიც ამ თოჯინებს 20–30 წლის წინ ახმოვანებდნენ. ამ თეატრის კიდევ ერთი თავისებურება ისიცაა, რომ სპექტაკლები ინგლისური სუბტიტრებით მიმდინარეობს. ამჟამად რეპერტუარში სამი სპექტაკლია: ლეგენდარული „სტალინგრადი“, „ჩემი გაზაფხულის შემოდგომა“ და ახალი სპექტაკლი „რამონა“, რომლის პრემიერა ამა წლის იანვარში გაიმართა. „რამონა“ ორი ორთქლმავლის სიყვარულის გულისამაჩუყებელი ისტორიაა, ბევრი ფათერაკით, ცირკ „შაპიტოს“ სილამაზითა და ნოსტალგიური მუსიკით. ქართველი მაყურებლის სასიხარულოდ, წელსვე იგეგმება ძველი სპექტაკლის „მარშალ დე ფანტიეს ბრილიანტის“ აღდგენა.

ხიბლი სწორედ ეს მიგნებებია – სისადავის მშვენიერება და მარტივი გამომსახველობითი ენა. თავისი სპექტა­ კლებისთვის ის თვითონ წერს სცენარს, დგამს პიესას, ქმნის დეკორაციებს, თოჯინების ესკიზებს და მუსიკალურად აფორმებს წარმოდგენებს.

თეატრის გვერდით „კაფე გაბრიაძეა“, სადაც მაგიდები და სკამები ბატონ რეზოს ხელითაა მოხატული. ღვინის ბოთლის ეტიკეტიდან დაწყებული, ფარდების ესკიზების ჩათვლით, ყველაფერი ავტორისეულია. კედლებს რეზო გაბრიაძის ფილმების აფიშები ამშვენებს. ბატონი რეზო ხომ 35­მდე ფილმის სცენარის ავტორია. მათ შორის: „მიმინო“, „ქინ–ძა–ძა!“, „არაჩვეულებრივი გამოფენა“, „შერეკილები“, „არ დაიდარდო“, „ქვევრი“, „ფეოლა“...

მისი ხედვა გამორჩეულია. ეს არის თოჯინური სპექ ტაკ­ ლები უფროსებისთვის, სადაც ცოცხლდებიან ცხოველები, ფრინველები თუ ნივთები, და დროს, სივრცესა და გეო­ გრა ფიას ზღვრები ეკარგება. აქ ერთმანეთს ყვარობენ ჩიტი ბორია და მშვენიერი ნინელი, შეყვარებული ორთქ ლ­ მავლები კი თავგანწირვამდე მიდიან. სევდანარევი იუმორით, ყველასათვის გასაგებ ენაზე, რეზო გაბრიაძე ზოგადსაკაცობრიო პრობლემებზე საუბრობს, რაც ხშირად ადგილობრივ ფოლკლორულ ქარგაზე ეწყობა. ალბათ ამიტომაც, უკვე 30 წელზე მეტია, „გაბრიაძის თეატრს“ მთელ მსოფლიოში საუკეთესო სცენებზე ეპატიჟებიან. აი, რას წერდა რეზო გაბრიაძის შესახებ თანამედროვე თეატრალური ხელოვნების უდიდესი რეჟისორი პიტერ ბრუკი: „ის ჭეშმარიტად უდიდესი გამომგონებელია. მისი სახეების სისტემას განსაკუთრებული ინტიმურობა და პიროვნულობა ახასიათებს და თეატრში პოეტურობა და ტრანსცენდენტალური რეალიზმი შემოაქვს. რეზოს სახეთა სისტემის მსგავსს სხვას არც კი ვიცნობ. მისმა უზარმაზარმა გამოცდილებამ ხელოვნების სხვადასხვა სფეროში, შესაძლებელი გახადა, რომ მიეღწია დამდგმელი რეჟისორის აბსოლუტურ იდეალამდე, რასაც გორდონ კრეგი გვთავაზობდა. მის ხელოვნებას ევროპულ თეატრში

73

რობერტ სტურუას წლის იუბილე „ზოგს ჰგონია, რომ ტრიუმფალური მიღწევების შემდეგ რობერტ სტურუა გაჩერდა. არ დაიჯეროთ, ბატონებო! ეს მისი მორიგი თეატრალური თვალთმაქცობაა. მისი შეჩერება შეუძლებელია. არა... ის, უბრალოდ, გაირინდა უფრო დიდი სასწაულის მოხილვის წინ. მჯერა, რომ მას წინ აქვს მთავარი სათქმელი.” რამაზ ჩხიკვაძე

ისე მოხდა, რომ რობერტ სტურუასთან ჩემი შეხვედრა მისი დაბადების დღეს, 31 ივლისს დაემთხვა. ყველაზე ცნო ბილმა თანამედროვე ქართველმა რეჟისორმა 75 წლის იუბილეზე 200­მდე მეგობარი თავის ახალ თეატრ „ფაბრიკაში” ტერენს მაკნელის პიესის მიხედვით დადგმულ სპექტაკლზე −„მარია კალასი გაკვეთილი” დაპატიჟა. „ფაბრიკა” დაახლოებით ერთი თვის წინ, 2013 წლის 25 ივნისს ამავე სპექტაკლით გაიხსნა. თეატრის შექმნის იდეა, 2011 წელს, მას შემდეგ გაჩნდა, რაც საქარ თვე­ ლოს მაშინდელმა კულტურისა და ძეგლთა დაცვის მინის ტრმა ნიკოლოზ რურუამ რობერტ სტურუა რუსთა­ ვე ლის თეატრის სამხატვრო ხელმძღვანელის თანა­ მდებობიდან გაათავისუფლა. თეატრისთვის სივრცე მიტო ვებულ და ნახევრადდანგრეულ, წითელი აგურით ნაგებ აბრეშუმის ქარხნის მიტოვებულ შენობაში გამოინახა. ახალი კულტურული ცენტრი, თეატრითა და საგამოფენო დარბაზით, ბიძინა ივანიშვილის დახმარებით დაარსდა. სარემონტო სამუშაოები „ქართუ ჯგუფმა” დააფინანსა. ...ხუთი საათისთვის „ფაბრიკის” ფოიე რობერტ სტურუას სტუმრებით გაივსო. მათ შორის იყვნენ: საქართველოს

ყვარყვარე 1974 წ.

74

კათოლიკოს­პატრიარქი ილია II, თეატრისა და კინოს ძველი და ახალი თაობის მსახიობები და ცნობილი და ნაკლებად ცნობილი სახეები. იუბილეზე რობერტ სტურუას ჟურნალისტების ბევრ შეკითხვაზე მოუწია პასუხის გაცემა: ხომ არ ნანობს სოციალურ ქსელში ბოლოდროინდელ აქტიურობას? (გვითხრა, რომ არ ნანობს. ამ აქტიურობას არ შეწყვეტს, რადგან ხალხმა სიმართლე უნდა იცოდესო). რა გეგმები აქვს რუსთაველის თეატრსა და ახალ „ფაბრიკაში”? რამ განაპირობა მისი წარმატება საქართველოსა და მსოფლიოში? როგორ გახდა შექსპირის ერთ­ერთი საუკეთესო ინტერპრეტატორი? და ა.შ. სტურუას მიაჩნია, რომ რუსთაველის თეატრში თავისი მისია შეასრულა, თუმცა ორივე თეატრთან დაკავშირებით კიდევ უამრავი გეგმა აქვს. ალბათ ბევრმა არ იცის, რომ რობერტ სტურუას ნათლობის სახელი გიორგია. იგი 1961 წელს მხატვრებმა – შალვა ცხადაძემ, ნოდარ აბრამიშვილმა და მსახიობმა გიორგი შავგულიძემ მონათლეს. მამამისი – უფროსი რობერტ სტურუა მხატვარი იყო. უმცროსი რობერტ სტურუა მხატვრობითა და მუსიკით პატარაობიდან დაინტერესდა. დღესაც ხატავს და უკრავს ჯაზს. როგორც თავად იხსენებს, თეატრის კარი მხატვარ ელენე ახვლედიანის წყალობით შეაღო. ჯერ კიდევ ბავშვი, ელენე ახვლედიანის ინიციატივით ჩართულა გოგოლის „რევიზორის” დადგმაში, თუმცა სპექტაკლი არ გამოსვლიათ. სკოლა რომ დაამთავრა, კინორეჟისორობა გადაწყვიტა. სწორედ იმ პერიოდს დაემთხვა თენგიზ აბულაძისა და რეზო ჩხეიძის ფილმის „მაგდანას ლურჯას” წარმატება კანის კინოფესტივალზე. საბოლოოდ, საბუთები თეატრალურ ინსტიტუტში შეიტანა და პირველი სპექტაკლი ­ ბლაჟეკის „მესამე სურვილი” (1963 წ.) რუსთაველის თეატრში დადგა. პირველი მნიშვნელოვანი წარმატება არტურ მილერის „სეილემის პროცესმა” (1964 წ.) მოუტანა. ყველაზე ნაყოფიერი მისთვის მაინც გასული საუკუნის 70­80­იანი წლები იყო, როცა თეატრალურ სივრცეში შემოვიდა ცნება „სტურუას თეატრი”. რობერტ სტურუა: „ყვარყვარე” ასე უცებ არ დაბადებულა. რობერტ სტურუა:

ავტორი/ მაკა ბიბილაშვილი რობერტ სტურუას 75 წლის იუბილე

რიჩარდ III 1979 წ.

მანამდე იყო „ხანუმა”, „სეილემის პროცესი”, „სამანიშვილის დედინაცვალი”. ყველაფერი კი მაინც „ყვარყვარეთი” დაგვირგვინდა. ამის შემდეგ მივხვდი, რა შემიძლია და უფრო მკაფიოდ დავიწყე იმის კეთება, რაც მართლა მიყვარდა. 1973­74 წლებში „ყვარყვარე” დავდგი, 1975­ ში – „კავკასიური ცარცის წრე”, 1977­ში დავიწყე „რიჩარდ მესამე”, რომელიც 1978 წელს დავასრულე. ეს იყო ჩემი მოღვაწეობის „ოქროს ხანა”. რობერტ სტურუას რუსთაველის თეატრში ასამდე სპექტაკლი აქვს დადგმული. გარდა ამისა, რეჟისორი წარმატებით მუშაობდა საქართველოს საზღვრებს გარეთ, მსოფლიოს ოცამდე ქალაქში: დიუსელდორფში, საარბრიუკენში, ათენში, მოსკოვში, ბუენოს­ აირესში, თელ­ავივში, ლონდონში, ბოლონიაში, სტამბოლში, ანკარაში, სამარაში, ვაიმარში, სოფიაში, რომში, კიევში, იერუსალიმში და ა.შ. იგი ორი საოპერო ლიბრეტოს, ორი სცენარისა და ხუთი პიესის ავტორია. სტურუა ბოლო პერიოდში განსაკუთრებით აქტიურად ჩაერთო პოლიტიკაში. იგი არ უარყოფს, რომ მისი ბევრი სპექტაკლი პოლიტიკურია. რობერტ სტურუა: „მყავდა ისეთი რობერტ სტურუა: პედაგოგები, რომლებმაც მითხრეს, რომ არ შეიძლება სპექტაკლის დადგმა ისე, უბრალოდ. მარტო ჩემი სპექტაკლები კი არ არის პოლიტიკური – შექსპირსაც პოლიტიკური პიესები აქვს დაწერილი, სოფოკლესაც, ესქილესაც, ასე რომ, ეს – ნორმალურია. თეატრი ხალხს უნდა ელაპარაკოს იმ უსამართლობაზე, რაც ამა თუ იმ ქვეყანაში ტრიალებს.

ამიტომ, დაუძახო ოცი ათას კაცს, როგორც ეს ძველ საბერძნეთში ხდებოდა, და სცენაზე ითამაშო, როგორ უყვარს ერთ კაცს ერთი ქალი – არ გამოვა. მაგრამ როცა „მედეას” უყურებ: როგორ უღალატებს ის თავის სამშობლოს, წაჰყვება ბერძენს, მოიპარავს ოქროს საწმისს, გაწირავს შვილებს – ეს უკვე პოლიტიკური პიესაა. სპექტაკლში აუცილებლად უნდა იყოს ბრძოლის ელემენტი. კომედია იქნება, მიუზიკლი, თუ რაღაც სხვა, ეს უნდა იყოს მიმართვა, გზავნილი შენი მაყურებლისადმი, რომლითაც მათ რაღაცას აუხსნი, ტკივილს დაუამებ. დამიდგამს ისეთი სპექტაკლები, რომლებიც არ ეხება დღევანდელ დღეს, მაგრამ ყველგან გამოჟონავს ის, რაც შენ გაწუხებს. მე ცოცხალი არსება ვარ და მაღელვებს ყველაფერი, რაც ჩემს სამშობლოში ხდება.” რობერტ სტურუა შექსპირის მსოფლიოში აღიარებულ ინტერპრეტატორადაა მიჩნეული. ლონდონის „რივერსაიდ სტუდიოს” „ჰამლეტი” (1992 წ.) შექსპირის

საერთაშორისო აღიარება, „კავკასიურ ცარცის წრესთან” ერთად, „რიჩარდ მესამემ” და „მეფე ლირმა” განაპირობა. რობერტ სტურუას 70 წლის იუბილეს აღსანიშნავად გამოცემულ წიგნში (ავტორი: კოტე ნინიკაშვილი) რეჟისორი იხსენებს: „ერთხელ ლილი ფოფხაძემ (სალიტერატურო ნაწილის გამგემ) მითხრა: ჯობს შექსპირის ფერდობზე განუტევო სული, ვიდრე ორღობეში ვინმე უნიჭოს ჩააკვდე ხელშიო.” სტურუა შექსპირის 17­ჯერ დადგმაზე არ ჩერდება და როგორც ცნობილი გახდა, ახალ თეატრშიც აპირებს „კიდევ ერთი შექსპირის” – „იულიუს კეისარის” წარმოდგენას. „იულიუს კეისარი” შექსპირის ყველაზე „დასახლებული” პიესაა. მისი მოქმედი პირების რაოდენობა 30­ია. „რასაკვირველია, ბრძოლებს ვერ დავდგამ. სათანადო პირობითობა უნდა მოვიგონო”, – ამბობს რეჟისორი. რუსთაველის თეატრში, რომელსაც შვიდი თვეა, რაც დაუბრუნდა, პოლიკარპე კაკაბაძის „3 ასულის” დადგმას გეგმავს. რეპეტიციები უკვე

კავკასიური ცარცის წრე 1975 წ.

საერთაშორისო საზოგადოებამ 50 წლის განმავლობაში დადგმული „ჰამლეტის” საუკეთესო ათეულში დაასახელა, მოსკოვის „სატირიკონის” თეატრში დადგმულმა „ჰამლეტმა” (2002 წ.) რუსეთის უმაღლესი თეატრალური ჯილდო „ოქროს ნიღაბი” მიიღო, ხოლო თბილისურმა „ჰამლეტმა” მსოფლიო მოიარა. რუსთაველის თეატრის

დაიწყეს. როგორც თავად გვითხრა, ეს იქნება თავისებური კოლაჟი პოლიკარპე კაკაბაძის პიესების მიხედვით ­ „ყვარყვარეს“ ახალი ვერსია.

70 წლის იუბილესადმი მიძღვნილ ზემოთნახსენებ წიგნში რობერტ სტურუა რეჟისორებს ურჩევს: დავივიწყოთ ჩვენი საუკეთესო სპექტაკლები, შევიძულოთ ჩვენი

75

ფოტო: თინა ყაზახიშვილი

შედევრები, ნუ დავტკბებით ჩვენი მიღწევებით. ისეთი პროფესია გვაქვს, სულ ახალს უნდა ვეძებდეთო. და იქვე დასძენს: სიტყვა აღარ დაძრათ ჩემთან „კავკასიური ცარცის წრეზეო“. რეჟისორის ამ თხოვნის მიუხედავად, ძნელია არ ახსენო და არ მიუბრუნდე „კავკასიური ცარცის წრეს”. ეს დადგმა სტურუას ყველაზე ცნობილ სპექტაკლად რჩება. წარმოდგენად, რომელსაც აქტუალურობა არცერთ ეპოქაში არ დაუკარგავს. რა იყო და რა არის სტურუას სპექტაკლების წარმატების საიდუმლო? რეჟისორის ნიჭი, მუდმივი თანაავტორები: მხატვარი გიორგი ალექსი­მესხიშვილი და კომპოზიტორი გია ყანჩელი, სწორად შერჩეული პიესები, დიდი მსახიობები (უპირველესად ­ რამაზ ჩხიკვაძე)... ეს ყველაფერი ერთად, თუ კიდევ სხვა რამ?.. ამ შეკითხვაზე რეჟისორმა ალეგორიული პასუხი გაგვცა:

76

„როგორც ანდერსენის ზღაპარში ამბობს პატარა ბიჭი – მეფე შიშველიაო, აი, დაახლოებით ასე ვარ. ძალიან კარგი ნიღაბი მიკეთია და მეშინია, ვინმემ არ მომხსნას ეს ნიღაბი და არ გაირკვეს, რომ მის მიღმა არაფერია.”

P.S.: სპექტაკლის შემდეგ, ქართველი ჯარისკაცების მიერ ნაჩუქარ სამხედრო ფორმაში გამოწყობილ იუბილარს საქართველოს კათოლიკოს­პატრიარქმა ილია მეორემ საპატრიარქოს უმაღლესი ჯილდო ­ წმინდა ნინოს ოქროს ორდენი გადასცა. რობერტ სტურუას 75 წლის იუბილე თეატრ „ფაბრიკაში” ისევ და ისევ მილოცვებით, საიუბილეო ტორტითა და საჩუქრებით დასრულდა.

77

„მატარებლის აქცია” მშვიდობისთვის და ფესტივალ „საჩუქარის” ახალი სიცოცხლე ქეთი დოლიძის ცხოვრების ბოლო 20 წლის ქრონიკა

ოცი წლის წინ, 1993 წლის 18 სექტემბერს, თბილისიდან აფხაზეთის მიმართულებით მატარებელი დაიძრა. იქ თბი­ ლის ში მცხოვრები სხვადასხვა ეროვნებისა და აღმ სარებ­ ლო ბის ორი ათასამდე ქალი იჯდა. ისინი აფხა ზეთის ომში, ფრონტის ხაზზე აპირებდნენ ჩასვლას. სურდათ საკუთარი შვილების, ძმების, მეუღლეების გვერდით დამდგარიყვნენ და მშვიდობიანი აქციით სისხლისღვრა შეეჩერებინათ. მსვლე ლობა ორგანიზაცია „თეთრი მანდილის” ინიციატივით დაიწყო. აფხაზეთამდე ჩასულმა ქალებმა, მართალია, ომის შეჩერება, „მანდილის ჩაგდება” ვერ შეძლეს, მაგრამ თა ვიან თი მისია შეასრულეს ­ ქვეყნისთვის ყველაზე მძიმე წუთებში, ქართველი ჯარისკაცების, აფხაზეთში მცხოვრები ქართველი და აფხაზი დედების გვერდით დადგნენ. ორი ათეული წლის შემდეგ, ე.წ. „მატარებლის აქციას” ორგა ნი ზაცია „თეთრი მანდილის” დამფუძნებელი, ამ ინიციატივის გამო პროექტ „პლანტის 100 გმირი ქალის” ლაურეატი, კინო რეჟისორი ქეთი დოლიძე იხსენებს. ქეთი დოლიძე: „1993 წლის 18 სექტემბერს, როცა აფხა­ ქეთი დოლიძე: ზეთ ში ძალიან დაიძაბა სიტუაცია, ჩემს ქმარს ვუთხარი, ტელე ვიზიაში წავეყვანე. არავისთან არაფერი არ შემითან­ ხმებია. ვისთან უნდა შემეთანხმებინა? გამსახურდია გრო ­

78

ზ ნოში იყო, შევარდნაძე – სოხუმში. მე ასეთ რამეებს არა ვის­ თან ვათანხმებ, მით უმეტეს ­ხელისუფლებასთან. „პირველი არხის” დილის გადაცემა „ალიონში” პირდაპირი ეთერი მოვითხოვე და ვთქვი: დასაკარგი აღარაფერია, იქნებ ერთ გვარი მარშით გავემართოთ ფრონტის ხაზისკენ და კატასტროფა გავაჩეროთ­მეთქი. ისეთი მიამიტი არავინ იყო, რომ ეფიქრა, ამ აქციით ქალები ომს შევაჩერებდით, მაგრამ უპირველესად, ეს იქნებოდა პირდაპირ რუსეთისა და მსოფლიოსკენ მიმართული გზავნილი. ამ მოძრაობას „თეთრი მანდილი” დავარქვი. ტელევიზიასთან ქალები მალევე შეიკრიბნენ. იქიდან, მარშით, რუსეთის საელჩოსკენ წავედით. მეორე დღეს სპორ ტის სასახლეში შევიკრიბეთ და გადავწყვიტეთ, რომ აფხაზეთში წავსულიყავით.” აფხაზეთში მატარებლით წასვლა ვისი ინიციატივა იყო? სპორტის სასახლეში, ჩვენთან მაშინდელი რკინიგზის დეპარტამენტის წარმომადგენელი მოვიდა. მას ვთხოვე, რომ ამ აქციისთვის 15­ვაგონიანი მატარებელი გამოეყოთ, რომელიც ოჩამჩირეში წაგვიყვანდა. უარი არ უთქვამს. ფილმი „მანდილი, რომელიც არ ჩამაგდებინეს” სწორედ „თეთრი მანდილის” მგზავრობას ასახავს თბილისიდან

ავტორი/ მაკა ბიბილაშვილი „მატარებლის აქცია” მშვიდობისთვის და ფესტივალ „საჩუქარის” ახალი სიცოცხლე

ოჩა მ ჩირემდე. ფილმის ბოლო კადრებში მატარებლის მომ სახურე პერსონალის ფოტოები ჩნდება. ჩვენ განსა კუთ ­ რებულ მადლობას სწორედ მატარებელი №161­ის პერ სო­ ნალს ვუხდით. „თეთრი მანდილის” აქცია საქართველოს რკინიგზის ბოლო წლების ისტორიაში ქვაკუთხედი მოვლენაა. როდის გაემგზავრეთ? როდის დაიძრა „თბილისი – ოჩამჩირის” მატარებელი? მესამე დღეს, 22­ში ჩავსხედით მატარებელში. ასე დაიწ­ ყო ჩვენი აქცია. საქართველოს მთავრობამ გამო გვიგ ზავნა სიყვარულით სავსე წერილი. მიმართვაში შევარ დნა ძე მადლობას გვეუბნებოდა, რომ აფხაზ დედებსაც ვუწვ დი­ დით დახმარების ხელს. იქეთაც ხომ შვილმკვდარი დე­ დები იყვნენ? სხვათაშორის, ჩემდა სასიხარულოდ უნდა ვთქვა, რომ აფხაზებს აქვთ ნათქვამი ჩვენი სახელმწიფო

მინისტრისთვის პაატა ზაქარეიშვილისთვის, რომ ერთა დერ­ თი ქართველი, ვისაც შეუშვებენ აფხაზეთში ვარ მე ­ ქეთი დოლიძე. როგორ იხსენებთ მგზავრობას? ეს იყო საშინლად ტრაგიკული მატარებელი. ჯერ ჩავე­ დით ქუთაისში. იქ დარეკა კიტოვანმა და მოითხოვდა, მოვ ბრუ ნებულიყავით. ყვიროდა ­ არ გაბედოთ გზის გაგრ­ ძელებაო. მერე სამტრედიაში ჩამოვიდა და გვაფრთხი­ ლებ და, სამეგრელოში იქაური ქალები დაგხვდებიან და არ გაატარებენ თქვენს მატარებელს, სოხუმამდე ვინ ჩაგი შვებთო? გალიდან პატრიარქს დავურეკე. მისი და­ ლოცვის შემდეგ გავაგრძელეთ გზა. ოჩამჩირეში ჩასვლისას მივხვდით, რომ იქ კატასტროფა ხდებოდა. ერთ­ერთი გარდაცვლილი აფხაზი ბიჭის პანაშვიდზე ვიყავით. შევხვდით მოსახლეობას, ჯარისკაცებს. ბატალიონის უფ­ როს მა გვითხრა, თქვენი მატარებელი დგას, როგორც სამიზ ნე, ახლავე თუ არ გაბრუნდებით, დავიღუპებითო. დავ ტოვეთ ჩვენს მიერ შეგროვილი ფული, საჭმელი, სხვა ნივთები და უკან წამოვედით. გალი დაგვხვდა აბსო­ ლუ ტურად ცარიელი. სადგურში მომაწოდეს ფურცელი, რომელ ზეც ეწერა: „მატარებელი № 161 გალიდან არ გაატაროთ”. ორი საათი ვიდექით სადგურში. არ ვიცოდით, რა გველოდა. შემდეგ კი მატარებელი ჩუმად დაიძრა თბილისისკენ. როგორი გამოხმაურება მოჰყვა ამ აქციას საქართ ვე ლო სა და მის საზღვრებს გარეთ? ამ მოძრაობამ ბევრად უფრო დიდი მხარდაჭერა ჩვენი ქვეყნის ფარგლებს გარეთ ჰპოვა, ვიდრე საქართველოში. ჩვენ კიდევ ერთი ინიციატივა გვქონდა: გვინდოდა სექტემ­ ბრის ბოლო კვირაში გამოგვეცხადებინა „დღე სროლის

79

გარეშე” და ამ აქციაში მთელი მსოფლიო ჩართულიყო.

1994 წელს ეს აქცია 18 ქვეყანაში ერთდროულად გაიმართა. ომის დაწყებიდან ორი წლის შემდეგ, რუსი ქალები ჩეჩ ნე­ თის ფრონ ტის ხაზზე ჩავიდნენ და ამბობდნენ კიდეც, რომ მათი მსვლელობა ქეთი დოლიძის „თეთრი მანდილის” აქციის გაგრძელება იყო. ამ მოვლენების შემდეგ ნანა კვასხვაძემ კაცობრიობის ხუთ ლტოლვილ ქალზე დადგა სპექტაკლი ­ „მედეა ­ გახლეჩილი სამყარო”. წარმოდგენას ედინბურგში ოთხი ვარსკვლავი მისცეს. ამავე თემას უკავშირდება მონო სპექ­ ტაკლი „ჩემი თაობის ავტოპორტრეტი”, რომელიც მე და ნანამ შევთხზეთ. როგორც უკვე აღნიშნეთ, ამ აქციის მსვლელობისას გადაიღეთ ფილმი „მანდილი, რომელიც არ ჩამაგდებინეს”. როგორ მიიღო იგი მაყურებელმა? ამ ფილმის ქართული ვერსია საქართველოს ტელე­ ვიზიის პირველ არხზე გავაკეთე, მეორე – პოლონეთის ტელე ვიზიაში. ძალიან ააღელვა პოლონელები ამ ამბავმა. ფილმს ჩინეთში პრიზიც მიანიჭეს.

1995 წელს „მსოფლიოს 100 გმირი ქალის” წოდება მიიღეთ. ამ ფაქტს როგორ იხსენებთ? ამ პრემიისთვის სპეციალურ კომისიას 40 ათასი ქალიდან 100 უნდა შეერჩია. კავკასიიდან ერთადერთი ვიყავი, ვისაც ეს წოდება მიენიჭა. მეორე იყო აზერბაი ჯანელი ქალი, საბავ­ შვო ბაღი ჰქონდა გახსნილი და კარგ საქმეს აკე თებ და.

1995 წელს მარტო წავედი როჩესტერში. მახსოვს, თვით მფ­ რინავის ბილეთი მამუკა ხაზარაძემ ამიღო. დიდი ზარ­ზეი­ მით დაგვხვდნენ. 100 ქალიდან მხოლოდ 65­მა მოახერხა პრემიის მისაღებად ნიუ იორკში ჩასვლა. დანარ ჩე ნები ზოგი ციხეში იჯდა, ზოგი სად, ზოგი ­ სად. ამით ძალიან ვამაყობ.

2013 წლის 25 ივლისს თუმანიშვილის თეატრში, ბიზნეს­ ორგანიზაციების წარმომადგენლებთან შეხვედრაზე განაცხადეთ, რომ ორგანიზაცია „თეთრმა მანდილმა” ხელახალი რეგისტრაცია გაიარა. ამის შემდეგ სტუმ რებს „საჩუქარის” გეგმები გააცანით. თეატრალური ფესტივალი „საჩუქარი” აფხაზეთის ომიდან რამდენიმე წელიწადში ჩაატარეთ. ომის შემდეგ არ გაგიჭირდათ მსოფლიოში აღიარებული თეატრებისა და რეჟისორების თბილისში ჩამოყვანა?

დიახ, რა თქმა უნდა. უპირველეს ყოვლისა, რობერტ სტურუასა და თუმანიშვილის სპექტაკლებმა.

16­წლიანი ისტორიის მანძილზე ფესტივალის სტუმრე ბი­ დან ვის გაიხსენებდით? ვინ არ გავიხსენო? ჩვენ არ გვყოლია საშუალო დონის ხელოვანები. „საჩუქარის” სტუმრები იყვნენ: პიტერ ბრუკი, ადამ ხანუშკევიჩი, კამა გინკასი, ვანესა რედგრეივი, მიხაილ მარმარინოსი, ოლეგ ტაბაკოვი, ანატოლი ვასილევი, სუზან იორკის, პაკო პენიას, ფრანკო ნეროს, ანდრონ კანჩა­ ლოვ სკის, რუსტამ იბრაგიმბეკოვის, რუსეთიდან ტოვს ტო­ ნო გოვის სახელობის თეატრები, ესპანეთიდან შექსპირის მონოლოგების თეატრი, ბრიტანეთიდან ­ თეატრალურ­საო­ პერო დასი და ა.შ. წლევანდელ ფესტივალზე რომელია თქვენი ფავორიტი სპექტაკლები? ვერ გამოვყოფ: საშა ვალცის, დიმიტრი კრიმოვის სპექტაკლები, პიტერ ბრუკის „კოსტიუმი”, კულბერგის „მაღალი ქუსლები” – არის ისეთი რამ, რაც არსად გინახავთ. ვინ არიან ფესტივალის მხარდამჭერები? „საჩუქარის” ორგანიზება თუმანიშვილის თეატრსა და კულტურისა და ძეგლთა დაცვის სამინისტროს დაევალა, ნაწილობრივ ­ ფონდს „ქართუ”. თუმცა ასეთ ფესტივალებს მთელი ქვეყნის ბიზნესსამყარო უნდა აფინანსებდეს. პიტერ ბრუკი, კულბერგი, ანუშკა შანკარი, ირინა ბრუკი, დიმა კრინ მოვი და საშა ვალცის საბალეტო დასი ­ ნებისმიერი პოტენციური სპონსორისთვის არ არის ეს სახელები საკ მა რისი, რომ მეცენატობა ითავოს? წლევანდელი ევრო პუ ლი თეატრალური ფესტივალების პროგრამებს რომ გადა ხე დოთ, ამდენ ვარსკვლავს ერთად ვერ ნახავთ.

უნდა გითხრათ, რომ ეს ფესტივალი სწორედ ჩვენი უცხო ელი პარტნიორების დიდი მონდომებით ჩატარ­ და. 1997 წელს, როცა პირველი ფესტივალი ჩავატა რეთ, ამიერკავკასიაში ასეთი მასშტაბის, დონის, წარმომად­ გენ ლო ბი თი ფესტივალი არ არსებობდა. ამ ფესტივალის შემ დეგ უცხოეთის მედიამ საქართველოზე, როგორც ომებ­ გა დახდილ ქვეყანაზე, პოზიტიური სიტყვები პირველად დაწერა. საქართველოსკენ მოიხედეს, როგორც ქვეყნისკენ, სადაც შეიძლება ჩავიდეს ადამიანი. ეს ყველაფერი „საჩუ­ ქა რის” საერთაშორისო დირექტორატის დიდი მონა პო ვარი იყო. 28 ქვეყნიდან გვყავდა სტუმრები. ეს ორკვირიანი ზეიმი იყო. მთელი თბილისი ამ ფესტივალით ცხოვრობდა.

1990­იან წლებში ასეთი საერთაშორისო მხარდაჭერა ალბათ მსოფლიო თეატრალურ სივრცეში ქართული თეატრის ცნობადობამ განაპირობა, არა?

80

„საჩუქარის” ყველა სტუმარი უმაღლესი კლასისაა! ჩვენ გადავწყვიტეთ, რომ ასეთი ხმაურით დავბრუნებულიყავით!

81

82

83

ავტორი/ ბაჩო კვირტია

ცხელი ზაფხულის ერთი დღე

ცხელი ზაფხულის ერთი დღე აგვისტოს თვეა. აგვისტოს მიწურული. თბილისში ვარ. რკინიგზის სადგურის ბაქანზე ვდგავარ და მატარებელს ველი. ცოლ­შვილი ჩამომდის ზღვისპირეთიდან და უნდა დავხვდე. ოციოდე დღე იქნება, რაც არ მინახავს მეუღლე და ბავშვები, ამიტომ ერთი სული მაქვს, როდის გამოჩნდება მატარებელი, მერე როდის ჩამოდგება, მერე როდის შევალ ვაგონში და ცოლ­შვილს მოვძებნი, ჩავეხუტები, ჩავკოცნი. ძალიან კი მებრალებიან, რომ ასე უდროოდ ჩამოდიან ­ თბილისში ჯერ კიდევ გაგანია სიცხეა ­ მაგრამ ესეც რომ მოვახერხე, მადლობა ღმერთს. უფროსი ვაჟი 4 წლისაა, უმცროსი – წლისა და რვა თვის. ვაგონში რომ შევალ, ჯერ უფროსი შემნიშნავს (ვერავინ დაასწრებს ჩემს დანახვას) – ვაა, მამაა! გამოვარდება, ხელებს გაშლის და წელზე შემომახტება. მერე მეუღლე უმცროს ბიჭს ჩემს თავს დაანახვებს და

84

ისიც წამობაჯბაჯდება. მერე ორივეს ხელში ავიტაცებ, ბაქანზე გადმოვიყვან, მეუღლეს ჩავაბარებ და ვაგონში ბარგისთვის შევბრუნდები. მატარებელი ჯერ არ ჩანს. არ იგვიანებს, მაგრამ იმდენად მეჩქარება, რომ მოსვენება მაქვს დაკარგული და ათასი სისულელე მომდის თავში: მაგალითად ის, რომ ვაითუ მატარებელი გზაში შეფერხდა და ვეღარ მოდიან, ან იქნებ რომელიმე ბავშვი ავადაა და მეუღლე მიმალავს. არადა, ორიოდე წუთის წინ ველაპარაკე ტელეფონით და მითხრა, მალე დიდუბის სადგურში შემოვალთო, ყველანი კარგად ვართო. დიდუბიდან აქამდე კიდევ რაღა დარჩა?.. მაინც ვერ ვისვენებ. ბაქანის გაყოლებაზე, მოშორებით ჩრდილიან ადგილს ვპოულობ და იქ ვჩერდები. ჩემნაირი დამხვდურები ალაგ­ალაგ მოგროვილან, ჩრდილისთვის თავი შეუფარებიათ და თავისიანებს ელიან. ვდგავარ ერთ ადგილას, ხან მარჯვნივ ვიყურები, ხან მარცხნივ.

მარჯვნივ სადგურის შენობაა, მატარებლის მომლოდინე ხალხი მოჩანს, ვიღაცეები მიდიან და მოდიან, ვიღაცეები დგანან და საუბრობენ, იცინიან, ტელეფონზე ლაპარაკობენ. იქვე სასმელებისა და ნაყინის გასაყიდი ჯიხური დგას. ჯიხურის ღია კარში პლასტმასის სავარძელში მისვენებული გამყიდველი ქალი მოჩანს. სიცხისგან დაოსებული გაუნძრევლად ზის და ერთ ადგილს მიშტერებია. დრო და დრო სადგურის დიქტორი აცხადებს, რომ ესა და ეს მატარებელი ამა და ამ ბაქანზე ჩამოდგებაო. დიქტორს ისეთი მიბნედილი ხმა აქვს, გეგონება ღია ცის ქვეშ, თაკარა მზეზე დაუსვამთ და ასე ამუშავებენო. სასმელებისა და ნაყინის გამყიდველთან არავინ მიდის. გამყიდველი ქალი ისევ ისე ზის და ერთ ადგილს მიშტერებია. მატარებლის მომლოდინე ხალხი ისევ იმ ადგილას დგას. ზოგჯერ რომელიღაც მათგანი ბაქანის კიდესთან მიდის, კისერს წაიგრძელებს და ჩრდილო­დასავლეთით, ლიანდაგების გაყოლებაზე იხედება. მერე მობრუნდება და დანარჩენებს შეერევა. ეს ყველაფერი ჩემგან მარჯვნივ ხდება. ახლა მარცხნივ ვიხედები: ვხედავ მიტოვებული ვაგონების შემადგენლობას, ლიანდაგების ძირში დაგროვილ ნაგავს, ძაღლს, რომელიც ერთ­ერთი ვაგონის ქვეშიდან გამოძვრა, რელსებთან შეჩერდა, ნაგავი დაყნოსა და გზა გააგრძელა. მატარებელი აქედან უნდა გამოჩნდეს. მარცხენა მხრიდან. სიგარეტს ვუკიდებ და ისევ აქეთ, მარცხენა მხარეს ვიყურები. მატარებელი არ ჩანს, მე ვფიქრობ: აი, ახლა ჩამომივა ცოლ­შვილი, მერე შინ წავალთ, მერე შემოდგომა მოვა, აცივდება. ზამთრამდე მოვახერხებ და აუცილებლად ვიყიდი კარტოფილისა და ხახვის, ლობიოსა და ნივრის მარაგს. მანამდე, თუ მოვახერხე, პომიდორსაც ვიყიდი, ერთი­ორ ყუთს – საწებლისთვის და ისედაც, ქილებში ცოცხლად რომ შევინახოთ. ესენი თუ ვიყიდე, ადვილი იქნება ზამთარში ცხოვრება, თუ არადა... არა, აუცილებლად მოვახერხებ რამეს. სხვანაირად არ გამოვა. ძაღლი ისევ გამოჩნდა. ბაქანზე ამოხტა, გადაჭრა და ქვევით ჩახტა, თვალს მიეფარა. მატარებელი ისევ არ ჩანს. დიქტორი ხმას არ იღებს. სასმელებისა და ნაყინის გამყიდველთან დედა­შვილი მისულა, რაღაცას ყიდულობენ. პატარა გოგონა შენაძენს გულში იხუტებს, დედას ხელს ჩაავლებს და მოკლე, სწრაფი ნაბიჯებით გვერდში მიყვება. გამყიდველი ქალი სახესა და უბეზე ოფლს იწმენდს, ცოტა ხანი მიმავალ დედა­შვილს უყურებს, მერე ჯიხურში შედის და თავის პლასტმასის სავარძელში ჩაესვენება. ისევ მარცხენა მხარეს ვიხედები და ვშეშდები: ჩემგან ხუთიოდე მეტრში ვიღაცეები დგანან. ოჯახია აშკარად – ცოლი, ქმარი და ოთხი ბავშვი. გეგონება, მიწიდან ამოძვრნენო. გაოცებული ვუყურებ – ასე უცებ აქ როგორ გაჩნდნენ?.. არც ფეხის ხმა გამიგია და არც არაფერი. დაძონძილ­დაკონკილი ტანსაცმელი აცვიათ. შუაში ბავშვის ძველებური ეტლი ჩაუყენებიათ, ადრე რომ იყო ­ მაღალ ფეხებზე შემდგარი და დიდბორბლებიანი. ეტლი პლასტმასის ბოთლებითაა ამოვსებული. სახელურებზე შაქრის ტომრისგან შეკერილი, ბინძური ჩანთები

ჩამოუკიდებიათ ­ ისიც რაღაცეებით გამოტენილი. კაცი ქალს ელაპარაკება, ქალი მკვახედ პასუხობს, ეკაპასება. ბავშვები დგანან და ზოგი მშობლებს უყურებს, ზოგი ეტლში იქექება. უფროსები – ბიჭი და გოგონა 12­14 წლისა იქნებიან, მომდევნო ­ გოგო 7­8 წლისა, ყველაზე პატარა, ბიჭი, ორი­ორწლინახევრის, ან ალბათ ჩემი უმცროსი ბიჭის ტოლი. ეს, ყველაზე პატარა, მე მომჩერებია, თვალს არ მაშორებს. მეც ვუყურებ – დაძაბული და გაშტერებული. პატარა ბიჭს რეზინის სანდლები აცვია და ფეხსაცმლიდან პაწაწინა, ჭუჭყიანი თითები მოუჩანს. ცხვირიდან ცინგლი მოსდის (ამ სიცხეში) და სახელოთი წარამარა იხოცავს. უეცრად კაცი რაღაცას წამოიყვირებს, ეტლს ხელს დაავლებს და წინ გავარდება. უფროსები ხბოებივით აედევნებიან, გაბრაზებული ქალი 7­8 წლის გოგონას ხელს ჩაავლებს, გოგონა პატარა ბიჭს დაწვდება და ისინიც მიყვებიან. ქალი სწრაფად მიდის, პატარები ფეხს ვერ უწყობენ და სირბილით მისდევენ. განსაკუთრებით ამ პატარას უჭირს – მირბის, მიფხოკიალობს და წამდაუწუმ ჩემკენ იხედება. ვდგავარ, ვუყურებ და ვგრძნობ, რომ ამ ჯოჯოხეთურ სიცხეში ყველაფერი მიცივდება: გულ­მუცელი, ხელები, ფეხები და გონება. გაქვავებული ვდგავარ და ვხედავ, როგორ გარბის გაბრაზებული კაცი, მიახრიგინებს ეტლს, ეტლიდან ბოთლები ცვივა, რომელსაც უკან მიმავალი უფროსი შვილები აგროვებენ და ისევ ეტლში ყრიან. მირბის ქალი, ხელებს უქნევს ქმარს და მიაპროწიალებს ბავშვებს – პატარა გოგოს და ბიჭს, რომელიც უკვე კარგა მანძილზე დამშორდა და ჩემკენ აღარ იხედება. უცებ ადგილიდან მოვწყდები და მივდევ. ცოტაც, და დავეწევი. მინდა პატარა ბიჭს დავუძახო, პირს ვაღებ და... ლოკომოტივის საყვირის ხმა ჩემს ხმას ფარავს. მატარებელი გვერდით ჩამიქროლებს და უცებ მესმის: მამა! მამიკო!!! უკან ვიხედები და ჩემი უფროსი ბიჭის თავს ვხედავ ­ ფანჯარაში გამოუყვია და იკრიჭება, ხელს მიქნევს. ვშეშდები. ნერწყვს ძლივს ვყლაპავ ­ გეგონება ნერწყვი კი არა, სილა ყოფილიყოს. მატარებლის ბოლო ვაგონი ჩამივლის და ის ოჯახიც თვალს მიეფარება. მოვბრუნდები და მთელი სისწრაფით მატარებლისკენ გავრბივარ – თანაც ისე, რომ ხალხი გაკვირვებული მიყურებს. მივირბენ პირველ ვაგონთან და შევდივარ. მგზავრებს უხეშად ვარღვევ, ბარგს გიჟივით ვალაჯებ, ვიღაცა შენიშვნას მაძლევს. კისერს ვიგრძელებ და ჩემებს ვეძებ. ბოლოში არიან. უფროს ბიჭს სათამაშო ავტომატი დაუჭერია და მიმიზნებს, თან მეუბნება – აი, დედამ რა მიყიდაო. პატარას ჩაძინებია. ვეხვევი, ვკოცნი ყველას, პატარა ხელში ამყავს და გარეთ გამოვდივართ. მეუღლე რაღაცეებს მეკითხება, მეკითხება. უფროსი ბიჭიც მეკითხება... არაფერი მესმის. ბარგი გამომაქვს და მივდივართ. შინისაკენ. ყველანი ერთად. ხომ ვითომ არაფერი მომიყოლია? არადა, რომ არ მომეყოლა, მართლა არ შემეძლო!..

85

ავტორი/ ევა მენთეშაშვილი-ვიაზოვსკი

ფოტო/ ზვიად ნიკოლაიშვილი ჩვენი დროის უცნობი გმირი

ჩვენი დროის უცნობი გმირი „როგორც არ უნდა მიჭირდეს, რკინიგზაზე ფიქრით ვიძინებ და ვიღვიძებ“ იშვიათად ხდება ცხოვრებაში, როცა ხვდები კაცს, რომელმაც უამრავი ადამიანისა და სოფლის გადარჩენა მოახერხა, შენ კი ვერ ცნობ... ერთ დროს ცხოვრობთ და მისი გმირობის ამბავზე არაფერი გსმენია. იმიტომ, რომ მისი ისტორია ახლობლებისა და მეგობრების წრეს არ სცდება... ის ჩვენი დროის გმირია, საკუთარი სიცოცხლის ფასად გარისკა და აფეთქებას გადაარჩინა 2008 წლის ომის დროს რუსების დანაღმული კოწახურას ხიდი, რკინიგზა და კასპის დასახლებული პუნქტი... „ამ ამბის გახსენება არ მიყვარს. ყველას უარს ვეუბნები,“ – ასე იწყებს თხრობას ბატონი თამაზ ჭონიაშვილი და ხმა ებზარება... ჯერ იყო ავღანეთი. მაშინ, 24 წლისა, ყანდაღარში – ყველაზე ცხელ წერტილში მსახურობდა, ოფიცერი იყო, ასმეთაური. პირველ ქართულ დესანტში მსახურობდა, რომელიც 1978 წელს შეიყვანეს ავღანეთში ... მერე უკვე ირანის საზღვარზე განაგრძო. სასაზღვრო ნაწილის უფროსი გახლდათ და უკვე ცოლ–შვილიც ჰყავდა.

86

აფხაზეთში ომის დაწყების პირველსავე დღიდან იბრძოდა. ცნობილ კინდღის ოპერაციაში იღებდა მონაწილეობას. მათი რკინიგზის ბატალიონი იყო, პირველები რომ გადავიდნენ ფსოუზე გია ყარყარაშვილთან ერთად... მისი განაღმულია ენგურის ხიდი და ლიანდაგი. სამოქალაქო ომის დროს კი – სამტრედიის ხიდი.

13–ჯერაა დაჭრილი, 2–ჯერ საკუთარი ხელით გაიკერა ჭრილობა. ბოლოს, სოხუმის დაცემამდე ორი დღით ადრე, თავში დაიჭრა. გონს რომ მოვიდა, უკვე ფოთში იყო. უკრაინელებს გაეკეთებინათ მისთვის ოპერაცია, გემზე. იქ გაიგო, რომ უახლოესი მეგობარი მოუკლეს აფხაზეთში. მერე აღარაფერი ახსოვს... ბევრჯერ დაჭრილი, სიკვდილს სჯობნის და ცხოვრებას განაგრძობს. ჩუმ გმირობასაც... ომში 9 მეგობარი ჰყავს დაკარგული და მათზე საუბარი ძალიან უჭირს. ყოველ ეპიზოდს ვგრძნობ და ტკივილი მიახლდებაო, ამბობს და თვალს მარიდებს. ორივე ვჩუმდებით. მე მეტირება... ვგრძნობ, როგორ ნერვიულობს... ჩემი შეკითხვებით უნებურად გულს ვტკენ და დანაშაულის გრძნობა მაწუხებს...

მისი გამოხედვა უფრო სევდიანი ხდება, როცა აგვისტოს ომს ვახსენებ... „როგორც მოგეხსენებათ, 2008 წლის აგვისტოში რუსეთის აგრესიის დროს დაიბომბა გორი და კასპი. 6 ბომბი მარტო კასპში ჩამოაგდეს. ჯერ ცემენტის ქარხანა აფეთქდა, 12 აგვისტოს კი, ღამის 2 საათსა და 10 წუთზე რკინიგზის ტერიტორია. სამანქანო გადასასვლელის დარაჯი მურთაზ მერებაშვილი ნანგრევებში მოყვა და დაიღუპა... მთელი ღამე ვიმუშავეთ და მეორე დღეს, 3 საათზე გაიხსნა მოძრაობა. ლიანდაგი აღვადგინეთ. ყველანაირად ვცდილობდით და ვახერხებდით შემოვლითი გზებით, ძველი ხიდისა და ლიანდაგების აღდგენით არ შეფერხებულიყო სატვირთო გადაზიდვები. ნავთობი, პირველ რიგში.

16 აგვისტოს, 12 საათზე რუსებმა გრაკალის ხიდი ააფეთქეს. ვხედავდი, როგორ ნაღმავდნენ რუსის ჯარისკაცები ლიანდაგს და ჩვენს მაშინდელ ხელმძღვანელობას დავურეკე, მაგრამ მითხრეს, არ გაეკაროო. არადა, წინააღმდეგობის გაწევა გვინდოდა მე და ჩემს რკინიგზელ მეგობარს – ერთად ვიბრძოდით ავღანეთში და ასე შორიდან ამის ყურება ჩვენთვის წარმოუდგენელი იყო. მაშინდელ ხელმძღვანელობასთან ერთად მივედით აფეთქების ადგილზე. მოვიდნენ რუსები და შემოგვთავაზეს, აღდგენაში დაგეხმარებითო, ვითომ მათი აფეთქებული არ იყო. რკინიგზის მაშინდელმა დირექტორმა ირაკლი ეზუგბაიამ უარი უთხრა. ამასობაში ჩემმა მეგობარმა დამირეკა და მითხრა, რომ რუსების მოძრაობა შეინიშნებოდა კოწახურას ხიდზე. რაღაც ყუთები მოაქვთო. მაშინვე მივხვდი, რაშიც იყო საქმე. რომ მივედი, უკვე აღარ იყვნენ. არ უნდოდათ, ვინმეს დაეფიქსირებინა მათი მანქანები და კასპის გარშემო ტანკებით რომ იდგნენ, მათ შეუერთდნენ სამხედრო მანქანებით. შორიდანვე დავინახე ყუთები – ლიანდაგი დანაღმული იყო... ვინც მახლდა, ყველას ვუთხარი, ამას მე მივხედავ–მეთქი და საქმეს შევუდექი. სადგურის სამსახურის უფროსს გია ქაჯაიას უკვე გადაეჭრა ერთი მავთული, მაგრამ ვიფიქრე, რომ ამათ

სხვა მექანიზმებიც ექნებოდათ და ძებნა დავიწყე. ისეთი მოწყობილობა იყო, მატარებელი ლიანდაგზე რომ შედგებოდა, ნაღმი ამოქმედდებოდა და აფეთქება სოფლების ნგრევას გამოიწვევდა. იქვე ვნახე ტროტილი, ყუთებით. ერთ­ ერთი მავთული რომ გამოვქაჩე, ბუჩქებისკენ მიდიოდა. მივყევი და აღმოვაჩინე – 50 კილოგრამიანი 13 ყუთი ტროტილი იდო... მავთულს დეტონატორი გამოყვა. დრო რამდენი იყო დარჩენილი მასზე, რამდენ ხანში აფეთქდებოდა, ეს აღარ მახსოვს... მხოლოდ ხალხზე ვფიქრობდი... მეც იქვე ვცხოვრობ ჩემი ოჯახით და ყველაზე მეფიქრებოდა – ნაცნობზეც და უცნობზეც. ჩემს თანამებრძოლს გია ახალკაცს დავურეკე და ვბჭობდით, 36 წვერიანი მავთული სად გადამეჭრა... აფეთქების 4–მხრივი საშუალება ჰქონდათ. თუ არცერთი არ იმოქმედებდა, მერე ხელით ააფეთქებდნენ. დრო აღარ იყო და წითელსა და ლურჯ მავთულს შორის, გადასაჭრელად, ინტუიციით წითელი ამოვარჩიე... ტაიმერი გაჩერდა... გამიმართლა. გადარჩა კოწახურას ხიდი, რკინიგზა, და რაც მთავარია – სოფლები. გამნაღმველები რომ მოვიდნენ, გაუკვირდათ, რაღას გვიძახებდითო... მერე ჟურნალისტებიც მოვიდნენ. მათ ჩემი ვინაობა დავუმალე. უბრალოდ, ვაჩვენე ადგილები. ჩემმა ოჯახის წევრებმაც ეს ამბავი ტელევიზორიდან გაიგეს და ჩემს მეუღლეს უთქვამს, თამაზი იქნებოდაო. ჩემი ვალი იყო ამის გაკეთება და არც მიფიქრია სხვა რამეზე. მას და კიდევ 21 რკინიგზელს ომის შემდეგ ღირსების ორდენები გადაეცათ. ახლა, კოწახურას რომ გაუვლის, ჩერდება და პირჯვარს იწერს...

34 წელია რკინიგზაზე მუშაობს. ასე ამბობს, რკინასთან მაქვს საქმე და ამიტომაც გამაჩნია რკინის გამძლეობაო. „როგორც არ უნდა მიჭირდეს, რკინიგზაზე ფიქრით ვიძინებ და ვიღვიძებ. გაგიკვირდებათ, და ეს ყველა დარდს მავიწყებს.“ დაიმახსოვრეთ ამ ადამიანის სახელი და სახე – ის ჩვენი დროის ნამდვილი გმირია! ისეთი, ისტორიას რომ დარჩება წლების შემდეგ.

87

„ადამიანები თავის ქვეყანას კეთილგანწყობითა და ღიმილით განსაკუთრებულ ხიბლს სძენენ“ კურორტები

ნინო დარასელი

ყველაფერი მინდა ვნახო. საქართველოშიც დამრჩა უამრავი სანახავი და საზღვარგარეთ ხომ, დამრჩა და დამრჩა.

შვებულება

მატარებელი

შვებულებაში გასვლა აგვისტოში მირჩევნია ხოლმე. ისე, სიამოვნებით დავისვენებდი მთე ლი ზაფხულიც, ჩემი ასარჩევი რომ იყოს. ზაფხულის შვებულებაზე დიდი ხნით ადრე ვიწყებ ხოლმე ფიქრს. ჩემთვის ეს დასვენება განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია. სექტემბერში ახალ წელიწადს ვიწყებ ­ ბევრი საქმითა და ახალი გეგმებით.

მიყვარს მატარებლით მგზავრობა.მართობს უცხო ადამიანებზე დაკვირვება და ჩემთვის მათზე ისტორიების შეთხზვა, რომელიც შესაძ ლოა, სულაც არ შეეფერება სინამდვილეს. პატარა კუპეები პატარა ადამიანური ისტორიებით... ბავშვობაში ძალიან მინდოდა მატარებლის კუპეს ნაი ­ რი ოთახი მქონოდა. ახლაც, მატარებელში ყოვე ლი შეს­ ვლისას, თვალწინ რომელიღაც ბავშვობისდროინ დე ლი კადრები დამიტრიალდება ხოლმე.

ტური თუ საქართველოში ვისვენებ, არ მჭირდება ინტერნეტი, თუ უცხოეთში ­ მაშინ, უმეტესად, ინტერნეტით ვიძენ ბილეთებსაც და ტურებსაც.

გამოყოლილი შთაბეჭდილებები გასული ზაფხული არაჩვეულებრივი მქონდა.ჯერ ყაზბეგში წავედით მე და ჩემი მეუღლე, იმ დროისთვის ახლადგახსნილ „რუმს ჰოტელ ყაზბეგში“. მიუხედავად იმისა, რომ იქ არაერთხელ ვყოფილვარ, მაინც ყოველ ჩასვლაზე იქაურობა ხელახლა აღგაფრთოვანებს. ამას ისიც დაემატა, რომ ეს სასტუმრო არაჩვე ულე­ ბრი ვია ­ ძალიან ლამაზი ინტერიერი, კომფორტული და ფანტასტიკური ლოკაცია. ამის მერე კი დიდი ხნის ოცნება ავისრულე და იტა­ ლიაში მეგობრებთან ერთად ვიმოგზაურე. პრაიანოში, ზღვაზე, თავი ნამდვილ ზღაპარში მეგონა. მგონი ვიყავი კიდეც ზღაპარში.

ტრანსპორტი მიუხედავად იმისა, რომ მოგზაურობა ძალი ან მიყვარს (ვის არ უყვარს?), ფრენის ფობია მაქვს. ძალიან მეშინია. ახლა ვისწავლე და საძილე წამლებს ვღე ბულობ, რომ დავიძინო. მატარებლის საშუალება რომ იყოს, ნებისმიერ დისტანციაზე წავიდოდი, იმდენად უსაფრთხოდ ვგრძნობ თავს.

88

ამ ზაფხულს... ზაფხულს.. წელს ჩემს პატარა გოგონასთან ერთად ბაკურიანს ვესტუმრები. ზაფხულის გაუსაძლისი სიცხის დროს ეს ალბათ საუკეთესო ადგილია. აგვისტოში ზღვაზეც აუცილებლად მინდა მოვხვდე. საერთოდ, ბავშვობიდან ზაფხულში აუცილებლად მივდიოდი ხოლმე ჯერ მთაში, მერე ზღვაზე.

ნივთები წიგნი, ლეპტოპი, ტელეფონი, დიდი ჩანთა, ზღვის ქუდი, მზის სათვალე, მაღალი ნომრით დამცავი, ელექტროსიგარეტი, ჩემი შაკიკის წამალი „იმიგრანი“ და „კოლხური მალამო“ ­ ეს ის აუცილებელი ათეულია, რომელიც ამ ბოლო დროს თან დამაქვს.

მოინახულეთ... გირჩევთ, რომ აუცილებლად ნახოთ სვანეთი, ყაზბეგი, თუშეთი. თვითონ ვაპირებ ეტაპობრივად ეროვნული ნაკრძალების მონახულებას და თქვენც გირჩევთ. უცხოეთში იმდენი დამრჩა სანახავი, რომ... მინდა ჩავიდე იაპონიაში, ძალიან მაინტერესებს ირანი, მიყვარს ესპანეთი, გირჩევდით ბასკეთში ჩასვლას, ბილბაოში, და სამხრეთ იტალია... შარშან კი მოვინახულე, მაგრამ თვალებს არ ვუჯერებდი. პრაიანო, პოზიტანო... და ბოლოს, პრინცესა ანასი არ იყოს, „რომი! რა თქმა უნდა, რომი!“ :­)

თავგადასავალი ბოლო დროს მგზავრობიდან დაბრუნებული ხშირად იქაურ მაცხოვრებლებზე ვყვები. ჩემ თვის ძალიან მნიშვნელოვანი გახდა ეს მომენტი. კეთილგანწყობილ ხალხში გარე მო საც ლამაზად აღიქვამ. ადამიანები თავის ქვეყანას კეთილგანწყობით, ღიმილით, განსაკუთრებულ ხიბლს სძენენ. იტალიაში და ესპანეთში მოგზაუ რობის შემდეგ ძალიან ბევრს სწორედ მის მაცხოვრებლებზე ვყვებოდი.

გზაში... რა მიმაქვს თან? გააჩნია, რითი ვმგზავრობ. მე მგონი, ნებისმიერი შემთხვევისათვის უნივერსალური ნივთი უკვე ლეპტოპია. წაიკითხავ და უყურებ კიდეც, რაც გსურს. თუმცა მე ძილს ვამჯობინებ მგზავრობისას. ისე კი, ზაფხულისათვის წიგნებს ვიმარაგებ ხოლმე. ყველაზე მეტს ამ დროს ვკითხულობ.

გარუჯვა ბოლო წლებია, მზეს გავურბივარ. „მზეთუნახავი“ გავხდი. ვცდილობ, დილით, 12 საათამდე, მერე კი საღამოს 5 საათის მერე გავიდე პლაჟზე. მეგობრები მეხუმრებიან, მთელი დღე მზისგან დამცავი კრემის წასმით არის დაკავებული, მერე კი ზღვაში ჩადისო. რა ვქნა, იმდენი ცუდი ინფორმაცია წავიკითხე მზის მავნებლობაზე, რომ... არადა, გარუჯული ადამიანი მომწონს, მაგრამ გარუჯვის პროცესი აღარ მიყვარს.

სიცხესთან ბრძოლის მეთოდებზე როგორ ვებრძვი სიცხეს

ზალიკო უდუმაშვილი

სულაც არ მაწუხებს და არც ვებრძვი ამ სიცხეს, რომელსაც ჩემს ირგვლივ თითქმის ყველა აუტანელს უწოდებს. პირიქით ­ ძალიან მიყვარს და თავსაც კომფორტულად ვგრძნობ. არ მიყვარს კონდიციონერი და თქვენ წარმოიდგინეთ, შინაც კი არ ვრთავ. სიცხე არ მაწუხებს. გამომდინარე იქიდან, რომ ზაფხულში ორგანიზმი ბევრ სითხეს ითხოვს, ვსვამ დიდი რაოდენობით წყალს, ყავას, და კიდევ უფრო მეტ „კოკა კოლას“. ვგრილდები აუზში. დღეში რამდენ ნაყინს მივირთმევ, ვერ გეტყვით. რამდენჯერაც შემომთავაზებენ, მზად ვარ მივირთვა. „ბარამბოსა“ და „კორნეტოს“ ნაყინი ძალიან მიყვარს.

89

„სანამ ყველა მუზეუმს არ მომატარებდა, დედა ნაყინს არ მაჭმევდა“

ქრისტინა იმედაძე ზაფხული წინასწარ დაგეგმილი ზაფხული, ბოლოს, ათი წლის წინ მქონდა, როცა ჯერ კიდევ ბავშვი ვიყავი და დედა გეგმავდა. ახლა მეც დედა ვარ და სეზონურ დასვენებას მხოლოდ ჩემი შვილისთვის ვგეგმავ. წინასწარ არასდროს ვიცი, რამდენად მრავალფეროვანი მექნება ზაფხული. ტურისტულ სააგენტოს (TR travel­ს) ცხოვრებაში პირველად, შარშან, რომში გასამგზავრებლად მივმართე.

საყვარელი კურორტები მიყვარს ყველა კურორტი, სადაც ზღვაა. ბათუმი ძალიან მიყვარს ზაფხულშიც და ზამთარშიც. ის მუდამ ჩემს გულშია ­ ისევე, როგორც მთელი საქართველო.

მგზავრობისას რომ ომ გავერთო... „ჟელიბონები“ მიმაქვს გზაში და წიგნი. თუ ი თუ ალ დღიური თვითმფრინავით ვმგზავრობ, კალამი და ჩემი დღიური... ტო მანქანაში ან მატარებელში მარტო არასდროს ვარ და ისედაც ვერთობი.

გასული ზაფხული ეს ჩემი მეორე ვიზიტი იყო რომში. პირველად დე­ ველად როგორც დასთან ერთად, 16 წლის ასაკში ვიყავი, თუმცა როგორც ყველა დანარჩენი, მოგზაურობა დედასთან ერთად, არდადეგებზე, დასვენებაზე მეტად საზაფხულო სკოლას ჰგავდა. სანამ ქალაქის ყველა მუზეუმს, თეატრს, ათას გამოფენას, მილიონ ქუჩას, სადაც კი რაიმე არქიტექ ტურუ­ ლი ღირსშესანიშნაობა იყო სანახავი, არ მომატარებდა, ვერ მივირთმევდი ნაყინს. შარშან დაახლოებით ასე მოვე­ ქეცი ჩემს მეგობარს, რომელიც მოგზაურობისას მახლდა. სამაგიეროდ ვიცი, არასდროს დაავიწყდება რომი და ეს მოგზაურობა ისევე, როგორც მე მახსოვს მუდამ.

გარუჯვა აუცილებელი ნივთები დასასვენებლად რომ მივდივარ, თან მიმაქვს წიგნები, ფერადი „ფლიპ ფლოპები“ (რეზინის ფეხსაცმელები, ჩუსტები), იმიტომ, რომ ზაფხულში, ზღვაზე, სხვა ფეხსაცმელს ვერ ვიცვამ. ასევე აუცილებელი ნივთია ტელეფონი.

ტრანსპორტი ჩემთვის სულერთია, რითი ვიმგზავრებ, თუმცა მატარებლით მგზავრობა მიყვარს. მთავარია, საყვარელ ადამიანებთან ერთად მივდიოდე, და რაც უფრო კარგ ადგილას, მით უკეთესი.

ამ ზაფხულს... წელს, ჯერ­ჯერობით ჩემი შვილის ­ ტაისიას ზაფხულს ვგეგმავ და მე სად დავისვენებ, ჯერ არ გადამიწყვეტია. მინდა, ბათუმში დავისვენო. ყველა მეგობარი სხვადასხვა კურორტზე მექაჩება და ყველგან მინდა მოვასწრო.

90

გასარუჯად განსაკუთრებული ხერხი არ მაქვს. დედა დღემდე ძალიან მკაცრი სახით მითავსებს ჩანთაში მზისგან დამცავ საშუალებებს, სანამ პლაჟზე გავალ. ცალ­ცალკე დამცავი მაქვს ტანის, ტუჩის, თვალის... სულ მაფრთხილებს დედა, რომ არ გაბედო დამცავების გარეშე მზეზე გასვლა, თორემ კანი დაგიჭკნებაო... ქოქოსის კარაქს ვყიდულობ და ვისვამ ­ მას არა მხოლოდ ზღვაზე, არამედ მთელი წელი ვიყენებ.

თავგადასავალი ყველაზე მხიარული ისტორიები ნინი ბადურაშვილთან და თაკო გაჩეჩილაძესთან ერთად ტურნეებში გადამხდენია. მათთან ერთად მიყვარს ხოლმე ამ მოგზაურობების გახსენება. შარშან, ორი დღე ყვარელში გავატარე ­ გადაღებაზე, „რუსთავი 2“­ის „შუა დღესთან“ ერთად. დაუვიწყარი დღეები იყო, მიუხედავად იმისა, რომ ვმუშაობდით. იგივე შემადგენლობით გადაღებები გვქონდა ყაზბეგშიც. დადებითად დამუხტული და შთაბეჭდილებებით სავსე დავბრუნდი. სამწუხაროა, რომ ადამიანების სურვილები ყოველთვის არ ემთხვევა მათ შესაძლებლობებს, თორემ უამრავი სანახავი ადგილია საქართველოშიც და საზღვრებს გარეთაც.

andeT Tqveni silamaze mxolod profesionalebs!!!

D ERM DER MA derma

manana SalibaSvili

ana TxilaiSvili

irina gorgoZe

esTetikuri klinika

tel: 596 905 905

2 905 905

pekinis 42

მ ვხედავ, ო რ ს ლ ე ბ ე „მატარ რი წყალი უ ლ ა რ ე ნ ი მ ბორჯომის “ მახსენდება

გირჩევთ:

ვასო ფხაკაძე

დაისვენოთ მშვიდ გარემოში. მოინახულეთ რაჭა, საირმე, ბორჯომი...

ზაფხული მატარებელი 1990­იან წლებში ვიმგზავრე ბოლოს მატარებლით, ბორ­ ჯომიდან. ფული არ გვქონდა და გამცილებელს ვთხოვეთ, ისე გაგვიყოლეთო. შევეცოდეთ, უარი არ გვითხრა. ეს ის დროა, დენი რომ ითიშებოდა ხშირად. ჰოდა, იმ დღესაც ასე მოხდა და დავრჩით ტყეში. გვშია, საკვები არ მოიპოვება... რა უნდა ვქნათ?.. მთელი მატარებელი სავსეა „ბორჯომის“ ყუთებით. ვაგონ­რესტორანშიც კი მხოლოდ „ბორჯომი“ ჰქონ დათ. ჰოდა, მივადექით ამ ყუთებს და რამდენიც შეგ­ ვეძლო, იმდენი ვსვით. დღემდე, მატარებლის დანახვაზე „ბორჯომი“ მახსენდება. დიდი სიამოვნებით ვიმგზავრებდი ტოკიო­ექსპრესით.

ბოლოს, შარშან, ბარსელონაში ვიმგზავრე მატა რებ­ ლით. საერთოდ, შარშანდელი ზაფხული ძალიან კარგად მახსენდება, მიუხედავად იმისა, რომ პლაჟზე გოგონებმა „აიფონის“ ბოლო მოდელის ტელეფონი მომპარეს. მაინც კარგი იყო. სამაგიეროდ, ახლა მაქვს „სამსუნგის“ მობილური და იმედია, შვებულებიდან მის გარეშე არ დავ­ ბრუნდები...

ნივთომანია ე. წ. „კუსაჩკა“, „ზინგერის“ ფირმის, ლეპტოპი და „სამსუნგის“ ტაბი ყველგან დამაქვს, სადაც არ უნდა წავიდე. ამ ნივთების გარეშე, ვერ წარმომიდგენია ყოფნა.

მოგზაურობა

სიცხე

მიყვარს, როცა სააგენტო მიგეგმავს. მე მეზარება „ჩალიჩი“. უკვე დაგეგმილი როა ყველაფერი, მაგას რა ჯობს. არ მიყვარს არსად მარტო წასვლა და ვერ ვიტან გარუჯვას, ამიტომ მიმაქვს უამრავი დამცავი საშუალება, რომ არ დავიწვა.

დიდი რაოდენობით სითხეს ვსვამ. მიყვარს „სნოს“ წყალი, იმიტომ, რომ კომფორტული ბოთლი აქვს და მოსახერხებელია წლის დალევა პირდაპირ ბოთლიდან. ასევე დიდი სიამოვნებით მივირთმევ ვისკის.

91

92

93

„ყველაზე რომანტიკული მატარებლით მგზავრობაა“

თიკა ფაცაცია შვებულება

კურორტი

შვებულებაში გავდივარ 26 ივლისს. ადრე გადარბენები მქონდა ქვეყნიდან ქვეყანაში და ასე ვისვენებდი, ახლა კი აგარაკს არაფერი მირჩევნია. დამიდგა პასიურობის ჟამი ­ მე და ჩემი შვილები ერთად ვერთობით: ხან საქანელაზე ვარ უმცროს შვილთან ერთად, ხან ქვიშის პასკებს „ვაცხობთ“ და ათ საათზე უკვე გვძინავს. დილით ადრე ვდგებით. მოკლედ, ჯანსაღი ცხოვრების წესს ვეწევით. დასვენების დაგეგმვას ვანდობ ჩემს მეუღლეს ­ ვეუბნები, რა მსურს და ის გეგმავს მთელ ტურს, მე არ ვერევი. ის ძალიან ბევრს მოგზაურობდა და შესაბამისად, კარგადაა გათვითცნობიერებული ამ საკითხში, თუ სად, როგორ და რითი ჯობს წასვლა. ეს კომფორტი გამაჩნია. გვინდა, ყოველ წელს რაღაც ახალი ვნახოთ ­ ქალაქიც დავათვალიეროთ და ზღვის ნაპირზეც დავისვენოთ, ამიტომ ჩემი უფროსი შვილის იდეა მოვიწონეთ და მივდივართ საბერძნეთში.

საინტერესო დასასვენებელ ადგილებს ყოველთვის ვეძებ. მინდა ბევრი სიახლე შევთავაზო ჩემს შვილებს. მაგალითად, ახლა აღმოვაჩინე ჭრელი აბანოს უკან ულამაზესი ჩანჩქერი და იქ დავდივართ განსატვირთად. თან მშობლიური ქალაქის ცენტრში ხარ, თან თავი კურორტზე გგონია. ასე რომ, ნებისმიერ ადგილას აღმოაჩინეთ სიახლე და დაისვენეთ. ბოლო დროს ძალიან შემიყვარდა მთა და ველოტურები. ჯერ­ჯერობით რამდენიმესაათიანი ტურით შემოვიფარგლები, მაგრამ ძალიან მომწონს ასეთი აქტიური დასვენება. მხიბლავს ჯომარდობა, მაგრამ ჯერ ვერ ვრისკავ მტკვარზე დაშვებას.

ტრანსპორტი მოგზაურობა ძალიან მიყვარს. მანქანას ყოველთვის მატარებელი მირჩევნია. თავისი რომანტიზმი ახლავს მატარებლით მგზავრობას ­ ხმიდან დაწყებული, იმ ფანჯრით დამთავრებული, საიდანაც გავყურებ გზას. ის კარიც მიყვარს ­ გორგოლაჭებიანი, გასაგორებელი, რაღაცნაირი ტკაცუნით რომ იკეტება, და პაწაწინა ფარდები. ბავშვობიდან მიყვარს ღამის მატარებელი, რომლითაც სხვათა შორის, „სხვა შუა დღის“ შემოქმედებითი ჯგუფი მივემგზავრებით ბათუმში, და ძალიან მიხარია. სექტემბრიდან ბევრი სიახლე გვექნება გადაცემაში და არ გამოგრჩეთ.

ზღვაზე დასვენებისას ჩემი შვილების ინტერესებს ვითვალისწინებ. ჩემი პატარა ჯერ არ ყოფილა ზღვაზე და მისი რეაქცია მაინტერესებს, წელს რომ წავიყვან. ზღვაზე ყოველთვის მზისგან დამცავი საშუალება მიმაქვს. ადრე მიყვარდა გარუჯვა და ლანკასტერის რუჯის მისაღები მიმქონდა, ახლა მზის სხივებს ვერიდები და დამცავ საცხებს ვიყენებ.

94

დაუვიწყარი მგზავრობა ჩემი პირველი დამოუკიდებელი მგზავრობა იყო მეგობრებთან ერთად, მშობლების გარეშე. მხოლოდ ერთ­ერთი მეგობრის დედა გვახლდა. ჭკუაზე არ ვიყავით, ისე გვიხაროდა ყველას ­ თან მატარებელი, თან ერთად ყოფნა და ბათუმში გამგზავრება. იმ წელს მოდაში იყო გორგოლაჭები. ჩემი მეგობრის თაყვანისმცემელი მოელაპარაკა გამცილებელს და ჩვენს მატარებელს როცა მანქანა წამოეწია, ამ დროს კარი გაიღო და ეს გორგოლაჭები შემოაგდეს... ხომ წარმოგიდგენია, რა გახარებულები ვიყავით!.. თინეიჯერებისთვის მაშინ გორგოლაჭები საოცარი საჩუქარი იყო. ეს ისტორია მახსენდება ხოლმე მატარებლით მგზავრობისას.

გზაში თუ მარტო ვმგზავრობ, რომ არ მოვიწყინო, თან მიმაქვს წიგნი. თუ გზაში წაკითხვას ვერ ვახერხებ, მაშინ აუცილებლად ვუსმენ მუსიკას. ყოველთვის მიმაქვს წყალი და მაცვია კომფორტული სამოსი. თუ გადაღებაზე მივდივარ, „აიპედი“ მიმაქვს ტექსტის დასაწერად და თმის უთო, თუ არადა, ნახევრად ცარიელი ჩემოდნით მივდივარ ­ შოპინგის შედეგად შევსების პერსპექტივით. ამბობენ, რომ კომპაქტურად ვალაგებ ჩემოდანს და მხოლოდ ისეთ ნივთებს ვირჩევ, რასაც ვიყენებ. ერთ გასაპრანჭ კაბას და ფეხსაცმელს ყოველთვის ვდებ.

მატარებელში დაწყებული რომანი

ბექა ელბაქიძე

მატარებელში დაწყებული რომანი მოგზაურობა ამსტერდამიდან დავიწყე. ერთი ზაფხული დავუთმე ევროტურს. მატარებლით შემოვიარე იტალია, საფრანგეთი და ბელგია. ევროპა ჩემთვის მატარებლიდან იწყება. იქ თითქოს სხვანაირად დადიან ევროპული მატარებლები. საერთოდ, მიყვარს მატარებლით მგზავრობა. თავი­ სებური რომანტიკა ახლავს, შემოქმედებითია და თითქოს ბუნებასთანაც ახლოს ხარ. ძალიან შთამბეჭდავი იყო, როცა ჰოლანდიაში ფერად­ ფერადი სერები გაჭრა მატარებელმა და მაშინ მივხვდი, თურმე რატომ ხატავდა ვან გოგი ასე... ჩემთვის დადებითი ემოციები მოაქვს ამ ტრანსპორტს... ჩემი რიგით მესამე რომანის „ყვითელი ველოსიპედის“ წერა მატარებელში დავიწყე... რაღაც მონახაზი კი მქონდა გაკეთებული რომში ცხო ვ რების დროს, მაგრამ სიუჟეტი განვითარდა ამსტერდამიდან მომა ვალ მატარებელში... მერე გავაგრძელე წერა ბრიუ სელი ­ ბრიუგეს, მოგვიანებით პარიზის, მილანისა და რო მი სკენ მიმავალ მატარებლებში... და მერე ისევ რომში დაი წერა ძირითადი ნაწილი. ჯერ არ დამისრულებია რომანზე მუშაობა. ახლა საქა რთველოში უნდა ვიმოგზაურო მატარებლით და დაგ როვილი შთაბეჭდილებები დამეხმარება წერის დასრულებაში.

ფესტივალი საქართველოს რეგიონებში ვაპირებ მატარებლით მგზავრობას. აგვისტოს დასაწყისში ვიწყებთ პოეზიისა და მუსიკის ფესტივალს. შემოვივლით რეგიონებს. ეს არის შემო­ ქმე დებითი მოძრაობა, რომელსაც ჰქვია „პოემუსი“. აერთი ანებს მუსიკოსებს, პოეტებს, მსახიობებს. იდეა ის გახლავთ, რომ დადებითად დავმუხტოთ ადამიანები. განსაკუთებით, რეგიონებში გვინდა მივაქციოთ ყურად­ ღება. გეპატიჟებით ფესტივალზე, რომელიც ჩატარდება ღია ცის ქვეშ. დასწრება უფასოა. მაყურებელს საშუალება ექნება იხილოს მისთვის საყვარელი ბენდები, მსახიობები და პოეტები. ისიც მინდა გითხრათ, რომ კონცერტებზე საქველმოქმედო ყუთები დაიდგმება და მსურველები ლეიკემიით დაავადებული ბავშვებისთვის შესაწირის გაღებას შეძლებენ.

მოკლედ, რომანის შესახებ მთავარი გმირი არის იტალიელი მწერალი, მოქმე დება ვითარდება რომსა და შემდეგ უკვე ამსტერდამში. მეგობრებთან ერთად გახლდით ბერლუსკონის საწინააღმდეგო აქციების თანამონაწილე. ეს მაპრო ვო ცირებელი იყო, რომ დამეწყო წერა, თან ჩვენს მოვ ლენებსაც მაგონებდა. ბევრი რამის გამხელა არ მინდა, მაგრამ ესაა მწერალზე, რომელიც მანიფესტაციებში ერთ ვება მეგობრებთან ერთად. მერე იწყება პოლიტიკური რეპრესიები, რომლის დროსაც მას არ უბეჭდავენ ნაწარ მოებებს, ცენზურის მსხვერპლი ხდება, ტოვებს ქვეყანას და ამსტერდამში მიდის. იქ თეატრში მუშაობას შეუდგება და იწყება ადამიანური ნგრევა, ხდება ნარ კო ტიკებზე დამოკიდებული... მოკლედ, აღვწერ, როგორ შეიძლება ადამიანის ცხოვრება დაანგრიოს პოლი ტი კურმა მოვლენებმა და გარემო პირობებმა. თითქოს იტა ლიასთან არანაირი საერთო არ გვაქვს, მაგრამ ამავდროულად, პარალელებს გაავლებს და ბევრ საერთოს აღმოაჩენს მკითხველი.

96

97

98

99

„ჩემი ბავშვობა რკინიგზასთანაა დაკავშირებული“

მიშა ანდღულაძე მატარებელი

სიცხე

ჩემი ბავშვობა საქართველოს რკინიგზასთანაა დაკავშირებული. მამა მატარებლით დადიოდა ხოლმე გურიაში. ჩვენ ხომ პერიფერიიდან ვართ ჩამოსულები, და შესაბამისად, გენიოსებიც ამიტომ გახლავართ... ამაზე საუბარი შორს წაგვიყვანს, ამიტომ მატარებელზე გიამბობთ: გაჭირვების პერიოდში ვაშლი ჩამოგვქონდა გურიიდან. თითო კაცს დაახლოებით 20 ყუთი. მერე მე და ჩემი ძმა სადგურზე ვხვდებოდით. თვითნაკეთი ურიკებით ვეზიდებოდით, მერე მეტროში გადავინაცვლებდით და ასე მიგვქონდა დანიშნულების ადგილამდე. მხიარული ისტორია არ გამოვიდა, მაგრამ ახლა მაინც მეღიმება, როცა მახსენდება ის დრო. შეიძლება არ დაიჯეროთ, მაგრამ მე შინ მაქვს წისქვილის ქვა, რომელიც ისეთი მძიმეა, რომ ერთი კაცი ვერ ასწევს. მამამ ტყიბულიდან ჩამოიტანა მატარებლით. მე კი მატარებლით რამდენჯერმე ვიმგზავრე, მაგრამ არ დამავიწყდება ჩემი გურიაში გამგზავრება. მეძინა მესამე სართულზე, ანუ ბარგს რომ ალაგებენ, ხომ იცით, იქ, და საბნის ნაცვლად, გაზეთები მეფარა. განსაკუთრებით „კამსამოლსკაია პრავდა“ მათბობდა...

სიცხეს ვებრძვი ჩემი მეთოდებით: ჯერ ვამბობ, როგორ დაცხა­მეთქი და განვიცდი. მერე ღმერთს და ბუნებას მადლობას ვწირავ, რომ ვარ გამხდარი, თორემ ალბათ დავიხუთებოდი. ვსვამ წყალს, ლუდს და ვისკის. გაუფილტრავი ლუდიდან მიყვარს „ფრანცისკანერი“ ­ ერთადერთია, რომელიც ჩამოსასხმელიც და ბოთლისაც არის ხარისხიანი. გაფილტრულიდან „მილერს“ გამოვარჩევდი. არომატულია. სასიამოვო დასალევია „პალმი“. ამბობენ, მაიკლ ჯექსონს უყვარდაო. შამპანურის ბოთლშია ჩამოსხმული და გაზიანია. რომ სვამ, გგონია შამპანური და ლუდია ერთად არეულიო. საინტერესო დასალევია. ნაყინიც მიყვარს, მაგრამ აი, „ლენინგრადის“ კარაქს რომ ჰგავდა, პერგამოტის შეფუთვაში... სულ სხვა იყო... კიდევ „ბასკინ რობინსი“ მიყვარს. „ლუკა პოლარესაც“ გეახლებით. ისე, „ანჯელატოსაც“ დავაგემოვნებ და მერე გეტყვით, რომელი ჯობს.

შვებულებაში მიმაქვს მთელი გარდერობი, ფეხსაცმელები. რაც კი გამაჩნია, ყველაფერი. ტექნიკიდან ნოუთბუქი, „ასუსის“ ფირმის, და „სამსუნგის“ ტელეფონი. ყველას „სამსუნგი“ გვაქვს „კომედი ჯგუფში“.

ნივთომანია ნივთი, რომელსაც ვერ ველევი, არის გიტარა. ყველაზე მაგარი გიტარა მაქვს ჯგუფში. ბენდი მყავს. ვუკრავ ბარებში. ალბომის ჩაწერაზე შემოთავაზება მაქვს, მაგრამ დრო ჯერ ვერ გამოვნახე. სანამ წესიერ სახელს მოვიფიქრებ, „მიშა ანდღულაძე და ბენდი“ ჰქვია. საქველმოქმედო კონცერტებსაც ვატარებთ ხოლმე. ამასწინათ ჩავედით წყალტუბოში. დევნილებისთვის უნდა დაგვეკრა, მაგრამ მიწისძვრა მოხდა და ვისთვისაც უნდა დაგვეკრა, ყველა გაიქცა. ყველას შეეშინდა. ბოლოს 20 კაცისთვის დავუკარით.

100

შვებულება წელს ისევ ბარსელონაში წავალ ოჯახთან ერთად. მიყვარს იქაურობა. კარგად ვისვენებ. გირჩევთ, ბარსელონაში გაემგზავროთ. ერთადერთი ადგილია, სადაც ვისურვებდი დარჩენას. განუმეორებელი ჰავაა. საქართველოში მიყვარს ფშავში დასვენება. ჩემი ცოლია იქიდან, და... ლაშქრობებში მიყვარს სიარული. ჯანსაღი ცხოვრების წესი და დასვენება, ფეხით სიარული, კარგია. ამასწინათ ჯომარდობა ვცადე... მოვიდა წვიმა, არაგვი ისედაც ცივია და ისე გაიყინა, რომ ვიფიქრე: ნეტა ახლა გადავრჩე და მეტჯერ აღარ დავჯდები­მეთქი. ველოსპორტზეც ამბობენ, კარგიაო, მაგრამ მე მუსიკა და დაკვრა მირჩევნია.

101

„ვაგონები კორპუსებია, კუპეები ბინები. მეზობლები გყავს და ხეივანი გაქვს. გაისეირნებ და გარეთ ხედი იცვლება, რომ არ მოიწყინო“

ოთო ლომთაძე

102

მგზავრობა

ნივთი

ყველა ტრანსპორტზე მეტად მიყვარს მატარებელი. შანსს არ ვუშვებ ხელიდან, რომ ვიმგზავრო. ბავშვობასთან ასოცირდება და მასთან ბევრი დადებითი ემოცია მაკავშირებს. როცა ვცეკვავდი, ხშირად დავდიოდით მოსკოვში, გასტროლებზე, მშობლებთან ერთად, და 2 ვაგონს ვავსებდით. წარმოიდგინეთ, რა ჟრიამული და მისვლა­ მოსვლა გვქონდა. დავდიოდით ვაგონიდან ვაგონში და ვერთობოდით. თან ეს წელიწადში მინიმუმ სამჯერ ხდებოდა. ორი დღე მატარებელში დაუვიწყარი იყო ! ძალიან კარგად ვიხსენებ იმ დროს. რომ გავიზარდე, ქუთაისიდან დავიწყე თბილისში სიარული მატარებლით. ჯერ მანსანკანზე ჩამოვდიოდი ხოლმე, მერე მუშაობა დავიწყე კავშირგაბმულობის კომპანია „მეგაკომში“ და მიწევდა ხშირი მიმოსვლა. დღემდე ნებისმიერ ქვეყანაში ვცდილობ, მოვხვდე მატარებელში. მაინტერესებს, ვათვალიერებ ხალხს, გარემოს... როცა მარტო ვმგზავრობდი, სტუდენტობისას თავს ვირთობდი ხალხის თვალიერებით და გაცნობით. საინტერესო ადამიანები მხვდებოდნენ მატარებელში. ასეთი თვისება აქვს ამ ტრანსპორტს ­ აახლოებს უცნობ ადამიანებს. ბოლო დროს, მატარებელში მგზავრობისას, არც ჭამა მიყვარს და არც დალევა. ასე რომ, სასუსნავით თავის შექცევას, მირჩევნია მუსიკას მოვუსმინო ან ჩემი „სამსუნგის“ დიდ ეკრანზე ვუყურო ფილმს. აი, მატარებელში ის მომწონს, რომ მოწყენის დრო არ მაქვს, თან კომფორტულად, უსაფრთხოდ ვმგზავრობ და შემიძლია გავიარ­ გამოვიარო კიდეც. ჩემთვის მატარებელი ასოცირდება საცხოვრებელ ბინასთან, რომლითაც მიდიხარ. ვაგონები კორპუსებია, კუპეები ­ ბინები. მეზობლები გყავს და ხეივანი გაქვს. გაისეირნებ და გარეთ ხედი იცვლება, რომ არ მოიწყინო. „მეგაკომში“ იმერეთის წარმომადგენელი ვიყავი. თბილისში იყო რეგიონების წარმომადგენელთა შეკრება და იქიდან ვბრუნდებოდით. მე, რა თქმა უნდა, მატარებლით. ჩემი კოლეგა, ძალიან კარგი ადამიანი, მიკროავტობუსით აპირებდა წასვლას გორში და შევთავაზე ­ მოდი, მატარებლით იმგზავრე და თან დავლიოთ­მეთქი. დამთანხმდა. ის კი ვერ გავთვალეთ, რომ გორში ძალიან მალე ჩავიდოდით. როცა ეს გავაცნობიერეთ, ისეთი სისწრაფით დავიწყეთ სმა, რომ ქუთაისში ძლივს ჩამოვედი ბაქანზე.

ზურგჩანთა ის ნივთია, რომლის გარეშე შორს კი არა, ქალაქშიც არ დავდივარ. ჩემს პატარა სახლს ვეძახი, იმიტომ, რომ ყველაფერი ჩანთით დამაქვს. უცებ შეიძლება ისეთი ნივთი ამოვიღო ჩანთიდან, რომ ყველა გაოცდეს. ვისაც რა დაჭირდება, მეკითხება, ხომ არ გაქვსო, და ხშირ შემთხვევაში, ჩანთაში აღმომაჩნდება ხოლმე. ჩემს მეგობრებს ამაზე სულ ეცინებათ.

სიცხეში სიცხესთან ვმარცხდები. თუ კონდიციონერი არ არის ჩართული, ვუძლურდები. ყოველთვის თან მაქვს „ნაბეღლავი“ ან „ბორჯომი“ და ვსვამ დიდი რაოდენობით. მიყვარს „ბარამბოს“ და „თოლიას“ ნაყინი. ვისურვებდი, რომ თბილისიდან თურქეთში დადიოდეს მატარებელი. პირობას გაძლევთ, ერთგული მგზავრი ვიქნები!

103

104

ɉɊɈȾȺɘɌɋə ȺɉȺɊɌȺɆȿɇɌɕ ɂ ɄȼȺɊɌɂɊɕ ɈɌ 21 999 $

www.orbigroup.net

ȻȺɌɍɆɂ

ȽɊɍɁɂə

Россия, Москва Израил, Тель-Авив Грузия, Батуми Грузия, Тбилиси

тел.:+7 499 714 59 85 тел.:+972524542878 тел.:+995 555 34 00 00 тел.:+995 555 35 00 00