National Workshop for the Establishment of CIDAN

National Workshop for the Establishment of Cambodian Intellectual Disability and Autism Network (CIDAN) 31 March-1 April 2015

8th World Autism Awareness Day and 2nd Cambodian Autism Awareness Day 2 April 2015

Cambodia-Japan Cooperation Center (CJCC) Phnom Penh, Cambodia

National Workshop for the Establishment of Cambodian Intellectual Disability and Autism Network (CIDAN) Organized by Ministry of Social Affairs, Veterans and Youth Rehabilitation (MoSVY) Disability Action Council (DAC) Asia-Pacific Development Center on Disability (APCD)

In Collaboration with Japan International Cooperation Agency (JICA) Japan-ASEAN Integration Fund (JAIF)

31 March-1 April 2015 Cambodia-Japan Cooperation Center (CJCC) Phnom Penh, Cambodia

This report is available in a text format for persons with visual impairments and blind persons free of charge. Please contact info@apcdfoundation.org for further details.

Table of Contents Executive Summary....................................................................................................................4 CIDAN Executive Committee Members.....................................................................................5 Phnom Penh Recommendations (English)..................................................................................6 Phnom Penh Recommendations (Khmer)..................................................................................7 Welcome Speech (Khmer)..........................................................................................................8 Programme..............................................................................................................................13 Presentations...........................................................................................................................16 Media Coverage......................................................................................................................54 Photos......................................................................................................................................56 8th World Autism Awareness Day/2nd Cambodian Autism Awareness Day............................58 Executive Summary..................................................................................................................59 Keynote Speech (Khmer).........................................................................................................60 Photos......................................................................................................................................65

Executive Summary The National Workshop for the Establishment of the Cambodian Intellectual Disability and Autism Network (CIDAN) was attended by over 150 participants, including persons with intellectual disabilities and autism, their families, and stakeholders, from 31 March to 1 April 2015 in Phnom Penh, Cambodia. The Workshop was organized by the Ministry of Social Affairs, Veterans and Youth Rehabilitation (MoSVY) of the Government of Cambodia, the Disability Action Council (DAC) and the Asia-Pacific Development Center on Disability (APCD), in collaboration with the Japan International Cooperation Agency (JICA), the Japan-ASEAN Integration Fund (JAIF), and non-governmental organizations related to intellectual disability and autism in Cambodia.

Aimed at giving opportunities for persons with intellectual disabilities and autism to network and strengthen their collaboration with partners on the national level, the event was the venue for the establishment of CIDAN, the election of the CIDAN Executive Committee, and the drafting of the Phnom Penh Recommendations on Intellectual Disability and Autism, which was presented at the 8th World Autism Awareness Day and 2nd Cambodian Autism Awareness Day celebrations in Phnom Penh on 2 April 2015.

4

Executive Committee Members Cambodian Intellectual Disability and Autism Network (CIDAN) Elected Parents Representatives Name

NGO

Ms. Sim Dany

Mrs. Nhem Leksmey

Email

CIDAN President

nhorkkimhor@yahoo.com

HAGAR

Vice President

cidan2.cambodia@gmail.com

DDSP

Vice President

ddsp@camintel.com

CAMYOD

Mrs. Em Chhorvy

Position

Elected NGO Representatives Name

NGO

Ms. Sim Dany

Mrs. Nhem Leksmey

Email

CIDAN President

nhorkkimhor@yahoo.com

HAGAR

Vice President

cidan2.cambodia@gmail.com

DDSP

Vice President

ddsp@camintel.com

CAMYOD

Mrs. Em Chhorvy

Position

CIDAN Executive Committee Members elected in the workshop

5

Phnom Penh Recommendations on Intellectual Disability and Autism We, the representatives of persons with intellectual disabilities and autism, their parents, siblings and other family members, governments, caregivers, the private sector and other stakeholders in Cambodia, over 500 persons, gathered in Phnom Penh, Cambodia from 31 March to 2 April 2015 in the “National Workshop for the Establishment of the Cambodian Intellectual Disability and Autism Network”.

We thank the organizers of the Workshop: the Disability Action Council (DAC) of Cambodia and the Asia-Pacific Development Center on Disability (APCD) in collaboration with the Ministry of Social Affairs, Veterans and Youth Rehabilitation of Cambodia, the Ministry of Education of Cambodia, with support from the Japan International Cooperation Agency (JICA) and the Japan-ASEAN Integration Fund (JAIF) for their support in the successful arrangement of the Workshop.

In agreement with the principles of the United Nations Convention on the Rights of Persons with Disabilities (CRPD), the Incheon Strategy to “Make the Right Real” for Persons with Disabilities in Asia and the Pacific, 2013-2022, the Government of Cambodia has been making various efforts on disability and development in line with the Law on the Protection and the Promotion of the Rights of Persons with Disabilities 2009, and the National Disability Strategic Plan 2014-2018.

In light of 8th World Autism Awareness Day/2nd Cambodian Autism Awareness Day, presided

by His Excellency Mr. Sem Sokha, Secretary of State, Ministry of Social Affairs, Veterans and Youth Rehabilitation of Cambodia/Vice President, Disability Action Council of Cambodia, the Workshop makes the following recommendations:

1. The Disability Action Council of Cambodian government to acknowledge the establishment of the Cambodian Intellectual Disability and Autism Network (CIDAN) as a focal of the United Intellectual Disability Network in the Mekong Sub-region and the ASEAN Autism Network;

2. The Cambodian Intellectual Disability and Autism Network (CIDAN) to be part of the planning, implementation and monitoring of laws and policies on disability and development at the national level in partnership with the Government of Cambodia;

3. Partnerships among the Disability Action Council of Cambodian government, CIDAN, APCD, United Intellectual Disability Network in the Mekong Sub-region and the ASEAN Autism Network to be strengthened locally and internationally for an intellectual disability and autism-friendly Cambodian community in a sustainable manner.

Presented and unanimously adopted at the National Workshop for the Establishment of The Cambodian Intellectual Disability and Autism Network 2 April 2015

6

អនុ�សន៍ភ�ំេពញស� ព ី ីជនពិ�រេខ�យសតិប��និងអូ ទីស្សឹម េយើងខ��ំ� ំងអស់���តំ�ងៃនជនពិ�រេខ�យសតិប��និងអូ ទីស្សឹម រ ួម�នឪពុក��យរបស់ ពួ កេគ្រពម� ំងបងប� �ននិងស�ជិក្រគ� �រដៃទេទៀត រ��ភិ�ល អ� កែថ� ំកុ�រពិ�រ វ �ស័យឯក ជននិង�គី�ក់ព័ន�ដៃទេទៀតេ�ក��ង្របេទសកម����ង 500 �ក់�ន្របមូ លផ� ំ� � � េ�ក��ង�ជ �នីភ�ំេពញពីៃថ� ទី ៣១ ែខមី� ដល់ ២ ែខេម� ��ំ២០១៥ េ�ក��ង "សិ������ក់�តិមួយស� ីពី �រចង្រកងប� � ញជន ពិ�រេខ�យសតិប�� និងអូ ទីស្សឹមកម���" ។ េយើងខ��ំសូមែថ�ងអំណរអរគុណ�៉ង្រ�លេ្រ�បំផត ុ ដល់អ�កេរៀបចំសិ����េនះ: រ ួម�ន្រក �ម ្របឹក�សកម� �ពជនពិ�រ (DAC) និងមជ្ឈមណ�លអភិវឌ្ឍន៍ជនពិ�រ្រប�ំតំបន់�សុី�៉សុីហ��ក (APCD) សហ�រ�មួ យ្រកសួ ងសង� មកិច�អតីតយុទ�ជន និងយុវនីតិសម្ប� ្រកសួ ងអប់រ�យុវជន និងកី� េ�យ�ន�រ�ំ្រទពីទី��ក់�រសហ្របតិបត� ិ�រអន� រ�តិ្របេទសជប៉ុន (JICA) និងមូ ល និធិស�ហរណកម� ��៊នជប៉ុន (JAIF) ែដល�ន�ំ្រទេ�ក��ង�រេរៀបចំឲ្យទទួ ល�នេ�គជ័យ ៃនសិ����េនះ។ ក��ងកិច�្រពមេ្រព�ង�មួ យនឹងេ�ល�រណ៍��ៃនអនុស��របស់អង� �រសហ្រប��តិស�ីពីសិទ�ិ ជនពិ�រ (CRPD) និងយុទ���ស� អុីនឈន់ "េធ� �ឲ្យសិទ�ិ��យ��រពិត" ស្រ�ប់ជនពិ�រេ�ក��ង តំបន់�សុី�៉សុីហ��ក ២០១៣-២០២២ �ជរ��ភិ�លកម����ននិងកំពុងខិតខំ្របឹងែ្របង�៉ង��ំងេលើ �រអភិវឌ្ឍន៍ វ �ស័យពិ�រ�ពេដើម្បីេ�យ្រសបេ�នឹងច�ប់ស�ីពីកិច��រ�រនិងេលើកកម� ស់សិទ�ិជន ពិ�រ��ំ ២០០៩ និងែផន�រយុទ���ស� �តិស�ីពព ី ិ�រ�ព��ំ ២០១៤-២០១៨ ។

ឹ អូ ទីស្សឹមកម���េលើកទី២ ��ំ ក��ងឪ�សទិ�យល់ដឹងអូ ទីស្សឹមពិភពេ�កេលើកទី៨ និងទិ�យល់ដង ២០១៥ េ្រ�មអធិបតី�ពឯកឧត� ម ែសម សុ� រដ� េល�ធិ�រសួ ងសង� មកិច� អតីតយុទ�ជននិង យុវនីតិសម្ប� និង�អនុ្រប�ន្រក �ម្របឹក�សកម� �ពជនពិ�រ ែដលសិ����េនះ�នផ�ល់ អនុ�សន៍���នដូ ច�ងេ្រ�មេនះ: � ញជនពិ�រេខ�យសតិប�� 1. ្រក �ម្របឹក�សកម� �ពជនពិ�រទទួ ល��ល់�រចង្រកងប� និងអូ ទីស្សឹម កម��� (បជសអក) �ស� �លប� � ញជនពិ�រេខ�យសតិប��េ�ក��ងអនុតំបន់ទេន� េមគង� និងប� � ញអូ ទីស្សឹមក��ង្រកបខ័ណ���៊ន ។ � ញជនពិ�រេខ�យសតិប�� និងអូ ទីស្សឹមកម��� (CIDAN) គឺ�ែផ�កមួ យេដើម្បីជ្រម �ញ 2. ប� �រអនុវត� ន៍និង�រ្រត� តពិនិត្យេលើ�រអនុវត� ច�ប់និងេ�លនេ��យ��ស� ីពីពិ�រ �ពនិង�រអភិវឌ្ឍេ���ក់�តិក��ង�ព�ៃដគូ �មួ យ�ជរ��ភិ�លកម��� ។ 3. �ព�ៃដគូ �មួ យ្រក �ម្របឹក�សកម� �ពជនពិ�រ CIDAN, APCD, �ររ ួបរ ួម��ៃនជន

ពិ�រេខ�យសតិប��េ�ក��ងអនុតំបន់ទេន� េមគង� និងប� � ញអូ ទីស្សមក��ង្រកបខ័ណ��

�៊នែដលនឹង្រត�វ�នព្រងឹង� ំងក��ង្របេទសនិងេលើ�កអន� រ�តិស្រ�ប់ជនពិ�រេខ�យ សតិប��និងសហគមន៍កម���េ��ះេ�រកនិរន� រ�ព ។ �នេឃើញនិងអនុម័ត�ឯកច� ័ន� េ�ក��ងសិ������ក់�តិពី�រចង្រកងប� � ញជន ពិ�រេខ�យសតិប�� និងអូ ទីស្សឹមកម��� ។

7

Welcome Speech (Khmer)

H.E. Mr. Makara Chan Em Secretary General

Disability Action Council

Cambodia

សុ នរទ កថ ឯកឧត្តម ឯម ច័នម ទ ក� អគគេលខធក ិ រ

នង ិ អចៃិ ្រន្តៃន្រកុម្របក ិ ជសមជក ឹ �សសកមភពជនពក ិ រ ែថ្លងកនុងឱកសបទ ិ សិកខ��ស្តីពី

្ត ញជនពក ករចង្រកងប� ិ រេខ�យយសប ិ ញញេនកមពុជ

េនមជឈមណ្ឌលសហ្របតិបត្តក ំ ០១៥ ិ រកមពុជ- ជប៉ុន ៃថងទ៣ ី ១ ែខមន ី ឆន២

សូ មេគរព - ឯកឧត្តម អស់េ�ក េ�ក្រសីៃនអគគេលខធិករ�្ឋន្រកុម្របឹក� សកមមភពជនពិករ!

- េ�ក Ryuhei Sano តំ�ងមជឈមណ្ឌលអភវិ ��ជនពក ិ រ ្របចំ តំបន់ �សុី នង ិ ប៉សុី ហ្វិក!

- េ�ក េ�ក្រសី េភញ�វកត ្តិ ស ជត-ិ អន្តរជត!ិ ិ យ

- េ�ក េ�ក្រសី��ព�បល នង ិ បងប្អូនជនពក ិ រ ទំងអស់ ជទី្រស�ញ់ �ប់�ន!

ៃថងេនះខញុំពត ែដលបនមកចូលរួមកនុងពធ ិ ជមនេសចក្តរី ក�យ ី ិ ប ី ទ ិ

“សិកខ��ស្តីពក ្ត ញជនពក ី រចង្រកងប� ិ រេខ�យយសប ិ ញញេនកមពុជ”

ែដលេរៀបចំេឡើងេ�យ្រកុម្របឹក�សកមមភពជនពិករ សហករជមួយមជឈ មណ្ឌលអភវិ ��ជនពក ្វិ នង ិ រ្របចំតំបន់ �សុី នង ិ ប៉សុី ហក ិ អងគករមន ិ ែមន រ�្ឋភប ័ ធវស័ ិ យពក ិ លពក់ពន ិ រភពមួយចំនួនេទៀត

េ�យមនកិចចឧបតថមព ភ ី

អងគករ JICA , Japan-ASEAN Integration Fund (JAIF)។

8

1

ពិត�ស់ថសិកខ��េនះ

បនឆ្លុះបញចង ំ ឱយេឃើញអំពីឆនទៈ

នេយបយដ៏មុតមំរបស់្រកុម្របក ឹ �សកមមភពជនពក ិ រែដលជេសនធក ិ រ

ដ៏សំខន់របស់�ជរ�្ឋភប ិ លកមពុជ កនុងករេប្តជញេលើកកមពស់ករចូលរួមរបស់

បងប្អូនជនពក អងគករមន ័ ធនឹងវស័ ិ ិ យ ិ រ សងគមសុី វល ិ ែមនរ�្ឋភប ិ លពក់ពន ពក ័ ធនង ិ រភព ពេិ សសអងគករែដលេធ្វក ើ រពក់ពន ិ បញ្ហជនពក ិ រេខ�យសតិ បញញ នង ិ អូទស ី �ម ឹ ។ ខញុំសូម�យតៃម្លខពស់ចំេពះលទធផលៃនសិកខ��រយៈេពល

២ៃថងេនះ និងសូ មអបអរ�ទរចំេពះេ�កេវជជបណ្ឌិត ហុង ជ មកពី អងគករ

CCAMH េ�ក គង់ វច ិ ្រិ � អងគករ KPF េ�ក ចន់ �រន ិ អងគករ HHC ែដល្រតូវបនេ្រជើសេរសេ�យអងគ េបះេឆនតកនុងសិកខ��េនះេដើមបេី ធ្វើជ ើ

តំ�ងប� ្ត ញ្រកុមករងរជនពក ិ រេខ�យសតប ិ ញញ នង ិ អូទស ី �ម ឹ កមពុជ ែដលតំ�ង�យអងគករមន ័ ធជនពក ិ ែមនរ�្ឋភប ិ លពក់ពន ិ រ្របេភទេខ�យ

សតិបញញ និងអូទីស�ម ៏ ូ មចូលរួមអបអរ�ទរចំេពះ េ�ក្រសី ឹ ។ ខញុំកស

សុម ឹ �នី េ�ក្រសី េញ៉ ប េពលក�ម ី នង ្ត ញ ិ េ�ក្រសី ឯម ឆវ ី តំ�ង�យ ប�

្រកុម��ព�បលជនពិករេខ�យសតិបញញ និង អូទីស�ម ឹ ។

ករចង្រកងប� ្ត ញេនះ គឺពិតជមនផល្របេយជន៍�ស់ស្រមប់

បងប្អូនជនពក ិ រេខ�យសតប ិ ញញនង ិ អូទស ី �ម ឹ េ្រពះថកន្លងមកេយង ើ េនពុំ ទន់មនអនកតំ�ងអងគករមន ័ ធវស័ ិ យពក ិ ែមនរ�្ឋភប ិ លពក់ពន ិ រភពែដល

េ្រជស ើ េចញពក ី រេបះេឆនតជផ្លូវករេ�យតំ�ងអងគករេនះ។

ខញុំសូមចត់ទុកថេនះគជ ឺ ជំ�៊នចប់េផ្តើមមួយដ៏មន�រៈសំ ខន់

និងជគំរូដល់ប� ្ត លអងគករមន ័ ធ ិ ែមនរ�្ឋភប ិ លដ៏ៃទេទៀតែដលេធ្វើករពក់ពន

វស័ ករជតំ�ងេលើវស័ ិ យពក ើ បច ើ េ្រជស ើ េរសអងគ ិ យពក ិ រភពេដម ី ប់េផ្តម ើ ិ រភព

េដើមបក ៏ ្អកុ ងករសនទ ន ន និងរួមគនជមួយរ�្ឋភប ី ្ល យេទៃដគូដល ិ លកមពុជពិេសស ្រកុម្របឹក�សកមមភពជនពិករ កនុងករជំរុញករអនុវត្តចបប់ លិខិតបទ�្ឋន

2

9

គតិយុទធ��ស្តជតិនិងអន្តរជតិេផ�ងជុំវញវ ិ ស័ ិ យពិករភព ពិេសសែផនករ យុទធ��ស្តសី ព ្ត ព ី ក ិ រភព ២០១៤-២០១៨។

ខញុំសូមយកឱកសេនះែថ្លងអំណរគុ ណចំេពះអស់េ�កែដលតំ�ង

្រកសួ ងសុ ខភប ្រកសួ ងសងគមកិចច អតីត ិ ល ្រកសួ ងអប់រ ំ យុវជន និងក� ី យុទធជន នង ិ យុវនត ី ស ិ មបទ នង ិ �គមន ិ មកពអ ី ងគករ CCAMH, KPF, HHC,

និងអងគករ RS ែដលបនចូលរួមេធ្វើបទបង្ហញដ៏មន�រ�សំ ខន់កុ ងករផ្ត ន ល់ ព័តម ៌ នៃនករផ្តល់េស�ដល់ជនពក ួ ៗពក់ពន ័ ធ ិ រ នង ិ ែផនកររបស់្រកសួ ងនម ិ យ នង ិ យពក ឹ វស័ ិ រភព។

-ឯកឧត្តម អស់េ�ក េ�ក្រសី បងប្អូនជនពិករជទីេម្រតី!

�ជរ�្ឋភប ្ត ព ិ លកមពុជ បន�ក់េចញនូវយុទធ��ស្តជតស ិ ីព ី ក ិ រភព

២០១៤-២០១៨

េ�យបនែចង�៉ងចបស់អំពីករផ្តល់ដល់ជនិពិករនូវ

េស�សុ ខភព្របកបេ�យគុណភពនង ិ សមភព ្រពមទំងករ�្តរលទធភព ពលកមមកយសមបទនិងសតិបញញ េ�យេ្របើនូវយុទធ��ស្តបេងកើនចំនួនអនក ជំនញែផនកសុ ខភពនិង�្តរលទធភពពលកមម �មរយ�ករេរ�បចំវគគបណុ ្ត ះ

ប� ្ត លបេចចកេទសបឋម បណុ ្ត ះប� ្ត លបន្ត នង ិ ជំរុញលទធភពចំេណះដឹង ំ ួយ ្រទ្រទង់�ងកយ និងបញចូ លែផនកេនះឲយមន ៃនករេ្របើ្របស់ឧបករណ៍ជន

េន្រគប់មនទេី ពទយ មណ្ឌលសុ ខភព គ្លន ី ក ិ ឯកជន មជឈមណ្ឌល�្តរលទធភព ពលកមមេដើមបព ំ យធ្លក់ខួ នព ្ល ក ី យបលអនកជំងឺកុឲ ិ រ។

េយើងក៏�ក់េចញនូវយុទធ��ស្តបេងកើនករជួយបណុ ្ត ះប� ្ត ល្រគួ�រ

ែដលមនសមជក ិ ពក ិ ែី ថទំនង ិ រ ជនពក ិ រ នង ិ អនកសម័្រគចត ិ ្តអំពវី ធ ិ បេចចកេទស �្តរលទធភពពលកមម�ម្របេភទពក ួ ៗ ិ រនីមយ

េដើមបឲ ី យ្រគួ�រែដលមន

សមជិកពក ិ រ ជនពិករ មនលទធភព�្តរកយសមបទ និងសតិបញញជន ពក ិ រ។

3

10

�ជរ�្ឋភប ិ លបនបង្ហញនូវករគំ្រទកនុងករព្រងឹង នង ិ ព្រងីកេស�

�្ត រលទធ ភ ពពលកមម ក យសមបទ�មសហគមន៍ េស�ពិ េ្រគះេយបល់

ពយបលជំងផ ្ល ត ឺ ូ វច ិ ្ត នង ិ សតប ិ ញញេខ�យស្រមប់ជួយដល់ជនពក ិ រ។ ជំរុញ ករអនុវត្តរបបេគលនេយបយចំេពះជនពិករ្រកី្រកេន�មសហគមន៍។

បេងកន ើ កមមវធ ិ ប ី ងករពក ិ រភពដល់ពលរដ្ឋ្រគប់រូប�មរយ�ករែថទំ

សុ ខភពកនុងេពលមនគភ៌ករ�ម�ន

និងករវន ឆ័ េ�គែដលនំឲយមន ិ ិចយ

ំ ងករជំងឺែដលនំឲយមនពិករភព ករ ពិករភពទន់េពលេវ�ករផ្តល់ថនប

ផ្តល់��រ្រទ្រទង់�ងកយ ករអប់រ ំអំពម ី ូលេហតុែដលនំឲយពក ិ រភព នង ិ ករពយបល�មវធ េពល ិ ីេវជជ��ស្តនិងករអប់រ ំកយសមបទេឡើងវញឲយទន់ ិ

េវ�។

ជរួម �ជរ�្ឋភប ិ លកំពុងែតជំរុញករផ្តល់របបេគលនេយបយ

ចំេពះជនពក ់ ងរនិង្រក្រី ក និងជនពិករែដល្រកី្រក ិ រែដលមនពិករភពធងនធ បំផុតគមនទីពឹងេដើមបទ ី ទួលបនករផ្តល់េស��្តរលទធភពពលកមមេនមជឈ

មណ្ឌល�្តរលទធភពពលកមមរបស់ រដ្ឋរួមបញចូ លទំងករផ្តល់្របក់ស្រមប់

��រ កនុងអំឡុងេពលទទួលេស��្តរលទធភពពលកមម ករផ្តល់ឧបតថមថ ភ វក ិ និង្របក់េ�ហ៊ុ យេធ្វើ ដំេណើរមកទទួលេស�េនមជឈមណ្ឌល�្តរលទធ ភព ពលកមម។

-ឯកឧត្តម អស់េ�ក េ�ក្រសី បងប្អូនជនពិករជទីេម្រតី!

េនប៉ុនមនឆនខ ំ ងមុខេនះ បញ្ហ ពិ ក រភពនឹ ង ក្លយជក្តី ប រមភ កន់ែត

ធំេធងេ�យ�រអ្រ�ពិករភពកន់ែតេកើនេឡើង

ែដលប� ្ដ លមកពជ ី ំងឺ

ំ ស �ុៃំ រេផ�ង�ដូ ៉ ចជ ទក ឺ រៃសឈមេបះដូង �ច់សរៃស ឹ េនមែផ្អម ម�រក ី ជង ឈមកនុងខួរកបលជេដើម។ ក�្តេនះ ទមទរឲយេយើងទំងអស់គន្រតូវបេងកើន

4

11

ករយកចិ ត្ត ទុ ក �ក់កុ ន ងករែស្វ ង រកដំេ�ះ្រ�យននជបនទ ន់រួម ទំង

ករេលើកកមពស់សុខុមលភពសងគម ករ�្ដរលទធភពពលកមមកយសមបទ

និ ង សតប ិ ញញ ករផ្ដល់�៉ក់�ុំងករពរជមងន ឺ ន នង ិ ករអប់រ ំផ�ព្វផ�យអំពី េ្រគះថនក់នឲ ំ យពិករជេដើម។

េឆ្ល�តកនុងឱកសេនះ ខញុំែថ្លងអំណរគុណដ៏្រជលេ្រជចំេពះមជឈមណ្ឌល

អភិវ ��ែផន ក ពិ ក រភព្របចំតំ ប ន់� សុី និ ង ប៉ សុី ហ្វិ ក និ ង អងគ ក រមិន ែមន រ�្ឋភប ិ លជេ្រចើនេទៀតែដលបនរួមសហករណ៍េរៀបចំនូវសិកខ��ដ៏មន

�រៈសំ ខន់េនះេឡើង។

េនទប ី ញច ប់ ជមួយនង ឹ ករ្របកសបទ ិ “សិកខ��ស្តីពក ី រចង

្រកងប� ្ត ញជនពិករេខ�យយសិបញញេនកមពុជ” េនេពលេនះ និងកនុង

ឱកសម�ស��គន បុណយចូលឆនថ ំ ្រមី បៃពណីជតិ ែខមរ ឆនម ំ ែម បស្តស័ក

ព.ស. ២៥៥៩ ែដលនង ឹ ឈនចូលមកដល់នេពល ខងមុខដ៏ខេ្លី នះ ខញុំសូម ្របសិទធិពរជ័យ បវរសួ សី ្ត ម�្របេសើរ ជូនចំេពះ ឯកឧត្តម អស់េ�ក េ�ក្រសីេភញ�វកត ្តិ ស ជតន ំ អស់ សូ មទទួ ល បននូ វ ពុ ទធ ព រ ិ យ ិ ង ិ អន្តរជតទ ិ ង ទំង ៤្របករគឺ �យុ វណ្ណៈ សុ ខៈ ពលៈ កុំបីេឃ្ល�ង�្លតេឡើយ។

សូ មអរគុណ!

5

12

Programme National Workshop for the Establishment of The Cambodian Intellectual Disability and Autism Network Cambodia-Japan Cooperation Center, Phnom Penh, Cambodia 31 March-2 April 2015 Day 1: Tuesday, 31 March 2015 7:30 - 8:30

Registration

8:30 - 9:30

Item 1. Opening - Welcome Speech: H.E. Mr. Makara Chan Em (Secretary General, Disability Action Council Secretariat, Cambodia) - Welcome Remark: Mr. Ryuhei Sano (General Manager, Asia-Pacific Development Center on Disability, Thailand) - Opening Speech: H.E. Mr. Sem Sokha (Secretary of State, Ministry of Social Affairs, Veterans and Youth Rehabilitation, Cambodia - Group Photo

9:30-9:45

Refreshment Break

9:45-10:15

Item 2. Purpose of the Workshop

10:00-12:00

Item 3. Situational Analysis by Self Advocacy Groups and NGOs Representatives - Self-advocates on Their Life Stories and Situation - Development of Intellectual Disability and Autism Movement (NGO presentations)

12:00-13:00

Lunch Break

13:00-14.45

Item 4. Discussion on Cambodian Intellectual Disability and Autism Network - Agreement - Constitution

13

14:45-15:00

Refreshment Break

15:00-17:00

Item 5. Discussion on Cambodian Intellectual Disability and Autism Network - Structure of the Network

Day 2: Wednesday, 1 April 2015 7:30-8:00 8:00-9:00 9:00-10:30

Registration Presentation from Ministry of Education and Ministry of Social Affair Item 6. Discussion on Cambodian Intellectual Disability and Autism Network - Action Plan

10:30-10:45

Refreshment Break

10:45-12:00

Item 6. (Continued) Discussion on Cambodian Intellectual Disability and Autism Network - Action Plan

Day 2: Wednesday, 1 April 2015 12:00-13:00

Lunch Break

13:30-15:00

Item 7. Conclusion of Networking - Network Constitution - Action Plan - Identification of Executive Committee Members

15:00-15:15

Refreshment Break

15:15-17:00

Item 8. Adoption of the Outcome Documents - Phnom Penh Recommendations on Intellectual Disability and Autism

Day 3: Thursday, 2 April 2015 8:30-9:00

14

Arrival of Honorable Guests

9:00-10:30

Item 9. World Autism Awareness Day 2015 - Workshop Report: H.E. Mr. Makara Chan Em (Secretary General, Disability Action Council Secretariat, Cambodia) - Ceremony Remark: Mr. Akiie Ninomiya (Executive Director, Asia-Pacific Development Center on Disability, Thailand) - Impress of CIDAN network by Mr. Hong Chea, NGO representative - Announcement of Phnom Penh Recommendations on Intellectual Disability and Autism by Mrs. Em Chhorvy, Parent Vice president - Keynote Speech: H.E. Mr. Sem Sokha (Secretary of State, Ministry of Social Affairs, Veterans and Youth Rehabilitation, Cambodia,) - Group Photo - Traditional Games Conducted by NGOs for AID Group

 

15

Presentations

16

Hands of Hope Community

17

18

19

20

21

Developmental Disability Services

22

23

24

25

Cambodia Intellectual Disability Autism Network

26

27

28

29

Cambodia Intellectual Disability Autism Network (Khmer)

30

31

32

33

CIDAN Action Plan

34

35

36

Autistics (Khmer)_Rabbit School

37

38

39

Ministry of Education, Youth and Sport

40

41

42

43

Ministry of Social Affairs, Veterans and Youth Rehabilitation

44

45

Disability Action Council Strategic Plan 2014

46

47

48

49

50

51

52

53

Media Coverage អង�ករេ្ររដ�រ បាលងររពឹងថា ងាដកររជនពិកដរ

េ រងលង�សេររិ�រេកពរ

ចងជរប ណ ា Thursday, 02 April 2015 16:05 រពយររេ�អមដ�រ DAP)-ID: 010

រ�បរា​ា៖ េរកអង�ករេ្រដ�ររិប�កេរ�ាកងររ��រ ងាដករជនពិកដរ េ​េដ» ងិសណងក បាល ងររពឹងថាិ�រពរិ� ងាដ ករជនពិកដ រ

េ រ«អូទីិុល» ងដងរ«រងពបង

េ រងលងទទប�ងករពរចដ កទ ណ ុ ររ

រ�រងដ ងគបេកង� សក់ែបងរសងឹរទ�ករាី ត រដ �រមុជររកមរ�ាីាបររ�ងចងេរងរជរប ណ ាង េរកអង�កិង�ិុីុ ដ�ររិប�ករ�� ងាដករជនពិកដរ

េ េរិបរ១៤អង�ករងិរេចចងេរងគ�ជររ

ប ណ ាររេ�មី ប គ�ជិបរាងសកបពរ�ុងករកពពរ ះ រសេ�េរ�ររលេូចជមាសិបងររកពរចដកណ ទុររ�់ឲងជមិ�រសងឹរទ�ករាី ត រដ�រមុជរងដងអ�រេរ�ាកងង រ រលររ

ង� រព ដងរកពរេរកដ រកណដអង�ក បងបពរជងរណីិងនលិេិរ�ិម�ងម ររ់កក� រHHC ងសែ​ែងេរ� រ

 ្បណ�ាកកតិងរេ�អមដ�ររពជែរដទិដកសពលិណីាីរ«កចងេរងរប ណ ា ងាដករជនពិកដរ

េ រ

រពរមុជ» ក�ាី ជែទី០២រសជរពរ � ប២០១៥ររព ្បណ�រដ ចិ ិ មេរកដរកណដករមុជ- រ៉ុងររកចងរ េរងជរប ណ ារងករងលងរិប�់ឲិបរាងអង�ករិប�ករ�� ងាដករជនពិកដ ររ េ កង� សកិងេរិដទថ រ ារ រេ� មីរសិបងរកគបេរងដងរ��រជរងប��រ� ូងត រដ�ងររ��ិាី រងករទ�ករកចងេរងជរប ណ ារ រលងលងរ បពរ់ឲេរកអង�ករិប�ករ�� ងាដករជនពិកដរ

េ រសច បពគ�ររេ� មីរកពពងូ ុរ ះ េរ�រ

សេ�រររ�កិងររម�ពរលរ បាលងររងលងិងអង�ករេច�ងរទ�ករ�ុងរប ណ ាបពរងកង រលររ

ង� រព ដងររល ិសណងរណី បាលងទុ រទងសេររត រដ�ររលងលងពរចដ កទ ណ ុររ�កង� សក់ែបងទងសេរររ

រ��េរក ងាដករជនពិកដរ រជនពិកដ រ

េ ងរ«ជ�បុរ ឿជរ�ររត រដ�រគក� ងលងពរចដកទ ណ ុររ� រ��ាបររ�រ ងាដក េ �ររេ​េកាបររ�ដងសចរិប�អី ប ងរកករទងរជ�បុ បាល ងររត រដ�រងលងទិែរ� ររ ិ រ�ែុ ដកររេ� មី

ប ព់ឲពឹងថារជងកិ�រពរិ� ងាដករជនពិកដរ ងាដករជនពិកដរ

េ រង�សេររិ�»ង

េ រងដងរាដ កជប រខ�ររពរមុជរិងេរិបរ១២,៥៣ថ�ពរជង ងាដកិុរេររ

ិបរ៣០១.៦២៩ករ�ង

រលររ រចកង ម រតរអ��រ�់ិដករជងអ��រ�់ិដកងេរកេរលរនិរ្ថា ងាដ ករងិងេរពិងម រ ររត រដ�រមុជរងរ� រចាងូ ុពុទរពទិណជកដិីា ណ ីាដកថា � បរ២០១៤-២០១៨ររពងសចងរ

យ៉ ងចខិ�អបាីកទណ�� ូង ងាដករងូ ុរិនិុជថាេររររព�ុបថារងដងិកឹថាេាមបងពណរ�ទរ ថា​ា�រ្រកពិមមរងដងិកដរ

េង

រលររងណររាពយិដកសពលិណីាីរ«កចងេរងរប ណ ា ងាដករជនពិកដរ

េ រពរមុជ» ពយរា�រ ាី ជែរងែងរររងករងាែុករ ិ ង ប ់ឲរ្�ាអបាីាងមយងរយពរេល រិកុករិ�េរកេរលរនិរ្ថា ងាដករ សេ�ជរិកិដករេល ិប់ង� រិ�ត រដ�រមុជររ�ុងកររណជ�ចដកណរ��ររមិ�កចូ �បរិ� ងាដករ

54

Sdao Kanleng Market Opening

55

Photos

Over 150 participants including persons with intellectualdisabilities and autism, their family and stakeholders

Opening ceremony by organizers

56

Agreement to establish Cambodian Intellectual Disability and Autism Network (CIDAN)

Newly elected CIDAN Executive Members

Phnom Penh

Recommendations on Intellectual Disability and Autism adopted by participants

Feedback from a Workshop participant

57

8th World Autism Awareness Day and 2nd Cambodian Autism Awareness Day Organized by Ministry of Social Affairs, Veterans and Youth Rehabilitation (MoSVY) Disability Action Council (DAC) Asia-Pacific Development Center on Disability (APCD)

In Collaboration with Japan International Cooperation Agency (JICA) Japan-ASEAN Integration Fund (JAIF)

2 April 2015 Cambodia-Japan Cooperation Center (CJCC) Phnom Penh, Cambodia

This report is available in a text format for persons with visual impairments and blind persons free for charge. Please contact info@apcdfoundation.org for further details.

Executive Summary The Government of Cambodia through the Ministry of Social Affairs, Veterans and Youth Rehabilitation (MoSVY) and the Disability Action Council (DAC) led the celebration of the 8th World Autism Awareness Day and 2nd Cambodian Autism Awareness Day on 2 April 2015 in Phnom Penh. Also present to lend their support to the event were the Asia-Pacific Development Center on Disability (APCD), the Japan International Cooperation Agency (JICA), the JapanASEAN Integration Fund (JAIF) and the ASEAN Autism Network (AAN).

Attended by over 550 participants, the event brought together different local and international stakeholders on intellectual disability and autism, which further strengthened collaboration and networking, and renewed the commitment of concerned parties on the issue.

59

Keynote Speech

H.E. Mr. Makara Chan Em Secretary General Disability Action Council Cambodia

សុ នរទ កថ ធ ន ឯកឧត្តម ែសម សុ ខ រដ្ឋេលខធក ិ រ្រកសួងសងគមកច ិ ច អតត ី យុទជ នង ិ យុវនត ី ស ិ មបទ នង ិ ជអនុ្របធន្រកុម្របក ឹ �សសកមភពជនពក ិ រ

កនុងពធ ិ ស ី ំេណះសំ�លលអបអររទរទ� ិ អូទស ី ឹ ម នង ិ េ�ននំង្រដូម មជឈមណ្ឌលសហ្របតប ិ ត្តក ិ រកមពុជ-ជប៉ុន (CJCC) ភនេំ ពញ ៃថងទី០២ ែខ េមរ ឆន ំ ២០១៥ t

សូ មេគរពៈ  

ឯកឧត្តម េ�កជំទវ េ�ក េ�ក្រសី សមជិក្រកុម្របឹក�សកមមភពជនពក ិ រជទីេគរព!

ឯកឧត្តមអគគេលខធិករ ឯកឧត្តម េ�កជំទវ េ�ក េ�ក្រសី តំ�ងអងគករមន ិ ែមន រ�្ឋភប ិ លជតិ និងអន្តរជតិ!



បងប្អូនជនពក ិ រទំងអស់ ជទ្រី ស�ញ់ �ប់�ន!

�ងនម ឯកឧត្តមរដ្ឋម្រន្តី ្រកសួ ងសងគមកិចច អតត ី យុទធជន និងយុវនីតស ិ មបទ និងជ

្របធន ្រកុម្របក ំ ទ ល់ ខញុម ំ នេសចក្តេី រមនស�រក�យ� ៉ ងៃ្រកែលង ឹ �សកមមភពជនពក ិ រ នង ិ ខ្លួនខញុផ ី ំ វ េ�ក េ�ក្រសី នង េ�យបនមកចូលរួមជមួយឯកឧត្តម េ�កជទ ិ បងប្អូនជនពក ិ រទំងអស់ េដើមបអ ី �ម ឹ ី បអររទរ ទិ�យល់ដឹងពក ី ុមរពក ិ រសតិបញញ អូទស

េ្រកម្របធនបទ «ករ�ក់ចូល

ពក រលេនះ។ អនុញញតឲយ ខញុំបននំមកនូវ ករផ្តេំ ផញើរក ិ ិ ិ រភពកនុងករងរ» នឱកសដ៏វេសសវ

សួ រសុ ខទុកខពស យុវ ី ំ �ក់ ឯកឧត្តម វង សូ ត រដ្ឋម្រន្ត្រី កសួ ងសងគមកច ិ ច អតត ី យុទធជន នង ិ

នត ី ស ិ មបទ នង ិ ជ្របធន្រកុម្របក ឹ �សកមមភពជនពក ិ រ ជពេិ សស សេម្តចអគគម�េ​េសនបី េតេជ

ហ៊ុន

ែសន

នយករដ្ឋម្រន្តីៃន្រពះ�ជ�ច្រកកមពុជ

និងជ្របធនកិតយ ្តិ ស្របក ឹ �

ធ ណ្ឌិត សកមមភពជនពក ិ សេម្តចកត ិ រ ែដលជនិចចជកល សេម្តចេតេជនយករដ្ឋម្រន្តី នង ិ ្រ្តិ ពទ ឹ ប ែតងបនផ្តល់នូវក្ត� ្ត ស្របណី យកចត ី ណិត ្រស�ញ់ សេ� ិ ្តទុក�ក់ នង ិ គត ិ គូរខពស់អំពស ី ុ ខទុកខ

របស់បងប្អូនជនពក ិ រ ្រគប់្របេភទ ្រគប់រូប។

60

្រពះ�ជ�ច្រកកមពុជ ្របរព្វទ� ឹ ពក ិ យល់ដង ី ុមរពក ិ រសតប ិ ញញ អូទស ី ុ ឹ កនុងេគលបំណង

េដើមបប ី ង្ហញពក ី រចូលរួមចំែណករបស់�ជរ�្ឋភប ិ លកនុងករេលើកកមពស់ ្រសប�មច�ប់សី ្តពក ី ិចចករពរ

និងេលើកកមពស់សិទធិជនពក ិ រ

នង ិ េគរពសិទធជ ិ នពក ិ រ

ែដលបន�ក់ឲយេ្របើ្របស់ កលពី

ពក រលេនះ។ អនុញញតឲយ ខញុំបននំមកនូវ ករផ្តេំ ផញើរក ិ ិ ិ រភពកនុងករងរ» នឱកសដ៏វេសសវ

សួ រសុ ខទុកខពស ី ំ �ក់ ឯកឧត្តម វង សូ ត រដ្ឋម្រន្តី្រកសួ ងសងគមកិចច អតីតយុទធជន និង យុវ

នីតស ិ មបទ និងជ្របធន្រកុម្របឹក�សកមមភពជនពិករ ជពេិ សស សេម្តចអគគម�េ​េសនបី េតេជ

ហ៊ុន

ែសន

នយករដ្ឋម្រន្តៃី ន្រពះ�ជ�ច្រកកមពុជ

នង ្តិ ស្របក ិ ជ្របធនកត ិ យ ឹ �

ធ ណ្ឌិត សកមមភពជនពក ិ សេម្តចកត ិ រ ែដលជនិចចជកល សេម្តចេតេជនយករដ្ឋម្រន្តី នង ិ ្រ្តិ ពទ ឹ ប ែតងបនផ្តល់នូវក្តី�ណិត ្រស�ញ់ សេ� ្ត ស្របណី យកចិត្តទុក�ក់ នង ិ គត ិ គូរខពស់អំពីសុខទុកខ

របស់បងប្អូនជនពក ិ រ ្រគប់្របេភទ ្រគប់រូប។

្រពះ�ជ�ច្រកកមពុជ ្របរព្វទិ�យល់ដឹងពក ី ុមរពក ិ រសតប ិ ញញ អូទស ី ុ ឹ កនុងេគលបំណង

េដើមបប ី ង្ហញពក ី រចូលរួមចំែណករបស់�ជរ�្ឋភប ិ លកនុងករេលើកកមពស់ ្រសប�មច�ប់សី ្តពក ី ច ិ ចករពរ

និងេលើកកមពស់សិទធជ ិ នពក ិ រ

និងេគរពសិទធិជនពិករ

ែដលបន�ក់ឲយេ្រប្រើ បស់ កលពី

ៃថងទ០ ំ ០០៩។ ពធ ី ៣ ែខកកក� ឆន២ ិ េី នះ ក៏បង្ហញអំពឆ ី នទៈនង ិ ករេប្តជញចត ិ ្តរបស់�ជរ�្ឋភប ិ ល កនុង ករបន្តកិចក ច រពរនិងេលើកកមពស់សិទធជ ិ នពក ិ រ

�មអនុសញញស្តីពីសិទធជ ិ នពក ិ រ

ែដលបនផ្តល់

នង ៍ ក ិ ករ្របកសឲយអនុវត្តទសវត�រជនព ិ រ

្របចំតប ំ ន់�សុី នង ំ ០១៣-២០២២ ិ ប៉សុី ហ្វក ិ ឆន២

សចចប័នកលពីៃថងទី២០ ែខធនូ ឆន២ ំ ០១២ និងចូលជធរមនេនៃថងទី១៩ ែខមក� ឆន២ ំ ០១៣ យុទធ�្រស្តអន ុី ឈន់

“េធ្វើឲយសិទធិក្លយជករពិត”។

កនុងេនះអនុ សញញអងគករសហ្របជតិ

ស្តីពស ចពលរដ្ឋទូេទែដរ។ ី ិ ទធិជនពក ិ រ បនែចងថ ជនពក ិ រសតប ិ ញញ មនសិទធិនង ិ េសរភពដូ ី ពភ ី �ម ឹ ិ ពេ�កបនកំណត់ទ� ិ យល់ដឹងពក ី ុមរពក ិ រសតប ិ ញញ អូទស

េនះ េនៃថងទ២ ី ែខ

្ល សករអភវិ ��ន៍េនកនុងែផនកខួរកបល ែដល េម� ជេរៀង�ល់ឆន។ ំ ជមងឺ អូទស ិ ី �ម ឹ គឺ ជវប� ពក់ពន ័ ធ នឹងមុខងរអនុវត្តន៍ ដូចជករេរៀបចំ និងករេធ្វើ គេ្រមងែផនករ, េធ្វើឲយមនករលំ បក េលើញណ ដង ឹ , ចប់េផ្តម ើ េកត ើ មនមុន�យុ៣ឆន,ំ អ្រ�េកមង្របុសេ្រចន ើ ជងេកមង្រសី ៤/១ អ្រ�

ភគរយមនមនក់កុ ងចំ ន េ�ម១��នក់។ ចប់មនពក ី ំេណើត េហយ ើ �សថិតេនេលើបុគគលេនះអស់

មួយជីវត។ ិ

ករ�គល់អំពជ ី មងេឺ នះទន់េពលេវ��ចឲយេយង ើ េរៀបចំែផនករ

កនុងករ�្តរលទធភពពល ំ ញកនុងសកមមភព កមមកយសមបទ និងអប់រ ំពួកេគទន់េពលេវ� និង�ចឲយពួកេគទទួលបនជន

ជីវតរស់ េន្របចំៃថង ជំនញកនុងករ្របកបមុខរបរ ទំនក់ទំនង ែដលជក�្តសំ ខន់កុ នងកររក្របក់

ចំណូល េហយ ើ �ក៏ជគន្លះឹ មួយកនុងករជំរុញ ករ�ក់បញចូ លពួកេគេទកនុងសងគម ្របកបេ�យភព

ៃថ្លថូ នរ នង ិ សុ ខដុម។

េឆ្ល�តកនុងឱកសេនះ

ខញុំសូមសែម្តងករេកតសរេសើរចំេពះ្រកុម្របក ឹ �សកមមភពជនពក ិ រ

មូលនិធិជនពក ័ ធ អងគករេធ្វើករេលើវស័ ិ យពក ិ រ ្រកសួ ង �ថប័នពក់ពន ិ រភពេនកមពុជ អងគករមន ិ

ែមនរ�្ឋភប ័ ធពក ិ ល និងៃដគូអភវិ ��នន ែដលបនរួមសហករគនអនុវត្តករងរពក់ពន ិ រភពេនះ សេ្រមចបនសមទ ំ ស ៏ ូ ម�យតៃម្លខពស់ចំេពះសមទ ិ ធផលគួរឲយកត់សំគល់។ ជមួយេនះ ខញុក ិ ធផលទំង

�យែដលសេ្រមចបននេពលកន្លងមក ក៏ដូចជកមមវធ ិ ប ី ងករពក ិ រភពដល់្របជជន្រគប់រូប ករ

ំ រពរជំងឺែដលនំឲយមនពិករភព ផ្តល់ថនក

ករព�បល�មវធ ិ េី វជជ�្រស្ត

ករព�បលេ�យ

ចលន ករអប់រ ំកយសមបទ ករលុ បបំបត់ជំងឺ្រគុនស្វិតៃដេជង ើ ែដលេធ្វើឲយអ្រ�ពិករពក ី ំេណើត ្រតូវបនកត់បនថយ។ ករងរេ�ះមន ី និងករងរជួយជនពក ិ រេ�យ�រមន ី ករព្រងឹងករអនុវត្ត

ចបប់សី ្តពច រ ំផ�ព្វផ�យចបប់សី ្តពច ិ ី �ចរផ្លូវេគក ករបេងកើតវធនករអប់ ី �ចរផ្លូវេគក ករទប់�កត់ នង ិ ប្រងកបអំេពហ ើ ង ិ �េផ�ងៗកនុងសងគម

ករេធ្វស ើ មហរណកមមេផ�ងៗ

ជនពក ិ រេទកនុងសងគម

ជេដើម។ លទធផលទំងេនះ ជសកខីភពបង្ហញអំពក ្ត ុក�ក់អព ំ ក ី រយកចិតទ ី របងករពក ិ រភព ករ គំ្រទនិងេលើកទឹកចត ិ ្តដល់បងប្អូនជនពក ិ រ សំ េ�េលើកកមពស់សិទធជនពក ិ រ �្តរលទធភពពលកមម

ជំរុញឲយមនករ�ក់បញចូ លនង ិ ករចូលរួមរបស់បងប្អូនជនពក ិ រេនកនុងករអភវិ ��សងគមេសដ្ឋកច ិ ច។

សិទធជ ិ នពក ិ រ្រតូវបនករពរេ�យចបប់ ករអប់រ ំផ�ព្វផ�យអំពស ី ិ ទធជ ិ នពក ិ រ ្រតូវបនយក

ចិត្តទុក�ក់អនុវត្តយ៉ងទូលំទូ�យ

ករេរសេអ ង ើ ើ ជនពក ិ រេនកនុងសងគម

្រតូវបនកត់បនថយ

ជបេណ្តរៗ។ កត្តយសនងេសចក្តៃថ្លថនររបស់ជនពករ ្រតូវបនេគរពនងទទួល�គល់កន់ែតេ្រចន

61

ចលន ករអប់រ ំកយសមបទ ករលុ បបំបត់ជំងឺ្រគុនស្វិតៃដេជង ើ ែដលេធ្វើឲយអ្រ�ពិករពក ី ំេណើត ្រតូវបនកត់បនថយ។ ករងរេ�ះមន ី និងករងរជួយជនពក ិ រេ�យ�រមន ី ករព្រងឹងករអនុវត្ត

ចបប់សី ្តពីច�ចរផ្លូវេគក ករបេងកើតវធនករអប់ រ ំផ�ព្វផ�យចបប់សី ្តពច ិ ី �ចរផ្លូវេគក ករទប់�កត់ នង ិ ប្រងកបអំេពហ ើ ង ិ �េផ�ងៗកនុងសងគម

ករេធ្វស ើ មហរណកមមេផ�ងៗ

ជនពក ិ រេទកនុងសងគម

ជេដើម។ លទធផលទំងេនះ ជសកខីភពបង្ហញអំពក ្ត ុក�ក់អព ំ ក ី រយកចត ិ ទ ី របងករពក ិ រភព ករ គំ្រទនិងេលើកទឹកចត ិ ្តដល់បងប្អូនជនពក ិ រ សំ េ�េលើកកមពស់សិទធជនពក ិ រ �្តរលទធភពពលកមម

ជំរុញឲយមនករ�ក់បញចូ លនិងករចូលរួមរបស់បងប្អូនជនពក ិ រេនកនុងករអភវិ ��សងគមេសដ្ឋកិចច។

សិទធជ ិ នពក ិ រ្រតូវបនករពរេ�យចបប់ ករអប់រ ំផ�ព្វផ�យអំពស ី ិ ទធជ ិ នពក ិ រ ្រតូវបនយក

ចត ិ ្តទុក�ក់អនុវត្តយ៉ងទូលំទូ�យ

ករេរសេអ ង ើ ើ ជនពក ិ រេនកនុងសងគម

្រតូវបនកត់បនថយ

ជបេណ្តើរៗ។ កិតយ ្តិ សនិងេសចក្តីៃថ្លថូ ររបស់ ន ជនពក ិ រ ្រតូវបនេគរពនិងទទួល�គល់កន់ែតេ្រចើន

េឡើង។ កនុង�មរតីេនះ កមពុជបនទទួល�គល់ ជនពក ិ រ កុ មរពក ិ រ មនសិទធិនិងមនឱកស

េសមើគនដូចជនមន ើ បក ិ ពក ិ រ េដម ី រអភវិ �� នង ិ ករេគរព្រសទបញ់ ពស ី ងគម។ ជនពក ិ រក្រមត ិ �ក៏

េ�យ សុ ទធែតមនសិទធទ ិ ទួលបនករចុះេឈមះ នង ិ េធ្វល ើ ិ ខត ិ អ្រ�នុកូល�្ឋន។ ករ្របមូលសថិតិ ករេរៀបចំេគលនេយបយ

នង ិ សកមមភពននកនុងសងគម

្រតូវបញចូ លជនពក ិ រ្រគប់សកមមភព

ជក់ែស្តង េ�យែផ្អកេលើសមតថភពជនពក ួ េគ េ�យមន ិ រ កុមរពក ិ រនិង្រគួ�ររបស់ពក ិ ្រតូវេមល ើ

រ ំលងេឡើយ។ ជនពក ិ រជ្រកុមមនុស�ែដលមនត្រមូវករេផ�ង�គន�ម្របេភទៃនពក ិ រភព ដូ ចជ

ពក ិ រកយសមបទ សតប ិ ញញ នង ិ គ-ថ្លង់ �ល់្របេភទពក ិ រ នង ិ ត្រមូវករទំងេនះ ្រតូវពច ិ រ��ក់ បញចូ លកនុងែផនករនង ិ េី ផ�ង�។ ិ កនុងកមមវធ

្រកុម្របឹក�សកមមភពជនពក ថន ិ ើមបស ិ ិ រ កំពុងស្វះែស្វងរក្របភពថវកេដ ី ហករជមួយវទ��

ជតិសិ ថតៃិ ន្រកសួ ងែផនករ កនុងករេធ្វប ័ ជនពក ំ ត់ថនក់អន្តរជតិ ើ ចចុបបននភពទិនននយ ិ រ �ម្របព័នធច�

ៃនមុខងរពក ិ រភពនង ិ សុ ខភព International Classification of Functioning, Disability and

Health (ICF) កនុងទស ិ េ�បេ្រមឲ ើ យករេរៀបចំេគលនេយបយឲយបនសម្រសប ្រពមជមួយនង ឹ ករបន្តផ្តល់េស�េទឱយជនពក ិ រ និងកុ មរពិករ ។

ជនពក ិ រ និងកុមរពិករ ្រតូវបន�ក់បញចូ លេទកនុង្រគប់សកមមភពអភវិ �� មន ិ ្រតូវទុកជន

ពក ិ រឱយេន�ច់េ�យែឡកេនះេទ។

្រតូវេធ្វឲ ើ យមនករផ្លស់បូ ្តរឥរយបថ ិ

ករយល់េឃញ ើ របស់

សងគមចំេពះជនពក ិ សេម្លងរបស់ជនពក ិ រ ពត ិ ជនង ិ នំមកនូវ ិ រ កនុងករទទួល�គល់សកមមភព នង

ករេលើកកមពស់ដល់ករអភវិ ��សងគម។ ជនពក ិ រនិងកុមរពក ិ រ មនសមតថភព្រគប់្រគន់ កនុងករ

យកឈនះនូវ�ល់ឧបសគគ��ំងេផ�ង�េ�យខ្លួនឯង

ដូចេនះករ�ក់បញចូ លពួកេគកនុង្រគប់វស័ ិ យ

េ�យែផ្អកេលើេគលករណ៍សិទធេិ សមើគន នង ិ កេគនង ឹ េធ្វឱ ើ យជវី តពួ ិ សហគមន៍ មនភព្របេសើរេទបង ើ េទប ើ សម្រសបេទនង ឹ ពកយេ�្លកថ “េធ្វឲ ើ យសិទធក ិ ្ល យជករពត ិ ”។

ទនទឹមេនះ កមពុជក៏បនេរៀបចំែផនករយុទធ��ស្តជតស ិ ី ្តពីពក ិ រភពឆន ំ ២០១៤-២០១៨

េ�យេធ្វើសមហរណកមមពក ិ រភព

េទកនុងកមមវធ ិ ីនេយបយរបស់�ជរ�្ឋភប ិ ល�ណត្តថ ិ មីេទៀត

ផង។ កនុង�មរតីែដលបនេលើកេឡើងខងេលើេនះ កនុងនម�ជរ�្ឋភប ំ ូ មសែម្តងនូវករគំ្រទ ិ ល ខញុស

ចំេពះសកមមភពទំង�យ ែដលកំពុងអនុវត្តេនេលើទក ី មពុជ កនុងទស ឹ ដក ិ េ�េ�ះ្រ�យត្រមូវករ ចំបច់ជមូល�្ឋនរបស់ជនពិករ

ដូចែដលមនែចងេនកនុងរដ្ឋធមមនុញញ

ចបប់សី ្តពីកិចចករពរនិង

េលើកកមពស់សិទធជ ិ នពក ិ រ េដើមបជ ី នពិករ្រគប់សញជតិ ្រគប់ពណ៌សមបុរ ែដលកំពុងរស់េនេលើទឹកដី

ៃន្រពះ�ជ�ច្រកកមពុជ។ ជករពត ិ កិចចករេនះមន ិ ែមន េទើបែតជករចប់េផ្តើមរបស់េយើងេនះេទ គេឺ យង ំ ៩៧៩ �ំងែតពក ើ កច ើ ើ បនចប់េផ្តម ិ ចករេនះ �ំងពេី ្រកយៃថងរ ំេ�ះ ៧មក� ឆន១ ី រចប់េផ្តម ដំេណើរករ�្តរ្របេទសជតេិ ឡើងវញព គ ិ ី ំនរេផះផង់េ�យបតៃដទេទ េទះជ្របឈមមុខចំេពះករ

លំ បកជេ្រចើន ែតេយើងបនយកចិត្តទុក�ក់ជនិចចកលចំេពះសុ ខុមលភព្របជជន ជពិេសស

ជនពក ិ រែដលជជនងយរងេ្រគះេនកនុងសងគម។ ទនទឹមេនះកមពុជក៏បលផ្តល់សចចប័ន េលើអនុសញញ

62

អន្តរជតជ ិ េ្រចន ើ មនជ�ទិ៍៖ អនុសញញអូ��៉ ស្តីពក ី រ�ម្របមករេ្រប្រើ បស់ កររក�ទុក ករ

ផលិត ករេផទរ្រគប់មន ី ៉ កូនង ី ្របឆំងមនុស� នង ិ ករបំផ្លញ្រគប់មន ី ្រកបខណ្ឌករងរទសវត�រ ៍ ប៊� ិ

េទើបសម្រសបេទនង ឹ ពកយេ�្លកថ “េធ្វើឲយសិទធិក្លយជករពិត” ។

ទនទឹមេនះ កមពុជក៏បនេរៀបចំែផនករយុទធ��ស្តជតស ិ ី ្តពីពក ិ រភពឆន ំ ២០១៤-២០១៨

េ�យេធ្វើសមហរណកមមពក ិ រភព

េទកនុងកមមវធ ិ ីនេយបយរបស់�ជរ�្ឋភប ិ ល�ណត្តថ ិ មីេទៀត

ផង។ កនុង�មរតែី ដលបនេលើកេឡង ំ ូ មសែម្តងនូវករគំ្រទ ើ ខងេលើេនះ កនុងនម�ជរ�្ឋភប ិ ល ខញុស

ចំេពះសកមមភពទំង�យ ែដលកំពុងអនុវត្តេនេលើទក ី មពុជ កនុងទស ឹ ដក ិ េ�េ�ះ្រ�យត្រមូវករ ចំបច់ជមូល�្ឋនរបស់ជនពិករ

ដូចែដលមនែចងេនកនុងរដ្ឋធមមនុញញ

ចបប់សី ្តពីកិចចករពរនិង

េលើកកមពស់សិទធជ ិ នពក ិ រ េដើមបជ ី នពិករ្រគប់សញជតិ ្រគប់ពណ៌សមបុរ ែដលកំពុងរស់េនេលើទឹកដី

ៃន្រពះ�ជ�ច្រកកមពុជ។ ជករពត ើ របស់េយង ិ កច ិ ចករេនះមន ិ ែមន េទប ើ ែតជករចប់េផ្តម ើ េនះេទ គេឺ យង ំ ៩៧៩ �ំងែតពក ើ បនចប់េផ្តើមកច ិ ចករេនះ �ំងពេី ្រកយៃថងរ ំេ�ះ ៧មក� ឆន១ ី រចប់េផ្តើម ដំេណើរករ�្តរ្របេទសជតេិ ឡើងវញព គ ិ ី ំនរេផះផង់េ�យបតៃដទេទ េទះជ្របឈមមុខចំេពះករ

លំ បកជេ្រចើន ែតេយើងបនយកចិត្តទុក�ក់ជនិចចកលចំេពះសុ ខុមលភព្របជជន ជពិេសស

ជនពក ិ រែដលជជនងយរងេ្រគះេនកនុងសងគម។ ទនទម ឹ េនះកមពុជក៏បលផ្តល់សចចប័ន េលើអនុសញញ

អន្តរជតជ ិ េ្រចន ើ មនជ�ទិ៍៖ អនុសញញអូ��៉ ស្តីពក ី រ�ម្របមករេ្រប្រើ បស់ កររក�ទុក ករ ផលិត ករេផទរ្រគប់មន ី ៉ កូនិង ី ្របឆំងមនុស� នង ិ ករបំផ្លញ្រគប់មន ី ្រកបខណ្ឌករងរទសវត�រ ៍ ប៊�

ប៊� ី ៉ កូបូក៥ ទសវត�រថម៍ ៃី នជនពក ុី ឈន់ “េធ្វឲ ិ រ្របចំ�សុី នង ិ ប៉សុី ហ្វក ិ ែផនករយុទធ�្រស្តអន ើ យ

សិទក ធិ ្ល យ ជករពត ំ ០១៣-២០២២ នង ិ រឆន២ ិ អនុសញញស្តីពស ី ិ ទធជ ិ នពក ិ រ។ ិ ” ស្រមប់ជនពក

ប� ្ត ចំណុចទំងេនះ បនបង្ហញពឆ ី នទៈប្តូរផ្តច់របស់កមពុជ កនុងករបងករពក ិ រភព ករពរ

សិទធិជនពិករនិងករេលើកកមពស់សុខុមលភពជនពក ិ រ េ�យេយើងយល់យ៉ងចបស់ថ បងប្អូន

ជនពក ងផ្លូវកយ នង ិ ិ រ គទ ឺ ទួលផលវបកទំ ិ ផ្លូវចត ិ ្ត ែដលចំបច់្រតូវមនកច ិ ចស្រមបស្រមួលពេិ សស នន េដើមបឲ ី យពួកគត់�ចរស់េនកនុងេសចក្តៃី ថ្លថូ នរកនុងនមជមនុស�ជត។ ិ

ំ វ អស់េ�ក េ�កក្រី បងប្អូនជនពក ឯកឧត្តម េ�កកទ ិ រទំងអស់ជទេី ម្រត!ី ចំេពះមុខេនះ �ជរ�្ឋភប ិ លបនបេងកើតយន្តករថនក់ជតិ និង�ថប័ន�ធរណៈ េដើមប ី

ស្រមបស្រមួលនិងអនុវត្តេលើករងរវស័ ិ យពក ិ រភព មនជ�ទិ៍ ្រកុម្របឹក�សកមមភពជនពិករ

មូលនធ ិ ជ ិ នពក ិ រ នង ិ រដ្ឋបលសិទធិ ជនពក ិ រកនុងទស ិ េ� ជំរុញករអនុវត្តចបប់សី ្តពក ី ច ិ ចករពរ នង ិ

េលើកកមពស់សិទធជ ិ នពក ិ រ។ យន្តករទំងេនះ បនរួមចំែណកយ៉ងេ្រចន ើ ដល់ករធនករេគរព

សិទធិជមូល�្ឋនរបស់បងប្អូនជនពក ិ រ

បងកឱកសេ្រចើននិង

លកខណៈងយ្រសួលដល់បងប្អូនជន

ពក ង ិ រ លុ បបំបត់ករេរសេអ ើ ើ ដល់ បងប្អូនជនពក ិ រ និងេធ្វើឲយបងប្អូនជនពក ិ រ �រេ�យេសមើភព

នង ិ េសមើសិទធេនកនុងសងគម។

ខញុព ំ ត ិ ជមនេមទនភព េ�យ�ជរ�្ឋភប ិ លកមពុជនត ី ក ិ លទ៥ ី ៃនរដ្ឋសភ បនចត់ទុក

វស័ ិ យពក ិ យ�ទិភពមួយកនុងចំេ�មវស័ ិ យ�ទិភពេផ�ងេទ�ត េនកនុងយុទធ�្រស្ត ិ រភព ជវស័ ចតុេកណតំ�ក់កលទី៣ ្រតង់ចតុេកណទី៤ មុទ ំ ី៣ ចំណុចទី៤ េ�យបនែចងថ ករបន្ត

អនុវត្តេគលនេយបយជតច ឹ ករ ិ ំេពះជនពក ិ រ �មរយៈ្រកុម្របក ឹ �សកមមភពជនពក ិ រ ករព្រងង

ធិ នពក អនុវត្តចបប់សី ្តពក ិ រ ករជំរុញកច ិ ចករពរេលើកកមពស់សិទធិ នង ិ ី ច ិ ចករពរ នង ិ េលើកកមពស់សិទជ សុ ខុមលភពជនពក ិ រ្រសប�ម អនុសញញអងគករសហ្របជជតស ិ ី ្តពីសិទធិជនពក ិ រ ្រពមទំងករ ព្រងឹងគុណភពនិង្របសិទធភពៃនេស� របស់មូលនធ ិ ិជនពក ិ រ។

កនុងអតថនយ ័ ែដលបនេលើកេឡង ើ ល់ឯកឧត្ដម េ�កជំទវ េ�ក ើ ខងេលើេនះ ខញុំសូមផ្តេំ ផញដ

េ�ក្រសី ៃដគូរអភវិ �� អងគករសងគមសុី វល ិ អងគករមន ិ យឯកជនសូ មយក ិ ែមនរ�្ឋភប ិ លនន វស័

ចិត្តទុក�ក់អនុវត្តករងរពក់ពន ័ ធពិករភព ឲយទទួលបន្របេយជន៍ខពស់ស្រមប់សងគមជតេិ យើង។ ខញុស ំ ងឃម ឹ េជឿជក់ថ អងគពធ ិ ីេនះនឹងផ្តល់នូវែផ្លផកដល់បងប្អូនជនពក ិ រ ពិេសសករបេងកើនករយកចត ិ ្ត ទុក�ក់គិតគូរពប ី ញ្ហពិករភព ករករពរនិងេលើកកមពស់សិទធិជនពក ិ រ ករ�ក់បញចូ លពក ិ រភព េទកនុងករអភវិ ��្រគប់លំ�ប់ថនក់

ជករពិត។

េឆពះេទរកសងគមមួយស្រមប់ទង ំ អស់គននង ិ េធ្វឲ ើ យសិទធក្លយ

សូ មែថ្លងអំណរគុណដល់្រគប់្រកសួ ង �ថប័ន �ជញធរែដនដ្រី គប់លំ�ប់ថនក់ ម្រន្ត� ី ជករ

63

ខញុព ំ ិតជមនេមទនភព េ�យ�ជរ�្ឋភប ិ លកមពុជនីតក ិ លទ៥ ី ៃនរដ្ឋសភ បនចត់ទុក

វស័ ិ យពក ិ យ�ទិភពមួយកនុងចំេ�មវស័ ិ យ�ទិភពេផ�ងេទ�ត េនកនុងយុទធ�្រស្ត ិ រភព ជវស័ ចតុេកណតំ�ក់កលទ៣ ្រតង់ចតុេកណទ៤ មុទ ំ ៣ ចំណុចទ៤ េ�យបនែចងថ ករបន្ត ី ី ី ី

អនុវត្តេគលនេយបយជតច ិ ំេពះជនពក ិ រ �មរយៈ្រកុម្របក ឹ �សកមមភពជនពក ិ រ ករព្រងឹងករ

អនុវត្តចបប់សី ្តពក ិ រ ករជំរុញកច ិ ចករពរេលើកកមពស់សិទធិ និង ី ិចចករពរ និងេលើកកមពស់សិទធិជនពក សុ ខុមលភពជនពក ិ រ្រសប�ម អនុសញញអងគករសហ្របជជតស ិ ី ្តពីសិទធិជនពក ិ រ ្រពមទំងករ ព្រងង ឹ គុណភពនង ិ ្របសិទធភពៃនេស� របស់មូលនធ ិ ជ ិ នពក ិ រ។

កនុងអតថនយ ័ ែដលបនេលើកេឡង ើ ល់ឯកឧត្ដម េ�កជំទវ េ�ក ើ ខងេលើេនះ ខញុំសូមផ្តេំ ផញដ

េ�ក្រសី ៃដគូរអភវិ �� អងគករសងគមសុី វល ិ អងគករមន ិ យឯកជនសូ មយក ិ ែមនរ�្ឋភប ិ លនន វស័ ចិត្តទុក�ក់អនុវត្តករងរពក់ពន ័ ធពិករភព ឲយទទួលបន្របេយជន៍ខពស់ស្រមប់សងគមជតេិ យើង។ ខញុស ំ ងឃម ើ ករយកចត ឹ េជឿជក់ថ អងគពធ ិ េី នះនង ឹ ផ្តល់នូវែផ្លផកដល់បងប្អូនជនពក ិ រ ពេិ សសករបេងកន ិ ្ត ទុក�ក់គត ិ គូរពប ី ញ្ហពក ិ រភព ករករពរនង ិ េលើកកមពស់សិទធជ ិ នពក ិ រ ករ�ក់បញចូ លពក ិ រភព េទកនុងករអភវិ ��្រគប់លំ�ប់ថនក់

ជករពិត។

េឆពះេទរកសងគមមួយស្រមប់ទង ំ អស់គននិងេធ្វើឲយសិទធក្លយ

សូ មែថ្លងអំណរគុណដល់្រគប់្រកសួ ង �ថប័ន �ជញធរែដនដី្រគប់លំ�ប់ថនក់ ម្រន្តី�ជករ

អងគករជតិអន្តរជតិ ៃដគូអភវិ �� អងគករមន ិ ែមនរ�្ឋភប ិ ល ្របជជន សហគមន៍ ្រពះសងឃ

្រពទ ឹ ធ ចរយ ្រកុម្រគួ�រ និងជនពក ិ រខ្លួនឯងផទល់ែដលបនចូលរួមចំែណកកនុងករេលើកកមពស់សិទធិ ជនពក ិ រេនកមពុជ។

ជទីបញច ប់ សូ មជូនពរ ដល់ឯកឧត្ដម េ�កជំទវ េ�ក េ�ក្រសី េភញ�វកិត្ដិយសជតិ

អន្ដរជតិ នង ិ បងប្អូនជនពក ិ រទំងអស់ សូ ម្របកប េ�យពុទធពរទំងបួន្របករគឺ �យុ វណ្ណៈ សុ ខៈ នង ិ ពលៈ កុំបេី ឃ្ល�ង�្លតេឡយ ើ ។

សូ មអរគុណ!

64

Photos

Group photo of participants and organizers

Phnom Penh Recommendations on Intellectual Disability and Autism read

by Vice Chairperson of the Cambodian Intellectual Disability and Autism Network (CIDAN)

Speeh by Ministry

of Social Affairs, Veterans

and Youth Rehabilitation

(MoSVY)

65

Full house at the Autism Awareness Day

Over 550 participants celebrated the Autism Awareness Day

66

Recreation activities for persons with autism, their family and stakeholders

31 March-1 April 2015

8th World Autism Awareness Day and 2nd Cambodian Autism Awareness Day 2 April 2015

Cambodia-Japan Cooperation Center (CJCC) Phnom Penh, Cambodia

Accessible for Persons with disAbilities

Asia-Pacific Development Center on Disability 255 Rajvithi Rd., Rajthevi, Bangkok 10400 Thailand Tel: +66-(0)-2354-7505 | Fax: +66-(0)-2354-7507 Email: info@apcdfoundation.org | Website: www.apcdfoundation.org