AWM 7

ÏÏN SLEUTEL 6ISIO NU OOK TRANSPARANTE mEXIBILITEIT %SPERO INTRODUCEERT MET DE 6ISIO EEN PRODUCTLIJN DIE VOLLEDIGE TRANSPARANTIE EN mEXIBILITEIT VERENIGT MET GELUIDSISOLATIE $E 6ISIO REALISEERT EEN 2W WAARDE VAN D" LABORATORIUMWAARDE EN IS DAARMEE DE EERSTE GEHEEL BEGLAASDE MOBIELE WAND DIE OOK KANTOOR SCHEIDEND KAN WORDEN TOEGEPAST )N COMBINATIE MET DE VELE BEWERKINGMOGELIJKHEDEN VAN GLAS BIEDT DE 6ISIO U EEN UITERST GERAFlNEERDE OPLOSSING VOOR SITUATIES WAAR TRANSPARANTIE mEXIBILITEIT EN GELUIDSISOLATIE SAMEN MOETEN KOMEN -ET BEHULP VAN ÏÏN SLEUTEL IS DE 6ISIO EENVOUDIG EN SNEL TE BEDIENEN -EER INFORMATIE OOK OVER ONZE OVERIGE WANDTYPEN

EN UITGEBREIDE BESTEKSERVICE VINDT U OP ONZE WEBSITE WWW ESPERO NL

6)3)/ ONBEGRENSDE mEXIBILITEIT

%SPERO "6 3LUISWEG 0% 7AALWIJK .EDERLAND 4 & % INFO ESPERO NL ) WWW ESPERO NL

VAN DE REDACTIE / INHOUD project belicht

34 Jeroen van Oostveen, Hoofdredacteur Architectenweb Magazine

34

Mövenpick Hotel Claus en Kaan Architecten

Het Nieuwe Bouwen De aankomende Internationale Bouwbeurs staat in het teken van ‘Het Nieuwe Bouwen’. Maar waar staat dat eigenlijk voor, hoe nieuw is het bouwen in Nederland nu echt?

Persoonlijk vind ik de innovatiedrang van de Nederlandse bouwsector op zijn zachtst gezegd nogal matig. Ook al komt er vrijwel dagelijks een nieuw steentje of lampje op de markt en worden er nieuwe bouwtechnieken bedacht, spreken van ‘Het Nieuwe Bouwen’ gaat mij toch te ver. In een land waar de gemiddelde burger hunkert naar een jaren-dertigwoning is er echt iets heel erg fout gegaan.

Dat het ook anders kan bewijst de auto-industrie. Daar hunkert de gemiddelde burger niet naar een model uit de jaren dertig, maar verlangt hij naar een modern en praktisch exemplaar. Het liefst een nieuwe, voorzien van de allerlaatste snufjes. En niet alleen mannen, maar ook vrouwen zijn steeds vaker bereid zich diep in de schulden te steken voor Neerlands statussymbool nummer 1.

Hoe nieuw zou het bouwen zijn als gemeenten, projectontwikkelaars en architecten zichzelf als doel stellen de woning tot nationaal statussymbool te verheffen? Stelt u zich een wereld voor waarin woningen worden ontwikkeld en aan de man worden gebracht als auto’s. Niet meer het minimale, maar het maximale is de standaard. Weg met de plaatselijke makelaar, we gaan voor concurrentie op landelijk niveau.

Flitsende radio- en tv-commercials, glossy brochures en tv-programma’s maken vanaf nu de dienst uit!

“Hijmans introduceert de Koolhaas WH 530. Niet zomaar een huis, maar het begin van een nieuw tijdperk. Met een uitgesproken design en voorzien van de allernieuwste technische innovaties. Neem de elektrische ramen voor en achter, de centrale deurvergrendeling met afstandsbediening, de geïntegreerde led-verlichting met schemerschakeling. Met een hybride klimaatsysteem is deze woning zuiniger dan een haardroger. Gesitueerd in een bosrijke laan, op een kavel van 500 m2 en op loopafstand van winkels en uitvalswegen is deze woning de droom van elk modern gezin. Als beste getest in de consumentengids en standaard met tien jaar gratis onderhoud en financiering. U woont al in een Koolhaas WH 530 voor € 395.000,-” Maar zover is het nog niet. Voor de innovaties uit deze tijd nodig ik u graag uit op het Architectenweb Architectuurpaviljoen op de Bouwbeurs, die van 5 tot en met 10 februari plaatsvindt in de Jaarbeurs Utrecht.

projecten kort

72 72

Transferium Barneveld VHP s+a+l

projecten kort 32

Sportcomplex het Marnix Mecanoo

45

Kiki 2 Maurice Mentjes Design

47

Glazen tuinkamer NEXIT

49

De Monnik Geusebroek Stefanova Architectenbureau

57

Vrijwillige brandweer AAS Architecten

59

UM Visitors Centre Maastricht Maurer United Architects

coverfoto: Luuk Kramer

jvo@architectenweb.nl

2

architectenweb magazine

project belicht

50 50

Interieur Uitburo Rotterdam BURO M2R

project belicht

60 60

Ned.Instituut voor Beeld en Geluid Neutelings Riedijk Architecten

interview

22 22

Hans Mommaas

techniek

96 96

Leisurelandschap

them@gazine

122 122 Plafonds

Geprefabriceerde bouwsystemen Slimmer bouwen

focus

84 84

Lichter, luchtiger en ruimtelijker

Bouwbeurs 2007 Architectenweb Architectuurpaviljoen

archipedia

productinformatie

en verder...

130 bouwstijlen

108 productinformatie 116 nieuw online / bouwproducten

02 03 10 18

van de redactie inhoudsopgave actueel column Kees van der Hoeven

76 80

nieuw online/projecten column Peter drijver

136 140 144 151 152 152

publicaties agenda vacatures Arch. Maaik advertentie index colofon

Chicago school École des Beaux-Arts

131 beroemde architecten Louis H. Sullivan Daniel H. Burnham

132 beroemde gebouwen

Mevrouw de voorzitter!

Auditorium Building World Trade Center, New York

133 bouwkundige begrippen Chicago window Gietijzer Smeedijzer Staal

nummer 7 - januari 2007

Fantasy & architectuur

3

Innovatief van Foreco

Duurzaamheid met de waarborg van 15 jaar projectgarantie Bouwen begint met WaxedWood®, het duurzame en waterwerende hout van Foreco. Het geheim zit ‘m in het unieke productieproces waardoor WaxedWood® nooit door houtrot wordt aangetast.

Zo is WaxedWood® optimaal beschermd in weer en wind. Bovendien is WaxedWood®® gemaakt van naaldhout uit duurzaam beheerde Europese bossen. Het totaal aan eigenschappen maakt WaxedWood® uitmuntend geschikt voor projecten in woning- en utiliteitsbouw en biedt ongekende mogelijkheden.

WaxedWood® van Foreco: • wordt 15 jaar gegarandeerd tegen houtaantasting door de onafhankelijke stichting SGVH; • is efficiënt verwerkbaar en makkelijk hanteerbaar; • kan geleverd worden met FSCof PEFC-label; • is verkrijgbaar in 25 fraaie transparante of dekkende kleuren; • wordt geproduceerd volgens ISO 9001-2000 en onder KOMO-certificaat.

Meer weten over de onbegrensde mogelijkheden van WaxedWood® of onze andere innovatieve oplossingen op houtgebied?

Neem dan vrijblijvend contact met ons op.

Bel 0529 43 15 48 voor meer informatie. pagina 1 Foreco BV, Dalmsholterweg 5, Dalfsen,Telefoon +31 529 43 15 48, www.foreco.nl

DUCO STAND 01.C009

D u c o C s y s t e m…

“Natuurlijk”

Energiezuinig

inst EPC-w 9 tot 0,1 • Gelijkwaardigheidsverklaring Cauberg-Huygen • Ventileren met Systeem C volgens NEN1087 • Compleet kwaliteitsgamma aan zelfregelende toevoerroosters (Ventilatieroosters, Susroosters en Suskasten) • Luchtafvoer via de gerenomeerde CVE ECO-fan 2 afvoerzuigunit van Itho • Meerdere RF bedieningsschakelaars mogelijk • Luchtdicht bouwen volgens SBR details • Uniek en eenvoudig EPC-berekeningsprogramma • Volledig draadloos system • Alle componenten kunnen worden ingekocht via de standaard kanalen

Handelsstraat 19 - 8630 Veurne - Belgium - tel 0032-58/33 00 33 f a x 0 0 3 2 - 5 8 / 3 3 0 0 4 4 - i n f o @ d u c o . e u - w w w. d u c o . e u

Ventileren

NIEUW

Sweet Sixty Maars, 60 jaar schoonheid in wandsystemen

Je bent net zo jong als je je voelt, zo wordt dikwijls gezegd. En bij Maars zijn we het daar helemaal mee eens. Want welis waar vieren we in 2006 onze zestigste verjaardag, maar onze wandsystemen zien er mooier, frisser en strakker uit dan ooit, al zeggen we het zelf. Omdat we ons nog geen dag ouder voelen dan, laten we zeggen, zestien! Kijkt u maar eens naar onze assortiment. Kent u één andere jubilaris met zo’n verleidelijke uitstraling?

design the way you think

+31(0)341 46 52 11

w w w. m a a r s g r o u p . c o m

Myto multifunctioneel stoelenprogamma design Just Meijer/Indecom tel. 0318 - 544 444 www.kembo.com

Exclusive English Bathroom & Lifestyle products Finest quality sanitaryware hand-cast and hand-finished

by English craftsmen

“Bathing is more than taking a bath; it’s a way of comfortably revitalising from an exciting day” (old Roman saying)

KERAMISCH SANITAIR

KRANEN

KEUKENKRANEN

ACCESSOIRES

RADIATOREN

BADEN

WHIRLPOOLS

DOUCHECABINES

Where to find St. James: • Windsor Castle • Oxford Kings College • Orient Express Hotel Group (Owners P & O Shipping) • Meikles Hotel-Harare 5 star • Zimbabwe Sun Hotel-Zimbabwe 5 star • Rovos Rail-South Africa ‘Genadendal’ • State Presidents Home-Capetown, Sout Africa • White Sands Hotel-Ghana 5 star • Hotel Goldener Anker, Bayreuth • Hotel Villa Orange, Frankfurt • Hotel Weyberhöfe, Aschaffenburg • Hotel Kliffende, Sylt • Hotel Adlon, Berlin • Hotel Seetel, Island of Usedom

www.st-james.nl | www.bathrooms.nl Exclusief importeur: International Bathrooms b.v., Einsteinstraat 4, 3281 NJ Numansdorp.

Telefoon: (0186) 65 54 02. Fax: (0186) 65 39 19.

actueel

architectenweb

Beeld: Place du Gare, Š UNStudio

FOTO: CASSANDER EEFTINCK SCHATTENKERK

ACTUEEL

Ole Bouman nieuwe directeur NAi

OMA ontwerpt ook in Dubai Office for Metropolitan Architecture (OMA) heeft zijn twee eerste gebouwen in Dubai ontworpen. Een cilindervormig woongebouw van tachtig meter hoog krijgt een grondoppervlak van 30.000

vierkante meter. Op hetzelfde niveau als de lobby komen winkels. In de glazen kubus ernaast worden kantoren ondergebracht, verdeeld over een oppervlak van 85.000 vierkante meter. Het Duitse

Porsche Design neemt het ontwerp van publieke ruimten als de lobby, restaurants en liften voor zijn rekening.

De gebouwen moeten in 2009 worden opgeleverd.

Q architectenweb.nl/n8461/

De Raad van Toezicht van het Nederlands Architectuurinstituut (NAi) heeft Ole Bouman aangesteld als directeur. De huidige hoofdredacteur van het tijdschrift Volume is de opvolger van Aaron Betsky, die onlangs overstapte naar het Cincinnati Art Museum.

De in 1960 geboren Bouman is (co)auteur van verschillende boekwerken en maakte tentoonstellingen voor onder meer Museum Boijmans Van Beuningen. Daarnaast geeft hij regelmatig lezingen aan internationaal gerenommeerde universiteiten en culturele instellingen. Bouman begint per 1 april met zijn werkzaamheden.

Q architectenweb.nl/n8476/

De Citadel mooiste gebouw in 30 jaar Almere

FOTO’S: GEERT VAN DER WIJK

Het winkel- en huizencomplex De Citadel is verkozen tot het mooiste gebouw dat in het dertigjarige bestaan van Almere is opgeleverd.

Het ontwerp van Atelier Christian de Portzamparc is daarvoor beloond met de Architectuurprijs Almere 2006. Volgens de jury laat Almere met De Citadel zien ‘echt een nieuw type centrum te willen realiseren’.

Het publiek vond verpleeghuis Polderburen (Hans Ruijssenaars architecten) het 10

mooiste. De jaarlijks uitgereikte Architectuurprijs stond in het teken van de dertigste verjaardag van Almere.

Daarom werd er dit keer een ‘aller tijden’-verkiezing gehouden.

Q architectenweb.nl/n8440/

architectenweb magazine

Na ruim twee jaar bouwen is op vrijdag 15 december het gebouw De Kunstlinie met daarin Schouwburg Almere en een kunstencentrum opgeleverd aan de gemeente Almere. Het door het Japanse architectenbureau SANAA uit Tokio ontworpen gebouw gaat begin februari open voor het publiek. Het bouwwerk herbergt een grote zaal met 1050 plaatsen, een middelgrote zaal met 350 stoelen en een kleine zaal voor 150 personen. Verder zijn er kantoren, oefen- en repetitieruimten in gevestigd.

Q architectenweb.nl/n8495/

FOTO: ROB VAN SCHOOTEN/GEMEENTE ALMERE

Kraaijvanger·Urbis ontwerpt kantoor voor SAP Voor softwaregigant SAP ontstaat langs de snelweg A2 in ’s-Hertogenbosch een nieuw Nederlands hoofdkantoor dat ontworpen is als een billboard. Een groot venster dat vijf verdiepingen bestrijkt, biedt passerende automobilisten een blik op het interieur met een groot atrium en vides. Andere opvallende elementen van het gebouw zijn de technisch gecompliceerde uitkraging vanaf de tweede verdieping boven de ingang en de natuurstenen gevel van Chinees basalt. Het gebouw naar ontwerp van Kraaijvanger·Urbis telt circa 19.000 vierkante meter, verdeeld over acht bouwlagen.

Q architectenweb.nl/n8480/ nummer 7 - januari 2007

BEELD: MCW STUDIO’S ROTTERDAM

De Kunstlinie bijna open voor publiek

Kantorencomplex U-bocht uniek in Nederland Verzekeringsmaatschappij Achmea betrekt in 2009 een door VVKH Architecten ontworpen kantorencomplex in de U-bocht naast het station van Leiden. De grond wordt drievoudig gebruikt, wat uniek is in Nederland.

Onder het gebouw met 30.000 vierkante meter aan kantoorruimte loop straks

een weg en daaronder wordt een parkeergarage gebouwd. Om een gebouw van deze omvang te kunnen bouwen op de drukke locatie ontwierp het Leidse bureau een constructie als een rij bomen en blijft ernaast ruimte over voor een groenzone.

Q architectenweb.nl/n8444/ 11

ACTUEEL

Tweede grote opdracht voor OMA in China Norman Foster ontwerpt ‘tent’ in Kazachstan

Sir Norman Foster heeft het Khan Shatry Entertainment Centre in Astana ontworpen.

In de tentachtige constructie met een huid van EFTE,

een soort plastic, is ruimte voor onder meer een park, zodat de inwoners van de hoofdstad van Kazachstan het hele jaar de mogelijkheid hebben om te ontsnappen aan de barre klimatologische omstandigheden in de voormalige Russische deelstaat.

Het transparante bouwwerk ontspruit vanuit een ellipsvormige basis, waarin onder meer winkels en restaurants zijn te vinden. Het park is ondergebracht in het transparante ‘tentgedeelte’.

Q architectenweb.nl/n8525/

Office for Metropolitan Architecture (OMA) heeft zijn tweede grote opdracht in China binnengesleept.

Via een prijsvraag won Rem Koolhaas het ontwerp voor het nieuwe gebouw van de aandelenbeurs SSE in Shenzhen, dat in de Speciale Economische Zone nabij Hongkong ligt. In het beursgebouw vervult een

opgetilde plint een centrale rol. Hier bevindt zich de beursvloer, waardoor er op de begane grond ruimte is voor een grotendeels overdekt evenementenplein. De bouw van de ongeveer 250 meter hoge toren (259.000 vierkante meter) begint eind dit jaar.

Q architectenweb.nl/n8569/

Smalste flat van Groningen opgeleverd In de Groningse wijk Vinkhuizen is de smalste flat van de stad opgeleverd. De Palladiumflat is bijzonder doordat de appartementen aan twee zijden uitzicht en lichtinval hebben.

In gangbare flats liggen woningen met hun korte zijde naar de gevel, maar in het ontwerp van de Duitse architect Johannes Kappler liggen de appartementen in de breedte achter elkaar.

Hierdoor hebben de bewoners aan beide lange zijden vensters en is de flat even breed als de woningen, het balkon inbegrepen. De flat is het eerste project in het kader van de Groninger manifestatie ‘De Intense Stad’.

Q architectenweb.nl/n8546/ 12

architectenweb magazine

de Architekten Cie. ontwerpt cultuurcluster Nieuwegein

ArenA Boulevard verrijkt met uitgaanscentrum De gemeente Amsterdam heeft een ontwikkelingsovereenkomst getekend die moet leiden tot de realisatie van GETZ (Gezondheid, Entertainment, Theater en Zaken). Het uitgaanscentrum wordt aan de ArenA Boulevard gebouwd. Naast cultuur- en entertainmentfuncties zijn een hotel, een casino, winkels, horeca en woningen in het plan opgenomen. GETZ bestaat uit een mix van functies, waarmee het gebied zowel overdag als ’s avonds veel bezoekers zal trekken. Het project, ontworpen door Jerde Partnership uit Los Angeles, moet in 2010-2011 zijn voltooid.

Q architectenweb.nl/n8528/

De ontwerpvisie van Frits van Dongen (de Architekten Cie.) is door het college van B&W in Nieuwegein gekozen voor de ontwikkeling van het zogenaamde cultuurcluster (plein met theater, kunstencentrum, horeca en eventueel een bioscoop) in de nieuwe binnenstad. Van Dongen koppelt de nieuwe bioscoop los van het theatergebouw. De bioscoop wordt zo geplaatst op het cultuurplein dat het in de zichtlijnen komt van het wandelende

publiek. Bij het theater komt de bestaande bouw en de nieuwbouw onder één herkenbaar dak. Het theater wordt met ramen ‘open gemaakt’ voor uitstraling naar alle zijden.

Q architectenweb.nl/n8569/

Spectaculair hotel in Chinese steengroeve Atkins heeft een internationale competitie gewonnen met een ontwerp voor een spectaculair hotel, dat in een steengroeve is ingebouwd. Het bouwwerk nabij Shanghai (China) is volledig opgenomen in het landschap en wordt een paradijs voor waterliefhebbers. Zo komen er in de twee lagen ‘onder water’ een restaurant en hotelkamers, vanwaar de bezoeker tegen een tien meter diep aquarium aankijkt. Op de onderste etage van het gedeelte dat boven het water uitsteekt, worden een ontspanningscentrum met een zwembad en faciliteiten voor watersporten ondergebracht.

Q architectenweb.nl/n8573/ nummer 7 - januari 2007

13

ACTUEEL

Nog een kantoor van UNStudio bij station Arnhem Omdat de Rijn- en Parktoren bij het centraal station van Arnhem nu al niet meer voldoen aan de vraag naar kantoorruimte, wordt dit jaar begonnen met de bouw van een nieuw kantoorgebouw.

Het Place du Gare, evenals de eerder genoemde torens een ontwerp van UNStudio, sluit aan op de Rijntoren en het nieuwe station. Het

heeft eenzelfde kleurverloop als de toren: blauw, dat langzaam vervaagt naar bijna wit.

Aan de gevelzijde krijgt het gebouw drie lagen, met in het midden een vierde. Het complex, goed voor 15.000 vierkante meter aan kantoorruimte, wordt naar verwachting aan het einde van 2008 opgeleverd.

Q architectenweb.nl/n8425/

Nieuw onderkomen voor studievereniging CHEOPS

Twee stedelijke blokken op cultuurplein Enschede Op het toekomstige cultuurplein in Enschede komen twee contrasterende gebouwen die tegelijkertijd familiair zijn. Dick van Gameren architecten ontwierp een transparant en kleurig hotel annex kantoor, en Onix maakte de tekeningen voor een massiever ogend appartementengebouw. Beide zijn het patiogebouwen: een hoog volume met een verticale tuin (Dick van Gameren) en een lager deel met daarbinnen een omsloten tuin (Onix). Naar verwachting begint de bouw in 2009 en wordt het geheel in 2011 opgeleverd.

Q architectenweb.nl/n8537/

CHEOPS, de studievereniging van de faculteit Bouwkunde aan de TU Eindhoven, heeft een nieuw onderkomen. De ontwerpers Marloes Kursten, masterstudent bouwtechniek aan de TU/e en Joris Hoogstede, onlangs afgestudeerd in de richting architectuur, hebben een ontwerp gemaakt van

een groene draad, in de huiskleur van CHEOPS, die alle facetten van de vereniging in een ruimtelijk element combineert en verbindt. De draad transformeert van een zuil in een bank, een commissietafel, een balie, een wandkast, plafondbaan en uiteindelijk in een mascottekast.

Q architectenweb.nl/n8514/

Zuiderkerkprijs 2006 naar VMX architecten

FOTO:CHRISTIAN RICHTERS

De Amsterdamse wethouder Maarten van Poelgeest heeft de Zuiderkerkprijs 2006 uitgereikt aan VMX architecten en Johan Matser projectontwikkeling, architect en ontwikkelaar van het project IJburg Blok 23b. Het project werd door de jury geroemd om de ruime en lichte woningen, de geraffineerde aansluiting en het hoge niveau van de detaillering. Het gesloten blok bestaat uit eengezinswoningen, die aan de binnenzijde een eigen tuin hebben. Negenenvijftig projecten die tussen augustus 2005 en augustus 2006 waren opgeleverd, dongen mee naar de prijs.

Q architectenweb.nl/n8555/ 14

architectenweb magazine

NIEUWS IN HET KORT

Eerste vrijstaande gebouw Gehry in New York Frank Gehry ziet volgende maand op 78-jarige leeftijd zijn eerste vrijstaande gebouw in New York opgeleverd worden. Het hoofdkwartier van internetgigant InterActiveCorp (ICA) in het snelgroeiende gebied West Chelsea ziet eruit als een schip met vijf zeilen. De sculptuur wordt gevormd door acht aaneengeschakelde en bijna gelijkvormige volumes, die samen zorgen voor een zigzaggende gevel. De gevel is opgebouwd uit meer dan vijftienhonderd glaspanelen, bijna allemaal uniek van vorm. Het project kost in totaal 100 miljoen dollar.

Q architectenweb.nl/n8545/

Zwarte Madonna definitief tegen de vlakte De laatste twaalf bewoners van de Zwarte Madonna in Den Haag zijn akkoord gegaan met een schikkingsvoorstel, waardoor de gemeente niets meer in de weg staat om het gebouw te slopen. Zes jaar lang hebben de bewoners gestreden voor het behoud van hun woningen in het door Carel Weeber ontworpen complex, maar het begon steeds meer op een kwestie van uitstel in plaats van afstel te lijken.

Er worden drie torens op de plaats van de Zwarte Madonna gebouwd, waarvan er twee zijn gereserveerd voor de ministeries van Justitie en Binnenlandse Zaken.

Q architectenweb.nl/n8550/ nummer 7 - januari 2007

Hadid ontwerpt museum Glasgow Het eerste belangrijke gebouw van Zaha Hadid in GrootBrittanniĂŤ komt in Glasgow te staan. Het nieuwe Museum of Transport naar ontwerp van de Brits-Irakese architect wordt in 2009 gerealiseerd.

Het project kost bijna 90 miljoen euro.

Q architectenweb.nl/n8610/ Groot woon-werkcomplex in Groningen Woonwijk De Linie in Groningen wordt uitgebreid met een enorm complex van 200 bij 50 meter. De Frontier wordt een stenen bouwblok, waar zowel gewoond als gewerkt kan worden. Het gebouw, naar ontwerp van het Duitse MĂźller-Reimann Architekten, krijgt ondanks zijn grootte een luchtig en speels karakter.

Q architectenweb.nl/n8606/

Toren gemodelleerd naar iPod In Dubai wordt een toren naar model van een iPod gebouwd. De iPad Tower, ontworpen door James Law Cybertecture International, staat net als zijn voorbeeld niet recht overeind, maar in een hoek van 6 graden.

De toren met 23 verdiepingen herbergt meer dan 200 woningen en kantoren.

Q architectenweb.nl/n8595/ Gedragsregels architecten aangepast De beroepsorganisaties BNA en BNSP passen hun gedragsregels aan na tussenkomst van de Nederlandse Mededingingsautoriteit(NMa). De NMa verwacht dat de aanpassingen meer concurrentie tussen architecten opleveren en opdrachtgevers ruimere keuzemogelijkheden geven bij de selectie van een architect.

Q architectenweb.nl/n8593/

IKEA Britse huizenmarkt op Woninginrichter IKEA biedt nu ook huizen aan. Met de bouw van een serie houten woningen, de zogenaamde BoKloks, wil het Zweedse bedrijf inspelen op het gebrek aan betaalbare huizen in Engeland.

Q architectenweb.nl/n8602/ Sculpturale kantoortoren in Manhattan In het zakendistrict van New York komt een veertig verdiepingen hoog kantoor- en winkelgebouw naar ontwerp van FX FOWLE. De toren is opgebouwd uit een aantal volumes, die gezamenlijk een sculptuur vormen.

Q architectenweb.nl/n8600/

kantoortoren in Manhattan

15

architectenweb

Blijf dagelijks op de hoogte met architectenweb.nl

www.architectenweb.nl/actueel

online

Architectenweb.nl heeft dagelijks iets te bieden voor architecten, opdrachtgevers, en iedereen die op een andere manier met de architectuur- en bouwwereld te maken heeft. Breng daarom iedere dag een bezoek aan de populairste* bouw- en architectuursite van Nederland zodat u op de hoogte blijft van de laatste ontwikkelingen.

Elke dag vindt u op architectenweb.nl - het laatste bouw- en architectuurnieuws - specials, interviews en informatie over evenementen - bouwproductgids met het laatste productnieuws - projectgids met projectportfolio’s van honderden Nederlandse architecten - vacaturebank met honderden vacatures en kandidaten - architectengids met circa 3.000 architectenprofielen - bedrijvengids met duizenden bouw- en architectuurgerelateerde bedrijven - arch.Maaik, de enige echte architectuurstrip ter wereld - bouwkosteninformatie (i.s.m. Archidat) - controleplannen, gebundelde kennis van ervaren bouwkundigen (i.s.m. CBB) Schrijf u ook online in op onze wekelijkse nieuwsbrief! *) Bron: www.alexa.com

Met Alcoa Architectuursystemen maakt u geschiedenis door aan de toekomst te bouwen

Aluminium systemen voor ramen, deuren, serres en gevels

Harderwijk

tel. 0341-464611

www.alcoa-architectuursystemen.nl

COLUMN | KEES VAN DER HOEVEN

Maidenspeech 2010: ‘Cultuur in de Kamer’

Mevrouw de Voorzitter!

Het is voor mij een grote eer om vandaag als fractievoorzitter van de PvNA (de Partij voor Nederlandse Architectuur) voor het eerst in dit huis het woord te voeren. Om te beginnen wil ik u wijzen op enkele architectonische aspecten van deze prachtige zaal, die in de vorige eeuw door onze gewaardeerde collega Pi de Bruijn werd ontworpen. Hij is er in geslaagd een vergaderzaal te ontwerpen waarvan het beeld inmiddels via de televisie op ons netvlies is gebrand, maar die vooral in werkelijkheid uiterst plezierig is om in te verblijven. Met het wonderschoon via het dak binnenvallende daglicht, met achter mij de onnavolgbare schilderijen van de te vroeg overleden kunstenaar Rudi van de Wint, en met last but not least de compacte inrichting die een prachtige vertaling vormt van onze democratie.

Voorzitter, we hadden werkelijk niet gedacht dat de PvNA met twee zetels in de Kamer zou komen. Wij zijn onze kiezers daarom zeer dankbaar voor hun vertrouwen. Dat we via onze statements: ‘Eigen architecten eerst!’ en ‘Kies keurig, kies Kees’ zoveel voorkeursstemmen zouden krijgen, hadden we nooit durven dromen. Het geeft maar weer eens aan dat de Nederlanders genoeg hebben van het op maximale concurrentie gerichte beleid van Neelie en de NMa, die verfoeilijke Nederlandse Mededingingsautoriteit.

Het begon allemaal op 08 december 2006, vandaag al weer vier jaar geleden. Op die dag presenteerde het bestuur van de Bond van Nederlandse Architecten de aangepaste gedragsregels, de erecode van ons architectenberoep. Na overleg met de NMa waren alle passages over ‘collegialiteit’ uit die erecode geschrapt, omdat ze ‘de concurrentie mogelijk zouden kunnen belemmeren’.

18

Wij hebben op die dag vanzelfsprekend geprobeerd om onze beroepsgroep ervan te overtuigen dat we absoluut niet akkoord moesten gaan met die inmenging van de concurrentiepolitie! We vonden dat er juist níet onderhandeld moest worden, maar dat we vanuit een eigen, krachtige positie de strijd aan moesten gaan met deze vijand van de architectonische kwaliteit!

En natuurlijk ging onze latere vergelijking met de zo verguisde loyaliteitsverklaring van de Kulturkammer in de Tweede Wereldoorlog een stap te ver – tenminste volgens de hypocriete televisiemakers Pauw en Witteman – maar waren zij het niet juist geweest die aan het slot van hun snijdende afscheidsinterview met architect Carel Weeber aan de opvolgende gast hadden gevraagd: “Wie was er erger voor Rotterdam, Weeber of de Duitsers?”

En voorzitter, we hebben het geweten: de gehele vaderlandse architectuur werd inmiddels overgenomen door ‘beeldbazen’ zoals Talpa Producties. Binnen die impresariaten verdelen zij het werk inmiddels onder hun sterren en aankomende sterren en ze bieden zelfs bejaarde architecten nog een plaats in MAX: de ‘laatste stal’.

De concurrentie is zo toch prachtig verzorgd, nietwaar?

Want net als in de vrijgegeven taxibranche kun je bij hen altijd goedkoper terecht voor je gebouwontwerpen. Wij pleiten dan ook voor een grondig parlementair onderzoek om die woekerbudgetten nu eens boven tafel te krijgen, met als doel: de instelling van een openbaar register met vooral de financiële resultaten van Europese aanbestedingen!

Toen bij de eerdergenoemde discussie over de erecode de opstellers tenslotte beweerden dat je toch ook bij een bekeuring niet met een agent in discussie gaat over de uitgangspunten van de maximumsnelheid, maar dat je dan bij de wetgever moest zijn… toen viel bij ons het kwartje: Op naar het parlement! Met het inmiddels bekende succes. En u zult nog meer van de PvNA horen…

Architectonische cultuur uiteindelijk in de Kamer! Ik dank u voor uw aandacht.

Leestip: BNA (2006), BNA Architectenwijzer 2007 - hoofdstuk: Gedragsregels, BNA i.s.m. Elma Edities, Amsterdam www.pvna.nl

architectenweb magazine

Next Top Model De nieuwe Gira F100

01 02

hgschmitz.de

De nieuwe Gira F100 omvat met meer dan 180 functies het volledige assortiment. Het spectrum loopt van de Gira radio, via huisstations uit het Gira deurcommunicatiesysteem, tot de functies uit het Gira Instabus KNX / EIB systeem.

Het nieuwe programma is verkrijgbaar in de kleuren zuiver wit glanzend en crème wit glanzend, materiaal thermoplast.

Meer informatie krijgt u tevens via de Gira architectenservice, tel +31 (0) 6 53 - 98 43 21 of www.gira.nl Afbeeldingen: Gira F100, zuiver wit glanzend. Boven: Gira tastsensor 2plus, zesvoudig [01], huisstation vrij spreken met TFT-kleurendisplay [02]. Onder: tweevoudige combinatie drukvlakschakelaar/wandcontactdoos met randaarde

”

n

e nk

n zij

e

e

en

n

e el

st

e all

n te

r ee

c du

C

M

“C

o pr

p

C

g

T K A

t

laa

ev

d

em

st

y

s ak

d

t ie

EN

d be

R A

A W

M O R

D

A

M

CM

•composite alu/rvs panelen Metrabond felspanelen • • geïsoleerde sandwich elementen in alle vormen • strekmetalen- en gaashekwerken perfo elementen in iedere vorm (golf/ • micro/dam/T/punt) • design gevelprofielen • lamellen gevels als punt/T/speciaal • brandwerende zelfdragende gebouw separatie wanden alle producten in RVS/Alu/koper/staal/zink •

CMC Metal building systems Klompenmakerstraat 113 • 3194 DD Hoogvliet • Tel.: +31 (0)10 2621456 • Fax: +31 (0)102620653 • e-mail office@cmcmetalbuildingsystems.com • web site www.cmcmetalbuildingsystems.com

interview

architectenweb

INTERVIEW | HANS MOMMAAS

Leisurelandschap Belevingskwaliteit als drager voor het landschap Het zesde gesprek in de reeks interviews gaat over vrije tijd. De activiteiten die daar betrekking op hebben, leggen in toenemende mate beslag op de beschikbare ruimte. Hans Mommaas is hoogleraar Vrijetijdswetenschappen aan de Universiteit van Tilburg, directeur van Telos (Brabants centrum voor duurzaamheidvraagstukken), lid van de VROMraad en wetenschappelijk directeur bij Transforum.1 Aan hem stelden Eric Frijters en Olv Klijn de vraag naar dé ruimtelijke opgave van morgen in Nederland.alker.

Door | Olv Klijn en Eric Frijters foto | Ben Bergmans

In 1982 rondde u de studie Westerse sociologie af aan de toenmalige landbouwhogeschool te Wageningen. Negen jaar later promoveerde u aan wat toen nog de Katholieke Universiteit van Tilburg heette, op het proefschrift ‘Moderniteit, vrije tijd en de stad’. Inmiddels bent u aan die universiteit hoogleraar Vrijetijdswetenschappen, maar uw werkzaamheden hebben hoofdzakelijk betrekking op ruimtelijke vraagstukken. Of zit daar ook een sociologische component in?

De rode draad in al mijn activiteiten is het inzetten van vrije tijd en cultuur bij ruimtelijke ontwikkelingen in tal van vormen.

Hoewel mijn achtergrond sociologie is,

De studie van de vrije tijd heeft betrekking op het vormgeven van de openbare ruimte ben ik wel een Wageningse socioloog en dat betekent dat ik een sterke ruimtelijke component heb meegekregen. Ik

22

vul mijn sociologie dus altijd ruimtelijk in en begeef me doorgaans op het grensgebied tussen sociologie en geografie.

Omgekeerd kun je niet puur met ruimte bezig zijn. De ruimte waar wij het hier over hebben bestaat althans altijd uit functies en het ontwikkelen van ruimte houdt vanzelfsprekend het ontwikkelen van functies in. Dat betekent dat je iets zult moeten weten over de achterliggende dynamiek van die functies in sociale, economische en culturele zin. Het vakgebied van de studie van de vrije tijd heeft naar mijn mening dus ook niet alleen betrekking op recreatie, sport, cultuur en toerisme, maar gaat ook over het vormgeven van de publieke ruimte als verblijfsklimaat. Dat is direct het punt waarop de studie van de vrije tijd raakt aan ruimtelijke wetenschappen. Als we de ruimte als vrijetijdsomgeving willen laten fungeren, moeten ruimtelijke ontwikkelingen een kwaliteit hebben.

Tijdens uw oratie, ter aanvaarding van het ambt als hoogleraar, stelde u dat de omgang van de overheid met het

verschijnsel ‘vrije tijd’ achterhaald is. U zei: “De publieke ruimte, waar de vrije tijd vorm aan geeft, is de laatste vijftien jaar in snel tempo aan het vercommercialiseren. Tal van commerciële bedrijven begeven zich op van oudsher publieke domeinen, zoals media, sport en cultuur.

Bovendien wordt de vrije tijd uitgebreid met een groot aantal commerciële alternatieven. Er ontstaat een vrijetijdseconomie en de overheid heeft daarop nog geen antwoord gevonden.” Kortom, een falend overheidsbeleid. Kunt u die argumentatie van destijds toelichten?

De wereld van de vrije tijd is in Nederland ontstaan door een voorzieningenbeleid vanuit de overheid. Van oorsprong was er natuurlijk sprake van particulier initiatief, maar zeker na de Tweede Wereldoorlog heeft de overheid steeds meer parti1 Transforum is onderdeel van het programma ICES/KIS-3, dat staat voor Interdepartementale Commissie voor Economische Structuurversterking. Het is een initiatief waarbij vrijwel alle ministeries betrokken zijn. De ICES adviseert het kabinet en stelt middelen ter beschikking voor onder meer kennisinfrastructuur (ICES/KIS).

architectenweb magazine

nummer 6 - december 2006

23

INTERVIEW | HANS MOMMAAS

Een Hollands polderlandschap met molens staat meer in dienst van de culturele economie dan van de agrarische

culiere initiatieven stevig in haar subsidiebeleid verankerd. Sportverenigingen werden gestimuleerd, cultuur- en recreatiesectoren werden opgetuigd. De subsidiëring werd ingericht volgens de toen gebruikelijke verticale lijnen; er kwam een sportbeleid, een cultuurbeleid en een recreatiebeleid. Het beleid met betrekking tot toerisme was als enige minimaal uitgewerkt; dat was immers een sector die de markt zelf wel zou organiseren.

Nog altijd beschouwen we hierdoor vrije tijd als een voorziening, maar de realiteit is dat vrije tijd zelf grotendeels ook een markt geworden is en dat vraagt om een andere overheidsbenadering.

Vrijetijdsbesteding wordt in uw omschrijving steeds meer een ruimte van consumptie, economische ontwikkeling en daaraan gekoppeld een belevingswereld.

Dringt dit besef helemaal niet door in het overheidsbeleid?

Op dit moment zitten we midden in een transformatieslag en internationaal gezien zie je dat verschillende overheden heel verschillend met vrijetijdsbesteding omgaan. In Nederland gaan we nog heel besmuikt met dit onderwerp om, maar overheden in bijvoorbeeld Engeland of Duitsland zien al geruime tijd in dat vrijetijdsbesteding betrekking

Verschillende overheden gaan heel verschillend met vrijetijdsbesteding om

24

heeft op een keten van producten die te maken hebben met verblijfskwaliteit, gebiedsontwikkelingen en aantrekkelijkheid van een bepaalde streek, of plek. In Nederland onderkennen we dat proces eigenlijk niet.

Tergend langzaam is er wel een kentering waarneembaar en ontstaat er enige interesse voor het denken in economische netwerkontwikkeling in relatie tot ruimtelijke kwaliteit. Maar de overheid is niet in staat een coherente visie te ontwikkelen op vrijetijdsbesteding in Nederland, de aandacht blijft hopeloos versnipperd en het beleid sectoraal georganiseerd.

Wat zijn de daadwerkelijke ruimtelijke implicaties van vrijetijdsbesteding? Zijn die te kwantificeren?

Wanneer je kijkt naar berekeningen van bijvoorbeeld het CBS, lijkt vrijetijdsbesteding maar een klein percentage van de ruimte in beslag te nemen. De circa 2% die men meet, is de optelsom van de oppervlakte van voetbalvelden, speeltuinen, pretparken enzovoorts, maar deze methode levert een te beperkt beeld van de ruimteclaim op. Het thema waar ik het over heb, is namelijk veel breder en gaat ook over het tijdelijk gebruik van de ruimte voor vrije tijd, of nog breder, over de belevingskwaliteit van de ruimtelijke omgeving als drager voor vrijetijdsbesteding. Een goed voorbeeld is de actuele discussie over weidevee. Waar vroeger het beeld van de koe in de wei een bij-

product was van agrarische productie, is dat beeld nu belangrijker geworden dan de economische activiteit erachter. Met andere woorden, de agrarische productie wordt tegenwoordig geacht het weidelandschap te accommoderen in plaats van andersom. Blijkbaar speelt de koe in de wei een belangrijke rol in de waardering van het landschap en die waardering heeft weer invloed op aantrekkelijkheid voor bezoekers, bedrijven en bewoners.

Uiteindelijk heeft zo de koe in de wei dus wel degelijk invloed op het aantrekken van koopkracht en dus op het functioneren van een gebied als economische bron. Of het nu gaat om de Efteling, of om een recreatiegebied, in alle gevallen is men bezig met het organiseren van belevingskwaliteit. Het procentuele ruimtebeslag voor continue en doelgerichte vrijetijdsfuncties mag dan klein zijn, waar het om gaat is de bredere belevingswaarde. Dat is waar de vrijetijdssector zich in brede zin op richt, van aantrekkelijke binnensteden, via bezoekerscentra aan de randen van de stad tot aan de groene buitenkwaliteit. We moeten beseffen dat onze fysieke omgeving steeds minder louter geaccepteerd wordt als bijproduct van economische activiteit en steeds meer zelfstandig wordt beoordeeld op grond van zijn belevingskwaliteit. Dat is wat ik elders heb aangeduid met de ‘culturalisering’ van de ruimte: onze ruimtelijke omgeving wordt in toenemende mate een zelfstandig object van culturele reflectie.

architectenweb magazine

Als we vrije tijd als economisch goed moeten beschouwen, vraagt dat dan niet om een meer bedrijfsmatige aanpak?

in buitenlandse handen te vallen. Zijn daar al concrete voorbeelden van te noemen?

Ik wil niet zover gaan dat vrije tijd alleen als economisch goed wordt beschouwd, want dat zou de publieke dimensie uitvlakken. Wel zullen we in Nederland de vrijetijdsbesteding als economische sector serieus moeten nemen.

Een ander maar even belangrijk punt is dat wanneer we in Nederland de vrijetijdsbesteding niet als markt organiseren, de internationale economie vanzelf die rol over zal nemen: om ons heen zit men niet stil. Concreet betekent dit – en dat constateren we ook in het meest recente VROM-raad advies, Groeten uit Holland (2006) – dat steeds meer van onze nationale infrastructuur voor de vrije tijd in buitenlandse handen komt. Natuurlijk kan men hier de schouders over ophalen en zeggen ‘wat maakt dat uit, we leven toch in een mondiale economie’. Maar de implicaties van deze ontwikkelingen zijn verregaand. Eenvoudig gesteld betekent het namelijk dat alle opbrengsten van de investeringen die wij plegen in de infrastructuur van onze vrijetijdsbesteding, naar het buitenland lekken en dat al het strategisch denk- en ontwikkelingsvermogen rondom die infrastructuur zich naar het buitenland verlegt.

Ja die zijn er, een complete lijst is in het advies van de VROM-raad opgenomen.

Enkele voorbeelden uit die lijst betreffen bungalowparken, een aantal themaparken, cinemacomplexen, een belangrijk deel van de popmuziekscène, hotelketens. Ook het merendeel van de evenementencomplexen en fitnesscentra is in handen van buitenlandse firma’s.

Het opvallende aan deze ontwikkeling is enerzijds dat een van oorsprong Nederlandse uitvinding als het bungalowpark weliswaar eerst is geëxporteerd, maar nu dus toch overgenomen.

Daarnaast is zowel de vernieuwing in de bioscoopsector, als die in de wellness-sector en de hotelsector niet vanuit Nederland maar vanuit het buitenland gekomen. Hoewel al deze ontwikkelingen volgens mij iedereen de ogen zouden moeten openen, is het besef dat we kennelijk niet in staat zijn deze nieuwe economie aan te spreken, nog lang niet tot iedereen doorgedrongen. Onze belangrijkste exportproducten blijven beperkt tot Big Brother en Elsevier.

Als gevolg van een gebrek aan interesse voor het door u beschreven proces dreigt het raamwerk van onze vrijetijdsindustrie

In Europa zien wij vrijetijdsbesteding nog steeds in samenhang met het publieke domein. Een bioscoop, hotel, of restau-

nummer 7 - januari 2007

Dit klinkt allemaal heel bedreigend, maar wat is nu precies het gevaar?

rant is voor ons een onderdeel van de openbare ruimte waarin je je als bezoeker vrijelijk begeeft. In Amerika is dit al lang geen vanzelfsprekendheid meer.

Daar ontstaan steeds meer geprivatiseerde entertainmentcomplexen die vol-

Uiteindelijk heeft de koe in de wei invloed op het functioneren van een gebied als economische bron ledig naar binnen gekeerd zijn vanuit de filosofie dat elke dollar die buiten de muren van zo’n complex besteed wordt, een verloren dollar is. Hele conglomeraten van activiteiten worden daarom geclusterd in een private omgeving. Een casino is in Amerika dus niet alleen een goktafel maar tegelijk een hotel, een theater en een golfbaan. Het geheel is echter geen onderdeel meer van de publieke ruimte. Op het moment dat je je auto in de parkeergarage hebt gestald, zit je in een vermaakscocon waar de rest van de wereld is buitengesloten.

De dreiging die van deze ontwikkeling uitgaat, kent een economische en een inhoudelijke kant. Bij de inhoudelijke kant hebben we het niet over de auto-, of vliegtuigindustrie. Anders dan bij de productie van auto’s, die net zo goed door Japanners als door Fransen gemaakt kunnen worden, hebben we het hier over de culturele industrie. En als we het hebben over film, over boeken, of over natuurinrichting, dan raken we aan

25

INTERVIEW | HANS MOMMAAS

belevingswaarden van de stad Amsterdam

aspecten die te maken hebben met onze eigen identiteit.

De economische kant heeft te maken met het feit dat uiteindelijk in Nederland niet meer wordt geïnvesteerd in vernieuwing in onze cultuurindustrie. Wij zijn dan nog slechts een import- of consumptiemarkt.

Met andere woorden, we moeten in

We moeten nadenken over hoe wij onze ‘eigen’ cultuurindustrie gaan versterken Nederland goed nadenken over de vraag hoe wij onze ‘eigen’ cultuurindustrie gaan versterken, zodat we ons cultureel ontwikkelingsvermogen behouden.

Uiteindelijk gaat het om de culturele ruimte, of sterker nog om een fysieke culturele ruimte. Nog afgezien van de inhoudelijke boodschap van die film, of het boek dat voortkomt uit de buiten-

26

landse cultuurindustrie, komt er tevens een nieuwe fysieke vormentaal binnen en het is maar de vraag of we die wel willen hebben. Desgevraagd roepen de meesten in koor dat we dat niet willen, maar wat dan? Mijn antwoord is dat we beter over dit toekomstscenario na moeten denken. Want met alleen regelgeving kunnen we onmogelijk de geschetste ontwikkeling keren.

Ligt hier daarom een enorme ontwerpopgave?

Dé opgave is nu om zelf in hoog tempo vorm te geven aan de ruimtelijke dimensies van de vrijetijdseconomie, om uiteindelijk onze culturele ruimte te behouden. Ik snap maar ten dele waarom er zo moeizaam mee wordt omgesprongen door bestuurders. De omslag van een voorzieningenbeleid naar een economisch beleid krijgt nauwelijks invul-

ling. We hebben al vergelijkbare omslagen meegemaakt in de ov-sector, in de energiesector en in de zorgsector, maar dat waren relatief eenvoudige sectoren omdat in alle gevallen de bestaande beleidsclusters relatief eenduidig op de markt konden worden gezet. In de vrijetijdssector kan dat niet. Als gevolg van het sectorale beleid bestaat daar geen beleidscluster en dus is de omslag moeilijker. Daar komt bij dat er in één keer een hele keten aan activiteiten op de markt moet worden gezet, want anders ontstaat er de absurde situatie waarin bijvoorbeeld een deelsector als onze publieke omroep moet concurreren met een veel meer geïntegreerd werkende branchegenoot als Time Warner.

Het enige antwoord naar mijn idee is de ontwikkeling van een ‘endogene’ vrijetijdsindustrie die kan meespelen op wereldschaal en die datgene waar wij waarde aan hechten, ook economisch kan borgen. Ook de al genoemde discussie over ons cultuurlandschap is hierop terug te voeren. Het is volgens mij niet haalbaar een hek om dit cultuurlandschap heen te zetten en het te bewaren, want wie gaat dat betalen?

We moeten dus nieuwe economische activiteiten zoeken, die dit landschap ‘opleveren’. De vrijetijdsindustrie is daarvoor een belangrijke kandidaat.

We zouden meer met de blik van een buitenstaander, een toerist, naar onze omgeving moeten kijken om zo onze eigen ruimtelijke onzekerheid te doorbreken. Van daaruit kunnen metaforen of regionale verhalen worden gedestilleerd, die gebruikt worden om gebieden opnieuw een eigen betekenis te geven en daarmee richting te geven aan ontwikkelingen.

Eerder noemde u Duitsland, waar men op dit gebied op ons voorloopt. Zo spelen in Nordrhein-Westfalen regionale verhalen over de ontwikkeling van het Ruhrgebied een belangrijke rol bij nieuwe ontwikkelingen. Maar aan de succesvolle transformatie van dit gebied lag ook een economische noodzaak ten grondslag. Zijn er ook voorbeelden van situaties waarin die noodzaak minder dwingend is en regionale verhalen toch een rol spelen?

architectenweb magazine

Het is zeker zo dat ook in Nederland vergelijkbare processen te zien zijn, maar dan op stedelijk niveau. Al de steden die het hier in de jaren tachtig moeilijk hadden, profileren zich nu op het gebied van vrijetijdsbesteding. Steden als Maastricht, Tilburg en Rotterdam hadden destijds niets te verliezen. Nu blijken dat de steden die de vrijetijdsindustrie hebben ontdekt als nieuwe bron voor economische en ruimtelijke ontwikkelingen. Zo heeft Maastricht ingezet op de binnenstad als winkeldomein, gekoppeld aan gastronomie. Tilburg heeft met poppodium 013, de Rockacademie en het kunstencluster ingezet op muziek en Rotterdam heeft architectuur als bron van inkomsten omarmd. Deze voorbeelden zijn inderdaad volledig in lijn met buitenlandse voorbeelden zoals Bilbao, Barcelona, Manchester en diverse voormalige industriegebieden. Oppervlakkig beschouwd zijn de voorbeelden af te doen als toeristische promotie, als citybranding, maar inmiddels worden er steeds verfijndere strategieën ontwikkeld om gebieden opnieuw op de kaart te zetten.

De brandingstrategieën doen denken aan de wijze waarop Georg Simmel2 rond 1900 het ontstaan van de mode heeft ‘verklaard’. Voor Simmel komt

mode voort uit het steeds complexer worden van onze culturele omgeving.

Mode schept orde in de toegenomen complexiteit door groepen van individuen herkenbaar te maken in relatie tot hun omgeving. Op hetzelfde moment stuurt mode met het creëren van identificeerbare groepen ook aan op uitsluiting. Ook bij het branden van steden of regio’s begint men te beseffen dat het belangrijk is het spanningsveld tussen insluiting en uitsluiting in stand te houden.

Dat kan het best door open verhalen en metaforen te ontwikkelen in plaats van vaststaande identiteiten. Dat is iets anders dan de ontdekking van een genius loci. Een goed voorbeeld is de slogan ‘I Amsterdam’. Die pint Amsterdam niet vast op een of ander toeristisch beeld, maar definieert eerder een open houding van trots en betrokkenheid.

Met een zo sterke nadruk op toerisme dringt de vraag zich op of die activiteit wel een landschap kan voortbrengen.

Anders gesteld, is het parasitaire karakter van het toerisme wel om te buigen?

Het belangrijkste is de vrijetijdsindustrie serieus te nemen als drager van het landschap. We moeten ophouden voorzieningen weg te stoppen in de zoge-

naamd onbelangrijke restzones aan de randen van de stad. De opgave is om vrijetijdsfuncties juist als stimulering van ruimtelijke kwaliteit te zien. In plaats van functies te weigeren, omdat ze niet pas-

Onze belangrijkste exportproducten blijven beperkt tot Big Brother en Elsevier sen in ons traditionele beeld van het landschap – denk bijvoorbeeld aan outlet-stores – moeten we op zoek naar een manier om met die functies weer een nieuw landschap te maken.

Lerend van het verleden constateren we dat ruimtelijke kwaliteit uiteindelijk vooral door de markt geproduceerd moet worden. Als we in de toekomst dus nog een kwalitatief hoogwaardig landschap over willen houden, zullen ontwerpers zich voortdurend af moeten vragen welke markten gemobiliseerd kunnen worden voor de ontwikkeling van welke ruimtelijke kwaliteiten.

2 Georg Simmel (1858-1918) was een origineel denker, die kan worden beschouwd als een van de grondleggers van de sociologie als autonome academische discipline. Zijn inzichten dringen diep door in het bewustzijn van de moderniteit en bieden beslissende snapshots van het modernistische, metropolitane leven.

Outlet Centers: ‘We moeten ophouden voorzieningen weg te stoppen in de zogenaamd onbelangrijke restzones aan de randen van de stad. ‘

nummer 7 - januari 2007

27

(AL 3TAND $

/Ê1Ê /Ê ," -/ Ê*," /Ê 6 Ê , ¶ (//&$02)*3 -%$)!0!++%4 4 7 6 $

(%%&4 5 $% -%%34 $552:!-% %. -),)%562)%.$%,)*+% -!4%2)!!,+%5:%3 '%-!!+4 34552 57 02/*%#4 %. $!. .5 ). $% 6!+*529 /.$%2 6//2 :)44%23#(!0 6!. .)"% $)2%#4%52 -)#()%, (!!3 "%0!!,4 7%,+ 02/*%#4 $% 4)4%, @(%4 '2/%.34% 02/*%#4 6!. .%$%2,!.$ 6%2$)%.4

777 ,!&!2'% $!+02/$5#4%. ., /& "%:/%+ /.:% 34!.$ 4)*$%.3 $% "/57"%523 5 6).$4 $% 7%$342)*$6//27!!2$%. /0

projecten

architectenweb

FOTO:LUUK KRAMER

PROJECTEN KORT

Zwembadcomplex in Amsterdam door Mecanoo

Zwembad met uitzicht

Amsterdammers die behoefte hebben aan een frisse duik, kunnen naast het vele open water in de omgeving terecht in meer dan tien gemeentebaden. Onlangs werd opnieuw een zwembad geopend: Sportcomplex Het Marnix.

Fotografie | Christian Richters

Aan de Marnixstraat vervangt een modern sportcomplex het oude Marnixbad uit 1955. Het zicht door en vanuit het gebouw vormt het uitgangspunt voor het ontwerp van Mecanoo, dat nu twee baden, een sporthal, een fitnesscentrum en een café omvat.

Alle functieclusters grenzen aan de verhoogde centrale hal, vanwaar uit het totale programma in één oogopslag overzichtelijk is gemaakt. In dat beeld voeren uiteenlopende grijstinten van verschillende metaal- en steensoorten de boventoon in het sober vormgegeven interieur.

gen zwembad. Langs de Marnixstraat oogt het gebouw levendig, doordat zowel de entreehelling als de gang naar de sporthallen zich als langgerekte straten volledig bloot geven in het gevelbeeld. Hetzelfde gebeurt aan de waterkant, waar zwemmers in het wedstrijdbad net even boven het waterpeil van de Singelgracht op kunnen zwemmen met voorbijdrijvende toeristen op waterfietsen. V (EF) www.mecanoo.com Q architectenweb.nl/p6436/

Talrijke technologische middelen helpen om het zwembad comfortabel, veilig en schoon te houden. Zo is er in beide baden een beweegbare bodem aangebracht. Beide zwembaden worden beveiligd door een drenkelingendetectiesysteem en onderhouden met behulp van een speciale desinfectiemethode door een milieuvriendelijke zoutoplossing. Het analysebad is bovendien voorzien van een massagestraat.

De gang biedt zicht op de activiteiten in de centrale hal en op de levendige Marnix- en Westerstraat

nummer 7 - januari 2007

In de aanzichten van het gebouw is gepoogd om de robuuste uitstraling van het oorspronkelijke zwembad te evenaren. De sportzalen op de bovenliggende verdiepingen kragen buiten de gevelgrenzen van het ondergele-

Transparantie – doorzicht, uitzicht en overzicht - vormt het centrale thema van het ontwerp

33

PROJECT BELICHT | MÖVENPICKHOTEL

Het Mรถvenpickhotel van Claus en Kaan Architecten te Amsterdam

Hautecouture hotel Kleren maken de man. Dat gezegde geldt tot op zekere hoogte ook voor architectuur. Waar kleding voor een groot deel onze indruk van een persoon bepaalt, doet de gevel dat voor een gebouw. In het geval van het nieuwe congreshotel aan het Amsterdamse IJ zou de gevel vergeleken kunnen worden met een krijtstreep maatpak.

Door | Kirsten Hannema fotografie | Markus Bassler

een cruiseterminal – en in de architectuur, die een combinatie is van hogere gebouwen die het gebied een bescheiden skyline geven, gerenoveerde bestaande pakhuizen en nieuwbouw die daar een herinterpretatie van is.

Het plangebied is in fasen ontwikkeld en de deelplannen zijn ontworpen door een gemengd architectengezelschap, voornamelijk van Nederlandse afkomst. Het zeventig meter hoge hotel voegt zich tussen het Muziekgebouw van 3XN, de glazen kantoortoren en de cruiseterminal, beide van het New Yorkse bureau HOK. Deze gebouwen vormen de afronding op de kop van het gebied en waren in het stedenbouwkundig plan ontworpen als een samenhangend geheel, een ensemble: vier autonome figuren, verbonden door een plint waarin de gedeelde, openbare functies zijn ondergebracht. De plint en de enveloppe voor het hotel waren daarmee een gegeven.

ken”, zegt Jaap Gräber, partner-architect bij Claus en Kaan Architecten. “Je kunt het verschrikkelijk vinden, of je kunt het als een uitdaging opvatten door al die vaste gegevens te zien als heldere restricties en ondanks de tegenstrijdigheden een sterke oplossing zoeken. Om Het hotel is een blok Haute Couture het dan werkbaar te in de minimalistische stijl van maken, moet je echt Claus en Kaan je best doen.” Die houding heeft geleid tot een zeer rationeel georganiseerd gebouw. In de plint op de begane grond bevinden zich de receptie, bar en lounge, met op de beletage de fitnessruimte en sauna. Daarboven zijn de congresruimten met de bijbehorende faciliteiten en de kantoren van het personeel.

Claus en Kaan Architecten heeft zich ingezet om het restaurant bovenop, in plaats van in de plint te plaatsen, zodat het

Ook het complexe programma lag min of meer vast. Het hotel, dat boven een openbare parkeergarage is gebouwd, moest beschikken over een eigen aanvoerroute met bushaltes, congresfaciliteiten, een restaurant, zakelijke voorzieningen en natuurlijk zo veel mogelijk kamers. Het functioneren van zo’n hotel wordt in belangrijke mate gedicteerd door de efficiëntie van de logistieke organisatie, die bepaalt of bouw en exploitatie rendabel zijn in de desbetreffende sector.

Hoewel het hotel in de loop van de tijd een aantal malen van exploitant verwisseld is en daarmee ook de verhouding tussen de verschillende programmaonderdelen veranderde, was deze efficiëntie een constant gegeven.

“Er zijn twee manieren om tegen zo’n opgave aan te kijnummer 7 - januari 2007

de lounge

37

PROJECT BELICHT | MÖVENPICKHOTEL

PROJECT BELICHT | MÖVENPICKHOTEL

architect moeten vechten, wat nog eens onderstreept hoe krap de marges waren.

Hotelkamer met uitzicht op het IJ en het Centraal Station

een terras heeft gekregen dat verbonden is met de openbare ruimte die vanaf het water langs het Muziekgebouw omhoog loopt. Daardoor waren er wel extra liften nodig.

Ook compositorisch had deze indeling gevolgen. Het aantal vierkante meters van het restaurant en de uitgebreide keuken paste niet binnen de ‘stempel’ van de hoogbouw.

Om die reden is een tussenlid geïntroduceerd dat volledig transparant is en mede daardoor visueel ondergeschikt is gebleven aan de toren en de plint.

Het beddenhuis beslaat de derde tot en met de zeventiende verdieping. Gräber vertelt dat tijdens het ontwerpen grondig onderzoek is gedaan naar De gevels krijgen dankzij het mogelijke varianten voor het geijkte corridormodel, verfijnde grijze glas en graniet maar dat men dit niet voor een ‘ton-sur-ton’ effect niets zo vaak tegenkomt; het is verreweg de meest efficiënte typologie. Vaak is het in zo’n hotel lastig je te oriënteren. Dat probleem is ondervangen door aan de uiteinden van de gangen ramen te maken waardoor je aan de ene kant over het water, en aan de andere kant over de stad uitkijkt. Ook voor de realisatie van die ramen heeft de

Door de oost-west oriëntatie van de toren profiteren de kamers aan weerszijden van het uitzicht over het IJ. De ‘executive rooms’ op de derde verdieping mochten iets groter zijn dan de overige kamers. Om geen massaal en monotoon beeld te laten ontstaan met zich eindeloos herhalende ramen, is voor de gevel gestudeerd op een patroon dat noch de afmetingen van een kamer, noch de verdiepingshoogte prijsgeeft. Het gebouw presenteert zichzelf aan de stad als één, enigszins monumentaal blok. Van veraf is de hotelfunctie niet meer direct afleesbaar, ware het niet dat er in grote rode letters Mövenpick op het gebouw staat. De individualiteit van de kamers en de gasten wordt pas zichtbaar wanneer er een raampje naar binnen klapt – op elke kamer kunnen de ramen worden geopend – of wanneer ’s avonds de lichten aangaan.

Het ton-sur-ton-effect dat de gevels verfijnt en verrijkt, is verkregen door gebruik van grijs glas en graniet dat op vier verschillende manieren bewerkt is: gefrijnd, gezoet, gepolijst en gebouchardeerd. De natuurstenen platen en het glas zijn in één vlak gedetailleerd, met de raamkozijnen aan de binnenzijde. De uitvoering van die details vroeg om bijzondere aandacht van de aannemer. Het gebouw is uit prefab beton opgebouwd en na de opbouw van elke verdieping moest men de maatafwijkingen van het beton, dat nog flink werkt, en de minimale toleranties van de naden in de gevel op elkaar afstemmen.

In navolging van de architectuur, die in een gebaar is gevat, is ook voor de constructie gezocht naar een integrale oplossing. De stapeling van verschillende functies in drie delen mocht niet leiden tot een ongewenste maatvoering van de onderste ruimten en de congreszalen moesten kolomvrij zijn. Bovendien kraagt de toren aan weerszijden 7,60 meter

9

7

6

8

5

3 4

2

9

1

begane grond

1e verdieping architectenweb magazine

40

De simpele vorm, belijning en detaillering van het hotel brengen rust in de omgeving

uit. Om die reden is gekozen voor een verdiepingshoge prefab betonnen tafelconstructie waarin het krachtenspel vanuit de bovenbouw op de onderbouw wordt overgedragen. In deze tussenverdieping is ruimte voor een groot deel van de techniek.

Het is jammer dat de inrichting geen deel uitmaakt van het uitgebalanceerde geheel. De opdracht van Claus en Kaan Architecten eindigde daar en de vaste inrichter van de Zwitserse hotelketen heeft weinig interactie gezocht met de elegante architectuur. Binnen maakt haute couture plaats voor keurige confectiekleding.

1.

entree hal

8.

vergaderfaciliteiten

2.

lounge

9.

congreszaal

3.

bar

10. restaurant

4.

receptie

11. buffet

5.

busterminal

12. dakterras

6.

dienst en aanlevering

13. hotelkamer

7.

doorgang kade (dienst)

12

13

10 11

2e verdieping nummer 7 - januari 2007

hotelverdieping 41

PROJECT BELICHT | MĂ–VENPICKHOTEL

1

2

3

bij opening doorbreken de ramen het lijnenspel

4

10

11

5

6

7

8

1.

30 mm natuursteen beplating

2.

butylfolie

3.

aluminium gevelsysteem

4.

kunststof isolatie

5.

slabbe

6.

120 mm glaswol

7.

voegvulling

8.

betonnok t.b.v. oplegging vloer

9.

150 mm prefab betonnen binnenspouwblad

2

9

10. 60 mm afwerklaag 11. 200 mm prefab betonvloer 42

architectenweb magazine

opdrachtgever | Amplan Vastgoed BV ontwerp | Claus en Kaan Architecten (www.cka.nl) interieur | Tombush & Brumann stedenbouwkundig plan | DrO Amsterdam (Hans van der Made) bouwkundig aannemer | Slavenburg adviseur constructies | Pieters Bouwtechniek Amsterdam BV, Ingenieursbureau Linssen realisatie | 2006

Gerelateerd op architectenweb.nl bouwproduct

Vliesgevel

projectportfolio

projectportfolio

Studentenhuisvesting UvA

Q architectenweb.nl/p4910/

projectportfolio

Als onderdeel van een nieuwe straatwand in Amsterdam ontwierp Claus en Kaan Architecten een gebouw met 61 studentenwoningen en bedrijfsruimten.

De studentenhuisvesting van de UvA is een soort stadsreparatie, maar dan zonder sentiment of nostalgie. Claus en Kaan Architecten Q architectenweb.nl/p6449/

portret van...

nummer 7 - januari 2007

Jaap Gräber

Ned. Forensisch Instituut Het glazen volume is omhuld door een opengesneden stalen doos, die fungeert als zonwering. Om die aan alle zijden optimaal te laten functioneren, zijn de stalen en de glazen doos ten opzichte van elkaar iets verschoven. Claus en Kaan Architecten

De buitenzijde van de door Mohrmann geleverde vliesgevel is afgedekt met een zwart geanodiseerd vlak aluminium profiel, waarbij de ruiten aan vier zijden worden ingeklemd. Een voordeel daarvan is dat de ruiten niet gedragen of belast worden door een kitverbinding. B. Mohrmann & Co. b.v.

Q architectenweb.nl/bp7816/

Ter Huivra Het project Ter Huivra bestaat uit achttien appartementen met een bedrijfsruimte op de begane grond en een gebouw met zes patiowoningen. De vorm van de gebouwen in het Friese Joure is gebaseerd op het uitzicht en de oriëntatie op de zon. Claus en Kaan Architecten

Q architectenweb.nl/p6450/

projectportfolio

Mövenpick hotel

Jaap Gräber vult zijn dagen met het doen van leuke dingen. Zo luistert hij graag naar Charlie Parker en Johnny Cash.

Architectuur ziet hij als het maken van gebouwen, maar volgens hem mogen niet alle gebouwen architectuur worden genoemd. Claus en Kaan Architecten

Ook een kijkje nemen in het Mövenpick hotel? Surf dan naar de 360 graden virtuele tour van het gebouw op Architectenweb.nl!

Q architectenweb.nl/n8562/

Q architectenweb.nl/n8615/

43

%STHETISCH VORMGEGEVEN ALUMINIUM RAMEN

/NDERSCHEIDENDE UITSTRALING VOOR ELKE GEVEL 3TRAK EN SLANK TOT IN DETAIL %N TECHNISCH TOCH MET ONGEKENDE PRESTATIES )N ISOLATIE

STABILITEIT VERBORGEN WATERAFVOER EN ZELFS INBRAAKWEREND 7+ $E INNOVATIE VAN 2EYNAERS !LUMINIUM

(ET IS DE KRACHT VAN HET SLANKE RAAMSYSTEEM #3 3, +IJK OP WWW REYNAERS NL OF BEL

PROJECTEN KORT

Interieur met een grapje

Interieur outletshop in Maastricht door Maurice Mentjens Design Fotografie | Arjen Schmitz

In een smalle maar hoge ruimte in de 16e-eeuwse binnenstad van Maastricht is de outlet-shop van Kiki Niesten gevestigd. Voor haar realiseerde Maurice Mentjens Design een functioneel, maar chic ogend interieur met een grapje.

nummer 7 - januari 2007

Uitgangspunt voor het ontwerp is de magazijnkamer. De keuze voor grijs eiken moet de sfeer van een dergelijke, door stof beheerste ruimte oproepen.

Omdat de beschikbare ruimte beperkt is, reiken de kastenwanden tot aan het plafond waarlangs de staande delen van de kasten zijn doorgevoerd. Hierdoor lijkt het alsof je je in het geraamte van een groot dier bevindt.

Binnen het stringente ritme van eikenhouten stijlen is de vormgeving van alle overige functies opgelost. De balie is versmolten met het maatsysteem van de kasten en schuift als een houten doosvormig volume de winkelruimte in.

Ook de pashokjes zijn ondergeschikt

aan het systeem. Door de hoogte van de ruimte is het bereiken van de kleding op zichzelf een avontuur. Om ook de kleding op de hogere schappen te kunnen bekijken zijn twee houten ladders aanwezig. En de kleding die is opgehangen op de hoogste van drie niveaus kan met een speciale haak op een stok uit het rek worden genomen. En voor wie dat niet grappig vindt, is de werkelijke humor verwerkt in de vloer. Daar zijn witte kledingstukken ongrijpbaar uitgestald in een dikke laag transparante epoxy. V (EF) www.mauricementjens.com Q architectenweb.nl/p6435/

45

Licht, snel, handig, kostenbesparend!

De nieuwe FAAY Light massieve wandpanelen zijn met hun breedte van

FAAYFILLER速 zich heel gemakkelijk verwerken: uit een koker (kitspuit) de

40 cm met recht 'de nieuwe standaard'. Ze zijn namelijk 33% lichter

naad vullen en vervolgens met een plamuurmes afmessen. Daarnaast

dan 60 cm panelen, met volledig behoud van alle unieke FAAY product-

zijn FAAY Light panelen veel beter handelbaar, ook bij transport van de

eigenschappen (zoals de geluid- en brandwerendheid en de 'ingebouw-

ene naar de andere verdieping en geven ze een gladder wandoppervlak,

de' leidingschachten). De veel kleinere vellingkanten resulteren in fijne

t/m Stabu-klasse A. Meer informatie? Bel of kijk op www.faaylight.nl!

naden die supersnel zijn af te werken met de nieuwe FAAYFILLER速.

Dit innovatieve voegmiddel heeft een zeer korte droogtijd waardoor

FAAY Vianen, Mijlweg 3, 4131 PJ Vianen, Postbus 116, 4130 EC Vianen

een volgende arbeidsgang in enkele minuten mogelijk is! Bovendien laat

T (0347) 37 66 24, F (0347) 37 79 40, info@faay.nl, www.faay.nl

Natuurstenen afbouwelementen Esthetische wensen ver taald in een f u n c t i o n e e l o n t we r p va n m o r g e n . . .

U kunt ons vinden op de bouwbeurs 2007 Standnr. A111, hal 4

Betreed de wereld van natuursteen...

Ve n l o | U t r e c h t | 0 7 7 - 3 8 7 1 4 4 0 | w w w. n i b o s t o n e . n l

Interieur Uitburo en Rotterdampaswinkel in de Openbare Bibliotheek Rotterdam door BURO M2R

Cultureel Wie de Openbare Bibliotheek op Rotterdam Blaak binnen komt lopen, kan sinds september 2006 op weg naar de roltrap zijn culturele licht opsteken.

Compleet met film en een lichtkrant, uitgevoerd in warm eikenhout en de frisse kleuren groen en geel, zijn het nieuwe Uitburo en de Rotterdampaswinkel samengebracht in ĂŠĂŠn balie. Het ontwerp van BURO M2R straalt je tegemoet.

Door | Marijke Troost fotografie | Frank Hanswijk

50

architectenweb magazine

draagvlak et Rotterdamse ontwerpbureau tekende niet alleen voor het ontwerp van het interieur, maar was ook nauw betrokken bij het uitstippelen van de ontwerpopgave. In eerste instantie luidde de opdracht eenvoudigweg het vormgeven van het nieuwe Uitburo. De ontwerpers van M2R, Roger Teunisse en Martijn Sorée, bepaalden dat van de vijf mogelijke locaties een situering op de begane grond van het bibliotheekgebouw het beste was. Ook hebben ze de Dienst Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SoZaWe) van Rotterdam bij het project weten te betrekken, die op zoek was naar een nieuwe plek voor de Rotterdampaswinkel.

H

Op de begane grond van de Openbare Bibliotheek, tussen 1977 en 1983 gebouwd naar ontwerp van Van de Broek en Bakema, waren al een café, een theater, een expositieruimte en een levensgroot schaakbord aan een overdekt ‘plein’ gevestigd. Het bibliotheekgebouw heeft meer gemeen met nummer 7 - januari 2007

het Parijse Centre Pompidou dan alleen de ontstaansperiode en de in het zicht gelaten luchtbehandelingskanalen aan de gevel; ook het idee van een vrij toegankelijk entreegebied als voortzetting van de stedelijke ruimte met daaraan gekoppeld een keur aan culturele functies is duidelijk aanwezig. Met deze nieuwste toevoeging van het Uitburo en Rotterdampaswinkel, een logische stap, kan de bibliotheek definitief worden aangeduid als cultuurcentrum.

Het project mag met een oppervlakte van 260 m2 klein zijn, een minieme ingreep, zij vormt wel het draagvlak voor het gehele cultuuraanbod van Rotterdam, Culturele Hoofdstad van 2001. Martijn Sorée: “Het oude idee van het Uitburo als enkel een balie met wat posters is mede door dit project geëvolueerd tot een grotere ruimte die een levendiger blik werpt in de rijke uitgaanswereld van de stad. Alle uitgaansgelegenheden zijn dan ook verbonden met het Uitburo, waardoor er ook last-minute tickets verkrijgbaar zijn. In 51

*," /Ê /ÊNÊ / , 1,Ê1 / 1,"

iÊ`ÕLLi iÊL> iÊ iÌÊ ÃÊ iÌÊ1 ÌLÕÀ Êi ÊÀiV ÌÃÊ`iÊ, ÌÌiÀ`> «>ÃÜ i " Ê ÊÜi}ÊÌiÊ`À i ÊL Ê`iÊv \Ê`iÊ ÕLL iÊ > ÀÃÊÛ> Ê iÀ Ê >À

âi iÀiÊ ÃÊ iÌÊ`ÕÃÊii Ê« Ì«À iVÌÊÛ ÀÊ> `iÀiÊÕ ÌLÕÀi>ÕÃÊ Ê i`iÀ > `»°Ê iÌÊ «À iVÌÊ LiÛ `ÌÊ â V Ê ÀiV ÌÃÊ Û> Ê `iÊ > ]Ê ` ÀiVÌÊ }Ài âi `Ê >> Ê`iÊ v À >Ì iL> iÊÛ> Ê`iÊL L Ì ii ]Ê` iÊÃÌiÀ Ê Ê i }ÌiÊ ÃÊÌiÀÕ}}iLÀ>V ÌÊ ÊÀÕ ÌiÊÌiÊ > i ÊÛ ÀÊ iÌÊ iÕÜiÊ Ì ÜiÀ«°Ê " Ê ii Ê }À ÌiÊ >ÌiÊ Û> Ê Ì i}> i i `Ê ÌiÊ VÀilÀi Ê iivÌÊ Ó,Ê`iÊLiÃÌ>> `iÊÌi}i Û iÀÊÛ> Ê`iÊ > Ê`Ài «i ÃÊ ÛiÀÊ >Ìi Ê}>> Ê Êii Ê}i>Ãv> ÌiiÀ`iÊÛ iÀ]Ê` iʼ «i L>>ÀÊ> ÃÊ `iÊÃÌÀ>>Ì½Ê iÌÊâ °Ê iâiÊ ÃÊ`>>ÀL Êv Ê >>ÀÊÛ Ài Ê}iÌÀ i Ê i Ê}i ii ÊÛÀ Ê}i >Ìi ]Êâ `iÀÊ `iÀi `iÊ LÃÌ> i ðÊÊÊÊ iÌÊ ÌÜiÀ«Ê Û>ÌÊ`À iÊi i i Ìi \Êii ÊL> iÊ iÌÊii ÊL>V vv Vi]Êii ÊÌ>vi Êi Êii Ê Û À }iÊÜ> `°Ê iÊÜ> `ÊVÀiliÀÌÊ`iÊ ÀÕ ÌiÊ Ü>>ÀÊ `iÊ Ì>vi Ê i Ê `iÊ L> iÊ > ÃÊ ÛÀ ÃÌ>> `iÊ iÕLi ÃÊ Ê â Ê}i« >>ÌÃÌ°Ê iÊL> iÊ ÃÊ Êii ÊÀiV ÌiÊ i Ê Ê`iÊL>V vv ViÊ ii Ê}iÛ ÕÜi °Ê< Ê ÃÊ «Ê >ÌÕÕÀ iÊÜ âiÊii Ê`ÕLLi iÊL> iÊ ÌÃÌ>> ]Ê Ü>>ÀÛ> Ê iÌÊ iÀ}i`ii ÌiÊ Ü À`ÌÊ Li > `Ê ` ÀÊ iÌÊ 1 ÌLÕÀ Ê i Ê iÌÊ ÀiV ÌiÀ}i`ii ÌiÊ ` ÀÊ `iÊ , ÌÌiÀ`> «>ðÊ

iÊ L>V vv ViÊ âi vÊ ÃÊ Õ Ì}iÛ iÀ`Ê > ÃÊ ` V ÌiÊ L Ý]Ê ` iÊ > Ì ÀÊ i Ê «Ã >}Ê>> Ê iÌÊ }Ê ÌÌÀi Ì]Ê >>ÀÊ` ÀÊÛiÀ` i«ÌiÊÀ> i Ê V Ì>VÌÊ Õ`ÌÊ iÌÊ`iÊL> i° ÞiÀÃÊ Õ i Ê ii}i i Ê Ü À`i Ê >>ÀÊ `iÊ i i ÕÌi Ê

xÓ

>ÀV ÌiVÌi ÜiLÊ >}>â i

iiÃÌ>vi ]ÊÜ>>ÀÊ i]Ê «Ê}i iÊ« iv iÃÊ}iâiÌi ]ÊÀÕÃÌ }Ê Õ ÌÊâ ÌÌi Ê L >`iÀi °Ê" Êâ ÊiÀÊÌÜiiÊ ÌiÀ iÌ«Õ Ìi °Êº iÊÌ>vi Ê ÃÊ Ì ÃÌ>> Ê >>ÀÊ iÌÊLii `ÊÛ> Ê`iÊ« V V Ì>vi Ê > }ÃÊ`iÊà i Üi}\Ê i`iÀii Ê ÜiiÌÊ `>ÌÊ iÌÊ Û ÀÊ }iâ> i Ê }iLÀÕ Ê Ã]Ê â `iÀÊ `>ÌÊiÀÊii ÊL À` iÊL ÃÌ>>Ì»]Ê> `ÕÃÊ- Àji°

iÊ Ü> `Ê ÃÊ jjÀÊ `> Ê > ii Ê ii Ê Ü> `°Ê >>ÃÌÊ â Ê À Ê > ÃÊ >ÀV ÌiVÌ ÃV Ê L iVÌÊ vÕ }iiÀÌÊ ` iÊ > ÃÊ ÃV i ` }Ê Û ÀÊ `iÊ >V ÌiÀ }}i `iÊ > Ì Ài ]Ê> ÃÊ«À iVÌ iÃV iÀ ]Ê> ÃÊ >ÃÌ]Êi Ê> ÃÊ `À>>}Û > Ê Û ÀÊ « ÃÌiÀÃ]Ê `iÊ V Ì À> ÌÊ i Ê `iÊ VÕ ÌÕÀi iÊ « >ÌÌi }À `°Ê iÊ« >ÌÌi}À `]Ê` iÊ`iÊ V>Ì iÃÊÛ> Ê> iÊVÕ ÌÕÀi iÊ>VÌ Û Ìi Ìi Ê Ê`iÊÃÌ>`ÊÜiiÀ}iivÌ]Ê ÃÊ}i«À ÌÊ «ÊÛÀ>V ÌÜ>}i ` i Ê `>ÌÊ }ië> i Ê «Ê `iÊ Ü> `Ê ÃÊ >> }iLÀ>V Ì°Ê iÊ V Ì À> ÌÊ Li À ÌÊ iÌÊ}i ii Ê> ÃÊii ÊÊÀ `Êv iÀi `ÊV>`i>Õ Ì° /ÜiiÊ ÕLL iÊ > ÀÃ]ÊÌÀ> ë>À> ÌiÊ «Û }iÀÃÊÛ> Ê iÀ Ê >À ½ÃÊ LiÀ i `iÊ > Ê > ÀÊÕ ÌÊ£ ÈÎ]Ê > }i ÊÛ ÀÊ`iÊÜ> `° iÌÊ iiÃÌÊ}iÜ>>}`Ê ÃÊiV ÌiÀÊ`iÊv \Ê «Ê iÌÊLÀi`iÊÃV iÀ Ê ÃV Õ Ûi ÊLii `i ÊÛ> Ê`> ÃÊi Ê Õâ i Ê Êii Ê`À >V Ì }iÊ ÃiÌÌ }Ê Û ÀL ]Ê ÌiÀÜ Ê «Ê `iÊ Û À}À `Ê ¼Ì> }Ê i>`Ã½Ê Û> Ê , ÌÌiÀ`> iÀÃÊÛ >Ê`iÊ «Ìi iv ÊÛiÀÌi i Ê ÛiÀÊ Õ Ê ÃÌiÊVÕ ÌÕÀi iÊLi iÛi Ã°Ê >Ìʼ iÛi `ÊLi > }½Ê ÃÊëiV >> Ê Ì

Õ iÀÊÇÊ Ê > Õ>À ÊÓääÇ

Ü i `Ê iÌÊ iÌÊ` i Ê Ê ÊÌiÊëi i Ê «Ê`iÊLi iÛ }ÃÜ>>À`iÊ Û> Ê VÕ ÌÕÕÀ\Ê ii Ê > L Ì iÕÃÊ `ii°Ê iÜi Ê `iÊ v Ê âi iÀÊ iiÜiÀ ÌÊ >> Ê `iÊ `Þ > i Ê i Ê `iÊ >> ÌÀi }à À>V ÌÊ Û> Ê iÌÊ« > ]ÊL Ûi Ê`iÊâ V Ê iÀ > i `iÊLii `i Êi Ê}i Õ `i Ê }Ê ÌiÊ Ûii Ê Ê >LÃÌÀ>VÌ iÊ > }i °Ê 7i V ÌÊ `>ÌÊ ii Ê >ÕÌ i Ì i iÊ « > iÊÕ ÌÊ iÌÊ, ÌÌiÀ`> ÃiÊÕ Ì}>> à iÛi Ê iÀÊLiÌiÀÊ «Êâ Ê « i ÊÜ>ÃÊ}iÜiiÃÌ°Ê iÌÊ ÃÊ `Õ `i Ê `>ÌÊ `iÊ ÌÜiÀ«iÀÃÊ iÀÛ>À }Ê iLLi Ê iÌÊ Ìi Ì ÃÌi }i °Ê Ê Ó,Ê ÃÊ iÌÊ ««iÀÛ > Ê iÌÊ V Õ V>Ì i ``i ]Ê iÌÊ `À>>}Û > Ê Û> Ê i Ê Û ÀÊ v À >Ì i°Ê i > ÛiÊ `iÊ Ì>vi Ê ÃÕ}}iÀiÀi Ê `iÊ L> i]Ê `iÊ L>V vv ViÊ i Ê iÊ ÌÜiÀ«iÀÃÊ iLLi Êii Ê `iÊ Ü> `Ê >ÃÃ Û Ìi Ì]Ê ` À`>ÌÊ âiÊ L Ê `iÊ i « i ÊÜ i Ê > i Ê` iÊÌ ` ÃÊ i Ê }iâiÌÊ â ]Ê >>ÀÊ i Ê iÀ i L>>ÀÊ Ã Ê vi ÌiÊ vÕ }iÀi Ê âiÊ > ÃÊ ÃV °Ê iÊ ÃÊ iÀÊ Õ Ì}iÛ iÀ`Ê Ê i i ÕÌi Ê `i i Ê i Ê Ìi}i Ê ii Ê }i iÊ vÊ }À i iÊ >V ÌiÀ}À `Ê }i« >>ÌÃÌ]Ê Ü>>ÀÛ> Ê iÌÊ Ã > iÊ ÃÌÀ i Ê ÛÀ >>Ì°Ê iÊ À â Ì> iÊ }i >>}` i `Ê Û> Ê iÌÊ } > âi `iÊ ÕÌÊ i Ê `iÊ vÀ ÃÃiÊ iÕÀi ]Ê Ê V L >Ì iÊ iÌÊ `iÊ v iÊ i Ê Û> Ê `iÊ « >ÌÌi}À `Ü> `Ê â À}i Ê Û ÀÊ ii Ê iÛi Ü V Ì }Ê }iV « iiÀ`Ê }i ii Ê `>Ì]Ê Ü>À Ê >> }i V Ì]Ê } i`Ê Õ Ì ÌÊÌi}i Ê`iÊà LiÀÊ}i Õ`i Ê>V ÌiÀ}À `°Ê iÌÊÀiÃÕ Ì>>ÌÊ ÃÊÛiÀL Õvvi `° Ê

iÊ ÌÜiÀ«iÀÃÊ iLLi Êii Ê« i ÊÜ i Ê > i Ê` iÊÌ ` ÃÊi Ê iÀ i L>>ÀÊ ÃÊ i Ê ` iÊ Û ÀÊ `iÊ «>ÃÃ> ÌÊ ii Ê Li iÛi ÃÊ Ü À`Ì°Ê

ÕÕÀâ>> i `Ê ivÌÊ iÌÊi i Êi Ê> ii Êii Êâ>> ÊÌiÊâ ÊÛ> Ê Õ ÌÛ iÀ }Ê i Ê >ÌiÀ >> iÕâi°Ê i Ê Lii `Ê > Ê Ê `ÕÕÀâ>> Ê â ]Ê> ÃÊ`iÊ iÀ iÀ }Ê>> Êii ÊL â `iÀiÊ« i °Ê6 À « }Ê ÃÊ `>ÌÊ}i Õ Ì°Ê"vÊ`>ÌÊL Ûi `Ê Ã¶Ê iÊÌ `Êâ> Ê iÌÊ iÀi °

xÎ

Doorkijkje naar de plattegrondwand met daarboven de lichtkrant Verlaagd gedeelte van de balie waarop uitgebreide informatie te vinden is

balie uitburo

kantoor

folderwand

balie Rotterdampas

54

architectenweb magazine

opdrachtgever | Rotterdam Festivals en Rotterdampas ontwerp en directie | Buro M2R (www.m2r.nl) aannemer | Maqutos, Den Haag verlichting | Ansorg realisatie | 2006

Gerelateerd op architectenweb.nl bouwproduct

Lichtkrant

projectportfolio

bouwproduct

Bubble Chair

projectportfolio

De Bubble Chair van de Finse meubelontwerper Eero Aarnio hangt als een luchtbel aan het plafond en is alleen leverbaar in een transparante acrylglas uitvoering.

Het acrylglas sluit geluiden van buiten uit, waardoor er aan de binnenkant altijd rust heerst. Adelta Nederland

nummer 7 - januari 2007

Martijn Sorée

Inpakken en wegwezen De tentoonstelling ‘Inpakken en Wegwezen’ in het gebouw van de Tweede Kamer brengt de ervaringen van Nederlandse emigranten naar Australië in beeld. De door Buro M2R ontworpen wand symboliseert het deel van de wereld waarlangs de migranten met de bootreis trokken. Buro M2R Q architectenweb.nl/p6445/

Q architectenweb.nl/bp7815/

portret van...

Montessorischool Kralingen Bij de uitbreiding van de Montessorischool in Kralingen heeft Buro M2R zich gericht op het oplossen van knelpunten zoals een ruimere entree, het bevorderen van de doorstroming naar de klassen en het uitbreiden van klaslokalen. Het ontwerp voorziet in meervoudig gebruik. Buro M2R Q architectenweb.nl/p6443/

De lichtkrant kan in meerdere delen op een muur worden bevestigd. In stilstaande of bewegende vorm kan elke gewenste informatie op het display worden weergegeven. Met een karakterhoogte van vijf centimeter is de informatie tot ongeveer 20 meter afstand goed leesbaar. Data Display Q architectenweb.nl/bp7814/

virtuele tour

Uitburo

Martijn Sorée voldoet aan zijn definitie van succes, het verwezenlijken van je idealen, want hij wilde als kind al architect worden. In de toekomst wil hij zich verder ontwikkelen in het ontwerpen van interieurs, en hij heeft een hekel aan kortetermijndenken. Buro M2R

Ook een kijkje nemen in het Rotterdamse Uitburo? Surf dan naar de 360 graden virtuele tour van het gebouw op Architectenweb.nl!

Q architectenweb.nl/n8560/

Q architectenweb.nl/n8614/

55

Building Value

Terca gevelbakstenen.

Trends in vorm en kleur.

BouwB

5 -10 fe eurs bruari

Stand

n

10.B.0 r.

0 10.C.0 8 08 Wienerberger werkt voortduren nieuwe trends in keramische bouw rialen. Wij houden van de grenzeloze schoonheid en de natuurlijke warmte van gebakken stenen. Wienerberger wil met u nieuwe idee毛n ontwikkelen. Combineren met vormen, kleuren en patronen die een extra dimensie geven aan uw werk. We willen u niet alleen verleiden maar ook inspireren met ons assortiment gevelbakstenen. Zodat u n贸g meer uit uw creaties kunt halen. En onze omgeving verrijkt met markante en aantrekkelijke bouwwerken.

Baksteen. Voor mensen gemaakt.

Wienerberger B.V. Infolijn: 0800 - 022 85 80, www.wienerberger.nl

PROJECTEN KORT

Nieuwbouw vrijwillige brandweer in Borger door AAS Architecten Emmen

Transparante remise

De nieuwbouw van de vrijwillige brandweer in Borger door AAS Architecten markeert de start van een nog te ontwikkelen bebouwingstrook. Twee elementen zijn beeldbepalend: transparantie en horizontaal lijnenspel. foto’s | Jan Anninga/AAS Architecten

Het gebouw is half verzonken in een nieuw aangelegd talud. De remise bevindt zich daarmee nu al op het peil van de kruising, die in de toekomst ongelijkvloers wordt aangelegd. Twee elementen zijn beeldbepalend: transparantie en horizontaal lijnenspel. Aan de kruising presenteert de kazerne

zich als een eenvoudig glazen volume waarin uiteenlopende brandweervoertuigen zijn opgesteld. De horizontale belijning in de gevel moet een tegenwicht vormen van het verticaal georienteerde werk van John Körmeling, dat een kruising is van kunst en lichtreclame.

In het interieur zijn veel blauwtinten verwerkt, wat in de opvatting van de architecten een kalmerende werking moet hebben na de verhitte actie van het bluswerk. Onzichtbaar vanaf de openbare weg is het interieur goeddeels in een onderliggende verdieping in het talud verscholen. Daarin zijn opgenomen: de kantoren, de instructieruimte en het overige programma.

Ook bevinden zich hier de zogenaamde huiskamer en de ruimte waarin de lieden zich in hun brandweerpakken hijsen. Vanuit die ruimtes zijn de voertuigen te bereiken met een trap, die centraal in de remise uitkomt. ▲ (EF) www.aas-architecten.nl Q architectenweb.nl/p6433/

nummer 7 - januari 2007

57

PROJECTEN KORT

Traptribune fotografie | Daniël Nicholas

De door Maurer United Architects ontworpen traptribune in de kapel van het Bonnefantenklooster in Maastricht dient verschillende gebruiksdoeleinden en organiseert in één heldere ingreep het totale programma.

De kapel van het Bonnenfantenklooster aan de Ezelmarkt in Maastricht is voorzien van een nieuwe functie en een daarbij horend interieur. Het monument is gerenoveerd door Satijnplus Architecten. Maurer United Architects (MUA) maakte het ontwerp voor het interieur van de hoofdruimte, die tevens dienst doet als hoofdentree. Op deze plek is alle relevante informatie over alle onderdelen van universiteitscampus beschikbaar. Naast een informatiebalie omvat het programma een Gift Shop en

nummer 7 - januari 2007

Traptribune in Bonnefantenklooster te Maastricht door Maurer United Architects een Coffeelovers Cafe.

Het ontwerp bestaat uit een traptribune die diverse gebruiken dient. Allereerst vormt het de verbinding tussen de begane grond en kloostergang op de verdieping. Daarnaast is de trap tegelijk een collegezaal, zodat de ruimte geschikt is voor het geven van lezingen en andere voorstellingen. Aan het einde van de traptreden zijn bedieningspanelen gemonteerd, waarmee informatie kan worden ingewonnen over de campus. Ten slotte is de trap ingezet als

ruimtescheidend instrument. De ruimte onder de traptribune kan daarom fungeren als café. Door de eenvoudige, maar zorgvuldige detaillering presenteert de traptribune zich als een autonoom object, dat op een beheerste manier de ruimte domineert. Zo is MUA erin geslaagd om in één heldere ingreep het totale programma te organiseren.

V (EF) www.maurer.com Q architectenweb.nl/p6441/

59

LUUK KRAMER

PROJECT BELICHT | NEDERLANDS INSTITUUT VOOR BEELD EN GELUID

broken door de hoekuitsparing waaronder zich de entree bevindt en de doorzichtige glazen wanden van de onderste verdiepingen aan drie zijden van gebouw. Maar die eenvoud is misleidend; het volume steekt allesbehalve eenduidig in elkaar. Het Instituut voor Beeld en Geluid bestaat uit een drietal bouwdelen en een grote entreehal, die als een driedimensionale puzzel in elkaar geschoven zijn en zo samen een volmaakt vierkant vormen, die tot de helft in de Hilversumse bodem verzonken is. De entreehal drukt de andere delen als het ware naar buiten, zodat ze perfect in de blokvorm passen die wordt omgeven door de glazen schil.

zuidgevel

De verschillende bouwdelen rondom de nadrukkelijke leegte van de hal hebben elk een heel eigen functie. In het rechthoekige staande blok, dat de volledige westkant van het gebouw van de onderste kelderverdieping tot de bovenste bouwlaag in beslag neemt, zijn de kantoren ondergebracht. De depots en archieven liggen in de vijf ondergrondse verdiepingen. Boven de archieven en deels boven de hal hangt het museum, waarin de permanente tentoonstelling ‘Media Experience’ is opgesteld.

westgevel

Hal en Experience noordgevel

Daria Scagliola

oostgevel

Bij binnenkomst in de entreehal schiet de blik van de meeste mensen direct omhoog, naar de kleurige lichtpatronen die door de glasgevels naar binnen vallen en speels op de overhangende onderzijde van het museumgedeelte reflecteren. Het met geperforeerde aluminium plaatjes bezette museumdeel, die zijn vernoemd naar ontwerper Paco Rabanne, werkt zich trapsgewijs omhoog en lokt alle ogen mee naar boven, tot aan de smalle strook glas in het plafond waardoor de buitenlucht te zien is. Hier raakt het museum bijna de bovenste kantoren, die achter een rechte glazen binnenwand verscholen gaan. Ook hierop zijn beelden aangebracht; het zwarte glas toont de beeltenissen van beroemde televisiecoryfeeën. Een andere verwijzing naar de wereld van radio en televisie ligt in de liedfragmenten die op de kantoordeuren zijn gedrukt; op de dichtstbijzijnde toiletten kan worden gecontroleerd uit welke liedtekst deze afkomstig zijn.

De lichtheid, de spiegelingen en de omvang van de 26 meter hoge en 50 meter diepe hal zijn de moeite waard, maar echt spannend wordt het pas, wanneer na binnenkomst blijkt dat de leegheid zich ook naar onderen uitstrekt. Een natuurstenen loopbrug verbindt de entree met het midden van de hal. Er is werkelijk geen ontkomen aan en mensen met hoogtevrees moeten misschien even slikken, maar onder de loopbrug gaapt een meters brede

De gekleurde glazen panelen lijken op afstand in elkaar over te vloeien

Het licht valt door de glasgevel op de met veertjes aan elkaar bevestigde aluminium panelen

62

architectenweb magazine

MARC DETIFFE

nummer 6 - december 2006

63

PROJECT BELICHT | NEDERLANDS INSTITUUT VOOR BEELD EN GELUID

kloof van 16 meter diepte, als een krater in de grijsgroene Chinese leisteen. De vijf kelderverdiepingen waarin de depots en archieven zijn ondergebracht, zijn met feloranje openingen ontsloten op de krater en daarmee op de hal.

Net als bij het museum vernauwt de ruimte zich trapsgewijs, maar dan de diepte in, als een spelonk in de aarde.

diepe donkere blauw is de sfeer er druk en actief, een beetje zoals je denkt dat het er achter de schermen aan toegaat bij de televisie.

De vrolijke bedoening in de Media Experience en de lichte, kleurige indruk die de entreehal met de glazen gevels wekt, contrasteert sterk met de stenen, robuust ogende ondergrondse archieven en depots. Zoals het bovengrondse deel sprankelt en schittert als water en licht, roept het ondergrondse deel associaties op met aarde en vuur.

Eigenlijk horen we bij het Instituut van Beeld en Geluid, in goed Nederlands, over een ‘Experience’ te spreken.

Hoewel dat lekker hip en vooral erg interactief klinkt, is het grootste deel van het gebouw niet toegankelijk voor het publiek. De term slaat dan ook vooral op de permanente tentoonstelling, de 3000 vierkante meter grote Media

Depots en Archieven De verzonken ligging van het gebouw kwam aanvankelijk voort uit de Hilversumse bouwverordening, maar het blijkt een gouden greep voor het ontwerp. De diepe ligging heeft voordelen voor de archivering en het klimatiseren van het gevoelige archiefmateriaal, maar geeft ook ruimte aan indrukwekkende special effects, zoals de rotsachtige spelonk. Hoe dieper de afdaling in de krater, des te ouder en kwetsbaarder het materiaal. Dat wordt letterlijk uitgebeeld in de minuten, uren en zelfs dagen die per verdieping een indicatie geven van de tijd die het kost om de beelden op te diepen uit het archief: 21 minuten, 7 uur, 12 uur en 48 minuten, enzovoorts.

Het idee dat men letterlijk steeds dieper afdaalt tot in de onderste en oudste regionen van de televisiegeschiedenis, wordt door de architecten uitgelegd als een necropolis, een dodenstad – natuurlijk een prachtige beeldspraak voor de ruim 700.000 uur aan tv-opnamen, films, radiofragmenten die in de depots liggen opgeslagen.

De verzonken ligging van het gebouw blijkt een gouden greep voor het ontwerp

LUUK KRAMER

Experience. Dit tripje langs Memory Lane is vormgegeven door Making a Scene vof. In de speelse wereld die de Media Experience is, kan iedereen, na het invoeren van de echte leeftijd, afleveringen van kinderprogramma’s uit het juiste tijdvak voorgeschoteld krijgen. Er zijn verschillende paviljoens met namen als ‘De Verleiding’, en ‘Dit is het nieuws’ die talloze andere ervaringen bieden die te maken hebben met de wereld van televisie. Sommige paviljoens zijn vormgegeven als opnamestudio, andere zijn houten bouwwerkjes – een afwisselend geheel. De muren zijn ‘chroma-keyblauw’ geschilderd, de kleur van de blauwe schermen waartegen vroeger televisieopnamen werden gemaakt voor het weerbericht en dergelijke. Ondanks het

De toepassing van het massieve leisteen in combinatie met de vurige oranjerode afwerking versterkt het idee dat het een ondergronds domein betreft. De ene kant van de krater loopt loodrecht naar beneden. Grote vierkante uitsparingen in het leisteen laten een oranjerode gloed door, afkomstig van de felgekleurde gangen die erachter lopen.

Met loopbruggen op verschillende niveaus wordt de overkant bereikt, waar elke verdieping trapsgewijs terugwijkt en ruimte wordt gelaten aan brede gangen die voor de ingangen van de achterliggende vertrekken langs lopen.

De gebouwen van Neutelings Riedijk zijn vaak massief en zwaar en wekken de indruk dat er stukken uit zijn weggelaten of weggebroken; een zogenaamde sculpturale architectuur. Zo op het eerste gezicht is het glazen volume van het Instituut voor Beeld en Geluid daarom geen typische Neutelings Riedijk. Maar van binnen lijkt het wel alsof de aparte bouwdelen rondom de hal zijn uitgehouwen. Ze ogen robuust en staan op zichzelf, een effect dat wordt versterkt door de materiaalkeuze. De aluminium onderkant

Akoestische wandbekleding in stervorm

Rechts het overhangende museumdeel, links de wand waarachter de kantoren schuilgaan.

LUUK KRAMER

PROJECT BELICHT | NEDERLANDS INSTITUUT VOOR BEELD EN GELUID

4

1

3 5 6

2

7 8 niveau -1

niveau -5

12

18 16

11 13

17

10

14

9 2 15

15

niveau +1

niveau 0

19

21

20 19

15

niveau +2

66

15

niveau +6

architectenweb magazine

LUUK KRAMER

de Experience: in elk paviljoen kunnen persoonlijke televisie-ervaringen worden beleefd

van het museum, de donkere glaswand van de kantoren en de leistenen muren van het archief: het lijken buitengevels van aparte gebouwen. Het is de buitengevel van Drupsteen, de huid die de afzonderlijke binnengebouwen omspant, in combinatie met de schitterende leegte die het geheel uiteindelijk mĂŠĂŠr maakt dan de som der delen.

De totstandkoming van het Instituut voor Beeld en Geluid heeft in totaal ruim 7 jaar geduurd, maar de architecten kunnen gerust zijn op het eindresultaat dat zij in samenwerking met onder andere Jaap Drupsteen hebben bereikt.

Het is gezien. En het is niet onopgemerkt gebleven.

1. archief

12. garderobe

2. restaurant

13. receptie kantoren

3. keuken

14. entree

4. buffet

15. kantoren

5. personeelskantoor

16 theater / bioscoop

6. klanten service

17 lobby

7. garage

18 workshop ruimte

8. fietsenstalling

19 bioscoop

9. atrium

20 tijdelijke exposities

10. receptie media experience

21 expositieruimte

11. toiletten doorsnede

nummer 7 - januari 2007

67

PROJECT BELICHT | NEDERLANDS INSTITUUT VOOR BEELD EN GELUID 1

15

14

16

17

2 3 4

5 6 7

18

19

15

8 9 4

10

11

20

18

15

4

12 13

verticale detaildoorsnede glazen gevel

68

20

architectenweb magazine

21

22

horizontale detaildoorsnede glazen gevel

5

6

4

1.

stalen afdekkap

2.

2x UNP 120

3.

noodoverloop

4.

kokerprofiel 60 x 160 mm

5.

gehard gezeefdrukt reliefglas in taatsraam

6.

hangstaaf ø 24 mm

7.

vezelcementplaat + coating

8.

90 mm minerale wol

9.

150mm prefab betonnen binnenspouwblad

10 11

13

7

8

9

10. gehard gehard veiligheidsglas in taatsraam 11. in kleur gemoffeld stalen kozijn 12. IPE 240 13. houten stelkozijn rondom 14. aluminium ventilatierooster 15. breedplaatvloer 16. afschotisolatie 17. dakbedekking LUUK KRAMER

18. afwerklaag 19. elektragoot 20. klimaatplafond 21. metal stud wand 22. kolom 150 x 150 mm Voor de glaspanelen is een speciale techniek ontwikkeld waarbij de reliefbeelden in poedervorm op het glas zijn aangebracht

nummer 7 - januari 2007

PROJECT BELICHT | NEDERLANDS INSTITUUT VOOR BEELD EN GELUID

LUUK KRAMER

opdrachtgever | Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid ontwerp | Neutelings Riedijk Architecten, Rotterdam (www.neutelings-riedijk.com) technisch ontwerp en bouwadvies | Bureau Bouwkunde, Rotterdam constructie | Arensohn raadgevende ingenieurs, Rotterdam installaties | Royal Haskoning, Delft bouwfysisch ontwerp | Cauberg-Huygen Raadgevende Ingenieurs, Den Bosch graďŹ sch ontwerp gevel | Studio Jaap Drupsteen realisatie Media Experience | Making a Scene vof bouwkundig aannemer | Heijmans, IBC Best realisatie | 2006

Gerelateerd op architectenweb.nl bouwproduct

Paco Rabanne-plaatjes

projectportfolio

bouwproduct

Groengrijze leisteen

projectportfolio

Leisteen is een veranderlijk materiaal dat onder langdurige hoge druk is ontstaan uit een samenvloeiing van klei en stoffen als kwarts en pyriet. Het is eenvoudig te verwerken, laat geen water door en is gemakkelijk te reinigen. De breedte van het type TN282E is 50 mm, de dikte 12 mm en de lengte is vrij te bepalen. Kolen Groep b.v.

Q architectenweb.nl/bp7819/

bouwproduct

Gekleurd glas Voor het aanbrengen van kleuren aan het glas van het Nederlands Instituut voor Beeld & Geluid is een methode bedacht die afstamt van het oude zandschilderen.

Met drie kleuren transparante emaille zijn de gekozen beelden in poedervorm op het glas aangebracht. Saint-Gobain Glass Nederland Q architectenweb.nl/n8242/

nummer 7 - januari 2007

A-Factorij De A-Factorij is een ensemble van gebouwen, bestaande uit verbouwde gedeelten van een fietsenfabriek en nieuwbouw. Het behelst twee expressieve kantoorvleugels met tongewelf en een karakteristieke bedrijvenhal met monumentale sheddaken. Neutelings Riedijk Architecten b.v.

Q architectenweb.nl/p1811/

De van stervormige perforatie voorziene aluminium plaatjes in het atrium meten ca 900 x 900 mm en zijn met een veersysteem aan de achterliggende wand bevestigd. Door de speciale voorbehandeling en de blanke coating behoudt het aluminium een natuurlijke uitstraling.

Sorba Projects b.v.

Q architectenweb.nl/bp7818/

Scheepvaart en Transport De zeventig meter hoge toren heeft een gemixt programma van educatieve ruimtes, kantoren en publieke functies. In het lage deel van het gebouw zijn faciliteiten als restaurants ondergebracht, en in het gedeelte in de kop bevindt zich een conferentiezaal. Neutelings Riedijk Architecten b.v.

Q architectenweb.nl/p5235/

projectportfolio

Instituut Beeld en Geluid Ook een kijkje nemen in het Nederlandse Instituut voor Beeld en Geluid? Surf dan naar de 360 graden virtuele tour van het gebouw op Architectenweb.nl!

Q architectenweb.nl/n8613/

70

SGG

CREA-LITE genomineerd!

Het product SGG CREA-LITE is genomineerd voor De Nederlandse Bouwprijs 2007 in de categorie Bouwmaterialen en -systemen.

Het glas werdt toegepast in de gevel van het nieuwe gebouw van het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid. Het gebouw werd op 1 december geopend door Hare Majesteit Koningin Beatrix.

De winnaar van de Nederlandse Bouwprijs 2007 wordt bekend gemaakt tijdens het Bouwgala van de Bouwbeurs op 5 februari a.s..

Bezoek op de Bouwbeurs het architectenpaviljoen en leer meer over creatieve oplossingen van Saint-Gobain Glass, Exterior Glass Solutions.

NEDERLANDSE INSTITUUT VOOR BEELD EN GELUID ARCHITECT:

Neutelings Riedijk Architecten Jaap Drupsteen GEVELBOUWER: Oskomera Group PRODUCTONTWIKKELING: Jaap Drupsteen + TNO + Saint-Gobain Glass Solutions GLASPRODUCTIE + INSTALLATIE: SGGS - EGS GEVELONTWERP:

Nemt u voor meer informatie contact op met: Koninlijke Saint-Gobain Glass Nederland Postbus 507 - 3900 AM Veenendaal T : 0318-53 13 11 - F : 0318-51 40 52 E : glassinfo.nl@saint-gobain-glass.com www.saint-gobain-glass.com

PROJECTEN KORT | TRANSFERIUM BARNEVELD Ontwikkelingsvisie en transferium in Barneveld door VHP s+a+l

72

architectenweb magazine

Transferium als ‘nationaal dorpsplein’

Nog dagelijks neemt de mobiliteit van individuen toe.

Door veranderde gezinssamenstellingen, flexibilisering van de arbeidsmarkt en de daaraan gerelateerde onthechting tussen de woon- en werkplek, maken reizigers in de dagelijkse ritten onvoorspelbare kriskrasbewegingen. In het overheidsconcept ‘ketenmobiliteit’ worden diverse vervoersmodaliteiten in één reisbeweging van oorsprong naar bestemming aangeschakeld.

Door | Eric Frijters foto’s | Jeroen Musch

De rol van het transferium in dat geheel is duidelijk: een plek waar je van de auto overstapt op een vorm van hoogwaardig openbaar vervoer. Dat transferium is bij voorkeur gesitueerd op een plek waar veel automobilisten met hetzelfde reisdoel passeren. Zij parkeren er de auto op een bewaakte parkeergelegenheid en stappen vlot over op de trein, bus, metro, tram of boot. De meerwaarde van het transferium is vooral gelegen in nummer 7 - januari 2007

de verblijfskwaliteit, in de mogelijkheid om er boodschappen te doen, de auto te laten repareren, kleding te laten reinigen enzovoorts. Zonder deze aanvullende voorzieningen onderscheidt een transferium zich immers nauwelijks van de bestaande P+R locaties.

De ontwikkelingsvisie van VHP s+a+l is op deze gedachte geïnspireerd. Zij zijn verantwoordelijk voor het stedenbouw73

PROJECTEN KORT | TRANSFERIUM BARNEVELD

Deltametropool

kundig plan, de bouwkundige ontwerpen en de inrichting van de buitenruimte. In een integrale inrichtingsschets tekenden zij de verschillende onderdelen van het programma van eisen: een reconstructie van de aanrijdroute, een parkeergarage met 300 plaatsen, een voetgangerstraverse over het hoofdspoor en een nieuw stationsplein en de verplaatsing van het perron van de Valleilijn. Met één integrale ingreep poogt VHP de complexiteit van die vraag te beantwoorden.

Garage en brug zijn daarin versmolten tot een logistiek gebaar, dat uitmondt in één architectonisch beeld.

Het transferium als bouwkundige ingreep is een letterlijke uitdrukking van de gebruiksrouting die alle automobilisten transformeert tot treinreizi-

gers. Het gebouw is de vervolmaking van het traject dat leidt van snelweg tot treinspoor en eindigt in een elegante, maar tegendraadse knik over het spoor richting het perronplein langs de Valleilijn. Een bijkomend voordeel van het combineren van beide gebouwen is de materialiseringstandaard die aan

NS stationsgebouwen zijn opgehangen.

De liften zijn luxueus en uitgevoerd in glas, de ruimtes zijn weldadig gedimensioneerd. In het licht van de negatieve traditie van minimale maatvoeringen in parkeergebouwen is de ruime opzet van de openbare lift en het trappenhuis een verademing. De ruimtelijke relatie

tussen garage en brug wordt versterkt doordat de grote vrije hoogte van de traverse ter plekke van de lobby wordt doorgezet in een plaatselijk dubbele verdiepingshoogte in de parkeergarage.

Ondanks de gescheiden constructieve opzet is ervoor gekozen om de gebouwdelen die brug en garage vertegenwoor-

digen als een geheel te tonen. In nauwe samenwerking met de fabrikant is daarvoor een krachtig gevelbeeld bedacht, dat als een huid over de beide constructies wordt gespannen. De gevel bestaat uit 3 meter brede geprefabriceerde frames met een dubbele rij geëxtrudeerde aluminium buizen met drie verschillende diameters. Afhankelijk van de hoek waarin de gevel wordt waargenomen, ontstaan er impressies die afwisselend een gesloten, dan wel een transparant aanzicht opleveren.

Er is gezocht naar een invulling die inspeelt op de flexibele dagindeling van forenzen en van het transferium een bestemming op zich maakt, ook in de luwe uren, waarbij de publieksgerichte

functies als winkels, horeca en commerciële dienstverlening op de begane grond van de parkeergarage worden ondergebracht. Op grotere schaal kan het zelfs als een zogenaamd ‘nationaal dorpsplein’ gaan fungeren. Om deze schaalsprong mogelijk te maken is tegelijk met het ontwikkelen van het transferium een herstructureringsplan voor de wijde omtrek opgesteld. Het is de bedoeling om over vier jaar het maaiveld rondom het station een publiek karakter te geven. Tot die tijd is het ‘transferium’ een prachtig en met vernuft vormgegeven parkeerplaats, waar de trein één keer per half uur stopt. V www.vhp.nl Q architectenweb.nl/p6043/

Opdrachtgever | Gemeente Barneveld,Heilijgers Projectontwikkeling Project-architecten | ir. Gijs Wolfs, Ir. Oriol Casas Cancer Landschapsarchitect | ing. Paul Kersten Projectdirecteur| Ron Klein Breteler Constructie | Bartels en TCE

NIEUW ONLINE | PROJECTEN

nieuwe projecten op architectenweb.nl

Op deze pagina treft u een selectie aan van projecten die recent zijn toegevoegd aan architectenweb.nl. Voor een volledig overzicht van alle projecten surft u naar www.architectenweb/ projecten

Basisschool De Fontein

Speelplein aan de snelweg

Basisschool De Fontein vormt met de omringende aansluitende schoolwoningen en grondgebonden woningen een bouwblok, dat doorsneden wordt door voetgangersroutes. Er is gekozen voor een klassieke opzet, waarbij het onderwijs vooral in klaslokalen plaatsvindt. Steenhuis Bukman Architecten

Na de eerste ontwerpverkenning â&#x20AC;&#x2DC;Een nieuw gezicht voor Delft aan de snelwegâ&#x20AC;&#x2122; is gekozen voor de inrichting van een openbare ruimte met een duidelijke functie. Het is een stadsplein geworden met sporten spelfuncties voor de jeugd van Delft. Rowin Petersma (Citythoughts Architects)

Q architectenweb.nl/p5730/

Q architectenweb.nl/p5856/

Uitbreiding oude havenpanden

Kleurrijk verpleeghuis

Split-level voor het uitzicht

Aan enkele oude panden langs de oude haven van Etten-Leur zijn woningen en werkruimtes toegevoegd. In tegenstelling tot de uitgesproken en kleurrijke architectuur is in het ontwerp van de openbare ruimte voor rust en eenheid gekozen.

Veenenbosch en Bos landschapsarchitecten

In de interieuropdracht voor verpleeghuis Ter Valcke stond optimalisatie centraal. Door de keuze voor een gedifferentieerd en kleurrijk gebouw is het mogelijk de openbare gebieden identiteit te geven en duidelijke scheidingen aan te brengen.

Archikon b.v.

Het splitlevelontwerp van een vrijstaande woning in Meerssen verschaft uitzicht op de nabijgelegen kerk en de achterzijde van de kavel.

De gekozen materialen, zoals het stucwerk voor de hoofdvolume, vergroten de abstractie van de woning. iNeX Architecten

Q architectenweb.nl/p5868/

Q architectenweb.nl/p5936/

Q architectenweb.nl/p6082/

Uw projectportfolio ook op architectenweb?

Word lid van Architectenweb. nl en presenteer uw bureau op de grootste architectuursite van Nederland.

76

architectenweb magazine

Minifabriek als woonhuis

Vrijstaand onder gezamenlijk dak

Sterk slotakkoord

Op het Kleine Rieteiland te Amsterdam wordt een woonhuis gebouwd in de vorm van een minifabriek. Die verwijst naar de sfeer van het wonen in een fabriekspand of pakhuis. Er wordt geen gebruik gemaakt van standaardmaterialen, maar ‘stoere’, zoals hout. Van Kats Architecten

Het Buitenhof bestaat uit vijf woningen die rondom een centrale ruimte zijn geplaatst. Alle woningen zijn vrijstaand en hebben hun eigen individualiteit, maar zijn aan elkaar gekoppeld door een gezamenlijk dak. Ook de garages en terrassen liggen eronder.

Broekbakema

De toekomstige woontoren in Hoogeveen zorgt voor een sterk slotakkoord van een lange stedelijke as die naar het centrum voert. De bewoners krijgen een weids en zeer divers uitzicht over enerzijds de stad en anderzijds het indrukwekkende open landschap. Bureau B+O Architecten b.v.

Q architectenweb.nl/p6093/

Q architectenweb.nl/p6160/

Q architectenweb.nl/p6326/

Geïntegreerde onderwijsgebouwen

IKEA-vestiging

Nieuwbouwwoning Geldrop

Een nieuw onderwijsgebouw integreert met een bestaand gebouw tot één campus. De entree tot het binnenterrein van de twee vrijstaande gebouwen bestaat uit een deels opgetild volume van gesinterd bruinpaars metselwerk met grijsgroene houten kozijnen. SP architecten b.v.

Bij de IKEA-vestiging in Breda zijn de 1200 parkeerplaatsen onder het gebouw gesitueerd, in plaats van eromheen. Door deze stapeling vangt ook de automobilist vanachter het toekomstige HSL-geluidsscherm op de A16 een glimp op van de vestiging. Knevel Architecten b.v.

Kozijnen, rolluiken en raamverduisteringen zijn zoveel mogelijk in de spouw weggewerkt. Op deze manier ontstaan vlakke dagkanten. Doordat de glaspartijen naakt in het gemetselde spouwblad lijken te staan, wordt onnodige profilering bij raampartijen gereduceerd. Bob Manders Lefkaap

Q architectenweb.nl/p6337/

Q architectenweb.nl/p6138/

Q architectenweb.nl/p5658/

nummer 7 - januari 2007

77

architectenweb

Architecten presenteren zich met een projectportfolio op architectenweb.nl

www.architectenweb.nl/projecten

online

Architecten zijn trots op hun projecten. En vaak terecht. Architectenweb.nl biedt Nederlandse architecten daarom een podium om hun projectportfolio te presenteren aan een breed publiek.

Handig als u zich wilt voorbereiden op de keuze van een architect. Maar ook voor diegene met liefde voor architectuur is de architectenweb projectgids een rijke bron om dagenlang in te verdwalen.

Belangrijkste kenmerken projectgids - Presentaties van circa 3200 projecten onderverdeeld in de disciplines architectuur, stedenbouw, tuin en landschap en interieur - Handige zoekfunctie op projectsoort, trefwoord en naam architect - Wekelijks aangevuld met nieuwe projecten - Heldere projectpresentaties in woord en beeld Schrijf u ook online in op onze wekelijkse projecten nieuwsbrief!

Uw projectportfolio ook op architectenweb.nl? Word lid van Architectenweb.nl en presenteer uw bureau op de grootste architectuursite van Nederland. (meld u aan op www.architectenweb.nl/wordlid).

informatie: +31 (0)166 - 60 13 00 www.holonite.nl

Kom naar het kloppend hart van Hal 1 voor prikkeling van al uw zintuigen.

Mogen wij u aanspreken op BouwBeurs-stand nr. C076 ?

V O R M TA A L

COLUMN | PETER DRIJVER

Fantasy & architectuur

Onlangs maakte Nederland via de televisie kennis met Esonstad, een gloednieuw recreatiedorp aan het Lauwersmeer in Friesland. Tweeënnegentig procent van de bevolking werd overvallen door gevoelens van jaloezie en hebberigheid: als we zo overtuigend, zo’n argeloos, ja bijna pretentieloos Hollands beeld kunnen bouwen, waarom doen we dat niet vaker?

‘Disney-architectuur’, ‘kitsch’ schamperde de overgebleven acht procent. Hoe verhouden verbeelding, levende traditie en sfeer zich eigenlijk tot elkaar? Waarom lijkt dat contrabande in de architectuur?

Frank Bakker en Bert-Jan de Weert ontwerpen steden, landschappen en dorpen. Ze bewegen zich in de ruimte van het beeldkwaliteitsplan zoals dat door de concept artist in enkele tekeningen en schetsen is aangegeven.

En hoewel tientallen tekenaars de verschillende gebouwen daarna verder uitwerken, hebben we het niet over een nieuwe stad of uitbreidingswijk, maar over een game. Voor de makers van Spellborn, een internet-

game dat begin volgend jaar uitkomt, is de kwaliteit van de beelden en decors doorslaggevend om de gamers te boeien. Toch zijn, volgens de ontwerpers, de decors dienstbaar aan de speelbaarheid van het spel: “Net als in een film bedenk je het beeld vanuit het spelersperspectief. We werken alleen met globale plattegronden om alles te ordenen – verder passen we het werkenderwijs aan. Veel gebouwen die we tekenen hebben alleen een voorkant, als een decorstuk. In een game heb je verder niet met Welstandscommissies te maken en je kan aan alles een bepaalde stijl geven waarmee het consistenter wordt. Per plek kan je voor een meer epische of theatrale look kiezen. Het eindresultaat van een game-omgeving moet plausibel zijn, het moet bouwbaar lijken, net als de bergstad Minas Tirith in In de ban van de ring.” Is verbeeldingrijke architectuur dan veroordeeld tot een virtueel bestaan in games of strips van Jacques Martin, Winsor McCay, Benoit Peeters en François Schuiten?

“In het algemeen willen mensen niet in iets extreems wonen – hoewel ze dat in een film, game of strip wel weer prachtig vinden. Welstandscommissies houden ook extreme dingen tegen, die moeten opletten of het wel passend is. Er zijn natuurlijk uitzonderingen: Gaudí’s Sagrada Familia is een fantastische uitzondering op die regel. De theatercollage van Joost Swarte in Haarlem is weer over the top; bij Gaudí lijkt een kerk nog steeds op een kerk en is een huis nog steeds herkenbaar als een huis. Dat maakt het effect zo sterk. In mindere vorm zie je dat bij vreemde gebouwen uit de Science Fiction, het Opera House in Sydney of het Guggenheim in Bilbao.

Of het ING gebouw van Meyer en van Schooten: wel een gekke opvallende vorm, maar vooral erg lelijk.

Gebouwen worden in games ondersteund door kleding, gebruiksvoorwerpen, dagelijks leven en woordgebruik: we willen van elk volk zijn eigen cultuuruitingen tonen.”

Zijn er voor ontwerpers van games ook grote voorbeelden, helden? “De game ‘Gears of War’ is zonder meer het knapst in de consistentie van details. Er is een heel duidelijke stijlkeuze gemaakt en die is consequent vastgehouden: een menging van barok, Jugendstil en Chryslerbuilding-Art Déco. En bij de films natuurlijk de Lord of the Rings-trilogie, Blade Runner, al het werk van Tim Burton en de oude Star Wars: sciencefiction zonder gimmicks.” Steden en dorpen met sfeer, dat is pas authentiek: ga eens kijken in Esonstad. postbus@scala-architecten.nl

80

architectenweb magazine

IN HET KADER VAN ONTWERPVRIJHEID

< Jo Crepain, architect

Jo Crepain: “Wij hadden de vrije hand. De donkerbruine steen

Pothoofd in Deventer, een groot complex luxe appartementen van Jo Crepain langs de IJssel.

De kozijnen, Franse balkons en balustrades van aluminium vormen rijke accenten.

was de basis. We wilden weinig verschillende materialen gebruiken en mat geanodiseerd aluminium geeft je dan de ruimte. Zo zit het in de kozijnen, de Franse balkons en de balustrades van de brede balkons. Zo onderstreept het letterlijk en figuurlijk het hedendaagse, strakke profiel dat wij zochten.

De rankheid van het aluminium en de bijzondere steenverbanden houden het gebouw elegant.”

Wat aluminium u kan bieden? Uitvoerbaarheid, design, duurzaamheid... ontdek een groot aantal voordelen op www.aluminiumindewoningbouw.nl of bel 030 - 605 36 44.

F L E X I B E L E PA R T N E R S H E R K E N T U A A N H E T V M R G - K E U R M E R K ®

maandag 5 februari > zaterdag 10 februari Jaarbeurs Utrecht dagelijks 9.30 - 17.30 uur zaterdag 9.30 - 16.00 uur

Ontdek het nieuwe bouwen • duizend exposanten • innovatieroutes voor architecten, woningbouwcorporaties en aannemers • Architectendag • Architectenweb Architectuurpaviljoen • driedaagse parallelbeurs Bouw & ICT • BouwBeurs BuitenBouwen • tentoonstelling Interaction • steigerbouwwedstrijden • themapresentaties • congressen • demonstraties • heel veel nieuws

• zonder wachten de beurs op • toegangskorting

bij voorregistratie • meld u nú aan: www.bouwbeurs.nl

Focus

architectenweb

FOCUS | BOUWBEURS 2007

84

architectenweb magazine

Architectenweb Architectuur Paviljoen op

Bouwbeurs 2007 Architectenweb staat met het Architectenweb Architectuur Paviljoen op de Internationale Bouwbeurs, die van 5 tot en met 10 februari 2007 in de Jaarbeurs te Utrecht wordt gehouden.

Het

paviljoen,

dat in totaal 160m2 beslaat, is één van de grote themastands op de Bouwbeurs.

Naast de reizende tentoonstelling

“Architectuur

&

Innovatie” biedt het paviljoen onderdak aan de foto-expositie van de Dutch Architectural Photographers (DAPh). U vindt het Paviljoen in Hal 4 – standnummer 04.B102.

nummer 7 - januari 2007

85

FOCUS | BOUWBEURS 2007

architectenweb magazine

nummer 7 - januari 2007

FOCUS | BOUWBEURS 2007

Fotografenexpositie van de

Dutch Architectural Photographers De Dutch Architectural Photographers (DAPh), een collectief van gespecialiseerde architectuurfotografen, vroeg negen architecten en een architectuurcriticus of zij een project wilden voordragen dat in hun visie kenmerkend is voor het ‘nieuwe bouwen’. DAPh fotografeerde deze projecten vervolgens en verpakte

(DAPh)

ze in een mooie foto-expositie, die tijdens de Internationale Bouwbeurs deel uitmaakt van het Architectenweb Architectuurpaviljoen.

In deze editie van Architectenweb Magazine alvast een voorproefje van de tien projecten die zijn voorgedragen.

Door | Jan Paul Mioulet

De keuze van..

Jan Benthem Jan Benthem van Benthem Crouwel Architecten koos op zijn beurt voor een project van Ben van Berkel van UN Studio: het Mercedes-Benz Museum in Stuttgart. Het is een gebouw met een dubbele spiraalvorm waarin op zeer esthetische wijze de grenzen van de architectonische mogelijkheden worden opgezocht. Het is een gebouw dat, in de woorden van UN Studio: “..is celebrating a legendary car.”

Fotografie | Raaymakers Fotografie, St. Michielsgestel.

Piet Kemp

Fotografie | Thea van den Heuvel Fotografie, Nijmegen.

90

Piet Kemp van Kemp en Kootwijk Architectenbureau heeft gekozen voor een woonhuis in Blaricum. Het gaat om een grotendeels nieuw pand, dat verrezen is op de oude fundamenten en dat, in de woorden van Piet Kemp, ‘geen littekens’ mag vertonen. Bijzonder is onder meer de constructie van de kap. Het is een variant van een rieten dak, uitgevoerd in zink.

Zo smelt het gebouw samen met de omgeving, zonder aan eigenheid in te boeten.

architectenweb magazine

Felix Claus Felix Claus van Claus en Kaan Architecten heeft gekozen voor een Gereformeerde Kerk in Rijssenhout. Deze kerk is gebouwd ter vervanging van een oud kerkgebouw dat moest wijken voor de uitbreiding van Schiphol. Het is een volledig nieuw gebouw dat zowel modernistisch, als in zijn abstractie heel tijdloos is. De kerk voegt zich in de aangrenzende lintbebouwing, maar onderscheidt zich onmiskenbaar van de omliggende woon- en bedrijfsgebouwen door de verticaliteit van de toren.

Fotografie | Limit Fotografie, Goes.

Fotografie | Mioulet Fotografie, Rotterdam.

Cees Dam Fotografie | Studio Csány, Apeldoorn.

René van Zuuk Eveneens in Almere ligt ‘Blok 16’, naar ontwerp van René van Zuuk Architecten. Het is zowel in vorm als in functie een heel ander project dan het Stadhuis. Blok 16 wordt ook wel ‘The Wave’ genoemd en ligt niet toevallig aan het Weerwater. Het is een appartementencomplex dat bestaat uit een betonnen draagconstructie met hele opvallende zinken gevels die het gebouw zijn karakteristieke golfvormige uiterlijk geven.

nummer 7 - januari 2007

Cees Dam, van Dam en Partners Architecten heeft het Stadhuis van Almere voorgedragen. De eerste fase van dit project is voltooid in 1986. Het is een gebouw met twee gezichten. Aan de zijde van het Stadhuisplein is het vrij ongenaakbaar, met twee hoge gevels in een klassieke indeling.

Aan de andere zijde is het gebouw heel open, met terugwijkende terrassen. In 2004 is het pand uitgebreid met 13.700 m² door boven op de oorspronkelijk twee verdiepingen tellende diagonaal een nieuwe kantoortoren van tien verdiepingen te bouwen, en aan de achterzijde een geheel nieuwe, transparante, boogvormige vleugel te maken waarin onder andere ook de trouwzaal is opgenomen.

91

FOCUS | BOUWBEURS 2007

Eerde Schippers De keuze van Eerde Schippers van INBO is gevallen op het ook door hem ontworpen Museum Belvédère in Oranjewoud, Friesland. Het is een prachtig geslaagd voorbeeld van de integratie van architectuur en landschapsarchitectuur. Oranjewoud is een buitenplaats uit de 17e eeuw en de tuin heeft een klassiek landschapsontwerp. Onderdeel hiervan is de Wijde Wijk, een centrale waterpartij. Het museum lijkt dit bijna zwevend te overbruggen. De eenvoudige rechthoekige vorm sluit, volgens INBO, aan op het doelmatige en rationele karakter van het landschap. De jury van de BNA verkiezing was het met hen eens en koos het tot ‘Gebouw van het Jaar 2006’.

Fotografie | Ger van der Vlugt, Amsterdam.

Fotografie | Ronald Tilleman, Rotterdam.

Architectuurcriticus Hans Ibeling Architectuurcriticus Hans Ibeling heeft tenslotte gekozen voor de geluidswal van ONL langs de A2. Deze futuristische constructie herbergt tevens de showroom van autobedrijf Hessing, dat ‘De Cockpit’ wordt genoemd. Het is een gebouw dat met zijn gestroomlijnde vorm refereert aan de eindeloze stroom van snel voorbijrazende auto’s waaraan het zijn bestaansrecht ontleent. ONL heeft zijn krachten gebundeld met Meijers Staalbouw BV. Dankzij deze synergie konden alle staalelementen direct vanaf het computerontwerp in productie genomen worden, waardoor een dergelijk complex ontwerp binnen budget gebouwd kon worden. In 2006 won het de Staalprijs in de categorie Utiliteitsbouw en de Nederlandse Designprijs in de categorie ‘Ontwerp voor de Openbare Ruimte’.

92

Fotografie | Limit Fotografie, Goes.

Joost Glissenaar Door Joost Glissenaar van BAR architects is een brugwachterhuis in Middelburg genomineerd. Het is een gebouw dat zijn opmerkelijke gesloten vormgeving onder meer ontleent aan het feit dat het slechts 6 keer per jaar gebruikt wordt.

Door het uitgekiende ontwerp wordt een hinderlijk technocratisch object veranderd in een opmerkelijk herkenningspunt in het Kanaal van Walcheren. Met dit project heeft BAR de AM NAi Prijs 2006 in de wacht gesleept.

architectenweb magazine

Fotografie | Jan de Vries Fotograaf, Arnhem.

Fotografie | Studio Schuurmans, Elshout.

Frank Vijftigschild

Evelyne Merkx

Frank Vijftigschild van Maas Architecten heeft gekozen voor een woonhuis in Laren. Ook dit is een project dat de tradities in dit specifieke gebied respecteert. Op de plaats van een voormalige boerderij is een geheel nieuw woonhuis gebouwd. Hierbij is uitgegaan van het grondplan van de klassieke Gelderse T-boerderij.

Zo koos Evelyne Merkx voor de aanbouw van het Anne Frank Huis van Benthem Crouwel Architecten. Dit gebouw herbergt het museum en twintig éénpersoons wooneenheden en is gelegen naast het Anne Frank Huis zelf. Het is een modern gebouw dat op hele subtiele wijze magnifiek opgaat in de historische omgeving.

Het Nieuwe Bouwen Uit het overzicht van de voorgedragen projecten blijkt al dat er niet duidelijk sprake is van een ‘nieuw bouwen’ als stroming of als reactie op het ‘Nieuwe Bouwen’ uit de jaren ’20 van de vorige eeuw. Het is wel mogelijk een aantal thema’s waar te nemen. Een daarvan is het samengaan van oud en nieuw en het respect voor traditie. Voorbij lijkt de tijd dat liefst hele wijken tegen de grond moesten om plaats te maken voor geheel nieuwe woonvormen. Veel vaker wordt geprobeerd om nieuwe gebouwen in te passen in de bestaande omgeving of bestaande gebouwen op verantwoorde wijze aan te passen aan nieuwe functies. De projecten die Evelyn Merkx en Piet Kemp hebben voorgedragen passen binnen dit thema. Beide ontwerpen zijn helemaal nieuw in vormgeving en gebruikte technieken, maar gaan, ieder op hun eigen wijze, prachtig op in de bestaande oudbouw.

Ook bij het Stadhuis van Almere speelt duurzaamheid een rol. De uitbreiding voegt functies en mogelijkheden toe, waardoor het complex langer mee kan. Volgens Piet Kemp zal er steeds meer gevraagd worden om aanpassing in plaats van nieuwbouw. Met het verdwijnen van productieprocessen uit Nederland moeten voor dit soort bouwvolumes nieuwe functies worden gezocht. Hetzelfde geldt voor woonhuizen. Zodra de vergrijzing over zijn hoogtepunt heen is en de bevolking inkrimpt, zullen hierdoor andere eisen aan reeds bestaande gebouwen worden gesteld.

nummer 7 - januari 2007

Een ander thema is een vorm van ‘nieuw bouwen’ die mogelijk wordt gemaakt door nieuwe technieken en productieprocessen en de beïnvloeding vanuit andere disciplines. Voorbeelden hiervan zijn constructies zoals de geluidswal langs de A2 of het Mercedes Benz Museum in Stuttgart. Bij deze projecten is sprake van meer dan alleen technische vooruitgang. Het uitgekiende ontwerp van de geluidswal leidt tot een tot dan toe nauwelijks mogelijke verdichting van de ruimte, door deze ook te gebruiken als autoshowroom. Bij het Mercedes Benz Museum is het ontwerp met zijn ronde vormen zo goed dat het, volgens Jan Benthem, zelfs van invloed lijkt te zijn op de vormgeving van nieuwe Mercedessen- alsof gebouw en product door dezelfde hand getekend zijn.

Volgens sommige architecten, zoals Joost Glissenaar van BAR Architects, is er helemaal geen sprake van enig ‘nieuw bouwen’ en zitten we nog steeds in het postmodernisme waarin eigenlijk iedere architect op zoek is naar zijn eigen geluid. Het Brugwachtershuis is daar een goed voorbeeld van. Het gaat heel duidelijk over architectuur, zonder dogmatisch te zijn.

Om de bezoeker de kans te geven zijn eigen conclusies te trekken en eigen thema’s te ontwaren worden de foto’s van de DAPh-leden op de Bouwbeurs voorzien van korte statements van de architecten, waarin zij uitleggen waarom zij dit project hebben voorgedragen.

93

HET IS GEEL EN BIEDT ONGEKENDE VRIJHEID!

Heijmans Bestcon BV Ambachtelijk vooruitstrevend !

Grote flexibiliteit tijdens het ontwerp, kortere bouwtijden en lagere kosten worden gecombineerd met ambachtelijke kwaliteit. Dit maakt Heijmans Bestcon prefabproducten zo vooruitstrevend.

Heijmans Bestcon BV, leidend fabrikant van “prefabricated” beton-elementen, informeert, adviseert, produceert, engineered en construeert totaal oplossingen vanuit die prefab-gedachte. De architect krijgt ongekende vrijheid in de creatieve benadering van vooruitstrevende projecten. Hierbij hoeven beperkende budgetten en planningen niet meer de allesbepalende factoren te zijn. www.bestcon.nl

T. 0499 – 368208 F. 0499 – 395385

techniek

architectenweb

Geprefabriceerde bouwsystemen:

slimmer bouwen Bouwsystemen met geprefabriceerde onderdelen hebben in Nederland een deel van de bouwmarkt veroverd. Zowel in hout als in staal en beton zijn diverse bouwsystemen voorhanden, zoals bouwsystemen met gelamineerd hout, koudgevormde staalprofielen en dragende en ge誰soleerde betonnen gevelelementen.

Aan de hand van een aantal opmerkelijke projecten komen de technische aspecten van prefab bouwsystemen in dit artikel aan bod.

Door | Jeroen van Nieuwenhuizen

96

architectenweb magazine

nummer 5 - november 2006

97

TECHNIEK | PREFAB BOUWSYSTEMEN

Kantoren in een prefab betonsysteem in Amsterdam Dedato ontwerpers en architecten maakt voor verschillende ontwerpen gebruik van een bouwsysteem dat oorspronkelijk uit België komt. Het bouwsysteem met geïsoleerde prefab gevelelementen, ontwikkeld door Hercuton, wordt normaal voor bedrijfshallen worden gebruikt. Dat zou niet bijzonder zijn, ware het niet dat Dedato het bouwsysteem op doeltreffende wijze toepast in de architectuur.

Zowel in het eigen kantoor, dat in de Houthavens in Amsterdam staat, als in het kantoor voor Betronic op IJburg zijn de geïsoleerde gevelelementen met de stortzijde naar binnen toegepast. De stortzijde bevindt zich normaal aan de buitenzijde en wordt dan afgewerkt met een (metalen) gevelbeplating. Door de omkering van de elementen ontstaat een gladde en strakke betonnen buitengevel, waar in het geval van Betronic ronde gaten in zijn geschoten (1)(2).

Het geprefabriceerde systeem biedt naast de kwaliteitsbeheersing een kortere bouwtijd dan traditionele bouwsystemen en een aanzienlijke kostenbesparing. Dat levert eerlijke gebouwen op, die ondanks betrekkelijk lage bouwkosten toch een robuust uiterlijk hebben. De ruwbouw is de afbouw, terwijl de gevels toch geïsoleerd zijn en de prefab betonnen hoofddraagconstructie een constante kwaliteit heeft. Er wordt minder afval geproduceerd in het bouwproces dat tegelijk minder afhankelijk van het weer is en betere arbeidsomstandigheden schept voor de bouwers (3). Het product mag dan meestal duurder zijn, het proces is goedkoper. De montage van het casco van het kantoor van Dedato duurde ongeveer zes weken, de gehele bouwtijd bedroeg slechts negen maanden.

De ontwerpen voor Betronic en voor het eigen kantoor kenmerken zich door een centrale verkeerszone die in verbinding

Aluminium bouwsystemen Het Evolution I bouwsysteem bestaat uit een vrij dragende aluminium spaceframe constructie, opgebouwd uit elementen van 5 bij 5 meter. Met dit systeem heeft Neptunus een trainingsaccommodatie voor een duur van vijf jaar gebouwd op Papendal en ook de hal voor de Wereld Ruiterspelen in Aken. Ook een tijdelijk pand voor Blokker in Rozendaal, type Evolution II, is op dit principe gebaseerd.

De dakconstructie wordt op de grond in

98

elkaar gezet en met vijzels op hoogte gebracht. Ook de verlichting en de klimaatinstallatie kunnen op de grond in het spaceframe gemonteerd worden.

De zijwanden en het dak kunnen indien gewenst voorzien worden van geïsoleerde sandwichpanelen, maar er kan ook gekozen worden voor een membraan, zodat daglicht door het dak naar binnen valt. Er is een vrije overspanning mogelijk tot 60 meter en de hoogte kan

architectenweb magazine

3

4

1 2 5 6

8

3 7

5 Gevel met vluchttrappen

9

8

staat met de entree van het gebouw. De meer gesloten zijgevels vormen een contrast met de open voor- en achtergevels.

Die zijn voorzien van diepe balkons, waarin tevens vluchttrappen zijn opgenomen. De zonering van de plattegronden in twee delen, gescheiden door patio’s en een natuurlijk verlichte verkeerszone is helder, biedt verrassende zichtlijnen en komt de indeelbaarheid van de gebouwen ten goede. Door de eenvoudige betonconstructie krijgen de verbijzonderingen, zoals de ronde gaten in de zijgevels van Betronic, de patio’s en de balkons, meer aandacht en een hogere kwaliteit.

10

3 7

5

1.

aluminium daktrim

2.

prefab betonnen buitenspouwblad

3.

kanaalplaatvloer

4.

dakisolatie + dakbedekking

5.

prefab betonnen ligger

6.

aluminium vliesgevel

7.

druklaag + vloerverwarmng

8.

doorvalbeveiliging

9.

prefab betonnen balkonplaat

10. prefab betonnen console 11 7

11. betonvloer IHWG

1. Slimme bouwdoos, bedrijfsgebouw Betronic, Amsterdam IJburg, Egbert Koster, PropertyNL, 22 juni 2006, jaargang 6, nr 11.

2. www.dedato.nl 3. www.prefabcascobouw.nl

variëren van 6 tot 13 meter. Het prefab bouwsysteem is volledig demontabel en uitbreidbaar. Het nieuwste systeem van Neptunus is de Galeria: een tentoonstellingshal die 2 tot 3 verdiepingen kan bevatten en standaard wanden van kunststof PVC heeft.

nummer 7 - januari 2007

99

TECHNIEK | PREFAB BOUWSYSTEMEN

Brandweerkazerne en kantoor in Delft De Rode Haan bestaat uit een brandweerkazerne en een kantoor van vijf verdiepingen en is gerealiseerd volgens de principes van IFD bouwen: het complex is gebouwd op Industriële wijze, is Flexibel in het gebruik en zo nodig over enige tijd Demontabel. Bij industrieel bouwen wordt bouwen monteren. Bij flexibel gebruik wordt verbouwen verplaatsen. En na afloop kan het gebouw in delen gedemonteerd worden (4).

De bouwmethode is afleesbaar aan het resultaat en de detaillering, het gebouw zit slim in elkaar. In het kantoor, dat een hoofddraagconstructie van staal heeft, is door weglating van het verlaagde plafond de verdiepingshoogte gereduceerd tot 3050 millimeter in plaats van 3600 millimeter. Daardoor konden binnen de stedenbouwkundige grenzen van het plan de kantoorverdiepingen en de brandweerkazerne gerealiseerd worden, zonder een parkeerkelder. Op de brandweerkazerne is een parkeerdek met 125 parkeerplaatsen gerealiseerd (5).

IFD bouwen is meer dan een manier van ontwerpen, ontwikkelen en bouwen; het is een integrale manier van organiseren en denken. Bij het kantoor vertaalt zich dat in een heldere plattegrond met twee kernen en daaromheen vrij indeelbare vloervelden die zich uitstrekken naar de dragende geprefabriceerde gevelelementen. De vloervelden bestaan uit Infra+vloeren met een volledig afneembare topvloer, zodat de kabels en leidingen in de gebruiksfase prima toegankelijk zijn en de verlaagde plafonds weggelaten kunnen worden.

In de detaillering van het gebouw is de samenwerking te zien tussen de stalen draagconstructie, de betonnen kernen, de vloeren en de gevelelementen. Ze zijn door stalen ankers met elkaar verbonden. Dat maakt een droge montage mogelijk en zorgt ervoor dat het gebouw in de toekomst gedemonteerd kan worden. De gevelelementen zijn grotendeels inclusief glas gemonteerd, zowel in de kantoren als in de gevel van de

Houtskeletbouw GLC heeft de houtconstructie geleverd voor het Novalis College in Eindhoven, ontworpen door Inbo Architecten Amsterdam. De hoofddraagconstructie bestaat uit gelamineerde liggers en kolommen gecombineerd met houtskeletbouw vloer-, wand- en dakelementen voor de stabiliteit. De constructie bestaat voor 80 procent uit hout.

Ook voor de veranda’s die de watervilla’s in Den Bosch ‘smoel’ geven, heeft GLC houtconstructies gemaakt. Het ontwerp

100

van Zeinstra van der Pol voor 24 witte villa’s in De Grote Wielen wordt gekenmerkt door openslaande deuren, grote balkons en veranda’s. De dakconstructie en de kolommen van de veranda’s zijn gemaakt van gelamineerd Siberisch larikshout.

Siberische lariks is spintarm leverbaar en is fijnnerviger dan Nederlands larikshout.

De palen van de veranda’s zijn gemaakt van cloeziana, de balken van bankirai en de dekdelen van massaranduba, allemaal met FSC-keurmerk.

architectenweb magazine

3

4

1

2

5

6

7

8

Inhijsen prefab vloerelementen

brandweerkazerne.

In de brandweerkazerne, die los staat van het kantoorgebouw, staan de brandweerwagens opgesteld in de zogenaamde ‘Le Mans opstelling’. Dit bouwdeel heeft door toepassing van geprefabriceerde betonbalken een vrije overspanning van 30 meter bij een hoogte van 5 meter. Ook bij de garage, met zijn prefab gevels in verticale donkere bakstenen, stelt de architectuur zich terughoudend op. Daarin en in de slimme manier van bouwen schuilt de kracht en de robuustheid van dit ontwerp.

9

10

1.

aluminium daktrim

2.

prefab betonnen gepolijste buitenspouwblad

2

4. Duurzaam gebouwd ? Een inventarisatie van gangbare bouwmethoden voor de woningbouw in Noord- Nederland, 10 juli 2006, link op www.nl-d.net/service/Bouwmethoden-16-7-2006.pdf?

5. BouwIQ 11, nr 4, juni 2006, Project, Delft – ‘De Rode Haan’, blz. 24-27, Ger de Vries.

3.

staalplaatbetonvloer

4.

dakisolatie + dakbedekking

5.

prefab betonnen binnenspouwblad

6.

aluminium lamellensysteem

7.

aluminium vliesgevel

8.

sandwichpaneel

9.

vloerplaat 600 x 600 mm

10. stalen IPE 300 ligger

Staalframebouw Dit prefab bouwsysteem bestaat uit koudgevormde staalprofielen. In tegenstelling tot lijnvormige staalconstructies ontleent dit systeem zijn stabiliteit en stijfheid vooral aan vlakvormige elementen. Het bouwsysteem is licht en sterk, vrije overspanningen tot 7 meter zijn mogelijk en het kan in elementen geprefabriceerd aangeleverd worden. Net als houtskeletbouw kan dit prefab systeem goed worden ingezet om bij een renovatieproject constructieve wanden (gedeeltelijk) te vervangen.

nummer 7 - januari 2007

Voorbeelden zijn het gewilde wonen in Almere en het ‘Luchtgebonden bouwen’, zoals Eric Vreedenburgh dat promoot.

Zijn project Nautilus won recentelijk de Nationale Staalprijs 2006. Het systeem is volledig recyclebaar en licht van gewicht.

Geluiddemping is goed mogelijk door ontkoppeling van bouwdelen. Door het systeem te bekleden met gips is een goede tot zeer goede brandwerendheid mogelijk. te demonteren (8).

101

TECHNIEK | PREFAB BOUWSYSTEMEN

Geheel geprefabriceerde woningen in Almere Flexline bouwt woningen op basis van geprefabriceerde units.

De detaillering is gebaseerd op de combinatie van een prefab stalen draagconstructie en houtskeletbouw. Het betreft hier echter geen prefab bouwsysteem voor de ruwbouw, maar bijna volledig geprefabriceerde woningen. Flexline heeft recent in Almere verschillende series starterappartementen en studentenwoningen en Urban Villa’s opgeleverd voor Woningcorporatie Goede Stede.

In de fabriek in Haaksbergen maakt de ene productielijn halfproducten, zoals kozijnen, wandelementen en vloerelementen.

In de andere productielijn worden die onderdelen samengesteld tot units. De Urban Viilla’s in Almere hebben een lengte van 10,5 meter, een breedte van 3,6 meter en een (delete vrije) inwendige vrije hoogte van 2,6 meter. Voor de starterappartementen in Almere zijn de units 14 meter lang en 4 meter breed.

Ze hebben een inwendige vrije hoogte van 3,15 meter. Dat zijn de maximale afmetingen in verband met het transport.

De units worden volledig in de fabriek gemaakt en dan naar de bouwplaats getransporteerd. Daardoor zijn er minder mensen op de bouwplaats nodig en meer in de fabriek. De bouwvakkers in de fabriek hebben betere hefwerktuigen bij de hand, luchtdrukpistolen om spijkers te schieten en hoeven niet in weer en wind op de steiger te staan. Er kan onder schone omstandigheden met droge bouwmethoden worden gewerkt aan een product met een hogere kwaliteit. (6).

Door het gebruik van hout en staal ontstaat een voor de mensen in de fabriek goed hanteerbaar product, dat vervolgens per vrachtwagen vervoerd kan worden. In principe worden de buitengevels voorzien van een sterk geventileerde spouw achter de gevelafwerking van houten delen of vezelcementplaat. Door die bouwmethode hebben de verdiepingsvloeren een flinke dikte, wat de geluiddemping ten goede komt. Er ontstaat echter wel een hogere gevel dan bij een betonnen bouwsysteem. Doordat de buitenwanden dunner zijn dan

Modulaire bouwsystemen Prefab bouwsystemen zijn de afgelopen 15 jaar gegroeid van ‘keetachtige’ noodgebouwen naar volwaardige bouwsystemen. Voordelen van deze bouwsystemen, die vooral gebaseerd zijn op een dragend skelet van staal of hout, zijn de bouwsnelheid, de lage bouwkosten en de geringe invloed van het weer op het bouwproces. Nadelen zijn de beperkingen door de modulen en het afwerkingniveau, dat soms te laag

102

kan zijn. Nu dit type systeembouw ook voor kantoren, ziekenhuizen en woningbouw wordt ingezet, stijgt het afwerkingniveau echter zienderogen. Lichter bouwen is goed voor het milieu, maar het moet wel samengaan met voldoende geluiddemping en stijfheid van wanden en vloeren tegen trillingen. Het infocentrum Zuiderpark te Rotterdam, ontworpen door hp architecten en uitgevoerd door Wagenbouw Accommodaties laat

architectenweb magazine

1

8

2

3 4

5 1.

fermacell

2.

OPBOUW BINNENSPOUWBLAD dampremmenden folie 190 mm minerale wol stijl- en regelwerk

9

dampdoorlatende folie vezelcementplaat in kleur gecoat

10

Inhijsen prefab unit

een standaard gemetselde gevel met een binnenblad van kalkzandsteen of beton, is in de plattegronden een kleine winst te behalen.

Wegens de afmetingen en omwille van de stabiliteit van de units zijn er in de plattegronden van de woningen altijd kolommen of tussenwanden nodig. Maar er is meer dan voldoende vrijheid om plattegronden later te veranderen.

Bij de bouwmethode van Flexline is extra aandacht nodig voor het vervoer naar de bouwplaats en het nauwkeurig stellen van de prefab units. Op de bouwlocatie worden de units aan elkaar gekoppeld, alsook de leidingen die in de holle vloeren zitten. Vervolgens worden de naden gedicht en indien nodig een buitengevel gemetseld. Maar dat past eigenlijk niet meer bij deze moderne en efficiĂŤnte bouwmethode.

6

3.

aluminium waterslag

4.

celotex

5.

minerale wol

6.

vezelcementplaat

7.

betonnen funderingsbalk

8.

VLOEROPBOUW 18 mm vezelcementplaat 22 mm constructieplaat stalen balklaag minerale wol 4,8mm Afrikaans Masonite

9.

PLAFONDOPBOUW water- en dampdichte folie 18 mm constructieplaat balklaag

7

minerale wol dubbele gipsplaat 10. VLOEROPBOUW gewapend constructiebeton PUR isolatie

6. www.flexlinebouwen.nl

stalen balklaag

zien dat aantrekkelijke architectuur gerealiseerd kan worden met behulp van modulaire bouwsystemen. Modulaire geprefabriceerde bouwsystemen zijn ook geschikt voor locaties waar geen reguliere bouwplaats beschikbaar is of waar de bijbehorende overlast niet wenselijk is.

nummer 7 - januari 2007

103

TECHNIEK | PREFAB BOUWSYSTEMEN

Een school en negen woningen in Doetinchem Het ontwerp van Blauwdruk Architecten voor een tijdelijke school en negen woningen in Doetinchem heeft door de bekleding met Platowood en de geknikte vorm van het dak een zekere vanzelfsprekendheid. Het project laat zien hoe je met eigentijdse architectuur goed kunt aansluiten op de landelijke omgeving waar Doetinchem deel van uitmaakt.

Er zijn verschillende houtsoorten gebruikt, ieder met zijn eigen toepassing. Voorbeelden zijn de vaste zonwering van Western Red Cedar en de kozijnen van Meranti. Maar het meest in het oogspringend zijn de dakconstructie met zijn gelamineerde liggers en de kolommen in de gevels. De afwerking van het dak bestaat uit Platowood, dat is gekookt en gebakken om te

voldoen aan duurzaamheidsklasse I. Het krijgt daardoor een donkerbruine kleur. Ondanks een flinke overlap kunnen deze planken van 22 bij 145 millimeter toch gaan lekken. De geprefabriceerde houten dakdozen die de architect aanvankelijk had ontworpen, zijn vanwege de garantie voor de waterdichting vervangen door stalen sandwichelementen. Tussen die elementen en de Platowood-planken is net als in de gevel een spouw gemaakt die niet alleen goed ventileert, maar in de zomer ook warme lucht afvoert (7).

De ondersteuning van de dakconstructie bestaat uit drie houten spanten die elk uit vier onderdelen zijn opgebouwd. Door de spanten zo samen te stellen, is het mogelijk het dak zijn

Prefab betonnen bouwsystemen Het ontwerp van Hans Kollhoff voor ‘Het Paleis’ in Breda bestaat uit twee parallelle, ten opzichte van elkaar verschoven volumes van drie verdiepingen hoog, met een vijf verdiepingen hoog volume er haaks bovenop. Dit woningbouwproject, dat gesitueerd is op het Bredase Chassèterrein, is uitgevoerd in het Bestcon prefab betonnen bouwsysteem. Het project bevat 86 appartementen van verschillende afmetingen. De robuuste uitstraling

104

van het project wordt ondersteund door het toegepaste bouwsysteem. Bestcon is een volledig prefab bouwsysteem van Heijmans, dat zowel dragende gevelelementen bevat, als kolommen, stabiliteitswanden en eventueel ook prefab metselwerkgevels. De elementen worden aan elkaar bevestigd door de gains in het ene element, waarin de stekeinden van het andere element vallen, vol te storten.

architectenweb magazine

1

2

3

4 5

6

7

9

10 8

geknikte vorm te geven onder hoeken van 19 en 36 graden.

De overstekken van 1 meter rusten op twee houten spanten die door houten kolommen met een diameter van 250 millimeter worden gedragen. De kolommen hebben stalen verbindingsstukken en voetstukken. Zij dienen ervoor om het kopse hout af te schermen en om duurzame verbindingen te maken. De levensduur van de houten constructie wordt verlengd doordat er zich bij de verbinding geen vocht kan verzamelen.

7. Hout voor constructie en afwerking, Bouwwereld 20, 2005, Carla Debets, blz. 6-8

1.

platowood 22 x 145 mm

2.

houten regels

3.

prefab sandwichpaneel

4.

gelamineerde ligger 85 x 250 mm

5.

thermisch verzinkte stalen pet

6.

kolom ø 250 mm

7.

Western Red Cedar lamellen 300 x 40 mm

8.

betonnen vloer

9.

houten kozijn

10. betonnen kolom

Projectgegevens Betronic

Architect | Dedato ontwerpers en architecten Amsterdam Opdrachtgever eigen pand | Dedato Europe bv, Amsterdam Opdrachtgever bedrijfspand | Betronic Vastgoed bv

Brandweerkazerne Delft

Architect | Spring Architecten, Rotterdam Opdrachtgever | Gemeente Delft

Prefab woningen Almere

Architect | Van Ouwerkerk Geesink Weusten BNA Opdrachtgever | Woningcorporatie Goede Stede

School Doetinchem Architect | Blauwdruk Architectuur, Doetinchem Opdrachtgever | SitĂŠ Woondiensten, Doetinchem Aannemer | Reinbouw bv, Dieren Constructeur | Van Kessel & Janssen bv, Beuningen

nummer 7 - januari 2007

105

Een echte Architect lacht niet om een schuine bak…

Het efficiënt inrichten van parkeergarages is nou eenmaal geen lachertje.

Neem nou de schuine bak van onze ParkLift 340. Een compact parkeersysteem dat ruimte èn geld bespaart. Eén van de 32 oplossingen van Car Parkers Nederland. Met onze parkeersystemen zijn in Nederland meer dan 1200 parkeerplaatsen gerealiseerd.

En dat zijn geen grappen meer…

Voor een heleboel meer informatie zie: www.carparkers.nl

CAR PARKERS NEDERLAND www.carparkers.nl

productinformatie

architectenweb

PRODUCTINFORMATIE Q Akoestische en decoratieve houten ply’s De door Jouko Kärkkäinen ontworpen ply-elementen zijn te gebruiken als akoestisch en decoratief wandpaneel of plafondbekleding. Het in massief Fins berken vormgezette oppervlak met een dikte van 0,45 mm rust op een houten raamwerk. Het oppervlak is zowel in een gesloten als geperforeerde uitvoering verkrijgbaar. Er kunnen meerdere perforatiestructuren geleverd worden, maar het is ook mogelijk om een eigen perforatieontwerp te maken. Verder zijn er panelen verkrijgbaar in afmetingen die afwijken van de basismaat van 60 bij 60 cm. Er bestaan twee typen afwerkingen, in fineer of triplex. Voor een betere akoestische prestatie kan de achterzijde opgevuld worden met PUR-schuim. Ook leverbaar is een ‘harde’ uitvoering van 3 mm dik Fins berken voor toepassing als lambrisering.

Van den Berg kantoormeubilair – www.werkplekmeubilair.nl Q architectenweb.nl/bp7710/

Q Gevelelementen met bakstenen LeeBrick® is een concept voor baksteenverwerking in gevels en plafonds, waarbij de elementen eenvoudig zijn te plaatsen. De elementen hebben een 3D-structuur en bieden veel ontwerpvrijheid. Het systeem is flexibel en demontabel, waardoor de gebruikte materialen na demontage opnieuw te gebruiken zijn. De verwerkingsmethodiek is eenvoudig: de elementen kunnen op de bouwplaats met behulp van slechts enkele monteurs en een verreiker, een type kraan, geplaatst worden. LeeBrick® kan worden gecombineerd met LeeFrame®, een constructief en geïsoleerd stalen skeletframe. De elementen voor toepassing in plafonds beschikken over een speciaal verankeringsysteem, wat de ontwerpmogelijkheden vergroot.

Leebo Dak- en Geveltechniek - www.leebo.nl Q architectenweb.nl/bp7775/

108

architectenweb magazine

Q Boekenplank in de vorm van geluidsgolven

Het door Frederik Roijé ontworpen boekenplanksysteem Storylines is gebaseerd op de vorm van geluidsgolven die ontstaan na het uitspreken van het woord bliss. Dankzij een expliciete vouwtechniek is de golfvorm vertaald in het plankontwerp. Het in diverse ruimtes toepasbare ontwerp is wereldwijd een succes. Zo is het al te zien geweest op tentoonstellingen in Milaan en New York, en werd het geno-

mineerd voor de Nederlandse Designprijzen 2006.

Storylines is vervaardigd uit staal en wordt afgewerkt met een exclusief voor het product ontwikkelde poedercoating.

Ieder segment wordt geleverd met een speciaal koppelstuk, waarmee de boekenplank naar wens verlengd kan worden.

Bevestiging aan de muur is mogelijk door drie bijgeleverde schroeven.

Studio Frederik Roijé – www.roije.com Q architectenweb.nl/bp7798/

Q Eindeloze bank De Q-couch is een bank die oneindig lang kan worden gemaakt, en in alle vormen en kleuren(combinaties) ‘geQ-ued’ kan worden. De bank behoort tot de FEEK-collectie, waarbinnen meubels van gecoate schuim op maat zijn gemaakt. De Q-couch biedt volledige vrijheid qua design en toepassing, omdat de bank is opgebouwd uit koppelbare elementen van EPP (Expanded PolyPropylene), een schuim dat voorheen voor lichtgewicht auto-onderdelen en verpakkingen gebruikt werd. Dankzij de ‘crossover’ van dit materiaal naar designmeubelen is de bank bijzonder licht.

De afzonderlijke elementen zijn in acht kleuren verkrijgbaar.

Ook kunnen extra accessoires als armsteunen worden toegevoegd. Vanaf april dit jaar wordt het mogelijk om bochten te maken in de bank, waardoor die bijvoorbeeld als een gekronkelde slang kan worden opgesteld.

FEEK bvba - www.feek.nl Q architectenweb.nl/bp7800/

nummer 7 - januari 2007

109

PRODUCTINFORMATIE Q Beurskoersen bekijken op de bank De Philips Lumalive sofa is uitgerust met een nieuwe lichtgevende textieltechnologie die tekst, grafische elementen of animaties volledig in kleur kan afbeelden. Hierdoor wordt het mogelijk om op de sofa tekstberichten te ontvangen, de beurskoersen te volgen of badend in een sfeerverlichting tv te kijken. De Lumative stoffen, waarin lapjes van lichtdiodes (leds) zijn geïntegreerd, kunnen vrijwel alles weergeven wat een gangbare led-bundel kan tonen. Naast doorlopende tekst kunnen dynamische beelden worden afgespeeld. Met losse grafische elementen of vooringestelde kleurmotieven kan de verlichtingssfeer worden bepaald. Ook de kleur van de sofa kan worden aangepast aan de sfeerverlichting. De led-lapjes die in de stof geïntegreerd kunnen worden, meten 20 bij 20 cm en kunnen onderling gecombineerd worden om grotere oppervlakken te bedekken.

Lighting Philips Design - www.lighting.philips.com Q architectenweb.nl/bp7802/

Q Smalle en zelfdragende vloerconvectors De typen vloerconvector KXs en KMs zijn bijzonder smal, respectievelijk 144 en 176 mm, en niet meer dan 106 mm diep.

Dankzij de stevige gecoate en verzinkte stalen constructie, die voorzien is van opgezette roosterprofielen, zijn ze volledig zelfdragend. De convector kan na montage in hoogte met stelschroeven op niveau afgesteld worden. De gaten voor de cv-aansluitingen zijn aan alle zijden voorgeperst, zodat de aansluitingen op de bouwplaats bepaald kunnen worden en eenvoudig zijn te maken.

Het convectorelement bestaat uit aluminium lamellen en 12 mm koperen leidingwerk, heeft ½” aansluitingen en een ontluchting. Optioneel zijn de convectors leverbaar met geluidsisolatie volgens DIN4109. De afdekroosters zijn van aluminium en leverbaar met in de lengte geplaatste of dwars geplaatste profielen.

EMCO Nederland b.v. - www.emconederland.nl Q architectenweb.nl/bp7804/

110

architectenweb magazine

Q Gevel met variĂŤrende corrosiekleuren 1

2 3 4

5 6

7

8 9

10

11

Het Limeparts-cassettesysteem verschaft een gevel een corrosiekleur, die over het gehele oppervlak varieert. De cassetten zijn vervaardigd uit cortenstaal, een staalsoort waaraan onder meer een relatief grote hoeveelheid koper is toegevoegd. Het koper zorgt ervoor dat er na verloop van tijd een dichte stabiele oxidelaag gevormd wordt, die het onderliggende metaal beschermt tegen oxidatie. Hierdoor krijgt de gevel na drie tot tien jaar een donkerbruine eindkleur.

De aanvankelijk lichtgekleurde oxidelaag ontstaat onder invloed van de cyclus van nat en droog. Onregelmatigheden in de gevel als ramen en luifels veroorzaken een verstoring van de waterstroom, wat ervoor zorgt dat er op verschillende plaatsen een andere kleur ontstaat.

De Limeparts-gevelbekleding is extreem geventileerd, waardoor het water dat eventueel achter de gevelbekleding terechtkomt, zeer snel weer verdampt. Het systeem zorgt voor een goede thermische en akoestische isolatie.

Limeparts b.v. - www.limeparts.nl Q architectenweb.nl/bp7803/

nummer 7 - januari 2007

1.

dakafwerkingsprofiel

2.

cortenstaal cassettes

3.

keilbouten

4.

muurbeugels

5.

omega profiel

6.

isolatie

7.

neopreen

8.

kunststof ophangruiter

9.

stalen pen

10. kozijn 11. maatwerk goot

10

2

6

4

5

9

111

PRODUCTINFORMATIE Q Sanitaire art deco De wastafels, bidets en toiletpotten uit de Simas Bohemiéncollectie hebben elegante ovale vormen, die ontwerper Terri Pecora heeft gebaseerd op de golven die worden veroorzaakt door een uiteenspattende druppel op een wateroppervlak. De plaatsing van de strak geometrisch vormgegeven kraan aan de zijkant van wastafels en bidets zorgt voor een ongebruikelijk perspectief als de gebruiker ervoor staat. De sculpturale sanitaire voorzieningen krijgen extra cachet door de decoratiepatronen in art-decostijl. Roosfiguren worden afgewisseld met cirkelvormen, wat voor een grillige en speelse tekening zorgt. De producten zijn leverbaar als ophang- of staand element en passen in vele toilet- of badkamerruimtes, zowel thuis als in publieke etablissementen.

Simas Aqua Space – www.simas.it Q architectenweb.nl/bp7805/

Q Snelle en hygiënische handdroger Dyson Airblade™ werkt hygiënisch en minstens twee keer zo snel als conventionele handdrogers. De luchtstroom wordt met een snelheid van 560 km/u door een opening van 0,3 millimeter geperst, waardoor een ‘plat’ luchtgordijn ontstaat, dat de handen in tien seconden volledig droog maakt. De hygiëne wordt gegarandeerd doordat de droger door filtratie bacteriën en schimmels uit de lucht verwijdert. Het afvalwater wordt vervolgens gedesinfecteerd en vrijgegeven als een onschadelijke, onzichtbare nevel. Door de snelle drogende werking verspreiden bacteriën zich nauwelijks.

De Dyson Digital Motor, de snelste huishoudelektromotor ter wereld, vormt het hart van de Dyson Airblade™. Deze kleine, fluisterstille motor heeft een lange levensduur en gebruikt weinig energie. Als krachtbron voor het luchtgordijn zorgt het ervoor dat handen drogen zonder dat er warmte bij nodig is.

Dyson – www.dyson.nl Q architectenweb.nl/bp7807/

112

architectenweb magazine

Q Veelzijdige architectonische verlichting Molto Luce levert een veelzijdig programma architectonische verlichting voor toepassing in woonhuizen en werkomgevingen. De vele productfamilies kenmerken zich door functionaliteit en een goede kwaliteit. De ontwerpers van Molto Luce vinden hun inspiratie in Italië, het land dat een belangrijke rol speelt in hedendaags design. Zo herinnert de serie Milano Notte aan een lange creatieve nacht in Milaan. Het resultaat is een serie armaturen met minimale afmetingen en een krachtige lichtopbrengst. Er wordt gebruik gemaakt van de moderne T5-technologie, waardoor het energieverbruik tot een minimum wordt beperkt. De vele varianten maken toepassing in vrijwel ieder interieur mogelijk. Een overzicht van het vernieuwende programma van Molto Luce is te zien in de showroom van Factor Licht in het Dutch Design Center.

Factor Licht – www.factorlicht.nl Q architectenweb.nl/bp7809/

Q Uiterlijk van staal, eigenschappen van aluminium Methermo® Classic aluminium ramen en deuren combineren hun uiterlijk van staal met de eigenschappen van aluminium.

Ze bieden optimale thermische isolatie, zijn duurzaam en vergen een minimum aan onderhoud. De strakke constructie en het grote glasoppervlak evenaren de transparantie van een origineel stalen raam en zorgen voor veel lichtinval. Hierdoor kan Methermo Classic worden ingezet bij renovatieprojecten waarbij de bestaande stalen ramen moeten worden vervangen door isolatieglas, zonder dat het gevelaanzicht verandert.

Alle Methermo® ramen en deuren kunnen worden voorzien van het schuine Methermo® Classic profiel. Door toevoeging van extra stijlen en roeden kan ieder stalen raam worden nagemaakt. Door gebruikmaking van het Methermo® kozijn is het ook mogelijk een volledige vlakvulling te maken met deels vaste en deels draaiende delen.

Metaglas b.v. – www.metaglas.nl Q architectenweb.nl/bp7810/

nummer 7 - januari 2007

113

PRODUCTINFORMATIE Q Opgefriste stoel voor in kantines Taitos is Fins voor plooi, wat ontwerper Mikko Paakkanen heeft vertaald in een origami-achtige lichtheid. De veelzijdige stoel is een opgefriste versie van zijn voorganger Kide. Het ontwerp is in de kleuren lichtgeel, groen en rood verkrijgbaar en heeft nieuwe afmetingen en armleuningen. De zitting en de rugleuning zijn gemaakt van gebeitst berkenfineer. Deze afwerking maakt het mogelijk om de stoel in een uitgebreide range van kleuren uit te voeren.

De Taitos is eveneens verkrijgbaar met bekleding op de zitting en rugleuning, waarbij de naden van de stof de oorspronkelijke vormen van de stoel volgen. Daardoor blijft het karakter van de stoel onveranderd, terwijl de bekleding zachtheid en comfort toevoegt. Verder is de armleuning groter gemaakt en de zitting is dieper en breder. De stoel is geschikt voor gebruik in kantines, conferentiezalen, lounges en particuliere huizen.

TunnelmaDesign – www.tunnelmadesign.nl Q architectenweb.nl/bp7811/

Q Uiteenlopende lichtbronnen in één systeem Domos is een modulair lichtsysteem dat het mogelijk maakt om uiteenlopende lichtbronnen op bijna onzichtbare wijze te integreren in muren, plafonds en hoeken. De verlichting wordt van het plafondniveau losgetrokken. In plaats van dat het plafondoppervlak is bezaaid met spots, wordt het plaatselijk onderbroken als een soort vlies waarin een uitsnijding is gemaakt. Het licht schijnt uit een ‘opening’, zodat Domos slechts een minimale architecturale impact heeft. Het licht van Domos kan zowel wit als gekleurd zijn. Het maatwerkconcept is ook bruikbaar voor geluidsvoorzieningen.

Wever & Ducré - www.wever-ducre.com Q architectenweb.nl/bp7799/

114

architectenweb magazine

Q Schakelaars in Bauhaus-traditie De schakelaars en wandcontactdozen uit de Berker Serie 1930 doen door hun ronde vorm denken aan de ontwerpstijl van het Bauhaus uit de jaren twintig en dertig. Door de traditionele vorm bieden de schakelaars de mogelijkheid om een woning een eigen stijl te geven. Er bestaan verschillende combinaties voor de opbouwbehuizingen, waardoor de serie geschikt is voor toepassing in bijvoorbeeld renovatieprojecten. De bediening van de schakelaar gebeurt met een draaiknop. De producten uit de serie zijn verkrijgbaar in de kleuren polarwit en zwart.

Berker schakelaars en systemen – www.berker.nl Q architectenweb.nl/bp7808/

Q Visueel aantrekkelijk Soundsysteem Sound Art-speakers zijn niet alleen prettig voor het gehoor, maar voegen ook visueel iets toe aan een ruimte. De speakers zijn verborgen achter een doek, waarop een schilderij of foto kan worden afgedrukt. De afbeelding kan naar eigen wens bepaald worden. Er zijn prints beschikbaar in de galerij van Sound Art, maar het is ook mogelijk om op specificatie een grafisch beeld te laten maken. Hiervoor kan een kunstenaar worden ingeschakeld, die op een door SoundArt geautoriseerde lijst staat. Het canvas kent verschillende afmetingen, uiteenlopend van 400 bij 500 mm tot 900 bij 1500 mm.

In het SoundArt 2.1 Sound System zijn de recentste technologieën geïntegreerd, wat onder meer leidt tot uitstekende akoestische prestaties. Het is zeer eenvoudig om uiteenlopende bronnen als cd-spelers, iPods en geluidsuitgangen van AV-systemen aan te sluiten.

SoundArt UK Limited – www.soundartuk.com

nummer 7 - januari 2007

115

NIEUW ONLINE | BOUWPRODUCTEN

Nieuwe bouwproducten op architectenweb.nl

Op deze pagina treft u een selectie aan van bouwproducten die recent zijn toegevoegd aan de bouwproductgids op architectenweb.nl. Voor een volledig overzicht van alle bouwproducten surft u naar www.architectenweb.nl/bouwproducten/.

DED PU-elementen

TONZON vloerisolatiesysteem

De getoogde Opstalan DED PU-elementen zijn toepasbaar als ontwerpof detailoplossing in gebogen daken.

De basis bestaat uit enkelschalige DED-elementen. Deze zijn leverbaar in de gangbare Rc-waarden, met een onderplaat van 9 mm houtspaanplaat, Multiplex of OSB. Opstalan B.V.

Het TONZON vloerisolatiesysteem bestaat uit een stevige folie op de bodem en thermoskussens tegen de onderkant van de vloer. Door de werking van deze bestanddelen wordt de vloer snel warm, houdt het de warmte vast en worden vochtproblemen uitgesloten. TONZON B.V.

Q architectenweb.nl/bp7569/

Q architectenweb.nl/bp7570/

KLP速 Gevelpanelen

Brinkman rolhekken

DucoTronic System速

In samenwerking met ANA Architecten zijn de KLP速 kunststof gevelpanelen ontwikkeld. De als een rabat deel uitgevoerde panelen geven vanwege hun vezelstructuur een natuurlijk aanzicht. De standaardkleur van de blind bevestigde panelen is antraciet. Lankhorst Recycling Products Q architectenweb.nl/bp7705/

Brinkman rolhekken zijn in vele typen en uitvoeringen verkrijgbaar, waardoor aan elke specifieke wens kan worden voldaan. Ze vormen een beveiliging voor binnen en buiten en bieden een doorzicht dat voldoet aan de gestelde eisen van gemeenten en instellingen. Brinkman Rolluiken BV

Het met CO2-sensors gestuurde DucoTronic System速 ventileert natuurlijke luchttoevoer en zorgt voor mechanische luchtafvoer. Daarbij wordt altijd het evenwicht tussen beide processen bewaard, zodat er een gezond en energiezuinig binnenklimaat ontstaat. Duco Ventilation & Sun Control Q architectenweb.nl/bp7772/

Uw bouwproducten ook op architectenweb.nl?

Word dan lid van Architectenweb. nl en presenteer uw bouwproducten op de grootste architectuursite van Nederland.

116

Q architectenweb.nl/bp7822/

architectenweb magazine

Delirium Yum-lamp

Noodverlichtingsarmaturen

De lamp Delirium Yum creëert een helder licht en is een eyecatcher door de ‘draaikolk’ binnenin. Deze wordt geactiveerd door een magnetisch aangedreven pool op de bodem van de met water gevulde glazen vaas. De plateau aan de onderkant is vervaardigd in Corian®. CODUAQ Decorative Surfaces BV Q architectenweb.nl/bp7771/

K1 is een complete reeks noodverlichtingarmaturen met verschillende montagemogelijkheden en diverse lichtbronnen. Naast fluorescentielampen is er ook een LED-versie voor enkelzijdige signalering verkrijgbaar.

De LED’s zijn duurzaam en eenvoudig te vervangen. Etap verlichting Q architectenweb.nl/bp7770/

Q architectenweb.nl/bp7769/

Cubic-armaturen

Temperatuur- en vochtopnemer

Xten bureaustoel

De armaturen van Cubic zijn opgebouwd uit een gietaluminium behuizing en een geperste kristalglazen lichtdoorlatende kubus. Het glas is standaard aan de buitenzijde transparant en aan de binnenzijde gezandstraald. Er zijn ook gekleurde versies leverbaar. Attiva Lichtprojecten

De HCT12 is een ruimtetemperatuuren vochtopnemer, ter aanvulling op de serie SolarFunk technoLink® voor draadloze regeltechniek. Het omgevingslicht geeft voldoende energie om de opnemer in bedrijf te houden, ook wanneer het in een ruimte een langere tijd donker is. Kieback&Peter Nederland b.v.

Q architectenweb.nl/bp7767/

Xten is een door de beroemde designer Pininfarina ontworpen bureaustoel, die aan alle ergonomische eisen voldoet. De stoel bied een groot zitcomfort door zijn technogel zitting.

Daarnaast zijn de armleuningen op geavanceerde wijze verstelbaar.

Q architectenweb.nl/bp7768/

nummer 7 - januari 2007

Armony-overkapping De Armony-overkapping naar Italiaans design bestaat uit een centrale draagkolom, die onder en boven versterkt is met schetsplaten. Dit heeft een constructieve en esthetische meerwaarde. Armony is leverbaar in een enkel- en dubbelzijdige uitvoering.

Falco b.v.

Q architectenweb.nl/bp7766/

117

architectenweb

Bouwproducten vindt u eenvoudig en doeltreffend op architectenweb.nl

www.architectenweb.nl/bouwproducten

online

U blijft graag op de hoogte van het laatste bouwproductnieuws. Logisch, want kennis van de laatste ontwikkelingen stelt u mede in staat vernieuwende gebouwen te ontwerpen. Maar ook als u zich alleen wilt oriĂŤnteren op wat er zoal op de markt te verkrijgen is, biedt de Architectenweb productgids u de uitkomst. Momenteel vindt u van maar liefst 2.200 bouwproducten uitgebreide productinformatie in woord ĂŠn beeld.

Belangrijkste kenmerken productgids - Presentaties over circa 2.200 bouwproducten - Handige zoekfunctie op productsoort, trefwoord en naam leverancier - Wekelijks aangevuld met nieuwe bouwproducten - Heldere productbladen in woord en beeld, gericht op de esthetische producteigenschappen - Responsformulier voor het aanvragen van documentatie Schrijf u ook online in op onze wekelijkse nieuwsbrief met productnieuws!

Uw bouwproducten ook op architectenweb.nl? Word dan lid van Architectenweb.nl en presenteer uw bouwproducten op de grootste architectuursite van Nederland. (meld u aan op www.architectenweb.nl/wordlid).

Oneindige creativiteit Innovatieve akoestiekoplossingen verlangen naar een intelligente verbinding

en design.

Herakustik® star – de superfijne houtwolakoestiekplaat

Heradesign akoestiekplaten, geproduceerd uit de unieke verbinding van hout en het bindmiddel magnesiet, overtuigen met uitstekende waarden m.b.t. regeling van akoestiek in ruimten, thermische- en geluidsisolatie en bouwbiologie. De bijna oneindige designmogelijkheden vervullen alle esthetische wensen van de ontwerper.

Herakustik® fine – de bekende fijndradige houtwolakoestiekplaat

tussen functionaliteit

Herakustik® micro/ Herakustik® plano – de akoestiekplaten met edele fijnporige en gladde zichtzijden

Heradesign Kombiplaten – de ideale oplossing voor gelijktijdig thermisch isoleren en geluid absorberen

Ontdek zelf de vele toepassingsmogelijkheden en vraag onze documentatie nu aan.

Heraklith Nederland B.V. Tel: +31/35/693 60 96 E-Mail: info@heraklith.nl www.heraklith.nl

08" #FOFMVY #7 + 31 (0)20 682 53 05 info@owa.nl www.owa.nl

them@gazine

architectenweb

Deze pagina’s bevatten gesponsorde onderdelen

THEM@GAZINE | PLAFONDS

Armstrong Building Products b.v.

076 521 77 33 ceilings-eu@armstrong.com www.armstrong.nl

Hunter Douglas Plafondsystemen Nederland 010 496 22 22 info.luxalonplafonds@hde.nl www.hunterdouglas.nl

Plafondpanelen met microperforatie

Gaaf plafond met uitstekende akoestiek

Axal plafonds kenmerken zich door een opvallende sponning van 6 mm breed en 10 mm diep, waardoor de afzonderlijke panelen lijken te zweven. Zo ontstaan schaduwlijnen, die het plafond een minimalistische uitstraling verlenen. De panelen zijn verkrijgbaar in verschillende uitvoeringen: geheel glad, met perforatie en met microperforatie. Nieuw zijn de designpanelen met extra microperforatie, die een gatdiameter van 0,7 millimeter hebben. Door deze verfijning is het perforatiepatroon nauwelijks zichtbaar wanneer het plafond eenmaal is geplaatst.

De panelen hebben een gepatenteerd randdetail met veersysteem. Hierdoor kunnen zij eenvoudig en zonder gereedschap worden geplaatst en weer verwijderd. Ze worden van onderaf gemonteerd, wat een groot voordeel is als de plenumhoogte minimaal is. De panelen kunnen worden bevestigd op elk conventioneel zichtbaar ophangingsysteem, wat ze zeer geschikt maakt voor renovatieprojecten.

■ architectenweb.nl/bp4773/

Techstyle™ panelen geven een plafond een gaaf uiterlijk en leveren uitstekende akoestische prestaties. Dit komt door de cellulaire constructie, die zorgt voor een constante absorptie van geluid in zowel hoge als lage frequenties. Met name dat laatste is uitzonderlijk voor plafondsystemen. De absorberende eigenschap van het plafond draagt bij aan de reductie van vervelende achtergrondgeluiden. Doordat de panelen van anorganisch materiaal zijn gemaakt, kunnen er geen schimmels aan groeien. Dit bevordert een gezond binnenklimaat.

De panelen bieden tal van designmogelijkheden in diverse afmetingen. Ze worden gemonteerd in een geïntegreerd clip/ scharniersysteem. Dit nieuwe verdekte montagesysteem maakt het mogelijk om de panelen schoon en veilig weg te kunnen zwenken, wanneer toegang tot het plenum noodzakelijk is.

124

■ architectenweb.nl/bp7687/

architectenweb magazine

Moso International b.v.

0229 265 732 info@moso.nl www.moso.nl

OWA Benelux BV 020 682 53 05 info@owa.nl www.owa.nl

Brandwerende bamboepanelen

Strak plafond voor goede akoestiek

Moso International b.v. is de producent van het golvende bamboeplafond in de met een RIBA Stirling Prize onderscheiden Madrileense luchthaven Barajas van architect Richard Rogers. Het is met een oppervlakte van 200.000m2 het grootste bamboeplafond ter wereld. Voor dit project heeft het bedrijf een speciaal bamboepaneel ontwikkeld, dat aan de strenge Spaanse M1 brandnorm voldoet. Hieraan kon worden voldaan door fineer van 1mm dik eerst te impregneren met een brandwerende oplossing en vervolgens vijf lagen fineer op elkaar te persen met een watervaste verlijming.

Bamboe heeft een karakteristieke lijnenpatroon, waarmee het zich onderscheidt van hout. Qua hardheid is het een goed materiaal, het is namelijk harder dan bijvoorbeeld eikenhout.

Het ecologisch verantwoorde product is een grassoort die in slechts vijf jaar ‘verhout’ en dan oogstrijp is.

OWA Plan is een licht, geluidsabsorberend plafond dat geschikt is voor het creëren van een strakke en moderne uitstraling. Het is naadloos afgewerkt op een gesloten hardmineralen plaat, waardoor er geen plenumvervuiling kan ontstaan. Door het absorberende vermogen draagt OWA Plan bij aan een goede akoestiek. Dit heeft een gunstige invloed op de communicatie, gezondheid en het welbevinden van de in de ruimte verblijvende personen. Daarnaast heeft het hoge isolatiewaarden en een uitstekende brandwerendheid.

Het plafond is zeer fijn van structuur en uitvoerbaar in een scala aan kleuren. Het kan op verschillende hoogten worden opgehangen. De platen zijn vochtvast tot 90 procent relatieve luchtvochtigheid. Het plafond biedt inbouwmogelijkheden voor allerlei extra plafondelementen, zoals armaturen, gordijnrails, spots of inbouwluiken.

■ architectenweb.nl/bp7793/

■ architectenweb.nl/bp7817/

nummer 7 - januari 2007

125

Deze pagina’s bevatten gesponsorde onderdelen

THEM@GAZINE | PLAFONDS

Meer producten

Rockfon Sonar®

FR19VO plafondsysteem

Rockfon Sonar® plafond kan worden toegepast in één verdekt systeem, waardoor er geen profiel zichtbaar is en het plafond als een strak en esthetisch geheel wordt ervaren. Sonar biedt een geluidsabsorptie van w = 0,90, brandclassificatie A1, een lichtreflectie van 87 procent en is 100 procent vochtbestendig. Rockfon b.v.

Q architectenweb.nl/bp4115/

De panelen van het demontabele FR19VO plafondsysteem bestaan uit niet-verlijmde elementen die verdekt en eenvoudig uitneembaar zijn, zodat er zonder probleem aan installaties boven het plafondsysteem gewerkt kan worden. De verhoogde geluidsisolatie van 12 dB ligt ver boven het minimum in het Bouwbesluit. FAAY Vianen b.v.

Q architectenweb.nl/bp7765/

Knauf Cleaneo

Stalen Stroken Plafonds

Grill plafond

Knauf Cleaneo is een geperforeerde akoestische gipskartonplaat, leverbaar in diverse designuitvoeringen.

De plaat heeft een minerale toeslag, die de lucht dag en nacht zuivert van geuren en rook. Sausen is mogelijk in elke gewenste kleur en heeft geen invloed op het door Knauf gepatenteerde proces. Knauf

Stalen Stroken Plafonds voor verwarming bieden onbeperkte mogelijkheden voor ventilatie en verlichting. Het systeem zorgt voor een gelijkmatig klimaat in alle soorten sportaccommodaties, cellen en kantoren. Er is een vandaalbestendige uitvoering verkrijgbaar, en de stroken kunnen ook in aluminium geleverd worden. Frenger Systemen b.v.

Q architectenweb.nl/bp7796/

Het Grill-systeem bestaat uit geschaafde latten die door middel van houten of kunststof deuvels aan elkaar zijn verbonden. De panelen worden met deuvelclips aan de rails gemonteerd en zijn zeer eenvoudig te demonteren. Een architect kan naar eigen inzicht een model van het grillplafond samenstellen. Derako International b.v.

Q architectenweb.nl/bp3415/

Op deze pagina treft u een selectie aan van andere bouwproducten die vallen binnen het thema “Plafonds”. Wilt u meer weten over een van deze producten?

Surf dan naar www. architectenweb.nl en typ het bijbehorende wwwpagina nummer in.

Volgend thema De volgende keer is het thema “Vloerafwerking”.

Q architectenweb.nl/bp7795/

126

architectenweb magazine

Durlum roosterplafondsystemen

Sonacoustic

Lambri Acoustic Panels

Durlum roosterplafondsystemen worden uit 2-zijdig gecoilcoat aluminium vervaardigd in een dikte van 0,5 mm.

De mogelijke systemen zijn divers, maar er zijn vier hoofduitvoeringen te onderscheiden. De keuze van het te gebruiken systeem is afhankelijk van de uitstraling die het plafond dient te krijgen. Durlum Nederland b.v.

Sonacoustic is een naadloze plafonden wandbekleding, die geluidenergie absorbeert in plaats van het geluid te weerkaatsen. Hierdoor wordt de nagalm gereduceerd en lawaaihinder beperkt. Sonacoustic kan worden geleverd in elke denkbare kleur, en op iedere gebruikelijke ondergrond worden aangebracht. Asona Benelux b.v.

Q architectenweb.nl/bp4218/

Q architectenweb.nl/bp5293/

De geperforeerde houten Lambri Acoustic Panels zijn in samenwerking met architecten ontwikkeld. Er zijn sleuven en kanalen aangebracht voor absorptie van de geluidsenergie.

De natuurlijke uitstraling van fineer geeft een gevoel van rust, veiligheid en gezelligheid. Daarnaast bieden de panelen akoestisch comfort. Lambri International b.v.

Q architectenweb.nl/bp5304/

Bedrukte systeemplafonds

Infusions Canopy

Mono Acoustic Plafondsysteem

Dutch Igloo bedrukt systeemplafonds naar eigen wens. Zo zijn in het hoofdkantoor van de Generali Groep in Amsterdam afbeeldingen van nooit uitgevoerde Italiaanse fresco’s van Paolo Veronese (1528–1588) aangebracht. De afbeelding wordt rechtstreeks op de tegel gedrukt, zonder aantasting van de akoestische eigenschappen. Dutch Igloo Q architectenweb.nl/bp7448/

Infusions Canopy creëert in visueel opzicht een nieuwe ruimte binnen een bestaande. De ritmische vormen komen tot leven door de verschillende kleuren, configuraties en verlichtingsopties. Via een eenvoudig kabelsysteem, dat is verankerd aan het plafond of de wand, lijken de panelen te zweven. Armstrong Building Products b.v.

Q architectenweb.nl/bp7593/

Het Rockfon Mono Acoustic Plafondsysteem is naadloos en beschikt over goede akoestische eigenschappen. Het is zowel geschikt voor eigentijdse designoplossingen als voor renovatietoepassingen. Ook in ruimten die verder bestaan uit harde materialen zorgt de akoestiek voor een aangenaam binnenklimaat.

Rockfon b.v.

Q architectenweb.nl/bp7388/

nummer 7 - januari 2007

127

sonaCOUSTIC sonaSPRAY sonaSTUC sonaTHERM akoestische plafonds en wanden

Naadloos Met structuur of als glad pleisterwerk In elke kleur Superieure geluidsabsorptie op maat Een scala aan nieuwe mogelijkheden, ook budgettair Zie méér op www.asona.nl

Asona Benelux b.v.

De warren 6 Postbus 9057 1180 MB Amstelveen

Telefoon Fax E mail Internet

: : : :

+31(0)20 643 5850 +31(0)20 643 4831 info@asona.nl www.asona.nl

archipedia

architectenweb

ARCHIPEDIA

Deze keer staat Archipedia in het teken van de gebouwen en architecten van de Chicago School. Chicago is de bakermat van de moderne wolkenkrabbers, die konden ontstaan dankzij de uitvinding van de lift en het staalskelet.

Door | Marjoleine van Schaik, Ronnie Weessies

Bouwstijlen Chicago School Aanduiding voor een groep architecten uit de late 19e eeuw, die zich voornamelijk in Chicago bezig hield met hoogbouw voor kantoren en bedrijfsgebouwen. De Chicago School wordt gekenmerkt door een sobere bouwstijl, vooruitlopend op het rationalisme. Hierbij komt de structuur van de skeletbouw duidelijk in de vormentaal naar voren. Tot de belangrijkste gebouwen behoren het Home Insurance Building uit 1883, het Auditorium Building uit 1885 en het Reliance Building uit 1894. De voornaamste architecten zijn William le Baron Jenney, Henry Hobson Richardson en boegbeeld Louis Henry Sullivan.

Toen in 1871 een groot deel van Chicago door brand werd verwoest, volgde een periode van koortsachtige wederopbouw. Tegelijkertijd beleefde de stad een sterke economische opleving, waardoor de grond schaars werd en er dicht opeen de hoogte in werd gebouwd. Al in 1848 was het gietijzeren skelet uitgevonden door James Bogardus en in 1853 de lift, zodat hoog-

bouw in principe al mogelijk was. Toch geldt het Chicago uit de jaren 1880 als de bakermat van de wolkenkrabber; het was William le Baron Jenney die in zijn Home Insurance Building uit 1883 een uitvoerbare, constructieve oplossing vond voor een grotendeels uit montagebouw opgetrokken, brandveilige wolkenkrabber: het staalskelet.

Dit kon zowel druk- als trekkrachten opvangen en vormde een stijve draagconstructie. Het skelet bekleedde hij met metselwerk om het hittebestendig te maken.

Hoewel het Home Insurance Building technisch opzienbarend was, bleef de architectonische stijl van Jenney duidelijk geënt op de neostijlen die in de negentiende eeuw overwoeien uit Europa: het neoclassicisme, de neogotiek, de neorenaissance. Toch waren er ook architecten die op zoek waren naar een niet-historische stijl om in te bouwen. De rationele vormentaal van Henry Hobson Richardson zou uiteindelijk de uiterlijke verschijning van de Chicago School gaan bepalen.

Hij had weliswaar aan de École des Beaux-Arts in Parijs gestudeerd, waar

Links een gietijzeren draagconstructie, rechts het staalskelet zoals toegepast in het Home Insurance Building (1883)

130

In het Reliance Building is de voet-zuilkapiteelopbouw te zien, die veel Chicago Schoolgebouwen typeert

een bloemrijke architectonische vormentaal werd onderwezen, maar bij terugkeer in Amerika liet hij een gezuiverde neoromaanse stijl zien. De sobere monumentaliteit van zijn architectuur vond onder meer navolging in het Auditorium Building (1885) van Louis Sullivan en Dankmar Adler.

Met het Reliance Building uit 1894 bereikte Daniel H. Burnham (in samenwerking met Charles Atwood) uiteindelijk een architectuur die paste bij het staalgeraamte voor hoogbouw. De verticale indeling van de gevel wekt een lichte indruk en lijkt vooruit te wijzen naar de wolkenkrabbers die halverwege de twintigste eeuw zouden verrijzen. Opvallend genoeg tekende Burnham ook voor het ontwerp van het classicistische White City voor de World’s Columbian Exhibition (1893); het plan betekende het einde voor de bloeitijd van de Chicago School, die wel goede architectuur had voortgebracht maar geen samenhang in het stedelijk École des Beaux-Arts Toonaangevend opleidingsinstituut in Parijs voor architectuur in de negentiende eeuw. Studenten kregen een op klas-

architectenweb magazine

sieke bouwvormen gestoelde, weelderige stijl onderwezen die wereldwijd als een toepasselijke vorm werd gezien voor representatieve bouwwerken, zoals regeringsgebouwen, musea en bibliotheken. In ateliers bereidden de studenten zich voor op prijsvragen als de Prix de Rome; wie deze won, mocht vier jaar studeren aan de Académie de France in Rome, waar antieke bouwwerken werden gereconstrueerd. Aan het begin van de twintigste eeuw ontwikkelden de studenten belangstelling voor actuelere thema’s zoals stedenbouw; Franse stedenbouwkundigen als Tony Garnier, Henri Prost en Ernest Hebrard zijn allemaal afkomstig van de École. In de loop van de twintigste eeuw verloor de École steeds meer aanzien en uiteindelijk werd de architectuurafdeling in 1969 afgesplitst van de school.

Beroemde architecten Daniel H. Burnham (1846-1912)

(1894-1895) heeft wel een staalskelet en geldt als een Chicago Schoolgebouw pur sang. Na de eeuwwisseling stapte het bureau over op de stijl van de École des Beaux-Arts uit Europa. Het monumentale en rijk gedecoreerde Flatiron Building in New York uit 1901 laat deze overgang zien.

Het bekendst was Burnham echter als stedenbouwkundige. Het classicistische plan White City uit 1893 – zo genoemd door de vele wit gepleisterde gebouwen die in het plan waren opgenomen – geldt als het hoogtepunt van een beweging die gelijktijdig met de Chicago School bestond, de City Beautiful Movement. Het omvatte de herstructurering van een gebied dat in een straal van 100 kilometer rond de binnenstad lag. Burnham ontwikkelde het samen met Fredric Law Olmsted.

In dit werkveld maakte Burnham plannen voor verschillende steden, waaronder het beroemde plan van Chicago uit 1909, getekend door Jules Guerin.

Louis Henry Sullivan (1856-1924)

Burnham was een leerling van William Le Baron Jenney. Hij trouwde op stand en verkreeg daardoor toegang tot belangrijke bouwopdrachten in de jaren ’80 en ’90 van de negentiende eeuw.

De veelzijdige Burnham had sinds 1873 in Chicago een bureau met John Wellborn Root. Ze bouwden aanvankelijk ingetogen, strakke bedrijfsgebouwen in staalskeletbouw, die vaak tot de Chicago School gerekend worden.

Voorbeelden zijn het Rookery Building (1885 tot 1888) en het zestien verdiepingen tellende Monadnock Building (1891-1893), hoewel de buitenmuren hiervan uit dragend baksteenmetselwerk bestaan en er geen sprake is van skeletbouw. Het Reliance Building

nummer 7 - januari 2007

Sullivan wordt vaak genoemd als boegbeeld van de Chicago School, wat vooral te danken is aan de gebouwen die voortkwamen uit zijn samenwerking met Dankmar Adler. Zijn opleiding verliep weinig gestructureerd; hij volgde een technische opleiding die hij na een jaar verliet, werkte een paar maanden bij Frank Furness in Philadelphia en een half jaar bij William le Baron Jenney in Chicago. In 1874 studeerde hij korte tijd aan de École des Beaux-Arts in Parijs en keerde toen terug naar Chicago, om uiteindelijk in 1879 in dienst te treden bij Adler, met wie hij zich in 1881 associeerde. Binnen deze samenwerking

was Adler verantwoordelijk voor de technische aspecten van hun gebouwen, terwijl Sullivan zich meer met de artistieke kant bezig hield. Hij zocht naar manieren om de enorme volumes van de nieuwe staalskeletgebouwen van een passende vormentaal te voorzien. De klassieke horizontale gevelgeleding maakte plaats voor een verticale indeling en de klassieke versieringen voor plantenvormen.

Zijn beste werk binnen de Chicago School realiseerde Sullivan alleen, na de breuk met Adler in 1895. Het warenhuis Schlesinger and Mayer (nu Carson Pirie Scott & Co.) uit 1899 heeft een strak patroon van horizontale en verticale geledingen in de gevel, die de constructie van het staalskelet zichtbaar maakt. De toegepaste vensters zijn bekend geworden als ‘chicago windows’. De sobere uitstraling van de hogere verdiepingen contrasteren met de weelderige gietijzeren versieringen op de twee etalageverdiepingen.

Volgens Sullivan lag de basis voor de vormgeving van de architectuur in de constructie besloten; een opvatting die aanleiding gaf tot de gevleugelde kreet ‘form ever follows function’.

Voor Sullivan betekende dit niet de totale verwerping van alle versiering, zoals bij het functionalisme van enkele jaren later. Het ornament hoorde volgens hem bij de constructie zoals een ‘bepaald type blad’ bij een ‘bepaald type boom’. Sullivan meende dat de architectuur de natuur navolgt, niet in haar vormentaal, maar in haar logische orde der dingen. Zijn leerling Frank Lloyd Wright werkte deze redenering uit tot de opvatting dat vorm en functie eenzelfde zijn, wat hij aanduidde met ‘organische architectuur’.

Beroemde gebouwen Auditorium Building (1886 – 1889) Het Auditorium Building werd tussen 1886 en 1889 gebouwd door Louis Sullivan en Dankmar Adler. Het gebouw bevat een theater voor meer dan 4000 toeschouwers, een hotel en kantoren, wat voor een gebouw uit die tijd een bijzonder complex programma was.

Dit programma stelde niet alleen hoge eisen aan de technische en economische aspecten van het ontwerp, maar

131

ARCHIPEDIA

enigszins is verzakt, komt doordat de architecten tijdens de bouw besloten om de geplande terracotta gevelbekleding te verruilen voor het veel zwaardere natuursteen.

Het Auditorium Building heeft de voor Sullivan zo kenmerkende rondboogpilasters

ook aan de vormgeving en artistieke uitwerking. Hoewel de werkwijze van Adler en Sullivan hier op aansluit, lijdt het gebouw volgens sommige architectuurcritici onder het pittige programma van eisen. Zij signaleren vooral de onevenwichtig verdeelde gevels, die het kolossale volume niet optimaal tot uitdrukking weten te brengen.

Het gebouw is een rechthoekig volume

bogen die de gehele ruimte overspannen, zijn gedecoreerd met pleisterwerken reliëfs en bladgoud. De zaal wordt geroemd om de fantastische akoestiek en was ten tijde van de realisatie in 1889 met zijn 73 meter het hoogste gebouw van Chicago.

Een ander aspect dat heeft bijgedragen aan de faam van het gebouw, is de innovatieve, speciaal voor de zachte blauwe kleigrond ontworpen fundering, waarbij een soort ‘vlot’ van gekruiste stalen balken het enorme gewicht dat op de dragende buitenmuren rust, gelijkmatiger verdeelt. Dat het gebouw nu toch

World Trade Center, New York De twee torens van het World Trade Center in New York waren tot de bouw van de Sears Tower in Chicago korte tijd de hoogste gebouwen ter wereld. Ze hadden bij hun voltooiing in 1973 de fakkel overgenomen van het Empire State Building. Tot hun verwoesting op 11 september 2001 stonden ze symbool voor de macht van de Verenigde Staten.

De Twin Towers maakten deel uit van een complex met meerdere gebouwen en een plein.

Om de destijds ongekende hoogte van respectievelijk 417 (toren 1) en 415 meter mogelijk te maken, waren architect Minoru Yamasaki (1912-1986) en de betrokken ingenieurs genoodzaakt nieuwe funderings- en constructiemethoden te bedenken. De grond was oorspronkelijk een zoutmoeras, met pas op een diepte van 21 meter een vaste granietlaag.

Voorafgaand aan de afgraving werd eerst een muur van klei en leem in de omtrek van de kavel gemaakt. Zo werd voorkomen dat grondwater de bouwput zou binnendringen. Nadat de fundering van beton in de verschillende secties was gegoten, konden de heipalen in een droge ondergrond worden geslagen.

Omdat het gebruik van een skelet meer

Het interieur van de grote theaterzaal

waarin een rechthoekige, 17 verdiepingen tellende toren is geplaatst die iets uit de gevel naar voren komt. Van buiten zijn de onderste lagen bekleed met zogenaamde rustica, ruw afgewerkte, grote blokken natuursteen. Daarboven is de toegepaste steen lichter van kleur en gladder van textuur. Kenmerkend voor Sullivan zijn de hoge pilasters in de gevel, die verschillende verdiepingen beslaan en bovenaan sluiten in rondbogen; hij past dit motief in bijna al zijn hoogbouwwerken toe. Sullivans gevoel voor ornament komt vooral tot uitdrukking in het interieur, met name in de theaterzaal. Vier brede, elliptische

132

De twee torens staken respectievelijk 417 en 415 meter de hoogte in

architectenweb magazine

ruimte kost naarmate een gebouw hoger wordt, besloot Yamasaki een andere constructiewijze te gebruiken.

Vierkante, holle zuilen aan de buitenkant van de gevel kregen de dragende functie. Ze waren bestand tegen druk van de wind, want ze konden vanwege hun vorm niet doorbuigen. Op de eerste twee verdiepingen stonden de zuilen op drie meter van elkaar, daarna werden de openingen 56 centimeter. De architect wilde deze niet breder hebben, uit piëteit met mensen die net als hij aan hoogtevrees lijden.

In het ontwerp stond efficiëntie centraal. Om de zwaartekracht het hoofd te bieden was de staalconstructie op

werd duidelijk dat er op verschillende niveaus breuken in de stalen zuilen zaten. Daarnaast was de versterkte koker in het midden van de gebouwen op meerdere plaatsen beschadigd.

De brandende kerosine wordt door de meeste deskundigen gezien als de hoofdoorzaak van het instorten van de torens. Er werden temperaturen bereikt van meer dan 1900 graden Celsius, terwijl staal al zacht wordt bij 800 graden.

Verder maakten de aanhoudende explosies, die werden veroorzaakt door de brandstof, de torens almaar instabieler.

Een uur na de inslagen begaf de eerste toren het; hij stortte loodrecht in. Na het bezwijken van het skelet ontstond een domino-effect, waarbij de laag die naar beneden kwam steeds zwaarder werd en de torens in elkaar stortten.

Bouwkundige begrippen

Situering van de twee torens voor de aanslagen van 2001

de begane grond zwaarder dan op de bovenste verdiepingen. Daarnaast werd er gebruik gemaakt van prefab elementen en zorgden de stalen zuilen in de gevel ervoor dat er minder glas werd gebruikt. Dit bespaarde energie op verkoeling én verwarming in de verschillende seizoenen. Om minder ruimte te hoeven gebruiken voor liften werden de torens verdeeld in drie zones. Grote en snelle liften werden alleen ingezet tussen de onderste, 44e en 78e verdieping, de rest werd overbrugd door kleinere en langzamere.

Hoe de torens bij de aanslagen in september 2001 precies zijn ingestort is niet bekend, maar uit videobeelden

Gietijzeren decoratie, toegepast in het Carson Pirie Scott-building

Gietijzer Gietijzer wordt verkregen door ruwijzer in een koepeloven te smelten. Het werd in de negentiende eeuw veelvuldig toegepast in de bouw, zowel voor ankerrozetten, goten en kolommen als voor bruggen, grafmonumenten en zelfs hele gebouwen. Het Paleis voor de Volksvlijt te Amsterdam (1861) is er een voorbeeld van. Ook vuurtorenelementen bestonden uit gietijzer. In 1983 sloot de laatste ijzergieterij in Nederland.

Smeedijzer Smeedijzer is, zoals de naam al aangeeft, smeedbaar ijzer, waarvan een smid bij hoge temperaturen allerlei voorwerpen kan smeden.

Het werd in de 16e en 17e eeuw goedkoper en kwam vanaf toen veelvuldig voor.

Chicago Window

Chicago Window Dit venstertype is zo breed als een travee, en heeft in het midden een grote ruit die niet geopend kan worden, met aan de zijkant twee kleine vensters. Ontstaan in de Chicago School, is het bijvoorbeeld toegepast in het warenhuis Carson Pirie Scott van Louis Sullivan (1899).

Staal Staal is koolstofarm ijzer, dat oorspronkelijk in koud water gekoeld werd (verstaald); sinds 1900 noemen we alle ijzer met een laag koolstofgehalte staal, ook als het niet gehard is. Onder een staalskelet wordt een dragend samenstel van stalen stijlen, kolommen en balken verstaan, waarop de vloeren en wanden van een gebouw rusten.

Archipedia is een educatieve, interactieve architectuurencyclopedie in ontwikkeling. In deze rubriek vindt u alvast een extract uit de duizenden artikelen die straks online staan.

Wilt u belangeloos meewerken aan de totstandkoming van Archipedia, door bijvoorbeeld kosteloos een artikel te schrijven over beeldmateriaal te leveren?

Neem dan contact op met Marjoleine van Schaik, 035 – 69 20 874 of mail naar mvs@architectenweb.nl

nummer 7 - januari 2007

133

K^Zg bd\Za^_`]ZYZc! k^Zg eg^_hc^kZVjh ^c c### GV^a +'%%$+(%%$+(%'$+*%%

9Z ZaZ`ig^hX]Z \dgY^_cgV^ah Y^Z VVc Va jl Z^hZc kdaYdZc### :fdgc\\k Xjjfik`d\ek \c\bki`jZ_\ ^fi[`aeiX`c jpjk\d\e JkXe[XXi[ d\k `e]iXiff[ X]jkXe[$ Y\[`\e`e^ & >$IX`c :8E$9LJ `ek\cc`^\ek`\ Êfe YfXi[Ë & -)''# -*'' \e -,'' dXbb\c`ab fe[\ic`e^ k\ bfgg\c\e & XXe k\ jcl`k\e fg ;fdfk`ZX jpjk\d\e & iX[`f^iXÔjZ_\ Y\[`\e`e^ df^\c`ab & )+M jpjk\d\e# [lj ^\\e \c\bkifdfek\li ef[`^1 >$IX`c 55 dff` Y\k\i

6[hiVcYWZY^Zc^c\ <ZVhhZbWaZZgY Zc hiZ``Zg`aVVg OZZg ]d\Z `lVa^iZ^i <ZWgj^`hkg^ZcYZa^_` 7ZigdjlWVVg 7ZiVVaWVgZ eg^_h Kddg `Vciddg! i]j^h Zc odg\hZXidg

>f\cjk E\[\icXe[ 9M# Cfi\ekqjkiXXk ((# -.(- 8; <[\# K "*( ' *(/ -+/('' >f\cjk 9\c^`\ 9M98# <lifgXgc\`e +(# Ylj ($; *-)' CXeXb\e# K "*) ' +.-0.*.*`e]f7^f\cjk%ec# nnn%^f\cjk%ec

UNI SYSTEM

Top Swing Side Swing ramen

Ramen zijn ons venster op de wereld. Ze brengen licht en frisse lucht in onze woningen en kantoren. Ramen

Deelnemer Innovatieroute Bezoek ons op stand 02.G126 tijdens BouwBeurs 2007.

brengen een gebouw tot leven; in het bijzonder als gebruik wordt gemaakt van PN Uni System beslag voor ramen. Kenmerkend voor deze uitzet-zak-kantelramen is dat deze nagenoeg 180 graden buiten de gevel gekanteld kunnen worden. Voor het schoonmaken van ramen hoeft de vensterbank niet leeggeruimd te worden.

De vloer wordt niet nat en dure externe onderhoudssystemen zijn overbodig. Het raambeslag is niet zichtbaar in gesloten stand. PN Uni System ramen zijn leverbaar in Top Swing en Side Swing uitvoering en inbraakwerend volgens klasse 2. Breng nu uw bestek in balans!

Tel. 035 601 24 33 • info@jpmkok.nl • www.jpmkok.nl

AGENDA

EVENEMENTEN 6 februari Lezing Odile Decq

[1]

Lezing in Vlaams Cultuurhuis De Brakke Grond in Amsterdam van deze Franse architecte.

Q www.arcam.nl

6 februari Benedenstad: ontwerpen in samenspraak Lezing in de reeks Nijmegeese Gebieden Q www.architectuurcentrumnijmegen.nl

5 t/m 10 februari De Bouwbeurs

[2]

Tweejaarlijkse beurs voor de bouwsector in de Jaarbeurs. Op maandag 5 februari is de uitreiking van de De Nederlandse Bouwprijs 2007.

Q www.bouwbeurs.nl

13 februari Lezing Kees Christiaanse Lezing over wederopbouwstad Rotterdam met de titel ‘de onzichtbare stad’.

Aanvang 20:00 uur.

Q www.airfoundation.nl

15 februari Lezing George Henkens Lezing van constructeur Henkens van Aronsohn in de reeks bouwwereld@nai.

Aanvang 20:00 uur.

Q www.nai.nl

19 februari 2007 Documentaireavond Van Doesburg De Stijl Modernisten in woord & beeld in de Rode Hoed. Aanvang 20 uur.

Q www.rodehoed.nl

6 maart Lezing Kolom 6: Structure

1

Lezing door Olafur Eliasson in de reeks 7 kolommen@nai Q www.nai.nl

TENTOONSTELLINGEN t/m 4 februari Maas Architecten Tentoonstelling ter gelegenheid van het 50 jarig bestaan van dit Lochemse architectenbureau.

Q www.rondeeldeventer.nl

t/m 4 februari Zetel

2

Reizende tentoonstelling met stoelontwerpen. Met primeurs van onder andere Wim van den Bergh, Jo Coenen en Maurer United Architects.

Q www.glaspaleis.nl

t/m 11 februari Verborgen ruimte, de ontdekking van ondergrondse

architectuur De tentoonstelling ‘Verborgen ruimte’ toont voorbeelden van ondergrondse architectuur.

Q www.muzeeum.nl

10 februari t/m Ontwerpen is meer dan Design 4 maart Deze expositie laat zien uit welke stappen een ontwerpproces bestaat.

3

140

Q www.museon.nl

architectenweb magazine

t/m 18 maart De laatste uren van Herculaneum

[3]

Tentoonstelling over deze Romeinse plaats, die op 24 augustus 79 werd verwoest door de uitbarsting van de Vesuvius.

Q www.museumhetvalkhof.nl

t/m 1 april Atelier Meerstad Presentatie van bijdragen van vormgevers, architecten en beeldend kunstenaars voor Meerstad, een nieuwbouwlocatie ten oosten van de stad Groningen.

Q www.cbkgroningen.nl

1 februari t/m Zien is Weten - Het perspectief in de Nederlandse architectuur 1 april Nederlandse inzending 10e Biennale in Venetië over het perspectief op de stad, in het bijzonder Amsterdam.

Q www.zuiderkerk.amsterdam.nl

27 januari t/m Architectuur van de nacht - schitterende gebouwen [4] 6 mei De tentoonstelling laat zien hoe het gebruik van licht in de afgelopen honderd jaar de architectuur en onze beleving ervan heeft veranderd.

Q www.nai.nl

4

15 februari t/m Tentoonstelling Kazuyo Sejima & Ryue Nishizawa (SANAA) [5] 6 mei Tentoonstelling in de Singel te Antwerpen van het werk van de Japanners Kazuyo Sejima en Ryue Nishizawa van SANAA. Q www.desingel.be

t/m 3 juni Moderniteit in de Tropen

[6]

Architectuur in Nederlands-Indië uit de periode 1850 tot 1950. www.nai.nl

SEMINARS/CURSUSSEN 8 februari

5

Damwandconstructies en bouwputten Over het ontwerp van een bouwput.

Q www.pao.tudelft.nl

13 februari en Cursus Bouwtechnisch Ontwerpen 27 februari 2-daagse cursus over constructies, maatvoering, materialen, bouwfysica, regelgeving, architectuur en de uitvoering op de bouwplaats.

Q www.sbr.nl

13 februari en Cursus Constructieve Veiligheid 15 maart Cursus mbt het toezicht op de veiligheid van bouwconstructies.

6

Q www.betonvereniging.nl

PRIJSVRAGEN Inschrijven tot Zorg 2025: (Ge)Bouwen voor de toekomst 2 april 2007 Europese ideeënprijsvraag.

Q www.bouwcollege.nl

Inschrijven tot 9 maart De Gouden Piramide Rijksprijs voor inspirerend opdrachtgeverschap.

Q www.goudenpiramide.nl

nummer 7 - januari 2007

141

Een sluitend antwoord op elke vraag DORMA realiseert alle denkbare toepassingen op het gebied van deuren en wanden.

Met onze vijf divisies Deurtechniek, Vluchtwegtechniek & Toegangscontrole, Glasbeslagtechniek, Automatische Deuren en Mobiele Wanden bieden wij klanten wereldwijd een sluitend antwoord op elke vraag. Onze innovatieve concepten vertalen uw wensen en ideeën direct naar de praktijk. De mobiele scheidingswand DORMA MOVEO is hier een voorbeeld van.

DORMA MOVEO® Ruimten indelen: snel, flexibel en zeer eenvoudig Een zeer geavanceerd constructieprincipe, gebaseerd op een hightech productiemethode en nieuwe materialen, kenmerkt DORMA MOVEO. Het resultaat: lage paneelgewichten, exceptionele stabiliteit en geluidsdemping tot maar liefst 55 dB. De ingebouwde halfautomaat ComforTronic® zorgt voor een ongeëvenaarde opbouwsnelheid en gebruiksbetrouwbaarheid, hierdoor loopt alles op rolletjes: sneller, eenvoudiger en veiliger.

DORMA MOVEO en andere innovatieve producten zijn ook aanwezig in onze stand op de BouwBeurs 2007. Hal 2 stand D088.

Deurtechniek

Automatische deuren

Glasbeslagtechniek

Mobiele Wandsystemen

DORMA van Duin Nederland B.V. Dalwagen 45 6669 CB Dodewaard Tel. +31 (0)488 418100 Fax +31 (0)488 418190 info@dorma.nl www.dorma.nl Vluchtwegtechniek en toegangscontrole

ALS HYGIËNE UW EERSTE VEREISTE IS...

M E TA F LE X! VA N BO U WPRO JECT TOT S P E CIAL IST ISCHE DEU REN EN ISO L AT IEPA NEL EN

De MF5 Medicare is een ideale deur voor de gezondheidszorg. De deur biedt optimale hygiëne en zorgt voor een perfecte afsluiting. De constructie bestaat uit een aluminium frame met daarin een vlak gemonteerd hoogwaardig deurblad voorzien van een HPL toplaag naar keuze. De MF5 is uitgevoerd met de SDA04 automaat voor doorgangen met intensief verkeer. Geheel in eigen fabricage wordt de deur op maat gemaakt. Hierdoor kunt u rekenen op snelle service en maximale Àexibiliteit.

Wilt u meer informatie over de oplossingen van MetaÀex?

Bel dan 0543 477 333

Onze visie op de techniek:

‘Een continue investering in kennis en scholing’ Economische

ontwikkelingen

houden

niet

op

bij

onze

landsgrenzen. De wereld is ons afzetgebied, al decennia lang. Met name de laatste jaren raakt deze globalisering in een stroomversnelling, waarbij vooral de explosieve groei en booming economie van China sterk tot de verbeelding spreken.

Nieuwe, interessante afzetmarkten vormen voor ons normaal gesproken een positief signaal. Toch zijn er ook doemscenario’s, waarbij zowel Europa als Amerika worden overvleugeld door deze sterke, opkomende economieën.

Verbeterde bedrijfsprocessen Een vergelijking met de jaren tachtig lijkt op zijn plaats. Toen waren het de Aziatische tijgers zoals Japan en Korea die dominant op de wereldmarkt dreigden te worden. Wij behielden echter onze positie via verbeteringen van onze bedrijfsprocessen.

Een belangrijk punt van aandacht, ook in de toekomst. Het is vooral de techniek die hierin een grote rol speelt. Wij denken aan I.C.T. en internet. Ook conventionele technieken zoals de werktuigbouw en elektrotechniek dragen ertoe bij dat wij steeds efficiënter kunnen produceren. ‘Optimalisatie door innovatie’ was het credo van de jaren negentig. Een credo dat nog niets aan actualiteit heeft ingeboet en ongetwijfeld steeds belangrijker zal worden.

Investeren in technisch onderwijs Overheid en bedrijfsleven zullen samen de innovatieve kwaliteiten van onze technische sector moeten verstevigen. Wat dat betreft voelen wij onszelf ook aangesproken. Wij moeten investeren in noodzakelijke ontwikkelingen in deze sector. In algemeen technisch onderwijs bijvoorbeeld, maar ook in specialistische cursussen en trainingen. Hierbij denken wij niet alleen aan geld, maar ook aan het imago van de techniek, dat best eens opgepoetst mag worden.De structurele aanwezigheid van een hoogwaardig kennis- en arbeidspotentieel is essentieel voor de groei van onze economie. ‘Eigen kweek’ is in dit verband erg belangrijk, omdat import uit het buitenland maar een tijdelijke oplossing betekent.

Mens blijft belangrijkste schakel Sinds 1985 detacheren wij middelbaar en hooggeschoolde technici. Specialisten in het ontwerpen, voorbereiden en begeleiden van technische constructies. Wij onderscheiden ons door kwaliteit en door liefde voor de techniek en de technicus.

Want hoever de technische ontwikkelingen ook zullen gaan, de mens blijft de belangrijkste schakel in elk innovatief proces. En worden de kracht en duurzaamheid van een constructie niet bepaald door de kwaliteit van deze schakel? Door het verbindende menselijke element? Dosign onderkent dit en specialiseert zich daarom in de toegevoegde waarde van gemotiveerde mensen.

Dosign Engineering heeft kantoren in Rotterdam, Amsterdam en Tilburg. Kijk voor meer informatie op onze internetsite.

www.dosign.nl

VACATURES Kijk voor meer vacatures en een uitgebreide beschrijving van onderstaande advertenties op www.architectenweb.nl en vul het bijbehorenden wwwpagina nummer in.

junior architecten Wij zoeken twee enthousiaste en ambitieuze jonge architecten met een beetje ervaring die bereid zijn mede vorm te geven aan de ambities van het bureau. Wij bieden een werkomgeving met dynamiek en een grote diversiteit aan projecten waar je in teamverband aan gaat werken. Je werkt aan projecten van schetsontwerp tot besteksfase.

Vacature plaatsen of CV online zetten?

Surf ook daarvoor naar onze online vacaturebank!

LIAG architekten en bouwadviseurs

(070) 350 72 72 www.liag.nl eschotte@liag.nl Q architectenweb.nl/v5330/

architect uitgroeiend tot partner

junior architect

Een ambitieuze architect die kan en wil uitgroeien tot partner binnen het bureau. Deel van de taakomschrijving omvat het zelf verwerven van opdrachten binnen bestaande en nieuwe netwerken. Een collega en teamspeler die de wil heeft samen te werken om het beste resultaat mogelijk te maken. Vijf jaar of meer werkervaring, universitair niveau.

Je ontwikkelt je tot een volleerd bouwheer. Werken vanaf de initiatieffase tot en met de uitvoering is je niet vreemd.

Ontwerpen op kwalitatief hoog niveau staat voorop, daarnaast heb je te maken met bouwmanagement en de bouwkosten.

De bescheiden omvang van het architectenbureau zorgt voor een op elkaar ingespeeld team. Ervaring is geen vereiste.

LIAG architekten en bouwadviseurs (070) 350 72 72 www.liag.nl eschotte@liag.nl Q architectenweb.nl/v5331/

puurBouwkunde, architecten en ingenieurs (020) 881 20 20 www.puurBouwkunde.nl solliciteren@puurBouwkunde.nl Q architectenweb.nl/v5370/

assistent ontwerper

ontwerper / projectleider

Je bent bereid het ontwerp met beide handen aan te pakken.

Je assisteert de hoofdontwerper of projectarchitect bij zijn projecten en brengt ze in teamverband naar de volgende fase. Je bent leergierig, enthousiast en accuraat. Wij zoeken personen die na het voltooien van de studie inzicht in de praktische kant van het ontwerpen willen verwerven.

Je hebt een innoverende houding en brede interesse voor de nieuwste ontwikkelingen en je bent in staat projecten zelfstandig te trekken. Je hebt bij voorkeur een landschapsarchitectonische universitaire opleiding met minimaal 5 jaar bureauervaring, met projecten variĂŤrend in schaal van regionale landschapsplanning tot detailontwerp openbare ruimte.

puurBouwkunde, architecten en ingenieurs (020) 881 20 20 www.puurBouwkunde.nl solliciteren@puurBouwkunde.nl Q architectenweb.nl/v5370/

DS landschapsarchitecten (020) 530 12 52 www.ds.landschapsarchitecten.nl info@ds.landschapsarchitecten.nl Q architectenweb.nl/v5334/

jonge ambitievolle architect

stagiair stedenbouw

Je werkt in een team en je zal, naast zelfstandige projecten, ook de senior architect ondersteunen middels een creatieve aanpak van een ontwerp, een hoog niveau van professionele uitwerking, proces- en kosten bewaking en met een goed inlevingsvermogen. Werkzaamheden: architectonische uitwerking projecten, projectleiding, presentatie.

De stagiair krijgt een belangrijke inbreng in het gehele ontwerpproces van diverse projecten. Conceptueel denken en interesse in de ontwikkeling van zowel ontwerp als theorie zijn belangrijk, alsmede goede teken- en schrijfvaardigheid en een goede beheersing van de Nederlandse taal. TU of gelijkwaardige opleiding, onderzoekende werkhouding, beschikbaarheid min. 3 maanden.

Teeuwisse & Willems architecten en adviseurs (070) 363 29 52 www.tenw.nl marjolein@jongekrijger.nl

Metropolis Architecten bv (010) 218 11 18 www. metropolis-arch.nl mail@metropolis-arch.nl

Q architectenweb.nl/v5444/

Q architectenweb.nl/v5325/

architectenweb magazine 144

VACATURES projectleider/directievoerder

bouwkundig ontwerper

Je zal voornamelijk grote bouwprojecten coördineren in de uitvoering en totstandkoming van de ontwerpen. Je bent inzetbaar als directievoerder. Je begeleidt alle betrokken partijen, zorgt voor afstemming en neemt beslissingen op de juiste momenten, je bent verantwoordelijk voor de T.G.I.O. & K (Tijd, Geld, Informatie, Organisatie en Kwaliteit).

VOCUS architecten bna te Bussum zoekt per direct een bouwkundig ontwerper op HBO/universitair niveau met 2 tot 5 jaar werkervaring. Kennis van Arkey strekt tot aanbeveling. Wij bieden een prettige en ambitieuze werkomgeving bij een snelgroeiende organisatie met veel ruimte voor eigen inbreng en veel doorgroeimogelijkheden. Salariëring conform CAO.

Teeuwisse & Willems architecten en adviseurs (070) 363 29 52 www.tenw.nl marjolein@jongekrijger.nl Q architectenweb.nl/v5442/

VOCUS architecten bna (035) 698 91 35 www.vocus.nl vocus@vocus.nl Q architectenweb.nl/v5452/

tekenaar bestemmingsplannen

tekenaar met doorgroeimogelijkheden

Goede kennis en beheersing van AutoCad en/of Microstation en Plan van Giskit. Inzicht in de werkzaamheden, je voert niet alleen uit maar begrijpt wat je doet en waarom je het zo doet.

Sociaal vaardig, in staat je te ontwikkelen tot prettig inhoudelijk gesprekspartner. Ontwikkelingsgericht, min. MBO niveau met basiskennis van ruimtelijke ordening.

VOCUS architecten bna te Bussum zoekt per direct een fulltime bouwkundig tekenaar met minimaal een afgeronde MBO/ HBO opleiding, bij voorkeur ervaring met Arkey. Wij bieden een ambitieuze en prettige werkomgeving bij een sterk groeiende organisatie. Doorgroeimogelijkheden naar een functie van projectleider zijn aanwezig. Salariëring conform CAO.

SAB Amsterdam (020) 568 29 90 www.sab.nl amsterdam@sab.nl Q architectenw eb.nl/v5322/

VOCUS architecten bna (035) 698 91 35 www.vocus.nl vocus@vocus.nl Q architectenweb.nl/v5385/

Architectenweb Media B.V. zoekt per direct:

Architectenweb

Ervaren vakredacteur voor minimaal 32 uur p/w Als vakredacteur ben je verantwoordelijk voor het schrijven en redigeren van projectbesprekingen en nieuwsartikelen. Ook behoort het aansturen van externe redacteuren, research m.b.t. projecten en bouwproducten en het schrijven van boekrecensies tot de werkzaamheden.

Wij zoeken Je hebt een voelspriet voor architectuurnieuws en hebt een buitengewone belangstelling voor architectuur. Je hebt redactionele ervaring en bij voorkeur een afgeronde journalistieke opleiding op HBO-niveau. Aantoonbare ervaring is een vereiste, evenals het vermogen om toegankelijk én met diepgang te kunnen schrijven.

Wij bieden Solliciteren Stuur je sollicitatiebrief inclusief CV uiterlijk 15 februari 2007 naar Architectenweb Media B.V., t.a.v. de heer J.M. van Oostveen (hoofdredacteur), postbus 394, 1400 AJ BUSSUM.

Het succes van Architectenweb is voor een groot deel te danken aan de professionaliteit en creativiteit van onze medewerkers. We bieden je de mogelijkheid om samen met dit enthousiaste team van mensen het succes van Architectenweb verder uit te breiden.

Je werkt in een jong een team van mensen met hoge ambities. De verhoudingen zijn informeel, maar op het vlak van prestaties ligt de lat hoog. Het motto is: je doet het goed, of je doet het niet.

architectenweb magazine 146

"""""""""""""""" " " "

Vrijheid van bewegen op elk niveau.

&" " ' " """ " "! " " " " " " " " " " " " %"

Vraag nu een gratis login aan op onze website!

" " #" " "

" "! " " $"

Platformliften & Service

ThyssenKrupp Monoliften A ThyssenKrupp Elevator company

Surf naar www.thyssenkruppmonoliften.nl of bel 0180 530 811 voor meer informatie!

ThyssenKrupp

Nieuwe mogelijkheden voor unieke ontwerpen

Bouwbeurs 2007 hal 2, standnummer B030

Kijk voor meer informatie op

www.buva.nl

Creatief zijn met Kalzip速 aluminium dak- en gevelsystemen: Geperfectioneerd tot in de details geeft Kalzip速 u maximale vrijheid fantasievol te ontwerpen. Kalzip速 is hoogst veelzijdig in vorm, kleur en functie; het is uiterst licht, milieuvriendelijk en vereist vrijwel geen onderhoud. Met uitstekende mogelijkheden voor geluids- en warmteisolatie; extreme duurzaamheid en snelle en nauwkeurige montage - het ideale systeem voor creatieve architecten en bouwadviseurs. Vraag geheel vrijblijvend informatie aan.

Illustratie: doorsnede dakconstructie met het Kalzip速 felsdaksysteem, monteren zonder dakdoorboringen.

Hafkon BV Schimminck 18 Postbus 2249 5300 CE Zaltbommel Tel. 0418 - 66 66 00 Fax 0418 - 66 66 05 e-mail: info@hafkon.nl www.hafkon.nl

Bezoek onze stand tijdens de Bouwbeurs 2007, hal 11A 020

WATERDAKEN

MIPOLAM • CREATION • TARALAY • TARASAFE • TARAFLEX

LIGGEN HET BEST OP EEN FOAMGLAS® KOMPAKTDAK

Oase

van rust...

WAAROM IS FOAMGLAS® DE VEILIGSTE ISOLATIE? • DRUKVAST ZONDER VERVORMING • ONDOORDRINGBAAR VOOR WATER • 100% WATERDAMPDICHT • VOLLEDIG VERKLEEFD • ALTIJD GELIJKBLIJVENDE ISOLATIEWAARDE

Pittsburgh Corning Nederland BV, Marconibaan 42, Postbus 72, 3430 AB Nieuwegein, tel. (030) 603 52 41, info@foamglas.nl, www.foamglas.nl.

...die vloeren van Gerflor

Want onze producten zijn: • Geluiddempend • Zeer makkelijk te onderhouden • Slijtvast • Beschermd tegen schimmels en bacteriën

Telefoon NL +31 (0)40 266 1700 www.gerflor.com

ARCH.MAAIK elke dag een nieuwe strip van arch.maaik op architectenweb.nl

nummer 7 - januari 2007

151

colofon

advertentie index

architectenweb

adverteerder Acro Reuver

pagina 148

Alcoa

17

Alucopal

58

Asona

128

Buva

149

Carparkers

106

Clestra Hauserman

135

Cmc

20

Continu Engineering

147

Derako

135

Dorma

142

Dosign Engineering

143

Duco Ecophon Espero Faay Foamglas

5 153

150 4

Gerflor

150 19

Glaverbel

154

Goelst

134

Hafkon

149

Heijmans Bestcon B.V. Heraklith Holonite J.P.M. Kok

94 119

7

Lafarge

30

Metaflex Nibo Stone Owa

6 142

Redactie Marjoleine van Schaik (mvs@architectenweb.nl), Ronnie Weessies (rw@architectenweb.nl).

Eindredactie Theo Janssen.

Aan dit nummer werkte verder mee Remco Arnold, Peter Drijver, Eric Frijters, Kirsten Hannema, Bart van Hoek, Kees van der Hoeven, Olv Klijn, Jeroen van Nieuwenhuizen, Karin Roelofse, Marijke Troost.

Architectenweb Magazine is een uitgave van Architectenweb Media B.V. Postbus 394, 1400 AJ Bussum media@architectenweb.nl.

Advertenties Architectenweb Media B.V. Martijn Postmus (035) 69 20 874, info@architectenweb.nl.

Art-direction en grafische Vormgeving Danny Tupang Huizen, Architectenweb Media B.V. Bussum.

48 120

Reynaers

44

Saint Gobain

71

St-James

Hoofdredactie Jeroen van Oostveen (jvo@architectenweb.nl).

79 134

Kembo Maars

Redactieadres Postbus 394, 1400 AJ Bussum T (035) 692 08 74 F (035) 692 26 78 I redactie@architectenweb.nl W www.architectenweb.nl

1 46

Foreco Gira

Architectenweb Magazine is een uitgave van Architectenweb.nl en verschijnt acht keer per jaar. Architectenweb Magazine is een nieuw praktisch vakblad en is een logisch vervolg op het succes, de bekendheid en de goede waardering van www.architectenweb.nl.

8

Techcomlight

148

ThyssenKrupp

148

Vmrg

81

VNU Exhibitions

82

Wienerberger

56

Druk Thieme GrafiMedia Groep Informatie over abonnementen Losse nummers € 9,50 Jaarabonnement (8 nummers) € 69,nabestellingen € 14,- per nummer (incl. BTW) Alle prijzen zijn onder voorbehoud van prijswijzingen. Het abonnementsgeld dient bij vooruitbetaling te worden voldaan. Voor de betaling ontvangt u een factuur. Abonnementen kunnen per nummer ingaan en worden zonder tegenbericht automatisch verlengd. Opzeggen dient schriftelijk te gebeuren bij Architectenweb.nl, minimaal vier weken voor de verschijningsdatum van het laatste nummer van uw abonnement. Wet op de persoonsregistratie Wij maken u erop attent dat wij enkele door u als abonnee verstrekte gegevens, zoals naam, adres en telefoonnummer, hebben opgenomen in ons gegevensbestand.

colofon

Vrijwaring Uitgever en auteurs verklaren dat dit blad op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld, Evenwel kunnen uitgever en auteurs op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en auteurs aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade, van welke aard ook.

Uw project in Architectenweb Magazine?

Stuur de projectinformatie dan naar de redactie t.a.v. Jeroen van Oostveen, en wie weet verschijnt uw project binnenkort in Architectenweb Magazine!

I N N OVAT I E

C R E AT I E

S T I LT E

SCHOONHEID

HARMONIE

PARTNERS IN AKOESTISCHE OPLOSSINGEN Al meer dan 40 jaar is Ecophon specialist in akoestische plafonds. Het bedrijf profileert zich door continu met nieuwe ontwikkelingen bezig te zijn. EĂŠn van de laatste is de vernieuwde lijn Wall Panelsâ&#x201E;˘. Volgens de productontwikkelaars van Ecophon gaat ontwerpen om kleine details, die gebruikers eigenlijk niet opmerken. Details die in feite van groot belang zijn en waarmee uiteindelijk de architect nieuwe instrumenten in handen krijgt voor mooiere resultaten.

Voor meer informatie: www.ecophon.nl of bel 076 - 502 00 00 Fotograaf: Nicolette Goldsmann. De foto is ingelijst in beperkte oplage beschikbaar gesteld aan Ecophon relaties.

Wilt u meer weten neem contact op met Ecophon.

MATELUX

DOORSCHIJNEND GLAS M E T S AT I J N G L A N S

MATELUX - Doorschijnend glas met satijnglans Als onuitputtelijke bron van inspiratie voor ontwerpers haakt Matelux volledig in op de huidige trend van minimalisme en pure vormen. Het ďŹ ltert onopvallend het licht en vervaagt silhouetten in een brede waaier van toepassingen, zowel voor binnen als buiten.

Glaverbel Nederland - Tiel - Tel. +31 (0)344 67 99 22 - Fax +31 (0)344 67 97 24 - verkoop.nl@glaverbel.com - www.MyGlaverbel.nl