DRAF 29/4/2011
Kawasan Dataran Banjir, Tanah Lembab, Bekas Lombong, Tasik dan Sungai
Kawasan Dataran Banjir, Tanah Lembap, Bekas Lombong, Tasik dan Sungai
JABATAN PERANCANGAN BANDAR DAN DESA SEMENANJUNG MALAYSIA KEMENTERIAN PERUMAHAN DAN KERAJAAN TEMPATAN 2010
Cetakan Pertama 2010 Hakcipta Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia Kementerian Perumahan dan Kerajaan Tempatan
Hakcipta terpelihara Mana-mana bahagian dalam laporan ini tidak boleh diterbitkan semula, disimpan dalam cara yang boleh dipergunakan lagi, ataupun dipindahkan dalam sebarang bentuk cara, sama ada dengan cara elektronik, gambar rakaman dan sebagainya tanpa kebenaran bertulis daripada Penerbit terlebih dahulu.
978-983-2773-98-6
Diterbitkan di Malaysia oleh Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia Kementerian Perumahan dan Kerajaan Tempatan Tel: 03-2081 6000 Faks: 03-2094 1180
Pemberitahuan GP ini mengandungi 10 GP yang perlu dibaca secara bersama iaitu
Kawasan Pesisiran Pantai; Dataran Banjir, Tanah Lembap, Bekas Lombong, Tasik Dan Sungai; Tadahan Air dan Sumber Air Tanah; Simpanan Mineral dan Bencana Geologi; Bekas dan Tapak Pelupusan Sisa Pepejal dan Sisa Toksid; Pertanian Makanan; Warisan Semulajadi dan Antikuiti; Rizab Hidupan Liar; Hutan Simpanan Kekal; dan Bukit dan Tanah Tinggi.
GP ini hendaklah dibaca bersama undang-undang, dasar Persekutuan dan Negeri, serta GP Perancangan Pembangunan Di Kawasan Bukit dan Tanah Tinggi yang telah diluluskan oleh Mesyuarat Jemaah Menteri pada 12 Ogos 2009 dan MNKT Ke 62 pada 17 September 2009, serta lain-lain keperluan pelbagai agensi teknikal berkaitan. GP ini juga disediakan untuk menyokong GP sedia ada jabatan-jabatan kerajaan dan agensi-agensi lain. GP ini juga menggantikan GP Piawaian Perancangan Kawasan Tasik (JPBD 2/2000) 29 April 2011
A. DATARAN BANJIR ISI KANDUNGAN
MUKA SURAT
1.
SKOP
1
2.
PRINSIP-PRINSIP PERANCANGAN
2
3.
DASAR DAN PERUNDANGAN SEMASA
4
4.
GARIS PANDUAN UMUM
4
4.1 4.2 4.3
4 5 5
5.
1.1 1.2 1.3
2.1 2.2 2.3
3.1
Definisi Dataran Banjir Kawasan Dataran Banjir Sebagai KSAS Kategori Kawasan Dataran Banjir Sebagai KSAS
Larangan Pembangunan Di Kawasan Dataran Banjir Mengadakan Pelan Pengurusan Dataran Banjir Pemeliharaan Tanah Lembap
Akta/Perundangan Berkaitan
Zon Saluran Dataran Banjir (Floodway) Zon Pinggir Dataran Banjir (flod Fringe) Zon Luar Dataran Banjir
GARIS PANDUAN KHUSUS 5.1
Garis Panduan Khusus Pembangunan
1 2 2
2 2 3
4
7 7
SENARAI RAJAH Rajah 1
: Ilustrasi Dataran Banjir- Pinggir Dataran Banjir dan Saluran Dataran Banjir Rajah 2(a) : Contoh Bangunan floodproofing menaikkan aras lantai melebihi aras banjir Rajah 2(b) : Contoh Bangunan floodproofing menaikkan aras lantai melebihi aras banjir
SENARAI FOTO Foto 1:
Salah satu contoh kawasan dataran banjir di Malaysia
1 5 5 3
B. TANAH LEMBAP (WETLANDS) ISI KANDUNGAN 1.
2.
SKOP
10
1.1 1.2 1.3
10 10 11
2.3
4.
11
Pemuliharaan dan Penggunaan Lestari Tanah Lembap 11 Pertukaran Guna Tanah di Tanah Lembah 11 tidak dibenarkan Pembentukan Zon Penampan di Sekeliling Tanah Lembap 11
DASAR DAN PERUNDANGAN SEMASA
12
3.1 3.2
12 13
Dasar Sedia Ada Akta/Perundangan Berkaitan
GARIS PANDUAN UMUM 4.1 4.2 4.3
5.
Definisi Tanah Lembap (WETLANDS) Kawasan Tanah Lembap (WETLANDS) Sebagai KSAS Kategori Tanah Lembap (WETLANDS) KSAS
PRINSIP-PRINSIP PERANCANGAN TANAH LEMBAP 2.1 2.2
3.
MUKA SURAT
Pengenalpastian dan Pemeliharaan Tanah Lembap Berkepentingan Antarabangsa Kawasan Tanah Lembap Zon Penampan
13 13 14 15
GARIS PANDUAN KHUSUS
16
5.1
16
Garis Panduan Khusus Pembangunan
SENARAI FOTO Foto 2:
Pembinaan pelantar (boardwalk) yang tidak mengganggu ekosistem semula jadi tanah lembap. 14
C. BEKAS LOMBONG ISI KANDUNGAN 1.
SKOP 1.1 1.2 1.3
2.
Definisi Bekas Lombong Kawasan Bekas Lombong Sebagai KSAS 1.2.1 Kawasan Bekas Lombong Dalam Konteks KSAS Kategori Kawasan Bekas Lombong KSAS
PRINSIP-PRINSIP PERANCANGAN 2.1 2.2 2.3
MUKA SURAT 18 18 19 19 20
20
Pemeliharaan Bekas Lombong Sebagai Kawasan Warisan Geologi dan Landskap 20 Bekas Lombong yang Dibangunkan Hendaklah Dipastikan Tidak Mempunyai Risiko Geo-Bencana 21 Keselamatan Awam Perlu Diutamakan 21
3.
DASAR DAN PERUNDANGAN SEMASA
22
4.
GARIS PANDUAN UMUM
23
5
GARIS PANDUAN KHUSUS
25
3.1 3.2 4.1 4.2 5.1 5.2
Dasar Sedia Ada Akta/Perundangan Berkaitan
Pemuliharaan Kolam Bekas Lombong Zon Penampan Pemuliharaan dan Pembangunan Garis Panduan Khusus Pembangunan
22 22 23 24 25 26
SENARAI FOTO Foto 3: Foto 4: Foto 5:
Kolam lombong yang terbentuk daripada perlombongan timah jenis kapal korek 19 Kawasan tanah bekas lombong yang wujud daripada perlombongan timah jenis kapal korek 19 Contoh tapak rekreasi yang dibina di atas kawasan bekas Lombong 21
D. TASIK ISI KANDUNGAN 1.
MUKA SURAT
SKOP
29
1.2
30 31
1.1 1.3
Definisi Tasik Kawasan Tasik Sebagai KSAS Kategori Kawasan Tasik KSAS
29
2.
PRINSIP-PRINSIP PERANCANGAN
31
3.
DASAR DAN PERUNDANGAN SEMASA
32
4.
GARIS PANDUAN UMUM
32
5.
GARIS PANDUAN KHUSUS
34
3.1
5.1 5.2
Akta/Perundangan Sedia Ada
Garis Panduan Khusus Pengurusan Tasik Garis Panduan Khusus Pembangunan
32
34 36
SENARAI FOTO Foto 6: Foto 7: Foto 8: Foto 9:
Pemandangan sebuah tasik semulajadi Kawasan tasik yang telah dibangunkan sebagai kawasan rekreasi Contoh pembangunan tasik yang dirancang secara komprehensif Contoh pembangunan tasik yang bersifat environmental oriented dan mesra alam.
30 30 33 33
E. SUNGAI ISI KANDUNGAN
MUKA SURAT
1.
SKOP
50
2.
PRINSIP-PRINSIP PERANCANGAN
51
1.1 1.2 1.3 2.1
Definisi Sungai Sungai Sebagai KSAS Kategori Sungai KSAS Prinsip-prinsip Umum Pemuliharaan dan Pembangunan Sungai
50 51 51
52
3.
DASAR DAN PERUNDANGAN SEMASA
52
4.
GARIS PANDUAN UMUM
53
5.
GARIS PANDUAN KHUSUS
55
3.1 4.1 5.1 5.2
Akta/Perundangan Sedia Ada
Garis Panduan Umum Pemuliharaan Garis Panduan Khusus Pemuliharaan Garis Panduan Khusus Pembangunan
52 55 55 59
SENARAI RAJAH Rajah 3: Rajah 4: Rajah 5: Rajah 6: Rajah 7: Rajah 8: Rajah 9:
Ilustrasi Keratan Rentas Sungai, Rizab Sungai dan Koridor Sungai Keratan Rentas Sungai Di Kawasan Perkampungan Keratan Rentas Sungai Di Kawasan Lanskap Semulajadi Keratan Rentas Sungai Di Kawasan Bandar Pendekatan 3 Zon Penampan Yang Dibangunkan Untuk Kawasan Sungai Dalam Hutan Kawasan Penampan 3 Bahagian Contoh Bentuk Laluan Di Kawasan Penampan
50 54 54 54 57 57 58
SENARAI FOTO Foto 10:
Pemandangan aliran air sungai semulajadi
50
A. KAWASAN DATARAN BANJIR (FLOOD PLAIN)
BAHAGIAN I : Garis Panduan Perancangan Pemuliharaan Kawasan Alam Sekitar (KSAS) Kawasan Dataran Banjir (Flood Plain)
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI
1.
SKOP
1.1
Definisi Dataran Banjir
Rajah 1:
Istilah Dataran Banjir di dalam Garis Panduan Pembangunan Sungai dan Rizab Sungai adalah sebagai tanah berdampingan (adjoining) yang hampir rata terletak di bahagian baruh (valley) lembah sungai dan hanya dibanjiri air apabila aliran sungai melebihi kapasiti angkut (carrying capacity) alur. Dataran banjir dianggap sebagai sebahagian daripada badan air kerana keadaan fizikalnya yang dibanjiri air. GP ini meliputi dua bahagian dataran banjir iaitu zon saluran banjir (floodway) dan zon pinggir dataran banjir (flood fringe). Zon saluran banjir ialah saluran sungai dan tanah bersempadan yang diperlukan untuk menampung discas pada tahap banjir tertentu. Manakala zon pinggir dataran banjir adalah kawasan yang bersempadan dengan zon saluran banjir.
Ilustrasi Dataran Dataran Banjir Dataran Banjir
1 Banjir- Pinggir dan Saluran
Zon Pinggir Dataran Banjir Zon Saluran Dataran Banjir
Zon saluran dataran banjir (floodway) merupakan kawasan saluran / aliran sungai dan tanah bersempadanan yang perlu dirizabkan untuk discaj air banjir supaya dapat mengelakkan kenaikan aras air banjir 100 tahun melebihi 1 kaki. Manakala, zon pinggir dataran banjir (flood fringe) pula merupakan kawasan yang dibanjiri air semasa kejadian banjir tetapi tidak mengalami pengaliran arus yang deras. (Sumber : Jabatan Pengairan dan Saliran, JPS) Kawasan mudah banjir (flood prone areas) adalah kawasan yang terletak di tepi sungai di mana kawasan tersebut akan ditenggelami air sungai apabila berlakunya banjir dengan kedalaman sebanyak dua kali ganda kedalaman maksimum “bankful” (twice the maximum bankful depth).
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
2
1.2
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI Kawasan Dataran Banjir Sebagai KSAS
Dataran banjir merupakan satu kawasan penyimpanan air banjir semula jadi. Pencerobohan atau penukaran guna tanah dataran banjir untuk aktiviti manusia boleh mendedahkan kawasan itu kepada risiko bencana atau kehilangan nyawa. Kerosakan akibat banjir sungai boleh dikurangkan sekiranya kawasan dataran banjir tidak dibangunkan dengan aktiviti manusia. Justeru, kawasan dataran banjir dikategorikan sebagai KSAS iaitu kawasan berisiko bencana yang tinggi sekiranya dibangunkan tanpa kawalan. 1.3
Kategori Kawasan Dataran Banjir Sebagai KSAS
Kategori Dataran seperti di bawah.
banjir
KSAS
adalah
2.
PRINSIP-PRINSIP PERANCANGAN
2.1
Larangan Pembangunan Kawasan Dataran Banjir
Di
Secara prinsipnya pembangunan tidak dibenarkan di kawasan dataran banjir bagi membolehkan dataran banjir tersebut berfungsi dalam pengawalan banjir. Larangan mungkin dihadkan kepada zon saluran banjir (flood away) sahaja. Dicadangkan memberi kebenaran untuk pembangunan pada tahap kegunaan tanah tertentu dan mensyaratkan supaya pihak pemaju melaksanakan dan mematuhi Pelan Pengurusan Risiko Banjir. 2.2
Mengadakan Pelan Pengurusan Dataran Banjir
Pelan pengurusan dataran banjir perlu disediakan terutamanya bagi kawasan dataran banjir yang telah dibangunkan. Pelan pengurusan dataran banjir disediakan bagi semua kawasan banjir
KSAS Berisiko Bencana Fungsi Utama Merupakan kawasan semula jadi untuk menyimpan air berlebihan sungai semasa banjir Pembangunan di kawasan berisiko banjir tanpa kawalan boleh menyebabkan risiko kehilangan nyawa serta kerugian harta benda yang tinggi.
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI banjir struktur (structural mitigation measures)
Foto 1:
Salah satu contoh kawasan dataran banjir di Malaysia.
Tujuan pelan pengurusan dataran banjir adalaha) Memastikan gunatanah tidak menambahkan risiko banjir dan kos kerosakan; b)
Memastikan semua peringkat Kerajaan dan masyarakat setempat menerima tanggungjawab mereka terhadap pengurusan banjir;
c)
Memastikan langkah-langkah pemuliharaan dataran banjir (Floodplain mitigation measures) tidak menambahkan kerosakan dan diterima oleh masyarakat setempat;
3 flood
d)
Menggalakkan penggunaan Langkahlangkah Tebatan Banjir Bukan Struktur (Non-structural Mitigation Measures) di mana boleh. Langkahlangkah Pemuliharaan tidak berstruktur adalah langkah-langkah yang tidak mengubah haluan semula jadi banjir dengan mengubahsuai pembangunan mengikut keadaan. Contohnya menaikkan aras lantai lebih tinggi dari aras banjir (Floodproofing of buildings), penzonan, pengawalan pembangunan dan sistem amaran banjir; dan
e)
Memastikan langkah-langkah Pengurusan Dataran Banjir mempunyai manfaat ekonomi, sosial dan alam sekitar.
2.3
Pemeliharaan Tanah Lembap
Sekiranya terdapat Tanah Lembap dalam dataran banjir tersebut, maka prinsip mengenai pemeliharaan Tanah Lembap juga hendak diikuti.
Dicadang gantikan „langkah-langkah pemuliharaan dataran banjir (floodplain mitigation measures) kepada „langkah-langkah tebatan Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
4
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI
3.
DASAR DAN SEMASA
3.1
Akta/Perundangan berkaitan
Akta/Perundangan berkaitan Lembap seperti di bawah. Akta/Undang-undang
4.
Enakmen Sumber Air Sabah 1998 Enakmen Sumber Air Selangor 1999 Akta Jalan, Parit dan Bangunan 1974 Akta Kerja-kerja Saliran, 1954
Tanah Agensi
PBPT
JPS
Pembangunan sediada di kawasan dataran banjir hendaklah dipindah ke tempat yang lebih tinggi dan selamat, atau kaedah “floodproofing” digunakan seperti menaikkan aras lantai melebihi aras banjir, dinding tebatan banjir, bahan binaan yang tahan reput dan “building codes” berdasarkan keperluan tempat berkenaan.
Mengutamakan langkah-langkah bukan berstruktur seperti mengenakan “flood proofing” untuk bangunan, perancangan amaran banjir dan pemindahan, pengezonan, dan kawalan pembangunan di mana boleh.
Mengadakan pembinaan struktur (Structural works) seperti flood mitigation dams, tetambak, lintasan banjir (by-pass floods), memperbaiki saluran air keluar dan membentuk takungan air sebagai pilihan kedua sekiranya langkah-langkah bukan berstruktur kurang berkesan.
GARIS PANDUAN UMUM
GP umum kawasan Dataran Banjir adalah seperti berikut: 4.1
jika tiada Peta Risiko Banjir. Walau bagaimanapun Peta Banjir berdasarkan kejadian banjir lampau ini tidak mengambil kira kejadian banjir yang lebih besar yang mungkin akan berlaku. Turut mengambil kira tentang petempatan lokasi untuk infrastruktur ktitikal seperti untuk elektrik, air, kumbahan dan lain-lain. Jika ditempatkan dalam kawasan ini perlu pengkelasan banjir yang sesuai.
PERUNDANGAN
Zon Saluran (Floodway)
Dataran
Banjir
Rizab sungai utama perlu dikenalpasti mengikut GP JPS dan tiada pembinaan struktur tetap dibenarkan di rizab sungai.
Kawasan dataran banjir sungai utama perlu dikenalpasti berdasarkan Peta Risiko Banjir dengan pengintegrasian model hidraulik, hidrologi dan perisian GIS. Peta banjir berpandukan kejadian banjir lampau juga boleh digunakan
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI
Guna tanah terhad kepada pertanian, taman, kawasan terbuka, kawasan tempat letak kereta terhad dan penstoran yang sediada.
Pembangunan yang terlibat dengan pelupusan, penyimpanan, perawatan dan pembuatan bahan-bahan yang merbahaya tidak dibenarkan.
Pembangunan perkhidmatan awam seperti polis, bomba atau hospital tidak dibenarkan.
4.2
5
Zon Pinggir Dataran Banjir (flood Fringe)
Guna tanah dibenarkan dengan syarat ia dilindungi dari ancaman banjir atau tertakluk kepada keperluan peraturan untuk tempat kediaman, komersial dan pemuliharaan.
Aktiviti rekreasi dibenarkan dengan kawalan kebersihan alam sekitar dan banjir yang ketat
Pembangunan baru hanya boleh dipertimbangkan di zon “flood fringe” dengan syarat Langkah-langkah menghadapi risiko bencana banjir telah dibuat. Risiko bencana banjir yang baru tidak akan wujud manakala risiko bencana banjir sedia ada tidak dimudaratkan lagi. Tidak ada impak alam sekitar yang nyata. Adanya maklumat yang mencukupi menyusuli permohonan yang menunjukkan pembangunan yang dicadangkan dipelihara oleh kesan banjir 100-tahun. Pembangunan yang melibatkan kemudahan sosial atau kecemasan seperti hospital, sekolah-sekolah, kemudahan taska tidak benarkan.
Rajah 2(a) : Contoh Bangunan floodproofing menaikkan aras lantai melebihi aras banjir
Rajah 2(b) : Contoh Bangunan floodproofing menaikkan aras lantai melebihi aras banjir Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
6 4.3
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI Zon Luar Dataran Banjir
Semua pembangunan yang berlaku di luar kawasan tadahan banjir adalah dibenarkan tertakluk kepada syaratsyarat dan GP umum sediada.
Kawasan yang berfungsi sebagai kolam takungan semula jadi air larian ribut (flood storage) seperti hutan paya bakau dan hutan tanah gambut perlu dipulihara untuk mengekalkan keseimbangan dataran banjir.
Semua pembangunan perlu mematuhi keperluan Manual Saliran Mesra Alam Malaysia terutamanya dalam menyediakan kawalan di punca iaitu kawalan kuantiti, kualiti air dan juga pelan hakisan dan sedimen.
Semua tapak letak kereta perlu mempunyai permukaan yang telus air.
Semua pembangunan perindustrian baru perlu menyediakan kemudahan pengumpulan air hujan.
Semua pembangunan mesti ada kemudahan kumbahan najis dilengkapi dengan sistem perawatan sebelum dialirkan keluar.
Pembangunan industri mesti dilengkapi dengan kemudahan pelupusan sisa dan bahan buangan industri.
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
7 GARIS PANDUAN KHUSUS
5.1
Garis Panduan Khusus Pembangunan
KSAS/ Katego ri
Zon saluran dataran banjir
Tahap Kesensitifan
5.
1
Aktiviti Dibenarkan (Rujuk Kod Guna tanah) Pemajuan Tanah terhad kepada pertanian, taman, kawasan terbuka, kawasan tempat letak kereta terhad dan penstoran-tidak jelas, penstoran untuk tujuan apa
Aktiviti Dibenarkan dengan syarat
Aktiviti
Rekreasi
Syarat
Struktur kekal tidak dibenarkan Mematuhi GP MASMA dan kajian Lembangan Sungai Bersepadu JPS Sebarang perubahan bentuk mukabumi tidak menambah risiko banjir sedia ada
Aktiviti tidak dibenarkan
Pembangunan berstruktur di kawasan rizab sungai tidak dibenarkan dan perlu mengikut garispanduan MASMA JPS. Pembangunan yang terlibat dengan pelupusan, penyimpanan, perawatan dan pembuatan bahan-bahan yang merbahnya. Pembangunan perkhidmatan awam seperti polis, bomba atau hospital tidak dibenarkan.
Sumber: kajian KSAS, 2004 NOTA : Tahap Kesensitifan: 1= Tiada Pembangunan Kecuali Aktiviti Penyelidikan 2= Aktiviti Berimpak Rendah Dibenarkan Tanpa Pertukaran Gunatanah 3= Pembangunan Terkawal (Dengan Syarat-Syarat Tertentu)
Catatan / GP
Mengutamakan langkah-langkah bukan berstruktur seperti mengenakan “flood proofing” untuk bangunan sediada, perancangan amaran banjir dan pemindahan, pengezonan, dan kawalan pembangunan. Mengadakan pembinaan struktur (Structural works) seperti flood mitigation dams, tetambak, lintasan banjir (by-pass floods), memperbaiki saluran air keluar dan membentuk takungan air sebagai pilihan kedua sekiranya langkah-langkah bukan berstruktur kurang berkesan.
8
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI
KSAS/ Kategori
Zon pinggir dataran banjir
Tahap Kesensitifan
Sumber: kajian KSAS, 2004 sambung
2
Aktiviti Dibenarkan (Rujuk Kod Guna tanah)
Pemajuan tanah dibenarkan dengan syarat ia dilindungi dari ancaman banjir atau tertakluk kepada keperluan peraturan untuk tempat kediaman, komersial dan pemuliharaan.
Aktiviti Dibenarkan dengan syarat
Aktiviti
Syarat
Aktiviti rekreasi Pembangu nan baru hanya boleh dipertimba ngkan di zon “flood fringe” apabila memenuhi syarat di jalur sebelah.
kawalan kebersihan alam sekitar dan banjir yang ketat. Langkah-langkah menghadapi risiko bencana banjir telah dibuat Risiko bencana banjir yang baru tidak akan wujud manakala risiko bencana banjir sedia ada tidak dimudaratkan lagi Tidak ada impak alam sekitar yang nyata Kenderaan dan manusia mempunyai cara yang selamat memasuki dan keluar dari zon tersebut apabila berlakunya banjir, hakisan dan lainlain kecemasan Adanya maklumat yang mencukupi menyusuli permohonan yang menunjukkan pembangunan yang dicadangkan dipelihara oleh kesan banjir 100tahun
NOTA : Tahap Kesensitifan: 1= Tiada Pembangunan Kecuali Aktiviti Penyelidikan 2= Aktiviti Berimpak Rendah Dibenarkan Tanpa Pertukaran Gunatanah 3= Pembangunan Terkawal (Dengan Syarat-Syarat Tertentu)
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
Aktiviti tidak dibenarkan
Pembangunan yang melibatkan kemudahan sosial atau kecemasan seperti hospital, dan sekolah.
Catatan / GP
Kawasan yang berfungsi sebagai kolam takungan semula jadi air larian ribut (flood storage) seperti hutan paya bakau dan hutan tanah gambut perlu dipulihara untuk mengekalkan keseimbangan dataran banjir.
9
B. TANAH LEMBAP (WETLANDS)
10
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI
1.
SKOP
1.1
Definisi Tanah Lembap (WETLANDS)
GP ini meliputi tanah lembap yang didefinisikan oleh Konvensyen Ramsar atau Konvensyen ke Atas Tanah Lembap sebagai “…areas of marsh, fen, peatland or water, whether natural or artificial, permanent or temporary, with water that is static or flowing, fresh, brackish or salt, including areas of marine water the depth of which at low tides does not exceed six metres”. Secara umumnya, tanah lembap didefinisikan sebagai „tanah yang ditenggelami (submerged) atau ditembusi (inundated) air sepanjang masa atau sebahagian masa sahaja‟. GP juga meliputi kriteria pengenalpastian tanah lembap yang berkepentingan antarabangsa.
1.2
Kawasan Tanah Lembap (WETLANDS) Sebagai KSAS
Tanah lembap merupakan habitat penting kepada pelbagai kehidupan flora dan fauna. Tanah lembap seperti Tapak Ramsar mempunyai kepentingan antarabangsa dan nilai warisan tinggi. Tanah lembap seperti tanah gambut mempunyai risiko bencana alam sekitar akibat pemendapan, kebakaran atau kejadian banjir sekiranya dibangunkan tanpa kawalan. Penukaran guna tanah lembap boleh menyebabkan kehilangan fungsi sokongan hidup terutama dari segi kepelbagaian biologi atau kehilangan kawasan yang mempunyai nilai warisan tinggi. Justeru, kawasan tanah lembap dikategorikan sebagai KSAS di mana ia mempunyai fungsi sokongan hidup, nilai warisan dan berpotensi sebagai kawasan risiko bencana.
GP ini menetapkan fungsi kawasan tanah lembap di dalam konteks KSAS.
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI
11
1.3 Kategori Tanah Lembap (WETLANDS) KSAS
2.2
Kategori Tanah Lembap (Wetlands) KSAS adalah seperti di bawah.
Tanah lembap seperti tanah gambut mempunyai risiko bencana alam sekitar akibat pemendapan, kebakaran atau kejadian banjir sekiranya ia dibangunkan tanpa kawalan. Penukaran guna tanah lembap boleh menyebabkan kehilangan suatu fungsi sokongan hidup terutamanya dari segi kepelbagaian biologi atau kehilangan suatu kawasan yang mempunyai nilai warisan tinggi. Sehubungan itu, pertukaran guna tanah apa jua jenis tanah lembap tidak dibenarkan.
KSAS Bernilai Warisan
KSAS Bernilai Sokongan Hidup
KSAS Berisiko Bencana
Fungsi Utama
Fungsi Utama
Fungsi Utama
Tapak Ramsar sebagai kawasan tanah lembap yang berkepentingan antarabangsa.
Habitat kepada pelbagai kehidupan flora dan fauna dan mempunyai kepelbagaian biologi yang tinggi.
Berfungsi sebagai kolam takungan air semulajadi. Pembangunan tanpa kawalan menyebabkan pemendapan tanah, kebakaran atau kejadian banjir.
2.
PRINSIP-PRINSIP PERANCANGAN TANAH LEMBAP
2.1
Pemuliharaan dan Penggunaan Lestari Tanah Lembap
2.3
Pertukaran Guna Tanah di Tanah Lembah tidak dibenarkan
Pembentukan Zon Penampan di Sekeliling Tanah Lembap
Pembentukan zon penampan di sekeliling tanah lembap bagi mengekalkan habitat di sekitar zon tersebut dan juga mengelakkan tanah lembap daripada dikeringkan untuk kegiatan pertanian.
Pada amnya, semua kawasan tanah lembap hendaklah mengambilkira prinsip pemuliharaan dan penggunaan lestari. Prinsip ini adalah selaras dengan dasardasar antarabangsa dan kebangsaan sedia ada.
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
12 3.
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI
DASAR DAN PERUNDANGAN SEMASA
3.1
sambung
Dasar
Huraian Objektif utama CBD adalah pemuliharaan kepelbagaian biologi dan menggalakkan pembangunan mampan. Setiap negara Parti dikehendaki membentuk satu sistem bagi memulihara kawasankawasan terpilih termasuk garis panduan bagi pengurusannya.
Dasar Sedia Ada
Dasar
Huraian
Tanah lembap merupakan ekosistem penting untuk pemuliharaan dan penggunaan lestari
Malaysia telah menjadi Parti kepada Konvensyen tersebut pada tahun 1995 dan telah mengisytiharkan Tasik Bera di Pahang, Pulau Kukup, Tanjung Piai dan Sungai Pulai di Johor, Hutan Simpan Trusan Kinabatangan, Rizab Hidupan Liar Kulamba dan Hutan Simpan Kuala Maruap dan Kuala Segama di Sabah sebagai kawasan-kawasan yang berkepentingan antarabangsa selaras Konvensyen ini yang digelar Tapak Ramsar. (Perlu merujuk senarai tapak Ramsar yang telah dikenalpasti oleh Kementerian Alam Sekitar dan Sumber Asli
Konvensyen ke Atas Tanah Lembap (Convention on Wetlands atau Konvensyen Ramsar)
Merupakan program global yang komprehensif yang menekankan keperluan pembangunan mapan di kawasan tanah lembap.
Ditandatangani oleh Malaysia pada tahun 1992 dan disahkan pada tahun 1994 juga merangkumi PPL tanah lembap.
Agenda 21
Convention on Biological Diversity (CBD)
Convention on Biological Diversity (CBD)
Komitmen Malaysia di peringkat kebangsaan mahupun antarabangsa untuk memulihara kepelbagaian biologi dan memastikan komponennya digunakan dengan mapan.
National Conservation Strategy (NCS) yang dirumuskan pada tahun 1993 oleh EPU mempunyai objektif utama untuk memulihara kepelbagaian biologi. Kawasan hutan paya dan hutan paya air tawar dipulihara dan dimasukkan dalam proses perancangan fizikal
Dasar kepelbagaian Biologi Kebangsaan 1998
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
National Conservation Strategy (NCS)
13
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI 3.2
Akta/Perundangan Berkaitan
Akta/Perundangan berkaitan Lembap seperti di bawah. Akta/Undang-Undang
Tanah
Akta Perlindungan Hidupan Liar 1972
Jabatan PERHILITAN
Akta Taman Negara 1980
Jabatan Perhutanan
4.1
”it contains a representative, rare, or unique example of a natural or near-natural wetland type found within the appropriate biogeographic region”.
Agensi
4.
Kriteria 1
Kriteria 2 “it supports vulnerable, endangered, or critically endangered species or threatened ecological communities”.
Kriteria 3
GARIS PANDUAN UMUM
”it supports populations of plant and/or animal species important for maintaining the biological diversity of a particular bio-geographic region”.
Pengenalpastian dan Pemeliharaan Tanah Lembap Berkepentingan Antarabangsa
Kawasan tanah lembap mempunyai ciri-ciri unik yang berkepentingan antarabangsa dan mempunyai kepelbagaian biodiversiti yang tinggi perlu dikenalpasti dan dizonkan dalam proses perancangan guna tanah.
Kriteria 4
Tanah lembap yang berkepentingan antarabangsa adalah yang mempunyai kriteria-kriteria yang ditetapkan oleh Ramsar Convention on Wetlands seperti berikut:
Kriteria 5
“it supports plant and/or animal species at a critical stage in their life cycles, or provides refuge during adverse conditions”.
“it regularly waterbirds”.
supports
20,000
or
more
Kriteria 6 “it regularly supports 1% of the individuals in a population of one species or subspecies of waterbird”.
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
14
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI
Kriteria 7
Struktur binaan untuk aktiviti ekopelancongan dan penyelidikan adalah terhad kepada pembinaan pelantar (boardwalk) atau bangunan kayu di atas permukaan air yang tidak mengganggu ekosistem semula jadi tanah lembap.
Reka bentuk struktur binaan seperti bangunan kayu perlu diselaraskan dengan keadaan persekitaran tanah lembap tersebut.
Program pemuliharaan perlu dijalankan untuk memulihara kawasan tanah lembap yang sudah terganggu.
Tapak masuk ke kawasan tanah lembap seperti pejabat urus setia dan tempat letak kereta hendaklah dibina di luar zon penampan.
”it supports a significant proportion of indigenous fish subspecies, species or families, life-history stages, species interactions and/or populations that are representative of wetland benefits and/or values and thereby contributes to global biological diversity”.
Kriteria 8 “it is an important source of food for fishes, spawning ground, nursery and/or migration path on which fish stocks, either within the wetland or elsewhere, depend”.
Kriteria 9 “it regularly supports 1% of the individuals in a population of one species or subspecies of wetland-dependent non-avian animal species”.
4.2
Kawasan Tanah Lembap
Kawasan tanah lembap yang dikenalpasti dan dizonkan perlu dipagar dan diletakkan papan tanda untuk melarang pencerobohan.
Kajian pengukuran tahap kesihatan ekosistem tanah lembap yang telah dizonkan perlu dilakukan melalui kepelbagaian biologi, peratus pencerobohan dan kebolehan melakukan fungsi ekologi.
Sebarang pembangunan atau penukaran guna tanah kawasan tanah lembap yang berkepentingan tidak dibenarkan terutamanya untuk pertanian atau penternakan akuakultur kecuali aktiviti eko-pelancongan dan penyelidikan.
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
Foto 2:
Pembinaan pelantar (boardwalk) yang tidak mengganggu ekosistem semula jadi tanah lembap.
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI 4.3
15
Zon Penampan
Zon penampan selebar 1 km hendaklah disediakan di sekitar tanah lembap yang telah dizonkan tersebut. Tanaman yang memerlukan perparitan tidak dibenarkan di tanam di dalam zon tersebut.
Pembangunan struktur kekal atau akuakultur tidak dibenarkan di kawasan zon penampan kecuali kegiatan agroperhutanan.
Semua pembangunan yang berlaku di luar zon penampan adalah dibenarkan tertakluk kepada syarat-syarat dan GP sedia ada.
Semua pembangunan mesti mengadakan kemudahan pembetungan najis yang dilengkapi dengan sistem perawatan sebelum dialirkan keluar.
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
16
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI
GARIS PANDUAN KHUSUS
5.1
Garis Panduan Khusus Pembangunan
KSAS/ Kategori
Tanah Lembap yang telah dizonkan
Zon penampan 1 km sekitar tanah lembap yang dizonkan
Tahap Kesensitifan
5.
Aktiviti Dibenarkan (Rujuk Kod Guna tanah)
1
Penyelidikan
Aktiviti Dibenarkan dengan syarat Aktiviti tidak dibenarkan Aktiviti
Syarat
tiada
tiada
Eko-pelancongan
2
Penyelidikan
Rekreasi
Eko-pelancongan
Utiliti
Agroperhutanan
Penyediaa n pelan pengurusa n alam sekitar
Pembangunan struktur kekal
Pembalakan
Pertanian
Akuakultur
Pembangunan struktur kekal
Pertanian
Akuakultur
Mengikut GP Jabatan Perhutanan
(Sumber: Kajian KSAS 2004) Nota: Tahap Kesensitifan : 1 = Tiada pembangunan kecuali aktiviti penyelidikan 2 = Aktiviti berimpak rendah dibenarkan tanpa pertukaran guna tanah 3 = Pembangunan terkawal (dengan syarat-syarat tertentu)
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
Catatan / GP
Struktur binaan untuk aktiviti eko-pelancongan dan penyelidikan adalah terhad kepada pembinaan pelantar (boardwalk) atau bangunan kayu yang dibina di atas permukaan air.
17
C. KAWASAN BEKAS LOMBONG
BAHAGIAN I : Garis Panduan Perancangan Pemuliharaan Kawasan Alam Sekitar (KSAS) Kawasan Bekas Lombong
18
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI
1.
SKOP
b) Kawasan Kolong
1.1
Definisi Bekas Lombong
Kolong atau terowong telah digunakan untuk menghasilkan mineral dari telerang yang mengandungi mineral seperti emas, bijih timah, wolframit dan arang batu di bawah permukaan bumi.
Jika telerang didapati pada bukit tinggi, terowong mendatar (adit) akan dibentuk untuk sampai ke telerang di dalam batuan.
Bekas Lombong bermaksud kawasan yang pernah digunakan untuk tujuan perlombongan atau tanah bekas kuari dan telah ditinggalkan untuk suatu tempoh masa oleh pihak tertentu. GP ini meliputi 3 jenis Bekas Lombong seperti berikut: a) Kawasan Bekas Lombong Pam-Kelikir/Kapal Korek
Jenis
Bekas
Lombong
Jenis
Enapan lanar timah yang besar terletak di kawasan pamah sungai besar dan jenis ini dilombong dengan menggunakan kapal korek dan kaedah dedah-pam kelikir berperingkat. Saiz kawasan yang terlibat adalah amat luas iaitu dari beberapa ratus hingga beberapa ribu hektar.
Jika telerang terdapat di kawasan yang rata atau beralun-alun, syaf akan dikorek turun ke dalam tanah / batuan dan apabila sampai ke dalaman yang dikehendaki, terowong mendatar (dinamakan sebagai cross-cut) akan dibentuk sehingga bertemu dengan telerang yang mengandungi bijih.
Enapan lanar timah yang kecil biasanya didapati di lembangan sungai kecil atau sederhana di mana kawasan yang terlibat adalah daripada beberapa puluh hingga beberapa ratus hektar. Di kawasan lembangan hulu sungai, enapan timah juga wujud pada sedimen yang kasar (kelikir dan batu tongkol). Bagi jenis enapan ini, kaedah dedah (opencast) digabungkan dengan palong biasa digunakan untuk menghasilkan bijih timah.
Terowong ini kemudian akan dibentuk mengikut telerang untuk menghasilkan bijih. Jenis terowong ini dinamakan sebagai „drive’.
c) Kawasan Bekas Lombong Batuan Keras Dedah
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
Jenis
Kebanyakan jenis ini bekas peninggalan lombong bijih ferum atau emas. Biasanya bahan letupan digunakan untuk mengali keluar batuan keras dan bijih-bijih yang bernilai. Apabila perlombongan tamat, lubang besar akan dipenuhi oleh air.
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI
Selain daripada lombong yang besar, kawasan atau kolam buangan sisa juga wujud. Kawasan atau kolam ini biasanya diisi oleh air atau pasir dan selut yang terhasil daripada pemprosesan bijih. Jika sianida (cyanide) digunakan untuk menghasilkan emas, kolam atau kawasan buangan sisa ini mungkin mengandungi bahan toksid.
1.2
19
Kawasan Bekas Lombong Sebagai KSAS
1.2.1 Kawasan Bekas Lombong Dalam Konteks KSAS Kawasan bekas lombong menunjukkan beberapa perspekti dari segi KSASa)
KSAS Berisiko Geo-Bencana
Pembinaan yang dijalankan tanpa kawalan di atas kawasan Bekas lombong boleh mengancam keselamatan awam dan kerosakkan harta benda.
Foto 3:
Kolam lombong yang terbentuk daripada perlombongan timah jenis kapal korek
Geo-Bencana wujud kerana tanah bekas lombong dapat menghasilkan lubang benam (terhad kepada jenis yang mempunyai batu hampar atau batu kapur), penurunan tanah (selut terperangkap atau tanah lemah atau kolong dan lubang bawah tanah), air kolam toksid atau berasid dan batu hampar tediri daripada batu kapur. b)
KSAS Berisiko Geo-Pelancongan
Kawasan bekas lombong yang menunjukkan nilai sejarah dan kebudayaan boleh dikelaskan sebagai KSAS warisan dan dipulihara untuk tujuan pelancongan seperti Sg. Lembing dan Batu arang.
Foto 4:
Kawasan tanah bekas lombong yang wujud daripada perlombongan timah jenis kapal korek
Terdapat juga bekas lombong yang digunakan sebagai kawasan rekreasi untuk kunjungan orang ramai seperti Taman Tasik di Lake Garden, Taman Titiwangsa, sebahagian Paya Indah di Dengkil, Sg. Besi
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
20
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI
Mines Resort, Sunway Lagoon, Tasik Rekreasi Sukan Air di Ampang, Kuang dan Kuchai Lama.
2.
PRINSIP-PRINSIP PERANCANGAN
c)
2.1
Pemeliharaan Bekas Sebagai Kawasan Geologi dan Landskap
KSAS sebagai Kawasan Ekologi dan Sokongan Hidup
Kawaan bekas lombong boleh dijadikan sebagai kawasan ekologi yang unik dan mempunyai ciri yang boleh dipelihara atau dipulihra untuk kehidupan liar (burung, binatang dan tumbuhan-tumbuhan seperti di Batang Berjuntai, Selangor dan Malim Nawar Perak). Kolam kawasan bekas lombong pula boleh dijadikan sebagai takungan air munisipal dan untuk tanaman sayur-sayuran serta penternakan seperti di lembah Kinta. Keadaan ini membolehkannya dikelaskan sebagai KSAS sokongan hidup. 1.3
Kategori Kawasan Lombong KSAS
Bekas
Kepentingan Kawasan Bekas sebagai KSAS seperti berikut:
Lombong
KSAS Bernilai Warisan Fungsi Utama Sebagai warisan pelbagaikan geologi dan dipulihara untuk geopelancongan
KSAS Bernilai Sokongan Hidup Fungsi Utama Sebagai keperluan ruang dan pembekalan makanan (peranan pertanian dan perikanan)
Lombong Warisan
Fungsi yang diutamakan adalah sebagai kawasan warisan geologi dan landskap (iaitu berperanan dari segi KSAS Warisan). Walau bagaimanapun, fungsi kegunaan tanah kering dan jasad air ini kebiasaannya untuk kawasan rekreasi. Contoh tapak rekreasi di atas kawasan bekas lombong adalah seperti
Taman Titiwangsa, Paya Indah, Sunway Lagoon, Mines Resort dan Taman Taiping.
Kawasan bekas lombong yang dicadangkan pembangunan sebagai tapak warisan geologi hendaklah dipastikan mempunyai ciri warisan (geologi dan landskap) atau ciri ekologi yang unik dan tidak dapat digantikan. Oleh itu, pendapat pakar diperlukan sebelum pembangunan diluluskan.
KSAS Berisiko Bencana Fungsi Utama Kategori kesensitifan wujud apabila memenuhi keperluan ruang.
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
21
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI Foto 5:
2.2
Contoh tapak rekreasi yang dibina di atas kawasan bekas lombong
Bekas Lombong yang Dibangunkan Hendaklah Dipastikan Tidak Mempunyai Risiko Geo-Bencana
2.3
Keselamatan Diutamakan
Awam
Perlu
Keselamatan awam perlu diutamakan bagi kawasan bekas lombong yang dibangunkan sebagai taman rekreasi atau taman ekologi. Kawasan yang dipilih perlu ditentukan kesesuaiannya serta mempunyai kualiti air kolam dan air bawah tanah yang mematahui had yang ditetapkan oleh pihak yang bertanggungjawab.
Kawasan bekas lombong yang dibangunkan sebagai kawasan takungan air bersih perlu mengutamakan kualiti airnya dan mengelakkan pencemaran yang boleh berlaku melalui penggerakan air bawah tanah.
Kajian teliti perlu dijalankan untuk menentukan pembangunan yang dicadangkan di atas kawasan bekas lombong tidak mempunyai risiko geobencana yang boleh mengakibatkan ancaman kepada keselamatan awam, kerosakan harta benda, pencemaran air bawah tanah dan degradasi tanahtanah.
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
22 3.
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI
DASAR DAN PERUNDANGAN SEMASA
Sebarang pembangunan di Kawasan Bekas Lombong perlu mematuhi dasar dan undang-undang seperti berikut: 3.1
Dasar Sedia Ada Dasar
Enakmen Mineral, Negri Sembilan 2002
Enakmen Mineral, Melaka 2002
Enakmen Mineral, Perlis 2002
Enakmen Mineral, Kedah 2004
Enakmen Mineral, Pulau Pinang 2001
Enakmen Mineral Johor 2003
Ordinan Mineral, Sarawak 2004
Ordinan Mineral, Sabah 1999
Akta Pembangunan Mineral 1992
Enakmen Perlombongan 1929
Kanun Tanah Negara 1965
Akta Warisan Kebangsaan 2005
Huraian
Agenda 21 Selangor
3.2
Akta / UndangUndang
Kawasan tanah bekas lombong dianggap mempunyai fungsi utama sebagai KSAS warisan untuk geologi dan landskap
Akta/Perundangan Berkaitan
Akta / UndangUndang
Agensi
Enakmen Mineral, Selangor 2000
Jabatan Tanah dan Galian
Enakmen Mineral, Perak 2003
Jabatan Mineral dan Geosains
Enakmen Mineral Pahang 2001
PBPT
Enakmen Mineral, Kelantan 2001
Jabatan Muzium dan Antikuiti
Enakmen Mineral, Terengganu 2002
sambung Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
Agensi
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI
4.
d) Jika lantainya terdiri daripada pasir lombong, air akan dipam keluar. Pasir atau tanah asal pasir boleh digunakan untuk tambakan. Pemadatan dilakukan lapisan demi lapisan sehingga mencapai ketinggian yang dikehendaki.
GARIS PANDUAN UMUM PEMULIHARAAN
4.1
Pemuliharaan Kolam Bekas Lombong
Kawasan bakas lombong mestilah dikenalpasti, dipetakan dan dizonkan sebagai Kawasan Sensitif Alam Sekitar dalam Rancangan Struktur Negeri dan Rancangan Tempatan Daerah.
e) Selut yang digali keluar mesti disimpan pada kawasan yang disediakan. Elakkan daripada pencemaran air permukaan seperti kolam dan sungai atau parit berdekatan.
Kajian yang perlu dijalankan untuk memulihkan kolam bekas lombong sedia ada merangkumi-
f) Selut yang digali keluar dengan kaedah mekanikal boleh dicampurkan dengan pasir atau tanah yang sesuai supaya ia boleh digunakan untuk menambak kawasan lapang yang dicadang.
a) memperolehi data fizikal seperti keluasan, bentuk, kedalaman kolam, jenis sedimen pada lantainya. b) Ketebalan selut perlu ditentukan (dengan pensampelan khas) dan sampel diambil untuk analisis terhadap kandungan air, Had Atterberg (ukuran asas untuk pasir halus) dan lain-lain. c) Bagi kedalaman kolam yang kurang daripada 5m, pemulihan adalah dengan kaedah pengepaman air sehingga kering. Lapisan selut yang lembut didedah dan digali secara mekanikal sehingga seberapa dalam yang boleh. Manakala bahan tambakan yang terdiri daripada pasir atau tanah asal berpasir diletak atas permukaan selut yang kukuh dan pemadatan bahan tambakan dilakukan lapisan demi lapisan sehingga struktur tanah menjadi kukuh.
23
g) Kolam bekas lombong juga boleh digunakan sebagai kolam takungan air (retention pond) sebagai kawalan banjir.
Laporan Geologi / Geoteknik mesti menyentuh tentang topik-topik seperti berikut: a) Sejarah perlombongan. b) Sejarah kegunaan kawasan bekas lombong ini selepas lombong berhenti. c) Keadaan fizikal tanah termasuk kolam bekas lombong dan kawasan berhampirannya. d) Geomorfologi kawasan bekas lombong dan kawasan sekelilingnya.
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
24
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI
e) Geologi Permukaan Permukaan
dan
Bawah
f) Keadaan dan ciri geoteknik tanah tak konsolidat yang didapati
4.2
Jika KSAS bekas lombong berwarisan dijadikan taman ekologi / geologi atau tugu geologi, satu zon penampan selebar 50 m mengelilingi kawasan tersebut hendaklah diadakan. Pembangunan intensiti rendah yang tidak menyebabkan sebarang pencemaran udara, bunyi dan air permukaan dan air bawah tanah dibenarkan.
Jika KSAS bekas lombong berwarisan dijadikan taman rekreasi, zon penampan tidak diperlukan. Pembangunan berdekatannya dibenarkan dengan syarat tidak menyebabkan sebarang pencemaran udara, bunyi dan air permukaan dan air bawah tanah.
g) Keadaan Geoteknik batu hampar h) Jika batu kapur wujud dalam kawasan, potensi bencana berkait dengan batu kapur (topografi tidak sekata, lubang benam dan lubang dalam batuan dan lain-lain). i) Hidrologi permukaan termasuk kolam, sungai, parit, saliran. j) Geohidrologi dan air bawah tanah (aliran, “discharge and recharge”, pencemaran dan interaksi antara air bawah tanah dan air permukaan). k) Kehadiran mineral bijih dan mineral industri dan potensi setiap mineral jika ianya masih didapati di kawasan tersebut.
Jika tanah gambut didapati, kaedah mitigasi untuk mengukuhkannya mesti dikemukakan.
Jika batu kapur wujud sebagai batu hampar pada kawasan terlibat, jenis atau bentuk profil permukaan keras perlu dipastikan dan juga tidak terdapat lubang atau gua di dalam batu kapur. Jika pembinaan menggunakan batu hampar sebagai asas, analisis kekukuhan batu kapur perlu dijalankan.
Kaedah mitigasi perlu dicadangkan sekiranya potensi geo-bencana dikesan.
Zon Penampan
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI
5.
25
GARIS PANDUAN KHUSUS
5.1 Pemuliharaan dan Pembangunan
Bagi bekas lombong jenis dedah (opencut), semua potongan atau cerun hendaklah dipastikan selamat dan tidak menyebabkan kejadian tanah runtuh.
Kolam sisa lombong atau air dalam kolam lombong tidak dibenarkan mengandungi bahan toksid yang tidak diingini seperti sainida. Permohonan hendaklah ditolak jika bahan toksid dan lain-lain dikesan melebihi had peraturan dan undang-undang yang berkuatkuasa. Laporan EIA yang merangkumi kaedah mitigasi atau rawatan bahan toksid mesti dikemukakan.
Bagi bekas lombong jenis kolong, lubang benam akibat kehadiran terowong dan kolong di bawah permukaan hendaklah dipastikan tidak berlaku. Kajian geoteknik untuk menentukan kekukuhan terowong dan kolong di bawah permukaan mesti dilakukan jika pembinaan telah dicadangkan di bahagian atasnya.
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
26 Garis Panduan Khusus Pembangunan
Jenis Tanah Bekas Lombong
Tahap Kesensitifan
5.2
Aktiviti Dibenarkan dengan syarat Aktiviti Dibenarkan (Rujuk Kod Gunatanah)
Aktiviti
Syarat
Aktiviti tidak dibenarkan
Catatan / GP
1)
Jenis pam kelikir, dedah – palong dan kapal korek
3
Penyelidikan Pendidikan Tadahan air Tanaman dan Ternakan
Aktiviti Pembinaan Perindusrian Rekreasi
Kajian tapak diperlukan untuk mengelakkan geo-bencana. Kajian terperinci diperlukan jika kolam lombong dicadang untuk dipulihkan.
Pelupusan Sisa Pepejal dan Toksid. Industri yang menggunakan bahan beradioaktif dan kimia toksid. Semua industri yang boleh mencemarkan air bawah tanah.
Semua syarat mengikut akta dan enakmen-enakmen bagi setiap aktiviti ditetap mesti dipatuhi.
2)
Jenis kolong
2
Penyelidikan Pendidikan
Aktiviti Pembinaan Terhad. Perindusrian Terhad Rekreasi Tanaman dan Ternakan
Kajian tapak perlu untuk menentukan kesesuaian tapak dan mengelakkan geo-bencana. Kajian terperinci perlu jika kolam lombong dicadang untuk dipulihkan. Pastikan bahan sisa buangan bukan yang toksid atau radioaktif. Pastikan bahawa air dalam kolam tidak bertoksid.
Pelupusan Sisa Pepejal dan Toksid. Industri yang menggunakan bahan beradioaktif dan kimia toksid. Semua industri yang boleh mencemarkan air bawah tanah.
Jika bahan toksid dikesan dalam air kolam lombong atau di kolam sisa buangan kajian EIA diperlu. Semua syarat mengikut akta-akta dan enakmenenakmen bagi setiap aktiviti ditetap mesti dipatuhi.
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI
27
Jenis Tanah Bekas Lombong
3)
Jenis dedah (Opencut)
Tahap Kesensitifan
sambung
2
Aktiviti Dibenarkan (Rujuk Kod Gunatanah)
Penyelidikan Pendidikan
Aktiviti Dibenarkan dengan syarat
Aktiviti
Syarat
Aktiviti Pembinaan Terhad. Perindusrian Terhad. Rekreasi. Tanaman dan Ternakan. Tadahan Air.
Kajian tapak perlu untuk menentukan kesesuaian tapak dan mengelakkan geo-bencana. Kajian terperinci perlu jika kolam lombong dicadang untuk pulih. Pastikan bahan sisa buangan bukan yang toksid atau radioaktif. Pastikan bahawa air dalam kolam tidak bertoksid.
Aktiviti tidak dibenarkan
Pelupusan Sisa Pepejal dan Toksid. Industri yang menggunakan bahan beradioaktif dan kimia toksid. Semua industri yang boleh mencemarkan air bawah tanah.
Catatan / GP
Jika bahan toksid dikesan dalam air kolam lombong atau di kolam sisa buangan kajian EIA diperlu. Semua syarat mengikut akta dan enakmen-enakmen bagi setiap aktiviti ditetap mesti dipatuhi.
(Sumber : Kajian KSAS, 2004) Nota : Darjah Kesensitifan (kategori): 1 = Tiada Pembangunan Kecuali Aktiviti Penyelidikan 2 = Aktiviti Berimpak Rendah Dibenarkan Tanpa Pertukaran Guna Tanah 3 = Pembangunan Terkawal (Dengan Syarat-Syarat Tertentu)
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
28
D. TASIK
BAHAGIAN I : Garis Panduan Perancangan Pemuliharaan Kawasan Alam Sekitar (KSAS) Tasik
29
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI Jenis Tasik
Ciri-ciri
Tasik Asli
Tasik Paya Tasik Bera dan Tasik Chini
Tasik Laguna Marang Safari Resort
sambung
Terbentuk hasil daripada proses semulajadi. Kandungan air berubahubah mengikut musim hujan dan bergantung terus kepada persekitaran habitat semulajadi. Keseimbangan ekologi dan ekosistem perlu dijaga dan menyediakan habitat yang kaya dengan biodiversiti dan kehidupan biologi.
Jenis Tasik
Ciri-ciri
Tasik Asli
Tasik Ladam
Sungai Kelantan Sungai Pahang Sungai Perak
Terbentuk di belakang beting pasir, berm dan permatang atau pantai kuno. Kejadiannya dari segi geologi adalah baru (recent) dan terbentuk memanjang selari dengan pantai.
Tasik Buatan
Tasik Bekas Lombong
Tasik Taiping Tasik Titiwangsa
Tasik Sungai Besi
1.
SKOP
Tasik Empangan Empangan
1.1 Definisi Tasik
Semenyih
Kawasan tasik didefinisikan sebagai satu kawasan permukaan bumi yang ditakungi air seluas satu hektar atau lebih dengan pelbagai kedalaman yang secara umumnya mengandungi nutrien yang mampu membiakkan hidupan air untuk faedah sosio-ekonomi dan rekreasi masyarakat setempat. Jenis-jenis tasik seperti di jadual berikut:
Terbentuk di hilir sungai akibat proses semulajadi. Perubahan aliran sungai mengakibatkan pemisahan bahagian liku sungai meninggalkan formasi yang dikenali sebagai tasik ladam. Bersaiz kecil, berbentuk ladam dan mudah kering.
Tasik Kenyir Empangan
Temenggor
Terbentuk hasil aktiviti perlombongan. Keluasan dan kedalaman tasik tidak mempunyai hubungan dengan sungai di sekitarnya. Tidak melalui proses pasang surut dan tidak dikelilingi habitat semula jadi.
Terbentuk oleh tindakan kerja manusia menyekat laluan air sungai dan menakungnya untuk tujuan bekalan air, janakuasa, pengairan pertanian atau rekreasi. Terdapat di hulu sungai dan persekitarannya dikelilingi tumbuhan.
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
30
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI
sambung
Jenis Tasik
Ciri-ciri
Tasik Buatan
Tasik Terancang
Putrajaya
Tasik / Kolam Takungan
Foto 6:
Direkabentuk khas bertujuan estetik, rekreasi atau sebagai kolam takungan. Diterapkan dalam konsep perancangan sesuatu kawasan. Memerlukan pengurusan ketat untuk menjamin pengekalannya. Dibina khas sebagai langkah tebatan banjir. Juga sebagai tempat rekreasi dan pengindahan kawasan.
Pemandangan sebuah tasik semulajadi
Foto 7:
1.2
Kawasan tasik yang telah dibangunkan sebagai kawasan rekreasii
Kawasan Tasik Sebagai KSAS
Kawasan tasik merupakan salah satu sumber pembangunan yang amat bernilai dari segi estetik, warisan negara dan ekonomi. Keindahan dalam bentuk asalnya harus dikekalkan sebagai aset dan khazanah negara di samping dinikmati orang ramai. Tambahan pula, pembangunan pasaran hartanah dan perubahan citarasa penduduk masa kini telah menggalakkan pembangunan „water front’ semakin mendapat permintaan di pasaran. Oleh itu, keseimbangan pembangunan di persekitaran tasik perlu ditekankan supaya menjaga keharmonian, keselamatan dan kemampanan alam sekitar.
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI 1.3
2.
Kategori Kawasan Tasik KSAS
KSAS Bernilai Sokongan Hidup
KSAS Berisiko Bencana
Fungsi Utama
Fungsi Utama
Menyeimbangi ekosistem dan kesejahteraan hidupan.
Kawasan tasik berperanan sebagai kolam takungan air semasa kejadian banjir Kawasan yang sensitif terhadap kerja pembangunan dan perataan tanah.
KSAS Bernilai Warisan Fungsi Sampingan Mempunyai sumber kepelbagaia n biologi yang bernilai tinggi.
31
PRINSIP-PRINSIP PERANCANGAN
Prinsip-prinsip perancangan dan pembangunan kawasan tasik perlu diteraskan kepada prinsip-prinsip berikut:
Keselamatan - Perancangan dan pembangunan tasik mestilah menghindarkan unsurunsur yang mendatangkan ancaman kerosakan dan bahaya kepada kawasan tersebut. Ini adalah untuk menjadikan kawasan tersebut lebih selamat, liveable mampan dan lebih produktif.
Kebersihan dan Keindahan - Memastikan kawasan tasik berada dalam keadaan bersih, indah dan teratur dengan penyediaan segala kemudahan asas dan awam yang mencukupi seperti sistem lalu lintas dan pengangkutan yang berkesan dan selesa. - Mengambil langkah-langkah untuk menggalakkan orang awam supaya menghargai kebersihan dan menanam kesedaran dalaman. - Mengintegrasikan ciri-ciri kebudayaan dan seni bina, warisan tempatan dalam rekabentuk bangunan berdekatan kawasan tasik. - Rekebentuk yang berkualiti serta yang mengutamakan nilai-nilai estetik persekitaran yang sihat dan bersih.
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
32
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI
Pemelilharaan Alam Sekitar dan Pemuliharaan Sumberjaya Asli yang Mampan
Akta / Undang-Undang Manual Saliran Mesra Alam (MASMA) Kanun Tanah Negara 1965 Akta Kualiti Alam Sekeliling 1974 Akta Pemuliharaan Tanah 1960. Akta Jalan, Parit dan Bangunan 1974. Akta Kerajaan Tempatan 1976.
Memelihara kawasan semulajadi tasik yang sensitif dan mempunyai peranan ekologinya perlu dikekalkan untuk kepentingan umum.
3.
3.1
DASAR DAN PERUNDANGAN SEMASA
Akta/Perundangan Sedia Ada
Agensi JPS Pejabat Tanah dan Daerah Jabatan Alam Sekitar Pejabat Tanah dan Galian PBPT PBPT
sambung
Akta / Undang-Undang
Agensi
Akta Perhutanan Negara 1984. Akta Perancangan Bandar dan Desa 1976. Akta Pembangunan Mineral, 1994
Jabatan Perhutanan JPBD PBPT Pejabat Tanah dan Galian JMG Jabatan Perikanan
Akta Perikanan 1985. Akta Penyiasatan Kajibumi, 1974 Akta Perlindungan Hidupan Liar 1972. Water Act 1920 (disemak-1989) Akta Pengambilan Balik Tanah 1960 Akta Perhutanan Negara 1984 Enigmen Perlombongan 1936
4.
JMG Jabatan PERHILITAN JPS Pejabat Tanah dan Daerah Jabatan Perhutanan PBT dan Pejabat Tanah
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
GARIS PANDUAN UMUM Setiap pembangunan perlu mengambil kira kepentingan masyarakat setempat dan mematuhi garis panduan dan piawaian yang telah ditetapkan seperti nisbah plot, kepadatan pembangunan, ketinggian bangunan, anjakan bangunan dan sistem jalan raya. Setiap pembangunan perlu mengekalkan kawasan semulajadi dan meminimumkan aktiviti yang boleh merosakkan ekosistem persekitaran. Rekabentuk sirkulasi semulajadi seperti denai diutamakan. Setiap pembangunan yang tertakluk kepada Perintah Kualiti Alam Sekeliling (Aktiviti Yang Ditetapkan) (Penilaian Kesan Kepada Alam Sekeliling) 1987 perlu menyediakan laporan EIA dan mendapat kelulusan daripada Jabatan
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI
33
Alam Sekitar sebelum projek pembangunan dimulakan. Manakala pembangunan yang tidak tertakluk, faktor-faktor alam sekitar perlu diambil kira semasa perancangan projek.
Menggalakkan konsep pembangunan bersepadu dan komprehensif yang bersifat environmental oriented dan mesra alam.
Kemudahan awam seperti tempat rehat, gerai makan, tandas awam, tong sampah dan tempat letak kenderaan perlu disediakan sebagai kemudahan sokongan kepada orang ramai yang berekreasi di kawasan tasik.
Isu atau masalah baru pembangunan di kawasan tasik yang tidak termaktub di dalam garis panduan ini hendaklah dirujuk kepada jabatan atau agensiagensi berkaitan sebelum langkahlangkah tertentu dibuat.
Foto 8:
Foto 9:
Contoh pembangunan tasik yang bersifat environmental oriented dan mesra alam.
Contoh pembangunan tasik yang dirancang secara komprehensif
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
34
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI
5.
GARIS PANDUAN KHUSUS
5.1
Garis Panduan Khusus Pengurusan Tasik GARIS PANDUAN
Kawalan Kualiti Air Tasik
Kawalan Penurunan dan Kenaikan Paras Air
Kawalan Tumbuhan Air
Kualiti air tasik perlu dipantau setiap tahun dan dinilai dari semasa ke semasa. Laporan kualiti air tasik perlu dikemukakan kepada JAS. Punca pencemaran perlu dikenalpasti dan langkah mengatasi harus dicadangkan dalam laporan tersebut. Penyelenggaraan tasik perlu dijalankan sekiranya terdapat penurunan kualiti air tasik. Sesiapa atau badan syarikat yang menyebabkan pencemaran akan dikenakan tindakan mengikut peraturan yang ditetapkan oleh JAS. Paras air tasik perlu diawasi setiap tahun supaya tidak melepasi paras maksimum atau menurun melampaui paras kritikalnya. Punca penurunan atau peningkatan paras air hendaklah dikesan dan langkah-langkah tebatan dapat dilaksanakan. Sistem rangkaian hidrologi diwujudkan bagi kumpulan tasik kecil untuk mempertingkatkan dan memanfaatkan fungsinya seperti kawasan penebatan banjir, tadahan air, saliran dan sebagainya. Petunjuk biologi seperti eutrifikasi dan pencetekan iaiatu pertumbuhan rumpai dan tumbuhan air (teratai, keladi bunting, tebu seberau dan rasau) perlu kawalan penyelenggaraan untuk menyeimbangi biojisim dan ekosistem tasik. Kaedah mengurangkan tumbuhan air adalah seperti: - Pemotongan tumbuhan di dasar tasik secara menyelam - Pemotongan tumbuhan air yang melepasi paras permukaan tasik secara penggunaan jentera penuai - Pemasangan lapisan penutup dasar tasik bagi menghalang pertumbuhan rumpai air dengan penyekatan cahaya matahari.
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
AGENSI JAS JPS
JPS
JAS JPS
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI
35
sambung GARIS PANDUAN Kawalan Penangkapan Hasil Sumber Tasik
Penangkapan hasil tasik perlu mengikkut jadual penangkapan ikan mengikut musim yang dikeluarkan oleh Jabatan Perikanan. Penangkapan ikan secara besar-besaran adalah tidak dibenarkan dan dihadkan kepada cara memancing sahaja. Tindakan akan dikenakan kepada mereka yang menangkap ikan diluar masa musim yang ditetapkan atau menggunakan penangkapan yang dilarang berdasarkan peraturan yang disediakan oleh Jabatan Perikanan.
AGENSI JPS Jabatan Perikana n
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
36
Jenis Tasik
Tasik Bekas Lombong
Garis Panduan Khusus Pembangunan Tahap Kesensitifan
5.2
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI
3
Aktiviti Dibenarkan dengan syarat Aktiviti Dibenarkan
Dalam Rekreasi air
air:
Aktiviti
Ski air Jetski Kapal layar Berkayak Bot pelancong Memancing Restoran Terapung Perikanan dalam sangkar
Zon (20m air):
Penampan dari gigi
Rekreasi Landskap
dan
Tempat Perkelahan Lorong Jogging Lorong Basikal Tempat bersenam
Zon Pembangunan Terhad (20m50m):
Tapak Perkhemahan
Kemudahan dan utiliti
Perumahan Pertanian
Perniagaan
Padang Golf
Perumahan
Chalet
Syarat
Pembangunan hendaklah dirancang 20 m dari gigi air. Pembangunan bercampur (mixed development) digalakkan di zon pembangunan tasik lombong. Terusan dan pantai buatan (artificial beach) boleh dibina untuk tujuan pengindahan dan aktiviti rekreasi. Jenis aktiviti agro pelancongan yang sesuai di tasik dibenarkan seperti ternakan ikan dan udang dalam sangkar atau perusahaan rekreasi memancing. Perlindungan kaedah kejuruteraan seperti dinding tegak atau cerucuk (sheetpile) diperlukan untuk kawasan tepi tasik yang tidak kukuh.
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
Aktiviti tidak dibenarkan
Agensi
Struktur binaan kekal tidak dibenarkan di atas tasik.
PBPT
Pelepasan minyak ke dalam tasik.
JPP
Pelupusan sisa pepejal ke tasik. Aktiviti berenang tidak dibenarkan. Aktiviti Industri atau yang mencemarkan dan membahayakan. Penambakan tasik
JPS Jabatan Perikanan IWK JPBD JAS
Catatan / Garis panduan
Kualiti air hendaklah mematuhi piawaian dan garis panduan JAS dan JBA bagi tujuan air minuman. Tempat penyimpanan peralatan dan membaiki kenderaan air terletak 20m ke daratan. Aktiviti perikanan hendak mematuhi garis panduan yang dikeluarkan oleh Jabatan Perikanan dan JPBD. Keperluan bekalan air, elektrik, pelupusan sampah dan pembetungan hendak merujuk badan yang berkenaan.
37
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI
Jenis Tasik
Tahap Kesensitifan
sambung Aktiviti Dibenarkan dengan syarat Aktiviti Dibenarkan
Aktiviti
Syarat
Bangunan hendaklah mengadap tasik dan tidak menghalang vista pandangan bangunan lain. Penyelenggaraan tanaman tutup bumi dengan pelbagai kaedah piawaian seperti turfing, fibromat dan hidroseeding perlu dijalankan di kawasan yang terdedah kepada hakisan. Air kumbahan yang tidak dirawat tidak dibenarkan dilepaskan ke tasik.
Aktiviti tidak dibenarkan
Agensi
Catatan / Garis panduan
Pembangunan taman tema hendaklah mematuhi piawaian dan garis panduan Pembangunan Taman Tema yang dikeluarkan oleh JPBD. Pembangunan Padang Golf hendaklah mematuhi piawaian dan garis panduan Pembangunan Padang Golf yang dikeluarkan JPBD.
Aktiviti penyelenggaraan bot atau perkakasan bermotor tidak dibenarkan di kawasan berhampiran tasik. Pelbagai tanaman pokok hiasan perlu ditanam di kawasan tanah pamah dan tanah berbukit mengikut kesesuaian tanaman.
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
38
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI
Jenis Tasik
Tahap Kesensitifan
sambung Aktiviti Dibenarkan dengan syarat Aktiviti Dibenarkan
Aktiviti
Syarat
Aktiviti tidak dibenarkan
Pembinaan bangunan tidak dibenarkan membelakangkan tasik.
Struktur binaan kekal tidak dibenarkan di atas tasik.
Aktiviti pelancongan tani boleh diterapkan bersama aktiviti perikanan dalam sangkar.
Pelepasan minyak ke dalam tasik.
Laluan trek jogging dan basikal dengan kelebaran maksimum 2m. Sebarang pembangunan memerlukan kajian kejuruteraan struktur tanah dan reka bentuk asas.
Pelupusan sisa pepejal ke tasik. Aktiviti berenang tidak dibenarkan. Aktiviti Industri atau yang mencemarkan dan membahayakan. Penambakan tasik
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
Agensi
Catatan / Garis panduan
39
Jenis Tasik Tasik Empangan
Tahap Kesensitifan
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI
2
Aktiviti Dibenarkan dengan syarat Aktiviti Dibenarkan
Aktiviti tidak dibenarkan Aktiviti
Dalam Rekreasi air
air:
Berkayak Berperahu Bot pelancong tidak bermotor Perikanan dalam sangkar (bagi tasik empangan jenis janakuasa) Memancing
Agensi
Catatan / Garis panduan
Syarat Pembangunan atau binaan struktur kekal tidak dibenarkan di gigi air. Aktiviti penyelenggaraan bot atau perkakasan bermotor tidak dibenarkan di kawasan berhampiran tasik. Kawasan pembangunan hanya dibenarkan seluas 20% daripada jumlah keseluruhan kawasan tadahan air di sekeliling tasik. Penyelenggaraan tanaman tutup bumi dengan pelbagai kaedah piawaian seperti turfing, fibromat dan hidroseeding perlu dijalankan di kawasan yang terdedah kepada hakisan.
Bangunan kekal tidak dibenarkan di atas tasik kecuali jeti penumpang yang tidak melebihi 100 m panjang. Pelepasan minyak ke dalam tasik. Pelupusan sisa pepejal ke tasik. Aktiviti berenang tidak dibenarkan. Aktiviti Industri atau yang mencemarkan dan membahayakan. Pembinaan jambatan merentasi tasik tidak dibenarkan.
PBPT
Kualiti air hendaklah mematuhi JAS piawaian dan Jabatan garis panduan Perhutanan JAS dan JBA bagi tujuan air JPP minuman. IWK Tempat JPBD penyimpanan Agensi peralatan dan Kerajaan membaiki Negeri kenderaan air seperti terletak 20m Lembaga ke daratan. Pembangun an Pertanian Muda (MADA) JPS
Agensi Kerajaan negeri yang bertanggun gjawab dalam mengurus sumber air
Pembangunan dijalankan mengikut kontur bukit. Sebarang aktiviti pemotongan bukit tidak dibenarkan.
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
40
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI
Jenis Tasik
Tahap Kesensitifan
sambung Aktiviti Dibenarkan dengan syarat Aktiviti Dibenarkan
Aktiviti
Syarat
Pembangunan di kawasan hulu tasik yang melibatkan aktiviti pembersihan dan penebangan pokok memerlukan kawalan ketat dan tertakluk kepada pertimbangan PBT. Perangkap sedimen pelbagai lapis dan perangkap sampah perlu dipasang pada saliran masuk ke tasik dan keberkesanannya perlu diawasi. Pelbagai tanaman pokok hiasan perlu ditanam di kawasan terdedah mengikut kesesuaian tanaman. Pembangunan penginapan hanya dibenarkan untuk penginapan chalet berkepadatan rendah. Pembinaan bangunan tidak dibenarkan membelakangkan tasik.
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
Aktiviti tidak dibenarkan
Bangunan kekal tidak dibenarkan di atas tasik kecuali jeti penumpang yang tidak melebihi 100 m panjang. Pelepasan minyak ke dalam tasik. Pelupusan sisa pepejal ke tasik. Aktiviti berenang tidak dibenarkan. Aktiviti Industri atau yang mencemarkan dan membahayakan. Pembinaan jambatan merentasi tasik tidak dibenarkan.
Agensi
PBPT
Catatan / Garis panduan
Kualiti air hendaklah JPS mematuhi JAS piawaian dan Jabatan garis panduan Perhutanan JAS dan JBA bagi tujuan air JPP minuman. IWK Tempat JPBD penyimpanan Agensi peralatan dan Kerajaan membaiki Negeri kenderaan air seperti terletak 20m Lembaga ke daratan. Pembangun an Pertanian Muda (MADA) Agensi Kerajaan negeri yang bertanggun gjawab dalam mengurus sumber air
41
Jenis Tasik Tasik Terancang
Tahap Kesensitifan
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI
3
Aktiviti Dibenarkan dengan syarat Aktiviti Dibenarkan
Dalam air: Rekreasi air
Aktiviti
Berkayak Memancing Berperahu Bot pelancong tidak bermotor
Zon Penampan (20m dari gigi air): Rekreasi Landskap
dan
Tempat perkelahan Lorong Jogging Lorong Basikal Tempat bersenam
Syarat
Digalakkan perancangan tasik terancang di kawasan rendah. Perlu dimaksimumkan dengan elemen landskap yang menarik dan biodiversiti yang tinggi. Pengurusan kualiti air perlu kawalan ketat dan mematuhi piawaian JAS. Pembinaan bangunan tidak dibenarkan membelakangkan tasik. Laluan trek jogging dan basikal dengan kelebaran maksimum 3m.
Aktiviti tidak dibenarkan
Bangunan kekal tidak dibenarkan di atas tasik kecuali jeti penumpang yang tidak melebihi 100 m panjang. Pelepasan minyak ke dalam tasik. Pelupusan sisa pepejal ke tasik. Aktiviti berenang tidak dibenarkan.
Agensi
PBPT JPS JAS
Catatan / Garis panduan
Kualiti air hendaklah mematuhi piawaian dan garis panduan JAS dan JBA bagi tujuan air minuman. Tempat penyimpanan peralatan dan membaiki ke daratan kenderaan air terletak 20m.
Aktiviti Industri atau yang mencemarkan dan membahayaka. Pembinaan jambatan merentasi tasik tidak dibenarkan.
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
42
Tasik Asli /Tasik Pa ya
Tahap Kesensitifan
Jenis Tasik
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI
2
Aktiviti Dibenarkan dengan syarat Aktiviti Dibenarkan
Dalam air: Rekreasi air
Aktiviti
Berkayak Bot pelancong Memancing
Zon Penampan (20m dari gigi air): Rekreasi dan Landskap
Tempat Perkelahan Lorong Jogging Lorong Basikal Tempat Bersenam
Zon Pembangunan Terhad (20m – 500m):
Tapak Perkhemahan
Penyelidikan
Pertanian
Eko pelancongan
Pusat Penyelidikan
Syarat
Pembangunan dibenarkan dengan anjakan 500 m dari tasik. Aktiviti pembangunan tidak dibenarkan melebih 10% daripada keluasan keseluruhan tasik. Pembangunan berkepadatan rendah dan terkawal dibenarkan seperti penginapan chalet, aktiviti rekreasi pasif dan ekolancong. Aktiviti ekolancong yang sesuai seperti berkayak, memancing, jogging, trekking, sukan air, perkampungan orang asli, keindahan flora dan fauna, penyelidikan, rekreasi rimba dan rekreasi pasif yang tidak merosakkan alam sekitar atau mencemarkan air dibenarkan dengan mengekalkan ciri semulajadi gua dan air terjun yang sedia ada.
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
Aktiviti tidak dibenarkan
Bangunan kekal tidak dibenarkan di atas tasik kecuali jeti penumpang yang tidak melebihi 100 m panjang. Pelepasan minyak ke dalam tasik. Pelupusan sisa pepejal ke tasik. Aktiviti berenang tidak dibenarkan. Aktiviti Industri atau yang mencemarkan dan membahayak -an. Pembinaan jambatan merentasi tasik tidak dibenarkan. Pembalakan Pembangunan taman tema Taman perumahan Padang Golf
Agensi
PBPT JPS JKR JAS JPP IWK Jabatan Perhutanan PERHILITAN
Catatan / Garis panduan
Tempat penyimpanan peralatan dan membaiki kenderaan air terletak 20m ke daratan.
43
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI
Jenis Tasik
Tahap Kesensitifan
sambung Aktiviti Dibenarkan dengan syarat Aktiviti Dibenarkan
Aktiviti
Syarat
Aktiviti tidak dibenarkan
Agensi
Catatan / Garis panduan
Bangunan tinggi yang menyekat vista dan pandangan ke tasik tidak dibenarkan. Bangunan juga tidak dibenarkan berada di kawasan berhampiran atau tepi tasik untuk membolehkan akses orang ramai ke tasik. Bilangan jalan ke tasik dihadkan dan dikawal untuk melindungi ekosistem tasik, kemampanan identiti serta fungsinya. Rekabentuk sirkulasi semulajadi seperti denai diutamakan. Aktiviti pembangunan dijalankan mengikut kontur bukit. Sebarang aktiviti pemotongan bukit tidak dibenarkan. Penyelenggaraan tanaman tutup bumi dengan pelbagai kaedah piawaian seperti turfing, fibromat dan hidroseeding perlu dijalankan di kawasan yang terdedah kepada hakisan.
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
44
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI
Jenis Tasik
Tahap Kesensitifan
sambung Aktiviti Dibenarkan dengan syarat Aktiviti Dibenarkan
Aktiviti
Syarat
Pengurusan kualiti air perlu kawalan ketat dan mematuhi piawaian JAS. Pelepasan efluen ke tasik tidak dibenarkan. Perangkap sedimen pelbagai lapis dan perangkap sampah perlu dipasang pada saliran masuk ke tasik dan keberkesanannya perlu diawasi. Tiada pembangunan, pembalakan dan aktiviti dibenarkan di kawasan tasik dalam santuari hidupan liar. Elemen landskap semulajadi perlu dikekalkan. Pembinaan bangunan tidak dibenarkan membelakangkan tasik. Laluan trek jogging dan basikal dengan kelebaran maksimum 3m. Perkampungan dan aktiviti pertanian sediada dikekalkan tetapi tidak dibenarkan diperkembangkan
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
Aktiviti tidak dibenarkan
Agensi
Catatan / Garis panduan
45
Jenis Tasik Tasik Laguna
Tahap Kesensitifan
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI
2
Aktiviti Dibenarkan dengan syarat Aktiviti Dibenarkan
Aktiviti
Dalam air:
Memancing
Rekreasi air
Berkayak Berenang Berperahu Bot pelancong tidak bermotor
Zon Penampan (20m dari gigi air):
Tempat perkelahan
Rekreasi dan Landskap
Lorong Basikal
Lorong Jogging
Tempat bersenam Zon Pembangunan Terhad (20m-50m): Kemudahan dan Utiliti
Tapak Perkhemah -an Tempat letak kenderaan Aktiviti ketahanan diri / lasak Tempat penginapan chalet
Syarat
Pembangunan perumahan dan komersial tidak dibenarkan. Pembangunan penginapan chalet atau hotel yang berdensiti rendah dibenarkan. Kegunaan utama untuk rekreasi pasif yang kecil-kecilan seperti berkelah, aktiviti pantai, fotografi dan keindahan flora dan fauna. Aktiviti binaan yang menggalakkan hakisan perlu dikawal ketat.
Aktiviti tidak dibenarkan
Bangunan kekal tidak dibenarkan di atas tasik kecuali jeti penumpang yang tidak melebihi 100 m panjang. Pelepasan minyak ke dalam tasik. Pelupusan sisa pepejal ke tasik.
Agensi
PBPT JPS JPP IWK JAS
Catatan / Garis panduan
Kualiti air hendaklah mematuhi piawaian dan garis panduan JAS dan JBA bagi tujuan air minuman. Tempat penyimpanan peralatan dan membaiki kenderaan air terletak 20m ke daratan.
Perangkap sedimen pelbagai lapis dan perangkap sampah hendaklah dipasang pada saliran masuk ke tasik dan keberkesanannya mestilah diawasi. Aktiviti penyelenggaraan bot atau perkakasan bermotor tidak dibenarkan di kawasan berhampiran tasik. Laluan trek jogging dan basikal dengan kelebaran maksimum 3m.
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
46
Tasik Ladam
Tahap Kesensitifan
Jenis Tasik
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI
3
Aktiviti Dibenarkan dengan syarat Aktiviti Dibenarkan
Dalam Rekreasi air
air:
Aktiviti
Memancing Berkayak Berenang Berperahu Bot pelancong tidak bermotor
Zon (20m air):
Penampan dari gigi
Rekreasi Landskap
dan
Tempat perkelahan Lorong Jogging Lorong Basikal Tempat bersenam
Zon Pembangunan Terhad (20m50m):
Tapak Perkhemahan
Kemudahan Utiliti
Aktiviti ketahanan diri / lasak
dan
Tempat letak kenderaan
Syarat Pembangunan dibenarkan dengan anjakan 500 m dari tasik. Aktiviti pembangunan tidak dibenarkan melebih 10% daripada keluasan keseluruhan tasik. Pembangunan berkepadatan rendah dan terkawal dibenarkan seperti penginapan chalet, aktiviti rekreasi pasif dan eko-lancong. Aktiviti eko-lancong yang sesuai seperti berkayak, memancing, jogging, trekking, sukan air, perkampungan orang asli, keindahan flora dan fauna, penyelidikan, rekreasi rimba, dan rekreasi pasif yang tidak merosakkan alam sekitar atau mencemarkan air dibenarkan dengan mengekalkan ciri semulajadi gua dan air terjun yang sedia ada. Bangunan tinggi yang menyekat vista dan pandangan ke tasik tidak dibenarkan. Bangunan juga tidak dibenarkan
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
Aktiviti tidak dibenarkan
Agensi
Catatan / Garis panduan
47
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI
Jenis Tasik
Tahap Kesensitifan
sambung Aktiviti Dibenarkan dengan syarat Aktiviti Dibenarkan
Aktiviti
Syarat
Aktiviti tidak dibenarkan
Agensi
Catatan / Garis panduan
berada di kawasan berhampiran atau tepi tasik untuk membolehkan akses orang ramai ke tasik. Bilangan jalan utama ke tasik dihadkan dan dikawal untuk melindungi ekosistem tasik, kemampanan identiti serta fungsinya. Rekabentuk sirkulasi semulajadi seperti denai diutamakan. Aktiviti pembangunan dijalankan mengikut kontur bukit. Sebarang aktiviti pemotongan bukit tidak dibenarkan. Pengurusan kualiti air perlu kawalan ketat dan mematuhi piawaian JAS Penyelenggaraan tanaman tutup bumi dengan pelbagai kaedah piawaian terdedah kepada hakisan. seperti turfing, fibromat dan hidroseeding perlu dijalankan dikawasan yang terdedah kepada hakisan.
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
48
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI
Jenis Tasik
Tahap Kesensitifan
sambung Aktiviti Dibenarkan dengan syarat Aktiviti Dibenarkan
Aktiviti
Syarat
Tiada pembangunan, pembalakan dan aktiviti dibenarkan dikawasan tasik dalam santuari hidupan liar.Element lanskap semulajadi perlu dikekalkan
Pembinaan bangunan tidak dibenarkan membelakangkan tasik.
Kemudahan aktiviti ketahanan diri seperti canopi walk, abseiling dan flying fox yang memerlukan kawalan keselamatan yang ketat.
Sumber: kajian KSAS, 2004 NOTA : Tahap Kesensitifan: 1= Tiada Pembangunan Kecuali Aktiviti Penyelidikan 2= Aktiviti Berimpak Rendah Dibenarkan Tanpa Pertukaran Gunatanah 3= Pembangunan Terkawal (Dengan Syarat-Syarat Tertentu)
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
Aktiviti tidak dibenarkan
Agensi
Catatan / Garis panduan
E. SUNGAI
BAHAGIAN I : Garis Panduan Perancangan Pemuliharaan Kawasan Alam Sekitar (KSAS) Sungai
50
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI
1.
SKOP
Sungai dibahagikan kepada 3 bahagian iaitu:-
1.1
Definisi Sungai
i)
koridor sungai – tanah awam, tanah lapang dan tanah persendirian di luar kawasan rizab sungai (kelebaran dalam lingkungan 50 m)
ii)
rizab sungai – benteng (ban), tebing dan dataran banjir di kedua-dua belah sungai yang diwartakan di bawah Seksyen 62 Kanun Tanah Negara
iii)
sungai / lembangan sungai – aliran air semulajadi dan sumber hidupan air.
Takrifan “sungai” mengikut Kanun Tanah Negara 1965 (Akta 56/1965) adalah – “mana-mana sungai, anak sungai, caruk atau lain-lain aliran air semulajadi, dan apa-apa cawangan sungai, alur/delta atau lencongan buatan darinya”
Rajah 3: Ilustrasi Keratan Rentas Sungai, Rizab Sungai dan Koridor Sungai
Foto 10:
Pemandangan aliran air sungai semulajadi
Oleh itu, sungai adalah merupakan aliran air semula jadi dan apa-apa cawangan sungai, alur, delta atau lencongan yang dibuatnya. Sungai adalah berpunca dari air hujan yang tidak telap, tasik dan juga rembesan mata air yang keluar dari tanah.
Koridor sungai
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
Rizab sungai
Rizab sungai Sungai
Koridor sungai
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI 1.2
Sungai Sebagai KSAS
2.
Sungai merupakan sistem pengangkutan asas untuk suatu lembangan. Bahan bumi yang terhakis atau hasil kegagalan cerun di kawasan bukit akan diangkut oleh sungai, diendapkan di sepanjang laluan atau di daratan banjir atau terus dibawa ke lautan. Tenaga sungai yang tinggi juga menyebabkan berlakunya hakisan atau runtuhan tebing. Sungai yang berliku menyebabkan proses hakisan dan pengendapan berlaku secara berterusan. Keadaan ini mengakibatkan alur sungai sentiasa berubah. 1.3
PRINSIP-PRINSIP PERANCANGAN
Keselamatan Dan Keselesaan Penempatan dan reka bentuk setiap aktiviti hendaklah dapat melahirkan ruang yang selamat dari segi pencerobohan fizikal, mental dan rohani.
Kemudahsampaian Kawasan rekreasi yang disediakan mudah untuk dikunjungi dan dinikmati oleh orang ramai.
Kesesuaian Perletakan yang sesuai mengikut topografi dari segi saliran semulajadi
Pemuliharaan Batuan sungai besar hendaklah dikekalkan di tempat asal sebagai khazanah alam semulajadi kawasan sungai
Kesinambungan / Berterusan Sungai akan hidup berterusan dan kekal tanpa jangka hayat yang tertentu dan sebagai aset alam yang paling berguna. Justeru perlu dikekalkan tanpa penghujungnya dengan mempelbagaikan aset tersebut dari segi sosial, ekonomi dan alam sekitar.
Kategori Sungai KSAS
KSAS Bernilai
KSAS
Sokongan Hidup
Berisiko Bencana
Fungsi Utama
Fungsi Sampingan
Merupakan
sumber pembekal air bersih.
Berfungsi
sebagai sistem pembersihan alam sekitar iaitu sistem saliran utama yang mengalirkan air dari pergunungan ke lautan.
Proses hakisan dan
pemendapan berlaku di sepanjang tebing sungai memerlukan kawalan ketat.
Kejadian
banjir berlaku akibat daripada curahan hujan dan isipadu air sungai yang berubahubah.
51
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
52
2.1
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI Mudah Penyelenggaraan Mewujudkan persekitaran yang lebih terjaga dan teratur. Warisan Perlu mengekalkan warisan setempat.
identiti
keseimbangan dan kitaran alam semulajadi.
jaluran tanah yang bersebelahan dengan sungai dikekalkan dan diwartakan sebagai rizab sungai.
rizab sungai penting bagi memastikan sungai dapat berfungsi dengan sempurnanya. Ia dapat memberi manfaat kepada keseluruhan kawasan tadahan dan berupaya menampung pertambahan luahan akibat pembangunan.
Rizab sungai bertindak sebagai penampan di antara sungai dan tanah yang bersebelahan bagi melindungi sungai daripada aktiviti yang tidak diingini dan menjejaskan fungsi sungai tersebut.
Seimbang Reka bentuk yang menyeluruh dan mengambil kira semua aspek bagi mewujudkan keseimbangan.
Prinsip-prinsip Umum Pemuliharaan dan Pembangunan Sungai Prinsip-prinsip perancangan dan pembangunan kawasan sungai perlu diteraskan kepada prinsip-prinsip seperti berikut:
sungai merupakan sumber keperluan air bagi kegunaan harian seperti membasuh dan memasak bagi sesetengah kawasan luar bandar.
aliran sungai bertindak sebagai sistem saliran dan pengairan dari muara sungai ke anak-anak sungai, sungai utama dan terus ke laut.
sungai dan kawasan sekitarnya merupakan kawasan habitat dan ekologi kepada flora dan fauna yang dapat mengekalkan
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
53
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI
3.0
DASAR DAN SEMASA
3.1
Akta/Perundangan Sedia Ada
mengalami tepubina.
PERUNDANGAN
sambung Akta / Undang-Undang
Agensi
masalah
hakisan
dan
Kawasan sungai dan persekitaran kawasan tadahannya perlu dikekalkan Akta / Undang-Undang
Agensi
Akta Jalan, Parit dan Bangunan 1974.
PBPT
Kanun Tanah Negara 1965
Pejabat Tanah dan Daerah
Akta Kerajaan Tempatan 1976.
PBPT
Akta Kualiti Alam Sekeliling 1974
Jabatan Alam Sekitar
Akta Perhutanan Negara 1984.
Jabatan Perhutanan
Akta Pemuliharaan Tanah 1960.
Pejabat Tanah dan Galian
Akta Perancangan Bandar dan Desa 1976.
JPBD
Akta Pembangunan Mineral, 1994
Pejabat
keadaan semulajadinya untuk memulihara kepentingan fungsi sungai.
PBPT
Kepelbagaian biodiversiti dan ekologi di kawasan sungai dikekal dan dipulihara dengan tanaman asalnya.
Kawasan rizab sungai haruslah dipulihara dengan tanaman pokokpokok, semak-samun atau rumput bersesuaian dengan keadaan tersebut.
Rizab sungai disediakan bergantung kepada kelebaran sungai.
Tanah dan Galian JMG
Akta Perikanan 1985.
Jabatan Perikanan
Akta Penyiasatan Kajibumi, 1974
JMG
Akta Perlindungan Hidupan Liar 1972.
Jabatan PERHILITAN
Water Act 1920 (disemak1989)
JPS
4.
GARIS PANDUAN UMUM Tiada pembinaan struktur kawasan aliran sungai.
kekal
di
Kelebaran Sungai
Keperluan Rizab Sungai
>40 m 20-40 m 10-20 m 5-10 m <5 m
50 m 40 m 20 m 10 m 5m
(Sumber: Garis Panduan Pembangunan Melibatkan Sungai dan Rizab Sungai, JPS)
Merancang dan mereka bentuk landskap di kawasan sungai yang telah
50m lebar dari rizab sungai diperlukan sebagai koridor sungai yang berfungsi
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
54
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI
sebagai zon penampan bagi kawasan sungai.
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
55
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI
Rajah 4:
Keratan Rentas Sungai Di Kawasan Perkampungan
Koridor Sungai
Rizab
Rizab Sungai
Koridor Sungai
50m
Sungai
20m
50m
20m
Rajah 5:
Sungai 20 m
Keratan Rentas Sungai Di Kawasan Lanskap Semulajadi
Koridor Sungai
Rizab
Rizab Sungai
Koridor Sungai
50m
Sungai
20m
50m
20m
Rajah 6:
Sungai 20 m
Keratan Rentas Sungai Di Kawasan Bandar
Koridor Sungai
Rizab Sungai
50m
20m
Sungai 20 m
Rizab Sungai
Koridor Sungai
20m
50m
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
56
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI
5.
GARIS PANDUAN KHUSUS
5.1
Garis Panduan Khusus Pemuliharaan GARIS PANDUAN
Rizab Sungai
AGENSI
Rizab sungai diperlukan mengikut kelebaran sungai. Tiada struktur binaan kekal atau pembangunan secara besar-besaran dibenarkan di kawasan rizab sungai kecuali aktiviti eko-pelancongan berimpak rendah atau rekreasi air.
JPS
Semua pokok dan tumbuhan harus dikekalkan dan sebarang penebangan atau pembersihan di sekitar kawasan tebing memerlukan kebenaran pihak berkaitan.
PBPT
Jabatan Perhutanan
PERHILITAN Pembinaan jeti atau landasan bot mestilah mendapat kelulusan daripada pihakpihak berkaitan dan ditempatkan di lokasi yang tidak mengakibatkan masalah JPBD hakisan tebing dan mendapan di sekitarnya. Pembinaan jeti dilarang di kawasan pemeliharaan habitat seperti tuntung. Sebarang permohonan pembinaan restoran / bangunan terapung hendaklah mendapat ulasan dan pandangan daripada pihak-pihak berkaitan. Koridor sungai 50m diperlukan sebagai zon penampan bagi pembiakan flora dan fauna serta hidupan lain.
JPS
Boleh dijadikan sebagai kawasan rekreasi dan pengindahan untuk aktiviti ekopelancongan berimpak rendah.
PERHILITAN
Aktiviti yang dijalankan hendaklah peka kepada aspek biodiversiti untuk keseimbangan kitaran ekologi sungai. Landskap hendaklah menpunyai identiti tempatan dari segi berkonsepkan tropika dalam memperkukuhkan warisan setempat.
senibina
Penyediaan sistem pengairan dan saliran seperti tali air, parit dan longkang memerlukan rawatan landskap (landscape treatment) untuk mendapatkan kesinambungan antara alam semulajadi dan buatan manusia.
Koridor Sungai
Menyediakan boardwalk yang terbuka dari segi pemandangan untuk tujuan keselamatan dan penyelidikan.
Laluan "Boardwalk" yang Merentas Kawasan Penampan
Penyediaan elemen yang sesuai dengan promenade, laluan pejalan kaki dan dataran.
persekitaran
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
digalakkan
seperti
PBPT Jabatan Perhutanan JAS JPBD
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI
57
sambung GARIS PANDUAN
AGENSI
Sebarang pembangunan dijalankan di luar koridor sungai perlu merujuk jadual di bawah.
i)
Kediaman dan Pelancongan
ii) Perindustrian
Ringan / Berat
iii) Pertanian Koridor Sungai
termasuk akuakultur
iv) Sungai Sebagai KSAS
50 m daripada rizab sungai. 500 m daripada paras purata air pasang perbani. 1000 m daripada paras purata air pasang perbani.
100 m daripada paras purata air perbani.
Tambahan anjakan belakang 50% kepada nilai kawasan biasa. Kawasan anjakan belakang perlu dilandskap sebagai zon pengurusan / koridor riparian. Air pelepasan (industri, komersial, kediaman dan kumbahan) perlu disalurkan ke sistem saliran darat.
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
58
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI Rajah 7:
Pendekatan 3 Zon Penampan Yang Dibangunkan Untuk Kawasan Sungai Dalam Hutan
Petunjuk :
Zon 1: Kawasan pokok dengan kelebaran antara 5-8m atau lebih. Zon 2: Kawasan pokok rending atau pokok renik (shrub). Zon 3: Kawasan herba, belukar dan rumput.
Rajah 8: Petunjuk:
Kawasan Penampan 3 Bahagian Zon 1: Kawasan pokok dengan kelebaran antara 5-8m atau lebih Zon 2: Kawasan pokok rending atau pokok renik (shrub) Zon 3: Kawasan herba, belukar dan rumput
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI
Rajah 9:
59
Contoh Bentuk Laluan Di Kawasan Penampan
"Fall line" merupakan aliran air permukaan mengikut topografi tanah. Bentuk laluan yang beralun mengurangkan larian air permukaan terus ke badan air berdekatan.
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
60
Garis Panduan Khusus Pembangunan
Jenis Tasik
Dalam Sungai
Tahap Kesensitifan
5.2
GARIS PANDUAN PERANCANGAN PEMULIHARAAN KAWASAN SENSITIF ALAM SEKITAR (KSAS) DATARAN BANJIR, TANAH LEMBAP, BEKAS LOMBONG, TASIK DAN SUNGAI
2
Aktiviti Dibenarkan dengan syarat Aktiviti Dibenarkan
Aktiviti rekreasi air
Aktiviti
Jeti Restoran / bangunan terapung
Syarat
Tidak mengakibatkan masalah hakisan dan mendapan
Aktiviti tidak dibenarkan
Sebarang pelepasan air kumbahan ke dalam sungai
Memerlukan kelulusan daripada Jabatan berkaitan Dilarang di kawasan rizab hidupan liar seperti tuntung
Rizab Sungai
Koridor Sungai
3
3
Kawasan rizab tumbuhan semulajadi dan elemen sungai
Aktiviti rekreasi dan riadah
Pembangunan berimpak rendah dan pembinaan boardwalk digalakkan
Tumbuhan dan elemen semulajadi
Laluan keluar dan masuk kenderaa n ringan
Laluan 6m dibenarkan sahaja.
Kawasan riadah dan rekreasi Aktiviti ekopelancongan
Sumber: kajian KSAS, 2004 NOTA : Tahap Kesensitifan: 1= Tiada Pembangunan Kecuali Aktiviti Penyelidikan 2= Aktiviti Berimpak Rendah Dibenarkan Tanpa Pertukaran Gunatanah 3= Pembangunan Terkawal (Dengan Syarat-Syarat Tertentu)
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia
Catatan / Garis panduan
Pembalakan Penebangan dan pembersihan kawasan Pembalakan Penebangan dan pembersihan kawasan
Garis Panduan Perancangan Kawasan Rizab Sungai Sebagai Sebahagian Tanah Lapang Awam oleh JPBD Garis Panduan Pembangunan Melibatkan Sungai dan Rizab Sungai oleh JPS
Sebarang pertanyaan sila hubungi: Pengarah Bahagian Penyelidikan dan Pembangunan Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia Tel: 03-2081 6000 Faks: 03-2094 1180 Email: bpp@townplan.gov.my Laman web: http://www.townplan.gov.my
Jabatan Perancangan Bandar dan Desa Semenanjung Malaysia Kementerian Perumahan dan Kerajaan Tempatan Jalan Chenderasari, 50646 Kuala Lumpur