Świętokrzyskie Miejsca Mocy by Appen Karpaty

ŚWIĘTOKRZYSKIE MIEJSCA MOCY

Przewodnik po zabytkowych kościołach i sanktuariach

ŚWIĘTOKRZYSKIE MIEJSCA MOCY

3 SPIS TREŚCI Wstęp – 4 Kielce i okolice – 10 Bazylika Katedralna — Sanktuarium Matki Boskiej Łaskawej Kieleckiej – 11 Kościół św. Wojciecha – 11 Klasztor na Karczówce – 12 Kalwaria Świętokrzyska w Morawicy – 12 Sanktuarium Relikwii Drzewa Krzyża Świętego na Świętym Krzyżu – 13 Sanktuarium Matki Bożej Loretańskiej w Piotrkowicach – 14 Sanktuarium Matki Boskiej Piekoszowskiej w Piekoszowie – 14 Kościół Matki Bożej Pocieszenia z Rogowa w Tokarni – 15 Kościół WNM i św. Stanisława Biskupa w Bodzentynie – 15 Kościół św. Bartłomieja Apostoła w Chęcinach – 16 Klasztor Franciszkanów w Chęcinach – 16 Końskie i okolice – 17 Kościół św. Mikołaja w Końskich – 18 Kościół parafialny św. Wawrzyńca w Lipie – 18 Sanktuarium Matki Boskiej Wychowawczyni w Czarnej – 19 Kościółek filialny św. Rozalii w Odrowążu – 19 Skarżysko–Kamienna i okolice – 20 Sanktuarium Matki Boskiej Ostrobramskiej w Skarżysku–Kamiennej – 21 Kościół św. Andrzeja Apostoła w Suchedniowie – 21 Kaplica św. Zofii w Bliżynie – 22 Kaplica św. Rocha w Mroczkowie – 22 Starachowice i okolice – 23 Kościół Świętej Trójcy w Starachowicach – 24 Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej Królowej Polski Matki Ziemi Świętokrzyskiej w Kałkowie–Godowie – 24 Kościół św. Idziego w Tarczku – 25 Kapliczka na Wykusie – 25 Klasztor Cysterski w Wąchocku – 26 Ostrowiec i okolice – 27 Kościół św. Mikołaja w Szewnej – 28 Kościół Najświętszego Serca Jezusowego w Ostrowcu Świętokrzyskim – 28 Kościół św. Michała w Ostrowcu Świętokrzyskim – 29 Kościół św. Zofii i św. Stanisława Kostki w Bodzechowie – 29 Kościół Matki Bożej Bolesnej w Bałtowie – 30 Kościół Świętej Trójcy w Tarłowie – 30 Kościół Wniebowzięcia NMP w Ćmielowie – 31 Kościół św. Jana Chrzciciela w Grzegorzowicach – 31 Opatów i okolice – 32 Kolegiata św. Marcina w Opatowie – 33 Klasztor oo. Bernardynów w Opatowie – 33 Kościół św. Wojciecha w Glinianach – 34 Kościół św. Wojciecha Męczennika w Wojciechowicach – 34 Kościół św. Idziego Opata w Ptkanowie – 35 Kościół Wniebowzięcia NMP w Goźlicach – 35 Sandomierz i okolice – 36 Bazylika Katedralna Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Sandomierzu – 37

Kościół św. Jakuba w Sandomierzu – 37 Kościół św. Jana Chrzciciela w Zawichoście – 38 Kościół Wniebowzięcia NMP w Zawichoście – 38 Kościół św. Trójcy w Zawichoście – 39 Pocysterski Zespół Klasztorny w Koprzywnicy – 39 Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej Sulisławickiej w Sulisławicach – 40 Kościół Trójcy Przenajświętszej w Samborcu – 40 Kolegiata św. Józefa w Klimontowie – 41 Kościół św. Jacka w Klimontowie – 41 Staszów i okolice – 42 Kościół św. Bartłomieja w Staszowie – 43 Kościół św. Trójcy w Bogorii – 43 Kościół św. Trójcy w Rakowie – 44 Kościół Wniebowzięcia NMP w Kurozwękach – 44 Kościół Wszystkich Świętych w Szydłowie – 45 Kościół św. Władysława w Szydłowie – 45 Pustelnia Złotego Lasu w Rytwianach – 46 Kościół Świętych Idziego i Mikołaja w Zborówku – 46 Busko–Zdrój i okolice – 47 Kościół św. Leonarda w Busku–Zdroju – 48 Kościół Świętej Trójcy w Chmielniku – 48 Kościół śś. Piotra i Pawła w Stopnicy – 49 Kościół św. Bartłomieja w Chotlu Czerwonym – 49 Bazylika kolegiacka Narodzenia NMP w Wiślicy – 50 Pińczów i okolice – 51 Zespół klasztorny oo. paulinów w Pińczowie – 52 Zespół klasztorny oo. reformatów w Pińczowie – 52 Kościół Ducha Świętego i Matki Bożej Bolesnej w Młodzawach Małych – 53 Kościół Świętej Trójcy w Działoszycach – 53 Kościół św. Jana Chrzciciela w Starej Zagości – 54 Kapliczki przydrożne Ponidzia – 54 Kazimierza Wielka i okolice – 55 Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Kazimierzy Wielkiej – 56 Kaplica Firlejów w Bejscach – 56 Kościół św. Jana Chrzciciela w Skalbmierzu – 57 Kościół św. Jakuba Starszego w Opatowcu – 57 Kościół św. Stanisława w Nowym Korczynie – 58 Kościół Świętej Trójcy w Nowym Korczynie – 58 Jędrzejów i okolice – 59 Klasztor Cysterski w Jędrzejowie – 60 Kościół NMP i św. Mikołaja w Imielnie – 61 Kościół parafialny św. Szczepana w Mnichowie – 61 Kościół św. Prokopa w Krzcięcicach – 62 Kościół Narodzenia Matki Bożej Częstochowskiej w Kossowie – 62 Włoszczowa i okolice – 63 Kościół Wniebowzięcia NMP we Włoszczowie – 64 Kościół Wniebowzięcia NMP w Kurzelowie – 64 Kościół św. Floriana i Wniebowzięcia NMP w Czarncy – 65 Kościół św. Katarzyny i Jana Ewangelisty w Seceminie – 65 Kościół św. Małgorzaty w Moskorzewie – 66 Kościół Narodzenia NMP w Bebelnie – 66

Wstęp Jedną z największych atrakcji turystycznych regionu jest Pasmo Łysogórskie z klasztorem Świętego Krzyża. Pielgrzymi i turyści odwiedzający klasztor, i oglądający porastające lasem słynne kwarcytowe gołoborza pod szczytem Łysej Góry, dowiadują się, że miejsce to było miejscem kultu jeszcze w czasach pogańskich. Dopiero wezwani przez chrześcijańskiego króla bracia zakonni, poprzez zbudowanie na tym miejscu klasztoru przechowującego cenną relikwię, uczynili tę górę prawdziwie świętą, żyjąc i modląc się przez wieki na jej szczycie. Podobnie było na całej tej ziemi pomiędzy Pilicą a Wisłą, Czarną i Kamienną a Nidzicą. Osadzani przez książąt i królów zakonnicy wznosili swoje siedziby, a także świątynie, z dostępnego tu w wyjątkowej obfitości kamienia ciosowego. Jędrzejów, Wąchock, Opatów – to tylko kilka przykładów tych najwcześniejszych projektów, realizowanych już od XI wieku. Cystersi, benedyktyni, dominikanie – nie tylko utrwalali wiarę chrześcijańską, ale przynosili ze sobą wiedzę i umiejętności wykorzystania przeróżnych zasobów tej ziemi. Przynosili również z zachodu i z południa wzorce pięknej romańskiej architektury, której nieliczne ślady zachowały się do dziś, jak na przykład refektarz w klasztorze w Wąchocku. Kościoły budowali także królowie, tak jak Kazimierz Wielki, który w ramach pokuty za spowodowanie śmierci kanonika Marcina Baryczki, ufundował kolegiatę w Wiślicy,

kościół w Stopnicy, kościoły w Szydłowie i w Sandomierzu – niemal wszystkie wzniesione z królewskim rozmachem. Przede wszystkim jednak to właściciele miejscowych majątków, szlachta, a także duchowieństwo, odpowiedzialni byli za fundowanie i utrzymywanie kościołów parafialnych w swoich wsiach i miastach. Powstawały gotyckie, surowe budowle z czerwonej cegły, renesansowe kaplice ze ścianami z białego wapienia i drewniane wiejskie kościółki, często proste i bezpretensjonalne, ale też czasem zaskakujące i formą i wyposażeniem jak ten z Mnichowa. Budowane i rozbudowywane przez wieki, niektóre powstałe zaledwie dwie lub trzy dekady temu, jak sanktuarium w Kałkowie-Godowie czy w Skarżysku-Kamiennej. Warto poznać choć ich część, odwiedzić świętokrzyskie miejsca mocy, w których od dziesięciu wieków objawia się wiara chrześcijańska tej ziemi. Święty Krzyż to nie tylko emocjonalne, ale i geograficzne centrum regionu świętokrzyskiego. Z wierzchołka majestatycznej wieży przekaźnika telewizyjnego ogarnąć by można całą tę krainę Wyżyny Małopolskiej, ukształtowaną w formę wachlarza. Jego pióra – pasma górskie i doliny rzek – układają się od Kielc do szerokiego łuku Wisły. Pomiędzy Wyżyną Kielecką na północy a Wyżyną Przedborską na zachodzie rozciąga się w kierunku południowym szerokie obniżenie Niecki Nidziańskiej. Gdyby poprzez krystaliczne powietrze słonecznego poranka spojrzeć

z Łysicy wokół całego dalekiego horyzontu, to najbliżej zobaczy się ciemne pasma Gór Świętokrzyskich przedzielone jasną zielenią obniżeń. Wprost na południe, w prawdziwie górskim krajobrazie, poprzez prześwit pomiędzy Pasmem Klonowskim a Wałem Małacentowskim, widać obniżenie Łagowa, ograniczone dalej od południa Pasmem Orłowińskim i Pasmem Iwaniskim. To obniżenie ciągnie się u stóp Łysogór i Pasma Masłowskiego na zachód aż do miasta Kielce, którego wysoka zabudowa nowych osiedli mieszkaniowych odcina się od otaczającej zieleni wzgórza Telegraf od południa i wzgórza Wiśniówka od północy. Ziemia kielecka to serce regionu świętokrzyskiego. Tu pomiędzy Bodzentynem, Świętym Krzyżem, Chęcinami i Kielcami znajdują się miejsca najsilniej tworzące jego tożsamość. To same góry, bogate kiedyś w kruszce, a obecnie przede wszystkim w surowce skalne, to opiewana przez Stefana Żeromskiego Puszcza Jodłowa i gołoborza łysogórskie, to wreszcie ikona historycznego krajobrazu – zamek królewski nad Chęcinami. To równie piękne jak te pod Wawelem siedziby dawnych panów tej ziemi – biskupów krakowskich. Starannie odnawiany pałac biskupów krakowskich w Kielcach wraz z bazyliką katedralną to wyjątkowe skarby kultury. To także Dolina Wilkowska z Ciekotami pod Radostową, ojczyzna Stefana Żeromskiego, pojawiająca się pod różnymi postaciami na kartach jego kolejnych książek. Święta Katarzyna,

Wilków, Radostowa, Krajno – jest tu wiele szlaków i ścieżek wiodących śladami Żeromskiego i bohaterów jego powieści. Patrząc dalej, na północny zachód, w kierunku Końskich i Skarżyska, dostrzec by można jedynie ciemną połać lasów pokrywających wyniesienia Wzgórz Koneckich spod których wypływają rzeki: Czarna kierująca się do Pilicy na zachód i Kamienna płynąca na wschód do Wisły. Gdzieś tam właśnie, w lasach nad rzeką Czarną, ukazała się w XVIII wieku robotnikom wytwarzającym węgiel drzewny Matka Boża, czczona od tego czasu w Sanktuarium w Czarnej. Tamtejsze piaszczyste ziemie nie sprzyjały rolnictwu, ale obfitość drewna w lasach i energia obu rzek umożliwiły rozwijanie staropolskiego przemysłu metalurgicznego opartego o świętokrzyskie rudy żelaza. Sielpia, Maleniec, Stara Kuźnica to najstarsze zachowane dobrze przykłady takiego przemysłu. Historię Staropolskiego Zagłębia Przemysłowego, a także XX-wiecznego Centralnego Okręgu Przemysłowego, poznać można w Muzeum Przyrody i Techniki Ekomuzeum im. Jana Pazdura w Starachowicach. Jest tam też wystawa dotycząca historii naturalnej tego rejonu z unikalnymi odciskami tropów jurajskich dinozaurów. Pomiędzy dwoma pasmami lasów dostrzec można ze Świętego Krzyża, niemal wprost na północ, błyszczącą plamkę wody malowniczego zalewu Wióry, w którego sąsiedztwie znajduje się sanktuarium w Kałkowie-Godowie,

z golgotą upamiętniającą walkę Polaków o wiarę i wolność. Same dinozaury można podziwiać natomiast niedaleko Ostrowca Świętokrzyskiego, w Bałtowie, daleko na północny-wschód od Pasma Łysogórskiego, gdzie w malowniczej scenerii przełomu Kamiennej przez skałki wapienne, na rozległym obszarze Parku Jurajskiego, zapoznać się można z olbrzymimi przedstawicielami dawnej fauny. Również w okolicach Ostrowca znajduje się kompleks prehistorycznych kopalni krzemienia pasiastego – jeden z większych na terenie dzisiejszej Europy. Pięknym przykładem barokowego stylu i ciekawego założenia architektonicznego jest kościół św. Mikołaja w Szewnej, wzniesiony w roku 1777. Patrząc ze Świętego Krzyża na wschód, wzdłuż ciemnego zalesionego wału Pasma Jeleniowskiego, widzi się w oddali niemal bezleśną ziemię opatowską z szachownicą ciemno i jasnozielonych pól, gdzie wśród łagodnych wzniesień skrywają się takie cuda średniowiecznej architektury jak kościółek obronny w Ptkanowie. Opatów, przez stulecia pozostający na skrzyżowaniu dróg handlowych, zadziwia imponującą romańską kolegiatą św. Marcina, a także średniowiecznym systemem piwnic kupieckich wydrążonych pod rynkiem. Symbolem bogactwa tej ziemi miał być zamek Krzyżtopór, budowany w niedalekim Ujeździe z niezwykłym magnackim rozmachem, lecz nigdy nie dokończony i popadły w ruinę po czasach potopu. Wisły nie sposób dostrzec z tak dalekiej

perspektywy. Na wschodzie leży nad nią Ziemia Sandomierska, obejmująca żyzne ziemie lessowe od Zawichostu po Łoniów. Sandomierz, drugi po Krakowie ośrodek historycznej Małopolski, był kiedyś siedzibą księcia, potem przez stulecia wojewody sandomierskiego. Dopiero w XIX wieku oddał Sandomierz Kielcom rolę stolicy regionu świętokrzyskiego. Wspaniałym dziedzictwem wielowiekowej historii Sandomierza jest pięknie zachowane i odrestaurowane Stare Miasto z rynkiem, ratuszem, kościołami i zamkiem królewskim. Zwracając wzrok daleko na południe, poza zielone Pasmo Orłowińskie, wypatrzymy być może jasną plamkę zalewu Chańcza koło Rakowa. Tam zaczyna się i ciągnie również w stronę Wisły ziemia staszowska, gdzie w Szydłowie zachował się unikatowy zespół dawnych murów miejskich okalających to niewielkie miasteczko z zabytkową architekturą kościoła, synagogi i pozostałości królewskiego zamku. Wielkim bogactwem tej ziemi stały się w XX wieku złoża siarki rodzimej, eksploatowanej do dziś w rejonie Staszowa metodą podziemnego wytopu. Związki siarki w postaci leczniczych wód mineralnych, są też podstawą rozwoju Ziemi Buskiej z dwoma uzdrowiskami – położonym u stóp wapiennego Garbu Pińczowskiego Buskiem-Zdrojem i zagubionym nieco wśród lasów SolcemZdrojem. Nad samą Nidą leży owiana legendami Wiślica z jednym z największych skarbów polskiej kultury średniowiecznej – tak

zwaną „Płytą Orantów”, odkrytą pośród pozostałości romańskiego kościółka w podziemiach fundowanej przez Kazimierza Wielkiego kolegiaty. W tym samym kierunku lecz mało widoczną ciemną kreską lasów na samym horyzoncie odznaczają się Lasy Kozubowskie na prawym brzegu Nidy. Tam, w okolicach Kazimierzy Wielkiej ludzie osiedlali się na żyznych lessowych ziemiach już 7 500 lat temu, o czym świadczą znaleziska archeologiczne w Pełczyskach, prezentowane w Pałacu Wielopolskich w Chrobrzu nad Nidą. W Bejscach, niedaleko Kazimierzy, przy starym gotyckim kościele powstała w czasach renesansu kaplica artyzmem architektury i bogactwem wyposażenia wnętrza porównywana z Kaplicą Jagiellońską na Wawelu. Nad środkową Nidą leży Pińczów, biały symbol Ponidzia. Miasto słynące ze swoich dawnych muratorów, kierowanych przez przybyłego z Italii Santi Gucciego, z którego warsztatu kamieniarskiego pochodziły dzieła zdobiące siedziby królów i magnatów. Miasto słynne też z silnego ruchu reformacyjnego pod patronatem Oleśnickich, jego właścicieli. Ulokowany na opadającym w dolinę Nidy skłonie wapiennego garbu Pińczów patrzy wszystkimi swoimi oknami na meandrującą leniwie po zielonej równinie rzekę. Wokół Pińczowa znaleźć można wszystko, co jest esencją doliny Nidy. W Gackach, na wzgórzach porośnię-

tych suchymi ciepłolubnymi trawami, odkrywają się niezwykłe gipsowe formy krystaliczne w kształcie jaskółczych ogonów. W dawnych wyrobiskach wapieni kuszą szafirowe jeziora z wodami solankowymi. Nadrzeczne łąki zakwitają każdego roku żółtymi łanami miłka wiosennego, którego niewielki kwiatek stał się symbolem Ponidzia. Krajobrazy szerokiej doliny Nidy oglądać można z okien turystycznej kolejki wąskotorowej lub z kajaka, a dodatkową atrakcją jest oglądanie pięknych koni arabskich w stadninie w Michałowie. Ziemia Jędrzejowska widziana ze Świętego Krzyża to daleka bezleśna połać w kierunku południowego zachodu. Graniczy z Małopolską i Śląskiem, leżąca po części w obrębie Niecki Nidziańskiej, a częściowo w granicach Wyżyny Przedborskiej. To świętokrzyska brama krakowska, tędy bowiem wiodły przez wieki główne kupieckie szlaki, tędy maszerowały wojska od jednej stolicy do drugiej. Pierwsi objęli tę ziemię we władanie już w XI wieku cystersi, po których do dziś zostały pamiątki takie jak zespół klasztorny w Jędrzejowie, do którego u kresu swojego życia wędrował z Krakowa na piechotę błogosławiony Wincenty Kadłubek. Unikalna w skali światowej jest jędrzejowska kolekcja dawnych zegarów słonecznych i przyrządów astronomicznych pochodząca ze zbiorów rodziny Przypkowskich, eksponowana w muzeum w zabytkowej kamienicy przy rynku.W Nagłowicach

niedaleko od Jędrzejowa żył i tworzył Mikołaj Rej, uznawany za „ojca literatury polskiej”. Całkiem na zachodzie, niedostrzegalna wyraźnie ze Świętego Krzyża, rozpościera się pokryta sosnowymi lasami ziemia włoszczowska granicząca ze Śląskiem i województwem łódzkim. To Wyżyna Przedborska. Tu w Moskorzewie znajdują się źródła Białej Nidy zataczającej łuk w kierunku północnegowschodu, by dopiero pod Chęcinami połączyć się z płynącymi od Gór Świętokrzyskich wodami Czarnej Nidy. Moskorzew, Secemin, Czarnca – to dawne siedziby znanych rodów rycerskich – Moskorzewskich, Szafrańców i Czarnieckich. W ufundowanym przez Stefana Czarnieckiego kościele św. Floriana i Wniebowzięcia NMP w Czarncy, znajduje się mauzoleum z prochami tego bohatera narodowego oraz obraz Matki Bożej z ołtarza polowego hetmana. Z podobnego okresu pochodzi otaczany kultem obraz Matki Bożej Włoszczowskiej, opiekunki dzieci i rodzin, znajdujący się we włoszczowskim kościele Wniebowzięcia NMP. Podróżowanie do Świętokrzyskich Miejsc Mocy to poznawanie dawnych i współczesnych świątyń i miejsc szczególnego kultu. To także poznawanie różnorodnego krajobrazu i przyrody kolejnych części regionu świętokrzyskiego. W odwiedzanych miejscach znaleźć można również inne, godne uwagi atrakcje – część z nich staramy się wskazywać. Aby dowiedzieć się więcej na ich temat, należy skorzystać z pomocy Informacji Turystycznej. Lista wybranych punktów Informacji Turystycznej w województwie świętokrzyskim:

Regionalne Centrum Informacji Turystycznej ul. Sienkiewicza 29, 25-007 Kielce tel. 41 348 00 60 www.swietokrzyskie.travel Punkt Informacji Turystycznej Misjonarze Oblaci Maryi Niepokalanej Święty Krzyż 1, 26-004 Bieliny tel. 41 317 70 21, 41 317 82 78 www.swietykrzyz.pl Punkt Informacji Turystycznej Oddział PTTK Pl. Obrońców Pokoju 18, 27-500 Opatów tel. 15 868 27 78 www.pttkopatow.free.ngo.pl Centrum Informacji Turystycznej w Busku-Zdroju al. Mickiewicza 22, 28-100 Busko-Zdrój tel. 41 370 10 22 www.busko.travel Centrum Informacji Turystycznej Muzeum im. Przypkowskich Pl. T. Kościuszki 7/8, 28-300 Jędrzejów tel. 41 386 54 89 www.jedrzejow.travel Punkt Informacji Turystycznej Miejskie Centrum Kultury ul. Siennieńska 54 27-400 Ostrowiec Świętokrzyski tel. 41 247 65 80, 609 222 800 www.ostrowiec.travel Centrum Informacji Turystycznej Rynek 20, 27-600 Sandomierz tel. 15 644 61 05 www.sandomierz.travel Oddział Miejski PTTK ul. Słowackiego 25 26–110 Skarżysko-Kamienna tel. 41 253 15 42 Biuro czynne: pon., śr., czw., w godz 17.00 -19.00 www.skarzysko.eu Oddział PTTK im. J. Głowackiego ul. Krywki 1, 27-200 Starachowice tel. 41 274 62 68 Punkt Informacji Turystycznej LOT „Czym chata bogata” ul. Parkowa 6, 28-200 Staszów tel. 508 497 133 www.czymchatabogata.eu

Sanna

Kielce

Niedzica

Czarna Nida Pokrzywianka

i okolice

Przysucha

Ska 74

Gowarczów

Końskie Końskie

Lipa

mie nn

Radoszyce Smyków Słupia

Skarżysko-Kamienna

OdrowążBliżyn Ka

Czarna

Wąchock

Starachowice

Brod

Suchedniów

Mniów

Iłża

Mroczków

Stąporków

Czarna

9 7

Niekłań

ów

Szydłowiec

Wykus

Zagnańsk

Bodzentyn

Miedziana Góra

Łopuszno

Masłów

Piekoszów

Kielce

Chęciny Sitkówka-Nowiny

Małogoszcz

Bieliny

Waśniów Grzegorzowice Nowa Słupia

Boćkowice Baćkowice

Daleszyce

Tokarnia

Łagów

Czarn a

Nida

Morawica Pierzchnica

Sobków

Raków

Piotrkowice

Mnichów Jędrzejów Jędrzejów

Krzcięcice

Kałków-Godów

Święty Krzyż Górno

Pawłów

Tarczek

Strawczyn

Nida Biała

Kije

Chmielnik

Gnojno

Bogoria

11 Świętokrzyskie Miejsca Mocy | Kielce i okolice

Bazylika Katedralna — Sanktuarium Matki Boskiej Łaskawej Kieleckiej

Dojście – z parkingu wielopoziomowego na placu Konstytucji 3 Maja

Kielecka katedra stoi na „Wzgórzu Zamkowym” naprzeciw Pałacu Biskupów Krakowskich, w samym centrum miasta. Już w roku 1171 powstała na tym miejscu pierwsza świątynia, ufundowana przez biskupa krakowskiego Gedeona. Zniszczona podczas najazdu tatarskiego w XIII wieku, odbudowywana i rozbudowywana w kolejnych stuleciach, uzyskała ostatecznie formę wczesnobarokowej, trójnawowej bazyliki. Jej jasne wnętrze skrzy się blaskiem złoceń niezliczonej liczby ołtarzy, a łagodne łuki wysokiego sklepienia przyciągają wzrok pastelowymi polichromiami. W ołtarzu południowej nawy znajduje się obraz patronki miasta Matki Bożej Łaskawej Kieleckiej, namalowany około roku 1600. Obraz został koronowany przez papieża Jana Pawła II podczas jego wizyty w Kielcach w roku 1991. W otwartym do zwiedzania skarbcu katedry znajdują się cenne dzieła sztuki sakralnej – rękopisy i starodruki, naczynia i szaty liturgiczne – między innymi relikwiarz herbowy z 1270 roku.

Bazylika Katedralna Wniebowzięcia NMP 25-013 Kielce plac Panny Marii 3 tel. 41 344-63-07 poniedziałek – sobota: 7.00 – 19.00 niedziela: 7.00 – 21.00 Informacje dodatkowe: większe grupy po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym, turyści indywidualni w porach otwarcia, przy zachowaniu ciszy należnej miejscu. Zabytkowy Pałac Biskupów Krakowskich – siedziba Muzeum Narodowego oraz Muzeum Lat Szkolnych Stefania Żeromskiego – w sąsiedztwie katedry.

Kościół św. Wojciecha w Kielcach

Dojście od katedry – spacerem ulicami Dużą i Bodzentyńską, ok. 700 metrów

Kościół świętego Wojciecha to świątynia murowana zbudowana w roku 1763, ufundowana przez kanonika Jana Rogallę. Ostateczny wygląd nadała kościołowi rozbudowa prowadzona w końcu XIX wieku. We wnętrzu kościoła zobaczyć można obrazy autorstwa Jana Styki, współtwórcy „Panoramy Racławickiej” — obraz w ołtarzu głównym przedstawia scenę rozmnożenia chleba zaś pozostałe świętych – Rozalię, Franciszka, Jana Nepomucena i Józefa.

Kościół św. Wojciecha 25-307 Kielce plac Św. Wojciecha 9 tel. 41 34-44-681 www.wojciech.najlepsza.pl

12 Świętokrzyskie Miejsca Mocy | Kielce i okolice

Klasztor na Karczówce w Kielcach

Dojście z ulicy Karczówkowskiej, parking przy hotelu Karczówka Karczówka Klasztor 1 25 – 602 Kielce 11 skrytka pocztowa 17 tel. 41 345-05-38 www.karczowka.com Maj – październik: poniedziałek – niedziela: 8.00 – 20.00 listopad – kwiecień: poniedziałek – niedziela: 8.00 – 18.00 Panorama Kielc z klasztornego wzgórza. Wzgórze Karczówka z lasem sosnowym otaczającym klasztor stanowi teren krajobrazowego rezerwatu przyrody.

Położony na zalesionym, wapiennym wzgórzu o nazwie Karczówka kościół św. Karola Boromeusza powstał z fundacji biskupa krakowskiego Marcina Szyszkowskiego w roku 1628, kiedy Kielce liczyły około 1 500 mieszkańców. Następnie zbudowany został obok klasztor bernardynów, który dwadzieścia lat później nie obronił się jak Jasna Góra przed Szwedami i został kompletnie ograbiony. Kościół św. Karola Boromeusza służył wielu pokoleniom tutejszych gwarków i rudników. Z wielkiego samorodka rudy ołowiu – galeny, wydobytej z szybu na Karczówce, wykonana została figura świętej Barbary, umieszczona w kaplicy św. Barbary, pod kościelną wieżą.

Kalwaria Świętokrzyska w Morawicy

Dojazd drogą nr 73, a następnie ulicą Spacerową, parking przy kościele Kalwaria Świętokrzyska 26-026 Morawica ul. Spacerowa 6 tel. 41 311-42-20

Codziennie, jest to obiekt otwarty.

W Morawicy, obok wybudowanego w roku 1979 nowego kościoła Matki Boskiej Nieustającej Pomocy, na rozległym wzgórzu przykościelnym, z inicjatywy ówczesnego proboszcza tamtejszej parafii, księdza kanonika Stanisława Korneckiego, powstała Kalwaria Świętokrzyska. Stacje drogi krzyżowej wspinającej się na wzgórze, wykonane z miejscowego wapienia morawickiego, ufundowały miejscowości wchodzące w skład parafii. Na szczycie wzgórza z dalekimi widokami na Nieckę Kielecko-Łagowską, z jednej, a Ponidzie z drugiej strony, stoją pozostałości zabytkowej kaplicy Oraczyńskich, dawnych dziedziców tutejszego majątku, światłych i dbających o miejscowych włościan.

13 Świętokrzyskie Miejsca Mocy | Kielce i okolice

Sanktuarium Relikwii Drzewa Krzyża Świętego na Świętym Krzyżu

Dojazd drogą 753 do Huty Nowej, stamtąd do Huty Szklanej, gdzie znajduje się obszerny parking, dalej pieszo ok. ½ godziny. Możliwy także dojazd na parking i wejście od Nowej Słupi

Zbudowany przez benedyktynów klasztor kontemplacyjny na szczycie góry Łysiec to sanktuarium religijne i narodowe, a legendy z nim związane sięgają początków państwa polskiego. Tradycja benedyktyńska przypisuje fundację klasztoru Bolesławowi Chrobremu, jednak historycy uznają Bolesława Krzywoustego za jego założyciela. Rozbudowywany przez kolejne wieki klasztor podupadł w okresie reformacji, był grabiony podczas potopu szwedzkiego i w czasach późniejszych. Obecnie klasztor zamieszkują Misjonarze Oblaci Maryi Niepokalanej, którzy zapraszają do jego zwiedzania samodzielnie lub z przewodnikiem. W zbudowanej na początku wieku XVIII-tego, z fundacji Mikołaja Oleśnickiego kaplicy, przechowywane są relikwie Krzyża Świętego przywiezione do Polski przez Emeryka, syna pierwszego króla Węgier. Natomiast w podziemnej krypcie zobaczyć można zmumifikowane szczątki wiązane z osobą księcia Jeremiego Wiśniowieckiego, sienkiewiczowskiego „Jaremy”. Jest też w klasztorze Muzeum Misyjne ze zbiorami etnograficznymi, a także punkt informacji turystycznej.

Sanktuarium Relikwii Krzyża Świętego Punkt Informacji Turystycznej – Muzeum Misyjne Misjonarzy Oblatów Maryi Niepokalanej Święty Krzyż 1 26-004 Bieliny tel.: 41 317 70 21 41 317 82 78 www.swietykrzyz.pl

Poniedziałek – sobota: 9.00 – 17.00, niedziela: 12.00, 15.00 – 17.00

W jednym z dawnych budynków klasztorych mieści się Muzeum Świętokrzyskiego Parku Narodowego, zaś poniżej wierzchołka Łysej Góry znajduje się platforma widokowa ŚPN, z której podziwiać można słynne gołoborza. Wielkie wrażenie wywołuje z bliska podstawa potężnej wieży przekaźnikowej, tak dobrze zaznaczająca w świętokrzyskim krajobrazie szczyt Łysej Góry.

14 Świętokrzyskie Miejsca Mocy | Kielce i okolice

Sanktuarium Matki Bożej Loretańskiej w Piotrkowicach

Dojazd drogą nr 73, w Piotrkowicach ulicą Kościelną, parking przy kościele

Sanktuarium Matki Bożej Loretańskiej 26-020 Chmielnik ul. Kościelna 1 Piotrkowice tel. 41 354-90-09 www.loreto.pl Rekolekcje w Karmelitańskim Domu Modlitwy Trójcy Przenajświętszej: Kontakt i rezerwacja miejsc: 505 049 978 – rezerwacja dla osób indywidualnych – br. Piotr Filipek 501 182 821– rezerwacja dla grup – o. Krzysztof Górski

Kościół Narodzenia NMP 26-065 Piekoszów ul. Częstochowska 52 tel. 41 306-10-16

Rezerwat “Góra Miedzianka” (Zajączków) – z najwyższym wzniesieniem Pasma Chęcińskiego. We wnętrzu góry kryją się chodniki starych kopalni miedzi oraz naturalne jaskinie.

Powstanie tego sanktuarium, jednego z najstarszych w Polsce, wiąże się z przeniesieniem w dniu 15 sierpnia 1628 roku, słynącej już wcześniej łaskami, figury Madonny z Dzieciątkiem (datowanej na rok 1400), z parafialnego kościoła św. Stanisława do drewnianej kaplicy Zwiastowania NMP wraz z inną jeszcze figurką Matki Bożej Niepokalanej. W 1652 roku ukończono budowę murowanej świątyni Zwiastowania NMP, a ponad wiek później bernardyni dobudowali do niej późnobarokową kaplicę z domkiem loretańskim, gdzie ostatecznie znalazła się gotycka figura Matki Bożej z Dzieciątkiem. Przez wiele lat sanktuarium znajdowało się pod opieką oo.bernardynów, dla których wzniesiono klasztor. Od ponad czterdziestu lat rolę tę pełnią oo. karmelici bosi.

Sanktuarium Matki Boskiej Piekoszowskiej w Piekoszowie

Dojazd drogą nr 73, następnie drogą nr 761 lub 768, parking przy kościele

Pierwszy kościół wybudowano w Piekoszowie w 1366 roku z fundacji ówczesnych jego właścicieli, rodziny Odrowążów. Choć obecna świątynia powstała w XIX wieku, to znajdujący się w ołtarzu głównym, słynący łaskami, obraz Matki Bożej Miłosierdzia jest o dwa stulecia starszy. Ze starszego kościoła pochodzą również obraz Chrystusa Boleściwego w srebrnej sukience oraz późnobarokowa kamienna chrzcielnica. Górująca nad miejscowością i okolicą biała świątynia z dwoma strzelistymi wieżami to jedno z najważniejszych sanktuariów maryjnych w regionie.

15 Świętokrzyskie Miejsca Mocy | Kielce i okolice

Kościół Matki Bożej Pocieszenia z Rogowa w Tokarni

Dojazd drogą nr 7, obszerny parking przy samej drodze

W malowniczej scenerii Parku Etnograficznego w Tokarni zobaczyć można unikalny dawny kościół szpitalny, jedyny jaki przetrwał na Kielecczyźnie. Do skansenu przeniesiony został z Rogowa nad Wisłą, gdzie wybudował go w roku 1763 tamtejszy dziedzic, późniejszy biskup przemyski Michał Wodzicki, jako uzupełnienie wcześniej wzniesionego szpitala. Kościół ma piękną barokową sylwetkę z wysokimi ścianami wieńcowymi z drewna modrzewiowego i dwuspadowy kryty gontem dach, zwieńczony zgrabną sygnaturką. We wnętrzu przyciągają wzrok odrestaurowane jeszcze w XIX wieku polichromie, a także belka tęczowa z barokowym krzyżem.

Kościół WNM i św. Stanisława Biskupa w Bodzentynie

Dojazd drogą nr 752, następnie ulicą Kielecką i Langiewicza, parking przy Rynku Górnym

Bodzentyn stanowił od średniowiecza ośrodek klucza dóbr biskupów krakowskich. Miasto było otoczone murami obronnymi i umocnione zamkiem. W roku 1450 z fundacji biskupa Zbigniewa Oleśnickiego powstała świątynia o charakterze trójnawowej, późnogotyckiej bazyliki. Po zamku, murach i basztach Bodzentyna pozostały jedynie malownicze ruiny, ale ta potężna budowla wciąż poświadcza dawne znaczenie tego miejsca. Wyjątkowym dziedzictwem kolegiaty jest ołtarz główny, wykonany w latach 1545–1546, prawdopodobnie przez rzeźbiarzy włoskich, a przez Zygmunta Starego fundowany pierwotnie dla katedry wawelskiej. Oprócz wielu innych zabytków jest też rzeźba tak zwanej Pięknej Madonny, datowana na rok 1430.

Kościół Matki Bożej Pocieszenia Park Etnograficzny w Tokarni 26-060 Chęciny Tokarnia 303 tel. 41 315-41-71 www.mwk.com.pl

I-III, wtorek – niedziela 9.00 – 15.00 IV, wtorek – niedziela 9.00 – 17.00 V-VI, poniedziałek – niedziela 9.00 – 18.00 VII-VIII, wtorek – niedziela 10.00 – 18.00 IX, wtorek – niedziela 9.00 – 18.00 X, wtorek – niedziela 9.00 – 17.00 XI-XII, wtorek – niedziela 9.00 – 15.00

Ekspozycja skansenu z zabytkami budownictwa wiejskiego i małomiasteczkowego Kielecczyzny.

Kościół WNM i św. Stanisława Biskupa 26-010 Bodzentyn ul. Kościelna 3 tel. 41 311-50-81

Ruiny zamku biskupów krakowskich w najbliższym sąsiedztwie kościoła oraz zabytkowa zagroda Czernikiewiczów z ekspozycją Muzeum Wsi Kieleckiej – ok. 10 min. spacerem ulicą 3 Maja, a także pobliski kościół św. Ducha.

16 Kościół św. Bartłomieja Apostoła 26-060 Chęciny ul. Radkowska 4 tel. 41 315-10-31 Ruiny zamku królewskiego z XIII wieku na Górze Zamkowej ponad kościołem, jednym z akcentów regionu świętokrzyskiego.

Świętokrzyskie Miejsca Mocy | Kielce i okolice

Kościół św. Bartłomieja Apostoła w Chęcinach

Dojazd drogą nr 7, następnie ulicą Kielecką do rynku, parking u stóp kościoła

Kościół, malowniczo położony u stóp wzgórza zamkowego, został wzniesiony z fundacji Władysława Łokietka w połowie XIV wieku i ukończony przez Kazimierza Wielkiego około roku 1350. O jego pierwotnym gotyckim pochodzeniu świadczą masywne skarpy oraz ostrołukowe wysokie okna. W końcu XVI wieku wykorzystywany jako zbór ariański, ponownie konsekrowany w 1603 i od tego czasu wielokrotnie rozbudowywany i przekształcany. Trójnawowe wnętrze posiada pięć barokowych ołtarzy bocznych i ołtarz główny wczesnobarokowy. Późnorenesansowa manierystyczna kaplica Trzech Króli z kopułą wybudowana została w roku 1614.

Klasztor Franciszkanów Klasztor Franciszkanów 26-060 Chęciny ul. Franciszkańska 10 tel. 41 315-10-69 franciszkanie.checiny.pl

Zabytkowy dom z XVIII wieku tzw. „Niemczówka” i barokowy zespół klasztorny klarysek – oba przy ulicy Małogoskiej.

w Chęcinach

Dojazd od rynku ulicą Małogoską i Franciszkańską

Kościół pod wezwaniem św. Franciszka z Asyżu oraz sam klasztor ufundował król Kazimierz Wielki w roku 1367. Gotycki kościół wzniesiono z kamienia ciosowego, natomiast pierwsze budynki klasztorne były drewniane i w kolejnym stuleciu strawił je pożar, który ogarnął całe Chęciny. Odbudowany jako murowany, klasztor po wielu dalszych rozbudowach, uzyskał współcześnie formę czworoboku ograniczającego prostokątny wirydarz z przylegającą od wschodu kaplicą św. Leonarda fundacji Jana Branickiego, starosty chęcińskiego. W czasach Królestwa Polskiego klasztor z kościołem odebrano franciszkanom i urządzono tu więzienie. Po wielu zmiennych kolejach losu cały obiekt powrócił do franciszkanów w roku 1991. W roku 2004 franciszkanie zorganizowali tutaj Ośrodek Leczenia Uzależnień od Środków Psychoaktywnych „San Damiano”, skupiając swą pracę na młodzieży.

ŁÓDZK

Końskie i okolice Sanna Niedzica Czarna Nida Pokrzywianka

Przysucha

ulejów

KIE

Szydłowiec

Gowarczów

Końskie 42

Maleniec Fałków

Mroczków

Stąporków

Czarna Lipa

Niekłań

Odrowąż

Czarna

Radoszyce Smyków Słupia

Skarżysko-Kamie

Kam ienn

Suchedniów

Mniów 74

Łopuszno

Bliżyn

Wyku

Zagnańsk Miedziana Góra

Bodzenty

18 Świętokrzyskie Miejsca Mocy | Końskie i okolice

Kościół św. Mikołaja w Końskich

Dojazd drogą 42, parking przy rynku w centrum miasta Kościół św. Mikołaja 26-200 Końskie ul. Zamkowa 8 tel. 41 372-31-61 www.parafiamikolaja.xt.pl

Zespół pałacowo-parkowy Małachowskich ze słynną oranżerią egipską. Wejście bramą parkową obok kolegiaty.

Kościół św. Wawrzyńca 26-242 Lipa 62 tel. 41 373-30-04 Maleniec z zabytkowym zakładem metalurgicznym z XVIII wieku – unikatowa w skali Europy pamiątka po Staropolskim Zagłębiu Przemysłowym – 5 km na północ od Rudy Malenieckiej.

Ta obszerna gotycka budowla powstała na przełomie XV i XVI wieku. Wcześniej na tym miejscu stała romańska świątynia wybudowana na początku wieku XIII z fundacji ówczesnego właściciela wsi Końskie, biskupa krakowskiego Iwo Odrowąża. Jak niezwykłe musiało być to dzieło możnego fundatora, możemy domyślać się podziwiając dzisiaj kunsztowny półkolisty ornament z motywem roślinnym wokół krzyża na tympanonie pochodzącym z romańskiego kościoła, a wmurowanym nad bocznym wejściem do kolegiaty. Współczesny wygląd kościół zawdzięcza renowacji z początku XX wieku. Wnętrze nawy, słabo rozświetlone witrażowymi oknami zwieńczone jest kasetonowym sufitem przesłaniającym sklepienie, widoczne jedynie w prezbiterium. W pobliżu ołtarza głównego umieszczona jest płyta funeralna Hieronima Koneckiego z roku 1564 z płaskorzeźbą postaci rycerza, zwieńczona herbem Odrowąż.

Kościół parafialny św. Wawrzyńca w Lipie

Dojazd drogą 42, z Rudy Malenieckiej drogą lokalną na południe 5 km, parking przy kościele

Otoczony wiekowymi lipami, skromny wiejski kościółek ma niezwykłą historię sięgającą roku 1129, do którego odnosi się inskrypcja umieszczona na drzwiach w kruchcie, a z której wynika, że wówczas powstała tutaj pierwsza, modrzewiowa świątynia. W połowie XVI wieku dobudowano do niej murowaną kaplicę Matki Boskiej Rożańcowej, zaś w roku 1764 rozebrano stary drewniany kościół i wybudowano obecną budowlę. Wyposażenie kościoła wzbogaciło się w XIX wieku, najpierw o organy, potem figury świętych otaczające neobarokowy ołtarz główny z obrazem przeniesionym z kaplicy.

19 Świętokrzyskie Miejsca Mocy | Końskie i okolice

Sanktuarium Matki Boskiej Wychowawczyni w Czarnej

Dojazd drogą 42, a następnie drogą lokalną na południe 1 km, parking przy kościele

Znane od stuleci sanktuarium jest wyjątkowo pięknie położone w leśnym ustroniu w dolinie rzeki Czarnej. Rzesze pielgrzymów przyciąga tutejsza przyroda i słynący łaskami obraz Matki Bożej Wychowawczyni namalowany na płótnie przez nieznanego autora na wzór obrazu „Zbawienie ludu rzymskiego”. Zgodnie z legendą Matka Boża ukazała się na tym miejscu mieszkańcom pracującym przy wypalaniu węgla drzewnego i wytopie rudy żelaza na przełomie XVI i XVII wieku. W miejscu objawienia wybudowano drewnianą kapliczkę mieszczącą obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem, zaś w roku 1763 z fundacji hrabiny Izabeli Małachowskiej powstał obecny kościół i sanktuarium. Od lat siedemdziesiątych XX wieku sanktuarium opiekują się księża pallotyni, zaś sam obraz poddano restauracji w latach dziewięćdziesiątych.

Kościółek filialny św. Rozalii w Odrowążu

Dojazd drogą 42, parking przy rynku, dojście ok. 250 m na północ

Niewielki drewniany kościółek, który mało wyróżnia się od otaczających go drewnianych wiejskich budynków, wybudowany został w połowie XVII wieku po przejściu zarazy, w intencji modlitw za dusze od niej zmarłych. Posiada konstrukcję zrębową, a dwuspadowy kryty dawniej gontem, zaś obecnie blachą, dach zdobi wieża z latarnią. We wnętrzu znajduje się obraz patronki kościoła i zabytkowa kropielnica z 1814 roku.

Sanktuarium Matki Bożej Wychowawczyni 26-220 Czarna 57 tel. 41 374-14-27

Piękna okolica położonej wśród lasów doliny rzeki Czarnej z licznymi ścieżkami spacerowymi i szlakami pieszymi.

Kościół filialny św. Rozalii 26-220 Odrowąż ul. Rynek 18 tel. 41 374 57 17

Rezerwat geologiczny Gagaty Sołtykowskie z doskonale zachowanymi tropami dinozaurów – w lesie około 2 km na północny wschód od kościółka – oraz nieco dalej na północ położony inny rezerwat geologiczny – Piekło nad Niekłaniem z grupą skałek.

ipa

Skarżysko-Kamienna i okolice Sanna

Niedzica Czarna Nida Pokrzywianka

765

Przysucha Skaryszew Szydłowiec

Gowarczów

Końskie Końskie 42

Niekłań

mie nn

oszyce

Skarżysko-Kamienna

OdrowążBliżyn Ka

Czarna Smyków 74

Strawczyn

Starachowice Brody

Wykus

Zagnańsk

Pawłów Miedziana Góra

szno

Wąchock

Suchedniów

Mniów

a Iłż

Iłża

Mroczków

Stąporków

Czarna

Bodzentyn Masłów

Kunów

Kałków-Godów Tarczek

Waśniów

Szewn

21 Świętokrzyskie Miejsca Mocy | Skarżysko-Kamienna i okolice

Sanktuarium Matki Boskiej Ostrobramskiej w Skarżysku-Kamiennej

Sanktuarium MB Ostrobramskiej 26-110 Skarżysko-Kamienna, ul. Wileńska 33 tel. 41 253-88-00 www.ostrobramska.pl

Dojazd drogą nr 7, a następnie ulicą Wileńską ok. 500 m, obszerny parking przed sanktuarium

Sanktuarium Matki Bożej Ostrobramskiej powstało w latach osiemdziesiątych jako wyraz tęsknoty Polaków z dawnych Kresów, a szczególnie z Wilna, do swojej patronki. Jego architektura nawiązuje do Ostrej Bramy, jest tu też kopia wileńskiego świętego obrazu. Otoczony kultem obraz Matki Bożej wykonany został przez byłą wilniankę, panią Izabelę Borowską i przedstawia w sposób stylizowany Niewiastę Zwiastowania i Oczekującą, nawiązując do biblijnego tekstu z księgi Apokalipsy. Sanktuarium stanowi cel licznych pielgrzymek zarówno indywidualnych, jak i grupowych, do czego jest dobrze przygotowane, zapewniając pielgrzymom dużą ilość miejsc parkingowych, a także nocleg i wyżywienie w Domu Pielgrzyma.

Muzeum im. Orła Białego z bogatą kolekcją militariów, nad pięknie położonym Zalewem Rejowskim, około 2 km na południe od sanktuarium.

MA ZOWKościół I E CK Iśw. E Andrzeja Apostoła w Suchedniowie

Dojazd drogą nr 7, a następnie ulicami Mickiewicza, Bodzentyńską i Kościelną, parking przed kościołem

Położony na niewielkim wzgórzu kościół parafialny wybudowany został pierwotnie w roku 1752 jako ośmioboczna kaplica w dość surowej, nawiązującej do architektury romańskiej, formie z nieregularnych ciosów czerLipsko wonego piaskowca suchedniowskiego. Do kaplicy dobudowano w roku 1852 bezstylową nawę. We wnętrzu znajduje się wczesnobarokowy ołtarz główny z obrazami Matki Boskiej Częstochowskiej i św. Andrzeja oraz rzeźby św. Wincentego i św. Tadeusza. Bałtów Cenną pamiątką a Tarłówpatrioienn tyczną jest przechowywana w kościele m a K chorągiew powstańcza z 1863 roku. Ostrowiec 79 Świętokrzyski Gliniany Bodzechów

Ożarów

Kościół św. Andrzeja Apostoła 26-130 Suchedniów ul. Kościelna 11 tel. 41 254-30-05 www.parafiasuchedniow.pl

22 Świętokrzyskie Miejsca Mocy | Skarżysko-Kamienna i okolice

Kościół św. Zofii 26 -120 Bliżyn ul. Kościuszki 90 tel. 41 254-12-03

Kaplica św. Zofii w Bliżynie

Dojazd drogą nr 42, miejsca parkingowe przy grupie sklepów w centrum Bliżyna

Widoczny dobrze z samej drogi niewielki modrzewiowy kościółek pw. św. Zofii powstał jako kaplica przydworska na początku XIX wieku z fundacji Jacka Potkańskiego, dziedzica majątku Bliżyn. Kościołem parafialnym stał się dopiero w roku 1888. Ma konstrukcję zrębową, ściany szalowane deskami, a połacie dachów kryte gontami. W charakterystyczny sposób dostawione są do nawy głównej dwie kaplice. Zwracają uwagę zabytkowe schodki żeliwne wykonane w jednym z pobliskich zakładów metalurgicznych. Przy kościółku znajdują się nagrobki właścicieli Bliżyna i sąsiednich miejscowości.

Kaplica św. Rocha Sulejów

w Mroczkowie

Dojazd drogą nr 42, w Płaczkowie 0,5 km na północ drogą lokalną, miejsce parkingowe przy drodze

Niewielka kaplica z modrzewiowego drewna wybudowana została w roku 1820 jako wotum dziękczynne za odwrócenie epidemii cholery, nękającej te okolice od początku XIX wieku. Ośmioboczna nawa nakryta jest namiotowym gontowym Maleniec dachem zwieńczonym cenFałków tralnie sygnaturką. Z czasem do nawy dobudowano Lipa kruchtę oraz dwie boczne kaplice. Radoszyce Od lat 50-tych do lat 90-tych XX wieku kapliSłupia ca pełniła rolę kościoła parafialnego. Obecnie msze święte odprawiane są jedynie w dniu patrona i w większe święta. Łopuszno

ŁÓDZKIE

Pi lic

Kaplica św. Rocha 26-120 Mroczków Mroczków 14 tel. 41 254-10-13

Kurzelów

Starachowice i okolice

Sanna Niedzica Czarna Nida Pokrzywianka

Przysucha Skaryszew

Gowarczów

Końskie Końskie

Szydłowiec 7

Niekłań

mie nn

myków

Starachowice Brody Wykus

Zagnańsk

Miedziana Góra

Strawczyn Piekoszów

Wąchock

Suchedniów

Mniów

Iłża

Skarżysko-Kamienna

OdrowążBliżyn Ka

Czarna

Kunów

Pawłów Bodzentyn

Górno

Ostrowiec

Świętokrzys

Kałków-Godów Tarczek

Masłów Kielce

nka

a Iłż

Mroczków

Stąporków

Czarna

Święty Krzyż Bieliny

Waśniów

Szewna

Grzegorzowice

Bod Sadowie

24 Świętokrzyskie Miejsca Mocy | Starachowice i okolice

Kościół Świętej Trójcy 27-200 Starachowice ul. Kościelna 12 tel. 41 275-55-77 www.trojca.neostrada.pl

Kościół Świętej Trójcy w Starachowicach

Dojazd drogą nr 42, następnie drogą nr 744, parking przy kościele

Pierwszy, drewniany kościół Świętej Trójcy powstał na tym miejscu w roku 1626, zaś budowa istniejącej obecnie świątyni rozpoczęła się w roku 1681 z inicjatywy opata benedyktynów, Hieronima Jaksy Komornickiego. Powstała wówczas jednonawowa budowla z półkolistym prezbiterium i niewielką zakrystią. W XIX i XX wieku kościół znacznie rozbudowano przez dostawienie szeregu kaplic i naw bocznych, uzyskując obecną, wielobryłową i wielostylową formę z wyraźnie dominującą wieżą z zegarami. We wnętrzu kościoła uwagę zwraca barokowy ołtarz główny z końca XVII wieku, pochodzący z klasztoru na Świętym Krzyżu. W północnej nawie znajduje się ołtarz Świętej Trójcy, zaś w kaplicy od strony południowej ołtarz Matki Bożej Nieustającej Pomocy. W latach osiemdziesiątych wybudowana została od strony południowej nowa, współczesna nawa według projektu profesora Wiktora Zina.

Kościół św. Maksymiliana Kolbe Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej 27-225 Pawłów Godów 84a tel. 41 272-17-00 www.kalkow.radom.opoka. org.pl/index_go.html

Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej Królowej Polski Matki Ziemi Świętokrzyskiej w Kałkowie-Godowie

Dojazd drogą nr 42, następnie drogą lokalną ok. 3 km, obszerny parking przed sanktuarium

Wybudowana w latach osiemdziesiątych w stylu nawiązującym do baroku świątynia jest miejscem kultu Matki Bożej przedstawionej w kopii obrazu Bolesnej Królowej Polski z Lichenia. Najbardziej charakterystycznym miejscem tego sanktuarium obok samego kościoła jest wysoka na 33 metry budowla z czerwonego piaskowca w formie nieregularnej piramidy. To Golgota - Martyrologium Narodu Polskiego, szczególne upamiętnienie ludzi i wydarzeń związanych z obroną wartości religijnych i patriotycznych narodu polskiego. Z platformy widokowej na jej szczycie rozpościera się piękny widok na rozległy, przypominający ogród, teren sanktuarium, a dalej na wody pobliskiego zalewu Wióry i zielone pasma Gór Świętokrzyskich z ciemnym grzbietem Łysicy.

25 Świętokrzyskie Miejsca Mocy | Starachowice i okolice

Kościół św. Idziego w Tarczku

Dojazd drogą 42, następnie drogą 756 i 752, parking przy kościele

Ta niewielka kamienna świątynia to niezwykła pamiątka po miasteczku, które straciło prawa miejskie w czasie kiedy inne osady dopiero je nabywały – w roku 1412. We wczesnym średniowieczu Tarczek stanowił ośrodek administracyjny świętokrzyskich dóbr biskupów krakowskich, z których fundacji w pierwszej połowie XIII wieku wybudowany został ten romański kościół. Ostatecznie biskupi przenieśli swą siedzibę do pobliskiego Bodzentyna, a Tarczek stracił na znaczeniu. Orientowana bryła o ścianach z ciosów piaskowca posiada jedną nawę i kwadratowe prezbiterium, a jej wysoki dwuspadowy dach zwieńczony jest zgrabną sygnaturką. Na ścianie północnej zachowały się charakterystyczne dla budowli obronnych rozglifione okienka. W surowym wnętrzu przyciągają wzrok renesansowe polichromie na ścianach. Warto zwrócić też uwagę na profilowany i zdobiony guzami ostry łuk tęczowy. W ołtarzu znajduje się renesansowy tryptyk z Chrystusem Zmartwychwstałym.

Kapliczka na Wykusie

Dojście od Wąchocka szlakiem niebieskiem, ze Starachowic czarnym

Wykus to jedno ze wzniesień zalesionego Płaskowyżu Suchedniowskiego. Pod jego szczytem, w dolince strumienia Lubianka, podczas ostatniej wojny znajdowało się obozowisko Zgrupowania Partyzanckiego AK „Ponury” – dowodzonego przez Jana Piwnika „Ponurego”. Miejsce to upamiętnia otoczona niskim murem kapliczka z obrazem Matki Boskiej Bolesnej. Na ścianach kapliczki umieszczono pseudonimy 123 żołnierzy poległych w czasie wojny, zaś na murze wiele setek tabliczek z nazwiskami zmarłych żołnierzy zgrupowania „Ponurego” i „Nurta”. Każdego roku w czerwcu organizowane są przez związki kombatanckie i harcerskie uroczystości upamiętniające walkę i ofiarę żołnierzy. Miejsce to znajduje się na terenie rezerwatu przyrody „Wykus” i stanowi skrzyżowanie wielu szlaków turystycznych.

Kościół św. Idziego Opata 27-225 Pawłów Tarczek 97 tel. 41 272-29-16 www.tarczek.kielce. opoka.org.pl

www.wykus.pl

Kilkaset metrów w dół biegu strumienia znajduje się miejsce innej leśnej kwatery wojskowej – obozu powstańców styczniowych pod wodzą Langiewicza.

26 Świętokrzyskie Miejsca Mocy | Starachowice i okolice

Kościół św. Floriana i Wniebowzięcia NMP 27-215 Wąchock Kościelna 14 tel. 41 275-02-00 www.wachock.cystersi.pl

Klasztor Cysterski w Wąchocku

Dojazd drogą nr 42 i ulicą Kościelną z rynku, parking przed klasztorem

Tutejszy klasztor ufundowany został w roku 1179 przez biskupów krakowskich, a pierwsi zakonnicy przybyli z francuskiego opactwa Morimond. W wieku XIII powstało tu samodzielne opactwo, a cystersi zajęli się rozwijaniem nie tylko rolnictwa, ale i hutnictwa nad Kamienną.

maj – październik: poniedziałek – sobota: 9.00 – 12.00, 13.30 – 17.15, 18.00 – 20.00 niedziela i święta kościelne: 14.30 – 17.15 listopad – kwiecień: poniedziałek – sobota: 9.00 – 12.00, 13.30 – 17.15 niedziela i święta: 9.00 – 13.00, 14.30 – 17.15, 18.00 – 18.30

Pomnik znanego z wielu przypowieści sołtysa.

Przyklasztorny kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i św. Floriana wzniesiony w XIII wieku na wzór romańskich budowli Italii z pasiastą fasadą kładzionych na przemian warstw ciosów czerwonego i jasnego piaskowca zachował podstawowy romański plan budowy. Podobnie sam klasztor, choć przebudowany w XVII wieku, zawiera liczne elementy pierwotnej budowli. Jest to, między innymi, kapitularz, sala zebrań zakonników, uważany za najpiękniejsze wnętrze romańskie w Polsce. W klasztorze mieści się obecnie Muzeum Pamięci Walki o Niepodległość Narodu. Muzeum posiada kolekcję militariów, dokumentów, sztandarów i innych pamiątek związanych z ruchami niepodległościowymi w regionie, w XIX i X wieku. Jest tu broń biała i palna, sztandary i wiele dokumentów.

Ostrowiec Świętokrzyski i okolice Skaryszew

Szydłowiec

9 7

MA ZOWIECKIE

nka

a Iłż

Iłża

Lipsko

ków Skarżysko-Kamienna

mie nn

Wąchock

edniów

Starachowice Brody Wykus

k Bodzentyn

Kałków-Godów Tarczek

Święty Krzyż Bieliny

Górno

Waśniów

Szewna

Grzegorzowice

Boćkowice Baćkowice

Gliniany Ćmielów Bodzechów

Sadowie Ptkanów

Nowa Słupia

Łagów

Tarłów

Ożarów

Wojciechowice

Opatów

Zawichost

Wilczyce

Daleszyce

Pierzchnica

ienn Kam

Kunów Ostrowiec Świętokrzyski

Pawłów

Masłów

Bałtów

Iwaniska

Ko p

Lipnik 77

Obrazów

Dwikozy

28 Świętokrzyskie Miejsca Mocy | Ostrowiec Świętokrzyski i okolice Kościół Świętego Mikołaja 27-400 Ostrowiec Św. Szewna, ul. Księdza Marcina Popiela 2 tel. 41 248-43-70

Kościół św. Mikołaja w Szewnej

Dojazd drogą nr 751 i ulicą Armii Ludowej, obszerny parking przed kościołem

Położony na wzgórzu kościół, wybudowany w roku 1777, wraz z całym starannie zaprojektowanym otoczeniem, stanowi wyjątkowy przykład czystego i finezyjnego stylu architektonicznego. Trzy długie nawy zwieńczone są od południa pięknym frontonem ograniczonym dwiema smukłymi wieżami, zaś od północy ośmioboczną rotundą za prezbiterium. Zabytkowe schody prowadzą do pozostałych zabudowań wzniesionych współcześnie z kościołem – dwóch wikarówek, plebanii i organistówki. We wnętrzach świątyni prowadzone są obecnie prace konserwatorskie mające na celu zachowanie zabytkowych polichromii i obrazów. Na teren kościoła wchodzi się przez neogotycką, ażurową bramę z elementów stalowych. Zaskakująca w tym otoczeniu konstrukcja wykonana została w końcu XIX wieku na wystawę handlową w Niżnym Nowogrodzie, a następnie ofiarowana została parafii szewieńskiej. Kościół Najświętszego Serca Jezusowego 27-400 Ostrowiec Św. ul. Poniatowskiego 4 tel. 41 248-12-84

Kościół Najświętszego Serca Jezusowego w Ostrowcu Świętokrzyskim

Dojazd drogą nr 9 lub drogą nr 751 do ronda Republiki Ostrowieckiej

Kościół zbudowano w roku 1932 z drewna modrzewiowego w tak zwanym stylu „narodowym”, charakterystycznym dla architektury II Rzeczpospolitej, nawiązującym do regionalnych tradycji budownictwa. Drewnianą budowlę o konstrukcji ryglowej tworzą trzy nawy z prostym frontonem, uzupełnionym niesymetrycznie wieżą – dzwonnicą, wieloboczne prezbiterium z charakterystycznymi sobotami i dostawiona zakrystia. Ściany szalowane są pionowo deskami. Kryty pierwotnie gontem dach posiada obecnie poszycie z blachy miedzianej, zdobi go niewielka sygnaturka.

29 Świętokrzyskie Miejsca Mocy | Ostrowiec Świętokrzyski i okolice

Kościół św. Michała

w Ostrowcu Świętokrzyskim Dojazd drogą nr 754, parking przy Rynku

Jeszcze na początku wieku XVII Ostrowiec należał do parafii Szewna. Nowa parafia powstała kiedy książę Janusz Ostrogski ufundował kościół budowany „na wyniosłym wzgórzu ku czci Przenajświętszej Trójcy, Matki Bożej i Św. Uriela Anioła”. Ten kościół uległ zniszczeniu podczas wojen szwedzkich a jego odbudowa trwająca od roku 1784 do 1803 zakończona została przez kolejnego właściela Ostrowca, księcia Józefa Czartoryskiego. Dzisiejszą formę architektoniczną kościół uzyskał ostatecznie w pierwszej połowie XX wieku po okresie przebudowy i rozbudowy w trakcie której między innymi podniesiono nawę główną i dobudowano okazałą wieżę. Warto wiedzieć, że 7 września 1918 r. w kościele św. Michała odprawiał Mszę świętą Wizytator Apostolski Achilles Ratti, późniejszy papież Pius XI.

Kościół św. Michała 27-400 Ostrowiec Św. ul. Okólna 19, skr. 39 tel. 41 247-92-70 www.kolegiata.ostrowiec.pl

Zespół Pałacowo-Parkowy w dzielnicy Częstocice z dawnym pałacem hrabiów Wielopolskich z lat 1887-1899 – obecnie Muzeum Historyczno -Archeologiczne.

Kościół św. Zofii i św. Stanisława Kostki w Bodzechowie

Dojazd drogą nr 755, parking przy kościele

Przykład budowy kościoła drewnianego w Ostrowcu Świętokrzyskim podziałał najpewniej na właścicielkę majątku ziemskiego w Bodzechowie, panią Anielę Kotkowską, która wraz z zięciem Janem Gombrowiczem (ojcem Witolda) rozpoczęła w roku 1932 starania o utworzenie nowej parafii i budowę kościoła. Do budowy wykorzystano drewno modrzewiowe pochodzące z rozebranego XVIII-wiecznego kościoła drewnianego we Wsoli koło Radomia. Wybudowana w Bodzechowie w roku 1937 świątynia stanowi częściowo rekonstrukcję tamtego kościoła – nawa, prezbiterium i zakrystia mają te same wymiary, powiększona została natomiast ilość okien i doświetlenie wnętrza.

Kościół św. Zofii i św. Stanisława Kostki 27-420 Bodzechów ul. Szosik 2 tel. 41 264-37-91

30 Świętokrzyskie Miejsca Mocy | Ostrowiec Świętokrzyski i okolice

Kościół Matki Bożej Bolesnej 27-423 Bałtów 72 tel. 41 264-10-81 www.parafiabaltow.pl

Park Jurajski w Bałtowie z naturalnej wielkości modelami dinozaurów oraz Krzemionki Opatowskie, rezerwat słynny z prehi-

Kościół Matki Bożej Bolesnej w Bałtowie

Dojazd z Zawichostu ulicą Ostrowiecką i Trójcy, parking przy kościele

Pierwszy murowany kościół Matki Bożej Bolesnej stanął na tym miejscu w roku 1697. Kiedy w końcu XIX wieku stał się za mały dla powiększającej się parafii, dokonano jego znacznej rozbudowy w stylu wzorowanym na baroku. Dobudowując dwie kaplice boczne nadano budowli plan krzyża, dostawione zostały również dwie zakrystie i prezbiterium. Od strony drogi wzniesiono barokowy fronton z dwiema wieżami. Przebudowa zakończona została w roku 1908. Ze starego kościoła pochodzą ołtarze umieszczone w kaplicach, podobnie jak chrzcielnica. Wnętrze zdobią postacie apostołów i ewangelistów malowane przez ucznia Jana Matejki, Franciszka Woronia. Powyżej, na wzgórzu w sąsiedztwie pałacu, odnaleźć można pozostałości kaplicy postawionej w miejscu, gdzie od średniowiecza stał drewniany kościół św. Andrzeja.

Kościół Świętej Trójcy w Tarłowie

Dojazd drogą nr 79, parking przy rynku u stóp kościelnego wzgórza

storycznej kopalni krzemienia pasiastego, której podziemne chodniki udostępnione są do zwiedzania. Jest to atrakcja na skalę europejską.

Kościół Świętej Trójcy 27-515 Tarłów Rynek 33 tel. 15 838-51-26

Jest jedną z najosobliwszych budowli polskiego baroku z połowy XVII wieku. Znawca sztuki polskiego baroku, Marian Karpowicz, pisał: „Kościół w prowincjonalnym Tarłowie to jedna wielka niesłychana niespodzianka, fantastyczna jak sen, kolorowa przygoda. Wnętrze dekorowane jest najwytworniejszymi sztukateriami w Polsce, zwłaszcza dekoracja sklepienia prezbiterium – anioły wśród wici roślinnych – osiąga tu poziom światowy.” Równie interesujący jest fronton kościoła którego głównym elementem jest arkada zamknięta wnęką z rzeźbiarskim wyobrażeniem Trójcy Świętej. Po obu stronach wnęki umieszczone zostały na początku XIX wieku dwie monumentalne rzeźby świętego Stanisława i świętego Wojciecha. Rzeźby o charaktersytycznej czerwonawej barwie kontrastują mocno z bielą fasady. Fronton ograniczają dwie wysokie wieże z dzwonami z roku 1653.

31 Świętokrzyskie Miejsca Mocy | Ostrowiec Świętokrzyski i okolice

Kościół Wniebowzięcia NMP w Ćmielowie

Dojazd drogą nr 755, parking naprzeciw kościoła

Rodowód tego kościoła sięga XIV wieku. Strzeliste dachy i skarpy przy ścianach z wysoko umieszczonymi niewielkimi okienkami zdradzają gotyckie pochodzenie, choć styl został częściowo zatarty przez prowadzone w różnych wiekach remonty i restauracje. Pierwszy raz gruntownie odnowiony przez Mikołaja Szydłowieckiego, burgrabiego krakowskiego, potem jeszcze w wieku XVIII i XIX, a także XX. We wnętrzu uwagę zwraca strop kasetowy nad prezbiterium. W późnobarokowym ołtarzu głównym umieszczony jest słynący łaskami obraz Matki Bożej Pocieszenia z końca XVII wieku. W jednym z ołtarzy bocznych znajduje się zabytkowy krucyfiks, późnobarokowa rzeźba włoska z początku XVIII wieku. Trzy ołtarze, łącznie z głównym, poddane zostały gruntownej konserwacji w latach 1993 – 2002. Kościół szczyci się aktami parafialnymi od roku 1668.

Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny 27-440 Ćmielów ul. Ostrowiecka 36 tel. 15 861-20-56

Żywe Muzeum Porcelany przy Fabryce Porcelany AS Ćmielów, w którym dowiedzieć się można jak powstaje porcelana i porcelanowe cuda.

Kościół św. Jana Chrzciciela w Grzegorzowicach

Dojazd drogą nr 751 w kierunku Nowej Słupi, od Wałsnowa drogą lokalną

Grzegorzowice to kolejny zielony zakątek, w którym podziwiać można niewielki, pięknie położony na wzgórzu obok podworskiego parku, stary kościółek wiejski z romańskim rodowodem. To kościół św. Jana Chrzciciela, którego nawa główna została wybudowana w 1627 roku, staraniem ówczesnego dziedzica Grzegorzowic – Grzegorza Nawoja herbu Topór. Jego najstarszą część stanowi wymurowana z kamienia polnego rotunda z półkolistą apsydą powstała w końcu XI wieku, a być może jeszcze wcześniej. Warto zwrócić uwagę na oryginalne rozglifione okienko od strony południowej rotundy oraz małe okrągłe okienko zwane oculus – we wschodniej ścianie absydy. W barokowym wnętrzu zachowała się kamienna chrzcielnica z XIV wieku oraz pomnik z inskrypcją upamiętniającą pochowanego tu kasztelanica sandomierskiego, Onufrego Chościaka-Popiela.

Kościół św. Jana Chrzciciela 27-425 Waśniów Grzegorzowice 51 tel. 41 260-04-12

Opatów i okolice

MA ZOWIECKIE

Skaryszew

łowiec

9 7

nka

a Iłż

Iłża

Lipsko

karżysko-Kamienna Wąchock

Starachowice Brody

ów

Wykus

Bodzentyn

Kałków-Godów Tarczek

Święty Krzyż Górno Bieliny

Waśniów

Szewna

Grzegorzowice

Boćkowice Baćkowice

Opatów

Wojciechowice Zawichost

Wilczyce

Daleszyce Łagów

Pierzchnica

Chmielnik

Raków

Iwaniska

Dwikozy

Lipnik 77

Goźlice

Ko pr zy w Bogoria

Kurozwęki

Ożarów

Ptkanów

Nowa Słupia

Gliniany

Ćmielów Bodzechów

Sadowie

Tarłów

a ienn Kam

Kunów Ostrowiec Świętokrzyski

Pawłów

ów

Bałtów

Obrazów

ia Klimontów nk a Koprzywnica

Sandomierz Sandomierz Samborzec

33 Świętokrzyskie Miejsca Mocy | Opatów i okolice

Kolegiata św. Marcina w Opatowie

Dojazd drogą nr 9 lub drogą nr 754, parking przed Bramą Warszawską

Ta górująca nad Opatowem świątynia to jeden z najcenniejszych zabytków architektury romańskiej w Polsce. Powstała w drugiej połowie XII wieku w związku z powołaniem biskupstwa misyjnego dla Rusi. Bazylikowa budowla w stylu romańskim, z dwuwieżową fasadą z kamienia ciosanego, po najeździe tatarskim odbudowana została w XVI wieku z dodaniem elementów gotyckich. Większość elementów wystroju wnętrza ma charakter barokowy, a wyjątkowym zabytkiem jest odlana z brązu płyta nagrobkowa Krzysztofa Szydłowieckiego, przedstawiająca scenę dworską z udziałem 41 postaci, w tym być może króla Zygmunta Starego, poruszonych wieścią o śmierci kanclerza. Ten oraz inne nagrobki wykonane w latach 1525 – 1541 przez rzeźbiarzy włoskich – Bartłomieja Berecciego, Jana Ciniego i Bernardina di Gianotis należą do najznakomitszych dzieł renesansu powstałych w Polsce.

Klasztor oo. Bernardynów w Opatowie

Dojście od Bramy Krakowskiej ulicą Tadeusza Kościuszki i Klasztorną

Kamienna

Kierując się od rynku na północ dotrzeć można po kilku minutach do barokowego Klasztoru oo. Bernardynów, wzniesionego w XIV – XV wieku na miejscu osady Żmigród. Bernardyni nadali budowli charakter obronny, co przydało się zwłaszcza w roku 1502 kiedy Tatarzy spustoszyli Opatów ale bezskutecznie oblegali przez cztery dni klasztor. Zakonnicy wraz ze schronioną tu okoliczną szlachtą skutecznie odparli ataki. Wewnątrz szczególnie interesujący jest rokokowy ołtarz i odnowione malowidła ścienne. Odnowiona została również niedawno cała elewacja zewnętrzna kościoła z wieloma cennymi detalami jego architektury.

Kolegiata św. Marcina Biskupa 27-500 Opatów ul. Grota Roweckiego 8 tel. 15 868-27-64 www.kolegiataopatow. sandomierz.opoka.org.pl

W sąsiedztwie kolegiaty znajduje się fragment dawnych murów miejskich z jedyną zachowaną Bramą Warszawską. Pod rynkiem natomiast znajduje się system dawnych piwnic kupieckich wydrążonych w podatnym lessie jeszcze w średniowieczu. Tajemnicze korytarze z kamiennymi sklepieniami udostępnione są obecnie do zwiedzania.

Klasztor oo. Bernardynów 27-500 Opatów ul. Klasztorna 3 tel./fax15 868-23-10 www.opatow.bernardyni.pl

34 Świętokrzyskie Miejsca Mocy |Opatów i okolice

Kościół św. Wojciecha 27-530 Ożarów, Gliniany ul. Podkościele 8 tel. 15 839-30-16

Kościół św. Wojciecha w Glinianach

Dojazd drogą 755 lub 777, parking przy kościele

Pamiątkę po czasach, gdy Gliniany były założonym w końcu XVI miastem, stanowi drewniany kryty gontem kościół parafialny pod wezwaniem św. Wojciecha, wzniesiony w roku 1573. Według Jana Długosza sam kościół może być jeszcze starszy, bo został do Glinian przeniesiony z pobliskiego Potoka. Kościół posiada trzy ołtarze w stylu renesansowym. W ołtarzu głównym znajduje się obraz świętego Wojciecha, zaś ołtarze boczne są dedykowane Matce Bożej i świętej Annie. W ciągu wieków kościół był wielokrotnie restaurowany. W jego pięknym wnętrzu organizowane są koncerty muzyki dawnej.

Kościół św. Wojciecha Męczennika w Wojciechowicach

Dojazd drogą nr 74, następnie drogą lokalną, parking przy kościele Kościół św. Wojciecha Męczennika 27-532 Wojciechowice 61 tel. 15 861-40-27

Ten pięknie położony pośród starodrzewia niewielki wiejski kościółek swoją ascetyczną architekturą zdradza średniowieczny rodowód. Zbudowany został w roku 1362 przez Wojsława herbu Wilczekosy, kanonika sandomierskiego, dziedzica sąsiedniej wsi Mikułowice. Prosta budowla ozdobiona barokową sygnaturką na stromym dachu kryje wnętrze pełne światła i barw. Odrestaurowany ołtarz główny lśni złoceniami, podobnie jak rokokowa ambona. Ściany prezbiterium ozdobione są polichromiami wykonanymi przez Wojciecha Gersona w roku 1891. W Kaplicy Matki Bożej Szkaplerznej, w otoczeniu malowideł ściennych, znajduje się pięknie zdobiony ołtarz z XVIII-wiecznym obrazem Matki Bożej. Cały kościół jest bardzo starannie odnowiony, zarówno z zewnątrz jak i we wnętrzu.

35 Świętokrzyskie Miejsca Mocy | Opatów i okolice

Kościół św. Idziego Opata w Ptkanowie

Kościół św. Idziego 27-500 Opatów, Podole 29 tel. 15 868-36-33 www.ptkanow.sandomierz. opoka.org.pl

Dojazd drogą nr 9, następnie drogą lokalną przez Lipową, Podole, parking przy kościele

Stojący na wzgórzu, niewielki średniowieczny kościół z wiekowych ciosów jasnego piaskowca urzeka gotycką prostotą. Jednonawowa świątynia z ostrym, dwuspadowym dachem miała charakter obronny i do dziś ją otacza kamienny mur z basztami i strzelnicami. Dzwonnica pełniła również rolę baszty bramnej. Na elewacji frontowej umieszczona jest kamienna tarcza z herbem Grzymała. Miłośnicy architektury romańskiej zwracają uwagę na wmurowane w nawę kościółka płyty z płaskorzeźbami, z motywami roślinnymi i skrzydlatymi smokami. Świadczyć one mają o istnieniu tutaj niegdyś jeszcze starszego, romańskiego kościoła, mającego być może związek z templariuszami.

Kościół Wniebowzięcia NMP w Goźlicach

Dojazd drogą nr 9 i drogą lokalną 700 m. na południe, parking przy kościele

Kościół w Goźlicach został zbudowany około roku 1134 z fundacji Piotra Dunina. O jego dawnym romańskim pochodzeniu świadczą między innymi dwa rozglifione okienka na północnej ścianie. Wielokrotnie przebudowywany reprezentuje dzisiaj wiele stylów architektury, wśród których przeważa barok. Barokowy charakter ma również wiele z elementów wyposażenia wnętrza kościoła — między innymi monstrancja z ornamentami wczesnego baroku ozdobiona figurami śś. Piotra i Pawła, Chrystusa Boleściwego oraz Aniołów. Kolatorami kościoła do XVII wieku byli Ossolińscy, w kaplicy południowej zobaczyć można bogato dekorowany późnorenesansowy obraz z roku 1621 oraz nagrobek Hieronima Ossolińskiego, kasztelana sandomierskiego, z roku 1576. Największym jednak skarbem tego miejsca, odkrytym podczas odbudowy kościoła w roku 1915 jest figura Matki Bożej z Dzieciątkiem, słynna Madonna z Goźlic. To dzieło sztuki romańskiej przechowywane jest obecnie w Muzeum Diecezjalnym w Sandomierzu.

Kościół Wniebowzięcia NMP 27-640 Klimontów Goźlice 51 a tel. 15 866-15-02

Sandomierz MA ZOWIE CKIE i okolice Skaryszew

owiec

nka

a Iłż

Iłża

Lipsko

arżysko-Kamienna Wąchock

Starachowice Brody

Wykus

Kunów

Pawłów Bodzentyn

Kałków-Godów Tarczek

Święty Krzyż Bieliny

Górno

Bałtów

ienn Kam

Waśniów

Gliniany

Sadowie

Ptkanów Wojciechowice Opatów

Wilczyce

Daleszyce Łagów

Iwaniska

Raków

mielnik

Bogoria Gnojno

Dwikozy

Goźlice

Obrazów Sandomierz Sandomierz

ia Klimontów Samborzec nk a Koprzywnica

Kurozwęki

Szydłów

Zawichost

Lipnik

Ko pr zy w

erzchnica

Ożarów

Ćmielów

Bodzechów

Nowa Słupia Boćkowice Baćkowice

Ostrowiec Świętokrzyski

Szewna

Grzegorzowice

Tarłów

Staszów

Sulisławice Łoniów Osiek

Tarnobrzeg

37 Świętokrzyskie Miejsca Mocy | Sandomierz i okolice

Bazylika Katedralna

Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Sandomierzu Dojazd drogą 78 lub 79, ulicą Jana Pawła II w okolice Starego Miasta, parking przy Zamku

Trójnawowa, gotycka kolegiata z czerwonej cegły zdobionej detalami z białego kamienia powstała w roku 1360 z fundacji Kazimierza Wielkiego jako jeden z budowanych przez niego kościołów ekspiacyjnych – dla odkupienia winy za utopienie z polecenia króla krakowskiego wikariusza Marcina Baryczki. W obrębie jej murów znalazła się wcześniejsza gotycka świątynia stojąca na miejscu pierwszej, wzniesionej przez księcia sandomierskiego Bolesława Wstydliwego kolegiaty romańskiej, zniszczonej przez najazdy tatarskie. W wieku siedemnastym wnętrze kolegiaty uzyskało jednolity barokowy wygląd. Od wieku XIX prowadzone były sukcesywnie prace restauracyjne, w wyniku których odsłonięte zostały między innymi malowidła bizantyjskie w prezbiterium. Ściany naw bocznych obudowane są boazerią z XVIII-wiecznymi obrazami, przedstawiającymi m.in. rzeź ludności Sandomierza przez Tatarów. Na spokojne zwiedzanie wyjątkowo pięknego i bogatego wnętrza tej świątyni warto przeznaczyć więcej czasu.

Kościół św. Jakuba w Sandomierzu

Dojście od katedry ulicą Zamkową i Staromiejską

Kościół św. Jakuba jest jednym z najstarszych na terenie Polski kościołów, w całości wzniesionych z cegły i wraz z klasztorem dominikanów należy do najcenniejszych zabytków narodowych – określanych dawniej mianem klasy zerowej. Budowa kościoła postępowała etapami w ciągu XIII wieku, a jego architektura stanowi unikatowy przykład połączenia sztuki romańskiej i gotyckiej. Uformowany z cegły, wiodący do kościoła portal, bogato zdobiony romańskimi rozetkami i plecionkami z przenikających się kół oraz formami roślinnymi i zwierzęcymi – to słynna wizytówka Sandomierza.

Katedra Narodzenia Najświętszej Marii Panny 27-600 Sandomierz ul. Katedralna 1 tel. 15 832-73-43 www.katedra.sandomierz.org

Wtorek – niedziela 10.00 – 15.00 i 16.00 – 17.00 Stary Rynek z renesansowym ratuszem, Bramą Opatowską, Podziemną Trasą Turystyczną oraz zabytkowymi kamienicami.

Kościół Dominikański św. Jakuba ul. Staromiejska 3 27-600 Sandomierz tel. 15 832-37-74 www.sandomierz.dominikanie.pl

V-IX – pon. – sob. 10.00 – 17.00 IX-IV – pon. i sob. 10.00 – 17.00 niedziela przez cały rok

Renesansowy zamek królewski mieszczący zbiory Muzeum Okręgowego w Sandomierzu oraz Wąwóz Królowej Jadwigi.

38 Świętokrzyskie Miejsca Mocy | Sandomierz i okolice

Kościół św. Jana Chrzciciela Kościół rektoralny św. Jana Chrzciciela Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny 27-630 Zawichost ul. 11. Listopada 5 tel. 15 831-33-46 www.zawichost.katolicki.eu

w Zawichoście

Dojazd drogą 755 lub 777, parking przy kościele

Wczesnogotycki kościół z cechami romańskimi powstał wraz z klasztorem klarysek w XIII wieku z fundacji księcia sandomierskiego Bolesława Wstydliwego. Przełożoną klasztoru została jego żona, Salomea. Później służył on franciszkanom. Wygląd kościoła prezentuje do dziś franciszkańską prostotę formy i pewną surowość jednonawowego wnętrza z wysoko umieszczonymi ostrołukowymi oknami i ścianami z surowej cegły, z którymi kontrastują ciemne belki drewnianego stropu. W tym niezwykłym miejscu szczególnie mocno odczuć można ducha średniowiecza.

Kościół Wniebowzięcia NMP Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny 27-630 Zawichost ul. 11. Listopada 15 tel. 15 836-41-21

w Zawichoście

Dojazd drogą 755 lub 777, parking przy kościele

Kościół parafialny wybudowany w latach 1738 – 1744 w stylu barokowym miał dość burzliwą historię raz tracąc podczas wichury dach, innym razem zawaloną wieżę. Podczas kolejnej przebudowy w wieku XIX uzyskał swą obecną formę. W roku 1944 spłonął całkowicie, pozostawiając jedynie poszczerbione mury. Odbudowany w kilku etapach po wojnie. W podziemiach kościoła odkryto fragmenty świątyni romańskiej, trójnawowej bazyliki wzniesionej już w XI wieku. Obok kościoła znajduje się zabytkowa plebania z XIX wieku. Z przykościelnego cmentarza otwiera się szeroki widok na Wisłę.

39 Świętokrzyskie Miejsca Mocy | Sandomierz i okolice

Kościół św. Trójcy w Zawichoście

Dojazd z Zawichostu ulicą Ostrowiecką i Trójcy, parking przy kościele

Kościół ŚwiętejTrójcy 27-630 Zawichost ul. Trójcy 2 tel. 15 836-41-98

Ten stojący na skraju pól z dala od głównej zabudowy Zawichostu niewielki kościół ma XII-wieczny rodowód. Świątynia zachowała zasadniczy styl gotycki pomimo rozbudowy prowadzonej w XVII i XVIII wieku. Barokowy charakter ma natomiast, umieszczona na stromym dachu nawy, wieżyczka na sygnaturkę z latarnią. Urządzenie wnętrza z bogatą dekoracją snycerską pochodzi z XVIII. Przy kościele znajduje się drewniana dzwonnica z XVIII wieku.

Pocysterski Zespół Klasztorny w Koprzywnicy

Dojazd drogą 79, parking przy ulicy 11 Listopada obok klasztoru

Ufundowany przez Mikołaja Bogorię w 1185 roku klasztor stanowił ostatnie osiedlenie cystersów w Polsce. Klasztorny kościół NMP i św. Floriana wzniesiony jest na planie krzyża łacińskiego. Pomimo przebudowy w XV i XVIII wieku posiada wiele pięknych romańskich detali architektury – takich jak portal północny czy profilowania cokołu, a we wnętrzu okna, kapitele czy zworniki sklepień. Bogactwo wnętrza tworzą wczesnogotyckie polichromie, renesansowe i barokowe kompozycje na ścianach nawy głównej, ołtarze i stalle z malowanymi scenami z życia zakonu. Obraz w ołtarzu głównym, przedstawiający Wniebowzięcie NMP, pochodzi z roku 1646. W jedynym zachowanym skrzydle klasztoru znajdują się pomieszczenia powstałe w XII wieku, między innymi sala zgromadzeń – kapitularz przykryty sklepienim krzyżowo-żebrowym wspartym na dwu filarach, z których jeden zachował oryginalną romańską głowicę.

Pocysterski Zespół Klasztorny 27-660 Koprzywnica ul. Krakowska 78 tel. 15 847-62-02 www.kuprzyszlosci.pl

40 Świętokrzyskie Miejsca Mocy | Sandomierz i okolice

Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej Sulisławickiej 27-670 Łoniów Sulisławice 91 tel. 15 866-93-62

Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej Sulisławickiej w Sulisławicach

Dojazd drogą nr 9 i drogą lokalną około 0,5 km, parking przy kościele

Sanktuarium tworzą dwa stojące obok siebie kościoły – choć powstały w różnych czasach i różnią się całkowicie stylami architektonicznymi, łączy je podobna szara faktura kamiennych ścian. Pierwszy z nich pochodzi z XII wieku, choć współczesny kształt uzyskał na początku wieku XVII. Obecny zaś kościół parafialny Narodzenia Najświętszej Marii Panny wybudowany został w XIX wieku w rzadkim na ziemiach polskich stylu angielskiego neogotyku. Światło wpadające obficie do wnętrza świątyni rozjaśnia radosne polichromie z motywami kwiatowymi na sklepieniu oraz malowidła na ścianach naw – w czystych i pastelowych kolorach. Wnętrze starego kościoła, choć bardziej mroczne, zachwyca również harmonią ciemnych barw w tonacji starego złota i poszarzałej zieleni. Sulisławice zyskały miano „Sandomierskiej Częstochowy” dzięki otoczonemu wielkim kultem średniowiecznemu obrazowi Matki Bożej Bolesnej. Obraz powstały około roku 1450 w kręgu szkoły nowosądeckiej trafił do Sulisławic z Rusi dwa wieki później i zasłynął tu tyloma łaskami, że już w roku 1658 uznany został oficjalnie za cudowny. W roku 1913 odbyła się pierwsza koronacja obrazu, zaś w roku 1991 otrzymał nową koronę poświęconą przez Jana Pawła II.

Kościół Trójcy Przenajświętszej Kościół Trójcy Przenajświętszej 27-650 Samborzec Samborzec 88 tel. 15 831-44-56 www.parafiasamborzec.pl

w Samborcu

Dojazd drogą 755 lub 777, parking przy kościele

Na wzgórzu, z którego rozciąga się daleki widok na dolinę Wisły, stoi piękny, murowany z ciosów piaskowca, kościół, o którym już Długosz pisał, że jest starożytny. Jego architektura ma wiele cech baroku, ale zachowały się elementy romańskie. Pozostałością najstarszego kościoła jest zamykająca prezbiterium apsyda. Po zniszczeniach w czasie potopu szwedzkiego, odbudowany i powiększony w końcu XVII wieku, stał się filią kolegiaty sandomierskiej i dopiero w końcu XIX wieku ustanowiono w nim samodzielne probostwo.

41 Świętokrzyskie Miejsca Mocy | Sandomierz i okolice

Kolegiata św. Józefa w Klimontowie

Dojazd drogą nr 9, a następnie 758 przez rynek w Klimontowie, parking przy kościele

Ta imponująca barokowa kolegiata to jedna z najbardziej niezwykłych świątyń wzniesionych w Polsce w wieku XVII. Wybudowana została z fundacji Jerzego Ossolińskiego, wojewody sandomierskiego, właściciela Klimontowa, który wspomógł również kończenie budowy tutejszego klasztoru dominikanów. Ossoliński zaangażował włoskiego architekta Wawrzyńca Senesa, który stworzył na planie elipsy budowlę wzorowaną na weneckim kościele Santa Maria della Salute. Do barokowego wnętrza prowadzą portale z czarnego marmuru z herbem Topór. Nawa główna nakryta jest kopułą zdobioną polichromiami, wokół nawy biegnie obejście z wnękami ołtarzy bocznych.

Pokolegiacki kościół św. Józefa 27-640 Klimontów ul. Krakowska 4 tel. 15 866-15-38 www.parafia.klimontow.pl

Kościół św. Jacka

Synagoga z 1851 roku przy niewielkim placu tuż obok rynku w Klimontowie.

Dojście od kolegiaty spacerem – trzy minuty

W niedalekim Ossolinie pozostałości zamku Ossolińskich z pierwszej połowy XVII wieku.

w Klimontowie

Ufundowany przez Jerzego Ossolińskiego w 1613 roku zespół dawnego klasztoru dominikanów, z kościołem św. Jacka, to pięknie zachowany przykład polskiej architektury późnego renesansu. Prosta gotycka bryła z wysokim dachem i skarpami posiada renesansową dekorację szczytów i sklepienia kolebkowe we wnętrzu. W kościele zwraca uwagę dekoracja snycerska chóru muzycznego z początku XVII wieku oraz dekoracja sklepień. Do kościoła przylegają trzy skrzydła klasztoru o wysokich dwuspadowych dachach krytych czerwoną dachówką, tworząc wraz z nim zamknięty wirydarz. Od początku XX wieku w budynkach klasztornych mieści się szkoła.

Kościół rektoralny Najświętszej Marii Panny i Świętego Jacka 27-640 Klimontów ul. Jasieńskiego 2 tel. 15 866-16-52

42 Przysucha

MA ZOWIECKI

Skaryszew

Kielce i okolice

Szydłowiec

Niekłań

nka

a Iłż

Iłża

Lipsko

Mroczków

porków

Krótkie wprowadzenie w region - Ullan veliscilis amet, se

Skarżysko-Kamienna

OdrowążBliżyn Ka

mie nn

Staszów i okolice

feum zzrit vullum iure mincil ing essequat ad molutatis Wąchock

alit Starachowice

Brody

Odolumm odolorero doleniatue feu faciliquam Bałtów

Suchedniów Zagnańsk

euisi .

Wykus

Kunów

Pawłów

ziana Góra

Bodzentyn

Kałków-Godów Tarczek

Masłów

Waśniów

Ostrowiec Świętokrzyski

Ptkanów Wojciechowice Opatów

Boćkowice Baćkowice

Łagów

Wilczyce

Iwaniska

Morawica

Obrazów

Raków

Piotrkowice Chmielnik

Koprzywnica

Kurozwęki

Gnojno

Sulisławice

Staszów Rytwiany

Cz a

Busko-Zdrój

Złota

Osiek

Tuczępy

Pińczów

Stopnica

Oleśnica

Wiślica

Solec Zdrój Solec-Zdrój

Baranów Sandomierski

Połaniec

Pacanów Chotel Czerwony

Łoniów

Szydłów

Stara Zagość

Lipnik

77 Goźlice Ko pr Sandomie zy wi Klimontów Bogoria an Samborzec ka

Pierzchnica

Ożaró

Sadowie

Daleszyce

Nida

Gliniany Ćmielów

Bodzechów

Nowa Słupia

wka-Nowiny

Szewna

Grzegorzowice

Święty Krzyż Górno Bieliny

Kielce

ienn

Kam iuscillan er ilis augait aut vulputpat auguer adiam

Łubnice Zborówek

isła W

P ODK AR PACKIE

43 Świętokrzyskie Miejsca Mocy | Staszów i okolice

Kościół św. Bartłomieja w Staszowie

Dojazd drogą nr 757, lub 765, 764 parking na terenie kościoła

Tarłów

ów

Najważniejszym zabytkiem miasta jest położony w pobliżu rynku kościół parafialny św. Bartłomieja, nad którego portykiem widnieje data 1342. Kościół przebudowywany wielokrotnie w swojej długiej historii zatracił swoje pierwotne cechy gotyckie, z wyjątkiem masywnych przypór, wspierających ściany nawy. Wyjątkową wartość nadaje mu natomiast manierystyczna kaplica Tęczyńskich wzniesiona na początku XVII wieku. Wizerunek patrona kościoła, świętego Bartłomieja znajduje się na zasuwie obrazu z Ukrzyżowanym Chrystusem w późnobarokowym ołtarzu głównym. W kaplicy Tęczyńskich znajduje się natomiast rokokowy ołtarz z obrazem Matki Bożej Różańcowej, a także rzeźbami św. Dominika i św. Róży z Limy z końca XVIII wieku.

Kościół św. Bartłomieja Sanktuarium Błogosławionego Jana Pawła II 28-200 Staszów ul. Szpitalna 3 tel. 15 864-31-21 www.swbartlomiej.pl

Zawichost Dwikozy

nna Kościół św. KamieTrójcy

w Bogorii

Dojazd drogą nr 757, parking obok kościoła

Pieczołowicie odnawiany w ciągu ostatnich dwudziestu lat piękny barokoerz erz wy kościół powstał w 1778 roku z fundacji Michała Konarskiego, dziedzica Bogorii i kasztelana sandomierskiego. Zbudowano go na miejscu wcześniejszego kościoła, do którego w roku 1626 sprowadzono z Krakowa obraz Jana Sochera przedstawiający Matkę Bożą Pocieszenia, który umieszczony w ołtarzu głównym kościoła zasłynął wielkimi łaskami. Tarnobrzeg Po renowacji i konserwacji obrazu w roku 2008, odbyła się uroczysta reintronizacja wizerunku Pani Bogoryjskiej, a w rok później wydany został dekret potwierdzający, że świątynia w Bogorii jest Sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia.

Nowa Dęba

Kościół Świętej Trójcy Sanktuarium Matki Bożej Pocieszenia 28-210 Bogoria ul. Staszowska 9 tel.15 867-40-19 www.parafia-bogoria.pl

44 Świętokrzyskie Miejsca Mocy | Staszów i okolice Kościół Świętej Trójcy Sanktuarium Matki Bożej Cudownej Przemiany 26-035 Raków ul. Kościelna 5 tel. 41 353-50-11

Kościół reformatów św. Anny, wybudowany w 1641 roku, przebudowany w połowie XVIII wieku.

Kurozwęki – zespół pałacowo-parkowy z hodowlą bizonów amerykańskich, mini zoo, labiryntem w polu kukurydzy, muzeum i wieloma innymi atrakcjami.

Kościół św. Trójcy w Rakowie

Dojazd drogą nr 754 i drogą nr 756, parking przy kościele

Parafia Świętej Trójcy została erygowana w Rakowie w roku 1646, czyli w osiem lat po edykcie nakazującym arianom opuszczenie miasta, które doprowadzili do rozkwitu. Jak głosi napis na płycie umieszczonej nad wejściem do świątyni stanęła ona na miejscu zburzonego zboru ariańskiego. Kościół parafialny posiada w ołtarzu głównym Obraz Matki Bożej słynący łaskami, na nim napis łaciński objaśnia: „Obraz Najświętszej Maryi zatwierdzony został jako Cudowny dzięki słowom stu pięciu świadków w Roku Pańskim 1670”.

Kościół Wniebowzięcia NMP w Kurozwękach

Dojazd drogą 765 i drogą 764, parking przy rynku Kościół Wniebowzięcia NMP 28-200 Staszów Kurozwęki, ul. Kościelna tel. 15 866-72-11

Kościół stanowi część zespołu klasztornego kanoników regularnych, w którego budynkach mieści się obecnie zakład opieki „Caritas”. Najstarsza część kościoła, obecne prezbiterium, pochodzi z XII wieku. Gotycka nawa ze sklepieniem krzyżowo żebrowym powstała w roku 1483, zaś barokowa kaplica grobowa lanckorońskich z ekspresyjnym średniowiecznym obrazem Chrystusa Bolesnego w końcu XVII wieku. Kanonicy regularni prowadzili tu szkołę przyklasztorną z obszerną biblioteką. Być może dlatego kościół poszczycić się może księgami parafialnymi od roku 1585.

45 Świętokrzyskie Miejsca Mocy | Staszów i okolice

Kościół św. Władysława w Szydłowie

Dojazd drogą 756 lub drogą 765, parking przy Bramie Krakowskiej

Kościół św. Władysława to budowla gotycka z czerwonej cegły z wykorzystaniem piaskowca do detali architektonicznych. Wzniesiona w 1355 roku z fundacji króla Kazimierza Wielkiego na miejscu wcześniejszego kościoła drewnianego. Przebudowana wielokrotnie odzyskała gotycki wygląd w XX wieku. Zabytkowe wyposażenie kościoła jest dość skromne. Warto zwrócić uwagę na późnorenesansowy ołtarz główny z XVII wieku, w którym znajdują się późnogotyckie rzeźby Matki Boskiej z Dzieciątkiem i św. Jana Ewangelisty z początku XVI wieku, barokowe obrazy św. Kazimierza i Floriana oraz XIX-wieczny obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem.

Kościół Wszystkich Świętych w Szydłowie

Dojazd drogą 756 lub drogą 765, parking przy Bramie Krakowskiej

To najstarszy zabytek Szydłowa i choć brak jest dokładnych danych przypuszcza się, że powstał już w wieku XII. Dwa stulecia później odbudowany został z polecenia Kazimierza Wielkiego. Na XIV wiek datowane są odkryte podczas remontu po ostatniej wojnie niezwykle piękne polichromie gotyckie, wyobrażające sceny z ostatnich dni życia ziemskiego Jezusa oraz dwa cykle – Siedem Radości i Siedem Grzechów Głównych. Polichromie są poddawane obecnie konserwacji.

Kościół Świętego Władysława 28-225 Szydłów ul. Staszowska 15 tel. 41 354-51-43 www.szydlow.kielce.opoka. org.pl

Średniowieczny zespół miejski w obrębie dobrze zachowanych murów z Bramą Krakowską, zamkiem królewskim, oryginalną synagogą fundowaną przez Kazimierza Wielkiego oraz Muzeum Regionalnym z ekspozycją produktów dawnego miejscowego rzemiosła.

Kościół filialny parafii Świętego Władysława 28-225 Szydłów ul. Staszowska 15 tel. 41 354-51-43 www.szydlow.kielce.opoka. org.pl

Sulejów

Świętokrzyskie Miejsca Mocy | Staszów i okolice

Kościół Świętych Idziego i Mikołaja 28-133 Pacanów Zborówek 2 tel. 41 376-51-87

w Rytwianach

ŁÓDZKIE

Dojazd drogą nr 9 i drogą lokalną około 0,5 km, parking przy kościele

Maleniec

Fałków Jeśli rytwiański las urzeka dzisiaj jako oaza ciszy i spokoju, to dla braci kamedułów przybyłych tu z zaproszenia wojewody krakowskiego, Jana Magnusa Tęczyńskiego musiał być sam w sobie świętą pustelnią. Powstałe w połowie XVII wieku z włoskich planów, wzniesione rękami wybitnych artystów baroku zabudowania klasztorne i sam kościół dopełniły pełnej harmonii przyrody i dzieła człowieka, umożliwiając zakonnikom pełne modlitwy życie w tej pustelni w czasie kolejnych dwu stuleci. Starannie restaurowany kościół Zwiastowania Najświętszej Marii Panny to Kurzelów prawdziwa perła architektury barokowej. Najbardziej niezwykłe jest to, że świąWłoszczowa tynia przetrwała do czasów obecnych w niezmienionej formie. Powściągliwość i jednolitość stylu architektury kościoła silnie kontrastuje z manierystycznym Czarncaprzede wszystkim stiubogactwem wystroju wnętrza, w którym uwagę zwracają kowe dekoracje ścian i sklepień i zawarte w nich zawarte zostały freski autorstwa Koniecpol ojca Venante da Subiaco, przeora rytwiańskiego eremu w latach 1629 –Bebelno 1638.

Słu

Łop

Z przewodnikiem: W sezonie (1 V – 30 IX) 8.00 – 20.00 Poza sezonem (1 X – 30 IV) 9.00 – 16.00 W murach pokamedulskiego klasztoru funkcjonuje obecnie Centrum Terapeutyczne „Salus per Silentium” – „Zdrowie przez Ciszę”, oferujące pielgrzymom i turystom odwiedziny i pobyt w tym miejscu połączone z rekolekcjami, terapią i wypoczynkiem.

Pustelnia Złotego Lasu

Pi lic

Pustelnia Złotego Lasu 28-236 Rytwiany ul. Klasztorna 25 tel. 15 864-77-95 www.pustelnia.com.pl

Oksa Kościół Świętych Secemin Idziego i Mikołaja Radków

w Zborówku

Kossów Dojazd drogą nr 79 i drogą lokalną z Łubnic przez Orzelec i Biskupice, parking przy kościele Nagłowice

To jeden z najstarszych zachowanych drewniaSzczekociny nych kościołów w Polsce. Jak mówi napis na belce tęczowej, wybudowany został w roku 1459. Jego archaiczna sylwetka została niestety częściowo przesłonięta, kiedy na początku XX wieku z fundacji Macieja Radziwiłła dobudowano do niego neoromańską obszerną nawę z czerwonej cegły. Drewniany korpus o konstrukcji zrębowej z umieszczonymi wysoko niewielkimi okienkami nakryty jest ostrym dwuspadowym dachem pokrytym gontami i zwieńczonym delikatną sygnaturką. Późnogotycka rzeźba w ołtarzu głównym przedstawia świętego Mikołaja, zaś dwa skrzydła tryptyku z ok. 1500 roku przedstawiają wizerunki świętych Stanisława i Wojciecha. We wnętrzu jest wiele innych cennych zabytków Wolbrom sztuki sakralnej od gotyku po późny barok.

7 Moskorzew Słupia

Sędziszó

MA ŁOPOLSKIE Miechów

Przysucha 47

Skarysze

Gowarczów

Szydłowiec

Końskie Końskie

mie nn

adoszyce Smyków

upia

Brody Wykus

Kielce

Kałków-Godów

Tarczek

Masłów

Piekoszów

Waśniów

Szewn

Grzegorzowice

Święty Krzyż Bieliny

Górno

Nowa Słupia

Chęciny

Kunó

Pawłów

Bodzentyn

Strawczyn

Boćkowice

Sitkówka-Nowiny

Daleszyce

Tokarnia

Łagów

Czarn a

Nida

Sobków

Pierzchnica Raków

Piotrkowice

Jędrzejów Jędrzejów

Gnojno

Kurozwęki

Szydłów

Imielno

Michałów

Bogoria

Chmielnik Kije

Wodzisław

Iwa

Morawica 73

Mnichów

Krzcięcice

ów

Busko-Zdrój i okolice

Miedziana Góra

puszno

Starachowice

Zagnańsk

Nida Biała

Wąchock

Suchedniów

Mniów

ałogoszcz

Skarżysko-Kamienna

OdrowążBliżyn Ka

Czarna

a Iłż

Iłża

Mroczków

Stąporków

Czarna Lipa

Niekłań

Nida

Młodzawy Małe

Cz a

Busko-Zdrój

Stara Zagość

Stopnica

Wiślica

Oleśnica

Połaniec

Pacanów

Chotel Czerwony

Skalbmierz

Rytwiany

Tuczępy

Pińczów

Łubnice

Złota Działoszyce

Staszów

Solec Zdrój Solec-Zdrój

Nowy Korczyn

Zborówek

isła W

48 Świętokrzyskie Miejsca Mocy | Busko-Zdrój i okolice

Kościół św. Leonarda 28-100 Busko-Zdrój ul. Bohaterów Warszawy tel. 41 378-40-80 tel. kom. 500 059 817

Obiekt po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym (500 059 817) udostępnia na życzenie mieszkająca obok pani Justyna Nurek.

Kościół św. Leonarda w Busku-Zdroju

Dojazd drogą nr 751 i ulicą Armii Ludowej, obszerny parking przed kościołem

Zbudowany z drewna modrzewiowego kościół posiada konstrukcję zrębowo-słupową i trójkątny półszczyt, ozdobiony motywem promienistego „słońca”. Umieszczona na kalenicy barokowa wieżyczka pełni rolę sygnaturki. Najważniejszym elementem wyposażenia prezbiterium jest późnobarokowy ołtarz, z figurą patrona kościoła – św. Leonarda. Płaskie stropy pokrywają barokowe polichromie. W kościele odprawiane są msze odpustowe w dniu patrona, czyli w niedzielę sąsiadującą najbliżej z dniem 6 listopada. Na przylegającym do kościoła cmentarzu znajduje się zabytkowa płyta nagrobna rodziny Rzewuskich, z których wywodził się Feliks, założyciel uzdrowiska Busko-Zdrój.

Kościół Świętej Trójcy Kościół Świętej Trójcy 26-020 Chmielnik pl. Kościelny 7 tel. 41 354-24-08

Obszerny rynek w Chmielniku z zabytkowym układem urbanistycznym oraz synagogę wzniesioną w latach 1633 – 1634, pośrodku ówczesnej dzielnicy żydowskiej.

w Chmielniku

Dojazd drogą nr 9 lub drogą nr 751 do ronda Republiki Ostrowieckiej

Najstarszym zabytkiem Chmielnika jest niewielki murowany i kryty gontem kościółek św. Trójcy położony na miejscu dawnej osady – Starego Chmielnika. Kościół zbudowany został na początku XVI wieku, lecz budowla zawiera elementy starsze, pochodzące z wieku XIV. Losy tej świątyni były burzliwe. Po sprofanowaniu i zniszczeniu wyposażenia w czasie reformacji, kościół pozbawiony starannej opieki chylił się stopniowo ku upadkowi i w końcu XVIII wieku został częściowo rozebrany. Pozostawiono jedynie dawne prezbiterium z ołtarzem – co tłumaczy nieco dziwne proporcje budowli. Od czasu wybudowania nowego kościoła parafialnego w Chmielniku w końcu XVIII wieku świątynia pełniła rolę wyłącznie kaplicy cmentarnej i często jej stan techniczny był niezadowalający. Gruntowny remont wykonany został w końcu XIX wieku.

49 Świętokrzyskie Miejsca Mocy | Busko-Zdrój i okolice

Kościół śś. Piotra i Pawła w Stopnicy

Dojazd drogą nr 73 lub 756, obszerny parking poniżej kościoła

Gotycki kościół farny św. Apostołów Piotra i Pawła w Stopnicy ufundowany został przez króla Kazimierza Wielkiego w 1349 roku, jako jeden z kościołów pokutnych, które król wzniósł jako zadośćuczynienie za zabójstwo Marcina Baryczki. Budowla jest dokładnym odbiciem bazyliki kolegiackiej w Wiślicy i stanowi przykład tak zwanego gotyku nadwiślańskiego. Najcenniejszym zabytkiem kościoła jest umieszczone w prezbiterium gotyckie antepedium z podobizną Kazimierza Wielkiego. Świątynia została odbudowana po niemal całkowitym zniszczeniu podczas walk w 1944 roku.

Kościół św. Bartłomieja w Chotlu Czerwonym

Dojazd drogą 776, i drogą lokalną na wschód około 1,7 km. Niewielki parking u stóp wzgórza

W średniowieczu miejscowość nosiła nazwę Rubea Ecclesia – czyli Czerwony Kościół i była siedzibą najstarszej i najbardziej rozległej parafii pomiędzy Wiślicą a Chmielnikiem – o czym wspominał Jan Długosz. Długosz był także fundatorem tutejszego kościoła św. Bartłomieja, wzniesionego w roku 1450. Kościół położony jest wyjątkowo pięknie na skalistym, gipsowym wzgórzu w otoczeniu starodrzewu. W jego wnętrzu znajdują się cenne zabytki ze średniowiecza – gotycki rzeźbiony krucyfiks z 1400 roku i tablica erekcyjna z 1450 roku z płaskorzeźbą Matki Boskiej z Dzieciątkiem.

Kościół śś. Piotra i Pawła Apostołów 28-130 Stopnica pl. Piłsudskiego 1 tel. 41 377-90-43 www.stopnica4u.tnb.pl

Zespół klasztorny oo. sercanów, ufundowany przez Krzysztofa Ossolińskiego w 1639 roku. W jego murach pochowana została matka Jana Chryzostoma Paska, prawdopodobnie również sam twórca zasłużonych dla literatury polskiej „Pamiętników”. Do klasztoru prowadzi droga nr 756 i krótka zadrzewiona aleja wzdłuż klasztornego muru na północ. Parking przy klasztornej bramie.

Kościół św. Bartłomieja Apostoła 28-160 Wiślica Chotel Czerwony 55 tel. 41 379-25-77

Rezerwaty przyrody „Przęślin” oraz „Góry Wschodnie” znajdujące się w odległości kilkuset metrów na wschód od kościelnego wzgórza.

50 Świętokrzyskie Miejsca Mocy | Busko-Zdrój i okolice Kościół Narodzenia NMP 28-160 Wiślica ul. Długosza 22 tel. 41 379-20-39 www.parwislica.kielce. opoka.org.pl

Bazylika kolegiacka Narodzenia NMP ŁÓDZKIE w Wiślicy Dojazd drogą 776 i drogą 771, parking na wiślickim rynku

kościołów romańskich, z wieku XII i z wieku XIII oraz Płytę Orantów, natomiast w Pawilonie Archeologicznym pozostałości kościoła św. Mikołaja z X wieku wraz z prawdopodobną Misą Chrzcielną z roku 880. www.muzeum.wislica.pl zwiedzanie: codziennie w godz. 9.00 – 18.00 www.muzeum.wislica.pl

W udostępnionych do zwiedzania podziemiach bazyliki obejrzeć można pozostałości dwóch

Dzięki legendzie o plemieniu Wiślan, którego książę przyjął chrzest od Wielkomorawian na sto lat przed Mieszkiem – a także dzięki niezwykłemu dziełu sztuki romańskiej, słynnej Płycie Wiślickiej, miejscowość Wiślica łączona jest mocno z pradziejami państwa polskiego. Ta płyta posadzkowa, zwana także Płytą Orantów, odkryta została w podziemiach wiślickiej bazyliki w pozostałościach po wczesnośredniowiecznym kościele. Na jastrychu wyryte zostały elementy dekoracyjne oraz przedstawienia figuralne z przyciągającymi wzrok postaciami osób oddających się żarliwej modlitwie, w których rozpoznaje się księcia Henryka Sandomierskiego – fundatora pierwszej wiślickiej bazyliki, jego C najbliższych oraz otoczenie. Powstanie Płyty Orantów datowane jest na lata 1175 – 1177. Druga romańska świątynia powstała na tym miejscu w XIII wieku.Koniecpol Jej trójnawowe sklepienie wsparte było na sześciu filarach, a przy zachodniej fasadzie znajdowały się Secemin dwie wieże zniszczone całkowice podczas Pierwszej Wojny Światowej. Fundatorem obecnej wiślickiej bazyliki Narodzenia Najświętszej Marii Panny, wzniesionej w 1350 roku, był sam Kazimierz Wielki. To najstarszy i największy dwunawowy kościół w Polsce. Jego gotyckie, ostrołukowe sklepienie wsparte jest na trzech potężnych filarach dzielących wnętrze na dwie części. Prezbiterium zwieńczone jest wysoko sklepieniem krzyżowo-żebrowym, a na Szczekociny jego ścianach zachowała się częściowo bizantyjsko-ruska polichromia, wykonana w latach 1397-1400. Przed umieszczonym na ołtarzu posągiem Madonny z około 1300-go roku miał modlić się o zjednoczenie kraju, ukrywający się w Wiślicy, Władysław Łokietek. Kościół jest stale otwarty do skupionej modlitwy i refleksji. Wysoko pod białymi łukami sklepienia ścigają się bezgłośnie jaskółki. Obok kościoła niemal równie wysoko wznosi się masywna dzwonnica z czerwonej cegły, ufundowana przez Jana Długosza, dzięki któremu powstał również w roku 1460 dom dla kanoników i wikariuszy kolegiaty, nazywany obecnie Domem Długosza. Wolbrom

Pi lic

W sezonie po kościele oprowadzają klerycy, poza sezonem pracownicy Muzeum Regionalnego Wiślicy, z którymi można również obejrzeć ekspozycję archeologiczną, telefon 041 379 21 64 lub 502 634 495

MAŁO

Gowarczów

Szydłowiec

Końskie Końskie 42

Maleniec Fałków

Mroczków

Stąporków

Czarna

mie nn

Radoszyce Smyków Słupia

Skarżysko-Kamienna

OdrowążBliżyn Ka

Czarna

Lipa

Niekłań

Pińczów i okolice

Suchedniów

Mniów

Wykus

Zagnańsk

Miedziana Góra

Łopuszno Strawczyn

Tarcze

Masłów

Piekoszów

Kurzelów

Bodzentyn

Kielce

Włoszczowa Małogoszcz

Czarnca

Radków

Chęciny

Sitkówka-Nowiny Daleszyce

Tokarnia

Bebelno

Czarn a

Oksa

Nida Biała

Kossów Nagłowice

Nida

Sobków

Morawica Pierzchnica 73

Piotrkowice

Mnichów Jędrzejów Jędrzejów

Moskorzew

Krzcięcice

Słupia Sędziszów

Chmielnik

Kije 7

Szydłów Pińczów

Michałów

Nida

Busko-Zdrój

Młodzawy Małe

OPOL SKIE

Stopnica

Stara Zagość Działoszyce

Złota

Chotel Czerwony Solec Zdrój Solec-Zdrój

Wiślica Skalbmierz

Gnojno

Imielno

Wodzisław

Miechów

Święty Krzy Bieliny

Górno

Kazimierza Wielka

Ni da

Nowy Korczyn

Opatowiec

52 Świętokrzyskie Miejsca Mocy | Pińczów i okolice Kościół św. Jana Ewangelisty 28-400 Pińczów ul. J. Piłsudskiego 4 tel. 41 357 50 00

Zespół klasztorny oo. paulinów w Pińczowie

Dojazd drogą nr 767 lub drogą 766 do centrum Pińczowa, parking w rynku Muzeum Regionalne w Pińczowie 28-400 Pińczów ul. Piłsudskiego 2a tel. 41 357-24-72 www.muzeumitpinczow. eu/news.php Czynne w sezonie 1.VI – 1 X wtorek. 8 – 15, środa – piątek. 8 – 15.30 sobota – niedziela 10 – 16.30. Poza sezonem środa – niedziela do 15.30 Przy Muzeum mieści się Centrum Informacji czynne w tych samych godzinach. tel. 41 357-54-04

Renesansowa kaplica św. Anny na wzgórzu nad miastem od rynku 0,7 km ulicą Józefa Piłsudskiego (po drodze klasycystyczny pałac Wielopolskich).

Sanktuarium Matki Bożej Mirowskiej 28-400 Pińczów ul. Klasztorna 29 tel. 41 357-20-84

Codziennie (oprócz czwartków) 8.00 – 17.00

Nad pińczowskim rynkiem dominuje sylwetka kościoła farnego pw. św. Jana Ewangelisty, który wchodził kiedyś w skład zespołu klasztornego oo. paulinów, założonego przez kardynała Zbigniewa Oleśnickiego w 1449 roku. Imponująca budowla, pierwotnie gotycka, przebudowana w stylu manierystycznym, połączona jest przewiązką z dawnym budynkiem klasztornym z XVII wieku. Jest to współcześnie siedziba Muzeum Regionalnego w Pińczowie oraz Pińczowskiego Samorządowego Centrum Kultury. Muzeum przedstawia między innymi ekspozycje dotyczące pradziejów Ponidzia od paleolitu do wczesnego średniowiecza, przyrody Parków Krajobrazowych Ponidzia, a także sylwetki znanych postaci związanych z tym regionem – jak na przykład Adolfa Dygasińskiego pisarza, który akcję swoich powieści umieszczał często właśnie w tych okolicach.

Zespół klasztorny oo. reformatów na Mirowie w Pińczowie

Dojście od rynku ulicą Batalionów Chłopskich, około 350 m

Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej znajduje się w kościele Nawiedzenia Najświętszej Marii Panny. Świątynia zbudowana została w roku 1607 dla oo. reformatów przez Zygmunta Myszkowskiego, biskupa krakowskiego, właściciela Mirowa. Styl architektoniczny budowli związany jest z późnym renesansem, co stanowi raczej rzadkość w tych stronach. Zabudowania klasztorne, w formie czworoboku, przylegającego do południowej ściany kościoła, powstały w końcu XVIII wieku, a całość otoczona została murem tworzącym zadrzewiony dziedziniec przed wejściem do świątyni. Ufundowany przez Zygmunta Myszkowskiego i przywieziony przez niego z Rzymu obraz Matki Bożej, nazwanej później Mirowską, otoczony został szczególnym kultem od samego przybycia do Pińczowa ojców reformatów. W latach osiemdziesiątych XX wieku obraz został poddany bardzo drobiazgowej konserwacji z przywróceniem pierwotnych powłok malarskich. Obraz przedstawia Maryję z Dzieciątkiem w otoczeniu świętych biskupów Wojciecha i Stanisława. W roku 1992 nastąpiła uroczysta koronacja obrazu.

53 Świętokrzyskie Miejsca Mocy | Pińczów i okolice

Kościół Ducha Świętego

i Matki Bożej Bolesnej w Młodzawach Małych Dojazd z Pińczowa drogą 766 do Skrzypiowa, skąd drogą lokalną około 5 km na południe

Kręta wiejska ulica prowadzi na szczyt wzgórza, gdzie w otoczeniu wysokich drzew stoi późnobarokowy kościół Ducha Świętego i Matki Boskiej Bolesnej z pierwszej połowy XVIII wieku. Ta bazylika z bogato zdobioną fasadą i trzema nawami mogłaby być chlubą niemałego miasteczka i zaskakująco dostojnie wygląda na skraju łagodnie pofalowanych pól, ciągnących się daleko na południe. Polnych dróg strzegą święci Jan Kanty i Jan Nepomucen, w barokowych kapliczkach z krucyfiksami. Wnętrze wyjątkowo wysoko sklepionej nawy głównej prowadzi do ołtarza z otoczonym kultem obrazem Matki Bożej Bolesnej z XVII wieku. Nawy boczne tworzą rzędy kaplic, po trzy w każdej nawie, dodatkowo dwie kaplice znajdują się w ramionach transeptu.

Kościół Świętej Trójcy w Działoszycach

Dojazd drogą 768, niewielki parking w centrum, przy placu Partyzantów

Parafia działoszycka należy do bardzo starych. Pierwsza tutejsza świątynia wzniesiona została już w roku 1220 z fundacji Iwona Odrowąża, biskupa krakowskiego. Obecny kościół powstał jako budowla gotycka w wieku XV-tym. Przebudowywany był wielokrotnie i powiększany – między innymi o kaplice św. Anny i Matki Bożej Różańcowej – obie z XVII wieku. W pierwszej kaplicy ponad obrazem patronki znajduje się otaczany niegdyś wielkim kultem obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem zaś w drugiej kaplicy obraz Matki Bożej Szkaplerznej Najstarszą część kościoła stanowi prezbiterium ze sklepieniem krzyżowo-żebrowym oraz renesansowym ołtarzem głównym, w którym pomiędzy czterema kolumnami korynckimi znajdują się obrazy przedstawiające Trójcę Świętą i Ostatnią Wieczerzę. Zabytkowe stalle w zachodniej części prezbiterium ozdobione są malowidłami przedstawiającymi sceny ze Starego i Nowego Testamentu.

Kościół Ducha Świętego i Matki Bożej Bolesnej 28-400 Pińczów Młodzawy Małe 46 tel. 41 357-92-47

Zwiedzanie codziennie

„Ogród na Rozstajach” – piękny prywatny ogród botaniczny, chluba Ponidzia, poniżej kościoła.

Kościół Trójcy Świętej 28-440 Działoszyce ul. Pińczowska 8 tel. 41 352-60-25

Ruiny Starej Synagogi, zabytkowy cmentarz i fragmenty starej małomiasteczkowej zabudowy.

54 Świętokrzyskie Miejsca Mocy | Pińczów i okolice

Kościół św. Jana Chrzciciela 28-400 Pińczów Zagość 12

W mijanych wcześniej Skorocicach znajduje się rezerwat przyrody z zachowanymi unikalnymi formami krasu gipsowego z jego charakterystyczną roślinnością.

Kościół św. Jana Chrzciciela w Starej Zagości

Dojazd z Młodzaw przez Chroberz drogami lokalnymi, obszerny parking przed kościołem.

Na południowym skraju wsi, nad samą niemal Nidą kryje się wśród gęstych lip kamienna świątynia wzniesiona przez rycerzy Zakonu Maltańskiego, zwanych też Joannitami. Sprowadził ich do Polski w roku 1166 książę Henryk Sandomierski nadając im ziemie wokół Zagości. Bracia wybudowali tu klasztor i szpital, po których nie zachowały się żadne ślady. Kościół powstał w końcu XII wieku, a choć przebudowywany w kolejnych wiekach, zachował wiele rysów romańskich. Są to wyjątkowo masywne mury, wzniesione z miejscowego wapienia, zamknięte półkoliście okienko w południowej ścianie prezbiterium oraz fragmenty pięknego fryzu arkadkowego na wschodniej ścianie nawy, a na ścianie szczytowej płaskorzeźby z wizerunkami syreny i trytona. Na barokowe wyposażenie wnętrza składają się ołtarze, obraz i rzeźby z XVII i XVIII wieku.

Kapliczki przydrożne Ponidzia Przydrożne figury, świątki i zadaszone kapliczki to stały element krajobrazu Polski ale nigdzie nie ma ich tylu i tak starych jak na Ponidziu. Najbardziej charakterystyczne dla okolic Pińczowa, Buska-Zdroju i Wiślicy to białe, rzeźbione w wapieniu pińczowskim figury świętych, postawione na rozstajach dróg, czasem wśród pól, w miejscach kiedyś ważnych. Część z nich pochodzi jeszcze z wieku XVII i XVIII kiedy stawiane były powszechnie podczas kontreformacji jako dowód zerwania z herezją. Najstarsze to kapliczki słupowe, swoiste latarnie drogowe — jak ta z Widuchowy, wskazująca położenie barokowego kościółka na wzgórzu powyżej. Większość kapliczek pochodzi z wieku XIX, oprócz księży stawiali je dziedzice majątków ale także w coraz większym stopniu sami mieszkańcy wsi. Niestety wapień litotamniowy — ich główne tworzywo, jest tak łatwy w obróbce jak nietrwały i te piękne znaki Ponidzia wymagają coraz większej troski i kosztownych zabiegów konserwatorskich.

Końskie Końskie 42

mie nn

Radoszyce Smyków

Słupia

Skarżysko-Kamienna

OdrowążBliżyn Ka

Czarna

Brody Wykus

Strawczyn

Bodzentyn

Kielce

Sze

Grzegorzowice Nowa Słupia

Boćkowice

Sitkówka-Nowiny

Daleszyce

Łagów

Czarn a

Nida

Sobków

Pierzchnica Raków

Piotrkowice

Jędrzejów Jędrzejów

Chmielnik

Kije

Gnojno

Michałów

Nida

Młodzawy Małe

Działoszyce

Bogoria

Kurozwęki

Szydłów

Imielno

Wodzisław

Staszów

Rytwia

Tuczępy

Pińczów

Cz a

Busko-Zdrój 73

Stara Zagość Złota

Solec Zdrój Solec-Zdrój

Bejsce

Ni da

Nowy Korczyn

Opatowiec

Połaniec Łubnice

Chotel Czerwony

Skalbmierz

omniki

Stopnica

Oleśnica Pacanów

Wiślica

Kazimierza Wielka

Morawica 73

Mnichów

Krzcięcice

szów

Waśniów

Święty Krzyż Bieliny

Górno

Tokarnia

Kałków-Godów

Kazimierza Wielka i okolice

Chęciny

Nida Biała

Tarczek

Masłów

Piekoszów

Małogoszcz

Pawłów

Miedziana Góra

Łopuszno

niawa

Starachowice

Zagnańsk

ów

Wąchock

Suchedniów

Mniów

Iłża

Mroczków

Stąporków

Czarna Lipa

Niekłań

Zborówek

isła W

56 Świętokrzyskie Miejsca Mocy | Kazimierza Wielka i okolice Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego 28-500 Kazimierza Wielka ul. Sienkiewicza 3 tel. 41 352-14-43

Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Kazimierzy Wielkiej

Dojazd drogą nr 768 lub drogą nr 776, parking przy kościele Ustylizowana przez Tomasza Stryjeńskiego na obronną wieżę średniowieczna dawna budowla obronna. W baszcie mieści się Izba RegionalnoTurystyczna oraz punkt Informacji Turystycznej.

Kościół św. Mikołaja 28-512 Bejsce 232 tel. 41 351-10-30 www.parafiabejsce.pl

Klasycystyczny pałac Bagińskich w starym parku obok kościoła. Dziewiętnastowieczny architekt wykorzystał ten sam projekt przy budowie warszawskiego Belwederu.

Najstarszym zabytkiem Kazimierzy Wielkiej jest kościół Podwyższenia Krzyża Świętego wybudowany przez kasztelana krakowskiego, Stanisława Warszyckiego w 1633 roku na miejscu starszego kościoła drewnianego. W końcu dziewiętnastego wieku świątynia po rozbudowie uzyskała współczesny wygląd z nieco niższym i węższym od nawy prezbiterium. Od lat osiemdziesiątych XX wieku prowadzone są w niej prace remontowe i konserwacyjne, dzięki którym przywracany jest pełny blask wszystkich detali wyposażenia. W barokowym ołtarzu głównym znajduje się obraz ze sceną Ukrzyżowania, przypisywany Franciszkowi Smuglewiczowi, w ołtarzach bocznych barokowy obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem oraz obraz świętego Franciszka Salezego. Na ścianach naw epitafia kamienne z XVIII i XIX wieku.

Kaplica Firlejów w Bejscach

Drogą nr 79, i drogą lokalną przez Gaj i Morawiany, 5 km, parking przed wejściem do pałacu

To jedna z najpiękniejszych kaplic renesansowych w Polsce. Swą formą nawiązuje do architektury kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu. Gotycki kościół św. Mikołaja wybudowano w Bejscach pomiędzy XIV a XV wiekiem. W końcu wieku XVI właściciel Bejsc, wojewoda krakowski, Mikołaj Firlej, po śmierci żony Elżbiety, rozpoczął budowę kaplicy – mauzoleum rodowego. Prace ukończył jego brat Henryk. Powściągliwa, choć o wysokim kunszcie artystycznym, architektura kaplicy skrywa niezwykle bogate wnętrze, zdominowane przez pełne manierystycznej ekspresji wznoszące się w górę kaskadowo płaskorzeźby monumentalnego nagrobka. Stosunkowo łatwo poddający się obróbce wapień pińczowski umożliwił nadanie dekoracjom nagrobka fantastycznych form smoków, bazyliszków i motywów roślinnych.

57 Świętokrzyskie Miejsca Mocy | Kazimierza Wielka i okolice

Kościół św. Jana Chrzciciela w Skalbmierzu

Dojazd drogą nr 768 i ulica Krótką, parking przed kościołem

Kosciół św. Jana Chrzciciela 28-530 Skalbmierz ul. Partyzantów 2 tel. 41 352-90-25 www.skalbmierz.kielce. opoka.org.pl

Historia tego potężnego kościoła, który jeszcze na początku XIX wieku był kościołem kolegiackim, jest długa, a architektura skomplikowana. Na przełomie XII i XIII wieku powstała okazała świątynia romańska z dwiema czworobocznymi wieżami. W roku 1235 Konrad Mazowiecki przystosował budowlę do celów obronnych. Kościół był rozbudowywany w ciągu XV wieku. Wzniesiono wówczas najpierw gotyckie nawy, a następnie prezbiterium, zachowując część dawnych murów prezbiterium oraz obie wieże. W XVI wieku dobudowano przybudówkę z czerwonej cegły, mieszczącą wysoką, dwuprzęsłową zakrystię oraz kapitularz. Wieże natomiast podwyższone zostały w XIX wieku uzyskując dodatkowo neogotyckie hełmy. W roku 1906 spaleniu uległ pochodzący z roku 1626 ołtarz główny. Obecny ołtarz jest jego repliką. Oprócz niego kościół posiada osiem ołtarzy bocznych barokowych, a także wiele tablic z epitafiami począwszy od wieku XVI-tego.

Kościół św. Jakuba Starszego w Opatowcu

Dojazd drogą nr 79, parking przy plantach w Opatowcu

Historia Opatowca sięga jedenastego wieku, kiedy powstała wieś, a następnie miasto należące do opactwa benedyktynów z Tyńca. Za czasów Bolesława Wstydliwego opaci założyli tu klasztor dominikanów, po którym pamiątką jest kościół św. Jakuba Starszego, wzniesiony pod koniec XV wieku na miejscu pierwszego kościoła św. Jacka z 1283 roku. Świątynia została przebudowana w stylu barokowym w połowie XVII wieku. Kościół położony jest na skarpie wiślanej. Rozciąga się przed nim płaska perspektywa Powiśla Tarnowskiego z przymglonym zarysem gór na dalekim południu. Otwarte wnętrze zaprasza do modlitwy. Świątynia ma wystrój barokowy z pozostawioną odrobiną surowości gotyku.

Kościół św. Jakuba Apostoła 28-520 Opatowiec ul. Nowokorczyńska 2 tel. 41 351-80-14

Pomnik Józefa Piłsudskiego przed przystanią promu przez Wisłę i Dunajec

58 Świętokrzyskie Miejsca Mocy | Kazimierza Wielka i okolice

Kościół Świętej Trójcy 28-136 Nowy Korczyn ul. Franciszkańska 1 tel. 41 377-10-30 www.parafianowykorczyn.strefa.pl

Kościół św. Stanisława 28-136 Nowy Korczyn ul. Franciszkańska 1 tel. 41 377-10-30

Kościół Świętej Trójcy w Nowym Korczynie

Dojazd drogą nr 79 lub drogą nr 973, parking przy rynku

Przejeżdżając przez Nowy Korczyn nie sposób nie zwrócić uwagi na gotycko-renesansową bryłę kościoła św. Trójcy, której widok nawet przypadkowemu turyście zdradza wyjątkową rolę historyczną tego miejsca. Miasto, lokowane przy ujściu Nidy do Wisły już w 1258 roku przez Bolesława Wstydliwego, szybko rozwijało się dzięki handlowi Wisłą, a od czasu kiedy Kazimierz Wielki zbudował tutaj zamek królewski zyskało również znaczenie polityczne. Nowy Korczyn stał się drugim po Krakowie ośrodkiem władzy królewskiej. Na manierystycznej fasadzie szczytowej świątyni znajdują się rzeźby Matki Boskiej z Dzieciątkiem, św. Elżbiety, św. Mikołaja oraz św. Wawrzyńca, a także płaskorzeźby z herbami Nowego Korczyna i Krakowa. We wnętrzu, do którego prowadzi kamienny portal z 1634 roku, uwagę przyciąga barokowy ołtarz główny z XVII wieku. W kaplicy św. Jana Kantego zachowane są fragmenty gotyckiego tryptyku przedstawiającego scenę opłakiwania Chrystusa. W obszernym wnętrzu kościoła Świętej Trójcy odbywały się sejmiki generalne prowincji małopolskiej, kontynuujące tradycję dawnych zjazdów rycerskich na zamku królewskim w Nowym Korczynie.

Kościół św. Stanisława w Nowym Korczynie

Dojazd drogą nr 79 lub drogą nr 973, parking przy rynku

Najstarszym zabytkiem Nowego Korczyna jest zbudowany z czerwonej cegły gotycki kościół św. Stanisława wchodzący w skład klasztornego zespołu pofranciszkańskiego. Kościół został ufundowany w 1257 roku przez Bolesława Wstydliwego i jego żonę św. Kingę, a rozbudowany w XIV wieku przez Kazimierza Wielkiego. Prezbiterium kościoła posiada sklepienie krzyżowo-żebrowe z XIV wieku, zaś jego ściany pokryte są malowidłami przedstawiającymi sceny z życia św. Stanisława. Zaskakująco bogate jest barokowe wyposażenie tego pierwotnie gotyckiego kościoła, z sześcioma ołtarzami bocznymi uzupełniającymi ołtarz główny, na którym umieszczony jest późnobarokowy obraz Wskrzeszenie Piotrowina.

Sanna

Niedzica Czarna Nida Pokrzywianka

Przysucha

Sulejów 74

Jędrzejów i okolice Gowarczów

Końskie Końskie

ÓDZKIE

Niekłań

Maleniec Fałków

Mroczków

Stąporków

Czarna

mie nn

Radoszyce Smyków Słupia

Zagnańsk Miedziana Góra

Łopuszno

Pi lic

Strawczyn

B Masłów

Piekoszów

Kurzelów

Kielce

Włoszczowa Małogoszcz

Czarnca

Secemin Radków

Chęciny

Sitkówka-Nowiny

Dal

Tokarnia

Bebelno

Czarn a

Oksa

Kossów Nagłowice Szczekociny

Suchedniów

Mniów 74

pol

Skarżysk

OdrowążBliżyn Ka

Czarna

Lipa

Szydłowiec

Moskorzew

Nida Biała 78

Nida

Sobków

Piotrkowice

Jędrzejów Jędrzejów

Słupia Sędziszów

Kije 7

Wodzisław

Imielno

Pierzchn 73

Mnichów

Krzcięcice

Morawica

Pińczów

Chmieln

60 Świętokrzyskie Miejsca Mocy | Jędrzejów i okolice

Opactwo Cystersów 28-300 Jędrzejów ul. Klasztorna 20 tel. 41 386-23-08

Muzeum im. Przypkowskich w zabytkowej kamienicy przy rynku jędrzejowskim. Zajmuje ono trzecie miejsce w świecie pod względem liczebności i wartości zegarów słonecznych, po Planetarium w Chicago i Science Museum w Oxfordzie.

Klasztor Cysterski w Jędrzejowie

Dojazd drogą krajową nr 7, następnie drogą nr 78 i ulicą Wilanowską, parking przed klasztorem

Zakon Cystersów został założony w 1098 roku we Francji w miejscowości Cîteaux koło Dijon. Rozwijał się tak dynamicznie, że już w połowie XI wieku posiadał blisko 350 opactw. Mnisi kultywowali skrajne ubóstwo i pustelniczy tryb życia. Stosując się jednak do zasady „Ora et labora”– módl się i pracuj, tworzyli z powodzeniem, w na pół jeszcze barbarzyńskiej Europie, ośrodki dobrze zorganizowanej gospodarki opartej na ziemi i jej zasobach. Opactwo w Jędrzejowie zostało ufundowane około roku 1140, jako filia burgundzkiego klasztoru Morimond. Dziesięć lat później powstał przy nim, najstarszy w Polsce, szpital klasztorny. Z klasztorem związana jest postać bł. Wincentego Kadłubka, który zrezygnował z biskupstwa krakowskiego i został cystersem w Jędrzejowie. Zmarł tu w roku 1223 pozostawiając po sobie spuściznę kronikarsko-literacką odnoszącą się do najwcześniejszych czasów Królestwa Polskiego. Archiopactwo cystersów znajduje się około 2,5 kilometra na północny zachód od rynku, prowadzi do niego ulica 11 Listopada. Kościół św. Wojciecha i bł. Wincentego Kadłubka, pierwotnie romański, wzniesiony został w XIII wieku a w kolejnych wiekach był wielokrotnie przebudowany. Jego obecny wystrój jest głównie barokowy, choć we wnętrzu zachowały się fragmenty polichromii z XIII lub XIV wieku. Średniowieczną metrykę posiadają niektóre budynki klasztorne. Arcydziełem polskiej sztuki organmistrzowskiej określa się tutejsze organy zbudowane w latach 1745 –1754. Są one nie tylko znakomitym, 42głosowym instrumentem z zachowanymi w stanie niezmienionym rozwiązaniami mechanicznymi, ale i wyjątkowym dziełem sztuki, jednym z najważniejszych tego typu zabytków w Polsce. Na jędrzejowskich organach wzorowane były słynne organy oliwskie.

61 Świętokrzyskie Miejsca Mocy | Jędrzejów i okolice

Kościół NMP i św. Mikołaja w Imielnie

Dojazd drogą nr 7 i drogą nr 78, z Motkowic drogą lokalną 3 km, parking przy kościele

Kościół św. Mikołaja 28-313 Imielno ul. Kościelna 2 tel. 41 385-12-23

Budowla już na pierwszy rzut oka zdradza związki z architekturą klasztoru cystersów w Jędrzejowie. Białe ciosy pińczowskiego wapienia i wiele zachowanych oryginalnych elementów romańskich to pamiątka po budowniczych oryginalnej świątyni powstałej dzięki cystersom w XIII wieku. Po przebudowach i rozbudowach w XV i XVII wieku kościół zyskał cechy gotyckie i barokowe. W trójnawowym wnętrzu znajduje się ołtarz główny, barokowy z pierwszej połowy XVIII wieku oraz dwa ołtarze boczne, w kaplicach dobudowanych przy nawach w XVII wieku. W ścianie południowej kaplicy wmurowana jest płaskorzeźba gotycka z XV wieku przedstawiająca Chrystusa w studni. Są również epitafia szlacheckie, między innymi Mikołaja Mokrskiego z herbem Jelita.

Kościół parafialny św. Szczepana w Mnichowie

Dojazd drogą nr 7, parking przy kościele

Tutejszy kościół to jeden z najcenniejszych zabytków drewnianej sztuki sakralnej w Polsce i być może jedyny już w Europie kościół drewniany z wystrojem wnętrza w stylu rokoko. Wybudowany na planie krzyża łacińskiego. Kryty blachą wielopłaszczyznowy dach wieńczy ośmioboczna kopuła z wieżyczką nakrytą cebulastym hełmem. We wnętrzu zwraca uwagę rokokowy ołtarz z drewna modrzewiowego, w którym znajduje się słynący łaskami obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem otoczony rzeźbami czterech świętych. Jest też piękna drewniana ambona oraz również drewniana chrzcielnica. W kruchcie południowej zobaczyć można XVIII-wieczny krucyfiks oraz kamienną kropielnicę.

Kościół św. Szczepana 28-300 Jędrzejów Mnichów 72 tel. 41 387-35-22

Zabytkowy kościół w Mokrsku oraz niezwykła fortalicja w Sobkowie nad Nidą, około 8 kilometrów drogą lokalną na wschód przez Brus.

62 Świętokrzyskie Miejsca Mocy | Jędrzejów i okolice

Kościół św. Prokopa 28-340 Sędziszów Krzcięcice 35

Kościół św. Prokopa w Krzcięcicach

Dojazd drogą nr 7 i drogą lokalną z Mierzawy 3 km, parking przy kościele

Ten późnogotycki kościół z czerwonej, pokrytej patyną wieków cegły to architektoniczna rzadkość w tych stronach. Wybudowany na miejscu spalonego drewnianego kościoła w roku 1542 staraniem właściciela Krzcięcic, Jerzego Niemsty Kuli herbu Jastrzębiec. We wnętrzu zwraca uwagę gwiaździste sklepienie z kamiennymi żebrami, których zworniki ozdobione są herbami Jastrzębiec i Topór. W kaplicy, poświęconej Matce Boskiej Krzcięcickiej, znajduje się pomnik fundatora. Kościół posiada organy z drugiej połowy XVII wieku.

Kościół Narodzenia Matki Bożej Częstochowskiej w Kossowie

Dojazd drogą nr 78 do miejscowości Chlewice i drogą lokalną ok. 3,5 km, parking przy kościele Kościół Matki Bożej Częstochowskiej 29-135 Radków Kossów 26 tel. 34 354-11-01

Drewniany kościół, dawniej pod wezwaniem Wszystkich Świętych, był kiedyś ozdobą niewielkiego szlacheckiego miasteczka, wspominanego już przez Jana Długosza. Obecny kościół zbudowany został w połowie XVII wieku. Wysoki, prosty dwuspadowy dach kryty gontami wieńczy niewielka zdobiona wieżyczka na sygnaturkę. Dzwonnica, również drewniana, została wybudowana obok. Mimo niewielu okien wnętrze kościoła jest dobrze oświetlone, ukazując skromne ale cenne wyposażenie. W ołtarzu głównym rzeźbionym w drewnie znajduje się obraz przedstawiający Matkę Boską Częstochowską. Łuk tęczowy zdobi figura Chrystusa na krzyżu pochodząca z końca XVI wieku. Warto zwrócić też uwagę na późnobarokową ambonę oraz pięknie zdobioną XVIIwieczną chrzcielnicę wykonaną z drewna.

63 Sanna Niedzica Czarna Nida Pokrzywianka

Sulejów

Włoszczowa i okolice

Przysucha

Gowarczów

Końskie Końskie

ŁÓDZKI E

Niekłań

Maleniec Fałków

Mroczk

Stąporków

Czarna

OdrowążBliżyn Ka

Czarna

Lipa

Radoszyce Smyków Słupia

Suched

Mniów

Zagnańsk

Miedziana Góra

Łopuszno

Pi lic

Strawczyn Kurzelów

Czarnca

Chęciny

Sitkówka-Nowiny

Tokarnia Bebelno

Secemin

Kielce

Włoszczowa Małogoszcz

Koniecpol

Piekoszów

Radków

Czarn a

Oksa

Kossów Nagłowice Moskorzew

Nida Biała 78

Nida

Sobków

Krzcięcice Słupia Sędziszów

Kije 7

Imielno

Piotrk

Mnichów Jędrzejów Jędrzejów

Szczekociny

Morawica

64 Świętokrzyskie Miejsca Mocy | Włoszczowa i okolice

Kościół Wniebowzięcia NMP 29-100 Włoszczowa ul. Partyzantów 3 tel. 41 394-28-88

Lasy wokół Włoszczowy, poprzez które prowadzi pętla szlaku rowerowego, znaki czerwone. Kościół Wniebowzięcia NMP 29-100 Włoszczowa Kurzelów ul. Sienkiewicza 3 tel. 41 394-70-09

Drewniana kaplica św. Anny z XVII wieku stojąca na pobliskim cmentarzu.

Kościół Wniebowzięcia NMP we Włoszczowie

Dojazd drogą 786 lub drogą 742, niewielki parking przy placu Wolności (rynek)

Kościół Wniebowzięcia NMP we Włoszczowie to sanktuarium maryjne. W jego głównym ołtarzu znajduje się otaczany kultem XVIIwieczny obraz Matki Bożej Włoszczowskiej, opiekunki dzieci i rodzin. Ten szczególny charakter miejsca trwa od 27 maja roku 1642, kiedy Matka Boża, wraz ze świętymi Józefem i Joachimem objawiła się 9-letniej dziewczynce. W następnych latach wybudowano tu kaplicę, rozbudowaną w drugiej połowie XVII wieku do obecnej formy barokowego kościoła z neobarokową wieżą zegarową wzniesioną w wieku XIX. We wnętrzu podziwiać można także nagrobek Mikołaja Małachowskiego, kolatora świątyni oraz XVII-wieczny obraz św. Jana Kantego.

Kościół Wniebowzięcia NMP w Kurzelowie

Dojazd 785, parkin przy kościele

Gotycka kolegiata Wniebowzięcia NMP wybudowana została w roku 1360 przez biskupa Jarosława Bogorię Skotnickiego, bowiem Kurzelów, położony na średniowiecznym trakcie z Torunia przez Przedbóż do Krakowa, należał do biskupów gnieźnieńskich. Przy kolegiacie istniała szkoła, dzięki której miasto stało się ośrodkiem nauki i kultury i w której kształcił się między innymi – Jan Brożek, astronom i matematyk, późniejszy profesor Akademii Krakowskiej. Budowla zachowała cechy gotyckie z interesującą kamienną dekoracją otworów okiennych i drzwiowych. Obok kościoła stoi drewniana dzwonnica z XVII wieku. We wnętrzu warto zwrócić uwagę na sklepienie wsparte na jednym filarze środkowym, a także na kamienną chrzcielnicę gotycką z 1414 roku.

65 Świętokrzyskie Miejsca Mocy | Włoszczowa i okolice

Kościół św. Floriana i Wniebowzięcia NMP w Czarncy

Dojazd drogą 786, następnie ulicą Szkolną i Kasztanową ok. 0,5 km, parking przy kościele

Kościół Wniebowzięcia NMP i św. Floriana w Czarncy powstał z fundacji Stefana Czarnieckiego, hetmana polnego koronnego, ostatniego właściciela Czarncy z tego rodu. Wczesnobarokowy kościół ukończony w roku 1659 stał się też jego mauzoleum. Oprócz prochów hetmana umieszczonych pierwotnie w podziemnej krypcie, znalazły się tutaj pamiątki po Czarnieckim: niewielki XVI-wieczny obraz Matki Bożej z ołtarza polowego hetmana, jego konny portret oraz naczynia i szaty liturgiczne jego fundacji. W roku 1937 odbyło się uroczyste przeniesienie szczątków Stefana Czarnieckiego z krypty do okazałego sarkofagu, umieszczonego w prezbiterium kościoła.

Kościół św. Katarzyny i Jana Ewangelisty w Seceminie

Dojazd drogą 786, następnie ulicą Kościelną, parking przy kościele

Ten gotycki, o prostej surowej bryle kościół z czerwonej cegły, ma długą i bogatą historię. Wzniesiony został w roku 1402 z fundacji właściciela Secemina, Piotra Szafrańca, podkomorzego krakowskiego, rok po tym, jak z rąk Władysława Jagiełły otrzymał on przywilej umożliwiający nadanie Seceminowi praw miejskich. Kiedy w połowie XVI wieku Secemin stał się ważnym ośrodkiem kulturalnym i naukowym reformacji, Szafrańcowie zamienili kościół na zbór i znacznie go powiększyli. Formę szerokiej sali zborowej ma nawa kościoła, a prezbiterium jest zamknięte wielobocznie. Od 1617 roku ponownie jest świątynią katolicką. We wczesnobarokowym ołtarzu głównym znajduje się XVIwieczny obraz Matki Bożej Częstochowskiej.

Kościół św. Floriana i Wniebowzięcia NMP 29-100 Włoszczowa Czarnca 26 tel. 41 394-45-85

Naprzeciw kościoła, w miejscu gdzie stał kiedyś dwór Czarnieckich, znajduje się park – arboretum ze ścieżką dydaktyczną.

Kościół św. Katarzyny i św. Jana Apostoła 29-145 Secemin ul. Kościelna 2 tel. 34 355-60-10

66 Świętokrzyskie Miejsca Mocy | Włoszczowa i okolice

Kościół św. Małgorzaty 29-130 Moskorzew 182 tel. 34 354-20-15

Kościół św. Małgorzaty w Moskorzewie

Dojazd drogą nr 78, następnie drogą lokalną 0,5 km na północ

W sąsiedztwie kościoła pozostałości dworu Moskorzewskich z XIV wieku z parkiem, w którym znajdują się źródła Białej Nidy.

Kościół wybudowany przez kolejnego dostojnika dworu Władysława Jagiełły, podkanclerzego koronnego Klemensa Moskorzewskiego, właściciela licznych dóbr w Małopolsce, fundatora prebend w katedrze wawelskiej i jednego z założycieli uniwersytetu. Po śmierci fundator pochowany został w tutejszym kościele. Murowany z czerwonej cegły kościół gotycki z ostrymi łukami kamiennych portali ukończony został w roku 1394. Po blisko półwiecznym epizodzie protestanckim kościół trwał w niezmienionym kształcie do końca XIX wieku, kiedy został gruntownie odrestaurowany przez Potockich, ówczesnych właścicieli Moskorzewa. Barokowy ołtarz główny, z rzeźbą świętej Małgorzaty, pochodzi z pierwszej połowy XVIII wieku, starsze są oba ołtarze boczne oraz kamienne epitafia.

Kościół Narodzenia NMP Kościół Narodzenia NMP 29-100 Włoszczowa Bebelno 45 tel. 41 394-66-20

w Bebelnie

Dojazd z Kossowa drogami lokalnymi przez Radków i Krasów około 9 km, parking przy kościele

Obecny kościół powstał w roku 1745 na miejscu wcześniejszych dwu kolejnych kościołów drewnianych. Ufundowany przez miejscowych dziedziców Antoniego i Karola Bystrzanowskich, przetrwał w niezmienionej postaci do roku 1901, kiedy poddany został remontowi i rozbudowie. Jego niezwykłość polega na tym, że w przeciwieństwie do większości drewnianych kościołów, których ściany impregnowane są od wieków na ciemno, ten jest pomalowany na jasny stalowy błękit. Niecodzienny kształt ma również wolno stojąca drewniana dzwonnica w tych samych barwach. Wyposażenie wnętrza kościoła – ołtarz główny i dwa ołtarze boczne pochodzą z XIX wieku, ale zawierają zdobienia znacznie starsze.

Wydawca: Urząd Marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego al. IX Wieków Kielc 3, 25-516 Kielce Realizacja: Appen — Multimedialna Agencja Wydawnicza ul. Długa 4, 05-806 Komorów tel./fax 22 758- 08-12 email: redakcja@appen.pl Tekst: Sławomir Kubisa Współpraca redakcyjna i korekta: Sylwia Skuta i Małgorzata Władyszewska Zdjęcia na okładkach: przód — Pińczów, kaplica św. Anny (Sławomir Kubisa), Opatów, kolegiata, Lament Opatowski (Krzysztof Pęczalski), Tokarnia, kościół (A. Benicewicz-Miazga) tył — Kielce, katedra (Sławomir Kubisa), Wojciechowice, obraz Matki Bożej Szkaplerznej, XVIII wiek (Sławomir Kubisa), Chmielnik, kościół (Archiwum U.M. W.Ś.), Sulisławice, Sanktuarium Maryjne (I. Kapusta) Zdjęcia w tekście: Sławomir Kubisa, Szymon Kubisa, Krzysztof Pęczalski, A. Góra, A. Benicewicz-Miazga, A Góra. I. Kapusta, Anna Drzewiecka, Sylwia Skuta, M. Paszkowski, ks. Tomasz Lis, T. Kurczyna, GOS Szczecin, P. Pierściński, J. Oczkowski, Andrzej Staśkowiak, P. Rzuchowski, Paweł Cieśla, Anna Suchanek, archiwum Powiatu Włoszczowskiego, archiwum Powiatu Starachowickiego, Małgorzata Władyszewska Opracowanie graficzne i skład: Szymon Kubisa Druk: Alterna, zakład Fundacji Źródła Życia Budy Zasłona, ul. Źródlana 1, 96-320 Mszczonów Październik 2011

Krzyż gotycki z około 1400 roku, pochodzący ze starszego kościoła przy klasztorze bernardynów w Opatowie. (fot. S.Kubisa)

Urząd Marszałkowski Województwa Świętokrzyskiego 25-516 Kielce, al. IX Wieków Kielc 3 tel. 41 342 15 49, fax. 41 344 52 65 www.sejmik.kielce.pl www.wrota-swietokrzyskie.pl www.swietokrzyskie.travel