Stad van morgen

EVALUATIE KWALITEITSGIDSEN UTRECHTSE LANDSCHAPPEN

LOCATIE: DIVERSE KERNEN IN DE PROVINCIE // DATUM: MEI-DECEMBER

// DEELNEMERS: 8 // VORM: INTERVIEWS, SURVEY EN ADVIES//

SAMENWERKINGSPARTNER EN FINANCIER: PROVINCIE UTRECHT, LNW

De evaluatie is een opdracht van de provincie Utrecht en komt voort uit een advies van de onafhankelijk adviseur van de provincie Utrecht waarin hij aangaf dat deze katernen verbeterd moesten worden. AORTA heeft voorgesteld om het gebruik van de gidsen te evalueren middels een serie interviews en een online survey. AORTA levert de vragen aan, de provincie stuurt het uit en AORTA analyseert de gegevens. En heeft een advies geschreven.

WORKSHOP DAG VAN DE RUIMTELIJKE KWALITEIT

LOCATIE: ANTRPOPIA DRIEBERGEN // DATUM: 14 FEBRUARI // DEELNEMERS: 24 // VORM: WORKSHOP // SAMENWERKINGSPARTNER EN FINANCIER: PROVINCIE UTRECHT, LNW

Op verzoek van de provincie Utrecht verzorgde AORTA een workshop tijdens de Dag van de ruimtelijke kwaliteit. Het doel was om de rol van de kwaliteitsgidsen te bespreken voor het nieuwe vraagstuk energielandschappen. De deelnemers gingen in kleinere groepjes met elkaar aan de slag aan de hand van gerichte vragen op de placemats. Dit zijn gerichte vragen, de deelnemers schrijven hun bijdragen op de placemat. De opvallendste bijdragen zijn plenair terug gekoppeld. De uitkomsten zijn gebruikt voor de evaluatie gebiedskaternen.

WAT ALS? WAT NU!

LOCATIE: ONLINE // DATA: DOORLOPEND NAAR 2020 // VORM: IN-

TERVIEWS EN WERKBIJEENKOMST // SAMENWERKINGSPARTNERS: GEMEENTE UTRECHT, MINISTERIE VAN BINNENLANDSE ZAKEN EN IN-

FRASTRUCTUUR EN WATERSTAAT // FINANCIER: STIMULERINGSFONDS

CREATIEVE INDUSTRIE, SPONSOREN AORTA EN GEMEENTE UTRECHT Het ontwerpend onderzoek naar de nieuwe verstedelijking strategieën en hun betekenis voor vraagstukken als ruimtebeslag, identiteit, klimaat en energie, is gestart in 2019 met een vooronderzoek en een serie interviews met uiteenlopende belanghebbenden en een drietal experts. De opgaven rond wonen en werken, mobiliteit, voorzieningen en duurzaamheid, zijn veelal complex, met conflicterende belangen en ruimteclaims. Op dit moment worden op verschillende schaalniveaus van de stad en regio Utrecht gediscussieerd over de toekomst van de stad (RSU, UNedMIRT, RES, REP, Omgevingsvisie, etc.). Het project valt uiteen in twee delen: Wat Als? En Wat Nu! Aan de hand van drie vergezichten en de uitkomst van een serie interviews met uiteenlopende belanghebbenden zoeken we inspirerende perspectieven op en verbinden die in het tweede gedeelte aan een casus. In het deel Wat nu! gaan we aan de slag met de potentie van een van de ontwikkelrichtingen waar Utrecht voor kiest in de vernieuwde RSU. Dit proces van zorgvuldige besluitvorming nam meer tijd in beslag dan aanvankelijk gedacht. We sluiten daar op aan en organiseren het werkevent in 2020. De resultaten van de interviews worden voorafgaand aan de start van Wat Nu! gepubliceerd.

WOONMILIEUS VAN DE TOEKOMST

LOCATIE: DE LIK // DATA: 28 JANUARI 2020 // VORM: INSPIRATIEBIJEEN-

KOMST // SAMENWERKINGSPARTNERS: U10/U16, PROVINCIE UTRECHT,

MINISTERIE VAN BINNENLANDSE ZAKEN // FINANCIER: GEMEENTE

UTRECHT

In de zoektocht naar het bundelen van de woonopgave met mobiliteit, en daaraan palende andere opgaven zoals klimaat en energie, worden veel overleggen gedomineerd door aantallen en de vraag waar de opgave politiek wenselijk is. AORTA wil ruimte bieden aan de vraag naar inhoudelijke en ruimtelijke inzichten zoals: welke regio willen we zijn en voor wie? Wat is hoogstedelijk bouwen en past dat in het landschap? De bijeenkomst is in 2019 voorbereid en vond plaats in 2020.

Veel partijen werken in de naoorlogse wijken aan slimme oplossingen voor nieuwe vraagstukken zoals energie en het klimaat. Er zijn plannen om de woningvoorraad te differentiëren, en te verdichten. Dat veronderstelt kennis over de oorspronkelijke ontwerpprincipes van deze wijken. Wijken die ontworpen zijn met bevlogen ideeën over de samenhang tussen bebouwing, de openbare ruimte en het groen. Met licht, lucht en ruimte werden wijken ontwikkeld als een totale compositie: iedere functie kreeg zijn plek, met veel ruimte voor groen en ontmoeting. Hoe kunnen we deze principes opnieuw laten meewegen om de wijken een nieuwe toekomst te bieden?

ONTWERPEND ONDERZOEK KANALENEILAND

LOCATIE: WIJKBUREAU KANALENEILAND, STADSKANTOOR //DATA:26

FEBRUARI, 1 APRIL EN 16 MEI EN 16 SEPTEMBER // SAMENWERKINGSPARTNERS: GEMEENTE UTRECHT PMB, (stedenbouw, erfgoed, water en beheer): RIJKSDIENST CULTUREEL ERFGOED; MITROS; HNSR; TAUW

De kennis over de principes achter het groen van toen en de relatie tussen bebouwing en groen, mist in het idioom van de gemeente, het waterschap en corporaties. AORTA startte in 2018 met ontwerpend onderzoek naar de toepassing van de oorspronkelijke ontwerpprincipes voor een klimaatbestendige omgeving. De nieuwe opgave van klimaatadaptatie kan goed aansluiten bij de oorspronkelijke cultuurhistorische kwaliteiten. Daarvoor hebben we een voorbeeld gevende, toekomstbestendige ontwerpgrammatica gemaakt. Deze ontwerpgrammatica is ook in te zetten voor andere vraagstukken die ingrijpen in de publieke ruimte, zoals de energietransitie en verdichten. Of voor vergelijkbare andere na oorlogse wijken. De ontwerpgrammatica, het historisch onderzoek en het essay over de meerwaarde van de oorspronkelijke ontwerpprincipes worden gepubliceerd als routekaart. Het ontwerpend onderzoek kende een aantal stappen waarin we telkens, samen met betrokken partijen, de ontwerp grammatica en de toepassing ervan verfijnden. De belangrijkste winst was dat deze kennis verbindt: tussen waterschap, stedenbouw, erfgoed, hydrologen, projectmanagers en beheer. Ontwerp verbindt historie met nieuwe opgaven!

ROUTEKAART

De naoorlogse wijk Kanaleneiland in zuidwest Utrecht werd ontwikkeld als één grote compositie, één ontworpen systeem. Maar dat was in de jaren vijftig van de vorige eeuw. Het is de vraag of dit systeem nog is toegerust op actuele opgaven als klimaatadaptatie en energietransitie. Om deze vraag te beantwoorden organiseerde Architectuurcentrum AORTA in het voorjaar van 2019 twee ontwerpateliers met verschillende specialisten, waaronder Paul Achterberg van Atelier Quadrat. De resultaten zijn verbeeld in de zogenaamde Routekaart met ontwerpprincipes voor een klimaatbestendige wijk. De Routekaart geeft handvatten hoe oorspronkelijke ontwerpprincipes gekoppeld kunnen worden aan de techniek van de klimaatopgave in de naoorlogse wijken. Deze aanpak is niet alleen bruikbaar voor Kanaleneiland, maar ook voor andere na oorlogse wijken. Het essay duidt de meerwaarde en de bruikbaarheid van de oorspronkelijke ontwerpprincipes.

Waardevolle groenstructuur

De naoorlogse wijk Kanaleneiland wordt landelijk gezien als één van de betere. De waarde zit met name in het ruime groen, en de stedenbouwkundige opzet. Deze grote maat biedt veel kansen voor een moderne omgang met groen, water en klimaatadaptatie. Tegelijkertijd is er een kans omdat deze wijken aan de beurt zijn voor grootschalige renovatie en herontwikkeling. De fijnzinnige opzet van naoorlogse wijken zoals Kanaleneiland waarbij bebouwing, openbare ruimte en groen elkaar versterken en aanvullen, is tegelijkertijd erg kwetsbaar. Als op microniveau een aanpassing wordt gedaan, heeft dat vaak een repeterend negatief effect op het totaal. Inzicht in deze oorspronkelijke samenhang in de ontwerpgrammatica is essentieel om met de juiste argumenten deze wel, of niet, te benutten. In de loop van de tijd is er veel veranderd, bijvoorbeeld door toegenomen parkeerdruk. Ook houdt de project gedreven aanpak vaak geen rekening met grotere stedenbouwkundige en landschappelijke structuren. Herstel van de cultuurhistorisch waardevolle structuur van de wijk is, zeker omdat er op veel plekken is gekozen voor renovatie, ook de huidige gemeentelijke ambitie.

AORTA doet haar onderzoek in het kader van het Ontwerpprogramma Erfgoed en Ruimte van Het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Dat programma betrekt ontwerpers en erfgoed professionals bij actuele vraagstukken op het snijvlak van klimaat, energie, ruimte en erfgoed met als doel een toekomstgerichte benadering van het Nederlandse cultuurlandschap en een duurzame ontwikkeling van onze dagelijkse leefomgeving. Het onderzoek van AORTA is één van de 16 projecten in Nederland waarin de onderlinge relatie tussen klimaatadaptatie, energietransitie, erfgoed, ruimte en rol van ontwerp wordt verkend. PRAATPLATEN Over de relatie tussen erfgoed en ontwerp voor de verduurzamingsopgave

LOCATIE: ONLINE // DATA: MEI - DECEMBER // VORM: INTERVIEWS EN

KENNISPLATEN // SAMENWERKINGSPARTNERS: ERFGOED GEMEENTE

UTRECHT, ONB ARCHITECTEN, STEENHUISMEURS, RIJKSDIENST

CULTUREEL ERFGOED //FINANCIERING: RIJKSDIENST CULTUREEL

ERFGOED // SAMENWERKINGSPARTNERS: ARCHITECTENBUREAUS VAN

DE GESELECTEERDE PROJECTEN

Verduurzamen van de na oorlogse flats is niet alleen een technische oplossing, maar ook een esthetische! Door oorspronkelijk ontwerp te gebruiken krijgt renovatie meer kwaliteit en draagvlak, zo vertellen ook de corporaties. Samen met de Rijksdienst Cultureel Erfgoed zijn vier informatieve panelen gemaakt waarin de relatie tussen erfgoed en ontwerp en verduurzamen wordt toegelicht aan de hand van de drie belangrijkste typologieën. Ook is een procesplaat gemaakt die fungeert als een handleiding: waar moet je aan denken als je onder architectuur wilt renoveren? Deze panelen zijn inspirerend en in te zetten voor het gesprek over deze opgave, bijvoorbeeld door de Rijksdienst als zij aan tafel zitten met gemeentes.