Πλαηεία Κλαςθμώνορ – Πλαηεία Αγίων Θεοδώπων Α. Κωδικοποίηζη ζηοισείων Θέζη: Μεηαμύ ησλ νδώλ ηαδίνπ, Γξαγαηζαλίνπ, Παπαξεγνπνύινπ, Παιαηώλ Παηξώλ Γεξκαλνύ Ονομαζία : Πιαηεία ή Κήπνο ησλ Αλαθηόξσλ, πιαηεία ή θήπνο ηνπ Κιαπζκώλνο, πιαηεία 25εο Μαξηίνπ, πιαηεία Δζληθήο πκθηιίσζεο. Ονομαηοδοζία: 266/1884 Π.Γ.. σο 25εο Μαξηίνπ, 705/1943 θαη σο Κιαπζκώλνο Ένηαξη πεπιοσήρ: ζρέδην Klenze Β. Σσημαηιζμόρ – Θεζμοθεηήζειρ Ζ πιαηεία Κιαπζκώλνο, εκθαλίδεηαη γηα πξώηε θνξά ζην ζρέδην ησλ Κιεάλζε - Schaubert σο ηεηξάγσλε αλώλπκε πιαηεία, ζην θέληξν ηεο νπνίαο πξνβιέπεηαη άγλσζηεο ρξήζεο δεκόζην θηίξην -ρέδην 1-. Σν ζρέδην Κlenze ζπλερίδεη λα ηνπνζεηεί ζηνλ ίδην ρώξν ηελ νλνκαδόκελε πιαηεία Αηζρύινπ, ρσξνζεηώληαο ζην θέληξν ηεο ην Θέαηξν ηεο πόιεο –ρέδην 2.
ρέδην 1 Ζ πιαηεία Κιαπζκώλνο ζην ζρέδην Κιεάλζε - Schaubert Πεγή: ιεπηνκέξεηα από Α110(28)
ρέδην 2 Ζ πιαηεία Κιαπζκώλνο ζην ζρέδην Klenze Πεγή: ιεπηνκέξεηα από Α110(37)
ρέδην 3 Ζ πιαηεία Κιαπζκώλνο ζε ζρέζε κε ηε ξπκνηνκία ηεο παιηάο θαη λέαο πόιεο Τπόκλεκα: 1. Άγηνη Θεόδσξνη, 2. Μέγαξν Ακβξνζίνπ Ράιιε 3. Ννκηζκαηνθνπείν, 4. Οηθία Βνύξνπ, 5. Οηθία Αθζνλίδε, 6. ηείρνο Πεγή: Δπεμεξγαζκέλε ιεπηνκέξεηα από Α110(44)
ρέδην 4 Ζ πιαηεία Κιαπζκώλνο ην 1842, ζην ράξηε ηάνπθεξη Τπόκλεκα: 1. Άγηνη Θεόδσξνη, 2. Μέγαξν Ακβξνζίνπ Ράιιε 3. Ννκηζκαηνθνπείν, 4. Οηθία Βνύξνπ, 5. Οηθία Αθζνλίδε, 6. ηείρνο Πεγή: Δπεμεξγαζκέλε ιεπηνκέξεηα από Α110(54)
Σν ρώξν, όπνπ ηνπνζεηείηαη ε πιαηεία, ηέκλεη δηαγώληα ην παιηό ηείρνο ηεο πόιεο, ζηελ εμσηεξηθή πιεπξά ηνπ νπνίνπ επξίζθεηαη ξεκαηηά, πνπ θαηεβαίλεη από ηηο ζεκεξηλέο νδνύο Λπθαβεηηνύ, Γεκνθξίηνπ θαη ηαδίνπ ζπλερίδνληαο πξνο ηελ ζ. πιαηεία Κνηδηά -ρέδην 3-. ηνπο ράξηεο ηεο ηειεπηαίαο πεξηόδνπ ηεο Σνπξθνθξαηίαο θαη ζηνπο πξώηνπο κεηά ηελ ειιεληθή επαλάζηαζε, ε πεξηνρή δε θαίλεηαη λα πεξηιακβάλεη θαλέλα θηίζκα εθηόο από ηελ εθθιεζία ησλ Αγίσλ Θενδώξσλ πνπ βξίζθεηαη παξαπιεύξσο, έμσ όκσο από ηα όξηα ηεο πξνβιεπόκελεο πιαηείαο -ρέδην 4-. Γ. Πεπίοδορ: 1833 - 1863 Ακέζσο κεηά ηελ επηινγή ηεο Αζήλαο σο πξσηεύνπζαο θαη ηελ θαηεδάθηζε ηνπ ηείρνπο, ην 1834, Α110(49,73),Α144 ε πεξηνρή γύξσ από ηελ πιαηεία αξρίδεη λα νηθνδνκείηαη. Σν 1835 μεθηλά ε θαηαζθεπή, ζην Α114(Γ32),Α75 βνξεηναλαηνιηθό ηκήκα ηεο1, κε κέησπν ζηε ηαδίνπ, ηνπ Ννκηζκαηνθνπείνπ2 -ρέδηα 5, Δηθόλα 2-, ελόο δηώξνθνπ ηεηξάγσλνπ θηηξίνπ κε εζσηεξηθή απιή. ηελ πεξίκεηξν ηα πξώηα ζπίηηα πνπ νηθνδνκνύληαη είλαη απηά ησλ Βνύξνπ, Αθζνλίδε, Μαζηξνληθόια -Δηθόλα 5, Δηθόλα 6-, θαζώο Α150(197) θαη ην κέγαξν ηνπ ηξαπεδίηε Ακβξνζίνπ Ράιιε -Δηθόλα 3, Δηθόλα 4-. Σν 1836 αθόκε ε πιαηεία βξίζθεηαη “έλα ηέηαξην ηνπ κηιηνύ έμσ από ηελ πόιε”, όπσο ζεκεηώλεη ν G Cohrane. Σελ ίδηα ρξνληά όκσο -1836-, γηα ηελ πξνζσξηλή εγθαηάζηαζε ηνπ λεόλπκθνπ απηνθξαηνξηθνύ Α144(31) δεύγνπο απνθαζίδεηαη λα ρξεζηκνπνηεζνύλ νη ηξεηο θαηνηθίεο ησλ Βνύξνπ, Μαζηξνληθόια, Αθζνλίδε, νη νπνίεο ζύληνκα ελνπνηνύληαη θαη δηακνξθώλνληαη θαηάιιεια κε ηελ πξνζζήθε νξηζκέλσλ παξαξηεκάησλ, όπσο ελόο καγεηξείνπ θαη κηαο αίζνπζαο ρνξνύ. Δθεί εγθαζίζηαληαη θαη θαηνηθνύλ ν Όζσλαο θαη ε Ακαιία από ην Φεβξνπάξην ηνπ 1837 έσο ην 1842, νπόηε κεηαθέξνληαη ζηα αλάθηνξα ηεο πιαηείαο πληάγκαηνο. 1
Ζ επηινγή ηεο ζέζεο γίλεηαη κε θξηηήξην ηελ άκεζε δπλαηόηεηα νηθνδόκεζεο ρσξίο ηδηνθηεζηαθά πξνβιήκαηα, εθ’ όζνλ από εδώ πεξλά ην παιηό ηείρνο ηεο πόιεο θαη ην ξέκκα ηεο ηαδίνπ. Ζ ππόινηπε πιαηεία απνδεκηώλεηαη αξγόηεξα από ην Γήκν Αζελαίσλ ζύκθσλα κε ηηο Π.Γ.. 23/1846, 30/1847, 8/1849, 15/1851, 55/1854, 118/1856, 164/1857, 207/1866, 186/1868 - Βι.Γ410(40)-. 2 Αξρηηέθηνλαο ηνπ θηηξίνπ, εηθάδεηαη όηη είλαη ν Schaubert.
Δηθόλα 2 Σν θηίξην ηνπ Ννκηζκαηνθνπείνπ Δηθόλα 1 Οη Άγηνη Θεόδσξνη θαη ν ρώξνο ηεο πιαηείαο Κιαπζκώλνο κεηά ηελ απειεπζέξσζε Πεγή: Α110(74) Πεγή: Α75(78)
ρέδηα 5 Σν θηίξην ηνπ Ννκηζκαηνθνπείνπ Πεγή: Α144
Δηθόλα 3 Σν κέγαξν Ακβξνζίνπ Ράιιε, αξγόηεξα Δηθόλα 4 1859.Άθημε ησλ βαζηιέσλ ζηελ Αγγιηθή Αγγιηθή Πξεζβεία Πξεζβεία Πεγή Α110(97) Πεγή Α51
Δηθόλα 5 Σα κέγαξα Βνύξνπ - Αθζνλίδε, πξνζσξηλά αλάθηνξα ηνπ Δηθόλα 6 Σν Μέγαξν Βνύξνπ, Όζσλα πξνζσξηλά αλάθηνξα ηνπ Όζσλα Πεγή Α81(173) Πεγή Α92(31)
Ο ρώξνο κπξνζηά από ηα πξνζσξηλά αλάθηνξα, απηόο πνπ ζην ζρέδην πξνβιέπεηαη γηα πιαηεία, απνηειεί ηνλ πξώην βαζηιηθό θήπν θαη νλνκάδεηαη γηα πνιιά ρξόληα θήπνο – ή ζπαληόηεξα πιαηεία- ηνπ Ννκηζκαηνθνπείνπ. Ζ θύηεπζε -θπξίσο κε θνίληθεο, πεύθα, πιαηάλνπο θαη ιεύθεοθαη ε δηακόξθσζή ηνπ γίλεηαη ην 1836 από ηνλ Γεξκαλό θεπνπξό κάξαη, ν νπνίνο έξρεηαη από ηε Γεξκαλία κεηά από παξάθιεζε ηεο βαζίιηζζαο Ακαιίαο -ρέδην 7-. Ο θήπνο αξγόηεξα πεξηθξάζζεηαη κε ρακειό θηηζηό πεξηηνίρηζκα πάλσ ζην νπνίν ηνπνζεηείηαη μύιηλν θηγθιίδσκα3. Έρεη ηξεηο εηζόδνπο, κία κπξνζηά από ηα αλάθηνξα, κία πξνο ην Ννκηζκαηνθνπείν θαη κία πξνο ηελ πιεπξά ηεο νδνύ Παιαηώλ Παηξώλ Γεξκαλνύ.
ρέδην 6 Αλαζρεδίαζε ηνπ Κήπνπ ηνπ Κιαπζκώλνο ζην ζρέδην ηεο Δπηηξνπήο ηνπ 1860 από ηηο Κ.Κνξξέ θαη Κ.Σνθαηιίδε Πεγή: Α75
Α110(67) Α150(59) Α58(27) Α150(205),Β217(13) Α114(Γ24) Α84(16) Α150(353)
ρέδην 7 Ζ πιαηεία Κιαπζκώλνο όπσο θαίλεηαη ζην ζρέδην ηεο Δπηηξνπήο ηνπ 1864 Πεγή Α110(161)
ηε λνηηναλαηνιηθή γσλία ππάξρεη κηα ζηέξλα, σο είδνο ελπδξείνπ, κε ρξπζόςαξα θαη Β195(40,82) βαηξάρνπο θαη ζην θέληξν έλα ζπληξηβάλη. Μέζα από ηελ θύξηα είζνδν ζρεκαηίδεηαη κηθξό πιάησκα, ζην νπνίν «παηαλίδεη» ηα πξώηα ρξόληα ε κνπζηθή ηεο βαπαξηθήο θξνπξάο. Γηα ηελ 3
Ζ πεξίθξαμε πξέπεη λα κελ ππήξρε από ηελ αξρή, αιιά λα θαηαζθεπάζηεθε ην 1857, όπσο θαίλεηαη από δηαηαγή ηνπ Τπνπξγείνπ Οηθνλνκηθώλ πξνο ηνλ Ννκάξρε Αηηηθήο πνπ δηαηάζζεη λα δνζνύλ, από ηνπο εμνξπρζέληεο από ηε Λεσθόξν ηνπ Παλεπηζηεκίνπ ιίζνπο 150 ηκ, γηα λα νηθνδνκεζεί ηνίρνο πάλσ ζηνλ νπνίν ζα ζηεξηρζνύλ θηγθιίδεο, κε ηηο νπνίεο ζα πεξηνξηζηεί ε δελδξνθύηεπηνο πιαηεία ηνπ Ννκηζκαηνθνπείνπ γηα πξνθύιαμε θαη ζηνιηζκό -βι Π.Γ.. 159/1857 θαη 164/1857-.
πδξνδόηεζε ηεο ζηέξλαο θαη ηνπ ζπληξηβαληνύ θαζώο θαη γηα ηελ άξδεπζε ηνπ θήπνπ ρξεζηκνπνηείηαη έλα κεγάιν πεγάδη, πνπ έρεη αλνηρζεί ζηε βνξεηνδπηηθή πιεπξά. Α110(102) Σν 1857, ην δάπεδν ζηξώλεηαη κε ην ζύζηεκα Μαθ Αληακ.4 ην λόηην ηκήκα ηεο πιαηείαο-θήπνπ κεηά ην 1850 ππάξρεη έλα κηθξό θηίζκα, ην νπνίν έρεη Γ410 Α150(145) αλεγείξεη ηδηώηεο, πνπ ην ρξεζηκνπνηεί ζαλ θαθελείν. 5 Ο θήπνο ηνπ Ννκηζκαηνθνπείνπ, παξ’ όιν πνπ γηα έλα ζύληνκν δηάζηεκα βξίζθεηαη, σο ν θήπνο ησλ πξνζσξηλώλ αλαθηόξσλ, ζην θέληξν ηνπ ελδηαθέξνληνο ηεο αζελατθήο θνηλσλίαο, δελ Β217(13) θαηαθέξλεη λα εμειηρζεί ζε ζεκαληηθό πόιν ζπγθέληξσζεο ηεο θνηλσληθήο δσήο ηεο πόιεο. Σν κόλν θαθελείν πνπ ππάξρεη εδώ είλαη απηό ηεο πιαηείαο, πνπ δελ ζπγθεληξώλεη όκσο αμηόινγε θίλεζε. ύκθσλα κε δεκνζίεπκα ηνπ 1853 δε ζεσξείηαη όηη επξίζθεηαη «ελ θέληξσ», ελώ αλαθέξεηαη όηη «ζηεξείηαη εξγαζηεξίσλ πέξημ ή ιεζρώλ» θαη όηη «ππ’ νιίγσλ ζπρλάδεηαη , θαη ηνύησλ κεξηκλόλησλ πξν ηεο ζύξαο ηνπ θεληξηθνύ ηακείνπ». Ο ρώξνο ρξεζηκνπνηείηαη ζύκθσλα κε ηελ αξρηθή ηνπ ρξήζε, σο θήπνο γηα δξνζηά θαη Α150(192,353),Δ492 αλάπαπζε, ρσξίο άκεζε ζρέζε κε ηε ιεηηνπξγία ησλ γύξσ θηηξίσλ. Άιισζηε ζηηο πεξηγξαθέο ηεο Αζήλαο, ζπγθαηαιέγεηαη ζηνπο θήπνπο-πάξθα θαη όρη ζηηο πιαηείεο. Σα δέλδξα θαη ην πξάζηλν πνπ έρνπλ ήδε κεγαιώζεη ηνλ θαζηζηνύλ “έλαλ ηεξπλόλ ζηαζκόλ εηο ηνπο δηεξρνκέλνπο ηελ πόιηλ ελ θαηξώ ηνπ κεγάινπ θαύζσλνο ηνπ ζέξνπο”. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο απνθξεάο θαίλεηαη όηη ε πιαηεία παξνπζηάδεη θάπνηα πεξηζζόηεξε θίλεζε. Α150(98,193) Σα πξώηα ρξόληα, εδώ ζηήλεηαη ε εμέδξα γηα ηελ παξέιαζε ηνπ Καξλάβαινπ -ιόγσ ηεο ύπαξμεο ησλ πξνζσξηλώλ Αλαθηόξσλ-, ελώ αξγόηεξα νη εθδειώζεηο πνπ νξγαλώλνληαη από ην Γήκν, έρνπλ γηα επίθεληξν εθηόο από ηελ πιαηεία πληάγκαηνο θαη ηελ πιαηεία Ννκηζκαηνθνπείνπ . Δπίζεο εδώ δηεμάγνληαη θαη θάπνηεο από ηηο γηνξηέο πνπ νξγαλώλνληαη ζε αλνηρηνύο δεκόζηνπο Α35(82),Α150(98) ρώξνπο, όπσο νη ενξηαζκνί ηεο 25εο Μαξηίνπ ην 1838 6 θαη ηεο δεθαπεληαεηεξίδαο ηεο βαζηιείαο ηνπ Όζσλα πνπ ενξηάδνληαη κε κνπζηθή θαη εζληθνύο ρνξνύο.
Γ. Πεπίοδορ: 1863 - 1909 Σελ πεξίνδν απηή ε πιαηεία ιακβάλεη ηελ νξηζηηθή πνιενδνκηθή ηεο κνξθή, κε ηνλ ηειηθό Γ410 πξνζδηνξηζκό ησλ νηθνδνκηθώλ γξακκώλ, κε ην από 17.1.1875 ΒΓ, Φ.Δ.Κ. 5/1875 ελώ κέρξη ην Α116(234)
4
Ζ αλαθνξά απηή ππάξρεη ζην “Αη Αζήλαη” ηνπ Κ.Μπίξε -ζει.102-. Όκσο, ζηελ πεξηγξαθή πνπ πεξηιακβάλεηαη ζην άξζξν “ηα πξώηα αλάθηνξα ηνπ Όζσλνο” ηνπ ηδίνπ ζπγγξαθέα, γηα ηελ νπνία επηθαιείηαη άξζξν ηνπ Γ. Κακπνύξνγινπ ηνπ 1878, ζεκεηώλεηαη όηη “ην έδαθνο ηνπ θήπνπ είρε αθεζή εηο ηελ θπζηθήλ ηνπ αλσκαιίαλ, ηελ νπνίαλ ν αξρηηέθηνλαο εμεκεηαιιεύζε δηά λα δώζε γξαθηθόηεηα εηο ηε δηαξξύζκηζηλ” 5 Ζ ύπαξμε ηνπ θαθελείνπ αλαθέξεηαη ζηελ ΠΓ 164/16.4.1857, κε ηελ νπνία ν Γήκνο Αζελαίσλ δηακαξηύξεηαη γηα ηελ ρσξίο ηελ ελεκέξσζε θαη ζπγθαηάζεζή ηνπ αλέγεξζε ηνπ θαθελείνπ θαη εθδειώλεη ηελ επηζπκία λα ην ελνηθηάζεη «δηά δεκνπξαζίαο». 6 Σελ 25ε-3-1838 έιαβε ρώξα ν πξώηνο ενξηαζκόο ηεο επεηείνπ ηεο εμέγεξζεο ησλ Διιήλσλ, ακέζσο κεηά ην βαζηιηθό δηάηαγκα κε ην νπνίν θεξύρζεθε ε 25ε Μαξηίνπ σο εκέξα εζληθήο ενξηήο. «Ο Γήκνο Αζελαίσλ είρελ ζηήζεη ελ ηξόπαηνλ έμσζελ ηεο πιαηείαο ηνπ Παιαηίνπ δηά ηελ ενξηήλ ηαύηελ, πεξί ην νπνίνλ ζπλεζξνίδνλην θαη ερόξεπνλ νη Διιελεο –βι.Α35( 82)-. Καη αθόκε: «Ύζηεξα από ηε δνμνινγία έγηλε παξέιαζε ησλ ζηξαηησηηθώλ κνλάδσλ κπξνζηά από ηνπο βαζηιείο, πνπ ηελ παξαθνινύζεζαλ από ηνλ εμώζηε ηνπ πξνζσξηλνύ παιαηηνύ ηνπο. ηελ πιαηεία ηνπ Αλαθηόξνπ ν Γήκνο Αζελαίσλ είρε ζηήζεη κηα αςίδα πνπ ηελ είρε ζηνιίζεη κε όπια ηνπ Αγώλα, κε επηγξαθέο θαη κε ζεκαίεο. Γύξσ από ηελ αςίδα νη Αζελαίνη ην απόγεπκα άξρηζαλ ην ρνξό. Καηέβεθαλ θαη ν Όζσλ κε ηελ Ακαιία θαη παξαθνινπζνύζαλ ηνπο λένπο θαη ηηο λέεο πνπ ρόξεπαλ ηνπο ειιεληθνύο ρνξνύο» -βι.Α157(380)-
1868, έρεη πεξηέιζεη ηδηνθηεζηαθά, πιήξσο ζην Γήκν Αζελαίσλ. 7 Με ηελ Π.Γ.. 266/1884 επίζεκα νλνκάδεηαη πιαηεία 25εο Μαξηίνπ. πάληα όκσο απνθαιείηαη πιαηεία. ε νδεγνύο, επηζηεκνληθά θαη ινγνηερληθά θείκελα, ν ρώξνο εμαθνινπζεί λα απνθαιείηαη ζπλήζσο θήπνο.8 Μεηά ηελ εγθαηάζηαζε ηνπ Τπνπξγείνπ ησλ Οηθνλνκηθώλ ην 1868 ζην θηίξην ηνπ παιηνύ Α48(Ε1337,Η826) Ννκηζκαηνθνπείνπ, ε πιαηεία ζπρλά αλαθέξεηαη σο «θήπνο ηνπ Τπνπξγείνπ Οηθνλνκηθώλ» ή Α110(191) Δ479,Γ447(244) «θήπνο ηνπ Λανύ» ή ζπλεζέζηεξα «θήπνο ηνπ Κιαπζκώλνο». Β203(34)
Δηθόλα 7 Σν Τπνπξγείν Οηθνλνκηθώλ Πεγή Γ430(25)
Δηθόλα 8 Σν Τπνπξγείν Ναπηηθώλ Πεγή: Γ430(28)
Ζ νλνκαζία απηή πξνέξρεηαη από άξζξν ηνπ Γ.Γξ.Κακπνύξνγινπο πνπ δεκνζηεύεηαη ζην πεξηνδηθό «Δζηία» ην 1878, όπνπ ν θήπνο ηνπ Τπνπξγείνπ Οηθνλνκηθώλ απνθαιείηαη «θήπνο ηνπ Κιαπζκώλνο» ιόγσ ηεο ζύρλαζεο ζε απηόλ ησλ απνιπκέλσλ δεκόζησλ ππαιιήισλ –πνπ εηξσληθά θαινύληαη «Παπζαλίαη»- νη νπνίνη κεηά ηελ είζπξαμε ηνπ ηειεπηαίνπ κηζζνύ θαη ηελ θνηλνπνίεζε ηεο απόιπζήο ηνπο θάζνληαη εθεί «θιαπζκεξίδνληεο» επηδηώθνληαο ηνλ επαλαδηνξηζκόλ ηνπο9 .
Δηθόλα 9 Σν Τπνπξγείν Δζσηεξηθώλ Πεγή: Γ430(26)
Γηα ηελ θάιπςε ησλ αλαγθώλ ηνπ ππνπξγείνπ, ην 1868, πξνζηίζεληαη ζην θηίξην δύν κνλώξνθεο Α75,Α114(Γ33) πηέξπγεο δεμηά θαη αξηζηεξά, ελώ ην 1884 πξνζηίζεηαη άιινο έλαο όξνθνο -Δηθόλα 7-. Δθηόο από ην Τπνπξγείν ησλ Οηθνλνκηθώλ, ζηα θηίξηα πνπ πεξηβάιινπλ ηελ πιαηεία, Α157(438),Δ479, εγθαζίζηαληαη ην Τπνπξγείν Δζσηεξηθώλ, ζηε γσλία ηεο πιαηείαο κε ηε ηαδίνπ -Δηθόλα 9-, ην Β203(46),Β234(111), Δ475,Α150(353,459, Γ447,Γ430(37), Α48(1337), Δ499 7
Ζ πιαηεία Κιαπζκώλνο, πεξηέξρεηαη ζηελ ηδηνθηεζία ηνπ Γήκνπ Αζελαίσλ, κεηά από απνδεκίσζε ησλ ηδηνθηεηώλ όπσο θαίλεηαη ζηηο Π.Γ.. 23/1846, 30/1847, 8/1849, 15/1851, 55/1854, 118/1856, 164/1857, 207/1866, 186/1868 –βι. Γ410(40)-. 8 ηνλ θαηάινγν ησλ πιαηεηώλ πνπ ππάξρεη ζην Α78, ε πιαηεία 25εο Μαξηίνπ, αλαθέξεηαη κε ηελ επίζεκε νλνκαζία ηεο, όκσο θξίλεηαη απαξαίηεην λα δηεπθξηληζηεί κέζα ζε παξέλζεζε όηη πξόθεηηαη γηα ηνλ «Κήπν ηνπ Κιαπζκώλνο». Δπίζεο ζηνλ νδεγό ηνπ Κνξνκειά, ην 1877 –βι.Δ479- αλαθέξεηαη σο «Κήπνο ηνπ Λανύ» 9 ην Α150(352) αλαθέξεηαη όηη ν Μπάκπεο Αλληλνο ζε άξζξν ηνπ ζην πεξηνδηθό “Σα Οιύκπηα”, ζεκεηώλεη πσο όηαλ ήιζε πξώηε θνξά ζηελ Διιάδα πξηλ από 25 ρξόληα (ην άξζξν γξάθηεθε ζηα 1896), δει ην 1871, ε νλνκαζία πιαηεία Κιαπζκώλνο “ήην ήδε παιαηά θαη παξαδεδεγκέλε”
Τπνπξγείν Ναπηηθώλ, ζηελ νδό Ννκηζκαηνθνπείνπ 2 θαη ε Αζηπλνκηθή Γηεύζπλζε Αζελώλ ην 1865, ζηελ νδό Ννκηζκαηνθνπείνπ 11 -Δηθόλα 8-, ζηελ νηθία Αθζνλίδε. ην Μέγαξν ηνπ Ακβξνζίνπ Ράιιε ιεηηνπξγεί ε Αγγιηθή Πξεζβεία. Δπίζεο ζηελ νδό Ννκηζκαηνθνπείνπ 7 βξίζθνληαη ηα γξαθεία ηεο εθεκεξίδαο «Δζηία». Πνιύ θνληά ζηελ πιαηεία, απέλαληη από ηνλ Άγην Γεώξγην ηνλ Καξύθε, ππάξρεη θαη ην Μέγαξν ηνπ ζπιιόγνπ «Παξλαζζόο», ν νπνίνο δηαδξακαηίδεη ζεκαληηθό ξόιν ζηελ θνηλσληθή θαη πνιηηηζηηθή δσή ηεο πξσηεύνπζαο. ηελ νδό ηαδίνπ, απέλαληη από ην Τπνπξγείν Οηθνλνκηθώλ θαη ζηε γσλία κε ηελ Κνξαή βξίζθεηαη ην «Ξελνδνρείν ησλ Αζελώλ», πνπ όκσο ε ιεηηνπξγία ηνπ ιίγν ζρεηίδεηαη κε απηήλ ηεο πιαηείαο, ιόγσ ηεο παξεκβνιήο ηνπ θηηξίνπ ηνπ Τπνπξγείνπ. Ζ πιαηεία Κιαπζκώλνο, εμαθνινπζεί λα παξνπζηάδεη σο μοπθή και λειηοςπγία ηελ ίδηα εηθόλα. Παξ’ όιν πνπ ε ζέζε ηεο ζα ζπλεγνξνύζε ζε θάηη ηέηνην, δελ θαηαθέξλεη νύηε απηή ηελ πεξίνδν λα απνθηήζεη θεληξνβαξηθή ζεκαζία ζηα ηεθηαηλόκελα ζηελ πξσηεύνπζα. Ζ ζέζε απηή είλαη κελ θεληξηθή, εθ’ όζνλ βξίζθεηαη πνιύ θνληά ζηνλ άμνλα ηεο ηαδίνπ πνπ είλαη από ηνπο ζεκαληηθόηεξνπο ηεο Αζήλαο, αιιά ηειηθά ε παξεκβνιή ηνπ θηηξηαθνύ όγθνπ ηνπ Τπνπξγείνπ Οηθνλνκηθώλ θξαηάεη ηνλ θεληξηθό ρώξν ηεο πιαηείαο απνθνκκέλν από ηελ θίλεζε. Δπίζεο ε δηακόξθσζή ηνπ κε πξάζηλν θαη πεξίθξαμε ζε όιε ηνπ ηελ έθηαζε πξνηξέπεη ζε εζσζηξεθή ιεηηνπξγία. Απηή απνκνλσκέλε από ηελ θίλεζε ησλ γύξσ δξόκσλ παξακέλεη απόκεξε, ρέδην 8 Ζ πιαηεία Κιαπζκώλνο όπσο εκθαλίδεηαη ζε ρσξίο λα κπνξεί λα αζθήζεη έιμε ζε ράξηε ηνπ 1914 ιεηηνπξγίεο πνπ ζα ζπγθέληξσλαλ Πεγή Γ408 ηαθηηθνύο θαζεκεξηλνύο ζακώλεο, θαζηζηώληαο ηελ «ζηέθη» γηα θάπνηεο θαηεγνξίεο πνιηηώλ. Από ηα θέληξα αλαςπρήο θαη επηθνηλσλίαο, θαθελεία, δαραξνπιαζηεία, κπηξαξίεο, ζέαηξα, θαθσδεία θιπ, νύηε έλα δελ αλαθέξεηαη ζηελ πιαηεία Κιαπζκώλνο, εθηόο από ην θαθελείν κέζα ζηνλ θήπν, πνπ εμαθνινπζεί λα ιεηηνπξγεί ηνπιάρηζηνλ σο ην 1878. Δίλαη γλσζηή επίζεο ε ύπαξμε δύν θαθελείσλ, ζηνλ παξαθείκελν κηθξό ρώξν, όπνπ βξίζθεηαη ε βπδαληηλή εθθιεζία ησλ Αγίσλ Θενδώξσλ, πνπ απνθαιείηαη πλαηεία Αγίων Θεοδώπων. Έηζη ν θήπνο ιεηηνπξγεί ζρεδόλ απνθιεηζηηθά γηα πεξίπαην, αλάπαπζε, πεξηζπιινγή θαη θνηλσληθή επαθή, ρσξίο άκεζε ζρέζε κε ηα γύξσ δηαδξακαηηδόκελα. Απνηειεί όκσο ζεκείν αλαθνξάο θαη πεξηιακβάλεηαη πάληα ζε θαηαιόγνπο θαη άιια θείκελα ζρεηηθά κε ηε δσή ηεο πόιεο. Μόλν θαηά ηε δηάξθεηα ηνπ ενξηαζκνύ ηεο Απνθξεάο ν επξύηεξνο ρώξνο ηεο πιαηείαο θηινμελεί θάπνηεο έθηαθηεο ιεηηνπξγίεο. Σόηε ζηελ νδό Γξαγαηζαλίνπ πξνο ηε ηαδίνπ ζηήλνληαη ακθηζεαηξηθέο εμέδξεο γηα ηελ παξαθνινύζεζε ησλ αξκάησλ πνπ δηέξρνληαη από ηελ νδό ηαδίνπ. Άιινηε ε επηηξνπή θξίζεο βξίζθεηαη ζε μύιηλε εμέδξα, ζηελ πιεπξά ηεο νδνύ Κνξαή, ελώ ε βαζηιηθή νηθνγέλεηα παξαθνινπζεί από ην θηίξην ηνπ Τπνπξγείνπ Οηθνλνκηθώλ.
Α150(353,467)
Α155(51)
Β200(29) Α58(126)
Ζ διαμόπθωζη ηνπ Κήπνπ, κε ειεύζεξε δηάηαμε θαη κε πεξίθξαμε από ρακειό θηγθιίδσκα, παξακέλεη ε ίδηα, όπσο έρεη ήδε πεξηγξαθεί ηελ πξνεγνύκελε πεξίνδν, ηνπιάρηζηνλ κέρξη ηηο αξρέο ηνπ εηθνζηνύ αηώλα 10. Μεηά όκσο ην 1901, ζηα πιαίζηα ηνπ γεληθόηεξνπ πξνγξάκκαηνο αλαβάζκηζεο ησλ δεκνηηθώλ θήπσλ θαη πιαηεηώλ, γίλνληαη εξγαζίεο δηαξξύζκηζεο θαη θαιιηηερληθήο δηακόξθσζεο ηεο πιαηείαο11 -ρέδην 8-. Μεηαμύ ηνπ 1887 θαη ηνπ 1891 επί δεκάξρνπ Σηκνιένληνο Φηιήκνλνο, ζηνλ Κήπν θαηαζθεπάδεηαη «πνιπηειέο απνρσξεηήξην». Απηό αληηθαζίζηαηαη από λέν πνπ ηνπνζεηείηαη ζε ρώξν πίζσ από ην Τπνπξγείν ησλ Οηθνλνκηθώλ, κεηά ην 1899, θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δεκαξρίαο ηνπ πύξνπ Μεξθνύξε. Σελ πξώηε πεξίνδν, ην Τπνπξγείν Οηθνλνκηθώλ, ιόγσ ηνπ όηη ν θήπνο βξίζθεηαη ζηνλ άκεζν πεξίγπξό ηνπ, αλαιακβάλεη ηελ θαιιηέξγεηα θαη ζπληήξεζε ηνπ πξάζηλνπ, ελώ ζηε ζπλέρεηα ε αξκνδηόηεηα απηή κεηαβηβάδεηαη ζην Γήκν Αζελαίσλ. Δπίζεο θαηά ηε δηάξθεηα ηεο δεκαξρίαο ηνπ πύξνπ Μεξθνύξε ν ρώξνο γύξσ από ηελ εθθιεζία ησλ Αγίσλ Θενδώξσλ, αλαζθάπηεηαη θαη δεκηνπξγείηαη γύξσ από ην Ναό θιεηζηόο πεξίβνινο, ζηελ πεξηθέξεηα ηνπ νπνίνπ ηνπνζεηείηαη θηγθιίδσκα -Δηθόλα 11-.
ρέδην 9 Ζ πιαηεία Αγίσλ Θενδώξσλ ζην ηέινο ηνπ Δηθόλα 10 Ζ εθθιεζία ησλ Αγίσλ Θενδώξσλ 19νπ αηώλα Πεγή: Α150(352) Πεγή Γ427(143)
10
ην Α150(353) ζεκεηώλεηαη όηη ζε πεξηγξαθή ηνπ 1876 αλαθέξεηαη πσο ν θήπνο απνηειείηαη από θππαξίζζηα, πεύθα, πιαηάληα θαη θηειηέο θαη πεξηβάιιεηαη από ηνίρν ρακειό κε θάγθεια μύιηλα, όηη “ ήηαλ ρζακαιόο θαη θνίινο” θαη όηη «έρεη ηέζζεξηο εηζόδνπο, κηα γηα θάζε πιεπξά θαη ζηληξηβάλη κε ρξπζόςαξα». 11 Γελ έγηλε δπλαηόλ λα βξεζεί πόηε αθξηβώο έγηλε ε ηξνπνπνίεζε ζηε δνκή ηνπ ρώξνπ, νπόηε απηόο από κηθξόο κε ειεύζεξε δηάηαμε θήπνο πήξε ηε ζπκκεηξηθή κνξθή κε ηελ νπνία είλαη γλσζηόο κέρξη ηελ πιήξε αλακόξθσζή ηνπ κε ηελ θαηαζθεπή ππνγείνπ ζηαζκνύ απηνθηλήησλ ηε δεθαεηία ηνπ 1970. Ζ Μ.θαιηζά ζην Α150(627) αλαθέξεη όηη «ην 1895 θαιισπίδεηαη κε θαηλνύξηα δέλδξα θαη ζάκλνπο θαηά ην πξόηππν ηεο λεώηεξήο ηεο πι. Κάληγγνο», όκσο ε πιεξνθνξία απηή δε δηαζηαπξώλεηαη. Πάλησο σο ην ηέινο ηνπ 19νπ αηώλα ν ρώξνο ηεο πιαηείαο, αλ θαη δηακνξθσκέλνο, παξνπζηάδεηαη ζηνπο ράξηεο σο πξάζηλν, ρσξίο όκσο λα ζεκεηώλεηαη ηδηαίηεξε δηακόξθσζε, πηζαλόλ επεηδή ε ειεύζεξε δηάηαμε, δελ ελδείθλπηαη γηα ζρεκαηηθό ζρεδηαζκό. Αληίζεηα ζην ράξηε ηεο ππάξρνπζαο θαηάζηαζεο ηεο πξόηαζεο Hoffmann ην 1908, θαζώο θαη ζην ράξηε ηνπ Γιέλε ην 1914, ν ρώξνο παξνπζηάδεηαη κε ζπκκεηξηθή δηαγώληα δηάηαμε. Παξ’ όιν πνπ ε αθξίβεηα ησλ παξαπάλσ δύν ραξηώλ, όζνλ αθνξά ηα εκθαηλόκελα ζρέδηα δηακόξθσζεο ησλ πιαηεηώλ, δελ είλαη κεγάιε, ζεσξείηαη πηζαλό όηη ε αιιαγή απηή πξέπεη λα έγηλε ηα πξώηα ρξόληα ηεο δεκαξρίαο ηνπ π.Μεξθνύξε. Πάλησο ην ζρέδην ηεο πιαηείαο ηνπ 1927, πνπ ππάξρεη ζηα αξρεία ηνπ Γήκνπ, ηε δείρλεη ζπκκεηξηθή κε δηαγώληνπο άμνλεο.
Α114(Γ25) Δ479 Α135(493) Α35 Α135,Α35(225,28 7), Α58(70),Δ497 Γ410
Α58(86)
Δηθόλα 11 Ζ εθθιεζία ησλ Αγίσλ Θενδώξσλ Πεγή: A29(86)
Δηθόλα 12 Οη Άγηνη Θεόδσξνη ην 1890 Πεγή: Γ443
Δ. Πεπίοδορ: 1909 - 1945
Δηθόλα 13 Ζ πιαηεία Κιαπζκώλνο ηε δεθαεηία ηνπ 1930 Πεγή Γ407
Δηθόλα 14 Ζ πιαηεία Κιαπζκώλνο ηε δεθαεηία ηνπ 1930 Πεγή Γ407
Καηά ηελ πεξίνδν απηή δε ζπκβαίλνπλ ζεκαληηθέο ηξνπνπνηήζεηο όζνλ αθνξά ζηε κνξθή θαη ζηε ιεηηνπξγία ηεο πιαηείαο. εκαληηθή όκσο αιιαγή ππξνδνηείηαη θαηά ην ηέινο ηεο πεξηόδνπ, ην 1939, κε ηελ θαηεδάθηζε ηνπ θηηξίνπ ηνπ Τπνπξγείνπ ησλ Οηθνλνκηθώλ –παιηνύ Ννκηζκαηνθνπείνπ-. Σν θηίξην απηό εμαθνινπζεί λα ζηεγάδεη κέρξη ηελ θαηεδάθηζή ηνπ, ην Τπνπξγείν Οηθνλνκηθώλ. Φαίλεηαη όκσο όηη ηα ηειεπηαία ρξόληα ε έιιεηςε ζπληήξεζεο έρεη θάλεη ηε ιεηηνπξγία ηνπ πξνβιεκαηηθή. Γη απηό θαη θνηλή είλαη ε πεπνίζεζε γηα ηελ αλάγθε θαηεδάθηζήο ηνπ, ελώ ειάρηζηεο αληίζεηεο απόςεηο εθθξάδνληαη θαη απηέο από ηνλ ηερληθό θόζκν 12. Άιισζηε ην ζελάξην ηεο δηάλνημεο ηεο νδνύ Κνξαή κέρξη ην Μνλαζηεξάθη, ζπρλά παξνπζηάδεηαη ζαλ ζεκαληηθή ελέξγεηα εμπγίαλζεο ηεο Αζήλαο θαη ην θηίξην είλαη έλα από ηα ζνβαξά εκπόδηα γηα ηελ πινπνίεζή ηνπ. Πέξαλ απηνύ, θαηά ηηο ζπδεηήζεηο ρσξνζέηεζεο λέσλ δεκόζησλ θηηξίσλ ε
12
Βι. Αλάιπζε Άξε Κσλζηαληηλίδε ζε άξζξν ζηα Σερληθά Υξνληθά –Γ320(269)- θαη πξόηαζε Α Αλησληάδε ζην ίδην πεξηνδηθό –Γ272(165)-. ηα δύν παξαπάλσ άξζξα εθθξάδνληαη αληηξξήζεηο γηα ηελ θαηεδάθηζε ηνπ θηηξίνπ θαη ηε δεκηνπξγία θελνύ ρώξνπ πάλσ ζην ζπλερέο κέησπν ηεο εκπνξηθήο νδνύ ηαδίνπ. Πξνηείλεηαη ε νηθνδόκεζε ηνπ θελνύ νηθνπέδνπ.
Α114(Γ32), Γ320(269), Γ272(165), Γ279(223), Α114(Α32) Γ307(1090)
πιαηεία ζπγθαηαιέγεηαη ζην δηαζέζηκν δπλακηθό ηεο πόιεο, πξάγκα πνπ θαηαδεηθλύεη όηη ε κνίξα ηνπ θηηξίνπ ζεσξείηαη από όινπο πξνδηαγεγξακκέλε. Λίγν λσξίηεξα, ην 1937, γθξεκίδεηαη θαη έλα από ηα σξαηόηεξα θηίξηα ηεο Αζήλαο, ην Μέγαξν Α58(90) ηνπ Ακβξνζίνπ Ράιιε ζηελ νδό Γξαγαηζαλίνπ.
Δηθόλα 15 Ζ πιαηεία Κιαπζκώλνο ηε δεθαεηία ηνπ 1930 Πεγή Γ407
Δηθόλα 16 Ζ πιαηεία Κιαπζκώλνο, ακέζσο κεηά ηελ θαηεδάθηζε ηνπ θηηξίνπ ηνπ Τπνπξγείνπ Οηθνλνκηθώλ Πεγή: Γ272
ρέδην 10 Ζ δηακόξθσζε ηεο πιαηείαο Κιαπζκώλνο ρέδην 11 Ζ πιαηεία Κιαπζκώλνο όπσο εκθαλίδεηαη ζε πξνπνιεκηθή πηλαθίδα ζρεδίνπ όπσο ζρεδηάζηεθε ην 1927 από ηνλ Π.Λαδαξίδε πόιεο Πεγή Γ410 Πεγή: Γ411
Όζνλ αθνξά ζηηο σπήζειρ ηων κηιπίων πνπ πεξηβάιινπλ ηελ πιαηεία, ηα ηξία ππνπξγεία πνπ ππήξραλ από ηελ πξνεγνύκελε πεξίνδν, ην Δζσηεξηθώλ ζηελ νδό Γξαγαηζαλίνπ 2, Ναπηηθώλ ζηελ Παπαξξεγνπνύινπ θαη Γεξκαλνύ Παιαηώλ Παηξώλ θαη Οηθνλνκηθώλ επί ηεο ηαδίνπ, εμαθνινπζνύλ λα ιεηηνπξγνύλ. Δπίζεο σο ην 1937 ζην Μέγαξν ηνπ Ακβξνζίνπ Ράιιε ζηεγάδεηαη ε Αγγιηθή Πξεζβεία, ην Αγγιηθό Πξνμελείν θαη ε Αγγιηθή Λέζρε. Δθηόο από ηα πξνεγνύκελα, ζηε βηβιηνγξαθία αλαθέξεηαη όηη ζηελ πεξηθέξεηα ηεο πιαηείαο εγθαζίζηαληαη ε Σξάπεδα Θεζζαινλίθεο, ε Σξάπεδα Δζληθήο Οηθνλνκίαο ζηελ νδό
Β239(308), Δ486(ξλε), Δ496(31), Δ493(19,162,164, Δ488(70,71), Α130(382)
Γξαγαηζαλίνπ, ην Αγγιηθό Δπηκειεηήξην όκνηα ζηελ νδό Γξαγαηζαλίνπ, ε Δηαηξεία Διιεληθνύ Λαρείνπ θαη νη εθεκεξίδεο «Αθξόπνιηο» θαη «Πξόνδνο» ζηελ νδό Παπαξξεγνπνύινπ, θαζώο θαη ε Δ.Ο.Ν. ζην Μέγαξν Δθεζίνπ ηελ πεξίνδν Μεηαμά. Δπίζεο ζηελ πεξηθέξεηα ηεο πιαηείαο, ζηελ νδό Παπαξξεγνπνύινπ ζεκεηώλεηαη ε ιεηηνπξγία ηεο Α130(238,241,382) ηαβέξλαο ηνπ «Βειηζζάξηνπ», δίπια από ην Τπνπξγείν ησλ Ναπηηθώλ, θαζώο θαη ηνπ θαθελείνπ «Αηησιναθαξλαλία», γλσζηνύ ινγνηερληθνύ ζηεθηνύ θαη ρώξνπ ζηέγαζεο ηεο νξγάλσζεο «νζηαιηζηηθόλ Κέληξνλ», πνπ βγάδεη ηξαπέδηα όρη κόλν κπξνζηά ζην πεδνδξόκην, αιιά θαη ζηελ απέλαληη πιεπξά θάησ από ηα δέλδξα ηνπ θήπνπ.
Δηθόλα 17 Ζ πιαηεία Κιαπζκώλνο Μεζνπόιεκν Πεγή: Γ441
ηνλ
Σν 1927, επί δεκαξρίαο πύξνπ Πάηζε, ε πιαηεία Α35(327), διαμοπθώνεηαι θαη εμσξαΐδεηαη, ζε ζρέδηα ηνπ Α84(146), αξρηηέθηνλα Δκ. Λαδαξίδε -ρέδην 10, ρέδην 11-. Γ422(46) Πξόθεηηαη γηα κηα ζπκκεηξηθή ζύλζεζε πνπ πεξηιακβάλεη πεξηθεξεηαθό πξάζηλν, θεληξηθό νθηαγσληθό πιάησκα θαη δηαγώληεο πξνζβάζεηο ην θέληξν ηνπ πιαηώκαηνο ηνπνζεηείηαη νθηαγσληθό ζπληξηβάλη-θξήλε -Δηθόλα 18, Δηθόλα 19-. ηελ πεξηθέξεηα ηνπ πιαηώκαηνο ππάξρνπλ θαζηζηηθνί πάγθνη γηα ζηάζε, αλάπαπζε, επηθνηλσλία.
Δηθόλα 18 Σν ζπληξηβάλη ηεο πιαηείαο Κιαπζκώλνο Πεγή: Γ422
Δηθόλα 19 Σν ζπληξηβάλη ηεο πιαηείαο Κιαπζκώλνο Πεγή: Β242(75)
Οη πεπιβάλλονηερ ηην πλαηεία δπόμοι παξνπζηάδνπλ κηθξή θίλεζε ηξνρνθόξσλ, Δ496(11,12), ρξεζηκνπνηνύληαη όκσο, όπσο ζπκβαίλεη θαη ζε πνιιέο άιιεο θεληξηθέο πιαηείεο, γηα ζηάζε θαη Δ468(23), Δ493 ζηάζκεπζε. Δδώ ιεηηνπξγεί ηε δεθαεηία ηνπ 1920, όπσο θαη ζηε δηπιαλή πιαηεία Αγίσλ Θενδώξσλ, ζηαζκόο ακαμώλ, ελώ ζηηο νδνύο Γξαγαηζαλίνπ θαη Παπαξξεγνπνύινπ νξίδνληαη ζέζεηο παξθαξίζκαηνο. Δπίζεο, κεηά ην 1930 εγθαζίζηαληαη θάπνηεο από ηηο αθεηεξίεο ησλ καδηθώλ κέζσλ ζπγθνηλσλίαο. Από ηελ πιαηεία Κιαπζκώλνο αλαρσξνύλ ηα ιεσθνξεία γηα Άγην Ησάλλε, Γνύβα, Ζιηνύπνιε, Τκεηηό, Κπλνζάξγνπο, Νεθξνηαθείν. Ζ πιαηεία Κιαπζκώλνο επξηζθόκελε ζε έλα από ηα πην θεληξηθά θαη ζεκαληηθά ζεκεία ηεο Β207(282-300) Αζήλαο ζπγθεληξώλεη ζηα πεξηβάιινληα θηίξηα ππεξηνπηθέο ιεηηνπξγίεο πνπ ζρεηίδνληαη κε δηνηθεηηθέο, νηθνλνκηθέο ππεξεζίεο ή πνιηηηζηηθή δξαζηεξηόηεηα. Γηα ην ιόγν απηό απνηειεί έλα ζημανηικό ςπεπηοπικό πόλο και ζημείο αναθοπάρ κέζα ζηελ πόιε. Ζ θίλεζε γύξσ από ηελ
πιαηεία ζε όιε ηε δηάξθεηα ηεο εκέξαο είλαη ζπλερήο, από απηνύο πνπ εμππεξεηνύληαη από ηηο γύξσ ππεξεζίεο ή πνπ θαηαθηάλνπλ ή αλαρσξνύλ κε ηα ζπγθνηλσληαθά κέζα. Όκσο κεγάινο αξηζκόο θέληξσλ επηθνηλσλίαο, πνπ ζα ηόλσλαλ ηνλ θνηλσληθό ραξαθηήξα ηνπ δεκόζηνπ ρώξνπ κε ηε ιεηηνπξγία ππαίζξησλ ηξαπεδνθαζηζκάησλ ζηα πεδνδξόκηα ή ηελ πιαηεία, δε θαίλεηαη λα ππάξρεη. Όιε απηή ε θίλεζε, όπσο θαη ηελ πξνεγνύκελε πεξίνδν, ιίγν ζρεηίδεηαη κε ηε ρξήζε ηνπ θεληξηθνύ ρώξνπ -θήπνπ. Σν θεληξηθό ηκήκα ηεο εμαθνινπζεί λα είλαη απνκνλσκέλν από απηά πνπ ζπκβαίλνπλ γύξσ από απηό. Οη θαζηζηηθνί πάγθνη θαη ηα ηξαπεδνθαζίζκαηα ηνπ «Αηησιναθαξλαλία» δίλνπλ ηε δπλαηόηεηα θπξίσο γηα ήζπρε αλάπαπζε ή ζπλάληεζε. Αλαθέξεηαη ραξαθηεξηζηηθά όηη θαη ηνλ πνηεηή Καξπσηάθε «απηόλ πνπ ηόζν απόθεπγε ηα ζπλεζηζκέλα θαθελεία, … θάηη ηνλ ηξαβνύζε από ην ήξεκν πεξηβάιινλ πνπ εύξηζθε ζηνλ θήπν ηνπ Κιαπζκώλνο, θαζώο θαη από ηηο απίζαλεο ηδηνξξπζκίεο σξηζκέλσλ αδηόξζσησλ κπνέκ πνπ καδεύνπληαλ θεηπέξα. … Κεληξηθό κα θαη ζπγρξόλσο απόθεληξν γηα θείλε ηελ επνρή κε ηηο θαξέθιεο ηνπ βαικέλεο θαη ζην απέλαληη κέξνο, θάησ από ηα δέλδξα ηνπ ήζπρνπ θαη ζρεδόλ εηδπιιηαθνύ ηόηε θήπνπ ηνπ Κιαπζκώλα, ήηαλ κνλαδηθό θαηαθύγην ζηελ Αζήλα γηα όζνπο δεηνύζαλ ζπγθέληξσζε θαη πεξηζπιινγή». ηελ πιαηεία επίζεο ζεκεηώλεηαη ε ύπαξμε κόληκνπ ππαίζξηνπ θσηνγξάθνπ. Από ηα παξαπάλσ γίλεηαη θαλεξό όηη ν σώπορ εξακολοςθεί να λειηοςπγεί βαζικά ωρ κήποραλζύλλιο για πεπίπαηο, ανάπαςζη ή ζςνάνηηζη. Άιισζηε απηό θαηαδεηθλύεηαη θαη από ην γεγνλόο όηη ζπρλόηεξα θαη ζε απηή ηελ πεξίνδν απηόο ζπλήζσο νλνκάδεηαη θήπνο ηνπ Κιαπζκώλνο θαη ζπαληόηεξα πιαηεία.
Α130(240,28), Β220(30), Δ496(31), Δ468, Δ464, Α99(227)